ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Γιαβρίμης Παναγιώτης Λέκτορας Τηλ. 22510-36554
ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Εισαγωγή. Η διδασκαλία του μαθήματος παρέχει τη δυνατότητα ανάλυσης των σημαντικότερων θεμάτων της εκπαίδευσης υπό το πρίσμα των κοινωνιολογικών θεωριών, καθώς και της εξέτασης των σύγχρονων αμφισβητούμενων ζητημάτων του τομέα. Ο σκοπός του μαθήματος είναι να εξοπλιστούν οι φοιτητές/τριες με γνώσεις σχετικά με την κοινωνιολογία της εκπαίδευσης και τα φαινόμενα της αγωγής και της εκπαίδευσης, τα οποία αναλύονται ως κοινωνικά φαινόμενα. Η διδασκαλία των μαθημάτων έχει ευέλικτο σχήμα και συνδυάζει διαλέξεις, συζητήσεις και ομαδικές δραστηριότητες. Το μάθημα αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις και βοηθητικές είναι εθελοντικές εργασίες που θα μπορούσαν να αναλάβουν οι φοιτητές/τριες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Σκοπός Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις σημαντικότερες θεωρητικές προσεγγίσεις, τις βασικές έννοιες της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και η σταδιακή εισαγωγή τους στους τρόπους ανάλυσης του ρόλου της εκπαίδευσης και βασικών θεμάτων της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Στα πλαίσια του μαθήματος θα παρουσιαστούν, επίσης, ειδικά θέματα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνική προέλευση και σχολική επιτυχία, σχέσεις εκπαιδευτικών εκπαιδευόμενων, σχολική διαρροή, σχολική αποτυχία, κλπ.). Τρόποι Εκμάθησης Το μάθημα θα πραγματοποιηθεί με διαλέξεις και βιωματικές προσεγγίσεις και παρουσίαση σχετικών προβολών κτλ. Κατά την διάρκεια των μαθημάτων θα δοθούν μια σειρά από παραδείγματα από την παγκόσμια και την ελληνική πραγματικότητα με σκοπό ο φοιτητής να εστιάσει στο ρόλο της εκπαίδευσης. Αξιολόγηση Το μάθημα αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις και βοηθητικές είναι εθελοντικές εργασίες που θα μπορούσαν να αναλάβουν οι φοιτητές/τριες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.
Τα θέματα των εργασιών θα προκύπτουν μετά από προσυνεννόηση με το διδάσκοντα, η οποία θα γίνεται κατά τη διάρκεια του μαθήματος, έτσι ώστε να είναι καλύτερος ο συντονισμός διανομής των εργασιών. Όσον αφορά στη συγγραφή των εργασιών αυτή θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις που δίνονται στους φοιτητές/τριες μέσω συγκεκριμένου εντύπου. Οι εργασίες παραδίδονται σε ηλεκτρονική μορφή. Βοηθητικό στο τελικό βαθμό της εργασίας μπορεί να είναι και η παρουσίασή της στο ακροατήριο. Τι θα διδαχθεί ο/η φοιτητής/τρια Οι φοιτητές/τριες θα έρθουν σε επαφή με τις βασικές αντιλήψεις για την σχέση της κοινωνίας με την εκπαίδευση και την εξέταση της εκπαίδευσης υπό το πρίσμα της κοινωνιολογίας ως κοινωνικό φαινόμενο. Θα γίνει προσπάθεια να κατανοήσουν την σημασία της εκπαίδευσης στην κατανόηση της σύγχρονης ζωής και στην επαγγελματική τους πορεία, καθώς επίσης και τους παράγοντες που επηρεάζουν την σχέση κοινωνίας και εκπαίδευσης. Μερικά από τα θέματα που θα διδαχθούν είναι: Βασικές έννοιες της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης, βασικές σχολές στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, όψεις της εκπαίδευσης ως κοινωνικού συστήματος, ευφυΐα, τεστ νοημοσύνης και σχολική επίδοση, κοινωνιογλωσσολογική ανάλυση της επικοινωνίας στο σχολείο, παγκοσμιοποίηση και εκπαίδευση. Ενδεικτικό ημερολόγιο μαθήματος. Το μάθημα περιλαμβάνει 13 ενότητες. o Ενότητα 1. Από την Κοινωνιολογία στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης o Ενότητα 2. Βασικές έννοιες της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης o Ενότητα 3. Βασικές σχολές στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Λειτουργισμός o Ενότητα 4. Βασικές σχολές στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Θεωρίες άμεσης αναπαραγωγής και άλλες μαρξιστικές θεωρίες o Ενότητα 5. Βασικές σχολές στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Η "Νέα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης" o Ενότητα 6. Όψεις της εκπαίδευσης ως κοινωνικού συστήματος: Οικογένεια και σχολείο. Κοινωνική προέλευση και σχολική επίδοση
o Ενότητα 7. Εκπαίδευση και κοινωνικές ανισότητες: Κοινωνικές τάξεις - κοινωνική κινητικότητα - κοινωνική αναπαραγωγή και σχολείο. Εκπαίδευση και κοινωνική κινητικότητα. Σχολική επίδοση και κοινωνική προέλευση. Η ισότητα των εκπαιδευτικών ευκαιριών - Παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση (σχολική επιτυχία και αποτυχία). Ελληνική εκπαίδευση και ανισότητα. Τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η πρόσβαση στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. o Ενότητα 8. Ευφυΐα, τεστ νοημοσύνης και σχολική επίδοση o Ενότητα 9. Εκπαιδευτικοί και μαθητές: μορφές παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης. Κοινωνιογλωσσολογική ανάλυση της επικοινωνίας στο σχολείο o Ενότητα 10. Διαρροή από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Σχολική αποτυχία. Υποεκπαίδευση o Ενότητα 11. Κοινωνική οριοθέτηση των σχολικών αναλυτικών προγραμμάτων. Φανερό και «κρυφό» αναλυτικό πρόγραμμα. o Ενότητα 12. Παγκοσμιοποίηση και εκπαίδευση o Ενότητα 13. Κοινωνιολογία της νεοελληνικής εκπαίδευσης ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ Blackledge, D.& Hunt, B. (1995). Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Μεταίχμιο Εκδοτική Α.Ε. Νόβα-Καλτσούνη, Χρ. (2010). Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg Λάμνιας,Κ.(2002).Κοινωνιολογική θεωρία και Εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Apple, M. (1986). Ιδεολογία και Αναλυτικά Προγράμματα. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Apple, M.W. (1981). Cultural and economic reproduction in education: essays on class, ideology and the state. London: Routledge & Kegan Paul. Apple, Μ. (1993). Εκπαίδευση και εξουσία. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Archer, M. (1979). Social Origins of Educational Systems. London: Sage Publications.
Bernstein, B. (1977). Class, codes and control, vol. 3: towards a theory of educational transmissions. London: Routledge & Kegan Paul. Bernstein, B. (1989). Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος. Αθήνα: Αλεξάνδρεια Bernstein, B.(1998). Συνέντευξη με τον Ι.Σολομών, Παιδαγωγική, ταυτότητες, σύνορα. Μιλώντας για μια θεωρία συμβολικού ελέγχου, Σύγχρονα Θέματα, Τ.66, σ.125-134. Bourdieu, P. (1993). Οι κληρονόμοι: οι φοιτητές/τριες και η κουλτούρα. Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου - Μ.Καρδαμίτσα Bourdieu, P. (1995). Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Καρδαμίτσας,Αθήνα,1995 Bourdieu, P. and Passeron, J. C. (1976). Reproduction in education, society and culture. London: Sage. Bowles, S. and Gintis, H. (1976). Schooling in capitalistic America. Educational reform and the contradictions of economic life. New York: Basics. Cohen, L.& Lawrence, M.(1996). Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο. De Queiroz, J.-M. (2000). Το σχολείο και οι κοινωνιολογίες του. Αθήνα: Gutenberg. Fischer L. (2006). Κοινωνιολογία του Σχολείου, Μεταίχμιο, Αθήνα 2006 Hargreaves, A.(1999). Ο χρόνος και η εργασία των εκπαιδευτικών: μια ανάλυση της θεωρίας της εντατικοποίησης. στο Εκπαιδευτική Έρευνα στην Πράξη, τ.β (σ.127-153). Πάτρα: ΕΑΠ. Hargreaves, D.(1997). Αντιδράσεις στην ετικετοποίηση. στο Μιχαλακόπουλος, Γ. (1997). Το σχολείο και η σχολική τάξη (σ.489-507). Θεσσαλονίκη: Εκδ.Οικ.Αδ.Κυριακίδη. Husen, T. (1992). Η αμφισβήτηση του σχολείου. Αθήνα: Προτάσεις. Αλεξίου, Θ.(2002).Εργασία, Εκπαίδευση και Κοινωνικές τάξεις. Αθήνα: Παπαζήση. Βaudelοt C., R. Establet, L/ Ecοle Capitaliste en France, Masperο, Παρίσι, 1971. Βernstein Β., Class, Cοdes and Cοntrοl, Rοutledge, Λονδίνο, (3 τόμοι) 1971, 1973, 1975.
Βernstein Β., The Structuring οf Ρedagοgic Discοurse, Rοutledge, Λονδίνο, 1990. Βεργίδης,Δ.(1995).Υποεκπαίδευση. Αθήνα: Ύψιλον Βοurdieu Ρ., J.-C. Ρasserοn, La Reprοductiοn, Les editiοns de Minuit, Παρίσι, 1970. Βοwles S., Η. Gintis, Schοοling in Capitalist Αmerica, Βasic Βοοks, Νέα Υόρκη, 1975. Γκότοβος, Α. (1990).Η λογική του υπαρκτού σχολείου. Αθήνα: Gutenberg. Γκότοβος, Α. (1995). Παιδαγωγική αλληλεπίδραση. Αθήνα: Gutenberg. Γκότοβος, Α. (2002). Εκπαίδευση και Ετερότητα. Ζητήματα Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Μεταίχμιο. Γκότοβος, Α., Μαυρογιώργος, Γ., Παπακωνσταντίνου, Π. (1996). Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Πράξη, Αθήνα: Gutenberg. Γρόλλιος, Γ.(1999). Ιδεολογία, Παιδαγωγική και εκπαιδευτική πολιτική. Αθήνα: Gutenberg. Κάτσικας, Χ.-Καββαδίας, Γ.(2000). Η ανισότητα στην Ελληνική Εκπαίδευση. Η Εξέλιξη των ευκαιριών πρόσβασης στην Ελληνική Εκπαίδευση (1960-2000). Αθήνα: Gutenberg. Κελπανίδης, Μ. (2002). Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Θεωρίες και πραγματικότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κελπανίδης, Μ. (2002). Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης: Θεωρίες και πραγματικότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κελπανίδης, Μ.(1997). Κράτος Πρόνοιας και εκπαίδευση. Ισότητα ευκαιριών και ισότητα αποτελεσμάτων: Εκπαίδευση ως ατομικό επίτευγμα ή κοινωνική παροχή. Αθήνα: Κυριακίδη. Κοντογιαννοπούλου - Πολυδωρίδη, Γ. (1995). Κοινωνιολογική Ανάλυση της Ελληνικής Εκπαίδευσης Τόμος Ι-ΙΙ. Αθήνα: Gutenberg. Μιχαλόπουλος,Γ.(1997).Το σχολείο και η σχολική τάξη. Κοινωνιολογικές προοπτικές. Θεσσαλονίκη: Αφ.Κυριακίδη. Μπουζάκης, Σ.(2003). Νεοελληνική Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg. Μυλωνάς, Θ. & Δημητριάδη, Α.(1999). Από την ανισότητα απέναντι στο σχολείο στον αποκλεισμό μέσα στην τάξη Στο Χ.Κωνσταντίνου-Γ.Πλειός Σχολική αποτυχία και Κοινωνικός Αποκλεισμός (σ.385-408). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μυλωνάς, Θ. (χ.χ.). Κοινωνική αναπαραγωγή στο σχολείο. Θεωρία και εμπειρία. Αθήνα: Αρμός. Μυλωνάς, Θ.(1994). Εισαγωγικές επισημάνσεις πάνω στη θεωρία του Pierre Bourdieu Ι.Λαπρίρη-Δημάκη-Ν.Παναγιωτόπουλο (επιμ.) Κοινωνιολογία της Παιδείας (σ.76-95). Αθήνα: Καρδαμίτσα. Μυλωνάς, Θ.(1998). Κοινωνιολογία της ελληνικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg. Μυλωνάς, Θ.(1998). Κοινωνιολογία της Ελληνικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg. Ντυρκέμ, Ε. (1998). Η εκπαίδευση, η φύση της, ο ρόλος της (μτφ.θ.ανθογαλίδου), Virtual School, The sciences of Education Online, τόμος 1, τεύχος 1., http/www.auth.gr/virtualschool/1.1/theoryresearch/durkheimeducation. html Παλαιοκρασάς, Σ., Ρουσέας, Π., Βρετάκου, Β. (2001). Έρευνα «Μαθητική διαρροή στο Γυμνάσιο» (φουρνιά μαθητών 1997/98). Αθήνα: Π.Ι. Πλειός, Γ.(1999). Εκπαίδευση, απασχόληση και κοινωνικός αποκλεισμός. στο Κωνσταντίνου, Γ.Πλειός (επιμ.). Σχολική αποτυχία και κοινωνικός αποκλεισμός (σ. 333-363). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Πυργωτάκης, Ι.(1989). Κοινωνικοποίηση και εκπαιδευτικές ανισότητες. Αθήνα: Γρηγόρης. Τσουκαλάς, Κ.(1985). Εξάρτηση και αναπαραγωγή. Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα. Αθήνα: Θεμέλιο. Φεντ, Χ. (1989). Κοινωνική ένταξη και εκπαίδευση. Αθήνα: Καστανιώτης. Φραγκουδάκη, Α.(1985) Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Παπαζήσης, Αθήνα Φραγκουδάκη, Α.(1996). Γλώσσα και ιδεολογία. Αθήνα: Οδυσσέας.