ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Γλώσσα Α Δημοτικού (α τεύχος) Mια ενδεικτική πρόταση προσέγγισης της Ενότητας 4: «Το σύννεφο έφερε βροχή» Ρέα Παπαγεωργίου Ομάδα Εργασίας Γλώσσας-ΔΕ 2013-2014
Στόχοι-Παραδείγματα (βάσει της «περίστασης μάθησης»): ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ ΣΤΟΧΟΙ (στο πλαίσιο μιας ισόρροπης προσέγγισης Πρώτης Ανάγνωσης - Πρώτης Γραφής) Τα παιδιά: Να διαβάζουν και να γράφουν λέξεις, προτάσεις, κείμενα, όπου εντοπίζεται το γράμμα Ββ (με τη στήριξη διάφορων φωνολογικών ασκήσεων-παιχνιδιών). Να χρησιμοποιούν λεξιλόγιο, σχετικό με τη βροχή, στον προφορικό και στον γραπτό τους λόγο. Να διδαχθούν ή και να εμπεδώσουν, αναλόγως, την καταληκτική ορθογραφία των ουδετέρων σε ι και ο και να τη διακρίνουν από αυτήν των θηλυκών σε η. Να εκφράζουν τα συναισθήματα που η βροχή τούς προκαλεί. Να συνειδητοποιήσουν πώς η βροχή επηρεάζει διαφορετικά τη ζωή μας, μελετώντας και συνεξετάζοντας διάφορα κείμενα και τη γλώσσα-γραμματική των κειμένων αυτών.
Μια βροχερή μέρα στο σχολείο Τα παιδιά και η/ο εκπαιδευτικός: Αισθάνονται τη βροχή που πέφτει (αξιοποιώντας όλες τις αισθήσεις τους (η δασκάλα τραβά φωτογραφίες για μετέπειτα χρήση). Ζωγραφίζουν τη βροχή, όπως την αισθάνθηκαν, σε χαρτόνια. Παρουσιάζουν τις ζωγραφιές τους και συνομιλούν με τα άλλα παιδιά. Συζητούν για τις εντυπώσεις τους σχετικά με την εμπειρία τους αυτή (τι είδαν, τι άκουσαν, τι άγγιξαν, πώς ένιωσαν, τι σκέφτονται όταν βρέχει κ.λπ.). Εκφράζονται, αναλόγως, με κίνηση, εικονο-φατσούλες συναισθημάτων, υφάσματα σε διάφορα χρώματα, κρουστά όργανα κ.λπ.
Αν υπάρχει/ουν στην τάξη «γωνιά συναισθημάτων» ή άλλες γωνιές (π.χ., δράματος/βεστιάριο, εικαστικών κ.λπ.) μπορεί να αξιοποιηθεί/ούν.
Εναλλακτικές δυνατότητες-επιλογές (στο πλαίσιο διεπιστημονικήςδιαθεματικής προσέγγισης της ενότητας) Με κείμενα που έρχονται στην τάξη (π.χ., παραμύθια, τραγούδια, φωτογραφίες ή κείμενα / φιλμάκια από την επικαιρότητα, π.χ., δελτίο καιρού). Μια εκδρομή, μια σχολική εκδήλωση, ένας εκπαιδευτικός περίπατος, μια κινηματογραφική παράσταση, μια ομιλία. Στη Μουσική, στην Τέχνη, στην Αγωγή Ζωής, στη Γυμναστική («βρέχει και δεν μπορούμε να κάνουμε γυμναστική!»), στο Γνωρίζω τον Κόσμο μου. Το ίδιο το σχολικό εγχειρίδιο, π.χ., από τον τίτλο της Ενότητας: ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ
Και μια ενδεικτική συνέχεια: Ξαφνικά κάποιος κτυπάει την πόρτα Ένας «φανταστικός ήρωας» (π.χ., λούτρινο αρκουδάκι, μαριονέτα, κούκλα) βρίσκεται έξω και περιμένει να του ανοίξουν. Τα παιδιά τον καλωσορίζουν. Προσπαθούν να μαντέψουν το όνομά του, με δικές τους ερωτήσεις (Τον λένε «Βροχούλη», γιατί τον έφερε η βροχή) Αναφορά στο ότι τα κύρια ονόματα αρχίζουν με κεφαλαίο. Προσπαθούν να γράψουν το όνομα «Βροχούλης» (με μολύβια, μαρκαδόρους, παστέλ), για να το προσθέσουν στην πινακίδα με τα ονόματα της τάξης, «μια και θα είναι μαζί μας για λίγες μέρες». Πρώτη επαφή με το «νέο» γράμμα Ββ (και ποικίλες παιγνιώδεις δραστηριότητες φωνολογικής ενημερότητας).
Αξιοποιώντας τον «Βροχούλη» ως βοηθητικό ιστό για την ανάπτυξη του πλαισίου διδασκαλίας, βάσει συγκεκριμένων στόχων: Θέλετε να γνωρίσετε περισσότερο τη φίλη μου τη βροχή; Τα παιδιά εργάζονται σε ομάδες των 3-4 ατόμων, μαντεύουν ποιοι μπορεί να είναι οι υπόλοιποι φίλοι του «Βροχούλη» και γράφουν «τα ονόματά» τους σε καρτέλες (λέξεις όπως: βροχές, βροχούλα, ψιχάλα/ες, σύννεφο/α, συννεφάκι/α, ουράνιο τόξο, νερό, κεραυνός κ.ά.). Ορισμένα παιδιά αναλαμβάνουν να φτιάξουν ζωγραφιές που θα συνοδεύουν κάποιες από τις καρτέλες. Κάθε ομάδα παρουσιάζει τις ζωγραφιές της και τις καρτέλες που έγραψε στον κύκλο («show and tell»). Οι καρτέλες στερεώνονται στον πίνακα (όλες μαζί δημιουργούν κείμενο-ιδεοθύελλα ). Οι ΤΠΕ αξιοποιούνται προσδίδοτνας πρόσθετη μαθησιακή αξία. Ο/Η εκπαιδευτικός επεκτείνει το κείμενο-ιδεοθύελλα γράφοντας, σε άδειες καρτέλες λέξεις και φράσεις που προκύπτουν από τα παιδιά κατά τη διάρκεια της συζήτησης (π.χ., ποτάμι, ποταμάκι, λίμνη, λάσπη, αστραπή, ουρανός, βροντή, ήλιος, άνεμος).
Δραστηριότητες φωνολογικής ενημερότητας Ομαδοποίηση λέξεων με βάση το πρώτο γράμμα. Εντοπίζεται η ομάδα λέξεων που αρχίζουν από Ββ (π.χ,. βροχή, βρέχει, βροχούλα, Βροχούλης). Εμπλουτισμός ενός καταλόγου λέξεων με άλλες λέξεις που αρχίζουν από Ββ, λέξεις που βρίσκονται στο περιβάλλον της τάξης (π.χ., ονόματα παιδιών) ή ονόματα/λέξεις που σχετίζονται με παραμύθια-ήρωες παραμυθιών (π.χ., βασιλοπούλα, βάτραχος).
Κατηγοριοποίηση Ακόμα (μπορεί και στην Εμπέδωση) Μετασχηματισμοί λέξεων Ο μάγος της βροχής μεταμορφώνει τις λέξεις...
Αξιοποίηση διδακτικού υλικού του σχολικού εγχειριδίου, πλαισιωμένου, με νόημα και ενδιαφέρον για τα παιδιά... Χτυπάει το τηλέφωνο της τάξης! Είναι ο παππούς των παιδιών (του Άρη, της Ιωάννας, του Σαρμπέλ και των άλλων ηρώων του βιβλίου) που τα καλεί να γυρίσουν σπίτι, γιατί άρχισε να βρέχει Ο Βροχούλης λέει στα παιδιά να ανοίξουν το βιβλίο τους, στη σ. 64, για να δουν αν τελικά οι ήρωες επέστρεψαν σπίτι
Πριν από την ανάγνωση... Τα παιδιά ανοίγουν το βιβλίο τους στη σ. 64 (σχολιασμός εικόνας και διασύνδεση με το λεξιλόγιο που καταγράφηκε στον πίνακα). Μπορούν να παίξουν με την εικόνα και τις καρτέλες (π.χ., να τις τοποθετήσουν στην κατάλληλη θέση). Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να γίνει και σε ομάδες. Κάποια παιδιά πιθανόν να χρησιμοποιήσουν και λέξεις, τις οποίες γνωρίζουν, και υπάρχουν αναρτημένες στην τάξη (π.χ., πόρτα, παιδί). Δίνεται, επίσης, η ευκαιρία για διδασκαλία ή και εμπέδωση κανόνων ορθογραφίας, όπως είναι οι καταλήξεις των θηλυκών ουσιαστικών σε η και των ουδετέρων σε ο και ι.
Τα παιδιά μπορεί να γράψουν δικές τους προτάσεις ή δικά τους κείμενα, διαφοροποιημένα μεταξύ τους, όπως: Οι προτάσεις αυτές μπορούν να αποτελέσουν κείμενα προς ανάγνωση για όλα τα παιδιά. Αν γραφτούν σε καρτέλες από τον/την εκπαιδευτικό, τότε μπορεί να γίνει σύνθεση ενός περιγραφικού κειμένου από τα ίδια τα παιδιά (με τη χρήση τίτλου, σημείων στίξης, και διαισθητικά των κειμενικών συμβάσεων της περιγραφής.
Ενδεικτικά, συνεχίζοντας.../1 Ανάγνωση τίτλου «Με βάρκα σωσίβιο»: Επισημάνεται το γράμμα β και χρωματίζεται. Ο/Η εκπαιδευτικός ή και τα παιδιά διαβάζουν μεγαλόφωνα τον τίτλο. Αλλαγή ορισμένων στοιχείων του τίτλου και ανάγνωση, π.χ.: Επισήμανση ομοιοτήτων και διαφορών (με πιθανά δημιουργικά ανοίγματα...)
Ενδεικτικά, συνεχίζοντας.../2 Τι σχέση μπορεί να έχει η βάρκα και το σωσίβιο με την ιστορία μας; Τα παιδιά κάνουν υποθέσεις, στηριζόμενα στην εικόνα, στον τίτλο και στο τηλεφώνημα του παππού. Ακολουθεί ακρόαση του κειμένου της σ. 64. Η δασκάλα διαβάζει μεγαλόφωνα το κείμενο και ακολουθούν οι πρώτες εντυπώσεις των παιδιών. Πιθανόν να υπάρχουν άγνωστες λέξεις (π.χ., κουτάβι) και να χρειαστεί τα παιδιά να ανατρέξουν σε κάποιο βιβλίο αναφοράς (παιδικό λεξικό) ή στο διαδίκτυο και με τη βοήθεια της δασκάλας να εντοπίσουν τι σημαίνει η λέξη. Γίνεται αδρομερής επαλήθευση/διάψευση των υποθέσεών τους και, ακολούθως, τα παιδιά εξάγουν τα συμπεράσματά τους και «εξηγούν στον Βροχούλη γιατί τηλεφώνησε ο παππούς».
Ενδεικτικά, συνεχίζοντας.../3 Δραστηριότητες Ανάγνωσης του Κειμένου Ομαδικές και ατομικές αναγνώσεις του κειμένου με διάφορους τρόπους (δυνατά, ψιθυριστά, αργά, άηχα, η χαρούμενη γατούλα, ο λυπημένος σκύλος κ.λπ.). Δραστηριότητες επεξεργασίας κειμένου: Ερωτήσεις στις οποίες απαντούν τα παιδιά και αφορούν τα πρόσωπα και τα γεγονότα του κειμένου (ποιοι; τι; πότε; γιατί;). Αντιστοίχιση λέξεων του κειμένου με εικόνες («Βοηθούμε τον Βροχούλη να τις τοποθετήσει στην κατάλληλη θέση»). Εντοπισμός του Ββ στο κείμενο και απομόνωση λέξεων που το περιέχουν. Ανασύνθεση προτάσεων με λέξεις φράσεις του κειμένου. Σχολιασμός σημείων στίξης και του πώς αυτά επηρεάζουν το ύφος και το νόημα του κειμένου (τα παιδιά ανακατεύουν τα σημεία στίξης και ξαναδιαβάζουν αποσπάσματα του κειμένου, «για να δουν τι αλλάζει»). Υπόδυση ρόλων, δραματοποίηση του κειμένου (τα παιδιά αναλαμβάνουν τον ρόλο ενός ήρωα και δραματοποιούν το κείμενο, φορώντας καπελάκια με το όνομα ή την εικόνα του κάθε ήρωα...).
Ενδεικτικά, συνεχίζοντας.../4 Συμπλήρωση προτάσεων του κειμένου με άλλες λέξεις, π.χ.,: Ο Μάγος της Βροχής εξαφάνισε κάποιες από τις λέξεις του κειμένου εμείς τις βρίσκουμε: -Ένα στο πεζούλι! -Μία στο πεζούλι! -Ένας στο πεζούλι! -Δύο στο πεζούλι! -Ο κήπος πλημμύρισε. -Και τώρα; Πώς θα περάσουμε; -Βρήκα τη λύση! Με
Την ώρα της Εμπέδωσης ή και ως συνέχεια των προηγουμένων (ενδεικτικά): Γράφουμε όλοι/ες μαζί το γράμμα Ββ στον αέρα, στην αμμοδόχο, με ζυμάρι, με φασολάκια/φακές, σε καρτέλες, σε ασκήσεις γραφής, στο Τετράδιο Εργασιών (σ. 58-59, ασκ. 1,3,4), σε φύλλα εργασίας, σε βιβλιαράκι για το αλφάβητο. Σχηματίζουμε στο πάτωμα το Ββ με τα σώματά μας δύο-δύο ή τρεις - τρεις. Εντοπίζουμε το Ββ στις ασκήσεις του Βιβλίου του Μαθητή, σ.65. Συμπληρώνουμε λέξεις από όπου λείπει το Ββ και προσπαθούμε να διαβάσουμε άλλες που το περιέχουν. Παίζουμε παιχνίδια αναγραμματισμού, ενικού-πληθυντικού, αντιστοίχισης εικόνας-λέξης. Γράφουμε λεζάντες στις ζωγραφιές μας και τις αναρτούμε στην πινακίδα της τάξης. Φανταζόμαστε τη δική μας συνέχεια στην ιστορία και την παρουσιάζουμε ομαδικά στα άλλα παιδιά. Παίζουμε «καυτή καρέκλα», στην οποία κάθεται ένας από τους ήρωες του κειμένου (π.χ., η Ιωάννα, γιατί θέλει να βοηθήσει το κουτάβι). Προσθέτουμε έναν νέο ήρωα, που παρεμβαίνει στο διάλογο. Γράφουμε έναν δικό μας διάλογο... Ζωγραφίζουμε δική μας εικόνα για το κείμενο. Δημιουργούμε μαζί το λεξικό / την πινακίδα του Ββ.
ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΣΕΙΡΑΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ- ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Τετράδιο Εργασιών, Α τεύχος, σ.58 Βιβλίο Μαθητή, Α τεύχος, σ.65
ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΣΕΙΡΑΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ- ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Τετράδιο Εργασιών, Α τεύχος, σ.59
Ή ΚΑΙ
Συμπληρωματικό διδακτικό υλικό, σχετικό με θεματικούς άξονες, το οποίο ενδιαφέρει εκπαιδευτικό και παιδιά, προκαλεί προβληματισμούς και απαντά σε αυτούς, για την επίτευξη συγκεκριμένων διδακτικών-γλωσσικών στόχων-παραδείγματα Είναι πιθανόν τα παιδιά να προβληματιστούν για τον ρόλο που διαδραματίζει η βροχή στη ζωή των ανθρώπων. Τότε θα χρειαστεί να αναζητήσουν απαντήσεις και εξηγήσεις και να εκφράσουν προσωπικές απόψεις. Επομένως, μπορεί: Να συζητήσουν «στον κύκλο» για το «πώς νιώθουν τα παιδιά όταν βρέχει και για το αν τους αρέσει η βροχή ή όχι». Να περιγράψουν και να σχολιάσουν τις φωτογραφίες που τράβηξε η δασκάλα και να ερμηνεύσουν τις δικές τους εκφράσεις, καθώς και αυτές των συμμαθητών/τριών τους. Να μελετήσουν/διερευνήσουν ή και να συνεξετάσουν κείμενα από το σχολικό εγχειρίδιο. Να μελετήσουν/διερευνήσουν ή και να συνεξετάσουν άλλα κείμενα μεταξύ τους ή και σε σχέση με κείμενα του σχολικού εγχειριδίου (προφορικές μαρτυρίες, συνεντεύξεις, γραπτές σημειώσεις). [...] Οι θεματικοί άξονες είναι ποικίλοι. Η πρόταση που ακολουθεί περιορίζεται θεματικά στον άξονα: «Η βροχή και ο ρόλος της στη ζωή μας».
Συνεξέταση κειμένων του σχολικού εγχειριδίου με άλλο/α κείμενο/α (στο πλαίσιο προβληματισμού που απασχολεί τα παιδιά για τον ρόλο της βροχής στη ζωή μας). ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ/1
Συνεξέταση κειμένων του σχολικού εγχειριδίου με άλλο/α κείμενο/α (στο πλαίσιο προβληματισμού που απασχολεί τα παιδιά για τον ρόλο της βροχής στη ζωή μας). ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ/2
Συνεξέταση κειμένων του σχολικού εγχειριδίου με άλλο/α κείμενο/α (στο πλαίσιο προβληματισμού που απασχολεί τα παιδιά για τον ρόλο της βροχής στη ζωή μας). ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ/3 Διαβάζεται ο τίτλος. Σχολιάζεται η εικόνα, η οποία συγκρίνεται και με τις προηγούμενες (μέγεθος, χρώματα, περιεχόμενο). Γίνονται υποθέσεις για το πώς μπορεί να νιώθει το κορίτσι στην εικόνα (σκέψεις σε συννεφάκι, λεζάντες κ.λπ.) Ετοιμάζονται ερωτήματα που τα παιδιά θα ήθελαν να υποβάλουν στο κορίτσι. Κάποιο παιδί, υποδυόμενο το κορίτσι της εικόνας, απαντά. Γίνονται υποθέσεις για το τι μπορεί να γράφει το κείμενο. Διαβάζεται στο κείμενο. Ακολουθούν «δραστηριότητες πρώτης ανάγνωσης και γραφής».
Λειτουργική διασύνδεση Γλώσσας-Λογοτεχνίας-Θεατρικής Αγωγής.../1 Τα παιδιά: Εντοπίζουν μοτίβα που χρησιμοποιούνται στο κείμενο (επανάληψη λέξεων, φράσεων, καταλήξεων), τα οποία σχολιάζουν και προσπαθούν να ερμηνεύσουν. Την προσπάθειά τους αυτή ενισχύει και ο/η εκπαιδευτικός, ο/η οποία/ος μοιράζει σε κάθε ομάδα το κείμενο σε καρτέλες (ένας στίχος σε κάθε καρτέλα). Τα παιδιά, χρησιμοποιώντας τα μοτίβα αυτά, ανασυνθέτουν το κείμενο (παζλ) πάνω στο θρανίο και εξηγούν πώς τα κατάφεραν. Συμπεραίνεται ότι πρόκειται για ποίημα με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Ακολουθούν διάφορες παιγνιώδεις δραστηριότητες, στις οποίες μπορεί να περιλαμβάνεται και η δημιουργική γραφή.
Λειτουργική διασύνδεση Γλώσσας-Λογοτεχνίας-Θεατρικής Αγωγής.../2 Ανακατεύουμε τους στίχους και τους ταιριάζουμε αλλιώς. Εκφράζουμε με το σώμα μας (κίνηση) τους στίχους. Επενδύουμε το ποίημα με υπόκρουση κρουστών οργάνων. Ξαναγράφουμε το ποίημα, διαλέγοντας άλλο στοιχείο του καιρού (π.χ., ο ήλιος: Ο ήλιος δες πώς λάμπει κ.ο.κ) Χρωματίζουμε την εικόνα. Ζωγραφίζουμε δική/ές μας εικόνα/ες. Γράφουμε ένα δικό μας ποιηματάκι για τη βροχή και το παρουσιάζουμε σε μια εκδήλωση του σχολείου.
Συζήτηση για διασύνδεση γλωσσικού-οπτικού κειμένου Τα παιδιά σχολιάζουν την εικόνα και τη σχέση της με το περιεχόμενο του κειμένου. Βάζουν στη θέση της εικόνας κάποια φωτογραφία από τις προηγούμενες και παρατηρούν τι αλλάζει. Ελέγχουν αν η δική τους φωτογραφία ταιριάζει με το κείμενο. Καταλήγουν στο συμπέρασμα πως αυτό το κείμενο «λέει πως η βροχή είναι όμορφη και καλή»!
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ...
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ... Μια ιστορία για τον Βροχούλη: κείμενο που γράφεται στην ολομέλεια στο πλαίσιο «Εργαστηρίου μικρών συγγραφέων» Οργάνωση μιας έκθεσης φωτογραφίας, στην οποία να περιλάβουν και δικές τους φωτογραφίες. (Η έκθεση μπορεί «τιτλοφορηθεί», π.χ., «Η καλή και η κακή βροχή», «Η βροχή είναι καλή και κακή» κ.ά.). «Ανεβάζουμε Θεατρική Παράσταση...»: Το κείμενο γράφεται από τα παιδιά, με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού, και παρουσιάζεται σε/στα άλλα παιδιά του σχολείου, στους γονείς, στην κοινότητα/στον δήμο... «Γλωσσάρι για τη βροχή»: εικονογραφημένο βιβλιαράκι προς έκδοση.
ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ Η ενασχόληση των παιδιών με την ενότητα «Βροχή» δεν τελειώνει εδώ. Το σχολικό εγχειρίδιο συνεχίζει την ιστορία των ηρώων με άλλα κείμενα σχετικά με τη βροχή και τις καιρικές συνθήκες
ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ Βιβλίο Μαθητή, α τεύχος Πουπουλένια Σύννεφα
ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ Βιβλίο Μαθητή, α τεύχος Το ταξίδι της Συννεφένιας
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Γλώσσα Α Δημοτικού (α τεύχος) Mια ενδεικτική πρόταση προσέγγισης της Ενότητας 4: «Το σύννεφο έφερε βροχή» Άλλες εναλλακτικές επιλογές-διδακτικές προτάσεις;;;