«Παράνομος αποκλεισμός οικονομικού φορέα καθιστά την διαγωνιστική. διαδικασία μη σύννομη με συνέπεια να κωλύεται η σύμβαση»

Transcript

1 ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Ε ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΠΡΑΞΗ 179/2018 Περίληψη «Παράνομος αποκλεισμός οικονομικού φορέα καθιστά την διαγωνιστική διαδικασία μη σύννομη με συνέπεια να κωλύεται η σύμβαση» Μη νομίμως έλαβε χώρα ο αποκλεισμός των εταιρειών «ΧΧΧ» και «ΧΧΧ» από τη συνέχεια της διαγωνιστικής διαδικασίας, με την εσφαλμένη αιτιολογία ότι αυτές δεν είχαν προσκομίσει πρακτικό του δ.σ. τους περί εξουσιοδότησης εκπροσώπου για την υποβολή προσφοράς στον ελεγχόμενο διαγωνισμό, δεδομένου ότι το άρθρο 23.8 της οικείας διακήρυξης προβλέπει ρητώς ότι η προσκόμιση του πρακτικού αυτού εκπροσώπησης ζητείται κατά το μεταγενέστερο στάδιο ελέγχου της νομιμοποίησης του προσωρινού αναδόχου, στο πλαίσιο ελέγχου των δικαιολογητικών κατακύρωσης αυτού. Αντιθέτως, σύμφωνα και με το άρθρο 24 της οικείας διακήρυξης, κατά την υποβολή της προσφοράς, κατατίθεται φάκελος του διαγωνιζόμενου, που περιλαμβάνει μόνον τον υποφάκελο με τα αποκλειστικώς ζητούμενα δικαιολογητικά συμμετοχής, δηλαδή το Τ.Ε.Υ.Δ. και την εγγύηση συμμετοχής, και τον υποφάκελο με το έντυπο οικονομικής προσφοράς. Περαιτέρω δε, η κατά τα ανωτέρω μη νόμιμη απόρριψη της προσφοράς της εταιρείας «ΧΧΧ» είχε ως συνέπεια τον αποκλεισμό αυτής από το επόμενο στάδιο του διαγωνισμού, το οποίο αφορούσε στην αιτιολόγηση των προσφορών που φαίνονταν ως ασυνήθιστα χαμηλές, επειδή υπερέβαιναν το μέσο όρο (55,00%) των προσφερθέντων ποσοστών έκπτωσης. Κατά το στάδιο δε αυτό, θα έπρεπε να είχε προσκληθεί να συμμετάσχει εάν δεν είχε παρανόμως αποκλειστεί προηγουμένως, κατά τα ανωτέρω και η εταιρεία «ΧΧΧ», ως εκ του προσφερθέντος από αυτήν ποσοστού έκπτωσης (61,52%) βάσει του οποίου είχε καταταχθεί στην 3η θέση του αρχικού πίνακα μειοδοσίας, ήτοι σε ευνοϊκότερη θέση από τον τελικό ανάδοχο, πλην όμως, λόγω

2 του παράνομου αποκλεισμού της, δεν της δόθηκε η δυνατότητα να αιτιολογήσει την προσφορά της, γεγονός που επηρέασε το αποτέλεσμα του ελεγχόμενου διαγωνισμού. Λόγω των παραπάνω πλημμελειών η ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία καθίσταται μη σύννομη, με συνέπεια να κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης έργου του Δήμου «Συντήρηση οδικού δικτύου έτους Δημοτικής Ενότητας Δήμου». Δείτε το πλήρες κείμενο : ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Ε ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΠΡΑΞΗ 179/2018 Αποτελούμενο από τον Πρόεδρο του Κλιμακίου Σταμάτιο Πουλή, Σύμβουλο, και τα μέλη Ιωάννη Βασιλόπουλο και Θεόδωρο Μαυροβουνιώτη, Παρέδρους. Συνεδρίασε, στις 26 Μαρτίου 2018, στο Δικαστήριο προκειμένου να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου του Δήμου ΧΧΧ «Συντήρηση οδικού δικτύου έτους της Δημοτικής Ενότητας ΧΧΧ Δήμου ΧΧΧ», προϋπολογιζόμενης δαπάνης ,62 ευρώ με Φ.Π.Α. (συμβατικού τιμήματος ,45 ευρώ με Φ.Π.Α.). Ο φάκελος με τα στοιχεία της υπόθεσης υποβλήθηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο στις (αρ.πρωτ. Ελ.Συν ), με το 5713/ έγγραφο του Γενικού Γραμματέα του Δήμου ΧΧΧ και συμπληρώθηκε στις (αρ.πρωτ. Ελ.Συν ), με το 7840/ έγγραφο του ιδίου ως άνω οργάνου. Άκουσε την εισήγηση του Παρέδρου Θεόδωρου Μαυροβουνιώτη. Σκέφθηκε κατά το νόμο και Αποφάσισε τα ακόλουθα:

3 Ι. Το σχέδιο σύμβασης του ως άνω έργου παραδεκτώς εισάγεται ενώπιον του παρόντος Κλιμακίου για την άσκηση ελέγχου νομιμότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο (ν. 4129/ Α 52). IΙ. Το Κλιμάκιο, κατά τον έλεγχο των σχεδίων συμβάσεων και των οικείων διοικητικών πράξεων για την ανάδειξη αναδόχου σε δημόσιο έργο, ερευνά, προς το σκοπό της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος και της εμπέδωσης της αρχής της διαφάνειας, εάν τα όργανα της διοίκησης, ερμηνεύοντας και εφαρμόζοντας τη νομοθεσία που διέπει το διαγωνισμό και την οικεία σύμβαση, κινήθηκαν εντός της δυνατής ερμηνείας του νόμου, δηλαδή εάν είναι νομικώς υποστηρίξιμη η ερμηνευτική εκδοχή επί της οποίας βασίστηκαν οι διοικητικές πράξεις και το σχέδιο σύμβασης, καθώς και εάν οι πράξεις που εκδόθηκαν χαρακτηρίζονται από ουσιώδεις πλημμέλειες, δηλαδή από πλημμέλειες που πλήττουν θεμελιώδεις αρχές που διέπουν τους δημόσιους διαγωνισμούς ή στη συγκεκριμένη περίπτωση επηρέασαν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού. Κατά συνέπεια, κατά την άσκηση της κατά την παρούσα διαδικασία αρμοδιότητάς του, το Κλιμάκιο δεν υποκαθίσταται στις ουσιαστικές ή τεχνικές κρίσεις που εξέφεραν τα διοικητικά όργανα, αρκούμενο στον έλεγχο εάν οι κρίσεις αυτές φέρουν επαρκή αιτιολογία και δεν υπερβαίνουν τα άκρα όρια της διακριτικής τους ευχέρειας. IΙΙ. Η διαδικασία διενέργειας του διαγωνισμού και η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης έργου διέπονται από τις διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων έργων του ν. 4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ )» (ΦΕΚ Α 147) και από τους όρους της οικείας διακήρυξης, κατά το μέρος που δεν τελούν σε αντίθεση με τον νόμο αυτόν. IV. Η διακήρυξη που διέπει τον ελεγχόμενο διαγωνισμό (Α.Δ.Α.Μ. ΧΧΧ) ορίζει στο άρθρο 4: «Διαδικασία υποβολής και αξιολόγησης των προσφορών Κατακύρωση Σύναψη σύμβασης Ενστάσεις. 4.1 ( ) 4.2. Πρόσκληση υποβολής δικαιολογητικών

4 Κατακύρωση Πρόσκληση για υπογραφή σύμβασης. α) Μετά την αξιολόγηση των προσφορών, η αναθέτουσα αρχή ειδοποιεί εγγράφως τον προσφέροντα, στον οποίο πρόκειται να γίνει η κατακύρωση («προσωρινό ανάδοχο»), να υποβάλει εντός προθεσμίας 15 ημερών τα δικαιολογητικά που καθορίζονται στο άρθρο της παρούσας ( )», στο άρθρο 23: «Αποδεικτικά μέσα ποιοτικής επιλογής ( ) Σχετικά με τον έλεγχο νομιμοποίησης του προσωρινού αναδόχου: Σε περίπτωση νομικού προσώπου, υποβάλλονται τα νομιμοποιητικά έγγραφα από τα οποία να προκύπτει η εξουσία υπογραφής του νομίμου εκπροσώπου. Εάν ο προσφέρων είναι Α.Ε και Ε.Π.Ε: 1. ΦΕΚ σύστασης, 2. Αντίγραφο του ισχύοντος καταστατικού με το ΦΕΚ στο οποίο έχουν δημοσιευτεί όλες οι μέχρι σήμερα τροποποιήσεις αυτού ή επικυρωμένο αντίγραφο κωδικοποιημένου καταστατικού (εφόσον υπάρχει) 3. ΦΕΚ στο οποίο έχει δημοσιευτεί το πρακτικό ΔΣ εκπροσώπησης του νομικού προσώπου, 4. Πρακτικό Δ.Σ περί έγκρισης συμμετοχής στο διαγωνισμό, στο οποίο μπορεί να περιέχεται και εξουσιοδότηση (εφόσον αυτό προβλέπεται από το καταστατικό του υποψηφίου αναδόχου) για υπογραφή και υποβολή προσφοράς σε περίπτωση που δεν υπογράφει ο ίδιος ο νόμιμος εκπρόσωπος του φορέα την προσφορά και τα λοιπά απαιτούμενα έγγραφα του διαγωνισμού και ορίζεται συγκεκριμένα άτομο, ως αντίκλητος ( )» και στο άρθρο 24: «Περιεχόμενο Φακέλου Προσφοράς Ο φάκελος προσφοράς (προσφορά) των διαγωνιζομένων περιλαμβάνει, επί ποινή αποκλεισμού, τα ακόλουθα: (α) ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο με την ένδειξη «Δικαιολογητικά Συμμετοχής», (β) ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο με την ένδειξη «Οικονομική Προσφορά» σύμφωνα με τα κατωτέρω Ο φάκελος «Δικαιολογητικά Συμμετοχής» πρέπει, επί ποινή αποκλεισμού, να περιέχει τα ακόλουθα: α) Το Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (ΤΕΥΔ), β) εγγύηση συμμετοχής, του άρθρου 15 της παρούσας. Οι ενώσεις οικονομικών φορέων που υποβάλλουν κοινή προσφορά, υποβάλλουν το ΤΕΥΔ για κάθε οικονομικό φορέα που συμμετέχει στην ένωση Ο φάκελος «Οικονομική Προσφορά» περιέχει συμπληρωμένο το χορηγηθέν από την αναθέτουσα αρχή έντυπο οικονομικής προσφοράς του άρθρου 2 (δ) της παρούσας».

5 V. Στην προκειμένη υπόθεση, από το σύνολο των στοιχείων του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Αντικείμενο του ελεγχόμενου έργου είναι η εκτέλεση εργασιών συντήρησης επιλεγμένων οδών του οδικού δικτύου στη Δημοτική Ενότητα ΧΧΧ του Δήμου ΧΧΧ, όπως το έργο αυτό περιγράφεται αναλυτικότερα στο τεύχος Τεχνικής Περιγραφής της οικείας μελέτης. Το έργο έχει ενταχθεί στο Τεχνικό Πρόγραμμα έτους 2017 του Δήμου ΧΧΧ (βλ. την 360/ απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ΧΧΧ) και χρηματοδοτείται από πόρους της Περιφέρειας ΧΧΧ, δυνάμει της από προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας ΧΧΧ και του Δήμου ΧΧΧ, που υποβλήθηκε στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου (βλ. την 151/2017 Πράξη του Κλιμακίου τούτου). Με την 280/ απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ΧΧΧ εγκρίθηκαν οι όροι της διακήρυξης του ελεγχόμενου διαγωνισμού, η οποία προβλέπει ότι η ανάθεση του ελεγχόμενου έργου θα γίνει με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής (χαμηλότερη τιμή) και σύστημα υποβολής προσφορών αυτό των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης κατά ομάδες τιμών (άρθρο 95 παρ. 1 και 2 α του ν. 4412/2016). Περίληψη της διακήρυξης αναρτήθηκε στο Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. στις ΧΧΧ και δημοσιεύτηκε στον ελληνικό τύπο. Κατά την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνισμού ( ) υποβλήθηκαν προσφορές από δέκα έξι (16) υποψήφιους εργολήπτες. Η Επιτροπή Διαγωνισμού εξέτασε τις προσφορές κατά την προβλεπόμενη στο άρθρο 4 της διακήρυξης διαδικασία και καταχώρισε αυτές σε αρχικό πίνακα κατά σειρά μειοδοσίας, μετά δε τον έλεγχο των δικαιολογητικών συμμετοχής προέβη στον αποκλεισμό των υποψηφίων αναδόχων «ΧΧΧ» (3η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό έκπτωσης 61,52%) και «ΧΧΧ» (10η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό 53,00%), με την αιτιολογία ότι δεν είχαν προσκομίσει πρακτικά των διοικητικών

6 συμβουλίων τους περί εξουσιοδότησης εκπροσώπου για την υποβολή των προσφορών, όπως προβλέπεται στο άρθρο 23.8 της διακήρυξης του διαγωνισμού. Περαιτέρω, η Επιτροπή προέβη νομίμως στον αποκλεισμό των υποψηφίων αναδόχων «ΧΧΧ» (2η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό έκπτωσης 65,22%) και «ΧΧΧ» (4η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό έκπτωσης 60,77%), επειδή στα υποβληθέντα από αυτούς Τυποποιημένα Έντυπα Υπεύθυνης Δήλωσης (Τ.Ε.Υ.Δ.) δεν είχαν συμπεριλάβει δηλώσεις, η μεν «ΧΧΧ» περί μη πτώχευσης ή υπαγωγής σε διαδικασία εξυγίανσης ή ειδικής εκκαθάρισης ή αναγκαστικής διαχείρισης, η δε «ΧΧΧ» περί τήρησης των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις διατάξεις της περιβαλλοντικής, κοινωνικοασφαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας, κατά παράβαση του άρθρου 22.Α.4 της διακήρυξης και γ) «ΧΧΧ» (8ος κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό έκπτωσης 58,00%) και «ΧΧΧ» (11η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας με ποσοστό έκπτωσης 51,00%), επειδή στα υποβληθέντα από αυτούς Τ.Ε.Υ.Δ. δεν είχαν συμπεριλάβει αναφορά στο ανεκτέλεστο υπόλοιπο δημοσίων συμβάσεων, κατά παράβαση του άρθρου 22.Γ της διακήρυξης. Ακολούθως, η Επιτροπή εισηγήθηκε προς την Οικονομική Επιτροπή του δήμου να ζητηθεί από τους λοιπούς υποψήφιους αναδόχους, των οποίων οι προσφορές υπερέβαιναν το μέσο όρο των προσφερθέντων ποσοστών έκπτωσης (55,00%), να αιτιολογήσουν την προσφορά τους. Η Οικονομική Επιτροπή, με την 463/ απόφασή της, αποδέχθηκε την ως άνω εισήγηση της Επιτροπής Διαγωνισμού και με την 43967/ πρόσκλησή της κάλεσε τους πέντε (5) υποψήφιους, των οποίων το προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης υπερέβαινε το 55,00%, να αιτιολογήσουν τις οικονομικές προσφορές τους εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα (10) ημερών από την κοινοποίηση σ αυτούς της σχετικής πρόσκλησης. Στην πρόσκληση αυτή ανταποκρίθηκε μόνον η μία από τους κατά τα ανωτέρω προσκληθέντες υποψηφίους, και συγκεκριμένα η εταιρεία «ΧΧΧ», 7η κατά την αρχική σειρά μειοδοσίας και εν τέλει 4η κατά τη σειρά μειοδοσίας των παραδεκτών προσφορών, ενώ οι προσφορές των λοιπών τεσσάρων (4) προσκληθέντων υποψηφίων («ΧΧΧ», «ΧΧΧ», «ΧΧΧ» και «ΧΧΧ»), που δεν

7 προέβησαν στην αιτιολόγηση αυτών, κρίθηκαν απορριπτέες, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 88 παρ. 3 του ν. 4412/2016. Περαιτέρω, κατά την αξιολόγηση των εξηγήσεων που υπέβαλε η εταιρεία «ΧΧΧ» η Επιτροπή Διαγωνισμού έκρινε ότι η αιτιολόγηση της προσφοράς της ως άνω εταιρείας ήταν εμπεριστατωμένη, δεδομένου ότι παρέθεσε αναλυτικά στοιχεία για το σχέδιο υλοποίησης του αντικειμένου της σύμβασης, τα οικονομικά στοιχεία της μεθόδου κατασκευής, το διαθέσιμο ιδιόκτητο εξοπλισμό, καθώς και πίνακες υπολογισμού και σύγκρισης των στοιχείων κόστους της προσφοράς της με τις αντίστοιχες τιμές του προϋπολογισμού της μελέτης. Με βάση τα παραπάνω, η Επιτροπή Διαγωνισμού εισηγήθηκε προς την Οικονομική Επιτροπή του δήμου την απόρριψη των προσφορών των υποψηφίων που δεν προέβησαν στην αιτιολόγηση των προσφορών τους, σύμφωνα με το άρθρο 88 παρ. 3 του ν. 4412/2016, και την ανάδειξη ως προσωρινής αναδόχου της εταιρείας «ΧΧΧ», της οποίας η αιτιολόγηση προσφοράς έγινε αποδεκτή. Με την 738/ απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής έγινε δεκτή η ως άνω εισήγηση της Επιτροπής Διαγωνισμού και αναδείχθηκε προσωρινή ανάδοχος η εταιρεία «ΧΧΧ», που προσέφερε μέση έκπτωση 60,00%, κατόπιν δε της υποβολής, ελέγχου και διαπίστωσης της πληρότητας των δικαιολογητικών κατακύρωσης της ως άνω προσωρινής αναδόχου, το αποτέλεσμα του διαγωνισμού κατακυρώθηκε σ αυτήν με την 38/ απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής. Τέλος, όπως βεβαιώνεται στο 5713/ έγγραφο του Γενικού Γραμματέα του Δήμου ΧΧΧ, κατά του κύρους του διαγωνισμού δεν έχουν ασκηθεί ενστάσεις, προσφυγές ή ένδικα βοηθήματα. VΙ. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μη νομίμως έλαβε χώρα ο αποκλεισμός των εταιρειών «ΧΧΧ» και «ΧΧΧ» από τη συνέχεια της διαγωνιστικής διαδικασίας, με την εσφαλμένη αιτιολογία ότι αυτές δεν είχαν προσκομίσει πρακτικό του διοικητικού συμβουλίου τους περί εξουσιοδότησης εκπροσώπου για την υποβολή προσφοράς στον ελεγχόμενο διαγωνισμό, δεδομένου ότι η διάταξη του άρθρου 23.8 της

8 οικείας διακήρυξης κατ εσφαλμένη ερμηνεία της οποίας η αναθέτουσα αρχή προέβη στον ως άνω αποκλεισμό προβλέπει ρητώς ότι η προσκόμιση του επίμαχου πρακτικού εκπροσώπησης ζητείται κατά το μεταγενέστερο στάδιο ελέγχου της νομιμοποίησης του προσωρινού αναδόχου, στο πλαίσιο ελέγχου των δικαιολογητικών κατακύρωσης αυτού. Ούτε από την ως άνω διακήρυξη ούτε από άλλη διάταξη ιδρύεται υποχρέωση του διαγωνιζόμενου να προσκομίσει το εν λόγω αποδεικτικό νομιμοποίησης (πρακτικό εκπροσώπησης) κατά το χρόνο υποβολής της προσφοράς του, αντιθέτως δε, σύμφωνα με τη ρητή διάταξη του άρθρου 24 της οικείας διακήρυξης, κατά την υποβολή της προσφοράς κατατίθεται φάκελος του διαγωνιζόμενου, που περιλαμβάνει μόνον τον υποφάκελο με τα αποκλειστικώς ζητούμενα δικαιολογητικά συμμετοχής, δηλαδή το Τ.Ε.Υ.Δ. και την εγγύηση συμμετοχής, και τον υποφάκελο με το έντυπο οικονομικής προσφοράς. Περαιτέρω δε, η κατά τα ανωτέρω μη νόμιμη απόρριψη της προσφοράς της εταιρείας «ΧΧΧ» είχε ως συνέπεια τον αποκλεισμό αυτής από το επόμενο στάδιο του διαγωνισμού, το οποίο αφορούσε στην αιτιολόγηση των προσφορών που φαίνονταν ως ασυνήθιστα χαμηλές, επειδή υπερέβαιναν το μέσο όρο (55,00%) των προσφερθέντων ποσοστών έκπτωσης. Κατά το στάδιο δε αυτό, στο οποίο ορθώς καταρχήν προχώρησε η αναθέτουσα αρχή κάνοντας χρήση της σχετικής δυνατότητας που παρέχει ο νόμος (άρθρο 88 του ν. 4412/2016) και η διακήρυξη του διαγωνισμού (βλ. υποσημείωση xv στο άρθρο 4.1.ζ της διακήρυξης), ορίζοντας ως αφετηρία για την αιτιολόγηση των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών το ως άνω αντικειμενικό κριτήριο του μέσου όρου των προσφερθέντων ποσοστών έκπτωσης, θα έπρεπε να είχε προσκληθεί να συμμετάσχει εάν δεν είχε παρανόμως αποκλειστεί προηγουμένως, κατά τα ανωτέρω και η εταιρεία «ΧΧΧ», ως εκ του προσφερθέντος από αυτήν ποσοστού έκπτωσης (61,52%) βάσει του οποίου είχε καταταχθεί στην 3η θέση του αρχικού πίνακα μειοδοσίας, ήτοι σε ευνοϊκότερη θέση από τον τελικό ανάδοχο, πλην

9 όμως, λόγω του παράνομου αποκλεισμού της, δεν της δόθηκε η δυνατότητα να αιτιολογήσει την προσφορά της, γεγονός που επηρέασε το αποτέλεσμα του ελεγχόμενου διαγωνισμού. Λόγω των παραπάνω πλημμελειών η ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία καθίσταται μη σύννομη, με συνέπεια να κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης. Κατά την ειδικότερη δε γνώμη του Παρέδρου Ιωάννη Βασιλόπουλου, η ελεγχόμενη διαδικασία είναι πλημμελής και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι η αναθέτουσα αρχή με μη νόμιμη αιτιολογία προχώρησε στο στάδιο αιτιολόγησης των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών, δεδομένου ότι το ποσοστό του 55,00% (μέσος όρος των υποβληθέντων προσφορών έκπτωσης), που χρησιμοποιήθηκε ως κατώφλι για τον χαρακτηρισμό ως ασυνήθιστα χαμηλών εκείνων των προσφορών που το υπερέβαιναν, αποτελεί τυχαίο και αυθαίρετο κριτήριο, αφού δεν στηρίζεται στο σύνολο των κριτηρίων που πρέπει να συγκαθορίζουν το εκάστοτε ποσοστό επί τοις εκατό που αντιστοιχεί στην χαμηλότερη αποδεκτή τιμή που θα αποτελέσει το κατώφλι των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών, που προκύπτει μετά από το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών κάθε διαγωνισμού, και συνεπώς αποτελεί μη αντικειμενικό τρόπο προσδιορισμού των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών. Τα κριτήρια αυτά, τα οποία μάλιστα πρέπει να προσδιορίζονται ήδη με την οικεία διακήρυξη, ώστε να είναι εκ των προτέρων γνωστά σε όλους τους διαγωνιζομένους, είναι, μεταξύ άλλων, εκτός των διδαγμάτων της κοινής πείρας, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του συγκεκριμένου διαγωνισμού, ο ανταγωνισμός που αναπτύχθηκε και η διαφορά της τιμής της χαμηλότερης προσφοράς από τις άλλες προσφορές και από το μέσο όρο των προσφορών, αλλά και προσφορές που υποβάλλονται στο πλαίσιο παρεμφερών διαγωνισμών. Περαιτέρω, πριν απορρίψει την κατά τα ως άνω χαρακτηριζόμενη ως ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά, η αναθέτουσα αρχή οφείλει να ζητεί εγγράφως διευκρινίσεις από τον προσφέροντα, καθορίζοντας και τα συγκεκριμένα σημεία της προσφοράς του που θεωρούνται ύποπτα ως ασυνήθιστα, οι οποίες (διευκρινίσεις) μπορεί να αφορούν, ανάλογα με την περίπτωση, στις

10 παρατιθέμενες στην παρ. 2 του άρθρου 88 του ν. 4412/2016 περιπτώσεις, ο κατάλογος των οποίων δεν είναι εξαντλητικός, εντούτοις δεν είναι ούτε αμιγώς ενδεικτικός, χωρίς να αποκλείεται πάντως η εκ μέρους του προσφέροντα αναφορά και σε λοιπά στοιχεία και περιστάσεις που μπορούν να δικαιολογήσουν την προσφορά του, ενώ, τέλος, το δικαίωμα για απόρριψη μιας ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς ασκείται από την αναθέτουσα αρχή με επαρκή αιτιολογία που συνίσταται στην παράθεση των λόγων, για τους οποίους δεν αιτιολογείται η προσφερόμενη τιμή με τις παρεχόμενες από τον προσφέροντα διευκρινίσεις, καθώς και των ειδικότερων λόγων, για τους οποίους υφίσταται κίνδυνος μη εκπλήρωσης των συμβατικών υποχρεώσεων (βλ. Ε Κλιμ. 383/2017). Η γνώμη όμως αυτή δεν εκράτησε. Για τους λόγους αυτούς Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης του έργου του Δήμου ΧΧΧ «Συντήρηση οδικού δικτύου έτους της Δημοτικής Ενότητας ΧΧΧ Δήμου ΧΧΧ».