«Ννεηηθέο Πξνζεγγίζεηο Ελεξγεηαθώλ Αιπζίδσλ ζηελ Πξνζρνιηθή Ηιηθία»

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ & ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΗ ΣΖ ΑΓΧΓΖ ΣΖΝ ΠΡΟΥΟΛΗΚΖ ΖΛΗΚΗΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ «Γιδακηική ηυν Θεηικών Δπιζηημών: Δκπαιδεςηικά Ππογπάμμαηα, Αξιολόγηζη και Τεσνολογίερ ηηρ Πληποθοπίαρ και ηηρ Δπικοινυνίαρ ζηην Δκπαίδεςζη» ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΚΟΛΗΟΠΟΤΛΟ ΓΖΜΖΣΡΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΦΟΗΣΖΣΡΗΑ: ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΖ ΕΑΒΡΑ, Α.Μ. : 228 «Ννεηηθέο Πξνζεγγίζεηο Ελεξγεηαθώλ Αιπζίδσλ ζηελ Πξνζρνιηθή Ηιηθία» Πάηξα, 2010

2 Αθηεξψλεηαη ζηνπο γνλείο κνπ θαη ζηελ κλήκε ηεο αγαπεκέλεο θίιεο θαη ζπλαδέιθνπ Διέλεο Παιαηνιφγνπ

3 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ηδηαηηέξσο ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, θ. Γεκήηξε Κνιηφπνπιν γηα ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζή ηνπ, ηελ ππνκνλή, ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηελ εθηίκεζε πνπ κνπ δείρλεη ζε θάζε ζπλεξγαζία καο. Σηο επραξηζηίεο κνπ εθθξάδσ θαη ζηνπο αμηφινγνπο θαζεγεηέο: ηνλ θ. Κσλζηαληίλν Ραβάλε θαη ηελ θα Μαξίληα Δξγαδάθε, πνπ δέρηεθαλ λα είλαη κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο αμηνιφγεζεο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. Δπίζεο, επραξηζηψ ζεξκά ηηο ζπλαδέιθνπο κνπ απφ ην 24 ν Νεπηαγσγείν Καιακάηαο, πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ δηεθπεξαίσζε ηνπ εξεπλεηηθνχ κέξνπο απηήο ηεο εξγαζίαο. Σέινο, ζέισ λα πσ έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηνπο γνλείο κνπ Νίθν θαη Διέλε, πνπ κε ππνζηήξημαλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ΠΜ θαη κνπ ζπκπαξαζηέθνληαη ζε φ,ηη θη αλ θάλσ, θαζψο θαη φινπο ηνπο θίινπο πνπ κε ελζάξξπλαλ, κε πην μερσξηζηφ ηνλ Θνδσξή πνπ ζηάζεθε ζεκαληηθφο εζηθφο αξσγφο ζηελ πξνζπάζεηά κνπ

4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο είλαη κηα απφ ηηο ζεκειηψδεηο έλλνηεο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ θαη απφ ηηο πιένλ αθεξεκέλεο, πνπ δχζθνια πξνζδηνξίδεηαη κε ηξφπν κνλνζήκαλην ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο γλψζεο. Δμαηηίαο ηνπ ηδηαίηεξνπ θνηλσληθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ παξνπζηάδεη, άξρηζε λα εηζάγεηαη ζηελ εθπαίδεπζε απφ πνιχ λσξίο, κέζσ ησλ θαηλνηνκηθψλ πξνγξακκάησλ δηδαζθαιίαο, ζηα νπνία απνθηά θαη πξνλνκηαθή κεηαρείξηζε. Δμαηηίαο φκσο, ηεο πνιππινθφηεηάο ηεο, ε πξνζέγγηζή ηεο απφ παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο, απνηειεί αθφκα πην δχζθνιε θαη ζχλζεηε δηαδηθαζία. Χο θαηάιιεινο δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο επηζηεκνληθήο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο, ζεσξείηαη ην ελλνηνινγηθφ πξφηππν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ, ην νπνίν είλαη ζπκβαηφ κε ηνλ γξακκηθφ αηηηαθφ ζπιινγηζκφ. ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή εξγαζία, ινηπφλ, ε νπνία είλαη δνκεκέλε κε βάζε ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ, δηεξεπλάηαη αλ ηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ, πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο θαηλνκέλσλ ζρεηηθψλ κε ηελ ελέξγεηα, ελεξγνπνηψληαο/νηθνδνκψληαο έλα είδνο γξακκηθνχ αηηηαθνχ ζπιινγηζκνχ. Με ηε βνήζεηα εκη-δνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ, ζε έλα δείγκα 12 λεπίσλ, αληρλεχνληαη αξρηθά νη βησκαηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ παηδηψλ γηα ην ζέκα, ψζηε λα πξνζδηνξηζηνχλ ηα γλσζηηθά θαη καζεζηαθά ηνπο εκπφδηα θαη θαηφπηλ, κεηά ην πέξαο ηεο εηδηθά ζρεδηαζκέλεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο πνπ κεζνιαβεί, αμηνινγνχληαη εθ λένπ νη λνεηηθέο ηνπο αλαπαξαζηάζεηο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζνχλ, κέζα απφ ηε ζχγθξηζε, νη φπνηεο αιιαγέο. Σα παηδηά θαινχληαη λα νλνκάζνπλ, λα πξνβιέςνπλ, λα αηηηνινγήζνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ ηηο πξφηππεο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο ηξηψλ θαηλνκέλσλ, πνπ αθνξνχλ ην άλακκα ελφο ιακπηήξα κε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Σν πξψην θαηλφκελν (Φ1) αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο απφ ηελ ΓΔΖ, ην δεχηεξν (Φ2) ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε κπαηαξία θαη ην ηξίην (Φ3) ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηελ κεζνιάβεζε ελφο θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Ζ αλάιπζε ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ, γίλεηαη γηα θάζε θαηλφκελν μερσξηζηά θαη κε βάζε ην εηδηθφ εξγαιείν αλάιπζεο (ησλ Υξεζηίδνπ θαη Υαηδεληθήηα), ζχκθσλα κε ην νπνίν, νη απαληήζεηο, αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ηαμηλνκνχληαη ζε θαηεγνξίεο εμεγήζεσλ. Απφ κηα πξψηε πνηνηηθή αλάιπζε ησλ εμεγήζεσλ ησλ παηδηψλ, δηαπηζηψλεηαη φηη ηα θαηλφκελα πξνζεγγίδνληαη, ηφζν πξηλ ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε, φζν θαη κεηά απφ απηήλ, πεξηζζφηεξν λαηνπξαιηζηηθά θαη ηδηαίηεξα κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ θαηλνκέλσλ, αιιά θαη νη ζρεηηθνί πεηξακαηηζκνί θαίλεηαη φηη επεξεάδνπλ ηηο εμεγήζεηο ησλ παηδηψλ. Χζηφζν, αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο δηαλνκήο, απμάλνληαη αξθεηά κεηά ηελ δηδαζθαιία, αιιά θαη ην φηη ππάξρνπλ νξηζκέλα παηδηά πνπ απφ ηε Φάζε αθφκε ηεο δηεξεχλεζεο, δεκηνπξγνχλ γξακκηθέο αλαπαξαζηάζεηο αληηθεηκέλσλ ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ, φρη κφλν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, αιιά δηαπηζηψλνληαο θαη ηελ χπαξμε ηεο ελέξγεηαο, θάλνληαο δηαθξίζεηο αλάκεζα ζηελ απνζήθε, ηνλ κεηαηξνπέα θαη ηνλ απνδέθηε. Φαίλεηαη δειαδή, λα ελεξγνπνηνχλ/νηθνδνκνχλ έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, πξνζεγγίδνληαο έλα πξφδξνκν κνληέιν γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο. Δπίζεο, επηρεηξείηαη θαη ε εηζαγσγή ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ ηεο ζεκαζίαο ηεο ρξήζεο ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ...3 ΠΔΡΗΛΖΦΖ 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 - ΔΗΑΓΧΓΖ...6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 - ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 2.1) Ζ έλλνηα ηεο Δλέξγεηαο ) Ζ Δλέξγεηα ζηε Γηδαζθαιία ) Καηλνηνκηθή Αληίιεςε, ζε αληίζεζε κε Παξαδνζηαθή ) Δπνηθνδνκηζκφο ) Ννεηηθέο Αλαπαξαζηάζεηο παηδηψλ ) Αηηηαθνί ζπιινγηζκνί λεπίσλ ) ρεκαηηζκφο Πξφδξνκσλ Μνληέισλ ) Ννεηηθέο Αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο ) Σν κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ ) Πξν-ελεξγεηαθνί ζπιινγηζκνί λεπίσλ 25 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ 3.1) ηνρνζεζία ηεο Έξεπλαο ) Γείγκα θαη Γεηγκαηνιεςία ) Σερληθή Δπηινγήο ) πλέληεπμε ) Δξεπλεηηθή Γηαδηθαζία Α Φάζε Δξσηεκαηνιφγηα αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ.36 Β Φάζε 39 Γ Φάζε ) Δξγαιείν αλάιπζεο δεδνκέλσλ..56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ..59 Αλάιπζε απνηειεζκάησλ Α Φάζεο..60 Αλάιπζε απνηειεζκάησλ Β Φάζεο 72 Αλάιπζε απνηειεζκάησλ Γ Φάζεο 75 πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα.95 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 100 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ.105 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ - (Φσηνγξαθίεο)..108 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 - (Δλδεηθηηθέο πλεληεχμεηο)

6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ δηδαθηηθή ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ (Γ.Φ.Δ) απνηειεί έλα λέν ζρεηηθά πεδίν έξεπλαο, κηα απηφλνκε επηζηεκνληθή πεξηνρή ε νπνία έρεη ζπγθξνηεζεί ζε ζηελή ζρέζε κε ηελ θχζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γλψζεο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ (Ραβάλεο, 1995, 2003). Τηνζεηεί ζηξαηεγηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηδαζθαιία ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ηελ νπνία αληηιακβάλεηαη φρη σο γεληθή παηδαγσγηθή θαηαζθεπή, αιιά σο κεηαζρεκαηηζκφ ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο αλαθνξάο, ηεο γλψζεο δειαδή ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζε ζρέζε κε ηελ νπνία είλαη δπλαηφ λα αμηνινγεζνχλ ηφζν νη άιιεο δπν κνξθέο γλψζεσλ (ε βησκαηηθή θαη ε ζρνιηθή), πνπ εκπιέθνληαη ζηελ δηδαζθαιία ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, φζν θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αιιειεπηδξάζεσλ αλάκεζα ζε απηέο. Ζ πιεηνςεθία ησλ εξεπλψλ θαη ησλ δεκνζηεχζεσλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο Γηδαθηηθήο, έρεη σο ζέκα ηηο λνεηηθέο παξαζηάζεηο ησλ καζεηψλ (Κνπιατδήο, 1996). Ζ θεληξηθή ηδέα πνπ δηαπεξλά ηε ζεκαηηθή απηή, κπνξεί ζπλνπηηθά λα δηαηππσζεί σο εμήο: ηα παηδηά αλαπηπζζφκελα ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ, πξνζέξρνληαη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε κηα ζεηξά δηακνξθσκέλσλ ηδεψλ θαη ζπγθξνηεκέλσλ ζηε λφεζε ζρεκάησλ γηα ηνλ θφζκν πνπ ηα πεξηβάιιεη. Πξφθεηηαη γηα δίθηπα ζεκαζηψλ, κε βάζε ηα νπνία «κεηαθξάδνληαη» νη εκπεηξίεο θαη αθνκνηψλνληαη νη πξνζιακβαλφκελεο πιεξνθνξίεο θαη ηα νπνία πνιιέο θνξέο έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηα εξκελεπηηθά εξγαιεία ησλ ζεσξηψλ, πνπ είλαη ζήκεξα απνδεθηέο απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα (Ραβάλεο,1999). ήκεξα, ζχκθσλα κε πξνζεγγίζεηο ηεο ςπρνινγίαο ηεο κάζεζεο θαη ηεο δηδαθηηθήο ησλ επηζηεκψλ, γίλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απνδεθηή ε άπνςε φηη ε καζεζηαθή δηαδηθαζία δελ κπνξεί λα πξαγκαησζεί νπζηαζηηθά, εάλ δελ ιάβεη ππφςε ηεο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νηθνδνκνχλ ηηο γλψζεηο ηα ππνθείκελα πνπ καζαίλνπλ. ην πιαίζην απηήο ηεο επνηθνδνκηζηηθήο ζεψξεζεο, νη καζεηέο, πξηλ αθφκα πάλε ζην ζρνιείν, δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη απηφ πνπ ρξεηάδεηαη είλαη λα βνεζεζνχλ, ψζηε λα νηθνδνκήζνπλ λέεο γλψζεηο, πάλσ ζε απηέο πνπ ήδε δηαζέηνπλ. Οη βησκαηηθέο απηέο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο δεκηνπξγνχληαη κέζσ ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ηεο γιψζζαο, ζηελ πξνζπάζεηα ησλ παηδηψλ λα θαηαλνήζνπλ, λα εξκελεχζνπλ θαη λα πξνβιέςνπλ φ,ηη ππνπίπηεη ζηελ αληίιεςή ηνπο θαη πξέπεη λα απνηεινχλ ηελ αθεηεξία θάζε δηδαθηηθήο θαη καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. χκθσλα κε ηνλ Sanner (1983) απφ (Ραβάλεο, 2003), νη αξρηθέο παξαζηάζεηο ηνπ παηδηνχ απνηεινχλ ηελ αθεηεξία γηα ηε γλψζε, είλαη ν πξσηαξρηθφο δεζκφο πνπ κπνξεί λα έρεη κε ηε λέα γλψζε, γη απηφ δελ πξέπεη λα ηηο αγλννχκε, γηαηί απηέο δελ εμαθαλίδνληαη, απιψο απσζνχληαη. Γεδνκέλνπ φηη ε επηζηεκνληθή γλψζε απνηειεί πνιηηηζκηθφ αληηθείκελν θαη ζπλεπψο, αθνξά ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ κηα θνηλσλίαο (Κνιηφπνπινο, 2004), πνπ νθείιεη λα δεη αλζξψπηλα ζε έλα επηζηεκνληθφ-ηερληθφ πεξηβάιινλ θαη λα ην ρεηξίδεηαη απνηειεζκαηηθά, νη θπζηθέο επηζηήκεο θαη ε ηερλνινγία ζεσξνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν βαζηθά αληηθείκελα δηδαζθαιίαο θνληά ζηε γιψζζα θαη ηα καζεκαηηθά. Ζ κάζεζε φκσο, ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ θαη ε θαηάθηεζε ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο ζε ζρνιηθφ πεξηβάιινλ δελ κπνξεί λα - 6 -

7 είλαη κηα απιή δηαδηθαζία εμέιημεο ηεο βησκαηηθήο γλψζεο, αιιά κηα ζχλζεηε θαη ζπζηεκαηηθή δηαδηθαζία ππέξβαζεο ελλνηνινγηθψλ, κεζνδνινγηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ εκπνδίσλ. Σν ελδηαθέξνλ ινηπφλ, ηεο δηδαθηηθήο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ γηα ηε βησκαηηθή γλψζε ζπλίζηαηαη ζηελ αλάδεημε ηεο σο πξφηεξεο γλψζεο, ε νπνία πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε πξηλ απφ ηελ δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο, ψζηε φρη κφλν λα γίλεη αληηιεπηή ε χπαξμε πηζαλψλ εκπνδίσλ ζηελ κάζεζε, αιιά λα γίλεη δπλαηφλ λα θαζνξηζηνχλ φζν ην δπλαηφλ απνηειεζκαηηθφηεξα νη ζθνπνί θαη νη ζηφρνη ηεο δηδαζθαιίαο (Κνιηφπνπινο, 2004). Ζ θνηλσληθή αλάγθε γηα επηζηεκνληθά θαιιηεξγεκέλνπο πνιίηεο, ε δηεζλήο εκπεηξία θαη ηδηαίηεξα ε επξσπατθή εκπεηξία ζρεηηθά κε ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη ηα πνξίζκαηα εξεπλψλ (Εφγθδα 2001, Εφγθδα θαη Δξγαδάθε 2001, Ραθηφπνπινο θ.α. 2001) ζηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθνγλσζηηθήο αλάπηπμεο ηνπ παηδηνχ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο θαη ηεο δηδαθηηθήο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, λνκηκνπνηνχλ ην εξψηεκα πεξί εηζαγσγήο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε σο δηαθξηηήο νληφηεηαο (Κνιηφπνπινο, 2004). Ζ γλψζε ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζχκθσλα κε ηνλ Bachelard (1980) απνηειεί θπξίσο κηα ππνζεηηθή γλψζε ε νπνία παξάγεηαη θαηά ηελ κειέηε ελφο πξνβιήκαηνο θαη φρη γλψζε πνπ παξάγεηαη απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηελ εκπεηξία νη νπνίεο ελίνηε ζπληζηνχλ εκπφδηα ζηελ ζπγθξφηεζή ηεο. Δπίζεο, ζχκθσλα κε Μπαιηά (1990), απνηειεί κηα ελλνηνινγηθή θαηαζθεπή πνπ καο επηηξέπεη λα δηακνξθψζνπκε κηα ζπγθεθξηκέλε αληίιεςε γηα ηα θπζηθά θαηλφκελα. Σν πιαίζην απηφ ζα κπνξνχζε λα δηαηππσζεί γηα ηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε σο εμήο: ηφρνο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ είλαη λα κάζνπλ ηα παηδηά λα αιιάδνπλ ηελ αληίιεςή ηνπο γηα ηνλ θφζκν, δειαδή γηα ηα θπζηθά θαηλφκελα θαη ηα αληηθείκελα, λα κάζνπλ λα αληηιακβάλνληαη ηνλ θφζκν απφ κηα εηδηθή ζθνπηά. Απηφ γηα έλα παηδί 3-5 εηψλ κπνξεί λα ζεκαίλεη απιψο ηελ ζπγθξφηεζε αηηηνινγηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ, κέζα απφ θαηαζηάζεηο δξάζεο επί ησλ θπζηθψλ αληηθεηκέλσλ, ελψ γηα έλα παηδί 5-7 εηψλ, ηελ ζπγθξφηεζε ελλνηνινγηθψλ κνληέισλ, θαηαξράο ζπκβαηψλ κε ηελ επηζηεκνληθή γλψζε αλαθνξάο. Γηα λα νηθνδνκήζεη φκσο, ην παηδί λέεο γλσζηηθέο δνκέο, πξέπεη πξνεγνπκέλσο λα έξζεη αληηκέησπν κε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο νη νπνίεο ελδερνκέλσο λα πεξηιακβάλνπλ ηελ επίιπζε κηαο αληίθαζεο, ηε δηθαηνιφγεζε ελφο απνηειέζκαηνο πνπ πξνθαιεί έθπιεμε, ηελ εμήγεζε κηαο ιχζεο ή αθφκε θαη ηε δηεπζέηεζε ζπγθξνπφκελσλ απφςεσλ (Cobb, Wood & Yackel, 1991). Σέηνηνπ είδνπο θαηαζηάζεηο, εμάιινπ, κπνξνχλ λα βηψζνπλ νη καζεηέο θαζψο πξνζπαζνχλ λα ιχζνπλ δηάθνξα πξαθηηθά πξνβιήκαηα ηεο άκεζεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο, βαζηδφκελνη ζηηο κέρξη ηψξα ζεσξήζεηο ηνπο γηα δηάθνξεο έλλνηεο θαη δηαδηθαζίεο. Δπίζεο, ζην λεπηαγσγείν, ε κάζεζε δελ πξέπεη λα έρεη ηππηθφ ραξαθηήξα, πνπ ζπρλά πξνθαιεί άγρνο, αιιά λα επέξρεηαη θαηά ην δπλαηφ, αβίαζηα θαη επράξηζηα κέζα απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ εκπεξηέρνπλ ην ζηνηρείν ηνπ παηρληδηνχ. Καη απηφ ηνλ ηξφπν, ζα ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν θίλεηξν θαη ηαπηφρξνλα ζα απνθηεζνχλ εκπεηξίεο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηε δεκηνπξγία θαη ζηελ νξγάλσζε ησλ ζρεηηθψλ λνεηηθψλ ζρεκάησλ (ΤΠΔΠΘ, Π. Η. 2006). Μηα απφ ηηο ζεκειηψδεηο έλλνηεο ησλ Φπζηθψλ επηζηεκψλ θαη απφ ηηο πιένλ αθεξεκέλεο πνπ δχζθνια πξνζδηνξίδεηαη κε ηξφπν κνλνζήκαλην ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο γλψζεο είλαη ε ελέξγεηα. Δλψ απφ ηε κηα, είλαη απφ ηηο - 7 -

8 δπζθνιφηεξεο έλλνηεο γηα ηνπο καζεηέο, επεηδή είλαη θάηη πνπ δελ κπνξνχκε λα αγγίμνπκε, λα δνχκε, λα κπξίζνπκε ή λα αθνχζνπκε, απφ ηελ άιιε ε γλψζε ηεο είλαη ζεκαληηθή, αθνχ εμαξηφκαζηε απφ ηηο εθαηνληάδεο ησλ δηαθνξεηηθψλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο θάλεη αηζζεηή ηελ παξνπζία ηεο. Ζ πξνζέγγηζή ηεο ινηπφλ, απφ παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο, απνηειεί αθφκα πην δχζθνιε θαη πνιχπινθε δηαδηθαζία. Δπίζεο, ζρεηίδεηαη φρη κφλν κε πνιιά θαηλφκελα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, αιιά θαη κε έληνλα θνηλσληθά πξνβιήκαηα (ηεο ελεξγεηαθήο θξίζεο, ηεο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ, θιπ). Ζ δηδαζθαιία ηεο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο άξρηζε λα εηζάγεηαη κέζσ θαηλνηνκηθψλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ, ηηο δεθαεηίεο ηνπ 60 θαη ηνπ 70, αθφκε θαη ζηηο ρακειφηεξεο βαζκίδεο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ησλ βηνκεραληθά αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ ηεο Γχζεο, σο απάληεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζην επείγνλ θνηλσληθφ πξφβιεκα ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ πξνήιζε απφ ηηο κεγάιεο πεηξειατθέο θξίζεηο εθείλεο ηεο επνρήο. Μηα θαηάιιειε επηινγή δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο πνπ αθνξά ζηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο, κπνξεί λα ζεσξεζεί ην ελλνηνινγηθφ κνληέιν ησλ ελεξγεηαθώλ αιπζίδσλ, ην νπνίν είλαη ζπκβαηφ κε ηνλ γξακκηθό αηηηαθό ζπιινγηζκό θαη θαίλεηαη λα ελεξγνπνηείηαη ζε πνιχ κηθξέο ειηθίεο, φηαλ ηα παηδηά θαινχληαη λα πεξηγξάςνπλ θαη λα εμεγήζνπλ απιά ειεθηξηθά, ζεξκηθά θαη κεραληθά θαηλφκελα ή λα δψζνπλ κηα θνηλή εμήγεζε γηα ηα θαηλφκελα απηά (Koliopoulos & Ravanis, 2001). ηελ πξνζπάζεηά ηνπο ινηπφλ, νη καζεηέο λα εμεγήζνπλ ηε ιεηηνπξγία δηαθφξσλ θπζηθψλ ζπζηεκάησλ, αλαγλσξίδνπλ απζφξκεηα έλα δηακεζνιαβεηή (πνπ απνθαινχλ δχλακε, ειεθηξηζκφ, ζεξκφηεηα ή ελέξγεηα αλάινγα κε ηα θαηλνκελνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θπζηθνχ ζπζηήκαηνο) ν νπνίνο δξα ή κεηαθέξεηαη απφ έλα θπζηθφ αληηθείκελν πνπ αλαγλσξίδεηαη σο πεγή ηεο δξάζεο, ζ έλα άιιν θπζηθφ αληηθείκελν πνπ αλαγλσξίδεηαη σο απνδέθηεο ηεο δξάζεο. Όζνλ αθνξά ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, έρεη δηαπηζησζεί (πκηδαιά θ.ά., 2006 θαη Koliopoulos et al, 2009) φηη ηα λήπηα ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο, νη νπνίεο είλαη δπλαηφλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνδφκεζε ιεηηνπξγηθψλ γλψζεσλ γηα ηελ ελέξγεηα κέζσ ηεο νηθνδφκεζεο πξν-ελεξγεηαθψλ ζπιινγηζκψλ, νη νπνίνη αξγφηεξα είλαη δπλαηφλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ππνδνρείο λέσλ γλψζεσλ γηα ηελ ελέξγεηα. Απηνί νη πξν-ελεξγεηαθνί ζπιινγηζκνί ζπληζηνχλ πξόδξνκα λνεηηθά κνληέια ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο, λνεηηθέο δειαδή νληφηεηεο νη νπνίεο δηαζέηνπλ θάπνηα θξίζηκα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξαγκαηηθψλ επηζηεκνληθψλ κνληέισλ (Lemeignan & Weil-Barais, 1997) θαη αλ ζπγθξνηεζνχλ ζπζηεκαηηθά, ελδέρεηαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο παηδηθήο ζθέςεο γηα κηα κειινληηθή νηθεηνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο γλψζεο. Δίλαη ελδηαθέξνλ επνκέλσο, λα επεθηαζεί ε έξεπλα ζηελ πξνζρνιηθή ειηθία, ψζηε λα κειεηεζεί αλ απηφ ην είδνο ηνπ ζπιινγηζκνχ αθνινπζείηαη απφ ηα παηδηά. Μηα δηδαθηηθή παξέκβαζε πνπ βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηνπ επνηθνδνκεηηζκνχ, νθείιεη λα δηεξεπλήζεη θαη λα θαηαγξάςεη ηηο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ ππνθεηκέλσλ ηεο κάζεζεο. χκθσλα κε ηελ έξεπλα πνπ αθνξά ηελ ζηξαηεγηθή αληηκεηψπηζε ησλ ζηφρσλ - εκπνδίσλ, είλαη ζεκαληηθφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ, λα αθνινπζήζεη κηα ζεηξά δηαδηθαζηψλ νη νπνίεο ζπγθξνηνχλ δπλακηθά δίθηπα ζηφρσλ-εκπνδίσλ (Ραβάλεο, 2003). Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, νη λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο αμηνπνηνχληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαηάιιειεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, φηαλ απηέο αληαπνθξίλνληαη ζην επηζηεκνληθφ πξφηππν θαη αλαδνκνχληαη ή - 8 -

9 αλαηξέπνληαη, φηαλ απνηεινχλ γλσζηηθά εκπφδηα. Οη ρξεζηκνπνηνχκελεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο θπξίσο δηαθξίλνληαη απφ ην είδνο ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ, ζηεξίδνληαη ζεσξεηηθά είηε ζηελ παξάδνζε ηεο γελεηηθήο επηζηεκνινγίαο, είηε ζηα ζεσξεηηθά ξεχκαηα ηα νπνία αληηκεησπίδνπλ ηε κάζεζε σο πξντφλ θνηλσληθψλ-δηδαθηηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ (Ραβάλεο, 1999). ηε δηπισκαηηθή απηή εξγαζία παξνπζηάδεηαη κηα πνηνηηθή έξεπλα κηθξήο θιίκαθαο πνπ ζηφρν είρε λα δηαπηζησζεί αλ παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ, πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο θαηλνκέλσλ ζρεηηθψλ κε ηελ ελέξγεηα, ελεξγνπνηψληαο/νηθνδνκψληαο έλα είδνο γξακκηθνχ αηηηαθνχ ζπιινγηζκνχ. Ζ παξνχζα έξεπλα, ε νπνία είλαη δνκεκέλε κε βάζε ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ, επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη ηηο βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο ησλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο, γηα ην αλ θαη θαηά πφζν κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ αλαπαξαζηάζεηο πνπ λα δηαπηζηψλνπλ ηελ χπαξμε ηεο ελέξγεηαο θαη λα θάλνπλ δηαθξίζεηο αλάκεζα ζηελ απνζήθε, ηνλ κεηαηξνπέα θαη ηνλ απνδέθηε. Ζ αλάιπζε ηνπ πιηθνχ πνπ ζπιιέγεηαη απφ ηε δηαδηθαζία αλίρλεπζεο ηεο παηδηθήο ζθέςεο, κε ηε βνήζεηα ηνπ δηαγλσζηηθνχ εξγαιείνπ ηεο ζπλέληεπμεο, νδεγεί ζηελ θαηαγξαθή, θσδηθνπνίεζε θαη ζρεκαηνπνίεζε ησλ καζεζηαθψλ εκπνδίσλ ησλ λεπίσλ θαη θαη επέθηαζε ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Με ηε βνήζεηα πάιη ηεο ζπλέληεπμεο θαη εηδηθά ζρεδηαζκέλσλ θαξηειψλ, γίλεηαη ε αμηνιφγεζε ησλ ζπιινγηζκψλ ησλ παηδηψλ θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο σο πξνο ηελ νηθνδφκεζε πξφδξνκσλ κνληέισλ θαη ελλνηψλ ζηα πιαίζηα ηεο πξνζέγγηζεο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ γηα ηελ ελέξγεηα. Ζ δνκή ηεο παξνχζαο Γηπισκαηηθήο εξγαζίαο πνπ ζα παξνπζηαζζεί αλαιπηηθά ζηε ζπλέρεηα, είλαη ε εμήο: ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΘΕΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ: ην παξψλ θεθάιαην γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα αλαζθφπεζεο ηεο Διιεληθήο θαη Γηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο, θαζψο θαη ζρεηηθψλ εξεπλψλ, αλαθνξηθά κε ηα εμήο: ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο, ηε δηδαζθαιία ηεο ελέξγεηαο, ηελ θαηλνηνκηθή αληίιεςε, ηνλ επνηθνδνκηζκφ, ηηο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ ελέξγεηα θαη ηνπο αηηηαθνχο ζπιινγηζκνχο λεπίσλ, ηνλ ζρεκαηηζκφ πξφδξνκσλ κνληέισλ, ην κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ θαη ηνπο πξν-ελεξγεηαθνχο ζπιινγηζκνχο λεπίσλ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ε απηφ ην θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη ε παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ηνπ ηξφπνπ επηινγήο ηνπ πξσηνγελνχο πιηθνχ ηεο έξεπλαο, ηνπ δείγκαηνο, ηεο ζηνρνζεζίαο ηεο έξεπλαο, ησλ πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο θαη ηνπ εξγαιείνπ αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ θαη φισλ ησλ Φάζεσλ ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ: ην θεθάιαην απηφ γίλεηαη παξνπζίαζε ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ αλά θαηλφκελν, μερσξηζηά γηα ηε Φάζε ηνπ Pre-test θαη ηνπ Post-test, ηφζν ζε ζχλνιν απαληήζεσλ ηνπ δείγκαηνο, φζν θαη αηνκηθά, αλάιπζε ηεο πνξείαο ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο, θαζψο θαη ζπγθξηηηθνί πίλαθεο παξνπζίαζεο ησλ απνηειεζκάησλ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΕΙ: ην ηειεπηαίν θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη ε ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ Κεθαιαίνπ 4, θαζψο θαη ε παξνπζίαζή ηνπο ζε ξαβδνγξαθήκαηα θαη ηέινο ε δηαηχπσζε γεληθψλ ζπκπεξαζκάησλ θαη πξνηάζεσλ ηεο έξεπλαο

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 2.1) Ζ έλλνηα ηεο Δλέξγεηαο Ζ ελέξγεηα είλαη κηα ζεκειηψδεο, αθεξεκέλε, αιιά θαη πνιπζήκαληε επηζηεκνληθή έλλνηα πνπ ππεηζέξρεηαη ζε φια ηα επηκέξνπο αληηθείκελα ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ θαη ηεο Σερλνινγίαο θαη θαηά ζπλέπεηα ε δηδαζθαιία ηεο θαζίζηαηαη απαξαίηεηε. Ο ζπλδπαζκφο ελέξγεηαο θαη χιεο απνηειεί ην ζχκπαλ. Ζ χιε είλαη ε νπζία θαη ε ελέξγεηα είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε ηεο νπζίαο. ε αληίζεζε κε ηελ χιε, ε ελέξγεηα είλαη θάηη πην αθεξεκέλν. Αλήθεη ζηηο ηππηθέο έλλνηεο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ (Cassirer, 1997), νη νπνίεο δελ απνξξένπλ απφ ηελ εκπεηξία θαη δελ αληηζηνηρνχλ ζε ηερλνινγηθά ή θπζηθά αληηθείκελα, αιιά παξαπέκπνπλ ζε ππνζεηηθέο νληφηεηεο. Σέηνηεο έλλνηεο είλαη πνιχ δχζθνιν λα νηθνδνκεζνχλ απφ ηνπο καζεηέο. Μπνξνχλ λα απνθηήζνπλ λφεκα ζε ζρέζε κε πεηξακαηηθέο θαηαζηάζεηο θαη γηα ηελ νηθνδφκεζή ηνπο απαηηείηαη κηα ππνζεηηθή πνξεία γηα ηελ εξκελεία ηνπο. Αληηζέησο, ππάξρνπλ θαη νη έλλνηεο νη νπνίεο κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ κε έλα ζχλνιν ηδηνηήησλ ηνπο. Οη ηδηφηεηεο απηέο αληηζηνηρνχλ ζε ζηνηρεία πνπ γίλνληαη αληηιεπηά κε ηηο αηζζήζεηο θαη θπξίσο κε ηελ φξαζε. Οη έλλνηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ νλνκάδνληαη θαηεγνξηθέο έλλνηεο επεηδή αλαθέξνληαη ζε θαζνξηζκέλεο θαηεγνξίεο αληηθεηκέλσλ πνπ νξίδνληαη κέζα απφ έλα ζχλνιν ζχκθπησλ ηδηνηήησλ θαη δνκνχληαη κέζα απφ κηα δηαδηθαζία εκπεηξηθήο αθαίξεζεο. Οη θαηεγνξηθέο έλλνηεο αλαπαξηζηάλνληαη γεληθά ζηελ κλήκε κε ηελ κνξθή πξσηνηχπνπ, δειαδή κ έλα ππφδεηγκα έλλνηαο πνπ ζπγθεληξψλεη ην ζχλνιν ησλ βαζηθφηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο έλλνηαο (Lemeignan & Weil-Barais, 1997). ε δηάθνξεο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, ηειείσο δηαθνξεηηθέο κεηαμχ ηνπο, πνπ νδεγνχλ ζε ηειείσο δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα (ζην άλακκα ελφο ιακπηήξα, ζηελ θίλεζε ελφο παηρληδηνχ, ζην πέηαγκα κηαο κπάιαο) ππάξρεη ε ίδηα ακεηάβιεηε νληφηεηα, ε ελέξγεηα, ε νπνία εθδειψλεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Οη δηαθνξεηηθνί απηνί ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο εθδειψλεηαη ε ελέξγεηα είλαη νη δηάθνξεο κνξθέο ηεο. Πνιιέο θνξέο ε κεηαηξνπή ηεο ελέξγεηαο πξνθαιείηαη απφ ηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν ζηελ κνξθή πνπ ηνπ είλαη θάζε θνξά ρξήζηκε. Κάπνηεο κνξθέο ελέξγεηαο είλαη εχθνια αμηνπνηήζηκεο ή κεηαηξέςηκεο ζε άιιεο κνξθέο, ελψ θάπνηεο άιιεο φρη. Απηέο πνπ δελ αμηνπνηνχληαη εχθνια νλνκάδνληαη ππνβαζκηζκέλεο κνξθέο ελέξγεηαο. Σα πεξηζζφηεξα βηβιία θπζηθήο αλαθέξνπλ ζηελ εηζαγσγή ηνπο φηη είλαη δχζθνιν λα νξηζζεί κε ζαθήλεηα ε έλλνηα ηεο ελέξγεηαο. Έλαο ζχγρξνλνο νξηζκφο ζχκθσλα κε ηνλ Lehrman (1973) ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηνλ πξψην θαη δεχηεξν ζεξκνδπλακηθφ λφκν 1. Οη νξηζκνί απηήο ηεο αθεξεκέλεο έλλνηαο, ζα πξέπεη λα μεθηλνχλ απφ ηελ βαζηθή ηδηφηεηα ηεο λα δηαηεξείηαη. Αλαθέξεηαη σο ε ηθαλφηεηα 1 Ο Bory (1974) ζεσξεί φηη ν πξψηνο ζεξκνδπλακηθφο λφκνο πεξηθιείεη ηξεηο ηδέεο: α) ηε δηαηήξεζε, β) ηελ ηδέα ηεο ηζνδπλακίαο ζεξκφηεηαο θαη έξγνπ, γ) ηελ ηδέα ηεο απνζήθεπζεο, ελψ ν Zemansky (1968) ζεσξεί φηη πεξηέρεη α) ηελ εζσηεξηθή ελέξγεηα, β) ηελ αξρή

11 παξαγσγήο έξγνπ, (Millar 1996, ΗΣΔΑ 2000), ελψ ζε έλα άιιν ζεκαληηθφ αξηζκφ πξνζεγγίζεσλ ε ελέξγεηα νξίδεηαη σο «ε ηθαλφηεηα γηα πξφθιεζε αιιαγψλ» (Stylianidou & Ogborn 1999). αλ θάηη δειαδή πνπ κεηαβηβάδεηαη απφ έλα ζψκα ζε έλα άιιν θαη ζπγρξφλσο κπνξεί λα κεηαηξέπεηαη, λα αιιάδεη κνξθέο. χκθσλα κε απηφ ην κνληέιν, ε ελέξγεηα είλαη εληνπηζκέλε «θάπνπ» θαη φηαλ ζπκβαίλεη «θάηη», ε ελέξγεηα κεηαθέξεηαη κε θάπνηα δηαδηθαζία απφ ην έλα κέξνο ζην άιιν. ηελ νξνινγία ηεο «κεηαθνξάο» ελέξγεηαο ππάξρνπλ ηξεηο βαζηθέο έλλνηεο: νη απνζήθεο ή πεγέο ελέξγεηαο (φπσο κπαηαξίεο, ζπζζσξεπηέο, ήιηνο θηι), νη ελεξγεηαθνί κεηαηξνπείο (φπσο ιάκπεο, θηλεηήξεο θηι) θαη νη ελεξγεηαθνί απνδέθηεο (πεξηβάιινλ). Έλα παξάδεηγκα κεηαβίβαζεο θαη κεηαηξνπήο ηεο ελέξγεηαο είλαη ην θχθισκα κηαο κπαηαξίαο ζπλδεδεκέλεο κε έλα ιακπάθη. Ζ ρεκηθή ελέξγεηα ηεο κπαηαξίαο κεηαηξέπεηαη ζε ειεθηξηθή (ξνή ειεθηξνλίσλ) θαη απηή κε ηε ζεηξά ηεο ζε θσηεηλή (ην ιακπάθη αλάβεη) θαη ζεξκηθή. Ζ ειεθηξηθή ελέξγεηα είλαη κνξθή δεπηεξνγελνχο ελέξγεηαο, ε νπνία πξνθχπηεη κεηά απφ κηα ζεηξά δηαδηθαζηψλ κεηαηξνπήο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο (νξπθηά θαχζηκα, νξπθηά νπξαλίνπ, ελέξγεηα πδαηφπησζεο, θιπ), απφ κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο παξαγσγήο ελέξγεηαο θαη κπνξεί λα κεηαθεξζεί κεγάιεο απνζηάζεηο πξνηνχ λα ρξεζηκνπνηεζεί 2. Σν γεγνλφο απηφ ηελ θαζηέξσζε ζηηο νηθηαθέο, ηηο εκπνξηθέο θαη ηηο βηνκεραληθέο εθαξκνγέο. Όηαλ γίλεηαη ρξήζε ηνπ ειεθηξηζκνχ ε ειεθηξηθή ελέξγεηα κεηαηξέπεηαη ζε άιιε κνξθή ελέξγεηαο, π.ρ. ζε θηλεηηθή φηαλ ιεηηνπξγεί έλαο θηλεηήξαο ή ζε θσο φηαλ αλάβεη έλαο ιακπηήξαο. Ζ ελέξγεηα δελ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί απφ ην κεδέλ θαη δελ κπνξεί λα θαηαζηξαθεί, δελ ράλεηαη. Μπνξεί λα αιιάδεη κφλν κνξθή θαη ηφπν, αιιά ην ζχλνιν ηεο ελέξγεηαο ζην ζχκπαλ είλαη ζηαζεξφ. Σν γεγνλφο φηη παξακέλεη ακεηάβιεηε νθείιεηαη ζηε δηαηήξεζή ηεο (αξρή δηαηήξεζεο ηεο ελέξγεηαο). Γειαδή νχηε θαηαζηξέθεηαη, νχηε δεκηνπξγείηαη, κεηαηξέπεηαη φκσο ζπλερψο, ζε θάζε αιιαγή ζηε θχζε απφ κηα κνξθή ζε κηα άιιε. ε θάζε ελεξγεηαθή κεηαηξνπή έλα κέξνο ηεο ελέξγεηαο, πξαθηηθά ιφγσ ησλ ηξηβψλ, κεηαηξέπεηαη ζε ζεξκφηεηα, πνπ δελ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πεξαηηέξσ. Δπεηδή ζε θάζε ελεξγεηαθή κεηαηξνπή δε γίλεηαη εχθνια αληηιεπηή ε κεηαηξνπή κέξνπο ηεο ελέξγεηαο ζε ζεξκφηεηα, δεκηνπξγείηαη ζπρλά ε ιαλζαζκέλε αληίιεςε φηη κέξνο ηεο ελέξγεηαο ράλεηαη. Πξνθχπηεη ινηπφλ, φηη δελ κπνξνχκε λα εμνηθνλνκήζνπκε ελέξγεηα αλαθπθιψλνληαο ηελ ίδηα ηελ ελέξγεηα. Σν φιν ζθεπηηθφ ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο βαζίδεηαη ζηε πξνζπάζεηα γηα εμεχξεζε ηξφπσλ νξζνινγηθήο ρξήζεο ηεο ελέξγεηαο, πξνθεηκέλνπ λα νδεγεζνχκε ζε κείσζε ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο, ρσξίο λα επεξεαζζνχλ αξλεηηθά νη παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, αιιά θαη ε άλεηε δηαβίσζή καο. Αλ ιάβνπκε ππφςε ηηο ζπλερψο απμαλφκελεο αλάγθεο ηεο αλζξσπφηεηαο ζε ελέξγεηα θαη φηη ηα ζπκβαηηθά απνζέκαηα ελέξγεηαο ζα εμαληιεζνχλ ζε κεξηθέο δεθάδεο ή θαη εθαηνληάδεο ρξφληα, θαηαιαβαίλνπκε φηη ην πξφβιεκα παίξλεη κεγάιεο δηαζηάζεηο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχκε ιηγφηεξε ελέξγεηα απφ κε αλαλεψζηκεο πεγέο φπνπ είλαη δπλαηφλ θαη λα θαηαθεχγνπκε πεξηζζφηεξν ζηηο δηαηήξεζεο θαη γ) ηνλ νξηζκφ ηεο ζεξκφηεηαο σο ελέξγεηα ιφγσ δηαθνξάο ζεξκνθξαζίαο. Ο δεχηεξνο ζεξκνδπλακηθφο λφκνο πεξηθιείεη ηελ έλλνηα ηεο ππνβάζκηζεο. 2 Ζ ρξήζε ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο δξνκνινγήζεθε ην 1879 κε ηελ εθεχξεζε ηνπ ειεθηξηθνχ ιακπηήξα ππξαθηψζεσο

12 αλαλεψζηκεο πεγέο (ειηαθή, αηνιηθή, γεσζεξκηθή, ελέξγεηα ησλ θπκάησλ, θιπ), γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ νπνίσλ γίλνληαη ζεκαληηθά βήκαηα ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. 2.2) Ζ Δλέξγεηα ζηε Γηδαζθαιία Ζ ζεκειηψδεο έλλνηα ηεο ελέξγεηαο αξρίδεη, ηηο δεθαεηίεο 60 θαη 70, λα εηζάγεηαη ζηε δηδαζθαιία απφ πνιχ λσξίο, αθφκε θαη ζε πξνγξάκκαηα πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο (π.ρ. Βξεηαληθφ Nuffield), εμαηηίαο ηνπ ηδηαίηεξνπ θνηλσληθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ παξνπζηάδεη. Χο απάληεζε ινηπφλ, ζηελ γεληθή πεξηβαιινληηθή απαίηεζε γηα εμνηθνλφκεζε ηεο ελέξγεηαο, εηζάγνληαη ζηελ εθπαίδεπζε ηα θαηλνηνκηθά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο, ζηα νπνία ε έλλνηα ηεο ελέξγεηαο απνθηά πξνλνκηαθή κεηαρείξηζε. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνιιψλ πξνγξακκάησλ ηεο θαηλνηνκηθήο πεξηφδνπ, πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία, είλαη φηη ε ελέξγεηα (α) ζπληζηά επξεία ελλνηνινγηθή ελφηεηα ή αθφκε θαη νξγαλσηηθή αξρή νιφθιεξνπ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο κηαο βαζκίδαο, (β) εηζάγεηαη σο πξσηαξρηθή έλλνηα, φπνπ ηνλίδεηαη ν ελνπνηεηηθφο θαη δηαθαηλνκελνινγηθφο ηεο ραξαθηήξαο κέζα απφ ηελ αξρή δηαηήξεζεο ηεο ελέξγεηαο, (γ) απνθηά πεξηερφκελν κέζσ ηνπ ελλνηνινγηθνχ πξνηχπνπ ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ θαη (δ) εθαξκφδεηαη ζηα πιαίζηα ελφο δηαθαηλνκελνινγηθνχ πεδίνπ εθαξκνγήο, αθνχ εξκελεχεη πνιιά θπζηθά θαηλφκελα πνπ έρνπλ κεραληθά, ειεθηξηθά, καγλεηηθά θαη ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά. Δπίζεο, δίλεηαη έκθαζε ζηα πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο θαη ηεο ηερλνινγίαο, φρη θαηαιήγνληαο ζε εθαξκνγέο ηεο, αιιά απνξξένληαο απφ απηέο. (Κνιηφπνπινο, 2001; 2006). Μηα ιεηηνπξγηθή ηαμηλφκεζε ησλ αληηιήςεσλ, ζχκθσλα κε Κνιηφπνπινο (2001), γηα ην ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ελέξγεηαο, ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ηελ αλάγθε δηακφξθσζεο νξγαληθψλ ζπλδέζεσλ αλάκεζα ζην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο Γηδαθηηθήο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ θαη ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο ζην ζρνιείν ζχκθσλα κε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, είλαη ε εμήο: Παξαδνζηαθή αληίιεςε, (θπξηαξρεί ζην ζεκεξηλφ Διιεληθφ Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα) Καηλνηνκηθή αληίιεςε Δπνηθνδνκεηηθή αληίιεςε, (βξίζθεηαη αθφκα ζε πεηξακαηηθφ ζηάδην)

13 2.2.1) Καηλνηνκηθή Αληίιεςε, ζε αληίζεζε κε Παξαδνζηαθή Ζ θαζεκία απφ ηηο παξαπάλσ πξναλαθεξζείζεο αληηιήςεηο αλαθέξεηαη ζην πψο έλα ζρνιηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ρεηξίδεηαη ηηο έλλνηεο, ηελ κεζνδνινγία θαη ηα πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά κηαο ή πεξηζζνηέξσλ ζεκαηηθψλ ή ελλνηνινγηθψλ ελνηήησλ. Πην αλαιπηηθά, έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο παξαδνζηαθήο αληίιεςεο απνηειεί ε παξάζεζε κηθξψλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ πνπ νδεγεί ζηελ παξάζεζε, δηαζπνξά ή/θαη αλάκημε δηαθνξεηηθψλ ελλνηνινγηθψλ πιαηζίσλ. Οη έλλνηεο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ αληηκεησπίδνληαη φιεο θαηά ηνλ ίδην ηξφπν. Κακία θπζηθή αξρή, θπζηθφο λφκνο ή θπζηθή έλλνηα δελ έρεη πξνλνκηαθφ ραξαθηήξα. Γηαζπείξνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ζεκαηηθέο ελφηεηεο πνπ δελ απνηεινχλ ζπλέρεηα ε κηα ηεο άιιεο, απνθηψληαο ζε θάζε κηα απφ απηέο, δηαθνξεηηθφ ζπζηεκηθφ θαη εκπεηξηθφ λφεκα. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη ε ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ελλνηψλ θαη λα δεκηνπξγνχληαη ζπγρχζεηο, εηδηθά ζηνπο καζεηέο ησλ κηθξψλ ηάμεσλ, αθνχ θάζε θνξά «επηβαξχλνληαη» κε κηα δηαθνξεηηθή ζεκαζία ηεο ππφ κειέηε ελλνίαο. Αληηζέησο, ε θαηλνηνκηθή αληίιεςε, ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δηακφξθσζε επξέσλ ζεκαηηθψλ/ ελλνηνινγηθψλ ελνηήησλ, φπνπ ε έκθαζε δίδεηαη ζηε δνκή ηεο ελφηεηαο ή/θαη ζην ιεγφκελν θαζνδεγνχλ ζέκα. Σν θέληξν βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο κεηαηνπίδεηαη απφ ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ησλ ελλνηνινγηθψλ πιαηζίσλ, ζηε επξεία ελφηεηα θαη ζηελ εηο βάζνο πξαγκάηεπζε ελφο ή κηθξνχ αξηζκνχ ελλνηνινγηθψλ πιαηζίσλ, φπνπ ην επηκέξνπο ελλνηνινγηθφ ζηνηρείν θαζνξίδεηαη θαη νθείιεη λα θαηαλνεζεί σο ζηνηρείν ελφο δηθηχνπ ελλνηψλ. Σν θαζνδεγνχλ ζέκα κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ζεκαηηθφ ή ελλνηνινγηθφ δήηεκα γχξσ απφ ην νπνίν δηαπιέθεηαη ην αληίζηνηρν ελλνηνινγηθφ πιαίζην. ηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε παξαηεξείηαη «καζεκαηηθνπνηεκέλε» ζε κεγάιεο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο ή «ςεπδνπνηνηηθή» ζε κηθξφηεξεο βαζκίδεο, πξαγκάηεπζε ελλνηψλ ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. ηε καζεκαηηθνπνηεκέλε πξνζέγγηζε επλνείηαη ην ζπζηεκηθφ λφεκα ησλ ελλνηψλ, ρσξίο κάιηζηα λα εξκελεχεηαη ε εζσηεξηθή ινγηθή πνπ νδεγεί ζηε ζπγθξφηεζε απηνχ ηνπ λνήκαηνο, ελψ ζηελ «ςεπδνπνηνηηθή» πξνζέγγηζε, ππνλνείηαη ή θαηαξγείηαη πιήξσο ην ζπζηεκηθφ λφεκα, εμ αηηίαο ηεο απνπζίαο καζεκαηηθψλ εθθξάζεσλ κε απνηέιεζκα λα θπξηαξρεί ην εκπεηξηθφ λφεκα ησλ ελλνηψλ απηψλ. ε αληίζεζε, ζηελ θαηλνηνκηθή αληίιεςε γίλεηαη εηο βάζνο πξαγκάηεπζε ελφο ελλνηνινγηθνχ πιαηζίνπ. Ζ πξνζέγγηζε ηεο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο κέζσ ηνπ ελλνηνινγηθνχ πιαηζίνπ ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο (Lemeignan & Weil- Barais, 1997, φπσο αλαθέξεηαη ζε Κνιηφπνπιν, 2003). Έλα αθφκα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο παξαδνζηαθήο αληίιεςεο είλαη ε εκπεηξηζηηθή-πεηξακαηηθή πξνζέγγηζε, ε νπνία αξθεί γηα λα εηζάγεη ή λα επηβεβαηψζεη κηα έλλνηα ή κηα ζρέζε ελλνηψλ. Γίλεηαη δειαδή, έλα πείξακα ζηελ εμέηαζε ηεο ππφζεζεο, ην νπνίν είλαη θαζνδεγνχκελν θαη έηνηκν απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, ε πξνζέγγηζε απηή εκθαλίδεηαη κε ηελ παξάζεζε κηαο ζεηξάο εληνιψλ, ηηο νπνίεο νη καζεηέο πξέπεη λα εθηειέζνπλ πηζηά ψζηε «λα πεηχρεη ην πείξακα». Έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηελ εκπεηξηζηηθή παξάδνζε θαη ηελ ζπλαληάκε ζε φιεο ηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο θαη πεξηζζφηεξν ζηηο κηθξφηεξεο, (Ραβάλεο, 1999). Απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηελ θαηλνηνκηθή αληίιεςε, παξαηεξείηαη ε επίδξαζε ηεο «ππνζεηηθνπαξαγσγηθήο» κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο, θαηά ηελ νπνία έκθαζε δίλεηαη

14 ζηελ επίιπζε «δξαζηεξηνηήησλ-πξνβιεκάησλ» θαη φρη ζηελ ζπλαγσγή ζπκπεξαζκάησλ απφ ζπζηεκαηηθέο παξαηεξήζεηο. Αλαβαζκίδεηαη ν ξφινο ηεο πεηξακαηηθήο δηδαζθαιίαο, αθνχ απηή ζεσξείηαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ επίιπζεο ησλ πξνηεηλφκελσλ πξνβιεκάησλ. Οη καζεηέο ζρεδηάδνπλ ηα πεηξάκαηα πνπ ζα θάλνπλ γηα λα δηαηππψζνπλ κηα ππφζεζε, θαζψο θαη ηα πεηξάκαηα γηα λα ζηεξίμνπλ κηα ππφζεζε. Σέινο, ζηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε παξαηεξείηαη ππνβαζκηζκέλε ρξήζε ησλ πνιηηηζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο ε νπνία κπνξεί λα ιάβεη δηάθνξεο κνξθέο, φπσο ε εθ ησλ πζηέξσλ παξάζεζε εθαξκνγψλ ησλ ελλνηψλ ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζε ζέκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο θαη ηεο ηερλνινγίαο, θαζψο θαη ε απνπζία ζηνηρείσλ ηεο ηζηνξίαο θαη ηεο θηινζνθίαο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. ηελ θαηλνηνκηθή αληίιεςε φκσο, γίλεηαη νξγαληθή έληαμε ηεο πνιηηηζκηθήο δηάζηαζεο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζηηο δηάθνξεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο. Ζ πνιηηηζκηθή ζπληζηψζα ιεηηνπξγεί σο ζηνηρείν πξνζέγγηζεο ηεο θαζεκεξηλήο ηερλνινγηθήο πξαγκαηηθφηεηαο θαη γλσξηκίαο ηεο επηζηεκνληθήο ηερλνινγηθήο παξάδνζεο, απνηειεί θαζνδεγεηηθή αξρή κηαο επξείαο ελφηεηαο θαη πιαίζην δηαπξαγκάηεπζεο ηεο ελλνηνινγηθήο θαη κεζνδνινγηθήο ζπληζηψζαο ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο. πκπεξαζκαηηθά ινηπφλ, ε παξαδνζηαθή αληίιεςε ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ δίλεη έκθαζε ζηελ κεηαθνξά γλψζεσλ, ρσξίο λα θαιιηεξγείηαη ε δηεξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο λέαο γλψζεο απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ, θάλεη ρξήζε παζεηηθψλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο θαη ελζαξξχλεη ηελ θαηαζθεπή απηφλνκσλ ζρεδίσλ καζήκαηνο. Αληίζεηα, ε θαηλνηνκηθή αληίιεςε δίλεη έκθαζε ζηελ αλαθάιπςε, θαιιηεξγεί ηζφηηκε αλάπηπμε ελλνηνινγηθψλ, κεζνδνινγηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζθνπψλ, θάλεη ρξήζε ελεξγεηηθψλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο θαη πνηθηιίαο κέζσλ θαη πιηθψλ θαη ελζαξξχλεη ην ζρεδηαζκφ ηεο ηεξαξρηθήο δνκήο επξέσλ ελνηήησλ δηδαζθαιίαο ) Δπνηθνδνκηζκόο Ζ επνηθνδνκεηηθή αληίιεςε πεξηνξίδεηαη θπξίσο ζε πξνζεγγίζεηο κηθξήο θιίκαθαο θαη φρη ζε νιφθιεξα πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή βξίζθεηαη αθφκε ζε πεηξακαηηθφ ζηάδην, αιιά θαη ιφγσ ηεο δηάζηαζεο ησλ απφςεσλ ησλ ζρεηηθά κε ην αλ κπνξεί λα ππάξμεη έλα πξφγξακκα επνηθνδνκεηηθνχ ραξαθηήξα εθ ησλ πξνηέξσλ ζρεδηαζκέλνπ γηα λα ιεηηνπξγήζεη γηα κεγάιε ρξνληθή πεξίνδν. χκθσλα κε (Lemeignan & Weil- Barais, 1997; Κνιηφπνπινο, 2001), κπνξεί λα ππάξμεη έλα ηέηνην πξφγξακκα δηδαζθαιίαο, αξθεί λα δεκηνπξγεζεί ην θαηάιιειν δηδαθηηθφ πιηθφ πνπ πξέπεη λα βαζίδεηαη καδί κε ηελ δηδαζθαιία ζηελ ελεξγνπνίεζε ελφο γξακκηθνύ αηηηαθνύ ζπιινγηζκνύ, πνπ πνιχ ζπρλά ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο γηα λα πεξηγξάςνπλ ή γηα λα εμεγήζνπλ ηελ ιεηηνπξγία δηαθφξσλ θπζηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ γλψζε, ζχκθσλα κε ηελ επνηθνδνκεηηθή ζεσξία (Constructivism) δελ κεηαθέξεηαη απφ θάπνηνλ πνπ γλσξίδεη ζε θάπνηνλ πνπ δελ γλσξίδεη, αιιά νηθνδνκείηαη απφ ηνλ θαζέλα ρσξηζηά, ζηγά-ζηγά κεηαβαιιφκελε πάλσ ζε ηδέεο θαη πξνεγνχκελεο «γλψζεηο». Ζ κάζεζε είλαη «πξντφλ ηεο ελλνηνινγηθήο αιιαγήο πνπ επέξρεηαη ζηνπο καζεηέο ιφγσ ηεο γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο ζηελ νπνία ππνβάιινληαη»

15 Ζ ππφζεζε ηεο Πηαδεηηθήο Γελεηηθήο Δπηζηεκνινγίαο, κε βάζε ηελ νπνία ην άηνκν αιιειεπηδξψληαο κε ηα αληηθείκελα ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ θαηά ηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο, παίδεη έλαλ ελεξγεηηθφ ξφιν ζηελ νηθνδφκεζε ηεο λνεκνζχλεο ηνπ, αμηνπνηήζεθε ζηελ πεξηνρή ηεο Γηδαθηηθήο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. Ζ ζεκειηψδεο απηή ζέζε θαηέζηεζε ζαθή ην ξφιν ηεο εκπεηξίαο ζηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο ηφζν απφ επηζηεκνινγηθή, φζν θαη απφ ςπρνινγηθή άπνςε θαη έηζη είρε κεγάιε ζπλεηζθνξά ζηελ δεκηνπξγία ελφο ξεχκαηνο θξηηηθήο θαη έξεπλαο, ην νπνίν κεηαθίλεζε ηηο παξαδφζεηο ηεο εθπαίδεπζεο ζηηο θπζηθέο επηζηήκεο, απφ ηνλ αθξαίν επαγσγηζκφ θαη ηνλ εκπεηξηζκφ, πξνο ηελ αλαδήηεζε ππνζεηηθψλ-παξαγσγηθψλ πξνζεγγίζεσλ. (Ραβάλεο, 2003). Ο J. Piaget, δηαθσλψληαο κε θάζε είδνπο εκπεηξηζηηθή ζεψξεζε, απνξξίπηεη ηελ ππφζεζε ηεο πξνέιεπζεο ηεο λνεκνζχλεο απνθιεηζηηθά απφ ηελ εκπεηξία, ρσξίο βεβαίσο λα αξλείηαη ηε ζεκαζία ησλ αηζζεηεξηαθψλ πξνζθηήζεσλ. Γηεξεπλψληαο ηνπο κεραληζκνχο ηεο εμέιημεο ησλ λνεηηθψλ δνκψλ, ζπκπεξαίλεη φηη ε δηαλνεηηθή αλάπηπμε θάζε αηφκνπ πεξλά απφ δηαδνρηθέο κνξθέο ηζνξξνπίαο νη νπνίεο ηνπνζεηνχληαη ζε θάπνηα ειηθηαθά φξηα, ηα ζηάδηα (Piaget, 2001), κε ηελ έλλνηα φηη «θάζε ζηάδην ραξαθηεξίδεηαη πνιχ ιηγφηεξν απφ έλα θαζνξηζκέλν πεξηερφκελν ζθέςεο θαη πεξηζζφηεξν απφ κηα δπλαηφηεηα, κηα δπλάκεη ελεξγεηηθφηεηα, ηθαλή λα θαηαιήμεη ζ απηφ ή ζ εθείλν ην απνηέιεζκα αλάινγα κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δεη ην παηδί» (Piaget, 2001). ε φ,ηη αθνξά ηηο δηαδηθαζίεο νηθνδφκεζεο ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο, ν Piaget ππνζηεξίδεη φηη ε απζφξκεηε ζθέςε νδεγείηαη ζηε γλσζηηθή πξφνδν κέζα απφ ιεηηνπξγηθνχο κεραληζκνχο φπσο ε αθνκνίσζε, ε ζπκκόξθσζε θαη ε εμηζνξξόπεζε. Ζ αθνκνίσζε ζπλίζηαηαη ζηελ ελζσκάησζε απφ ην άηνκν ησλ αληηιεπηηθψλ δεδνκέλσλ ζηα ππάξρνληα λνεηηθά ζρήκαηα, ελψ θαηά ηε ζπκκφξθσζε ηξνπνπνηνχληαη, επεθηείλνληαη θαη κεηαβάιινληαη ηα ζρήκαηα απηά, ζην βαζκφ πνπ ε θαηλνχξγηα εκπεηξία ππεξβαίλεη ηελ αθνκνησηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν αλαδηακνξθψλνληαη νη λνεηηθέο δνκέο, νη νπνίεο πεξλνχλ απφ ηε θάζε ηεο αζηαζνχο ηζνξξνπίαο ζε έλα λέν επίπεδν εμηζνξξφπεζεο. Σαπηφρξνλα κε ηνπο παξάγνληεο ηεο βηνινγηθήο σξίκαλζεο θαη ηεο εμηζνξξφπεζεο, ν Piaget αλαθέξεη θαη ηνπο παξάγνληεο ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαηά ηελ εμήγεζε ηεο γλσζηηθήο αλάπηπμεο ηνπ παηδηνχ «ε ζπλεξγαζία ησλ αηφκσλ απνηειεί ην ζεκείν αθεηεξίαο κηαο ζεηξάο πξνυπνζέζεσλ πνπ πξέπεη λα ππάξρνπλ, γηα λα κπνξέζεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζπγθξφηεζε θαη ε αλάπηπμε ηεο ινγηθήο» (Piaget, 2001). Γηα ηνλ Vygotsky νη έλλνηεο δελ ζρεκαηίδνληαη απηνηειψο, αιιά ζηα πιαίζηα κηαο δηαδηθαζίαο ε νπνία αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξφζεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ γηα επηθνηλσλία, ζηελ πξνζπάζεηα γηα επίιπζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνβιεκάησλ θαη ζηε ιεηηνπξγία ηεο ζήκαλζεο. Ζ θαηάιιειε θνηλσληθή δηακεζνιάβεζε θαζψο θαη ε δηδαθηηθή αιιειεπίδξαζε είλαη νη παξάγνληεο εθείλνη, νη νπνίνη κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ έλαξμε λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ ηθαλψλ λα κεηαθηλήζνπλ ηελ παηδηθή ζθέςε ζην επφκελν ζηάδην ηεο αλάπηπμήο ηεο

16 2.3) Ννεηηθέο Αλαπαξαζηάζεηο παηδηώλ Οη απφςεηο ησλ παηδηψλ γηα δηάθνξα θαηλφκελα, ζπγθξνηνχλ εξκελεπηηθά πξφηππα πνπ θαηαγξάθνληαη ζπλήζσο σο ελαιιαθηηθέο ηδέεο ησλ παηδηψλ ή παξαλνήζεηο, πξνυπάξρνπζεο ηδέεο, απζφξκεηεο αληηιήςεηο, δηαηζζεηηθέο ηδέεο, επηζηήκε ησλ παηδηψλ, αλαπαξαζηάζεηο ή λνεηηθά κνληέια. Οθείινληαη ζηνπο κεραληζκνχο πνπ δηαζέηνπλ ηα παηδηά, κε ηνπο νπνίνπο αληηιακβάλνληαη ηνλ θφζκν γχξσ ηνπο. Οη ηδέεο απηέο έρνπλ δηαρξνληθή ηζρχ, παξ φιν πνπ κεξηθέο απ απηέο δηαθνξνπνηνχληαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ καζεηή ή κε ηελ επίδξαζε ηεο δηδαζθαιίαο. Κάπνηεο θνξέο είλαη ηφζν ηζρπξέο πνπ δελ επεξεάδνληαη νχηε απφ ηελ πεηξακαηηθή δηδαζθαιία (Φχιινο θ.α., 1993). Σα παηδηά, αλαπηπζζφκελα ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ πξνζέξρνληαη ζηηο δηδαθηηθέο δηαδηθαζίεο κε κηα ζεηξά δηακνξθσκέλσλ ζρεκάησλ ζθέςεο γηα ηηο ηδηφηεηεο ησλ αληηθεηκέλσλ θαη ησλ πιηθψλ, ηα θαηλφκελα ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ θαη ηηο έλλνηεο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, ζπγθξνηψληαο έηζη ζηελ λφεζε ηνπο πιαίζηα πξνζέγγηζεο θαη θαηαλφεζεο, ηα νπνία ζπλήζσο δελ είλαη ζπκβαηά κε απηά ησλ κνληέισλ ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ. Αλαπηχζζνληαη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα δψζνπλ λφεκα ζην θφζκν πνπ δνπλ βαζηζκέλνη ζηηο εκπεηξίεο ηνπο, ζηηο ηξέρνπζεο γλψζεηο ηνπο θαη ζηελ γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ. Γελ πξφθεηηαη γηα απιέο παξαλνήζεηο ιφγσ θαθήο πιεξνθφξεζεο, αιιά γηα δίθηπα ζεκαζηψλ κε νξηζκέλνπο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο θαη εξκελεπηηθά πξφηππα, κε βάζε ηα νπνία «κεηαθξάδνληαη» νη εκπεηξίεο θαη αθνκνηψλνληαη νη πξνζιακβαλφκελεο πιεξνθνξίεο (Ραβάλεο, 2003). Πξηλ απφ ηε ζρνιηθή δηδαζθαιία, ην παηδί έρεη ήδε ζπγθξνηήζεη έλα πξσηνγελέο, αιιά ιεηηνπξγηθφ θαη ηδηφκνξθν, ππνθεηκεληθά νξγαλσκέλν, ελλνηνινγηθφ πιαίζην. Ο δάζθαινο αζθψληαο ην παηδαγσγηθφ ηνπ έξγν, κεζνιαβεί κεηαμχ καζεηή θαη γλψζεο. Αζρνιείηαη φκσο, θπξίσο κε απηά πνπ ζθνπεχεη λα κάζεη ην παηδί θαη φρη κε εθείλα πνπ ήδε γλσξίδεη ή λνκίδεη πσο γλσξίδεη, ηα νπνία απνηεινχλ ηελ αθεηεξία γηα ηελ γλψζε. Ζ λνεηηθή παξάζηαζε είλαη ν πξσηαξρηθφο δεζκφο πνπ κπνξεί λα έρεη ην παηδί κε ηελ λέα γλψζε, είλαη ην πξνζσπηθφ κνληέιν, γηα ηνπ νπνίνπ ηελ εμέιημε πξέπεη λα θξνληίζνπκε. Αλ θαη είλαη πξνζσπηθέο θαηαζθεπέο, έρνπλ ζπρλά ζέζε ζπιινγηθψλ αιεζεηψλ θαη ηα παηδηά δελ ηηο εγθαηαιείπνπλ εχθνια. Αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ηα παηδηά δέρνληαη ηηο εμεγήζεηο ηνπ ελειίθνπ, απηφ ζπκβαίλεη γηα πνιχ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, πξηλ ηηο μεράζνπλ θαη επηζηξέςνπλ ζηα δηθά ηνπο κνληέια. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ζχκθσλα κε (Weil-Barais, 1985), νη πξψηεο απηέο παηδηθέο αληηιήςεηο αλαθέξνληαη: σο λνεηηθέο παξαζηάζεηο, απζφξκεηεο ηδέεο θαη θνηλέο γλψζεηο, αλ ην βάξνο δίλεηαη ζην θνηλσληθφ ραξαθηήξα ηεο γλψζεο, σο πξν-αληηιήςεηο, πξηλ απφ ηε δηδαζθαιία αληηιήςεηο θαη αξρηθέο παξαζηάζεηο, φηαλ επηζεκαίλεηαη ε ρξνληθή ζηηγκή θαηά ηελ νπνία κειεηάηαη ε ζθέςε ησλ παηδηψλ, σο ιάζνο αληηιήςεηο θαη ελαιιαθηηθέο απφςεηο, αλ ε πξνζνρή εζηηάδεηαη ζηνλ εζθαικέλν ραξαθηήξα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. Ο ζρεκαηηζκφο ησλ ελλνηψλ απηψλ εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηηο λνεηηθέο δεμηφηεηεο ηεο ειηθίαο ησλ παηδηψλ, ηηο πιεξνθνξίεο πνπ παίξλνπλ απφ ηελ

17 θαζεκεξηλή ρξήζεο ηεο γιψζζαο, ηελ παξαηήξεζε θαη ηελ δξάζε πάλσ ζηα πξάγκαηα, θαζψο θαη ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο (Κφθθνηαο θ.α., 2001). Δπίζεο, νη πεξηζζφηεξεο εκθαλίδνληαη ζε φια ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηα νπνία έρνπλ αλαδεηεζεί, αλεμάξηεηα δειαδή απφ εζληθφηεηα, θνηλσληθή ηάμε, πνιηηηζκηθφ επίπεδν θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αθφκα θαη απφ ειηθηαθφ επίπεδν. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη πνιιέο απφ ηηο ηδέεο ησλ καζεηψλ έρνπλ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά: Βαζίδνπλ ηνπο ζπιινγηζκνχο ηνπο ζε φηη αληηιακβάλνληαη κε ηηο αηζζήζεηο. (Σν λεξό γηα παξάδεηγκα πξέπεη λα ππάξρεη απ ηελ ζηηγκή πνπ ζα γίλεη αηκόο. Σα κόξηα, ηα άηνκα, ηα ειεθηξόληα, αιιά θαη ην ειεθηξηθό ξεύκα θαη ε ζεξκόηεηα απαηηνύλ λνεηηθά κνληέια γηα λα κπνξέζνπλ λα γίλνπλ αληηιεπηά). Δπηθεληξψλνληαη ζε νξηζκέλα κφλν ραξαθηεξηζηηθά πνπ είλαη ηα πην θπξίαξρα. (Έηζη, γηα ηελ άλνδν ηεο πνξηνθαιάδαο ζην θαιακάθη δελ θηαίεη ε δηαθνξά πίεζεο κέζα θαη έμσ από απηό, αιιά ην όηη ξνπθάκε δπλαηά). Δζηηάδνπλ πεξηζζφηεξν ζηηο αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ παξά ζηηο ζηαζεξέο θαηαζηάζεηο. (Αληηιακβάλνληαη δειαδή εύθνια ην όηη επηδξνύλ δπλάκεηο ζε έλα ζώκα όηαλ θηλείηαη. Αληίζεηα, όηαλ απηό είλαη αθίλεην ε ύπαξμε δπλάκεσλ ηνπο θαίλεηαη απίζαλε). πλδένπλ πάληα έλα απνηέιεζκα κε έλα αίηην. Θεσξνχλ φηη ηα γεγνλφηα ζπκβαίλνπλ επεηδή θάηη ηα πξνθάιεζε θαη κάιηζηα κε ηελ ινγηθή ρξνληθή ζεηξά. Γπζθνιεχνληαη λα θαηαλνήζνπλ φηη θάπνηεο θαηαζηάζεηο είλαη ζπκκεηξηθέο θαη φηη πνιιά ζπζηήκαηα αιιειεπηδξνχλ. Υξεζηκνπνηνχλ κηα έλλνηα γηα λα πεξηγξάςνπλ πεξηζζφηεξα απφ έλα πξάγκαηα. (Σν βάξνο ελόο ζώκαηνο, γηα παξάδεηγκα, ζπρλά πεξηιακβάλεη δεπηεξεύνπζεο έλλνηεο όπσο όγθνο, πίεζε, ππθλόηεηα). Οη ηδέεο ηνπο δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην ρψξν, ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη θαη θαηά πφζν νηθείν ηνπο είλαη έλα πξφβιεκα. Δθθξάδνληαη εγσθεληξηθά ή αλζξσπνθεληξηθά. (Γηα παξάδεηγκα, έλα αληηθείκελν είλαη θξύν ή δεζηό αλάινγα κε ην πώο νη ίδηνη νη καζεηέο ην αηζζάλνληαη εθείλε ηελ ζηηγκή). Απνδίδνπλ ραξαθηεξηζηηθά αλζξψπσλ ζε αληηθείκελα. (Έηζη, ε έλσζε ελόο αξλεηηθνύ θαη ελόο ζεηηθνύ θνξηίνπ, παξαιιειίδεηαη κε ηελ έλσζε ηνπ αξζεληθνύ κε ην ζειπθνύ θαη ππνδνπιώλεη βνύιεζε θαη πξνζρεδίαζκα από ηελ πιεπξά ησλ θνξηίσλ). (Driver θ.α., 2000). Αξθεηέο έξεπλεο, νη νπνίεο κειεηνχλ ηηο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζε δηάθνξα ζεκαηηθά πεδία ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ηνπ Νεπηαγσγείνπ (φπσο ζεξκηθά θαη θσηεηλά θαηλφκελα, επίπιεπζε-βχζηζε ζσκάησλ, θίλεζε ζσκάησλ κε ηξηβή, ηδηφηεηεο καγλεηψλ, έλλνηα «δσληαλνχ», ιεηηνπξγίεο αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ, θ.ι.π.) έρνπλ δεκνζηεπζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν (Ραθηφπνπινο θ.α. 2001, Ραβάλεο 1999, Σζειθέο & Κνπιατδήο 1994, Εφγθδα θαη Δξγαδάθε 2000, Υξεζηίδνπ θαη Υαηδεληθήηα 2003, Εφγθδα 2001, Koliopoulos et al. 2004, Φχιινο 1988, Βνζληάδνπ 1989, Κνπκαξάο 1989, Ησαλλίδεο & Βνζληάδνπ 1992, νισκνλίδνπ & ηαπξίδνπ 1993, θ.ι.π.) Οη παηδηθέο αλαπαξαζηάζεηο πξνθάιεζαλ κεγάιν ελδηαθέξνλ ζηνπο ςπρνιφγνπο, εηδηθά ζε εθείλνπο πνπ δηάιεμαλ γηα πεδίν κειέηεο ηελ αλάπηπμε

18 ηεο ζθέςεο (Ραβάλεο, 2003). Ο Ausubel (1968) αλαθέξεη φηη ν πην ζπνπδαίνο απιφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ κάζεζε είλαη απηφ πνπ ν καζεηήο γλσξίδεη ήδε. Δπίζεο, ν Piaget, απφ ην 1920 αθφκα, πξνέηξεπε ζε καζεηνθεληξηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ δηδαζθαιία ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, ζηηο νπνίεο αλαγλσξίδνληαλ ε αμία ησλ ηδεψλ ησλ καζεηψλ (Κφθθνηαο θ.α., 2001). Όκσο, παξά ην γεγνλφο φηη κεηαμχ φζσλ αζρνινχληαη κε ηα πξνβιήκαηα ηεο κάζεζεο, ε ρξήζε ηεο έλλνηαο ηεο βησκαηηθήο λνεηηθήο παξάζηαζεο απνηειεί θνηλφ ηφπν, ην αθξηβέο πεξηερφκελν πνπ ηεο απνδίδεηαη είλαη πνιχ ζπρλά δηαθνξεηηθφ, γεγνλφο ην νπνίν νθείιεηαη ζην φηη νη επηζηεκνληθέο πξνειεχζεηο ησλ εξεπλεηψλ πνπ κειεηνχλ ηα ζέκαηα απηά είλαη δηαθνξεηηθέο θαη ελίνηε αζχκβαηεο απφ ηελ άπνςε ησλ ζεσξεηηθψλ εξγαιείσλ θαη ησλ αθεηεξηαθψλ ππνζέζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ. Αλ θάηη ελνπνηεί ηηο πξννπηηθέο απηέο, είλαη απφ ηε κηα πιεπξά ε αλαγλψξηζε θαη ε ζηαζεξή αλαθνξά ζε απηφ πνπ ήδε ππάξρεη ζηελ ζθέςε, αλεμαξηήησο ηνπ πψο απηφ πξνζεγγίδεηαη θαη αλαιχεηαη θαη απφ ηελ άιιε ε πεπνίζεζε πσο κπνξνχκε λα κειεηήζνπκε, λα ζρεκαηνπνηήζνπκε θαη λα κεηαζρεκαηίζνπκε ηηο βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο (Ραβάλεο, 2003). Οη λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο γηα κηα θπζηθή έλλνηα ή έλα θπζηθφ θαηλφκελν παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζην ρηίζηκν ηεο έλλνηα απηήο ή ηνπ θαηλνκέλνπ. Δίλαη ε βάζε πάλσ ζηελ νπνία ζα νηθνδνκεζνχλ. Ο εθπαηδεπηηθφο νθείιεη θαηά πξψηνλ λα ηηο αληρλεχζεη θαη λα ηηο γλσξίζεη, ψζηε κεηά λα κπνξέζεη λα ηηο αλαπηχμεη ή λα ηηο αλαζθεπάζεη -αλ ρξεηάδεηαη- θαη λα ζρεκαηίζεη ηα πξφδξνκα κνληέια, πνπ εκπεξηέρνπλ έλα νξηζκέλν αξηζκφ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ επηζηεκνληθψλ κνληέισλ. 2.4) Αηηηαθνί ζπιινγηζκνί λεπίσλ Πξηλ δηεξεπλεζνχλ νη λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο αλαθνξηθά κε ην ζέκα ηεο ελέξγεηαο, είλαη απαξαίηεην λα αλαιπζεί ην είδνο ησλ ζπιινγηζκψλ ηνπο. Οη εμεγήζεηο ησλ παηδηψλ γηα ηα θπζηθά θαηλφκελα είλαη απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε κάζεζε ζηηο Φπζηθέο Δπηζηήκεο, θαζψο παίδνπλ βαζηθφ ξφιν ζηελ θαηαλφεζε ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ (Carey, 1985), κε ηελ πξνψζεζε ή ηελ αλάπηπμε ηεο ζθέςεο πέξα απφ ηελ απιή παξαηήξεζε γεγνλφησλ, ζηηο αηηηαθέο ζρέζεηο πνπ ηα ζπλδένπλ θαη ζηε ινγηθή νηθνδφκεζε ζπκπεξαζκάησλ. Οη αηηηαθέο ινηπφλ, εμεγήζεηο πνπ δηαηππψλνπλ ηα παηδηά γηα δηάθνξα θπζηθά θαηλφκελα κειεηήζεθαλ εθηεηακέλα ζην πιαίζην ηεο αλάπηπμεο ηεο παηδηθήο ζθέςεο απφ ηνλ Piaget. χκθσλα κε ηνλ Piaget (2001) ζηελ ζθέςε ησλ παηδηψλ, ππάξρνπλ ηξείο κεγάιεο νκάδεο «γηαηί»: Σα «γηαηί» αηηηνινγηθήο εμήγεζεο, (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ηειενινγηθήο εμήγεζεο) Σα «γηαηί» βνχιεζεο Σα «γηαηί» ηεο αηηηνινγίαο, (ζηα νπνία κεηά απφ κηα νξηζκέλε ειηθία, 7 έσο 8 ρξνλψλ, πξνζηίζεληαη θαη ηα «γηαηί» ινγηθήο αηηηνινγίαο. Ζ ιέμε «εμεγψ», επηδέρεηαη δπν εξκελείεο. εκαίλεη δίλσ κηα «ινγηθή» εμήγεζε, δειαδή αλαγάγσ ην άγλσζην ζην γλσζηφ, εθζέησ ζπζηεκαηηθά (εμεγώ έλα κάζεκα, έλα ζεώξεκα) θαη εμεηάδσ λνεξά ηηο αηηίεο ελφο

19 θαηλνκέλνπ, είηε απηέο απνηεινχλ έλα απηνηειέο αίηην, είηε εθθξάδνπλ ην ζθνπφ, αλάινγα κε ην αλ πξφθεηηαη γηα θπζηθά θαηλφκελα ή κεραλέο. Τπφ ηε δεχηεξε απηή έλλνηα ινηπφλ, ηα «γηαηί αηηηνινγηθήο εμήγεζεο», ζα αλαγλσξίδνληαη απφ ην γεγνλφο φηη ε αλακελφκελε απάληεζε ελέρεη ηελ ηδέα ηεο αηηίαο ή ηνπ ηειηθνχ ζθνπνχ (Piaget, 2001). Δμεγήζεηο βνχιεζεο νλνκάδνληαη απηέο πνπ δελ εξκελεχνπλ έλα πιηθφ θαηλφκελν, φπσο γίλεηαη ζηελ πξνεγνχκελε θαηεγνξία, αιιά κηα πξάμε ή κηα ςπρνινγηθή θαηάζηαζε. Σν παηδί εδψ δελ αλαδεηά κηα πιηθή αηηία, κε ηελ θπξηνιεθηηθή ηεο ζεκαζία, αιιά ηελ πξφζεζε, ην θίλεηξν πνπ θαηεπζχλεη ηελ πξάμε θαη θακηά θνξά κάιηζηα ηελ ςπρνινγηθή αηηία. Σα «γηαηί βνχιεζεο» είλαη ακέηξεηα θαη είλαη εχθνιν λα ηαμηλνκεζνχλ (Piaget, 2001). Σέινο, ηα «γηαηί αηηηνινγίαο» επηθαινχληαη έλα εηδηθφ θίλεηξν, ην θίλεηξν φρη πιένλ κηαο νπνηαδήπνηε πξάμεο, αιιά ελφο θαλφλα. Απηά ηα «γηαηί», δεκηνπξγνχλ κηα μερσξηζηή θαηεγνξία. Ζ πεξηέξγεηα ηνπ παηδηνχ δε ζηξέθεηαη, πξάγκαηη, κφλν ζηα πιηθά αληηθείκελα θαη ζηηο πξάμεηο ησλ αλζξψπσλ, ζηξέθεηαη αξθεηά ζπζηεκαηηθά θαη ζην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη (ιεθηηθνί θαλόλεο, θαλόλεο νξζνγξαθίαο ή θακία θνξά θαη επγελείαο), νη νπνίνη εθπιήζζνπλ ην παηδί θαη ζα ήζειε λα κάζεη ην «γηαηί» ηνπο. Δπηπιένλ, ζε απηέο ηηο θαηεγνξίεο ησλ «γηαηί» αληηζηνηρνχλ κία πξνο κία άιιεο θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ, πνπ αξρίδνπλ κε ιέμεηο φπσο: «πψο», «ηη», «απφ πνχ» (Piaget, 2001). Μεηαμχ φκσο ησλ ηξηψλ απηψλ νκάδσλ ησλ «γηαηί», ππάξρνπλ φινη νη κεηαβαηηθνί ηχπνη. Αλ κπνξνχζακε λα δηαβαζκίζνπκε κε αξηζκνχο φιεο ηηο πξαγκαηηθέο απνρξψζεηο, απηνί νη ηξείο ηχπνη ζα αληηπξνζψπεπαλ απιψο ηηο ηξείο θνξπθέο κηα θακπχιεο ζπρλφηεηαο θαη κεηαμχ απηψλ ησλ θνξπθψλ ζα ππήξραλ νη δψλεο ηνπ απξνζδηφξηζηνπ. Σν παηδί, πξηλ απφ ηελ ειηθία ησλ 7 έσο 8 ρξνλψλ, δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηελ ινγηθή αηηηνινγία. Ηζρπξίδεηαη ρσξίο λα απνδεηθλχεη. Δηδηθφηεξα, νη ζπδεηήζεηο ησλ παηδηψλ απνηεινχληαη απφ κηα απιή ζχγθξνπζε αληίζεησλ ηζρπξηζκψλ, ρσξίο αηηηνιφγεζε ησλ απφςεσλ. πλεπψο ηα «δηφηη» πνπ αληηζηνηρνχλ ζηελ ινγηθή απφδεημε («δηφηη» πνπ ζπλδένπλ δπν ηδέεο, εθ ησλ νπνίσλ ε κηα ην αίηην ηεο άιιεο) δελ ρξεζηκνπνηνχληαη πνιχ απφ ην παηδί θαη φρη κφλν δελ γίλνληαη θαιά θαηαλνεηά, αιιά θαη είλαη μέλα πξνο ην ζπλεζηζκέλν ηξφπν ζθέςεο ηνπ παηδηνχ. ε απηή ινηπφλ ηελ νκάδα ινγηθψλ ζρέζεσλ, κε «δηφηη» πνπ ζπλδένπλ κεηαμχ ηνπο δπν ηδέεο, αληηζηνηρεί, κηα νκάδα απφ «γηαηί αηηηνιφγεζεο», πνπ έρεη σο ιεηηνπξγία ηελ αλαδήηεζε ηεο ινγηθήο αηηίαο ελφο ηζρπξηζκνχ, δειαδή ηελ απφδεημε ή ηελ αηηηνιφγεζε ελφο νξηζκνχ. πκπεξαζκαηηθά, ε θαηεγνξία ησλ «γηαηί αηηηνινγίαο» απνηειεί πξηλ απφ ηα 7 έσο ηα 8 ρξφληα, κηα αδηαθνξνπνίεηε αθφκα θαηεγνξία, ε νπνία κεηά ηα 7-8 ρξφληα ζα αληηθαηαζηαζεί απφ δπν θαηεγνξίεο εθ ησλ νπνίσλ ε κηα είλαη ε «αηηηνινγία ησλ θαλφλσλ, ησλ εζίκσλ, θηι», πνπ ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί ελδηάκεζε κεηαμχ ινγηθήο αηηηνινγίαο θαη ηεο «βνχιεζεο». Άξα, πξηλ απφ ηα 7-8 ρξφληα, κπνξνχλ λα ελνπνηεζνχλ απηέο νη δχν θαηεγνξίεο. χκθσλα κε ηνλ Piaget ζπλεπψο, ε παηδηθή ζθέςε ππφθεηηαη ζε εγγελείο πεξηνξηζκνχο πνπ εκπνδίδνπλ ηε δηαηχπσζε λαηνπξαιηζηηθψλ (θπζηθψλ) αηηηαθψλ εμεγήζεσλ γηα θπζηθά θαηλφκελα πξηλ απφ ηελ ειηθία ησλ 7-8 εηψλ, πεξηνξίδνληαο έηζη ηα κηθξφηεξα παηδηά ζε εμεγήζεηο άιισλ ηχπσλ, φπσο ςπρνινγηθέο, αληκηζηηθέο, ηερλνθξαηηθέο ή καγηθέο (Gelman & Cremer, 1991). Παξ φια απηά, ε αλάιπζε ησλ εμεγήζεσλ ησλ κηθξψλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε θπζηθά θαηλφκελα πνπ δελ δηέπνληαη απφ πξνθαλείο κεραληζκνχο (Gelman & Cremer, 1991), νδήγεζε ζηε δηαπίζησζε φηη ε παηδηθή ζθέςε δελ είλαη

20 απνθιεηζηηθά αληκηζηηθή, νχηε ρξεζηκνπνηεί αδηαθνξνπνίεηα θαη γεληθεπκέλα φινπο ηνπο ηχπνπο εμήγεζεο, αιιά εμαξηάηαη απφ ην πιαίζην ζπκθξαδφκελσλ θαη απφ ηελ ελλνηνινγηθή πεξηνρή ζηελ νπνία εληάζζεηαη ην πξνο εμήγεζε θαηλφκελν (Carey, 1985). Δπνκέλσο, αθφκα θαη πνιχ κηθξά παηδηά κπνξνχλ λα εμεγνχλ θαηλφκελα κε φξνπο θπζηθήο αηηηφηεηαο, ρσξίο λα γλσξίδνπλ ηνπο αθξηβείο κεραληζκνχο πνπ ηα δηέπνπλ. Έλαο επηπιένλ παξάγνληαο πνπ θαίλεηαη λα επεξεάδεη ηνλ ηχπν εμήγεζεο πνπ επηιέγνπλ ηα παηδηά, είλαη ε εμνηθείσζή ηνπο κε ην θαηλφκελν πνπ επηρεηξνχλ λα εμεγήζνπλ. Έηζη, ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξεο λαηνπξαιηζηηθνχ ηχπνπ εμεγήζεηο γηα ηα θαηλφκελα πνπ ηνπο είλαη νηθεία, παξά γηα εθείλα ζηα νπνία δελ έρνπλ άκεζε βησκαηηθή πξφζβαζε (Springer & Keil, 1991). 2.5) ρεκαηηζκόο Πξόδξνκσλ Μνληέισλ Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κηα ζαθήο κεηαηφπηζε ηνπ παξαγφκελνπ εξεπλεηηθνχ έξγνπ ζην εζσηεξηθφ ηεο Γηδαθηηθήο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, απφ ην επίπεδν ηεο απιήο θαηαγξαθήο ησλ βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ καζεηψλ, ζε απηφ ηεο πξνζπάζεηαο κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ παξαζηαηηθψλ πξνηχπσλ απφ ηα νπνία απνξξένπλ εμεγήζεηο ησλ θπζηθψλ ελλνηψλ θαη θαηλνκέλσλ αζχκβαηεο κε απηέο πνπ δίλνπλ ζήκεξα νη Φπζηθέο Δπηζηήκεο. Οη βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο ηηο νπνίεο ζπγθξνηνχλ νη καζεηέο ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ γηα ηα γεγνλφηα, ηα θαηλφκελα θαη ηηο έλλνηεο πνπ εμεηάδνπλ νη θπζηθέο επηζηήκεο, δεκηνπξγνχλ γλσζηηθά εκπφδηα θαηαλφεζεο. Έξεπλεο νη νπνίεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζηα πιαίζηα ηεο Γηδαθηηθήο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, έρνπλ αλαδείμεη φρη κφλν ηα γλσζηηθά εκπφδηα ησλ καζεηψλ, αιιά επίζεο ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ αλαπηχζζνληαη θαη ηηο πξνηάζεηο πνπ δηαηππψλνληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Σέηνηεο έξεπλεο αθνξνχλ ηελ κειέηε ηνπ θσηφο σο θπζηθήο νληφηεηαο, ην ζρεκαηηζκφ ησλ ζθηψλ, ηελ ηήμε ηνπ πάγνπ θαη ηελ εμαέξσζε ηνπ λεξνχ, ην θαηλφκελν ηεο ζεξκηθήο δηαζηνιήο θαη ζπζηνιήο ησλ κεηάιισλ, ην θαηλφκελν ηεο ελαιιαγήο ηεο εκέξαο, θαζψο θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο ηξηβήο νιίζζεζεο (Ραβάλεο, 2003). Γηα ηνλ G. Bachelard, ην πξφβιεκα ηεο πξνζέγγηζεο ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο κπνξεί λα ηεζεί κφλν κε φξνπο γλσζηηθψλ εκπνδίσλ. Πξνηείλεη κηα παηδαγσγηθή πνπ ζα αμηνπνηεί ηα ζθάικαηα ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηηο δπζθνιίεο ππέξβαζεο ηεο άκεζεο εκπεηξίαο, ελψ ηαπηφρξνλα ζα σζεί ηε ζθέςε πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηακφξθσζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ πλεχκαηνο. Σα εκπφδηα δειαδή, πνπ νξζψλεη ε απζφξκεηε ζθέςε ζα πξέπεη λα αλαηξαπνχλ νινθιεξσηηθά κέζα απφ κηα θνηλσληθά δηακεζνιαβεκέλε παηδαγσγηθή δηαδηθαζία (Bachelard, 1980). Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ λνεηηθψλ ζρεκάησλ, ησλ ελαιιαθηηθψλ εξκελεηψλ θαη ησλ γλσζηηθψλ εκπνδίσλ πνπ ζπλαληψληαη ζηε βησκαηηθή ζθέςε ησλ παηδηψλ, απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα φινπο ηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο ζηηο Φπζηθέο Δπηζηήκεο, ηφζν ζε εξεπλεηηθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν δηδαθηηθήο πξαθηηθήο, θαζψο:

21 Δπηηξέπεη ηε δηεξεχλεζε ησλ κεραληζκψλ νηθνδφκεζεο ησλ απζφξκεησλ ηδεψλ ησλ καζεηψλ. Δπλνεί ην ζρεδηαζκφ, ηελ εθαξκνγή θαη ηελ αμηνιφγεζε εηδηθψλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ κε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζρεξεηψλ πνπ εληνπίδνληαη. Δπεξεάδεη ηελ εθπφλεζε αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ, ηε ζπγγξαθή ζρνιηθψλ βηβιίσλ θαη ηελ αλάπηπμε δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ. ε κηα πξνζπάζεηα ζρεκαηνπνίεζεο, ζην πεδίν ηεο έξεπλαο, ηεο κεζνδνινγίαο ζπγθξφηεζεο δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζην επίπεδν ηεο ζρνιηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ηελ πνξεία εξγαζίαο κε δξαζηεξηφηεηεο απφ ηηο θπζηθέο επηζηήκεο γηα ηελ πξνζρνιηθή ειηθία, δηαθξίλνληαη ηέζζεξηο δηαθξηηέο θάζεηο αλάπηπμεο κηαο ζηξαηεγηθήο (αλεπηπγκέλεο ζηα πιαίζηα ηεο επνηθνδνκεηηθήο ζεσξίαο), ε νπνία έρεη σο βαζηθφ ζθνπφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ. Οη ηέζζεξηο απηέο θάζεηο είλαη νη εμήο: Αλίρλεπζε καζεζηαθψλ εκπνδίσλ, πνπ ηίζεληαη ιφγσ ησλ βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ. Πξνζδηνξηζκφο ησλ ζηφρσλ - εκπνδίσλ, εθείλσλ δειαδή ησλ πξνβιεκάησλ ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ, ζηα νπνία θξίλνπκε φηη ε πξφνδνο αθελφο δελ κπνξεί λα ζπληειεζηεί απζφξκεηα θαη αθεηέξνπ είλαη ηδηαίηεξα απνθαζηζηηθή ζε θάπνηα δεδνκέλε ζηηγκή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (Ραβάλεο, 2003). Δπίζεο, ην επηζηεκνληθφ αληηθείκελν κεηαζρεκαηίδεηαη ζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν πξνζαξκνζκέλν ζην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ παηδηψλ. Γηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αληηκεηψπηζεο ησλ εκπνδίσλ, ηα εηδηθά δειαδή πιαίζηα, κέζα ζηα νπνία ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη δηαδηθαζίεο ησλ αιιεινεπηδξάζεσλ παηδηψλ, εθπαηδεπηηθνχ θαη δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Με ιίγα ιφγηα ζπληζηνχλ ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ κεηάβαζε ηεο ζθέςεο ησλ παηδηψλ απφ ηηο αξρηθέο ηδέεο, ηηο βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο, ζε άιιεο κε ραξαθηεξηζηηθά ζπκβαηά, ζε έλα νξηζκέλν επίπεδν, κε θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ κνληέισλ ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, δειαδή ζε πξφδξνκα κνληέια. Αμηνιφγεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, πξαγκαηνπνηείηαη ζέηνληαο ηα ίδηα εξσηήκαηα κε ηα νπνία αληρλεχζεθαλ νη βησκαηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ παηδηψλ, ή ζέηνληαο άιια πνπ ειέγρνπλ φκσο ηηο ίδηεο γλσζηηθέο παξακέηξνπο. Πην αλαιπηηθά, επηρεηξείηαη ε αλίρλεπζε θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ γλσζηηθψλ θαη καζεζηαθψλ εκπνδίσλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ θαηαλφεζε επηιεγκέλσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, θαηά θχξην ιφγν ελλνηψλ κε αθεξεκέλα ραξαθηεξηζηηθά. ε έλα δεχηεξν ζηάδην, θαη εθφζνλ δηαπηζηψλεηαη φηη ην λνεηηθφ επίπεδν ησλ παηδηψλ δελ ηνπο επηηξέπεη λα αληαπνθξηζνχλ ζε έξγα κε νξηζκέλεο γλσζηηθέο απαηηήζεηο, νη εξεπλεηέο πξνηείλνπλ πεηξακαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο ηνπνζεηνχληαη ζε κηα ελδηάκεζε δψλε αλάκεζα ζ απηφ πνπ νη καζεηέο μέξνπλ λα θάλνπλ θαη ζ απηφ πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ κε ηε βνήζεηα ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπο (δειαδή ησλ άιισλ καζεηψλ θαη βέβαηα ηνπ δηδάζθνληνο). Ζ δηαδηθαζία απηή νδεγεί ηνπο καζεηέο ζηε λνεηηθή ζπγθξφηεζε «πξόδξνκσλ κνληέισλ», δειαδή κνληέισλ ηα νπνία δηαζέηνπλ θάπνηα θξίζηκα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξαγκαηηθψλ επηζηεκνληθψλ κνληέισλ, πξνεηνηκάδνληαο έηζη ηελ παηδηθή ζθέςε γηα ηελ κειινληηθή νηθεηνπνίεζε ηεο γλψζεο. ηελ ίδηα πξννπηηθή θηλείηαη θαη ε εκπεηξηθή έξεπλα

22 ησλ Ραβάλε θ. ά. (2002) κε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ηξηβήο νιίζζεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο δείρλνπλ ζεκαληηθέο πξνφδνπο ησλ ππνθεηκέλσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ πεηξακαηηθή νκάδα, θαζψο δηαπηζηψλεηαη φηη ηα παηδηά απηά είλαη ζε ζέζε λα πξνζεγγίζνπλ ηηο γλσζηηθέο παξακέηξνπο ηνπ πξφδξνκνπ απηνχ κνληέινπ. Ο ζπλδπαζκφο θαη ε δηαπινθή ησλ καζεζηαθψλ εκπνδίσλ ηεο ζθέςεο ησλ παηδηψλ θαη ζηνηρείσλ ηεο επηζηεκνληθήο ζθέςεο είλαη παξάκεηξνη πνπ ήδε ππάξρνπλ απφ ηελ αθεηεξία ηνπ εγρεηξήκαηνο θαη είλαη αθξηβψο ζε απηφ ην ζεκείν δηαθξηηή ε ηδηαηηεξφηεηα ηεο δηδαθηηθήο θάζε εηδηθνχ επηζηεκνληθνχ αληηθεηκέλνπ, αθφκε θαη γηα κηθξά παηδηά. Γηαηί νη ζηφρνη-εκπφδηα αλαδεηρηήθαλ ζε ζρέζε κε ηα αξρηθά εξσηήκαηα ηα νπνία ζέζακε ζηα παηδηά. Αλ ηα αξρηθά εξσηήκαηα δηαθνξνπνηεζνχλ, ηφηε πξνθαλψο ελδέρεηαη λα δηαθνξνπνηεζνχλ θαη ηα εκπφδηα πνπ θαηαγξάθνληαη θαη ηαπηφρξνλα κπνξνχλ λα κεηαηξαπνχλ ζε ζηφρνπο ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Δπνκέλσο, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη ε εξεπλεηηθή δηάζηαζε ηεο πξνζπάζεηαο καο ζπλάθεηα θαη εζσηεξηθή δνκή, πξέπεη λα είκαζηε ζε ζέζε λα αληιήζνπκε ηα αξρηθά εξσηήκαηα ζηα πιαίζηα θάπνηνπ επηζηεκνληθνχ κνληέινπ πξνζέγγηζεο ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ, αθνχ θάζε έλλνηα, θαηλφκελν θαη ηδηφηεηα πνπ επηιέγνπκε σο αληηθείκελν δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο έρεη σο δηαθξηηφ πιαίζην αλαθνξάο θάπνην ζεσξεηηθφ επηζηεκνληθφ κνληέιν ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ. Ζ άληιεζε πιεξνθνξηψλ ζρεηηθψλ κε ηα καζεζηαθά εκπφδηα ησλ παηδηψλ, κπνξεί λα γίλεη είηε κε ηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (ε νπνία φκσο, γηα ηα παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο δελ είλαη εθηελήο αλαθνξηθά κε ην ζέκα ηεο ελέξγεηαο), είηε κε ην ζρεδηαζκφ ελφο δηαγλσζηηθνχ εξγαιείνπ, πνπ ζπλήζσο γηα ηα παηδηά απηήο ηεο ειηθίαο είλαη κηα εηδηθά ζρεδηαζκέλε ζπλέληεπμε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία κπνξνχλ λα εληνπηζζνχλ νη ζπιινγηζκνί πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ηα παηδηά γηα έλα νξηζκέλν θάζκα εξσηήζεσλ. Δλαιιαθηηθνχο ηξφπνπο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ αλίρλεπζε ησλ αληηιήςεσλ ησλ λεπίσλ, απνηεινχλ: ε δσγξαθηθή, ε θαηεγνξηνπνίεζε θαη ε ηαμηλφκεζε. εκαζία έρεη ζηελ δηαδηθαζία απηή, φπσο θαη ζηε ζπλέρεηα ζηε δηδαζθαιία, ν εθπαηδεπηηθφο λα δηακνξθψλεη ζπλζήθεο ηέηνηεο ψζηε: Nα πξνζειθχεηαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη λα επηηπγράλεηαη ε θηλεηνπνίεζε ηνπο. Nα επηδηψθεηαη ε αληαιιαγή απφςεσλ θαη εξκελεηψλ θαη λα ελζαξξχλνληαη ε επηθνηλσλία θαη ε αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ. Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ θαη ε άξζξσζε κεηαμχ ηνπο ζε έλα ζπλαηλεηηθφ δίθηπν κε νξηζκέλα επηιεγκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο, απνηεινχλ, ζηελ πεξίπησζε ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο, ην ζεκαληηθφηεξν κέξνο ηεο ίδηαο ηεο δηαδηθαζίαο ζπγθξφηεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, δειαδή ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ (Ραβάλεο, 2003). Ο δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο γηα ηα παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ε εξγαζία γηα ηελ επηινγή ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ, ε νπνία, φπσο είλαη θαλεξφ δελ απνηειεί κηα επηζηεκνληθή πξνζπάζεηα πινπνίεζεο, αιιά έλα δηάβεκα κεηαηξνπήο ηνπ επηζηεκνληθνχ αληηθεηκέλνπ ζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν θαη πξνζαξκνγήο ησλ εκπεηξηψλ ηνπο. Ζ δηαδηθαζία ηεο ζρεκαηνπνίεζεο ησλ ζηφρσλ-εκπνδίσλ επηηξέπεη ηελ δεκηνπξγία ηνπ θεληξηθνχ ζθειεηνχ κε βάζε ηνλ νπνίν είλαη δπλαηφ λα ζπγθξνηεζεί ε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα (Ραβάλεο, 2003)

23 2.6) Ννεηηθέο Αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο Σν πεδίν ηεο έξεπλαο γηα ηελ χπαξμε λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ γηα ηελ ελέξγεηα ζηελ ζθέςε ησλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο είλαη αθφκα λέν θαη ζα ρξεηαζηεί αξθεηφ δηάζηεκα θαη θφπνο απφ ηελ πιεπξά ησλ εξεπλεηψλ πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμνπλ ζε νξηζηηθά ζπκπεξάζκαηα. Ζ επηζηεκνληθή ρξήζε ηεο έλλνηαο «ελέξγεηα» ηεο δίλεη δηαθνξεηηθφ λφεκα θαη πεξηερφκελν, πξάγκα πνπ δπζθνιεχεη ηα παηδηά ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Σα παηδηά φκσο αλαπηχζζνπλ θάπνηεο ηδέεο γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο επεηδή ν φξνο ρξεζηκνπνηείηαη πάξα πνιχ ζπρλά ζηελ θαζεκεξηλή δσή (π.ρ. ν άλζξσπνο παίξλεη ελέξγεηα κε ην θαγεηό, ράλεη ελέξγεηα κε ηελ γπκλαζηηθή, ε ειεθηξηθή ελέξγεηα θαηαλαιώλεηαη, ε ππξεληθή ελέξγεηα είλαη επηθίλδπλε, ηα θπηά παίξλνπλ ελέξγεηα από ηνλ ήιην). Σν γεγνλφο φκσο, φηη ε ελέξγεηα είλαη, νχησο ή άιισο, κηα αθεξεκέλε έλλνηα πνπ δελ κπνξεί λα εμεηαζηεί θαη λα πξνζδηνξηζηεί κνλνζήκαληα, θάλεη λα θαίλνληαη πνιχ ινγηθά ηα κνληέια αληίιεςεο πνπ ζπγθξνηνχλ νη καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ ηελ ελέξγεηα σο φξν ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ. Σα κνληέια απηά ζχκθσλα κε (Driver θ.α., 2000; Υξεζηίδνπ, 2001), είλαη ηα εμήο: Σν αλζξσπνκνξθηθφ ή αληκηζηηθφ κνληέιν. Ζ ελέξγεηα ζπλδέεηαη κε ηνπο δσληαλνχο νξγαληζκνχο θαη ηδηαίηεξα κε ηνπο αλζξψπνπο. Ζ ελέξγεηα εκθαλίδεηαη φηαλ θάπνηνο εθηειεί θάπνηεο δξαζηεξηφηεηεο. (Υξεηάδεζαη πνιύ ελέξγεηα γηα λα παίμεηο πνδόζθαηξν). Σν απνζεθεπηηθφ κνληέιν. Ζ ελέξγεηα κπνξεί θαη απνζεθεχεηαη ζε θάπνηα αληηθείκελα, ελψ θάπνηα άιια ηελ θαηαλαιψλνπλ θαη γη απηφ ρξεηάδεηαη λα παίξλνπλ ελέξγεηα απφ άιια ζψκαηα. (Σν ηξέλν παίξλεη ελέξγεηα από ηελ κεραλή ή ην θάξβνπλν θαίγεηαη θαη δίλεη ελέξγεηα ζην ηξέλν θαη κπνξεί θαη θηλείηαη). Ζ ελέξγεηα σο ζπζηαηηθφ. Σα πεξηζζφηεξα ζψκαηα έρνπλ κέζα ηνπο θξπκκέλε ελέξγεηα ε νπνία απειεπζεξψλεηαη εμαηηίαο θάπνηνπ εμσηεξηθνχ αηηίνπ. (Όηαλ πεηάμνπκε από ςειά έλα ηόπη απειεπζεξώλεηαη δπλακηθή ελέξγεηα). Ζ ελέξγεηα σο πξντφλ κηα θαηάζηαζεο. Ζ ελέξγεηα παξνπζηάδεηαη κφλν θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο δξάζεο θαη κεηά εμαθαλίδεηαη. (όπσο αθξηβώο ν θαπλόο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο θαύζεο ή ν ηδξώηαο θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο θνπηαζηηθήο εξγαζίαο). Δδψ, δελ ηζρχεη ε δηαηήξεζε ηεο ελέξγεηαο, αιιά ε κηθξή δηάξθεηα δσήο ηεο. Ζ ιεηηνπξγηθή ελέξγεηα. Ζ ελέξγεηα ιεηηνχξγεη σο έλα είδνο θαπζίκνπ φπσο ζηηο δηάθνξεο κεραλέο. (Η ιάκπα παίξλεη ελέξγεηα από ην θαιώδην θαη αλάβεη). Σν κνληέιν ηεο ξνήο-κεηαθνξάο ελέξγεηαο. Ζ ελέξγεηα ιεηηνπξγεί σο ξεπζηφ θαη ξέεη απφ έλα ζχζηεκα ζην άιιν. Βάζεη απηνχ ηνπ κνληέινπ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη νη θξάζεηο «ε ελέξγεηα κεηαθέξεηαη», «παίξλεη ελέξγεηα», «δίλεη ελέξγεηα», «πεξηέρεη ελέξγεηα»

24 Μηα κειέηε πεξίπησζεο γηα ηηο βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζρεηηθά κε ην ειεθηξηθφ ξεχκα θαη ηηο εθαξκνγέο ηνπ ζηελ θαζεκεξηλή δσή, είλαη ηνπ Σδηκνγηάλλε (2001). Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πξνθχπηεη φηη ηα παηδία ζηελ πιεηνλφηεηα ηνπο αλαγλσξίδνπλ ζπζθεπέο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε ειεθηξηθφ ξεχκα θαη είλαη εμνηθεησκέλα κε απηέο. Σα πεξηζζφηεξα ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο φξνπο «ξεχκα» θαη «ειεθηξηζκφο», ελψ αξθεηά γλσξίδνπλ γηα ηελ πξνέιεπζε θαη ηνλ ηξφπν κεηαθνξάο ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. Μπνξνχλ λα θάλνπλ ζπιινγηζκνχο θαη λα ζπγθξνηνχλ πξψηκεο λνεηηθέο παξαζηάζεηο θαη ζηνηρεηψδεηο πξνζεγγίζεηο γηα ην ειεθηξηθφ ξεχκα κε βάζε ηηο επηθεληξψζεηο ηνπο ζε δηάθνξα ηερλνινγηθά αληηθείκελα θαη θαηλφκελα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. χκθσλα κε απηέο ην ειεθηξηθφ ξεχκα ηαπηίδεηαη κε ηα θαιψδηα, ηελ κπαηαξία, κε ηελ ζπζθεπή πνπ ηξνθνδνηεί (ιάκπα) ή ηα απνηειέζκαηα πνπ επηθέξεη (φπσο θσο θαη ειεθηξνπιεμία), είλαη θσηηά, έρεη ζπγθεθξηκέλα κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά (ρξψκα) ή απνηειεί κηα απξνζδηφξηζηε νληφηεηα. Σα παηδηά έρνπλ ζπλήζσο, πεξηζζφηεξεο απφ κηα δηαηζζεηηθέο παξαζηάζεηο γηα ην ειεθηξηθφ ξεχκα θαη ζπλήζσο κεηαπεδνχλ απφ ηελ κηα ηδέα ζηελ άιιε. Ζ δηεξεχλεζε απηή έδσζε αξθεηά ελδηαθέξνληα ζηνηρεία, ηα νπνία επηβεβαηψλνπλ ηα απνηειέζκαηα ζεσξεηηθψλ θαη εξεπλεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ γηα ηηο αληηιήςεηο ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζρεηηθά κε ηηο έλλνηεο ηεο Φπζηθήο. Φαίλεηαη, κάιηζηα φηη ηα κηθξά παηδηά κπνξνχλ λα θάλνπλ ζπιινγηζκνχο, λα ζπγθξνηνχλ παξαζηάζεηο θαη λα αλαπηχζζνπλ ηηο δηθέο ηνπο κηθξν-ζεσξίεο ρξεζηκνπνηψληαο ζηνηρεηψδεηο, έζησ πξνζεγγίζεηο εμαηξεηηθά αθεξεκέλσλ ελλνηψλ, φπσο είλαη ην ειεθηξηθφ ξεχκα. Μηα παξφκνηα έξεπλα, πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηελ Βιαρνγηάλλε Οπξ. (2000). χκθσλα κε ηα ζηνηρεία απηήο ηεο έξεπλαο ηα παηδηά δελ παξνπζίαζαλ δπζθνιίεο ζην λα βξνπλ ηελ πεγή ηεο ελέξγεηαο φηαλ απηή κπνξνχζε λα είλαη πξνζεγγίζηκε κέζσ ησλ αηζζήζεσλ ηνπο, ή φηαλ ήηαλ εμνηθεησκέλα κε απηή, αιιά ηα πξάγκαηα ήηαλ δηαθνξεηηθά φηαλ ε πεγή ηεο ελέξγεηαο ήηαλ γη απηά θάηη απνιχησο άγλσζην πνπ δελ κπνξνχζαλ λα δνχλε. Αμηνζεκείσηεο είλαη νη απαληήζεηο πνπ έδσζαλ ηα λήπηα γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο: «Είλαη θάηη ειεθηξηθό, θάηη πνπ θαίεη. Είλαη έλα είδνο ειεθηξνπιεμίαο. Είλαη απηό πνπ είλαη ειεθηξνζόθ θαη ζνπ ηειεηώλεη, είλαη ξεύκα, ε ειεθηξνπιεμία είλαη γεκάηε ελέξγεηα». Έηζη είλαη ζαθέο φηη απφ ηηο απαληήζεηο απηέο κπνξεί λα δηαπηζησζεί ε ζχλδεζε ηεο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο κε ηνλ ειεθηξηζκφ. 2.7) Σν κνληέιν ησλ ελεξγεηαθώλ αιπζίδσλ Ο Gayford (1986) πξνηείλεη φηη πξηλ ηελ ελαζρφιεζε κε ζέκαηα έκβηαο χιεο θαη ελέξγεηαο, είλαη πξνεγνπκέλσο απαξαίηεηε ε θαηαλφεζε ηεο θχζεο ηεο ελέξγεηαο ζηα πιαίζηα ηνπ πξψηνπ θαη δεχηεξνπ ζεξκνδπλακηθνχ λφκνπ, δειαδή κέζα απφ ηηο ηδηφηεηέο ηεο: ηελ απνζήθεπζε, ηε κεηαθνξά, ηε κεηαηξνπή, ηε δηαηήξεζε θαη ηελ ππνβάζκηζε. Σν ελλνηνινγηθφ πξφηππν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζχκθσλα κε Κνιηφπνπιν (2006), σο θαηάιιεινο δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο επηζηεκνληθήο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο. Δπίζεο, εκθαλίδεη

25 νξηζκέλα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: (α) βαζίδεηαη ζε κηα δνκή ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ απνζήθεπζε, ηε κεηαθνξά, ηε κεηαηξνπή, ηε κέηξεζε, ηε δηαηήξεζε θαη ηελ ππνβάζκηζε σο βαζηθέο ραξαθηεξηζηηθέο ηδηφηεηεο ηεο ελέξγεηαο, (β) είλαη δπλαηφλ λα ιάβεη δηάθνξεο πνηνηηθέο θαη εκηπνζνηηθέο αλαπαξαζηαηηθέο κνξθέο φπσο νη πξν-ελεξγεηαθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ αληηθεηκέλσλ (Lemeignan & Weil-Barais, 1997), ηα δηαγξάκκαηα ξνήο ελέξγεηαο ή νη ελεξγεηαθέο αιπζίδεο πνπ δίδνπλ έκθαζε ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο απνζεθεπκέλσλ κνξθψλ θαη ησλ κεηαθεξφκελσλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη (γ) απνηειεί έλα ελλνηνινγηθφ πξφηππν κε εζσηεξηθή ζπλνρή, ζε αληίζεζε κε ηε ρξεζηκνπνηνχκελε ζηελ παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε γιψζζα ησλ «κνξθψλ ελέξγεηαο», ε νπνία εκθαλίδεη εζσηεξηθέο αζπλέπεηεο θαη δηαηππψλεηαη, ζπλήζσο, κε ηε θπζηθή γιψζζα. Γηάθνξα θπζηθά θαηλφκελα κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ, αλαιπζνχλ θαη αλαπαξαζηαζνχλ κε ην κνληέιν ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο. Πην ζπγθεθξηκέλα κε ηνλ φξν κνληέιν ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ελλννχκε ζχκθσλα κε ηνπο Lemeignan & Well-Barais (1997), ηελ δπλαηφηεηα αλαπαξάζηαζεο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ κε ηελ κνξθή κηαο αιπζίδαο ζηελ νπνία ην ελνπνηεηηθφ ζηνηρείν είλαη ε ελέξγεηα. Ζ ελέξγεηα απηή κπνξεί λα αιιάδεη κνξθή θαη λα δηαθνξνπνηείηαη θαηά ηελ εμέιημε ηνπ θπζηθνχ θαηλνκέλνπ, αιιά ππάξρεη πάληα. Ζ πξφζβαζε ζην κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ φκσο, κπνξεί λα επηηεπρζεί θαιχηεξα αλ νηθνδνκεζνχλ νη δπν πξν-ελεξγεηαθνί ζπιινγηζκνί (ιεηηνπξγία θαη δηαλνκή). 2.8) Πξν-ελεξγεηαθνί ζπιινγηζκνί λεπίσλ Σα παηδηά κπνξεί λα κελ κπνξνχλ νινθιεξσκέλα λα απνδψζνπλ ηελ ελεξγεηαθή θαηάζηαζε ησλ ζσκάησλ θαη ησλ ζπζηεκάησλ, είλαη φκσο ζην αθξηβψο πξνεγνχκελν ζηάδην πνπ είλαη δπλαηφλ λα ηνπο νδεγήζεη ζηελ δπλαηφηεηα ηεο ελεξγεηαθήο αλαπαξάζηαζεο, δειαδή θνληά ζην επηζηεκνληθφ κνληέιν. Σν πφζν ζχληνκα ζα θαηαθέξνπλ ην κνληέιν πνπ ζπγθξνηνχλ λα ηαπηηζηεί κε ην επηζηεκνληθφ κνληέιν, είλαη θάηη ην νπνίν εμαξηάηαη απφ ηελ εθπαίδεπζε πνπ ζα ιάβνπλ. Σν κνληέιν ιεηηνπξγίαο θαη ην κνληέιν δηαλνκήο πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηνχλ ηα παηδηά γηα λα εμεγήζνπλ θαηλφκελα ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ, ζεσξνχληαη έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, έλα είδνο πξφδξνκνπ κνληέινπ ησλ επηζηεκνληθψλ αληηιήςεσλ γηα ηελ ελέξγεηα. χκθσλα κε ην ιεηηνπξγηθφ κνληέιν, θάζε αληηθείκελν ελλνηνδνηείηαη αλάινγα κε ηελ ιεηηνπξγία πνπ εθπιεξψλεη. Έρεη έλα πεξίβιεκα πνπ ην απνκνλψλεη απφ ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν. Οη καζεηέο, γηα λα πεξηγξάςνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ αληηθεηκέλνπ ρξεζηκνπνηνχλ έλα κεγάιν αξηζκφ ξεκάησλ απφ ηα πην γεληθά ζηα πην εηδηθά θαη ζπγθεθξηκέλα. (π.ρ. θηλώ, ηξνθνδνηώ, θνξηίδσ, θάλσ λα θηλεζεί, θάλσ λα αλέβεη). Έηζη, φηαλ ηνπο δεηείηαη λα εμεγήζνπλ πσο θσηίδεηαη έλα δσκάηην απφ κηα ιάκπα, νη ζπλεζέζηεξεο απαληήζεηο είλαη φηη (ν θεληξηθόο ζηαζκόο ηξνθνδνηεί κηα γελλήηξηα, απηή κε ηελ ζεηξά ηεο ηξνθνδνηεί έλα ζπζζσξεπηή, απηόο ηξνθνδνηεί ηελ ιάκπα θαη ε ιάκπα θσηίδεη ην δσκάηην) (Lemeignan and Weil-Barais, 1997)

26 χκθσλα κε ην κνληέιν ηεο δηαλνκήο νη καζεηέο θάλνπλ δηαθξίζεηο αλάκεζα ζε ελεξγεηαθνχο φξνπο φπσο κεηαηξνπέαο, απνδέθηεο, απνζήθε θαη αληηιακβάλνληαη ηελ κεηαθνξά ελέξγεηαο απφ έλα ζχζηεκα ζην άιιν. Δπίζεο αλαδεηνχλ νξηζκέλα θπζηθά κεγέζε ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν ησλ ζπζηεκάησλ θαη ηηο αληαιιαγέο ηνπο. Έηζη δηαρσξίδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ δίλνπλ «θάηη», δειαδή ηηο ελεξγεηαθέο απνζήθεο, (φπσο νη κπαηαξίεο, νη ζπζζσξεπηέο, ν ήιηνο, θα.), ηα αληηθείκελα πνπ είλαη ελεξγεηαθνί κεηαηξνπείο, (φπσο ηηο ιάκπεο) θαη ηα αληηθείκελα πνπ είλαη ελεξγεηαθνί απνδέθηεο (φπσο ηνπο ζπζζσξεπηέο). Αθφκα θαη αλ θάπνηεο θνξέο ζπγρένπλ θάπνηνπο επηζηεκνληθνχο φξνπο, ην γεγνλφο φηη κπνξνχλ λα αλαπαξηζηάλνπλ ζσζηά ηα αληηθείκελα ή λα πεξηγξάθνπλ ζσζηά ηελ κεηαθνξά ηεο ελέξγεηαο, ζεκαίλεη φηη έρεη νινθιεξσζεί ε νηθνδφκεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ θάζε αληηθείκελνπ θαη έρεη απνδνζεί ην νπζηαζηηθφ λφεκα ζηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα κεγέζε πνπ ην πεξηγξάθνπλ ηηο κεηαβνιέο θαηάζηαζεο ησλ ζπζηεκάησλ θαη ηηο κεηαθνξέο ηεο ελέξγεηαο. Σα πξνεγνχκελα κνληέια, εληάζζνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ ιεγφκελνπ γξακκηθνύ αηηηαθνύ ζπιινγηζκνύ. Δίλαη έλα είδνο ζπιινγηζκνχ, ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλνπ ζηα παηδηά, φηαλ πξνζπαζνχλ λα αθνινπζήζνπλ κηα γξακκηθή αθνινπζία εμαξηψκελε απφ ην ρξφλν, ζαλ αιπζίδα απνηειεζκάησλ. Έηζη, κπνξνχλ λα αληηιεθζνχλ θαη λα αηηηνινγήζνπλ ζρεηηθά εχθνια, γεγνλφηα θαη θαηλφκελα πνπ έρνπλ κηα ρξνληθή ζεηξά (Driver, 1993). Σν παηδί απνδίδεη έλα αίηην ζε έλα εκθαλέο απνηέιεζκα, ρσξίο λα εμεηάδεη άιινπο παξάγνληεο εμήγεζεο ηνπ θαηλνκέλνπ. Πξφθεηηαη γηα έλα ζπιινγηζκφ, πνπ φρη κφλν είλαη ζπκβαηφο κε ηηο γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ δηαθφξσλ ειηθηψλ (Κνιηφπνπινο, 2001), αιιά θαη επηζπκεηφο, ηδηαίηεξα ζηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, ψζηε λα κεηαπεδήζνπλ απφ ηελ ηειενινγηθή ή άιια είδε αηηηφηεηαο, ζηε θπζηθή αηηηφηεηα. Ζ παξαπάλσ άπνςε ζπγθιίλεη κε ηε δηδαθηηθή πξφηαζε απηήο ηεο εξγαζίαο, ε νπνία έρεη ζαλ βάζε ην κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ, ζχκθσλα κε ην νπνίν, δηάθνξα θπζηθά θαηλφκελα-πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, κπνξνχλ λα αλαπαξαζηαζνχλ κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ, φπνπ ην ελνπνηεηηθφ ζηνηρείν είλαη ε ελέξγεηα. Κάζε αληηθείκελν ελλνηνδνηείηαη ζχκθσλα κε ηε ιεηηνπξγία πνπ εθπιεξψλεη ζε ζρέζε κε ηα άιια αληηθείκελα πνπ ζπλζέηνπλ ηε δηάηαμε. Ζ εζσηεξηθή ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ δελ ιακβάλεηαη ππφςε. Ζ θχξηα επηδίσμε είλαη ε πξνζέγγηζε-αλαπαξάζηαζε ηεο εθάζηνηε ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ε νπνία πεξηιακβάλεη ηηο ραξαθηεξηζηηθέο ηδηφηεηεο ηεο ελέξγεηαο. Οη αλαπαξαζηάζεηο αθνξνχλ ηελ ελλνηνδφηεζε ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, θαζψο θαη απφ ηελ άπνςε ηεο δηαλνκήο, φπνπ δηαπηζηψλεηαη ε χπαξμε ηεο ελέξγεηαο θαη γίλνληαη δηαθξίζεηο αλάκεζα ζηελ απνζήθε, ηνλ κεηαηξνπέα θαη ηνλ απνδέθηε. Σα λήπηα θάλνπλ ππνζέζεηο κε αθνξκή «δξαζηεξηφηεηεο-πξνβιήκαηα», θαηαιήγνπλ ζε πεηξακαηηζκνχο θαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο εξεπλήηξηαο θαη ησλ νκαδηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ, πξνρσξνχλ ζε αλάιπζε κε φξνπο αληηθεηκέλσλ θαη ζηε ζπλέρεηα κε φξνπο δηαλνκήο. Δπηδηψθεηαη επίζεο, ε δηεχξπλζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο έλλνηαο, πεξηιακβάλνληαο πνιηηηζκηθά ζηνηρεία Σερλνινγίαο θαη Πεξηβάιινληνο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δηεπθξηληζηεί φηη ηα παηδηά κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ θπζηθά ή ηερλνινγηθά αληηθείκελα, πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, γεγνλφηα ή ζρέζεηο κεηαμχ γεγνλφησλ ζ έλα ζπκβνιηθφ επίπεδν ρξεζηκνπνηψληαο ζρεκαηηθέο παξαζηάζεηο ή ιεθηηθά ζρήκαηα πνπ λα

27 νδεγνχλ ζε θάπνηεο γεληθεχζεηο (Κνιηφπνπινο, 2004). Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα κηα δηαδηθαζία ε νπνία επηηξέπεη έλα πξψην επίπεδν γελίθεπζεο ησλ δεδνκέλσλ ηεο εκπεηξίαο. Γελ πξφθεηηαη γηα ελλνηνινγηθέο γεληθεχζεηο, νη νπνίεο αλαδχνληαη απζφξκεηα κε κηα «αλάγλσζε» ησλ πεηξακαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαηά ηελ αληίιεςε ηεο εκπεηξηζηηθήο πξνζέγγηζεο, αιιά γηα έλα ελδηάκεζν ζηάδην εμνηθείσζεο θαη πεξηγξαθήο ησλ πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ κε κηα ζπκβνιηθή γιψζζα, ην νπνίν δελ κπνξεί λα νηθνδνκεζεί παξά κφλν κε ηε βνήζεηα ζπγθεθξηκέλσλ εξσηεκάησλ πνπ εζηηάδνπλ ζε ζεκαληηθέο φςεηο ζε ζρέζε κε ηα επηδησθφκελα λνεηηθά νηθνδνκήκαηα (Lemeignan & Weil-Barais, 1997). Οη λνεηηθέο παξαζηάζεηο, ζ απηή ηελ πεξίπησζε, απνηεινχλ ηνλ ζχκκαρν ζηελ πξνζπάζεηα ζπκβνιηθήο πεξηγξαθήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Σέινο, πιήζνο εξεπλεηψλ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη ηελ παξαπάλσ ζηξαηεγηθή ζε έξεπλεο γηα ηελ δηδαζθαιία ησλ ελλνηψλ ηεο νξκήο θαη ηεο ελέξγεηαο (Lemeignan & Weil-Barais, 1997), θαζψο θαη ηνπ ειεθηξηθνχ θπθιψκαηνο

28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ 3.1) ηνρνζεζία ηεο Έξεπλαο Ζ εξεπλεηηθή απηή εξγαζία έρεη σο ζηφρν λα δηαπηζηψζεη αλ παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ, πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο θαηλνκέλσλ ζρεηηθψλ κε ηελ ελέξγεηα, ελεξγνπνηψληαο/νηθνδνκψληαο έλα είδνο γξακκηθνχ αηηηαθνχ ζπιινγηζκνχ. Γηεξεπλάηαη δειαδή, αλ θαη θαηά πφζν κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ αλαπαξαζηάζεηο πνπ λα δηαπηζηψλνπλ ηελ χπαξμε ηεο ελέξγεηαο θαη λα θάλνπλ δηαθξίζεηο αλάκεζα ζηελ απνζήθε, ηνλ κεηαηξνπέα θαη ηνλ απνδέθηε. Πην ζπγθεθξηκέλα, γίλεηαη πξνζπάζεηα, κε βάζε κηα εηδηθά δηακνξθσκέλε δηδαθηηθή παξέκβαζε, λα απαληεζνχλ ηα εμήο εξεπλεηηθά εξσηήκαηα: Αλ ηα παηδηά κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, αλ είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηνχλ δειαδή, αλαπαξαζηάζεηο φπνπ ε χπαξμε ηεο ελέξγεηαο είλαη ε πξνυπφζεζε γηα λα επέιζεη ην δεηνχκελν απνηέιεζκα (π.ρ. θσο). Αλ θαηαθέξλνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο δηαλνκήο, λα απαληήζνπλ ζην γηαηί ζπκβαίλεη ην απνηέιεζκα (ηη έρεη, ηη δέρεηαη, ηη δίλεη έλα αληηθείκελν). Αλ ν ηχπνο ζπιινγηζκνχ θαη εμεγήζεσλ πνπ ελεξγνπνηνχλ ή πηνζεηνχλ ηα παηδηά πνηθίιεη απφ θαηλφκελν ζε θαηλφκελν θαη παξάιιεια αλ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε έλα δηαθνξεηηθφ θαηλνκελνινγηθφ πιαίζην. Αλ κπνξνχλ ηα παηδηά λα αλαπαξαζηήζνπλ θαη γξαθηθά ηα δηάθνξα θαηλνκελνινγηθά ζπζηήκαηα, εθηφο απφ ην λα ηα πεξηγξάθνπλ θαη λα ηα εξκελεχνπλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο. Αλ κπνξνχλ λα δηαπηζηψζνπλ ηη θνηλφ ππάξρεη ζηε ιεηηνπξγία κηαο ζεηξάο ηξηψλ ζπζηεκάησλ, φπνπ ε ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο είλαη ην θσο (άλακκα ιάκπαο) θαη λα ζπκπεξάλνπλ ηα πνιηηηζκηθά/πεξηβαιινληηθά πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα θαζελφο απφ απηά. Με απηφλ ηνλ ηξφπν εηζάγεηαη ζηε εξεπλεηηθή δηαδηθαζία θαη ζην ζπιινγηζκφ ησλ παηδηψλ θαη ην πνιηηηζκηθφ ζηνηρείν ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ε ζεκαζία ηεο ρξήζεο ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο. 3.2.) Γείγκα θαη Γεηγκαηνιεςία Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζην 24 ν 2/ζέζην Νεπηαγσγείν Καιακάηαο, ηνλ Μάην ηνπ Σν ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν επηιέρηεθε επεηδή απνηέιεζε γηα ηελ ζρνιηθή ρξνληά ηνλ ρψξν εξγαζίαο ηεο εξεπλήηξηαολεπηαγσγνχ. Αλαθνξηθά κε ην δείγκα πνπ επηιέρηεθε, απφ ην πιήζνο ησλ 40 παηδηψλ πνπ θνηηνχζαλ ηφζν ζην νινήκεξν ηκήκα, φζν θαη ζην θιαζηθφ ηκήκα, επηιέρζεθε αξρηθά έλα δείγκα 15 παηδηψλ. Παξφια απηά κφλν

29 παηδηά ζπκκεηείραλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο έξεπλαο θαη ζπκπεξηιήθζεθαλ ζηα απνηειέζκαηά ηεο δειαδή πεξίπνπ ην 30% ηνπ πιήζνπο ησλ καζεηψλ αξηζκφο πνπ είλαη αληηπξνζσπεπηηθφο ηνπ ζπλφινπ ησλ παηδηψλ θαη ηθαλφο, ψζηε λα κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ρξήζηκα θαη αζθαιή ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ έξεπλα. Σν ηειηθφ δείγκα απνηέιεζαλ ινηπφλ, 12 παηδηά απφ ην νινήκεξν θαη ην θιαζηθφ ηκήκα ηνπ ζρνιείνπ ηα νπνία παξαθνινχζεζαλ ηηο εξγαζίεο ηνπ λεπηαγσγείνπ θαηά ηελ ζρνιηθή πεξίνδν θαη ηα νπνία είραλ ζπκπιεξψζεη ην πέκπην έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο - 6 αγφξηα θαη 6 θνξίηζηα, ψζηε λα αληηπξνζσπεχνληαη επαξθψο θαη ηα δχν θχια. Σέινο, ην ζέκα ηεο έλλνηαο ηεο ελέξγεηαο δελ είρε αλαπηπρζεί θαζφινπ ζε θαλέλα απφ ηα δχν ηκήκαηα ηνπ λεπηαγσγείνπ, γεγνλφο πνπ σθέιεζε ηελ κειέηε ησλ απζφξκεησλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο. 3.3) Σερληθή Δπηινγήο ηε ζπλέρεηα, παξαηίζεληαη νη ηξφπνη ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο έγηλε ε ζπιινγή, επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ ηεο παξνχζαο έξεπλαο, θαζψο θαη φιε ε εξεπλεηηθή δηαδηθαζία. Πεξηγξάθνληαη δειαδή, αλαιπηηθά ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ησλ ζπλεληεχμεσλ πνπ επηιέρζεθαλ, ηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, φιεο νη δηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηα πιηθά ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ θαη ηέινο, ην εξγαιείν αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ ) πλέληεπμε χκθσλα κε ηνπο Cannell & Kahn (1968), ε εξεπλεηηθή ζπλέληεπμε ζπλίζηαηαη ζηελ ζπδήηεζε δπν αηφκσλ πνπ αξρίδεη απφ ηνλ ζπλεληεπθηή κε εηδηθφ ζθνπφ ηελ απφθηεζε ζρεηηθψλ κε ηελ έξεπλα πιεξνθνξηψλ θαη επηθεληξψλεηαη απφ απηφλ ζε πεξηερφκελν θαζνξηζκέλν απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο, κε ζπζηεκαηηθή πεξηγξαθή, πξφβιεςε ή εξκελεία. Απφ ηα δηάθνξα είδε ησλ ζπλεληεχμεσλ πνπ ππάξρνπλ: α) δνκεκέλε, β) εκηδνκεκέλε θαη γ) κε-δνκεκέλε ή ειεχζεξε. ηελ ζπγθεθξηκέλε εξεπλεηηθή εξγαζία επηιέρζεθε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ εκη-δνκεκέλνπ ηχπνπ ζπλεληεχμεηο, ιφγσ ηεο κηθξήο ειηθίαο ησλ εξσηψκελσλ, αιιά θαη γηαηί εμαζθαιίδνπλ ηνλ απαηηνχκελν βαζκφ ειεπζεξίαο δηαηχπσζεο ηεο άπνςήο ηνπο. Επίζης, αυηό ηο είδος ηης ζυνένηευξης: Δμαζθαιίδεη ηελ πξνζσπηθή επαθή αλάκεζα ζηνλ εξσηψκελν θαη ζηνλ ζπλεληεπθηή. Γελ επεξεάδεηαη απφ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ εξσηψκελνπ ζην γξαπηφ ιφγν. Παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα δηεξεχλεζεο ελφο ζέκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο ζθνπηέο θαη επνκέλσο ηελ εμέηαζε κεγάινπ θάζκαηνο εξσηήζεσλ. Παξέρεη πνιιέο επθαηξίεο γηα δηεπθξίληζε ησλ απαληήζεσλ. Δπηηξέπεη ηελ δηεξεχλεζε θαη ηελ απφθηεζε δεδνκέλσλ ζε κεγάιν βάζνο. Μεηψλεη ζην ειάρηζην ην πνζνζηφ ησλ ηπραίσλ απαληήζεσλ

30 Οη ζπλεληεχμεηο ήηαλ αηνκηθέο, δηάξθεηαο πεξίπνπ ιεπηψλ ε θαζεκία. Πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε έλαλ μερσξηζηφ ρψξν απφ ηελ θχξηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο, ρσξίο άιιεο παξνπζίεο πξνζψπσλ θαη ελνριήζεηο, απφ ηελ εξεπλήηξηα λεπηαγσγφ, απφ ηελ νπνία έγηλε θαη ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Μεηά απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ πξνο εμέηαζε αληηθεηκέλσλ θάζε θνξά ππνβάιινληαλ ζηνλ εξσηψκελν νη εξσηήζεηο κηα πξνο κηα κε ηελ ζεηξά πνπ παξαηίζεληαη ζην εξσηεκαηνιφγην θάζε θαηλνκέλνπ. Όηαλ ε απάληεζε ηνπ καζεηή δελ θξηλφηαλ αξθεηά ζαθήο πνιιέο θνξέο ηνπ δεηνχληαλ ζπκπιεξσκαηηθέο επεμεγήζεηο δηεπθξηληζηηθνχ ραξαθηήξα, ρσξίο λα αιινηψλεηαη ν δνκεκέλνο ραξαθηήξαο ηεο ζπλέληεπμεο. Οη εξσηήζεηο γηα ηα παξαπάλσ θαηλφκελα είλαη δηαβαζκηζκέλεο κε βάζε ηνλ βαζκφ δπζθνιίαο, απφ ηηο απινχζηεξεο (π.ρ. Ση είλαη απηό;), πξνο ηηο πνην ζχλζεηεο (π.ρ. Ση πξέπεη λα γίλεη γηα λα αλάςεη ε ιάκπα;) θαη θάπνηεο απφ απηέο απιψο γίλνληαη γηα λα απνθιεηζζεί ε πεξίπησζε ηνπ λα δφζεθε θάπνηα ηπραία απάληεζε απφ θάπνην καζεηή. Οη ζπλεληεχμεηο βηληενζθνπήζεθαλ θαη θαηφπηλ απνκαγλεηνθσλήζεθαλ θαηά ηηο νκάδεο ησλ εξσηήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ηνπ θάζε εμεηαδφκελνπ θαηλνκέλνπ. Πην αλαιπηηθά, ζηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο 3 πνπ γίλνληαη ηφζν πξηλ φζν θαη κεηά απφ ηελ δηδαζθαιία, εμεηάδνληαη ηα ίδηα ηξία μερσξηζηά θαηλφκελα. Σν πξψην θαηλφκελν (Φ1) αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο απφ ηελ ΓΔΖ, ην δεχηεξν (Φ2) ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε κπαηαξία θαη ην ηξίην (Φ3) ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηελ κεζνιάβεζε ελφο θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Σα παηδηά θαινχληαη λα νλνκάζνπλ, λα πξνβιέςνπλ, λα αηηηνινγήζνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ ηηο ηξεηο πξφηππεο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο. Οη εξσηήζεηο θάζε θαηλνκέλνπ ππνδηαηξνχληαη ζηηο παξαθάησ ηέζζεξηο νκάδεο, αλάινγα κε ηελ κνξθή θαη ηνλ ζθνπφ ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα θσδηθνπνηεζνχλ θαη επθνιφηεξα. ηελ Α νκάδα εξσηήζεσλ γίλνληαη εξσηήζεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ φηη ηα παηδηά γλσξίδνπλ θαη νλνκάδνπλ ζσζηά ηα δηάθνξα αληηθείκελα πνπ ηνπο ππνδεηθλχνληαη. ηελ Β νκάδα, δεηνχληαη πξνβιέςεηο θαη δίλνληαη νη εξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθείκελσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. ηελ Γ νκάδα δεηείηαη ε αηηηνιφγεζε ησλ παξαπάλσ πξνβιέςεσλ θαη δίλνληαη εξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθείκελσλ απφ ηελ άπνςε ηεο δηαλνκήο. Σέινο, ζηελ Γ νκάδα ε νπνία αθνινπζεί ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ πεηξακαηηζκψλ, δίλνληαη εξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθείκελσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηελ άπνςε ηεο δηαλνκήο ηεο ελέξγεηαο θαη επίζεο, γίλεηαη έιεγρνο κέρξη πνην ζεκείν θζάλεη ε ζθέςε ηνπο πέξα απφ ηα δεδνκέλα πεηξάκαηα. Δπηπξνζζέησο, ζην ηέινο ησλ αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ πνπ γίλνληαη κεηά ηε δηδαζθαιία, δεηείηαη απφ ην θάζε παηδί ε ζχγθξηζε ησλ ηξηψλ πξναλαθεξζέλησλ θαηλνκέλσλ, ψζηε λα δηαπηζησζεί θαηά πφζν ηα παηδηά ζπζρεηίδνπλ ηα ηξία θαηλφκελα, αλ έρνπλ αληηιεθζεί ηελ χπαξμε θνηλήο ηειηθήο απνζήθεο ελέξγεηαο θαη ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο ηεο θαη αλ κπνξνχλ λα ζπκπεξάλνπλ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο/πνιηηηζκηθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο είλαη επλντθφηεξνο ν ηξφπνο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηνλ ήιην, κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. ην ηειεπηαίν απηφ κέξνο ηεο ζπλέληεπμεο δελ ππάξρνπλ αλαγλσξηζηηθέο εξσηήζεηο, νχηε δεηνχληαη πξνβιέςεηο, αθνχ βαζίδεηαη ζηα ηξία πξνεγνχκελα θαηλφκελα. 3 Παξαηίζεληαη ζην Παξάξηεκα 2, πιήξεηο, ελδεηθηηθέο ζπλεληεχμεηο ηξηψλ παηδηψλ

31 3.3.2) Δξεπλεηηθή Γηαδηθαζία Ζ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία ρσξίδεηαη ζηηο εμήο ηξεηο θάζεηο: Α Φάζε: Γηεξεχλεζε (Pre-test) Β Φάζε: Γηδαθηηθή Πξνζέγγηζε Γ Φάζε: Αμηνιφγεζε (Post-test) Πην αλαιπηηθά: Α Φάζε ηε δηάξθεηα ηεο Α Φάζεο (Pre-test) γίλεηαη δηεξεύλεζε ησλ βησκαηηθψλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ, ζρεηηθά κε ηξία θπζηθά θαηλφκελα, πνπ ζηεξίδνληαη ζην ελλνηνινγηθφ κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ θαη αθνξνχλ ην άλακκα ελφο ιακπηήξα κε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο: απφ ηε ΓΔΖ, κε ηε βνήζεηα κηαο κπαηαξίαο θαη κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Με ηε βνήζεηα ησλ αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ θαη ησλ ζρεηηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ αλαιχνληαη παξαθάησ, δεηνχληαη απφ ηα παηδηά, αθνχ ηνπο παξνπζηαζηνχλ νη ζρεηηθέο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, πξνβιέςεηο θαη εξκελείεο ησλ θαηλνκέλσλ, γηα λα αληρλεπζεί αλ κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ ελεξγεηαθέο αιπζίδεο απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αληηθεηκέλσλ ή θαη ηεο δηαλνκήο. Αλ κπνξνχλ δειαδή, λα απνδψζνπλ αηηηνινγηθά, ρξεζηκνπνηψληαο έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ηα ηξία απηά θαηλφκελα πνπ έρνπλ θνηλή ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο. Με βάζε ηελ πξνεγνχκελε δηαδηθαζία αλίρλεπζεο ησλ βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ, πξνζδηνξίδνληαη ηα γλσζηηθά ηνπο εκπφδηα, ηα νπνία ζα απνηειέζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο πνπ ζα αθνινπζήζεη πξνθεηκέλνπ απηά λα αληηκεησπηζηνχλ. Δηζαγσγηθή Γξαζηεξηόηεηα Πξνθεηκέλνπ λα πξνζειθπζηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ γηα ην ζέκα θαη λα δεκηνπξγεζεί έλα επράξηζην πιαίζην πξνβιεκαηηζκνχ, ππνζεηηθνπαξαγσγηθήο ζθέςεο θαη ελεξγνχ δξάζεο ησλ παηδηψλ, ζρεδηάζηεθε έλα ζχληνκν θαη εηδηθά δηακνξθσκέλν ζελάξην, ην νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθε, γηα λα παξαθηλεί επράξηζηα ηα παηδηά θαη ζηηο ηξεηο θάζεηο ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο. Με ηε βνήζεηα ινηπφλ, κηαο απηνζρέδηαο ιάκπαο απφ ραξηφλη παίδεηαη έλα είδνο θνπθινζέαηξνπ ζε φιν ην δείγκα ησλ παηδηψλ θαη ζπγρξφλσο, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, γίλεηαη θαη κηα πξψηε δηεξεχλεζε ησλ αξρηθψλ αληηιήςεσλ ησλ παηδηψλ γηα ηελ ελέξγεηα. «Η απηνζρέδηα θνύθια, ζηελ νπνία δίλεηαη ην όλνκα Μπνύια-Λακπνύια, παξνπζηάδεηαη ζηα παηδηά πνιύ ζηελνρσξεκέλε θαη ηνπο δεηάεη ηε βνήζεηά ηνπο. Σνπο ξσηάεη, δείρλνληάο ηνπο παξάιιεια ηηο ζρεηηθέο θσηνγξαθίεο, αλ μέξνπλ γηαηί δελ αλάβνπλ πηα νη ηξεηο πνιύ θαιέο θίιεο ηεο: ε ιάκπα ηνπ ηαβαληνύ, ε ιάκπα ηνπ θαθνύ θαη ε ιάκπα ηνπ θήπνπ»

32 πλέληεπμε αλίρλεπζεο (Pre-test) Με αθνξκή ηελ παξαπάλσ ηζηνξία, ηα παηδηά πξνβιεκαηίδνληαη, ζπδεηνχλ θαη αθνχ εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, ελζαξξχλνληαη, ππνδπφκελα ηνπο επηζηήκνλεο, λα πξνζέιζνπλ έλα-έλα ζηνλ ρψξν ησλ ζπλεληεχμεσλεξγαζηήξην ιακπψλ, γηα λα εμεηάζνπλ ηηο ηξεηο ιάκπεο πξνζερηηθά θαη λα αλαθαιχςνπλ ηνπο ηξφπνπο πνπ αλάβνπλ, ψζηε λα βνεζήζνπλ ηελ Μπνχια- Λακπνχια. ηε ζπλέρεηα, αλαιχεηαη ε δηαδηθαζία θαη ην πεξηερφκελν ηεο ζπλέληεπμεο γηα θάζε θαηλφκελν μερσξηζηά. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ε επηινγή ησλ πιηθψλ 4 πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, ηφζν ζην Pre-test, φζν θαη ζηε δηδαζθαιία, αιιά θαη ζην Post-test, δελ έγηλε ηπραία. Δπηιέρζεθαλ κε πνιχ πξνζεθηηθφ ηξφπν, έηζη ψζηε λα είλαη θαηαλνεηά, εχθνια ζηελ ρξήζε, απιά θαη νηθεία ζηα παηδηά, αιιά θαη ηαπηφρξνλα λα ηνπο δίλνπλ ηα θαηάιιεια εξεζίζκαηα γηα λα αζρνιεζνχλ καδί ηνπο. Δπίζεο, ε παξνπζίαζε θαη ε επεμεξγαζία ησλ θαηλνκέλσλ αθνινπζεί ηελ ίδηα ζπγθεθξηκέλε ζεηξά θαη ζηηο ηξεηο θάζεηο ηεο έξεπλαο, ψζηε λα μεθηλάεη απφ απηφ πνπ απνηειεί θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ παηδηψλ (απφ ηελ πξίδα θαη ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο ηνπ ζπηηηνχ καο απφ ηε ΓΔΖ), λα πεξλάεη ζε πην ελδνζθνπηθέο θαηαζηάζεηο (φπσο ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο) θαη λα θαηαιήγεη ζε θαηλνκελνινγηθέο θαηαζηάζεηο (φπσο ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ), κε ηηο νπνίεο ηα παηδηά κπνξεί λα είλαη ιηγφηεξν εμνηθεησκέλα. Πξώην Φαηλόκελν (Φ1) - Άλακκα ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: ιάκπα ηζρύνο 75W, μεισκέλε πξίδα ηνίρνπ θαη θαιώδην κε πξνζαξκνζκέλν θηο. Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: ραξηηά Α4 θαη καξθαδόξνη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Αθνχ ην παηδί θνξέζεη ηελ άζπξε κπινχδα θαη ηα εηδηθά γπαιηά ηνπ επηζηήκνλα θαη πεξηεξγαζηεί ηα παξαπάλσ πιηθά ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, ηνπ γίλνληαη, απφ ην ζρεηηθφ εξσηεκαηνιφγην ηνπ θαηλνκέλνπ (Φ1) πνπ αθνινπζεί, νη εξσηήζεηο γλσξηκίαο ησλ αληηθεηκέλσλ (νκάδα εξσηήζεσλ Φ1Α) θαη θαηφπηλ νη εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ, νη νπνίεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηε ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ γηα ηα αληηθείκελα πνπ ηνπ δφζεθαλ, απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο (νκάδα εξσηήζεσλ Φ1Β). Έπεηηα, αθνινπζνχλ νη εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεσλ ηνπ παηδηνχ γηα ην θαηλφκελν, πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηε ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηεο πιεπξά ηεο δηαλνκήο (νκάδα εξσηήζεσλ Φ1Γ). ην ηέινο, γίλνληαη 4 Παξαηίζεληαη ζην Παξάξηεκα

33 εξσηήζεηο εξκελείαο ησλ ζρεηηθψλ πεηξακάησλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη, νη νπνίεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε λνεηηθέο παξαζηάζεηο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αληηθεηκέλσλ, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο (νκάδα εξσηήζεσλ Φ1Γ). Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε απηή ηε θάζε ηεο αλίρλεπζεο, δελ παξνπζηάδνληαη ζην παηδί εμαξρήο ηα αξρηθά ζηάδηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο (ε ΓΔΖ θαη ν ππιψλαο), γηαηί ην δεηνχκελν είλαη λα δηεξεπλεζνχλ νη βησκαηηθέο ηνπ αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ αξρηθή απνζήθε ελέξγεηαο θαη ηελ πνξεία κεηαθνξάο ηεο. Δπηδηψθεηαη δειαδή, μεθηλψληαο απφ εθείλν ην ζηάδην πνπ είλαη αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλφηεηάο καο, ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ (ε νπνία απφ πνιιά παηδηά ζεσξείηαη ε θχξηα πεγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο), λα θάλνπκε ην παηδί λα πξνβιεκαηηζηεί θαη λα αλαξσηεζεί (Ση ππάξρεη πίζσ απφ ηελ πξίδα θαη θάλεη ηε ιάκπα λα αλάβεη;), ψζηε λα ειεγρζεί κέρξη πνην ζηάδην ηεο ελεξγεηαθήο απηήο αιπζίδαο θζάλεη ε ζθέςε ηνπ θαη αλ κπνξεί λα εξκελεχζεη ην ζπιινγηζκφ ηνπ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο. Θεηηθά πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζπκβάιινπλ θαη νη πξνηεηλφκελνη πεηξακαηηζκνί (ζχλδεζε ηεο ιάκπαο κε ηελ μεισκέλε πξίδα θαη έπεηηα κε κηα θαλνληθή πξίδα ηνπ ηνίρνπ), νη νπνίνη πξνθαινχλ ηνλ ζρεηηθφ πξνβιεκαηηζκφ ζην παηδί. ηελ πεξίπησζε πνπ δηαπηζησζεί φηη δελ ζπκπεξηιακβάλεη ζηηο απαληήζεηο ηνπ ην ζηάδην ηεο ΓΔΖ, ηνπ γίλεηαη ζρεηηθή εξψηεζε θαη αλ πάιη δελ γλσξίδεη, ζηακαηάκε. Σέινο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζεγγηζηεί κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ηνπ παηδηνχ γηα ην πξψην απηφ θαηλφκελν, δεηείηαη απφ ην παηδί λα δσγξαθίζεη ζε έλα ραξηί πψο ηειηθά θαηάθεξε, ζαλ θαιφο επηζηήκνλαο, λα αλάςεη ηε ζπγθεθξηκέλε ιάκπα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, δεκηνπξγείηαη κηα πξψηε απεηθφληζε ησλ ζηαδίσλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο θαη ηεο πνξείαο κεηαθνξάο ηεο ελέξγεηαο, φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη αξρηθά ην παηδί. Ζ ζπγθεθξηκέλε δσγξαθηά ρξεζηκνπνηείηαη θαη αλαιχεηαη πεξαηηέξσ απφ ην παηδί ζηε θάζε ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη πεξηζζφηεξν ζηελ θάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Ζ δηαδηθαζία απηή ηεο δσγξαθηθήο επαλαιακβάλεηαη ζην ηέινο θαη ησλ επφκελσλ δχν θαηλνκέλσλ, ψζηε λα απνθηεζεί κηα πην ρεηξνπηαζηή κνξθή ησλ αληηιήςεσλ ησλ παηδηψλ γηα ην θάζε θαηλφκελν μερσξηζηά

34 Γεύηεξν Φαηλόκελν (Φ2) Άλακκα ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: έλαο θαθόο (ηα κέξε ηνπ νπνίνπ κπαηαξία, ιακπάθη, θαιώδην-είλαη επδηάθξηηα θαη κεκνλσκέλα). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: ραξηηά Α4 θαη καξθαδόξνη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Γηα ηελ θαιχηεξε δηεξεχλεζε ησλ αξρηθψλ αληηιήςεσλ ηνπ παηδηνχ γηα ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, επηιέρζεθε ε ζπζθεπή ηνπ θαθνχ, πνπ αλαπαξηζηάλεη αξθεηά αληηπξνζσπεπηηθά ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ θαηλνκέλνπ θαη ζπγρξφλσο είλαη αξθεηά νηθεία θαη γλψξηκε ζηα παηδηά, αιιά θαη ε ρξήζε ηεο είλαη παηγληψδεο. Αθνχ ην παηδί ινηπφλ, πεξηεξγαζηεί ηα κεκνλσκέλα κέξε ηνπ θαθνχ: κπαηαξία, ιάκπα θαη θαιψδηα, ηνπ γίλνληαη, φπσο θαη ζην πξψην θαηλφκελν, εξσηήζεηο αλαγλψξηζεο θαη πξνζδηνξηζκνχ ησλ αληηθείκελσλ, εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ σο πξνο ηε ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ, εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο θαη κεηά ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ, εξσηήζεηο εξκελείαο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Οη νκάδεο ησλ εξσηήζεσλ, ηνπ δεχηεξνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ παξαηίζεηαη παξαθάησ, ζπκβνιίδνληαη αληίζηνηρα σο εμήο: Φ2Α, Φ2Β, Φ2Γ θαη Φ2Γ. Αθνχ νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία ησλ εξσηήζεσλ, δεηείηαη θαη πάιη απφ ην παηδί λα δσγξαθίζεη ζε έλα ραξηί ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο

35 Σξίην Φαηλόκελν (Φ3) Άλακκα ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: έλα ειηαθό θσηηζηηθό θήπνπ κε ελζσκαησκέλν ζην θαπάθη ηνπ έλα θσηνβνιηατθό ζηνηρείν θαη επδηάθξηηα ηα ππόινηπα κέξε ηνπ (ιακπάθη-θαιώδην). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: ραξηηά Α4 θαη καξθαδόξνη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Γηα ηελ πην απιή αληηπξνζψπεπζε ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, ην άλακκα δειαδή ηεο ιάκπαο απφ ηνλ ήιην κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, επηιέρζεθε, πξνθεηκέλνπ λα πξνζειθχζεη έληνλα ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ θαη λα παξαθηλήζεη ηελ ελαζρφιεζή ηνπο, έλα θσηηζηηθφ θήπνπ πνπ αλάβεη κε ηε βνήζεηα ηνπ ήιηνπ, ιφγσ ελφο ελζσκαησκέλνπ θσηνβνιηατθνχ πνπ δηαζέηεη. Σν παηδί πεξηεξγαδφκελν ην θσηηζηηθφ ηνπ θήπνπ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηα κεκνλσκέλα κέξε (ιάκπα, θσηνβνιηατθφ, θαιψδηα), πξνζπαζεί, κέζα θαη απφ ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ, λα αλαθαιχςεη θαη λα εξκελεχζεη ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο απηήο ηεο ιάκπαο. Σν θσηηζηηθφ απηφ θαιφ είλαη λα έρεη ήδε εθηεζεί γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα ζηνλ ήιην, ψζηε λα κπνξεί λα αλάβεη ε ιάκπα ηνπ φηαλ ην παηδί δεκηνπξγήζεη, έζησ θαη ηπραία, ζπλζήθεο ζπζθφηηζεο γχξσ απφ απηφ, αιιά θαη λα πξνβιεκαηίζεη ην παηδί λα αλαξσηεζεί γηα ηελ πεγή ελέξγεηαο (ηνλ ήιην), φηαλ ε ιάκπα ζα αξρίζεη λα αλάβεη ιηγφηεξν έληνλα, σο θαη θαζφινπ, επεηδή ζα έρεη εμαληιεζεί ε απνζεθεπκέλε ελέξγεηα ηνπ ελζσκαησκέλνπ θσηνβνιηατθνχ. Αλ αλαθεξζεί ην παηδί ζε θάπνηα αξρηθή πεγή δξάζεο (π.ρ. ζηνλ ήιην ή ζε θάπνηα άιιε θσηεηλή πεγή) ην παξνηξχλνπκε λα πεηξακαηηζηεί, ψζηε λα θάλεη ηελ ιάκπα λα μαλαλάςεη, αιιηψο ην παξαθηλνχκε κε θαηάιιειεο εξσηήζεηο θαη αλ πάιη δελ θαηαιήμεη ζε θάπνηα πεγή ελέξγεηαο, ζηακαηάκε. Γίλνληαη θαη πάιη ζην παηδί, ζχκθσλα κε ην ηξίην εξσηεκαηνιφγην πνπ παξαηίζεηαη παξαθάησ, νη ζρεηηθέο εξσηήζεηο αλαγλψξηζεο θαη πξνζδηνξηζκνχ ησλ αληηθείκελσλ, εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ σο πξνο ηε ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ, εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο θαη κεηά ηνλ ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο, εξσηήζεηο εξκελείαο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Αληίζηνηρε κε ηα πξνεγνχκελα θαηλφκελα είλαη θαη ε θσδηθνπνίεζε ησλ νκάδσλ ησλ εξσηήζεσλ ηνπ Φαηλνκέλνπ (Φ3), δειαδή: Φ3Α, Φ3Β, Φ3Γ θαη Φ3Γ. Σέινο, δεηείηαη απφ ην παηδί θαη γηα απηφ ην θαηλφκελν, λα πξνζπαζήζεη λα απεηθνλίζεη ζην ραξηί ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηνλ ήιην κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ

36 ηε ζπλέρεηα, παξαηίζεληαη ηα εξσηεκαηνιφγηα ησλ 3 θαηλνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηφζν ζην Pre-test, φζν θαη ζην Post-test. (Με κπιε ρξψκα ζεκεηψλνληαη νη πξνζαξκνζκέλεο, ζηηο αλάγθεο ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Post-test, εξσηήζεηο). 1 ν ΑΗΣΗΟΛΟΓΖΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ Δξσηεκαηνιόγην ΑΝΑΜΔΝΟΜΔΝΔ ΑΠΑΝΣΖΔΗ & ΥΟΛΗΑ ΔΡΧΣΖΔΗ Μνξθή θαη είδνο εξσηήζεσλ πνπ ελδέρεηαη λα νδεγήζνπλ ζε πξν-ελεξγεηαθφ γξακκηθφ αηηηαθφ ζπιινγηζκφ (θνηλή ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο). Ππώηο Φαινόμενο (Φ1) Φ1Α. Δξσηήζεηο γλσξηκίαο κε ηα αληηθείκελα 1) Ση είλαη απηφ; 2) Έρεηο μαλαδεί θάηη ηέηνην; Πνχ; Γείμε κνπ ζην ρψξν. Φ1Β. Δξσηήζεηο πξνβιέςεσλ Άναμμα ηηρ λάμπαρ από ηην ΓΔΗ Δξσηήζεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ φηη ηα παηδηά γλσξίδνπλ θαη νλνκάδνπλ ζσζηά ηα αληηθείκελα πνπ ηνπο δίλνληαη. Pre-test Post-test Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. 1) Γηα λα αλάςεη ε ιάκπα ηη πξέπεη λα θάλνπκε; 2) Ση ρξεηάδεηαη ε πξίδα; 3)Ση ζα ζπκβεί αλ ζπλδέζνπκε ην θαιψδην ηεο ιάκπαο κε ηελ μεισκέλε πξίδα; 4)Ση ζα ζπκβεί αλ ζπλδέζνπκε ην θαιψδην ηεο ιάκπαο κε ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ; Φ1Γ. Δξσηήζεηο αηηηνιόγεζεο πξνβιέςεσλ 1) Γηαηί λνκίδεηο φηη ζα ζπκβεί απηφ; 1) Δξψηεζε πνπ πηζαλφλ λα κε νδεγήζεη ζηελ απάληεζε ηεο χπαξμεο θάπνηαο πεγήο ελέξγεηαο. 2) Δξψηεζε γηα λα ειέγμνπκε ηελ νηθεηφηεηά ηνπ κε ηελ ρξήζε ηεο πξίδαο. 3) Δξψηεζε γηα λα δηαπηζηψζνπκε φηη δελ δφζεθαλ ηπραίεο απαληήζεηο. 4) Δξψηεζε γηα λα βνεζήζεη ηα παηδηά πνπ δελ απάληεζαλ ζηελ πξνεγνχκελε (αλ δελ απαληήζεη ζσζηά, ζηακαηάκε) Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Πξαγκαηνπνίεζε πεηξακάησλ (χλδεζε ιάκπαο κε μεισκέλε πξίδα θαη κε πξίδα ηνπ ηνίρνπ) {Άλακκα ιάκπαο ηχπνπ Led κε πξίδα πνπ ελψλεηαη κε απηνζρέδην ππιψλα θαη απηνζρέδην εξγνζηάζην ηεο ΓΔΖ} Φ1Γ. Δξσηήζεηο εξκελείαο πεηξακάησλ Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ιεηηνπξγίαο ή θαη δηαλνκήο. 1) Ση ζπλέβε; 2) Γηαηί έγηλε απηφ; 3) Γηαηί δελ ζπλέβε ην ίδην κε ηελ μεισκέλε πξίδα; 4) Ση ππάξρεη πίζσ απφ ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ θαη θάλεη ηελ ιάκπα λα αλάβεη; 5) Ση δίλεη ε ΓΔΖ ζηε ιάκπα; 1) Δξψηεζε γηα λα πεξηγξάςεη ηη αθξηβψο αληηιήθζεθε. 2) Δξψηεζε γηα λα αηηηνινγήζεη ηνλ ζπιινγηζκφ ηνπ. 3) Δξψηεζε γηα λα επηβεβαησζεί φηη έρεη πιήξε θαηαλφεζε ησλ φζσλ απαληάεη. 4) Δξψηεζε γηα λα ειέγμνπκε κέρξη πην ζεκείν θζάλεη ε ζθέςε ηνπ πέξα απφ ην ζπγθεθξηκέλν πείξακα. 5) Δξψηεζε γηα λα απνθηήζνπκε πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ

37 2 ν Δξσηεκαηνιόγην ΔΡΧΣΖΔΗ Γεύηεπο Φαινόμενο (Φ2) Φ2Α. Δξσηήζεηο γλσξηκίαο κε ηα αληηθείκελα ΑΗΣΗΟΛΟΓΖΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΑΝΑΜΔΝΟΜΔΝΔ ΑΠΑΝΣΖΔΗ & ΥΟΛΗΑ Μνξθή θαη είδνο εξσηήζεσλ πνπ ελδέρεηαη λα νδεγήζνπλ ζε πξν-ελεξγεηαθφ γξακκηθφ αηηηαθφ ζπιινγηζκφ (θνηλή ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο). Άλακκα ηεο ιάκπαο κε κπαηαξία Δξσηήζεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ φηη ηα παηδηά γλσξίδνπλ θαη νλνκάδνπλ ζσζηά ηα αληηθείκελα πνπ ηνπο δίλνληαη. 1) Ση είλαη απηφ; 2) Έρεηο μαλαδεί θάηη ηέηνην; Pre-test Post-test Φ2Β. Δξσηήζεηο πξνβιέςεσλ 1) Γηα λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ θαθνχ ή {ιάκπα Led} ηη πξέπεη λα θάλνπκε; 2) Ση ρξεηάδεηαη ε κπαηαξία; 3) Πψο κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε φηη ν θαθφο ή {ε θιεηζηή ζήθε ηεο κπαηαξίαο} έρεη κέζα κπαηαξίεο ρσξίο λα ηνλ/ηελ αλνίμνπκε; 4) Ση ζα ζπκβεί αλ βάινπκε ζην θαθφ κπαηαξία ή {αλ ζπλδέζνπκε ηελ ιάκπα Led κε ηελ κπαηαξία;} Φ2Γ. Δξσηήζεηο αηηηνιόγεζεο πξνβιέςεσλ Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. 1) Δξψηεζε πνπ πηζαλφλ λα κε νδεγήζεη ζηελ απάληεζε ηεο χπαξμεο θάπνηαο πεγήο ελέξγεηαο. 2) Δξψηεζε γηα λα ειέγμνπκε ηελ νηθεηφηεηα ηνπ κε ηελ κπαηαξία. 3) Δξψηεζε πνπ πηζαλφλ λα νδεγήζεη ζηελ απάληεζε ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο (θσο). 4) Δξψηεζε γηα λα δηαπηζηψζνπκε φηη δελ δφζεθαλ ηπραίεο απαληήζεηο (αλ δελ απαληήζεη ζσζηά, ζηακαηάκε). Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. 1) Γηαηί λνκίδεηο φηη ζα ζπκβεί απηφ; Πξαγκαηνπνίεζε πεηξάκαηνο (Άλακκα ιάκπαο θαθνχ κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο) {Άλακκα ιάκπαο ηχπνπ Led κε κπαηαξία} Φ2Γ. Δξσηήζεηο εξκελείαο πεηξακάησλ 1) Σί ζπλέβε; 2) Γηαηί έγηλε απηφ; 3) Γηαηί δελ ζπλέβε ην ίδην ρσξίο ηηο κπαηαξίεο; 4)Ση έρεη κέζα ε κπαηαξία; Ση δίλεη ζηελ ιάκπα ηνπ θαθνχ {ιάκπα Led}; 5) Ση πξέπεη λα θάλνπκε γηα αλάςεη πην έληνλα ε ιάκπα ηνπ θαθνχ ή {ιάκπα Led}; Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ιεηηνπξγίαο ή θαη δηαλνκήο. 1) Δξψηεζε γηα λα πεξηγξάςεη ηη αθξηβψο αληηιήθζεθε. 2) Δξψηεζε γηα λα αηηηνινγήζεη ηνλ ζπιινγηζκφ ηνπ. 3) Δξψηεζε γηα λα επηβεβαησζεί φηη έρεη πιήξε θαηαλφεζε ησλ φζσλ απαληάεη. 4) Δξψηεζε γηα λα απνθηήζνπκε πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ. 5) Δξψηεζε γηα λα δνχκε κέρξη πην ζεκείν θζάλεη ε ζθέςε ηνπ πέξα απφ ην ζπγθεθξηκέλν πείξακα

38 3 ν Δξσηεκαηνιόγην ΔΡΧΣΖΔΗ Τπίηο Φαινόμενο (Φ3) Φ3Α. Δξσηήζεηο γλσξηκίαο κε ηα αληηθείκελα 1) Ση είλαη απηφ; ΑΗΣΗΟΛΟΓΖΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΑΝΑΜΔΝΟΜΔΝΔ ΑΠΑΝΣΖΔΗ & ΥΟΛΗΑ Μνξθή θαη είδνο εξσηήζεσλ πνπ ελδέρεηαη λα νδεγήζνπλ ζε πξν-ελεξγεηαθφ γξακκηθφ αηηηαθφ ζπιινγηζκφ (θνηλή ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο). Άλακκα ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνύ Δξσηήζεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ φηη ηα παηδηά γλσξίδνπλ θαη νλνκάδνπλ ζσζηά ηα αληηθείκελα πνπ ηνπο δίλνληαη. Pre-test 2) Έρεηο μαλαδεί θάηη ηέηνην; Πνχ; Φ3Β. Δξσηήζεηο πξνβιέςεσλ 1) Γηα λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ θήπνπ ή {ιάκπα Led} ηη πξέπεη λα θάλνπκε; 2) Υξεζηκεχεη ζε θάηη απηφ εδψ; (Γείρλνπκε ην θσηνβνιηατθφ). 3)Ση ζα ζπκβεί αλ αθήζνπκε ηε ιάκπα ηνπ θήπνπ ζε ζθνηεηλφ κέξνο ή {αλ δελ θσηίζνπκε ην θσηνβνιηατθφ}; 4)Ση ζα ζπκβεί αλ ηνπνζεηήζνπκε ηελ ιάκπα ηνπ θήπνπ έμσ ζηνλ ήιην ή {αλ θσηίζνπκε ην θσηνβνιηατθφ}; Φ3Γ. Δξσηήζεηο αηηηνιόγεζεο πξνβιέςεσλ Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. 1) Δξψηεζε πνπ πηζαλφλ λα κε νδεγήζεη ζηελ χπαξμε θάπνηαο πεγήο ελέξγεηαο. 2) Δξψηεζε γηα λα ειέγμσ αλ γλσξίδεη ηε ρξήζε ηνπ θσηνβνιηατθνχ. 3) Δξψηεζε γηα λα δηαπηζηψζνπκε φηη δελ δφζεθαλ ηπραίεο απαληήζεηο 4) Δξψηεζε πνπ ζα βνεζήζεη ηα παηδηά πνπ δελ απάληεζαλ ζηελ πξνεγνχκελε (αλ δελ απαληήζεη ζσζηά, ζηακαηάκε). Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. 1) Γηαηί λνκίδεηο φηη ζα ζπκβεί απηφ; Πξαγκαηνπνίεζε πεηξακάησλ (Άλακκα θσηνβνιηατθήο ιάκπαο θήπνπ κε ηε βνήζεηα ηνπ ήιηνπ, θαζψο θαη πεηξακαηηζκφο ζρεηηθά κε ην ηη ζπκβαίλεη φηαλ ηελ αθήζνπκε ζε ζθνηεηλφ κέξνο) {Άλακκα ιάκπαο Led κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ θαη ηε βνήζεηα θάπνηαο θσηεηλήο πεγήο (π.ρ. θσηηζηηθφ γξαθείνπ/θαθφο, θιπ)} Φ3Γ. Δξσηήζεηο εξκελείαο πεηξακάησλ 1) Ση ζπλέβε; 2) Γηαηί έγηλε απηφ; 3) Γηαηί δελ ζπλέβε ην ίδην φηαλ ηελ αθήζακε ζε ζθνηεηλφ κέξνο ή {φηαλ δελ θσηίζακε ην θσηνβνιηατθφ}; 4) Γηαηί; Ση δίλεη/ζε ηη βνεζάεη ν ήιηνο θαη ην θσηνβνιηατθφ; 5) Ση πξέπεη λα θάλνπκε ψζηε λα αλάςεη πην έληνλα ε ιάκπα ηνπ θήπνπ ή {ιάκπα Led}; Post-test Δξσηήζεηο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ρξήζε λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ αληηθεηκέλσλ απφ ηελ άπνςε ιεηηνπξγίαο ή θαη δηαλνκήο. 1) Δξψηεζε γηα λα πεξηγξάςεη ηη αθξηβψο αληηιήθζεθε. 2) Δξψηεζε γηα αηηηνινγήζεη ηνλ ζπιινγηζκφ ηνπ. 3) Δξψηεζε γηα λα επηβεβαηψζνπκε φηη έρεη πιήξε θαηαλφεζε ησλ φζσλ απαληάεη. 4) Δξψηεζε γηα λα απνθηήζνπκε πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ. 5) Δξψηεζε γηα λα δνχκε κέρξη πην ζεκείν θζάλεη ε ζθέςε ηνπ, πέξα απφ ην δεδνκέλν πεηξακαηηζκφ

39 Β Φάζε Μεηά ηελ νινθιήξσζε φισλ ησλ αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ ηνπ Pre-test, ηε δεχηεξε εκέξα πξαγκαηνπνηείηαη ε Β Φάζε ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, πνπ πεξηιακβάλεη νκαδηθέο δξαζηεξηόηεηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο γηα θάζε θαηλφκελν, νη νπνίεο καγλεηνζθνπνχληαη θαη πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηελ ίδηα εξεπλήηξηα-λεπηαγσγφ. Οη δξαζηεξηφηεηεο θάζε θαηλνκέλνπ είραλ δηάξθεηα πεξίπνπ ιεπηψλ. Σν δείγκα ρσξίζηεθε ζε ηέζζεξηο αλνκνηνγελείο νκάδεο ησλ ηξηψλ παηδηψλ ε θαζεκία. Πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη θαιχηεξε δπλαηφηεηα παξαθνινχζεζεο ηνπ ηξφπνπ ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο θάζε νκάδαο, αιιά θαη δπλαηφηεηα επαξθνχο επεμεξγαζίαο ησλ αληηθείκελσλ θάζε πεηξακαηηθήο δηάηαμεο απφ θάζε νκάδα, νη δξαζηεξηφηεηεο θαη ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ γηα θαζεκία νκάδα μερσξηζηά. Με απηφ ηνλ ηξφπν δηεπθνιχλεηαη θαη ε δηαδηθαζία εμαγσγήο ησλ ζρεηηθψλ νκαδηθψλ απνηειεζκάησλ θαη ζπκπεξαζκάησλ. Με ηε δηδαθηηθή απηή πξνζέγγηζε επηδηψθεηαη λα μεπεξαζηνχλ, φζν είλαη εθηθηφ, ηα γλσζηηθά εκπφδηα ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ, πνπ δηαπηζηψλνληαη κέζσ ησλ αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ δηεξεχλεζεο ησλ λνεηηθψλ ηνπο αλαπαξαζηάζεσλ, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ έλα πξφδξνκν κνληέιν γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο, ελεξγνπνηψληαο έλα είδνο αηηηαθνχ, πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ. Δπηρεηξείηαη δειαδή, κε ηε βνήζεηα ησλ εηδηθά ζρεδηαζκέλσλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, νη νπνίεο έρνπλ παηγληψδε ραξαθηήξα θαη είλαη δνκεκέλεο πάλσ ζε έλα πιαίζην νκαδνζπλεξγαηηθφ, θνηλσληθνγλσζηηθήο ζχγθξνπζεο θαη ελεξγνχ δξάζεο ησλ παηδηψλ, λα ελζαξξπλζνχλ ηα παηδηά λα θάλνπλ πξνβιέςεηο, λα ζθεθηνχλ πηζαλέο ιχζεηο ζε δηάθνξνπο πξνβιεκαηηζκνχο, βαζηδφκελνη ζηηο κέρξη ηψξα ζεσξήζεηο ηνπο γηα ηα ηξία θαηλφκελα θαη λα πξνρσξήζνπλ κφλνη ηνπο ζηνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο. Οη πξνηεηλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη παξφκνηεο γηα θαζέλα απφ ηα ηξία εμεηαδφκελα θαηλφκελα πνπ αλαιχζεθαλ παξαπάλσ θαη ζηνρεχνπλ ζην λα κπνξέζνπλ λα παξαθηλήζνπλ ηα παηδηά, λα εθαξκφζνπλ ηνλ αηηηαθφ γξακκηθφ ζπιινγηζκφ πνπ ελεξγνπνηνχλ, ζε έλα δηαθνξεηηθφ απηή ηε θνξά θαηλνκελνινγηθφ πιαίζην, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζνπλ γξακκηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αληηθεηκέλσλ, ή/θαη ηεο δηαλνκήο. Δπίζεο, επηκέξνπο ζηφρνπο ησλ δξαζηεξηνηήησλ απνηεινχλ ε ελδπλάκσζε ηεο δπλαηφηεηαο γξαθηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ γηα ηα ηξία απηά θαηλφκελα (κέζα απφ καθέηεο θαη εηδηθά ζρεδηαζκέλεο εηθφλεο ησλ ζηαδίσλ ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ), αιιά θαη ε επαηζζεηνπνίεζή ηνπο ζρεηηθά κε ηηο ελαιιαθηηθέο πεγέο ελέξγεηαο θαη κε ηα πνιηηηζκηθά/ πεξηβαιινληηθά πιενλεθηήκαηα ηεο εμνηθνλφκεζεο θπζηθψλ πφξσλ, πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη κε ηελ παξφηξπλζε ησλ παηδηψλ λα ζθεθηνχλ πνηνλ απφ ηνπο ηξεηο ηξφπνπο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο πξνηηκνχλ (είλαη επλντθφηεξνο) θαη γηαηί. Σέινο, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη παξφιν πνπ νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ θηλνχληαη γχξσ απφ ηα ηξία πξναλαθεξζέληα θαηλφκελα, ζηηο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο πνπ πξνηείλνληαη, παξνπζηάδνληαη φια ηα ζηάδηα θάζε ελεξγεηαθήο αιπζίδαο, κε απηνζρέδηεο καθέηεο θαη κε ηα κεκνλσκέλα κέξε ησλ ζπζθεπψλ (θαθφο, ειηαθφ θσηηζηηθφ θήπνπ), πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηηο αλάγθεο ηεο Α θάζεο ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο

40 πλδεηηθή δξαζηεξηόηεηα Σα παηδηά ρσξηζκέλα ζε νκάδεο ησλ ηξηψλ θαη ζε ξφινπο πάιη επηζηεκφλσλ, δηνξγαλψλνπλ έλα επηζηεκνληθφ ζπκβνχιην, ζηνλ ίδην ρψξν ησλ ζπλεληεχμεσλ, πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηήζνπλ ηηο αλαθαιχςεηο ηνπο. Έλα-έλα παηδί ινηπφλ, δείρλεη θαη πεξηγξάθεη ηηο ηξεηο δσγξαθηέο ηνπ, ζηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο θαη κφιηο νινθιεξψζνπλ φια ηα παηδηά ηηο παξνπζηάζεηο ηνπο, αθνινπζεί ζρεηηθή ζπδήηεζε γηα λα απνθαζηζηνχλ ηειηθά νη ζσζηνί ηξφπνη αλάκκαηνο ησλ ηξηψλ ιακπψλ. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή ζπλδέεη λνεκαηηθά ηε δηαδηθαζία ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο κε ην εηδηθά δηακνξθσκέλν ζελάξην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ Α Φάζε ηεο έξεπλαο. Πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ θαη λα παξαθηλεζνχλ επράξηζηα θαζφιε ηε δηάξθεηα θαη ηεο Β Φάζεο, ρξεζηκνπνηείηαη θαη πάιη ε απηνζρέδηα θνχθια, ε Μπνχια-Λακπνχια, ε νπνία εηζάγεη, ζηελ αξρηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε θαηλνκέλνπ, παίδνληαο θνπθινζέαηξν, έλα λέν πξνβιεκαηηζκφ ζηα παηδηά, ζηνλ νπνίν θαινχληαη λα δψζνπλ θάπνηα ιχζε, ζπκβνπιεπφκελα, φπνπ ρξεηαζηεί, ηηο αληίζηνηρεο δσγξαθηέο ηνπο. Πξώην Φαηλόκελν (Φ1) - Άλακκα ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: ιάκπα (ηύπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιώδην κε πξνζαξκνζκέλν θηο, μεισκέλε πξίδα ηνίρνπ, απηνζρέδηνο ππιώλαο ηεο ΔΕΗ (από ην εζσηεξηθό ξνιό ηνπ αινπκηλόραξηνπ θαη μύιηλα θαιακάθηα), απηνζρέδην εξγνζηάζην ηεο ΔΕΗ (από ράξηηλα ξνιά θαη έλα ράξηηλν θνπηί, ηπιηγκέλν κε καύξν γθνθξέ ραξηί θαη ζην νπνίν είλαη πξνζαξκνζκέλε, ρσξίο λα θαίλεηαη, κηα κπαηαξία) θαη έλα απηνζρέδην ηξηζδηάζηαην ζπίηη (από ζθιεξό ραξηόλη). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ. Γξαζηεξηόηεηα 1 ε ηόρνη: Να πξνζειθπζηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ γηα ην ζέκα πνπ ζα αθνινπζήζεη. Να εηζαρζεί, κε παηγληψδε ηξφπν, έλαο λένο πξνβιεκαηηζκφο ζηα παηδηά. Να ζπδεηήζνπλ ηα παηδηά κεηαμχ ηνπο, λα θάλνπλ πξνβιέςεηο, λα εθθξάζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα πξνηείλνπλ δηάθνξνπο πεηξακαηηζκνχο πνπ ζα βνεζήζνπλ λα βξεζεί ε ιχζε ζην πξφβιεκα. Να κπνξέζνπλ λα επηθαιεζηνχλ ηηο κέρξη ηψξα ζεσξήζεηο ηνπο γηα ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ θαη λα κπνξέζνπλ λα ηηο εθαξκφζνπλ ζε έλα δηαθνξεηηθά δνζκέλν πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ

41 θαηλνκέλνπ, ην νπνίν παξνπζηάδεηαη ζηα παηδηά απφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή ζθνπηά. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή «Εκθαλίδεηαη ζηα παηδηά ε Μπνύια-Λακπνύια κέζα ζην Λακπν-Θέαηξό ηεο (απηνζρέδην ηξηζδηάζηαην ζπίηη) θαη ηα επραξηζηεί πνιύ πνπ ηελ βνήζεζαλ θαη θαηάθεξαλ λα θάλνπλ ηηο θίιεο ηεο, ηηο ηξεηο ιάκπεο, λα αλάςνπλ μαλά θαη έηζη ζα κπνξέζνπλ όιεο καδί λα ζπλερίζνπλ ηηο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο ζην ζέαηξό ηνπο. Πξνβιεκαηίδεηαη όκσο, γηα ην πώο ζα θαηαθέξεη λα αλάςεη ηε ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ, ώζηε λα κπνξέζεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε πξνγξακκαηηζκέλε βξαδηλή παξάζηαζε». Εεηάεη ινηπφλ, ηε βνήζεηα ησλ παηδηψλ, ηα νπνία ζπδεηνχλ, πξνηείλνπλ ηδέεο θαη δηάθνξνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο, πξνθεηκέλνπ λα αλάςνπλ ηε ιάκπα ηνπ Θεάηξνπ απφ ηε ΓΔΖ. Γξαζηεξηόηεηα 2 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά επεμεξγαδφκελα ηα πιηθά ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο πνπ αλαιχζεθαλ παξαπάλσ θαη ζπλεξγαδφκελα κεηαμχ ηνπο, αηηηνινγνχλ ηηο πξνβιέςεηο ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα ζπλδέζνπλ ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, έηζη ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ Λακπν-ζεάηξνπ απφ ηε ΓΔΖ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κέζα ζηε καθέηα ηεο ΓΔΖ, έρεη πξνζαξκνζηεί, έηζη ψζηε λα κελ θαίλεηαη, κηα κπαηαξία 1,2V ζε κηα εηδηθή βάζε, ε νπνία θαηαιήγεη ζε δχν θαισδηαθέο απνιήμεηο ππνδνρήο, πνπ ζηαζεξνπνηνχληαη ζε εκθαλέο εμσηεξηθφ ζεκείν ηεο καθέηαο. Απηφ γίλεηαη πξνθεηκέλνπ λα απνδνζεί φζν πην πηζηά είλαη εθηθηφ, ε πεγή ηεο δξάζεο (ΓΔΖ) ζηελ ελεξγεηαθή αιπζίδα ηνπ θαηλνκέλνπ θαη λα πξνθχςεη ηειηθά ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα (άλακκα ηεο ιάκπαο), φηαλ ηα παηδηά θαηαθέξνπλ θαη ζπλδέζνπλ ζσζηά φια ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ πεηξακαηηζκψλ δεηνχληαη απφ ηα παηδηά εξκελείεο, ηφζν κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο

42 Γξαζηεξηόηεηα 3 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ θαη γξαθηθά (κε ηε βνήζεηα απηνζρέδησλ θαξηψλ απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ), ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή ζηελ νπζία απνηειεί επηπιένλ θνκκάηη ηεο πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηαο. Εεηείηαη ινηπφλ, απφ ηα παηδηά, αθνχ πεξηεξγαζηνχλ ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ εμεηαδφκελνπ θαηλνκέλνπ πνπ ηνπο δίλνληαη, λα ηηο ηνπνζεηήζνπλ ζε ζσζηή ζεηξά, ηε κία δίπια ζηελ άιιε, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο. Γηα κεγαιχηεξε δηεπθφιπλζε ησλ παηδηψλ, απηή ε ζεηξνζέηεζε κπνξεί λα γίλεη παξνηξχλνληαο ηα παηδηά λα αληηζηνηρίδνπλ ηηο θάξηεο κε ηα ζπλδεδεκέλα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο ηεο πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηαο, κε ην λα ηηο ηνπνζεηνχλ δειαδή, ζε παξαιιειία, είηε πάλσ ζηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, είηε κπξνζηά απφ απηά. Δπηπξνζζέησο, κε ηε βνήζεηα θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ, παξνηξχλνληαη ηα παηδηά, ζπκβνπιεπφκελα ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ηελ γξαθηθή απεηθφληζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ, λα θάλνπλ ππνζέζεηο γηα ηελ πνξεία πνπ αθνινπζεί ε ελέξγεηα (πνπ βξίζθεηαη θάζε θνξά θαη απφ πνχ πεξλάεη), ε νπνία γηα λα είλαη πην εχθνια θαηαλνεηή απφ ηα παηδηά, νξίδεηαη ζαλ κηα αφξαηε θνπέια, πνπ νη άλζξσπνη δελ κπνξνχλ λα δνπλ, αιιά απηή ηαμηδεχεη ζπλέρεηα θαη αιιάδεη κνξθέο

43 Γξαζηεξηόηεηα 4 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ κε ηε βνήζεηα ηεο δξακαηνπνίεζεο ησλ βαζηθψλ ζηαδίσλ ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ έρνπλ επεμεξγαζηεί, λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Να ςπραγσγεζνχλ επράξηζηα, κέζα απφ ην κνπζηθνθηλεηηθφ παηρλίδη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά παξνηξχλνληαη λα δξακαηνπνηήζνπλ ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ. Κάζε παηδί δηαιέγεη πνην απφ ηα ηξία βαζηθά ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο (ΓΔΖ, ππιψλαο, ιάκπα) ζέιεη λα αλαπαξαζηήζεη, παίξλεη ηελ αληίζηνηρε θάξηα απεηθφληζεο, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ζηελ πξνεγνχκελε δξαζηεξηφηεηα θαη ηελ θνιιάεη κε ραξηνηαηλία ζηελ κπινχδα ηνπ. Μπνξεί ελαιιαθηηθά, λα δεκηνπξγεζεί έλα είδνο αηνκηθήο ζηνιήο θάζε ζηαδίνπ, κε ην λα ηπιηρζεί θάζε παηδί κε έλα δηαθνξεηηθνχ ρξψκαηνο γθνθξέ ραξηί, ψζηε λα μερσξίδεη απφ ηα ππφινηπα θαη πάλσ εθεί λα θνιιήζεη ηελ θάξηα ηνπ. Οη ππφινηπεο θάξηεο πνπ απεηθνλίδνπλ ηα ππφινηπα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο ηνπ θαηλνκέλνπ, κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε ζεηξά θαη ζε κηα θάπνηα απφζηαζε κεηαμχ ηνπο ζην πάησκα, ψζηε ηα παηδηά, φηαλ ζηακαηήζεη ε κνπζηθή, λα κπνπλ ζηε ζέζε πνπ πξέπεη, ψζηε λα απεηθνλίδεηαη ζσζηά ε ελεξγεηαθή αιπζίδα, αλάκεζα δειαδή, ζηα ζηάδηα πνπ βξίζθνληαη ζην πάησκα. Σν απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο αμηνινγνχλ ηα ίδηα ηα παηδηά θαη ηνπο δεηείηαη λα ην εξκελεχζνπλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, αιιά θαη δηαλνκήο. ε πεξίπησζε ιάζνπο, επαλαιακβάλεηαη ε δηαδηθαζία κέρξη λα θαηαθέξνπλ ηα παηδηά λα ελσζνχλ ζσζηά. Δπίζεο, αλάινγα κε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ κπνξεί λα επαλαιεθζεί ην παηρλίδη κε ελαιιαγέο ξφισλ

44 Γεύηεξν Φαηλόκελν (Φ2) Άλακκα ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: κπαηαξία 1.2V, ιάκπα (ηχπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιψδηα κε απνιήμεηο θαη έλα απηνζρέδην ηξηζδηάζηαην ζπίηη (από ζθιεξό ραξηόλη). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ. Γξαζηεξηόηεηα 1 ε ηόρνη: Να πξνζειθπζηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ γηα ην ζέκα πνπ ζα αθνινπζήζεη. Να εηζαρζεί, κε παηγληψδε ηξφπν, έλαο λένο πξνβιεκαηηζκφο ζηα παηδηά. Να ζπδεηήζνπλ ηα παηδηά κεηαμχ ηνπο, λα θάλνπλ πξνβιέςεηο, λα εθθξάζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα πξνηείλνπλ δηάθνξνπο πεηξακαηηζκνχο πνπ ζα βνεζήζνπλ λα βξεζεί ε ιχζε ζην πξφβιεκα. Να κπνξέζνπλ λα επηθαιεζηνχλ ηηο κέρξη ηψξα ζεσξήζεηο ηνπο γηα ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο θαη λα κπνξέζνπλ λα ηηο εθαξκφζνπλ ζε έλα δηαθνξεηηθά δνζκέλν πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ, ην νπνίν παξνπζηάδεηαη ζηα παηδηά απφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή ζθνπηά. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Με ηε βνήζεηα θαη πάιη ηνπ θνπθινζέαηξνπ, εηζάγεηαη έλαο λένο πξνβιεκαηηζκφο ζηα παηδηά, ζηνλ νπνίν θαινχληαη λα δψζνπλ ιχζε. «Η Μπνύια-Λακπνύια δείρλεη ζηα παηδηά κηα αλαθνίλσζε ηεο ΔΕΗ, πνπ γξάθεη όηη ιόγσ έξγσλ ζα ππάξρεη δηαθνπή ξεύκαηνο ην βξάδπ. Αξθεηά αγρσκέλε θαη κε κπνξώληαο λα ζθεθηεί θάπνηνλ άιιν ηξόπν, εθηόο από απηόλ ηεο ΔΕΗ, γηα λα αλάςεη ηε ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ θαη λα κπνξέζεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε πξνγξακκαηηζκέλε βξαδηλή παξάζηαζε, δεηάεη ηε βνήζεηα ησλ παηδηώλ». Παξνηξχλνληαη ινηπφλ, ηα παηδηά κε θαηάιιειεο εξσηήζεηο, λα ζθεθηνχλ θαη λα ζπδεηήζνπλ, ψζηε λα θαηαιήμνπλ ζηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, ζπλδένληαο ην θαηλφκελν κε ηελ πεξίπησζε ηνπ θαθνχ, πνπ αλαιχζεθε ζην Pre-test

45 Γξαζηεξηόηεηα 2 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηα παηδηά κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά επεμεξγαδφκελα ηα πιηθά ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο πνπ αλαιχζεθαλ παξαπάλσ θαη ζπλεξγαδφκελα κεηαμχ ηνπο, αηηηνινγνχλ ηηο πξνβιέςεηο ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα ζπλδέζνπλ ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, έηζη ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ Λακπν-ζεάηξνπ κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ πεηξακαηηζκψλ, δεηνχληαη απφ ηα παηδηά εξκελείεο, ηφζν κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Γξαζηεξηόηεηα 3 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ θαη γξαθηθά (κε ηε βνήζεηα απηνζρέδησλ θαξηψλ απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ), ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Μφιηο ηα παηδηά νινθιεξψζνπλ ζσζηά ηελ ζπλδεζκνινγία ηεο κπαηαξίαο κε ηε ιάκπα ψζηε απηή λα αλάςεη, δηαδηθαζία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ πξνεγνχκελε δξαζηεξηφηεηα, ηνπο δεηείηαη, αθνχ πεξηεξγαζηνχλ ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ εμεηαδφκελνπ θαηλνκέλνπ πνπ ηνπο δίλνληαη, λα ηηο ηνπνζεηήζνπλ ζε ζσζηή ζεηξά, ηε κία δίπια ζηελ άιιε, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο. Γηα κεγαιχηεξε δηεπθφιπλζε ησλ παηδηψλ, απηή ε ζεηξνζέηεζε κπνξεί λα γίλεη παξνηξχλνληαο ηα παηδηά λα αληηζηνηρίδνπλ ηηο θάξηεο κε ηα ζπλδεδεκέλα αληηθείκελα ηεο ζρεηηθήο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, κε ην λα ηηο ηνπνζεηνχλ δειαδή, ζε παξαιιειία, είηε πάλσ ζηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, είηε κπξνζηά απφ απηά. Δπίζεο, κε ηε βνήζεηα θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ, παξνηξχλνληαη ηα παηδηά, ζπκβνπιεπφκελα ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ηελ γξαθηθή απεηθφληζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηελ κπαηαξία κε ηηο θάξηεο, λα

46 θάλνπλ ππνζέζεηο γηα ηελ πνξεία πνπ αθνινπζεί ε ελέξγεηα (πνπ βξίζθεηαη θάζε θνξά θαη απφ πνχ πεξλάεη). Γξαζηεξηόηεηα 4 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ κε ηε βνήζεηα ηεο δξακαηνπνίεζεο ησλ βαζηθψλ ζηαδίσλ ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ έρνπλ επεμεξγαζηεί, λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Να ςπραγσγεζνχλ επράξηζηα, κέζα απφ ην κνπζηθνθηλεηηθφ παηρλίδη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά, παξνηξχλνληαη λα δξακαηνπνηήζνπλ ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. Κάζε παηδί επηιέγεη λα αλαπαξαζηήζεη θάπνην απφ ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο (κπαηαξία, θαιψδην, ιάκπα) ηνπνζεηψληαο ζηελ κπινχδα ηνπ ηελ αληίζηνηρε θάξηα απεηθφληζεο ηνπ ζηαδίνπ. Όηαλ ζηακαηήζεη ε κνπζηθή, πξέπεη ηα παηδηά λα πξνζπαζήζνπλ λα ελσζνχλ κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα απεηθνλίδεηαη ζσζηά ε ελεξγεηαθή αιπζίδα. Αμηνινγνχλ κφλα ηνπο ην απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπο δεηείηαη λα ην εξκελεχζνπλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, αιιά θαη δηαλνκήο. Αλάινγα κε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ κπνξεί λα επαλαιεθζεί ην παηρλίδη κε ελαιιαγέο ξφισλ

47 Σξίην Φαηλόκελν (Φ3) Άλακκα ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: ιάκπα (ηχπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιψδηα κε απνιήμεηο, έλα θσηνβνιηατθό ζηνηρείν κηθξώλ δηαζηάζεσλ κε εκθαλείο ππνδνρέο ζύλδεζεο, κηα θσηεηλή πεγή (π.ρ. θαθόο, ιάκπα γξαθείνπ) θαη έλα απηνζρέδην ηξηζδηάζηαην ζπίηη (από ζθιεξό ραξηόλη). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ. Γξαζηεξηόηεηα 1 ε ηόρνη: Να πξνζειθπζηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ γηα ην ζέκα πνπ ζα αθνινπζήζεη. Να εηζαρζεί, κε παηγληψδε ηξφπν, έλαο λένο πξνβιεκαηηζκφο ζηα παηδηά. Να ζπδεηήζνπλ ηα παηδηά κεηαμχ ηνπο, λα θάλνπλ πξνβιέςεηο, λα εθθξάζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα πξνηείλνπλ δηάθνξνπο πεηξακαηηζκνχο πνπ ζα βνεζήζνπλ λα βξεζεί ε ιχζε ζην πξφβιεκα. Να κπνξέζνπλ λα επηθαιεζηνχλ ηηο κέρξη ηψξα ζεσξήζεηο ηνπο γηα ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ θαη λα κπνξέζνπλ λα ηηο εθαξκφζνπλ ζε έλα δηαθνξεηηθά δνζκέλν πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ, ην νπνίν παξνπζηάδεηαη ζηα παηδηά απφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή ζθνπηά. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή πλερίδνληαο ην εηδηθά δηακνξθσκέλν ζελάξην πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηα πξνεγνχκελα δχν θαηλφκελα, εηζάγεηαη, κε ηε βνήζεηα ηεο απηνζρέδηαο θνχθιαο, έλαο ηειεπηαίνο πξνβιεκαηηζκφο ζηα παηδηά, πνπ αθνξά ην ηξίην θαηλφκελν. «Η Μπνύια-Λακπνύια δεηάεη θαη πάιη από ηα παηδηά λα ηελ βνεζήζνπλ, επεηδή ην Λακπν-Θέαηξν εηνηκάδεηαη λα μεθηλήζεη δηάθνξεο πεξηνδείεο. Με ηελ πξννπηηθή ινηπόλ, όηη ζα θάλνπλ κεξηθέο βξαδηλέο παξαζηάζεηο θαη ζε έλα πνιύ απνκαθξπζκέλν λεζί, όπνπ εθεί νη θάηνηθνη αλάβνπλ ηηο ιάκπεο ησλ ζπηηηώλ ηνπο, όρη κε ηε βνήζεηα ηεο ΔΕΗ, νύηε κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, αιιά κε έλαλ εηδηθό ηξόπν πνπ δελ ζπκάηαη, ςάρλεη λα βξεη πσο ζα θαηαθέξεη θαη πάιη λα αλάςεη ηε ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ». Παξνηξχλνληαη έηζη, ηα παηδηά, γηα αθφκε κηα θνξά, λα ζθεθηνχλ, λα ππνζέζνπλ θαη λα ζπδεηήζνπλ, ψζηε λα θαηαιήμνπλ ζηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα ηνπ ήιηνπ θαη ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, ζπλδένληάο ην θαηλφκελν κε ηελ πεξίπησζε ηεο θσηνβνιηατθήο ιάκπαο ηνπ θήπνπ, πνπ αλαιχζεθε ζην Pretest

48 Γξαζηεξηόηεηα 2 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά επεμεξγαδφκελα ηα πιηθά ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο πνπ αλαιχζεθαλ παξαπάλσ θαη ζπλεξγαδφκελα κεηαμχ ηνπο, αηηηνινγνχλ ηηο πξνβιέςεηο ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα ζπλδέζνπλ ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, έηζη ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ Λακπν-ζεάηξνπ κε ηελ κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, ην νπνίν θσηίδεηαη κε θάπνηα θσηεηλή πεγή, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε θαθφο, ζηνλ νπνίν έρεη ζηεξεσζεί έλαο ράξηηλνο ήιηνο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα αλαπαξηζηάηαη ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ν ήιηνο, σο πεγή ηεο δξάζεο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ πεηξακαηηζκψλ, δεηνχληαη απφ ηα παηδηά εξκελείεο, ηφζν κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Γξαζηεξηόηεηα 3 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ θαη γξαθηθά (κε ηε βνήζεηα απηνζρέδησλ θαξηψλ απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ), ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Όπσο θαη ζηελ αληίζηνηρε 3 ε δξαζηεξηφηεηα ησλ πξνεγνχκελσλ θαηλνκέλσλ, έηζη θη εδψ, ηνπο δεηείηαη, αθνχ πεξηεξγαζηνχλ ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ εμεηαδφκελνπ θαηλνκέλνπ πνπ ηνπο δίλνληαη, λα ηηο ηνπνζεηήζνπλ ζε ζσζηή ζεηξά, ηε κία δίπια ζηελ άιιε, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο. Γηα κεγαιχηεξε δηεπθφιπλζε ησλ παηδηψλ, απηή ε ζεηξνζέηεζε κπνξεί λα γίλεη παξνηξχλνληαο ηα παηδηά λα αληηζηνηρίδνπλ ηηο θάξηεο κε ηα ζπλδεδεκέλα αληηθείκελα ηεο ζρεηηθήο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, κε ην λα ηηο ηνπνζεηνχλ δειαδή, ζε παξαιιειία, είηε πάλσ ζηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, είηε κπξνζηά απφ απηά

49 Δπίζεο, κε ηε βνήζεηα θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ, παξνηξχλνληαη ηα παηδηά, ζπκβνπιεπφκελα ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ηελ γξαθηθή απεηθφληζε (κέζσ ησλ θαξηψλ) ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ, λα θάλνπλ ππνζέζεηο γηα ηελ πνξεία πνπ αθνινπζεί ε ελέξγεηα (πνπ βξίζθεηαη θάζε θνξά θαη απφ πνχ πεξλάεη). Γξαζηεξηόηεηα 4 ε ηόρνη: Να κπνξέζνπλ κε ηε βνήζεηα ηεο δξακαηνπνίεζεο ησλ βαζηθψλ ζηαδίσλ ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ έρνπλ επεμεξγαζηεί, λα αλαπαξαζηήζνπλ, ελεξγνπνηψληαο παξάιιεια έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ, κε ηε κνξθή κηαο πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδαο αληηθεηκέλσλ. Να κπνξέζνπλ λα νηθνδνκήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πεηξακαηηθήο θαηλνκελνινγηθήο δηάηαμεο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη κε φξνπο δηαλνκήο. Να ςπραγσγεζνχλ επράξηζηα, κέζα απφ ην κνπζηθνθηλεηηθφ παηρλίδη. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά, παξνηξχλνληαη λα δξακαηνπνηήζνπλ ην θαηλφκελν ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. Κάζε παηδί επηιέγεη λα αλαπαξαζηήζεη θάπνην απφ ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο (ήιηνο, θσηνβνιηατθφ, ιάκπα) ηνπνζεηψληαο ζηελ κπινχδα ηνπ ηελ αληίζηνηρε θάξηα απεηθφληζεο ηνπ ζηαδίνπ. Όηαλ ζηακαηήζεη ε κνπζηθή, πξέπεη ηα παηδηά λα πξνζπαζήζνπλ λα ηνπνζεηεζνχλ θαη λα ελσζνχλ ζσζηά, ζε ζρέζε θαη κε ηελ θάξηα ησλ θαισδίσλ πνπ βξίζθεηαη ζην πάησκα, έηζη ψζηε λα κπνξέζεη λα αλάςεη ε ιάκπα. Αμηνινγνχλ κφλα ηνπο ην απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο θαη

50 ηνπο δεηείηαη λα ην εξκελεχζνπλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, αιιά θαη δηαλνκήο. Αλάινγα κε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ κπνξεί λα επαλαιεθζεί ην παηρλίδη κε ελαιιαγέο ξφισλ. πγθξηηηθή δξαζηεξηόηεηα Μεηά ηελ νινθιήξσζε φισλ ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ ηεο Β Φάζεο, γίλεηαη απηή ε δξαζηεξηφηεηα ζχγθξηζεο ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, πξνθεηκέλνπ λα νδεγεζνχλ ηα παηδηά θάζε νκάδαο, ζηε δηαπίζησζε ηεο χπαξμεο θνηλήο ηειηθήο απνζήθεο ελέξγεηαο θαη ζηελ θαιχηεξε νηθνδφκεζε ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο ηεο. Με ηε βνήζεηα θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ζπζρεηηζκνχ θαη ζχγθξηζεο ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ θαη κε ηε βνήζεηα ησλ απηνζρέδησλ θαξηψλ, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο, επηρεηξείηαη ζε έλα κεγάιν ραξηφλη, απφ ηα ίδηα ηα παηδηά, ε γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ησλ βαζηθψλ ζηαδίσλ ησλ ηξηψλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ πνπ θαηαιήγνπλ ζην άλακκα ηεο ιάκπαο. Εεηείηαη ινηπφλ, απφ ηα παηδηά λα ζθεθηνχλ κε πνηνπο 3 ηξφπνπο θαηάθεξαλ θαη άλαςαλ ηε ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ, λα ηνπο αλαπαξαζηήζνπλ κε ηε ζσζηή ζχλδεζε ησλ απηνζρέδησλ θαξηψλ, πνπ έρνπλ ήδε επεμεξγαζηεί θαη λα αηηηνινγήζνπλ πνηνο απφ απηνχο ηνπο ηξφπνπο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, ζπκθέξεη θαη είλαη επλντθφηεξνο. Σέινο, αθνινπζεί ζπδήηεζε επαηζζεηνπνίεζεο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη ηελ εμνηθνλφκεζε θπζηθψλ πφξσλ

51 Γ Φάζε Ζ αμηνιόγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο, απνηειεί θαη ηελ ηειεπηαία Φάζε φιεο ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο. ηε Φάζε απηή επηρεηξείηαη ε αμηνιφγεζε ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ, κε ηε βνήζεηα πάιη αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ, νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη κηα εβδνκάδα κεηά ηελ νινθιήξσζε θαη ηεο Β Φάζεο, πξνθεηκέλνπ λα ειεγρζεί αλ θαηάθεξαλ ηα παηδηά λα ελεξγνπνηήζνπλ/νηθνδνκήζνπλ έλα είδνο πξνελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, μεπεξλψληαο ηα γλσζηηθά ηνπο εκπφδηα θαη πξνζεγγίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν έλα πξφδξνκν κνληέιν γηα ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο. Γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ινηπφλ, αμηνιφγεζεο ηεο επίηεπμεο ησλ επηκέξνπο δηδαθηηθψλ ζηφρσλ, ζρεηηθά κε ηα ηξία θπζηθά θαηλφκελα, πνπ ζηεξίδνληαη ζην ελλνηνινγηθφ κνληέιν ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ θαη αθνξνχλ ην άλακκα ελφο ιακπηήξα κε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο: απφ ηε ΓΔΖ, κε ηε βνήζεηα κηαο κπαηαξίαο θαη κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Όπσο θαη ζηελ Α Φάζε, έηζη θη εδψ, δεηνχληαη απφ ηα παηδηά, αθνχ ηνπο παξνπζηαζηνχλ νη ζρεηηθέο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο, πξνβιέςεηο θαη εξκελείεο ησλ θαηλνκέλσλ, γηα λα ειεγρζεί αλ κπνξνχλ λα αλαπαξαζηήζνπλ ελεξγεηαθέο αιπζίδεο απφ ηελ άπνςε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αληηθεηκέλσλ ή θαη ηεο δηαλνκήο. Οη πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο ζπλεληεχμεηο ηνπ Post-test, είλαη ίδηεο κε απηέο ηεο δηδαζθαιίαο θαη αληίζηνηρεο κε απηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην Pre-test. Απηφ γίλεηαη πξνθεηκέλνπ λα κειεηεζεί ν ζπιινγηζκφο ησλ παηδηψλ γηα ηα ίδηα ηξία πξναλαθεξζέληα θαηλφκελα, φηαλ απηά παξνπζηάδνληαη ππφ κηα δηαθνξεηηθή ηνπο ζθνπηά, απφ απηή ηεο δηεξεχλεζεο. Γη απηφ ην ιφγν κεξηθέο εξσηήζεηο ησλ παξαπάλσ εξσηεκαηνινγίσλ ηνπ Pre-test, έρνπλ πξνζαξκνζζεί αλαιφγσο, ψζηε λα κπνξνχλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Post-test. Υξεζηκνπνηψληαο επνκέλσο, ζηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο αμηνιφγεζεο, ηα ίδηα εξσηεκαηνιφγηα κε απηά ηεο δηαδηθαζίαο αλίρλεπζεο, γίλεηαη επθνιφηεξε ε εμαγσγή θαη ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ απηψλ ησλ δχν θάζεσλ. ηε ζπλέρεηα, αλαιχεηαη ε δηαδηθαζία θαη ην πεξηερφκελν ηεο ζπλέληεπμεο γηα θάζε θαηλφκελν μερσξηζηά. Πξώην Φαηλόκελν (Φ1) - Άλακκα ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: ιάκπα (ηύπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιώδην κε πξνζαξκνζκέλν θηο, μεισκέλε πξίδα ηνίρνπ, απηνζρέδηνο ππιώλαο ηεο ΔΕΗ, απηνζρέδην εξγνζηάζην ηεο ΔΕΗ. Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη νη δσγξαθηέο γηα ην (Φ1) πνπ έθηηαμαλ ηα παηδηά ζηελ Α Φάζε. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Σα παηδηά πξνζέξρνληαη έλα-έλα ζηνλ ρψξν ησλ ζπλεληεχμεσλ, αλαιακβάλνληαο θαη πάιη ην ξφιν ηνπ επηζηήκνλα, φπσο θαη ζηε ζπλέληεπμε ηεο δηεξεχλεζεο, πξνθεηκέλνπ λα απνθαιχςνπλ ηα ηειηθά ηνπο ζπκπεξάζκαηα γηα ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ησλ ηξηψλ ιακπψλ

52 αλ ζεκείν αλαθνξάο, γηα λα ζπλδεζεί νκαιά ε ζπλέληεπμε απηή κε ηελ πξνεγνχκελε αιιά θαη γηα λα ζπκεζεί ην παηδί ηα ιεγφκελά ηνπ, απνθεχγνληαο πηζαλέο ακθηζβεηήζεηο ηνπ, επαλαθέξεηαη ζην πξνζθήλην ε δσγξαθηά πνπ είρε θάλεη γηα ην ζπγθεθξηκέλν θαηλφκελν, ζηε δηάξθεηα ηνπ Pre-test. Οη εξσηήζεηο πνπ γίλνληαη ζην παηδί, βξίζθνληαη ζην παξαπάλσ πξψην εξσηεκαηνιφγην θαη είλαη νη ίδηεο κε απηέο ηεο ζπλέληεπμεο ηεο αλίρλεπζεο, κε πνιχ κηθξέο δηαθνξνπνηήζεηο, ψζηε λα κπνξνχλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ πξνθείκελσλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ. Εεηείηαη ινηπφλ, απφ ην παηδί, λα πεξηγξάςεη ηη αθξηβψο είρε δσγξαθίζεη γηα ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο ηνπ ζπηηηνχ καο απφ ηε ΓΔΖ θαη λα πξνζπαζήζεη λα δψζεη εξκελείεο. Αλ κφλν ηνπ αληηιεθζεί φηη απηφο ν ηξφπνο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πνπ είρε δσγξαθίζεη, δελ είλαη ν ζσζηφο, ή αλ ζέιεη λα πξνζζέζεη θάηη πνπ έρεη μεράζεη (π.ρ. θάπνην ζηάδην ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο), παξνηξχλεηαη λα δηνξζψζεη ηε δσγξαθηά ηνπ. ηε ζπλέρεηα, αθνχ ηνπ παξνπζηαζηνχλ ηα παξαπάλσ πιηθά απηήο ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ, ηα νπνία έρεη επεμεξγαζηεί θαη ζηε θάζε ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, ηνπ γίλνληαη νη αληίζηνηρεο εξσηήζεηο αλαγλψξηζεο ησλ αληηθεηκέλσλ, νη εξσηήζεηο πξφβιεςεο, αιιά θαη νη εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ηεο πξφβιεςεο γηα ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ. Έπεηηα ηνπ δεηείηαη, επηθαινχκελν ηα φζα ζπκάηαη απφ ηνλ ηξφπν πνπ θαηάθεξε ε νκάδα ηνπ λα αλάςεη ηελ ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ, αιιά θαη ζπκβνπιεπφκελν, φπνπ ρξεηάδεηαη, ηε δσγξαθηά ηνπ, λα πξνζπαζήζεη λα ζπλδέζεη ζσζηά φια ηα πιηθά ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, έηζη ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηχπνπ Led (ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απηφ γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ηεο απηνζρέδηαο καθέηαο εξγνζηαζίνπ ηεο ΓΔΖ, πνπ αλαιχζεθε ζηε ζρεηηθή δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ). Μεηά ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ, δεηνχληαη απφ ην παηδί εξκελείεο, ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο

53 Σέινο, αθνινπζεί ε δηαδηθαζία ζπκπιήξσζεο ελφο παδι κε ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ. Αθνχ παξνπζηαζηνχλ ζην παηδί νη θάξηεο ησλ ζρεηηθψλ ζηαδίσλ, ηηο νπνίεο έρεη επεμεξγαζηεί μαλά ζηελ αληίζηνηρε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ, ηνπ δεηείηαη λα ηηο ηνπνζεηήζεη ζε κηα ζεηξά, έηζη ψζηε λα απεηθνλίδεηαη ζσζηά ε ελεξγεηαθή αιπζίδα. ε πεξίπησζε πνπ ην παηδί δπζθνιεχεηαη, απηή ε ζεηξνζέηεζε κπνξεί λα γίλεη παξνηξχλνληαο ην λα αληηζηνηρίδεη ηηο θάξηεο κε ηα ζπλδεδεκέλα αληηθείκελα ηεο ζρεηηθήο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, κε ην λα ηηο ηνπνζεηεί δειαδή, ζε παξαιιειία, είηε πάλσ ζηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, είηε κπξνζηά απφ απηά

54 Γεύηεξν Φαηλόκελν (Φ2) Άλακκα ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: κπαηαξία 1.2V, ιάκπα (ηχπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιψδηα κε απνιήμεηο Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη νη δσγξαθηέο γηα ην (Φ2) πνπ έθηηαμαλ ηα παηδηά ζηελ Α Φάζε. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Ζ ζπλέληεπμε αμηνιφγεζεο ζπλερίδεηαη κε ηελ εμέηαζε ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, πνπ αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο, αθνινπζψληαο ηνλ ίδην κεζνδνινγηθφ ηξφπν θαη ηελ ίδηα δηαδηθαζία, πνπ αθνινπζήζεθε γηα ην πξψην θαηλφκελν. Αθνχ ζρνιηάζεη ην παηδί ηελ ζρεηηθή κε ην θαηλφκελν δσγξαθηά ηνπ, εξκελεχζεη ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο θαη θάλεη, αλ ρξεηάδεηαη, ηηο απαξαίηεηεο δηνξζψζεηο, ηνπ παξνπζηάδνληαη ηα παξαπάλσ πιηθά απηήο ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο (ζηελ νπζία πξφθεηηαη γηα ηα κεκνλσκέλα κέξε ελφο θαθνχ) θαη ηνπ δεηείηαη λα ηα ζπλδέζεη ζσζηά, ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηχπνπ Led απφ ηελ κπαηαξία. Γίλνληαη θαη πάιη ζην παηδί, ζχκθσλα κε ην δεχηεξν εξσηεκαηνιφγην, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ζην Pretest, νη ζρεηηθέο εξσηήζεηο αλαγλψξηζεο θαη πξνζδηνξηζκνχ ησλ αληηθείκελσλ, εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ σο πξνο ηε ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ, εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο θαη κεηά ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ, εξσηήζεηο εξκελείαο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Σέινο, παξνηξχλεηαη ην παηδί λα ζπκπιεξψζεη ην παδι κε ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ, ην νπνίν γηα κεγαιχηεξε δηεπθφιπλζε ηνπ παηδηνχ, κπνξεί λα γίλεη ζε παξαιιειία κε ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αληίζηνηρε δσγξαθηά ηνπ

55 Σξίην Φαηλόκελν (Φ3) Άλακκα ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ Τιηθά πεηξακαηηθήο δηάηαμεο: ιάκπα (ηχπνπ Led) πνπ θαηαιήγεη ζε θαιψδηα κε απνιήμεηο, έλα θσηνβνιηατθό ζηνηρείν κηθξώλ δηαζηάζεσλ κε εκθαλείο ππνδνρέο ζύλδεζεο, κηα θσηεηλή πεγή (π.ρ. θαθόο, ιάκπα γξαθείνπ). Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ: απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθόληζεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη νη δσγξαθηέο γηα ην (Φ3) πνπ έθηηαμαλ ηα παηδηά ζηελ Α Φάζε. Αλαιπηηθή Πεξηγξαθή Οκνίσο κε ηα πξνεγνχκελα θαηλφκελα εμεηάδεηαη θαη ην ζπγθεθξηκέλν, πνπ αθνξά ην άλακκα ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Αθνχ ζρνιηάζεη ην παηδί ηε ζρεηηθή δσγξαθηά ηνπ θαη θάλεη ηηο απαξαίηεηεο δηνξζψζεηο, ηνπ παξνπζηάδνληαη ηα παξαπάλσ πιηθά απηήο ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο θαη ηνπ δεηείηαη, επηθαινχκελν ηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ειηαθήο ιάκπαο ηνπ θήπνπ, θαζψο θαη ηα φζα ζπκάηαη απφ ηνλ ηξφπν πνπ θαηάθεξε ε νκάδα ηνπ λα αλάςεη ηελ ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε παξάζηαζε ζην απνκαθξπζκέλν λεζί, αιιά θαη ζπκβνπιεπφκελν, φπνπ ρξεηάδεηαη, ηε δσγξαθηά ηνπ, λα ηα ζπλδέζεη ζσζηά, ψζηε λα αλάςεη ε ιάκπα ηχπνπ Led (ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ην θσηνβνιηατθφ πξέπεη λα θσηηζηεί απφ άιιε θσηεηλή πεγή, φπσο έλαλ θαθφ, γηα λα αλάςεη ε ιάκπα). ηνλ θαθφ, κπνξεί λα έρεη ζηεξεσζεί έλαο ράξηηλνο ήιηνο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα αλαπαξηζηάηαη ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ν ήιηνο, σο πεγή ηεο δξάζεο θαη λα γίλεηαη πην εχθνιε ε αλαγσγή απφ ην παηδί. Γίλνληαη θαη πάιη ζην παηδί, νη ζρεηηθέο εξσηήζεηο ηνπ ηξίηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ζην Pre-test θαη αθνινπζεί απφ ην ίδην ην παηδί, ε δηαδηθαζία ζπκπιήξσζεο ηνπ παδι κε ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ, πνπ κπνξεί λα γίλεη ζε παξαιιειία κε ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αληίζηνηρε δσγξαθηά ηνπ. ύγθξηζε: ην ηέινο ηεο ζπλέληεπμεο δεηείηαη απφ ην παηδί κηα ζχγθξηζε ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί αλ κπνξεί λα ηα ζπζρεηίζεη θαη αλ κπνξεί λα αληηιεθζεί ηελ χπαξμε θνηλήο ηειηθήο απνζήθεο ελέξγεηαο, θαζψο θαη ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο ηεο. Δπίζεο, παξνηξχλεηαη ην παηδί λα επηιέμεη θάπνηνλ απφ ηνπο ηξεηο ηξφπνπο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο σο επλντθφηεξν θαη θαιχηεξν, δηθαηνινγψληαο παξάιιεια ηελ επηινγή ηνπ

56 3.3.4) Δξγαιείν αλάιπζεο δεδνκέλσλ Γηα ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, πνπ ζπιιέρηεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, ρξεζηκνπνηήζεθε ην κνληέιν πνπ πξνηείλνπλ νη Υξεζηίδνπ θαη Υαηδεληθήηα (Υξεζηίδνπ & Υαηδεληθήηα 2003; Christidou et. al.,2005; Christidou & Hatzinikita 2006), ζχκθσλα κε ην νπνίν νη δηάθνξεο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ θαηεγνξηνπνηνχληαη αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο ζε θάπνην ηχπν εμήγεζεο. Σν εξγαιείν απηφ αλάιπζεο δεδνκέλσλ, απεηθνλίδεηαη δηαγξακκαηηθά ζην παξαθάησ ζρήκα: Σσήμα

57 Πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηνχληαη φκσο, νη εξεπλεηηθνί ζηφρνη θαη νη αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο, ην παξαπάλσ εξγαιείν αλάιπζεο δεδνκέλσλ ηξνπνπνηείηαη θαη αθνινπζείηαη σο εμήο: Σσήμα 2 ηε ζπλέρεηα, παξαηίζεληαη ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα γηα θαζεκία θαηεγνξία εμεγήζεσλ: ηηο ναηοςπαλιζηικέρ εξηγήζειρ δίλεηαη έλαο πιηθφο ραξαθηήξαο ζηε δηαδηθαζία εμέιημεο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη αλάινγα κε ην πνπ ρσξνζεηείηαη ν αηηηψδεο απηφο παξάγνληαο, ρσξίδνληαη πεξαηηέξσ ζε παξαγνληηθέο, κε παξαγνληηθέο θαη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο. ηηο παπαγονηικέρ εμεγήζεηο, ν αηηηψδεο παξάγνληαο είλαη εμσηεξηθφο θαη δηαδξακαηίδεη έλα ξφιν άκεζνπ ελεξγεηηθνχ δξάζηε. Παξάδεηγκα παξαγνληηθήο εμήγεζεο είλαη ην εμήο: Ε: Ση πξέπεη λα θάλνπκε γηα λα αλάςεη πην έληνλα ε ιάκπα ηνπ θαθνύ; Α: Πξέπεη λα βάινπκε πην δπλαηέο κπαηαξίεο

58 Απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηηο μη παπαγονηικέρ εμεγήζεηο, ν αηηηψδεο παξάγνληαο δξα ζην ίδην ην ζψκα πνπ κεηαβάιιεηαη θαη ε αηηηψδεο δχλακή ηνπ δξα ζε κηα ζεηξά απφ ηδηφηεηεο ηνπ ελ ιφγσ ζψκαηνο. Παξάδεηγκα κε παξαγνληηθήο εμήγεζεο είλαη: Ε: Γηα λα αλάςεη ε ιάκπα ηνπ θαθνύ ηη πξέπεη λα θάλνπκε; Α: Να παηήζνπκε ην θνπκπί. Ε: Παηάσ ην θνπκπί αιιά δελ αλάβεη. Ση άιιν πξέπεη λα θάλσ; Α: Να ην παηήζνπκε κε πεξηζζόηεξε δύλακε. Οη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πεξηιακβάλνπλ ζηνηρεία απφ ηηο παξαγνληηθέο, αιιά θαη απφ ηηο κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη: Ε: Γηαηί δελ άλαςε ε ιάκπα ηνπ θαθνύ ρσξίο κπαηαξίεο; Α: Γηαηί δελ είρακε βάιεη κπαηαξίεο, αιιά θαη γηαηί ήηαλ ιίγν ζθνηεηλά. Οη λαηνπξαιηζηηθέο θαη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο δηαθξίλνληαη ζε απηέο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ιεηηνπξγία (ζηηο ηδαληθέο δειαδή, ζπλζήθεο ψζηε λα ιεηηνπξγήζεη ην θαηλνκελνινγηθφ ζχζηεκα) θαη ζε απηέο πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηαλνκή (ζηελ πνξεία δειαδή, ηεο ελέξγεηαο κέζα ζην ζχζηεκα). Έλα παξάδεηγκα παξαγνληηθήο απάληεζεο απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο είλαη ην αθφινπζν: Ε: Ση έγηλε όηαλ βάιακε ηελ κπαηαξία; Α: Άλαςε. Ε: Γηαηί έγηλε απηό; Α: Γηαηί βάιακε ηελ κπαηαξία. Ε: Καη γηαηί ρσξίο ηελ κπαηαξία δελ αλάβεη; Α: Γηαηί ρσξίο ηελ κπαηαξία δελ κπνξεί λα αλάςεη. Αληηζηνίρσο, έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα λαηνπξαιηζηηθήο παξαγνληηθήο εμήγεζεο απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο είλαη ην εμήο: Ε: Γηαηί άλαςε ε ιάκπα; Α: Γηαηί πεξλάεη ην ξεύκα πνπ έρνπλ νη κπαηαξίεο από ηα θαιώδηα θαη πάεη ζηε ιάκπα θαη γίλεηαη θσο. ηηο κε λαηνπξαιηζηηθέο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ απνδίδεηαη έλαο αληκηζηηθόο ή ηειενινγηθόο ραξαθηήξαο ζηε δηαδηθαζία εμέιημεο ηνπ πξνο εμήγεζε θαηλνκέλνπ. Παξάδεηγκα αληκηζηηθήο εμήγεζεο είλαη ην εμήο: Ε: Ση ζα ζπκβεί αλ ζπλδέζνπκε ηελ ιάκπα κε ηελ κπαηαξία; Α: Θα γίλεη έθξεμε θαη ζα γίλεη πνιύ δπλαηή ε ιάκπα. Σέινο, έλα παξάδεηγκα ηειενινγηθήο εμήγεζεο είλαη: Ε: Ση έγηλε όηαλ βάιακε ζην θαθό ηελ κπαηαξία; Α: Άλαςε. Ε: Γηαηί άλαςε; Α: Γηαηί έηζη!

59 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Ζ εμαγσγή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο παξνχζαο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο, πξνέθπςε απφ ηελ απνκαγλεηνθψλεζε ησλ αηνκηθψλ ζπλεληεχμεσλ ησλ παηδηψλ θαη ηελ απνκαγλεηνζθφπεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Ζ αλάιπζε θαη παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ γίλεηαη γηα θαζεκία θάζε ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο μερσξηζηά, αθνινπζψληαο ηε δνκή ηνπ πξνεγνχκελνπ θεθαιαίνπ. Πην αλαιπηηθά, γηα θαζέλα απφ ηα ηξία θαηλφκελα, παξαηίζεληαη, αξρηθά γηα ηελ Α Φάζε (δηεξεχλεζε) θη έπεηηα γηα ηελ Γ Φάζε (αμηνιφγεζε), πίλαθεο αλαγλψξηζεο ησλ αληηθεηκέλσλ ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, θαζψο θαη πίλαθεο ηαμηλφκεζεο θάζε απάληεζεο ηνπ παηδηνχ, ζε θάπνην ηχπν εμήγεζεο, ζχκθσλα κε ην εξγαιείν αλάιπζεο πνπ πξνηείλνπλ νη Υξεζηίδνπ θαη Υαηδεληθήηα (2003) θαη ην νπνίν αλαιχζεθε ζηε κεζνδνινγία. Γηα λα γίλεηαη θαηαλνεηφ ζε πνηα εξψηεζε ην παηδί δίλεη ηνλ εθάζηνηε ηχπν εμήγεζεο, ε απάληεζε ηνπ απηή ζπκβνιίδεηαη ζηνλ πίλαθα κε ηνλ αξηζκφ πνπ έρεη θάζε εξψηεζε ζην αληίζηνηρν εξσηεκαηνιφγην (π.ρ. σο Β1 λνείηαη θάζε πξψηε εξψηεζε ηεο Β νκάδαο εξσηήζεσλ, θηι). Με απηφλ ηνλ ηξφπν, παξνπζηάδεηαη κηα γεληθή θαη ιεπηνκεξήο εηθφλα ησλ ζπλεληεχμεσλ θάζε παηδηνχ, κε απνηέιεζκα λα κπνξνχλ εχθνια κεηά λα ζπγθξηζνχλ. Δπίζεο, γηα θαζέλαλ απφ ηνπο παξαπάλσ πίλαθεο, παξνπζηάδνληαη επεμεγεκαηηθνί θαη πην ζπλνπηηθνί πίλαθεο θαηαγξαθήο ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, θαζψο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ πνζνζηνχ, ζε ζχλνιν 120 απαληήζεσλ φινπ ηνπ δείγκαηνο, φπσο απηφ πξνθχπηεη: (12 παηδηά Υ 10 εξσηήζεηο=120 απαληήζεηο), αιιά θαη αλά νκάδα εξσηήζεσλ. Μεηά θαη ην ηέινο ηεο αλάιπζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ Post-test, παξαηίζεηαη έλαο πίλαθαο, ζηνλ νπνίν θαίλεηαη ε ζσζηή ή ιαλζαζκέλε ζπκπιήξσζε ηνπ παδι κε ηηο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ θάζε ελεξγεηαθήο αιπζίδαο, αλά θαηλφκελν θαη αλά παηδί θαη έλαο πίλαθαο ζηνλ νπνίν θαηαγξάθνληαη ηφζν ν πξνηηκψκελνο ηξφπνο θάζε παηδηνχ γηα ην άλακκα ηεο ιάκπαο, φζν θαη νη ιφγνη επηινγήο ηνπ. Δπηπξνζζέησο, επηρεηξείηαη θαη κηα ζχληνκε θαηαγξαθή ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ θάζε παηδηνχ γηα θάζε θαηλφκελν, ζηε θάζε ηνπ Pre-test θαη ζηε Φάζε ηνπ Posttest. Ζ αλάιπζε ηεο πνξείαο δηεμαγσγήο θαη ησλ δεδνκέλσλ ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο γίλεηαη αμηνινγψληαο ηηο ίδηνπ ηχπνπ δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε απηή ηε Β Φάζε ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, γηα θαζέλα απφ ηα ηξία θαηλφκελα θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζε ζπιινγηθφ επίπεδν δείγκαηνο θαη θάλνληαο αλαθνξά ζε απφςεηο, ηδέεο, αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο, ζπκπεξηθνξέο ησλ παηδηψλ, ζηξαηεγηθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ πνπ απηά αθνινχζεζαλ, δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζαλ θαη ηξφπνπο ζπλεξγαζίαο ησλ νκάδσλ

60 Απνηειέζκαηα Α Φάζεο 1 ν Φαηλόκελν (Φ1) ηνλ πίλαθα 1 πνπ αθνινπζεί, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα θαηαγξαθεί θαηά πφζν ηα παηδηά γλσξίδνπλ ή δελ γλσξίδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ ηνπο δίλνληαη ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ πξψηνπ θαηλνκέλνπ. Γίλεηαη εχθνια ινηπφλ, αληηιεπηφ, φηη φια ηα παηδηά ηνπ δείγκαηνο, γλσξίδνπλ θαη κπνξνχλ λα νλνκάζνπλ ηελ ιάκπα θαη ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ. Σα αληηθείκελα απηά, είλαη ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο θαη ε πιεηνςεθία ησλ παηδηψλ ηα ζπλδέεη κε ηελ ιεηηνπξγία ησλ ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, κεξηθά παηδηά αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζην λα πξνζδηνξίζνπλ θαη λα θαηνλνκάζνπλ ην θαιψδην κε ην θηο θαη ζπγθεθξηκέλα 3 απφ ηα 12 (πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 25% ηνπ ζπλνιηθνχ δείγκαηνο), ην γεγνλφο απηφ φκσο δελ θαίλεηαη λα ηνπο δπζθνιεχεη ζην λα αληηιεθζνχλ ηε ρξήζε θαη ηνλ ζσζηφ ηξφπν ζχλδεζήο ηνπ κε ηελ ιάκπα θαη ηελ πξίδα. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Λάκπα ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Πξίδα Σνίρνπ (μεισκέλε κε θαιώδηα) ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Καιώδην κε θηο ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ

61 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ηε ζπλέρεηα, παξαηίζεηαη πίλαθαο θαηαγξαθήο, αλά ηχπν εμήγεζεο, ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ, ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο ηνπ πξψηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, αλαθνξηθά δειαδή, κε ην πξψην θαηλφκελν, απηφ ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ. Με ηε βνήζεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πίλαθα 2, παξνπζηάδεηαη θαη κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ θάζε παηδηνχ γηα ην ζπγθεθξηκέλν θαηλφκελν, ζηε Φάζε ηνπ Pre-test. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Β2/Γ1/Γ2 Γ4/Γ5 ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. Β2/Γ1/Γ2 Β4/Γ4 Β1 Β3/Γ3 Γ1/Γ5 ΜΑΡΗΝΑ Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1 Γ2/Γ3 Γ1 Γ4/Γ5 ΣΤΛΗΑΝΖ Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1 Γ2/Γ3/Γ4 Γ5 ΑΡΗΣΔΗΓΖ Β2/Β4/Γ1 Β1/Β3 Γ1 Γ2/Γ3/Γ4 Γ5 ΜΑΡΗΛΔΣΑ Β2/Β4/Γ1/Γ4 Γ5 Γ3 ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ Β4/Γ1/Γ3 Β2/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Γ2 /Γ5 Β2/Β3 Γ2 Β1/Γ1 Γ2 Β1/Γ4 Β1/Γ1 Γ4 Β3 Γ1/Γ5 ΒΑΗΛΖ Β1/Β3/Β4/Γ1 Β2 Γ3/Γ4 Γ2 Γ1 Γ5 ΟΦΗΑ Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Γ2/Γ4/Γ5 Β2/Γ1 ΓΗΧΡΓΟ Α. Β1/Β3/Β4 Γ1 Γ1/Γ2/Γ3 Γ4/Γ5 Β2 ΓΗΧΣΑ Γ1/Γ4 Β1/Β3 Β4 Β2/Γ1 Γ2/Γ3 Γ5 Πίνακαρ 2 Απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα εχθνια παξαηεξείηαη φηη ε πιεηνςεθία ησλ παηδηψλ, έδσζε πεξηζζφηεξεο λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ιηγφηεξεο απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Γελ ιείπνπλ φκσο θαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο παηδηψλ, ηα νπνία έδσζαλ κε λαηνπξαιηζηηθέο (ηφζν αληκηζηηθέο, φζν θαη ηειενινγηθέο) εμεγήζεηο, αιιά θαη πεξηπηψζεηο παηδηψλ πνπ δελ απάληεζαλ θαζφινπ ή δελ ήμεξαλ λα απαληήζνπλ. Πξέπεη επίζεο λα επηζεκαλζεί, φηη ηα παηδηά πνπ πξνζεγγίδνπλ ην θαηλφκελν, απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο, πξνζπαζνχλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα δίλνληάο ηεο δηάθνξεο νλνκαζίεο, φπσο: ειεθηξνζφθ, ξεύκα, θάηη εηδηθό, εηδηθή δύλακε, αθόκα θαη ειεθηξηζκό. Αληηζέησο, κεξηθά παηδηά απνδίδνπλ ηελ αηηία ηνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, ζηελ πξίδα θαη ζηα θαιψδηα

62 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηνλ ηνίρν. Γελ θαηαθέξλνπλ δειαδή, λα θζάζνπλ εχθνια ζην ζηάδην ηνπ ππιψλα θαη ηεο ΓΔΖ, φπσο κπνξεί λα παξαηεξεζεί απ ηηο απαληήζεηο παηδηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζηα ζηάδηα απηά εμαξρήο, ρσξίο λα ηνπο γίλνληαη νη ζρεηηθέο εξσηήζεηο. Λίγα παηδηά δειαδή, θαηαθέξλνπλ λα θζάζνπλ ηνλ ζπιινγηζκφ ηνπο ζηελ πεγή ηεο δξάζεο πνπ είλαη ε ΓΔΖ, δίλνληάο ηεο, ηηο εμήο νλνκαζίεο: εξγνζηάζην ειεθηξηζκνύ, εηδηθό εξγαζηήξην, καγαδί κε ξεύκαηα θαη πύξγνο από ξεύκαηα. Σέινο, θαίλεηαη φηη νη ζρεηηθνί πεηξακαηηζκνί, ηεο ζχλδεζεο ηεο ιάκπαο ζηελ μεισκέλε πξίδα, αιιά θαη ζηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ, πξνθαιεί ζηα παηδηά γλσζηηθέο ζπγθξνχζεηο θαη ηα επεξεάδεη ζηελ αιιαγή ησλ ηχπσλ εμήγεζήο ηνπο, κεηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πεηξακαηηζκψλ. Μηα ζπλνπηηθή επηζθφπεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ, αλά θαηεγνξία εμήγεζεο, απνηειεί ν πίλαθαο 3. Σα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη αλά ζπρλφηεηα εκθάληζήο ηνπο θαη αλά πνζνζηφ πνπ εθθξάδεη απηή ε ζπρλφηεηα ζε ζπλάξηεζε κε ην άζξνηζκα ησλ ζπλνιηθψλ απαληήζεσλ (120 απαληήζεηο). ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 49/120 40,83% ΓΗΑΝΟΜΖ 21/120 17,50% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 14/120 11,66% ΤΝΓΤΑΜΟ 14/120 11,66% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 4/120 3,33% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 8/120 6,66% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 10/120 8,33% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 3 Με κηα πξψηε καηηά ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ζπκπεξαίλεηαη φηη ην πνζνζηφ ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ εμεγήζεσλ (81,65%), είλαη κεγαιχηεξν απφ απηφ ησλ κε λαηνπξαιηζηηθψλ (10%). πγθεθξηκέλα, παξαηεξείηαη, φηη νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ απφ ηα παηδηά αλαθνξηθά κε ην πξψην θαηλφκελν, ήηαλ λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο, ζε πνζνζηφ

63 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ 40,83% (49/120) θαη αθνινπζνχλ νη λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο δηαλνκήο ζε πνζνζηφ 17,50% (21/120). Οξηζκέλα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απαληήζεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο είλαη: (π.ρ. όηη ε ιάκπα αλάβεη άκα ηελ βάινπκε ζηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ θαη ε ιάκπα αλάβεη από ηε ΔΕΗ), ελψ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο είλαη: (π.ρ. πίζσ από ηελ πξίδα ππάξρεη ξεύκα πνπ ζηέιλεη ε ΔΕΗ θαη πάεη ζηελ ιάκπα θαη γίλεηαη θσο). Απφ 11,66%, θαηέρνπλ ηφζν νη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο, φζν θαη νη ζπλδπαζηηθέο. Παξάδεηγκα κε παξαγνληηθήο εμήγεζεο είλαη (π.ρ. ε πξίδα καο ρξεηάδεηαη γηα λα ηε βάδνπκε ζηνλ ηνίρν), ελψ ζπλδπαζηηθήο εμήγεζεο είλαη ζηελ εξψηεζε Β3 (π.ρ. αλ ζπλδέζνπκε ηελ ιάκπα ζηελ μεισκέλε πξίδα δελ ζα αλάςεη, γηαηί δελ ζα πεξλάεη ν ειεθηξηζκόο θαη δελ έρνπκε έλα δηαθόπηε λα παηήζνπκε). Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε κε λαηνπξαιηζηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θαηλνκέλνπ (ηειενινγηθή ή αληκηζηηθή), αληηζηνηρεί ζπιινγηθά ζε πνζνζηφ 10% (12/120) ησλ ζπλνιηθψλ απαληήζεσλ, ελψ δελ έιεηςαλ θαη παηδηά πνπ δπζθνιεχηεθαλ λα δψζνπλ απαληήζεηο ή δελ ήμεξαλ λα απαληήζνπλ θαζφινπ ζε πνζνζηφ 8,33%. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα αληκηζηηθήο εμήγεζεο είλαη ζηελ εξψηεζε Γ3 (π.ρ. ε ιάκπα ήηαλ ιίγν άξξσζηε όηαλ ηε βάιακε ζηελ μεισκέλε πξίδα, γη απηό δελ άλαςε θαη κεηά, όηαλ ηε βάιακε ζηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ έγηλε θαιά). ηνλ πίλαθα 4 πνπ αθνινπζεί θαη ν νπνίνο είλαη επεμεγεκαηηθφο ησλ δχν παξαπάλσ, παξνπζηάδεηαη ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ πξψηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΓΞ/ΓΑ Β 29 (24,16%) 2 (1,66%) 7 (5,83%) 7 (5,83%) 1 (0,83%) 1 (0,83%) 1 (0,83%) 48/120 Γ 1 (0,83%) 2 (1,66%) - 3 (2,50%) 3 (2,50%) 1 (0,83%) 1 (0,83%) 12/120 Γ 19 (15,83%) 17 ( (14,16%) 7 (5,83%) 4 (3,33%) - 6 (5%) 6 (5,83%) 60/120 49/120 (40,83%) 21/120 (17,50%) 14/120 (11,66%) 14/120 (11,66%) 4/120 (3,33%) 8/120 (6,66%) 10/120 (8,33%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 4 Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, δηαπηζηψλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Β (πνπ πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ σο πξνο ηελ ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ) δηαηππψζεθαλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο (29 απφ ηηο ζπλνιηθέο 48), ελψ, κφλν (2 απφ ηηο ζπλνιηθέο 48) κε φξνπο δηαλνκήο. Οη ππφινηπεο είλαη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο (7 απφ ηηο 48) θαη ζπλδπαζηηθέο (7 απφ ηηο 48). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ (εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο

64 ησλ πξνβιέςεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο), νη απαληήζεηο ησλ παηδηψλ δελ ήηαλ θαη ηφζν μεθάζαξεο, κε απνηέιεζκα νη πεξηζζφηεξεο λα κνηξάδνληαη κεηαμχ ζπλδπαζηηθψλ θαη κε λαηνπξαιηζηηθψλ εμεγήζεσλ. ηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ (εξσηήζεηο εξκελείαο ησλ πεηξακάησλ απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο δηαλνκήο) θαίλεηαη φηη (19 απφ ηηο ζπλνιηθέο 60) δηαηππψζεθαλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη (17 απφ ηηο 60) κε φξνπο δηαλνκήο. Αξθεηέο φκσο είλαη θαη ζε απηήλ ηελ νκάδα εξσηήζεσλ νη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο (7 απφ ηηο ζπλνιηθέο 60), νη αληκηζηηθέο (6 απφ ηηο 60) θαη νη απαληήζεηο πνπ θαηαηάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία δελ μέξσ/ δελ απαληψ (6 απφ ηηο 60). Δπίζεο, απηφ πνπ ζπκπεξαίλεηαη είλαη φηη κεηά ηνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο, νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο κεηψζεθαλ (απφ 29 ζηελ Β νκάδα εξσηήζεσλ, ζε 19 ζηελ Γ νκάδα), ελψ παξαηεξήζεθε αχμεζε ζηηο εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο (απφ 2 πνπ δφζεθαλ ζηελ Β νκάδα, έγηλαλ 17 ζηελ Γ ). Δίλαη ηέινο, αμηνζεκείσην φηη ππήξμαλ παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ, δειαδή, πξηλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ πεηξακαηηζκψλ. 2 ν Φαηλόκελν (Φ2) Ο πίλαθαο 5 δείρλεη ηα απνηειέζκαηα ησλ εξσηήζεσλ αλαγλψξηζεο γηα ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΦΑΚΟ ΜΠΑΣΑΡΗΑ ΚΑΛΧΓΗΟ ΛΑΜΠΑ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ 5 ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ

65 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ Παξαηεξήζεθε ινηπφλ, φηη φια ηα παηδηά αλαγλψξηζαλ θαη νλφκαζαλ ακέζσο θαη ρσξίο ηδηαίηεξε δπζθνιία θαη ηα ηξία αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε, γεγνλφο πνπ δείρλεη πφζν εμνηθεησκέλα είλαη κε ηελ θαζεκεξηλή ρξήζε απηψλ θαη ηδηαίηεξα κε ηελ κπαηαξία, ηελ νπνία ρξεζηκνπνηνχλ ζε πνιιά ειεθηξνληθά ηνπο παηρλίδηα. Ο πίλαθαο 6 πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεη ηαμηλνκεκέλεο αλά ηχπν εμήγεζεο, ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ ζηηο εξσηήζεηο ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, πνπ αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ Β2/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Γ1/Γ4 Β1 Γ2 Γ5 ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. Β1/Γ1/Γ3 Γ1/Γ2 Β4/Γ5 Β3 Β2 Γ4 ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ1 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ2 Β1/Β2/Γ1 Β4 Β1/Β2 Β4/Γ1/Γ3 Γ4 Γ5 Β3/Γ2 Γ3 Γ4 Γ1/Γ5 Γ3 Β3/Γ5 Γ2 Γ3 Γ4 Γ1 Γ2/Γ4/Γ5 Γ1 Β3 ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. Β2/Γ1/Γ5 Β1/Γ3 Β3/Β4 Γ4 Γ1/Γ2 ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ1/Γ3 Β2/Γ2/Γ4 Γ5 ΒΑΗΛΖ Β1/Β2/Γ1 Γ2/Γ4 Β4/Γ5 Γ1 Β3/Γ3 ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ3 Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ2/Γ3 Β1/Β2/Β3 Γ1/Γ5 Γ2/Γ4 Γ1 Γ5 Β2/Γ1/Γ4 Γ5 Γ2/Γ4 Β4 Γ1/Γ3 Πίνακαρ 6 Όπσο παξαηεξείηαη παξαπάλσ, νη εμεγήζεηο ησλ παηδηψλ, είλαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο λαηνπξαιηζηηθέο απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Παξφιν, βέβαηα πνπ ηα παηδηά είλαη εμνηθεησκέλα κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ θαθνχ, νη ζπλδπαζηηθέο θαη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο είλαη αξθεηέο. Βέβαηα, ππήξραλ θαη αξθεηά παηδηά ηα νπνία, ζε δηάθνξεο εξσηήζεηο, είηε δελ γλψξηδαλ, είηε δελ απάληεζαλ θαζφινπ. Σα παηδηά πνπ εμήγεζαλ ην θαηλφκελν απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο, απνδίδνπλ ην άλακκα ηεο ιάκπαο ζην πεξηερφκελν ηεο κπαηαξίαο ην νπνίν νλνκάδνπλ: (εηδηθό πγξό, ξεύκα ειεθηξηζκό, θάηη δπλαηό)

66 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ Ο πίλαθαο 7, απνηειεί κηα πην ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, εθθξάδνληαο κε ζπρλφηεηεο εκθάληζεο θαη πνζνζηφ, θάζε ηχπν εμήγεζεο, ζε ζχλνιν απαληήζεσλ. ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 57/120 47,5% ΓΗΑΝΟΜΖ 16/120 13,33% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 12/120 10% ΤΝΓΤΑΜΟ 17/120 14,16% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 5/120 4,16% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 4/120 3,33% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 9/120 7,5% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 7 Οη λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο ζην δεχηεξν θαηλφκελν απνηεινχλ ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία (85% ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ), ζε ζχγθξηζε κε ηηο κε λαηνπξαιηζηηθέο πνπ θαηέρνπλ πνζνζηφ πνιχ πην κηθξφ (7,5% ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ). Φαίλεηαη μεθάζαξα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, φηη ην ζπγθεθξηκέλν θαηλφκελν πξνζεγγίδεηαη θπξίσο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο (47,5%). Κάπνηα ελδηαθέξνληα παξαδείγκαηα απαληήζεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο είλαη ηα εμήο: (π.ρ. αλ βάινπκε κπαηαξίεο κέζα ζην θαθφ ζα αλάβεη θαη ζα δίλεη θσο θαη ε ιάκπα ηνπ θαθνχ αλάβεη γηαηί βάιακε κέζα κπαηαξίεο), ελψ απφ ηελ άιιε πιεπξά θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα εμεγήζεσλ δηαλνκήο πνπ θαηέρνπλ ην 13,33% είλαη: (π.ρ. ε κπαηαξία έρεη κέζα ειεθηξηζκφ, ν νπνίνο πεξλάεη ζηα θαιψδηα θαη γίλεηαη θσο). Δίλαη άμην αλαθνξάο ην πνζνζηφ ησλ κε παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ (10%), θαζψο θαη ην πνζνζηφ ησλ ζπλδπαζηηθψλ απαληήζεσλ (14,16%), ην νπνίν είλαη κεγαιχηεξν απφ απηφ ησλ εμεγήζεσλ κε φξνπο δηαλνκήο

67 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ Απφ ηα δεδνκέλα ησλ δχν παξαπάλσ πηλάθσλ ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, πξνθχπηεη ν πίλαθαο 8, ζηνλ νπνίν επηρεηξείηαη ε παξνπζίαζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ πνζνζηνχ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ δεχηεξνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΓΞ/ΓΑ Β 33 (27,50%) 2 (1,66%) 4 (3,33%) 5 (4,16%) 2 (1,66%) 1 (0,83%) 1 (0,83%) 48/120 Γ 2 (1,66%) 2 (1,66%) 1 (0,83%) 4 (3,33%) (2,50%) 12/120 Γ 22 (18,33%) 12 (10%) 7 (5,83%) 8 (6.66%) 3 (2,50%) 3 (2,50%) 5 (4,17%) 60/120 57/120 (47,50%) 16/120 (13,33) 12/120 (10%) 17/120 (14,16%) 5/120 (4,16%) 4/120 (3.33%) 9/120 (7,5%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 8 Δίλαη μεθάζαξν φηη ζηηο εξσηήζεηο ηεο νκάδαο Β, νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ είλαη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο (33 απφ ηηο ζπλνιηθέο 48), ελψ δελ έιεηςαλ θαη νξηζκέλεο ζπλδπαζηηθέο, νη νπνίεο ππεξηεξνχλ (5 ζηηο ζπλνιηθέο 48), ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο ησλ εμεγήζεσλ. Όζνλ άθνξα ηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ ηνπ ζρεηηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ, νη παξαγνληηθέο απαληήζεηο (4 απφ ηηο ζπλνιηθέο 12) είλαη ίζεο κε ηηο ζπλδπαζηηθέο (4 ζηηο 12). Αλαθνξηθά κε ηελ νκάδα ησλ εξσηήζεσλ Γ, νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο είλαη ιεηηνπξγίαο (22 απφ ηηο 60) θαη αθνινπζνχλ ηεο δηαλνκήο (12 απφ ηηο 60). Αμηνζεκείσην είλαη φηη κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ ζρεηηθνχ πεηξακαηηζκνχ ηνπ θαηλνκέλνπ, νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο κεηψζεθαλ αηζζεηά (απφ 33 ζηελ νκάδα Β, ζε 22 ζηελ νκάδα Γ ), ελψ παξάιιεια, ππήξμε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ κε φξνπο δηαλνκήο (απφ 2 ζηελ νκάδα Β, ζε 12 ζηελ νκάδα Γ ). Δπίζεο, απμήζεθαλ αξθεηά θαη νη ππφινηπεο θαηεγνξίεο εμεγήζεσλ, ηδηαίηεξα νη κε παξαγνληηθέο (απφ 4, ζε 7), νη ζπλδπαζηηθέο (απφ 5, ζε 8) θαη ε θαηεγνξία δελ μέξσ/δελ απαληψ (απφ 1, ζε 5). ε γεληθέο γξακκέο φκσο, ηα πνζνζηά ηνπο είλαη πνιχ κηθξφηεξα ζε ζρέζε κε απηά ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ. Σέινο, νη κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο πνπ απνδίδνληαη ζε εξσηήζεηο ηεο Β θαη Γ νκάδαο, βξίζθνληαη ζηα ίδηα επίπεδα, ελψ ζεκαληηθφ ζεσξείηαη ην φηη θαη ζε απηφ ην θαηλφκελν, ζηελ εξψηεζε ηεο νκάδαο Γ, ππήξμαλ δχν παηδηά πνπ ηελ απάληεζαλ κε φξνπο δηαλνκήο

68 3 ν Φαηλόκελν (Φ3) Με ηελ ρξήζε ηνπ πίλαθα 9 επηρεηξείηαη ε παξνπζίαζε ηνπ θαηά πφζν ηα παηδηά γλψξηδαλ ή φρη ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΖΛΗΑΚΖ ΛΑΜΠΑ ΚΖΠΟΤ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΨΚΟ ΚΑΛΧΓΗΟ ΛΑΜΠΑ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ 9 Γίλεηαη θαλεξφ ινηπφλ, φηη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά θαη ζπγθεθξηκέλα ηα 9 απφ ηα 12 ηνπ δείγκαηνο (75% ηνπ ζπλφινπ ησλ παηδηψλ), αληηκεηψπηζαλ δπζθνιία ζην λα αλαγλσξίζνπλ θαη λα νλνκάζνπλ ην ελζσκαησκέλν θσηνβνιηατθφ ζηνηρείν, ζην ειηαθφ θσηηζηηθφ θήπνπ πνπ ηνπο δφζεθε, ελψ κφλν 3 απφ ηα ζπλνιηθά 12 (ην 25% ηνπ δείγκαηνο) γλψξηδαλ ή κπνξνχζαλ, έζησ ελ κέξεη, λα ην πξνζδηνξίζνπλ πεξηγξάθνληαο ηελ ρξήζε ηνπ, ρσξίο φκσο, θαη πάιη λα ην θαηνλνκάδνπλ. Παξνιαπηά, ζαλ αληηθείκελν ην ειηαθφ θσηηζηηθφ δελ ηνπο ήηαλ άγλσζην, ην είραλ μαλαδεί ζε θήπνπο, καγαδηά, κπαιθφληα, θηι. Σν βξήθαλ δειαδή, πνιχ ελδηαθέξνλ θαη αθνχ ην πεξηεξγάζηεθαλ αξθεηά, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο, θαηάθεξαλ ηα πεξηζζφηεξα λα αληηιεθζνχλ θαη λα ζπκπεξάλνπλ ηε ρξήζε ηνπ θσηνβνιηατθνχ. Αξρηθά ην ζεσξνχζαλ ζαλ έλα είδνο θνπκπηνχ, πνπ ην παηάο θαη αλάβεη ε ιάκπα ηνπ θσηηζηηθνχ, αξγφηεξα φκσο δηαπίζησλαλ φηη απηφ ζπλέβαηλε επεηδή θάιππηαλ κε θάπνην ηξφπν ηελ επηθάλεηά ηνπ. Δπνκέλσο, ζηγά-ζηγά άξρηδαλ λα ζπκπεξαίλνπλ φηη ε ιεηηνπξγία ηνπ έρεη λα θάλεη κε ην θσο θαη ην ζθνηάδη

69 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ηνλ παξαθάησ πίλαθα 10, παξαηίζεληαη ηαμηλνκεκέλεο αλά ηχπν εμήγεζεο, νη απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο ηνπ ηξίηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ έρεη λα θάλεη κε ην ηξίην θαηλφκελν, ην άλακκα δειαδή, ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ Β2/Γ4/Γ1/Γ2 Β1/Γ3 Β4/Γ1 Β3/Γ5 ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. Γ1/Γ2/Γ4/Γ5 Β1/Β3 Β4/Γ1 Β2 Γ3 ΜΑΡΗΝΑ Β2/Β3/Β4 Γ1/Γ1/Γ2 Γ5 Β1/Γ3 Γ4 ΣΤΛΗΑΝΖ Β3/Β4/Γ1 Γ2/Γ3/Γ5 Γ4 Β1/Β2 Γ1 ΑΡΗΣΔΗΓΖ Β4/Γ1/Γ2 Β1/Γ1 Γ4 Γ3 Β2/Β3/Γ5 ΜΑΡΗΛΔΣΑ Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ3 Γ1/Γ2 Γ4/Γ5 ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. Γ1 Β1/Γ2 Β3/Β4 Γ4 Β2/Γ1/Γ3 Γ5 ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ Γ1 Β2/Β4 Γ3/Γ5 Β1/Γ2 Γ4 Γ1 Β3 ΒΑΗΛΖ Γ1 Β1/Β3 Β4/Γ1 Β2 Γ2 Γ3/Γ4 Γ5 ΟΦΗΑ Β4/Γ1 Β2/Γ2 Β1/Γ1 Γ3 Β3/Γ4/Γ5 ΓΗΧΡΓΟ Α. Β3/Β4/Γ1/Γ2/Γ5 Β1 ΓΗΧΣΑ Β2/Β4/Γ1 Γ4 Β3/Γ5 Β2/Γ1 Γ3/Γ4 Β1/Γ1 Γ2 Πίνακαρ 10 Γ3 Απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα ησλ απνηειεζκάησλ, δηαπηζηψλεηαη φηη νη εμεγήζεηο πνπ δφζεθαλ γηα ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηελ βνήζεηα ηνπ θσηνβνιηατθνχ, είλαη πεξηζζφηεξν λαηνπξαιηζηηθέο παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο, ζπλδπαζηηθέο θαη κε παξαγνληηθέο, παξά παξαγνληηθέο δηαλνκήο. Διάρηζηα απφ ηα παηδηά θαηαθέξλνπλ λα θζάζνπλ ηνλ ζπιινγηζκφ ηνπο ζηελ πεγή ηεο δξάζεο πνπ είλαη ν ήιηνο, απνδίδνληαο ην άλακκα ηεο ιάκπαο κφλν ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Γελ ιείπνπλ φκσο θαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο παηδηψλ, ηα νπνία έδσζαλ κε λαηνπξαιηζηηθέο (ηφζν αληκηζηηθέο, φζν θαη ηειενινγηθέο) εμεγήζεηο, απνδίδνληαο ην άλακκα ηεο ιάκπαο ζε καγηθέο ηεο ηδηφηεηεο, αιιά θαη πεξηπηψζεηο παηδηψλ πνπ δελ απάληεζαλ θαζφινπ ή δελ ήμεξαλ λα απαληήζνπλ

70 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ Ο πίλαθαο 11 πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδεη ζπλνπηηθά ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε ζχλνιν απαληήζεσλ. ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 42/120 35% ΓΗΑΝΟΜΖ 4/120 3,33% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 23/120 19,16% ΤΝΓΤΑΜΟ 27/120 22,50% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 4/120 3,33% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 8/120 6,66% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 12/120 10% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 11 ηνλ πην πάλσ πίλαθα, θαίλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο ησλ παηδηψλ είλαη λαηνπξαιηζηηθνχ ηχπνπ, κε ζπλνιηθφ πνζνζηφ πεξίπνπ ζην 80% (άζξνηζκα ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ) ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ, ελψ νη κε λαηνπξαιηζηηθέο, ζε ζπλνιηθφ πνζνζηφ δελ μεπεξλνχλ ην 10%. Απφ ην 80% ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ απαληήζεσλ, ην 35% (42 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120) ήηαλ παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο, ελψ πςειά πνζνζηά θαηέρνπλ θαη νη κε παξαγνληηθέο κε 19,16% (23 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120), θαζψο θαη νη ζπλδπαζηηθέο κε 22,5 ν % (27 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120). Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα εμεγήζεσλ κε φξνπο ιεηηνπξγίαο πνπ δφζεθαλ απφ ηα παηδηά είλαη ηα αθφινπζα: (π.ρ. ε ιάκπα ζα αλάςεη άκα θσηίζνπκε ην θσηνβνιηατθό, ή κπνξνύκε λα ηελ θάλνπκε λα αλάςεη άκα ηελ βγάινπκε έμσ ζηνλ θήπν λα ηε δεη ν ήιηνο), ελψ νξηζκέλα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα κε παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ είλαη: (π.ρ. γηα λα αλάςεη ε ειηαθή ιάκπα ηνπ θήπνπ πξέπεη λα βάινπκε κπαηαξίεο) θαη ζπλδπαζηηθψλ (π.ρ. γηα λα αλάςεη πην πνιύ ε ιάκπα πξέπεη λα ηελ αθήζνπκε πνιύ ζηνλ ήιην θαη κεηά λα ηελ βάινπκε ζηελ πξίδα). Αθφκα νη αληκηζηηθέο εμεγήζεηο πνπ δηαηππψζεθαλ απφ ηα παηδηά (π.ρ. ε ιάκπα ηνπ θήπνπ είλαη καγηθή θαη γη απηό αλάβεη), είλαη ζε

71 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ πνζνζηφ 6,66% (8 απφ ηηο 120), δηπιάζην απφ απηφ ησλ εμεγήζεσλ κε φξνπο δηαλνκήο 3,33% (4 απφ ηηο 120), ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ησλ νπνίσλ είλαη ην εμήο: (π.ρ. πξέπεη ν ήιηνο λα δώζεη πνιύ θσο ζην θσηνβνιηατθό ηε κέξα θαη κεηά ζα πάεη ην ξεύκα ζηε ιάκπα θαη απηή ζα αλάςεη ην βξάδπ). Δπεμεγεκαηηθφο ησλ δχν παξαπάλσ πηλάθσλ ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, είλαη ν πίλαθαο 12 πνπ παξνπζηάδεη ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ ηξίηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΓΞ/ΓΑ Β 16 (13,33%) - 13 (10,83%) 12 (10%) - 3 (2,50%) 4 (3,33%) 48/120 Γ 1 (0,83%) 1 (0,83%) 2 (1,67%) 6 (5%) 1 (0,83%) 1 (0,83%) - 12/120 Γ 25 (20,83%) 3 (2,50%) 8 (6,66%) 9 (7,50%) 3 (2,50%) 4 (3,33%) 8 (6,66%) 60/120 42/120 (35%) 4/120 (3,33%) 23/120 (19,16%) 27/120 (22,50%) 4/120 (3,33%) 8/120 (6,66%) 12/120 (10%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 12 Παξαηεξείηαη ινηπφλ, ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, φηη ην πνζνζηφ εκθάληζεο ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ ιεηηνπξγίαο, απμάλεηαη αξθεηά ζηελ Γ νκάδα εξσηήζεσλ ζε 20,83%, απφ 13,33% πνπ ήηαλ ζηε Β νκάδα. Δπίζεο, αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ εμεγήζεηο δηαλνκήο, ηφζν ζηηο εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεσλ (Γ νκάδα εξσηήζεσλ) ζε πνζνζηφ 0,83%, αιιά θαη ζηηο εξσηήζεηο εξκελείαο ησλ ζρεηηθψλ πεηξακαηηζκψλ (Γ νκάδα εξσηήζεσλ) ζε πνζνζηφ 2,5%. Αθφκε ελζαξξπληηθφ είλαη ην φηη ηα κεγάια πνζνζηά ησλ κε παξαγνληηθψλ (10,83%) θαη ζπλδπαζηηθψλ εμεγήζεσλ (10%) πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ Β νκάδα εξσηήζεσλ, κεηψλνληαη αηζζεηά ζηελ Γ νκάδα, πνπ έπεηαη ησλ ζρεηηθψλ πεηξακαηηζκψλ. Χζηφζν, φζνλ αθνξά ηηο κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο, θαζψο θαη ηελ ηειεπηαία θαηεγνξία ΓΞ/ΓΑ, παξαηεξείηαη κηα κηθξή άλνδνο ησλ αληίζηνηρσλ πνζνζηψλ ηνπο, απφ ηηο εξσηήζεηο ηεο Β νκάδαο, πξνο ηηο εξσηήζεηο ηεο Γ νκάδαο, νη ζπρλφηεηεο ηνπο παξακέλνπλ φκσο, ζην ζχλνιφ ηνπο αξθεηά κηθξφηεξεο, ζε ζρέζε κε απηέο ησλ ππφινηπσλ θαηεγνξηψλ

72 Απνηειέζκαηα Β Φάζεο Μέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνξείαο ησλ ίδηνπ ηχπνπ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο, γηα θαζέλα απφ ηα ηξία θαηλφκελα, θαζψο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ νκάδσλ ησλ παηδηψλ, επηρεηξείηαη ε αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο Β Φάζεο ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ησλ δσγξαθηώλ, (πνπ είραλ γίλεη ζηηο ζπλεληεχμεηο ηεο Α Φάζεο), εθ κέξνπο θάζε παηδηνχ, ζηα ππφινηπα παηδηά ηεο νκάδαο ηνπ, πνπ πξνεγήζεθε ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, παξαθίλεζε ηα παηδηά λα εμνηθεησζνχλ κε ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο, λα εθθξάζνπλ ηηο αληηιήςεηο ηνπο, ρσξίο λα δηζηάδνπλ θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, λα εληνπίζνπλ κφλα ηνπο θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηηο δηαθνξέο ησλ δηθψλ ηνπο πξνζεγγίζεσλ γηα ηα θαηλφκελα, ζε ζρέζε κε απηέο ησλ ππνινίπσλ θαη λα αλαζεσξήζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφ άξρηζε λα εκθαλίδεηαη θαη κηα πξψηε, θνηλψο απνδεθηή απφ ηα πεξηζζφηεξα παηδηά, αλαπαξάζηαζε ησλ ζηαδίσλ θάζε ελεξγεηαθήο αιπζίδαο. Βέβαηα, ππήξραλ θαη παηδηά πνπ δελ έδηλαλ ζεκαζία ηελ ψξα πνπ θάπνην άιιν παηδί ηεο νκάδαο ηνπο παξνπζίαδε ηελ ζσζηή δηάηαμε ησλ θαηλνκέλσλ ζηε δσγξαθηά ηνπ, κε απνηέιεζκα λα επηκέλνπλ ζηηο κε ζπκβαηέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπο. Όζνλ αθνξά ην θνπθινζέαηξν, πνπ απνηέιεζε ηελ πξψηε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε θαηλνκέλνπ, ηα απνηειέζκαηα είλαη πνιχ ζεηηθά. Σα παηδηά ελζνπζηάζηεθαλ κε ηελ απηνζρέδηα θνχθια θαη έδεημαλ κεγάιν ελδηαθέξνλ λα ηελ βνεζήζνπλ λα βξεη ιχζε ζηνπο δηάθνξνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ ηνπο εηζήγαγε. πκκεηείραλ ζηηο ζπδεηήζεηο, πξνβιεκαηηδφληνπζαλ, πξνέβιεπαλ θαη πξφηεηλαλ, ρσξίο δπζθνιία, δηάθνξεο ηδέεο πεηξακαηηζκψλ, ζπδεηνχζαλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ πξνηάζεσλ ηνπο, επηθαινχκελα πνιιέο θνξέο ηα φζα είραλ επεμεξγαζηεί ζηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο δηεξεχλεζεο θαη πξνρσξνχζαλ ζπλεξγαηηθά ζηνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο, κέρξη λα θαηαιήμνπλ ζηελ ηειηθή ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο. ηε δεχηεξε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε θαηλνκέλνπ, πνπ είρε λα θάλεη κε ηε ζύλδεζε ησλ ζρεηηθώλ πεηξακαηηθώλ δηαηάμεσλ, ηα παηδηά θάζε νκάδαο κνίξαδαλ ξφινπο κεηαμχ ηνπο, ρσξίο λα ηζαθψλνληαη, γηα ην πνηνο ζα αλαιάβεη λα ζπλδέζεη ην εθάζηνηε αληηθείκελν θαη ελζνπζηάδνληαλ θάζε θνξά πνπ θαηάθεξλαλ λα αλάςνπλ ηε ιάκπα ηνπ Λακπν-Θεάηξνπ. Έδεημαλ πνιχ κεγάιν ελδηαθέξνλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ (Φ1) θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηηο απηνζρέδηεο καθέηεο ηνπ εξγνζηαζίνπ ηεο ΓΔΖ θαη ηνπ ππιψλα, ηηο νπνίεο δελ δπζθνιεχηεθαλ θαζφινπ λα ζπλδέζνπλ κε ηα ππφινηπα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο. Αθφκα πην εχθνια θαη γξήγνξα, αθνχ είρε ιηγφηεξα ζηάδηα, θαηάθεξαλ λα ζπλδέζνπλ φιεο νη νκάδεο ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο ηνπ (Φ2), δηαδηθαζία ηελ νπνία ήζειαλ ζπλέρεηα λα επαλαιακβάλνπλ. Όζνλ αθνξά ην (Φ3), παξαμελεχηεθαλ κε ην δηαθνξεηηθφ

73 ζρήκα θαη κέγεζνο πνπ είρε ην θσηνβνιηατθφ ζηνηρείν, απφ απηφ πνπ είραλ επεμεξγαζηεί ζηελ ζπλέληεπμε ηεο Α Φάζεο θαη ηνπο πήξε αξθεηφ ρξφλν κέρξη λα βξνπλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ. Δπίζεο, κεξηθέο νκάδεο δήηεζαλ απφ κφλεο ηνπο, λα ζπκβνπιεπηνχλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ μαλά ην ειηαθφ θσηηζηηθφ ηνπ θήπνπ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαθέξνπλ λα ζπλδέζνπλ ην θσηνβνιηατθφ κε ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο θαη λα θάλνπλ ηε ιάκπα λα αλάςεη. Πξνζπάζεζαλ λα αλάςνπλ ινηπφλ, ηε ιάκπα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο ηνπ (Φ3), ζε παξαιιειία κε ην ειηαθφ θσηηζηηθφ θήπνπ, πξψηα κε ηε βνήζεηα ηνπ ήιηνπ, έμσ ζηνλ θήπν ηνπ ζρνιείνπ θη έπεηηα θσηίδνληαο ην θσηνβνιηατθφ κε έλαλ θαθφ. ηελ ηξίηε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε θαηλνκέλνπ, πνπ είρε λα θάλεη κε ηε ζπκπιήξσζε ησλ παδι κε ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο απεηθφληζεο ησλ ζηαδίσλ θάζε θαηλνκέλνπ, νη πεξηζζφηεξεο νκάδεο κπφξεζαλ λα ηα θαηαθέξνπλ, ζπλδένληαο ηηο θάξηεο ζε παξαιιειία κε ηα αληηθείκελα ησλ εθάζηνηε πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ. Άιιεο πάιη νκάδεο, ζπκπιήξσλαλ ηα παδι ζε δηαθνξεηηθφ ηξαπέδη θαη ζπκβνπιεχνληαλ ηηο ζπλδεδεκέλεο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο ηεο πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηαο, κφλν γηα επηβεβαίσζε

74 Όζνλ αθνξά ηελ ηέηαξηε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε θαηλνκέλνπ, πνπ έρεη λα θάλεη κε ηελ δξακαηνπνίεζε ησλ ζηαδίσλ θάζε ελεξγεηαθήο αιπζίδαο, ηα παηδηά ελζνπζηάδνληαη θαη κφλν ζην άθνπζκα κνπζηθνθηλεηηθνχ παηρληδηνχ. Μνίξαζαλ ακέζσο ηνπο ξφινπο ησλ ζηαδίσλ θαη ήζειαλ ζπλέρεηα λα επαλαιακβάλεηαη ε δηαδηθαζία πξνθεηκέλνπ λα αλαπαξαζηήζνπλ φια ηα ζηάδηα. Καηάθεξλαλ θη ελψλνληαλ ζσζηά, αλαπαξηζηάλνληαο κε ηα ρέξηα ηνπο ηα θαιψδηα θαη πνιιέο θνξέο φηαλ ζηακαηνχζε ε κνπζηθή είηε θαζφληνπζαλ ζην πάησκα, είηε μάπισλαλ. πλάληεζαλ κηα κηθξή δπζθνιία ζην (Φ1), επεηδή κπεξδεπφληνπζαλ θαη απφ ηε βηαζχλε ηνπο δελ κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζσζηά αλάκεζα ζηα ππφινηπα ζηάδηα ηεο αιπζίδαο πνπ βξίζθνληαλ ζε ζεηξά ζην πάησκα. Αθνχ φκσο, κφλα ηνπο δηφξζσλαλ ηηο ζέζεηο ηνπο ή επηδείθλπαλ θαη ζηα άιια κέιε ηεο νκάδαο πνπ ζα έπξεπε λα είραλ ζηαζεί, επαλαιάκβαλαλ ηε δηαδηθαζία κέρξη λα πεηχρνπλ κηα ζσζηή αλαπαξάζηαζε. Ζ ηειεπηαία δξαζηεξηφηεηα, πνπ αθνινπζεί φισλ ησλ πξνεγνχκελσλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, αθνξά ηελ ζύγθξηζε ησλ ηξηώλ θαηλνκέλσλ. Οη πεξηζζφηεξεο νκάδεο, κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία, θαηαθέξλνπλ λα αλαπαξαζηήζνπλ, κε ηε βνήζεηα ησλ απηνζρέδησλ θαξηψλ, ζε έλα κεγάιν ραξηφλη, ηηο ελεξγεηαθέο αιπζίδεο ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, πνπ θαηαιήγνπλ ζε θνηλή ηειηθή απνζήθε ελέξγεηαο. Καζέλα παηδί ηεο θάζε νκάδαο αλαιακβάλεη λα θηηάμεη θάπνηα απφ ηηο 3 ελεξγεηαθέο αιπζίδεο θαη δηνξζψλεηαη αλ ρξεηαζηεί, κέζα απφ δηάινγν, απφ ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ. Πξνθχπηεη απφ ηα ιεγφκελα ησλ παηδηψλ, ε επηινγή ηνπ (Φ3) σο πξνηηκψκελνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο θαη θαηαγξάθνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη ιφγνη απηήο ηεο επηινγήο. Με αθνξκή απηή ηελ επηινγή μεθηλάεη κηα ζπδήηεζε επαηζζεηνπνίεζεο ησλ παηδηψλ απέλαληη ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, θαζψο θαη ζηε ρξήζε ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο

75 Απνηειέζκαηα Γ Φάζεο 1 ν Φαηλόκελν (Φ1) ηνλ πίλαθα 13 παξνπζηάδεηαη θαηά πφζν ηα παηδηά γλψξηδαλ ή φρη ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ πξψηνπ θαηλνκέλνπ, ζηε Φάζε ηνπ Post-test. ε αληίζεζε κε ηελ Α Φάζε, πνπ γηλφηαλ πξνζπάζεηα αλίρλεπζεο ησλ βησκαηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ γηα ην ηη ππάξρεη πίζσ απφ ηελ πξίδα, θαζψο θαη γηα ηελ πεγή ηεο δξάζεο ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο, ζηελ θάζε απηή ηεο αμηνιφγεζεο, πξνζηίζεληαη ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ν ππιψλαο, αιιά θαη ην εξγνζηάζην ηεο ΓΔΖ, κε κνξθέο καθεηψλ, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί αλ ην παηδί, κεηά θαη ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε φπνπ ηα επεμεξγάζηεθε, ηα εληάζζεη ζηελ ελεξγεηαθή αιπζίδα ηνπ θαηλνκέλνπ. Όια ηα παηδηά γλψξηδαλ ηε ιάκπα θαη ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ, ελψ κφλν δχν απφ ηα παηδηά δελ αλαγλψξηδαλ, νχηε θαη ελζσκάησλαλ ζηελ ελεξγεηαθή αιπζίδα ηνπ θαηλνκέλνπ, ηνλ ππιψλα θαη ην εξγνζηάζην ηεο ΓΔΖ. Όζνλ αθνξά ηνλ ππιψλα, ιίγα παηδηά ζπκφληνπζαλ ηελ αθξηβή ηνπ νλνκαζία, ηα ππφινηπα ηνλ νλφκαδαλ: θνιώλα θαη ςειό μύιν κε θαιώδηα. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Λάκπα ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Πξίδα Σνίρνπ (μεισκέλε κε θαιώδηα) ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Απηνζρέδηνο Ππιώλαο ΓΔΖ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ Απηνζρέδην Δξγνζηάζην ΓΔΖ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ

76 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ Ο πίλαθαο 14 πνπ παξαηίζεηαη ζηε ζπλέρεηα, επηρεηξεί ηελ παξνπζίαζε, αλά θαηεγνξία εμήγεζεο, ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ, ζηε θάζε ηεο αμηνιφγεζεο, αλαθνξηθά κε ην πξψην θαηλφκελν δειαδή, ην άλακκα ηεο ιάκπαο απφ ηελ ΓΔΖ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ Β1/Β3/Β4 Γ1 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ2 Β1/Β2/Β3 Γ1/Γ1/Γ4 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1 Β2 /Γ1/Γ2 Γ3/Γ4/Γ5 Γ5 Γ3 Γ1/Γ4 Γ5 Γ3 Β4/Γ2 Γ2/Γ3/Γ4 Γ1/Γ5 ΑΡΗΣΔΗΓΖ Β2/Β4/Γ1 Β1/Β3 Γ1 Γ2/Γ5 Γ3/Γ4 ΜΑΡΗΛΔΣΑ Γ1/Β3/Β4 Γ3 Β1/Β2/Γ1 Γ2/Γ4/Γ5 ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. Β1/Β4/Γ1 Β2/Γ2 Β3/Γ1 Γ3 Γ4/Γ5 ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1/Γ4 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ4 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1 Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Γ2/Γ5 Γ2/Γ4/Γ5 Β2/Γ1/Γ2 Γ4/Γ5 ΓΗΧΣΑ Β1/Γ1 Β2/Γ5 Γ3 Γ1 Γ3/Γ5 Γ2 Γ1/Γ3 Β3/Β4 Γ4 Πίνακαρ 14 Γ2 Γ1/Γ3 Απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα ζρεκαηίδεηαη θαη κηα ζπλνιηθή εηθφλα ησλ λνεηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ θάζε παηδηνχ γηα ην πξψην θαηλφκελν, ζηε θάζε ηνπ Post-test. Φαίλεηαη ινηπφλ, φηη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά έδσζαλ εμεγήζεηο λαηνπξαιηζηηθνχ ηχπνπ θαη ιηγφηεξεο κε λαηνπξαιηζηηθέο. Γηαπηζηψλεηαη επίζεο, φηη νη εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο είλαη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηεο δηαλνκήο, ελψ θαη πάιη δελ ιείπνπλ νη κε παξαγνληηθέο, θαζψο θαη νη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά, αθφκα θαη κεξηθά απφ απηά πνπ δελ είραλ αλαθεξζεί ζην Pre-test ζηελ πεγή ηεο δξάζεο πνπ είλαη ε ΓΔΖ, θαηαθέξλνπλ θαη ζπλδένπλ ζσζηά ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, ελζσκαηψλνληαο φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο

77 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ Ο πίλαθαο 15 πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδεη κε έλα πην ζπλνπηηθφ ηξφπν ηα δεδνκέλα ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, εθθξάδνληαο κε ζπρλφηεηεο εκθάληζεο θαη πνζνζηφ, θάζε ηχπν εμήγεζεο, ζε ζχλνιν απαληήζεσλ παηδηψλ. ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 56/120 46,67% ΓΗΑΝΟΜΖ 27/120 22,50% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 9/120 7,50% ΤΝΓΤΑΜΟ 16/120 13,33% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 3/120 2,50% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 3/120 2,50% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 6/120 5% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 15 Όπσο παξαηεξείηαη απφ ηνλ πην πάλσ πίλαθα, νη απαληήζεηο λαηνπξαιηζηηθνχ ηχπνπ αλέξρνληαη ζε πνζνζηφ 90% ησλ ζπλνιηθψλ απαληήζεσλ ηνπ δείγκαηνο, ελψ νη κε λαηνπξαιηζηηθέο θαηέρνπλ έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 5% θαη νη δελ μέξσ/δελ απαληψ αληηζηνηρνχλ επίζεο ζην 5% (6 απφ ηηο 120). Ζ ζπληξηπηηθή απηή δηαθνξά κεηαμχ ησλ απαληήζεσλ δείρλεη φηη ε πιεηνςεθία ησλ παηδηψλ εξκελεχεη λαηνπξαιηζηηθά ην πξψην θαηλφκελν. Απφ ην 90% ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ απαληήζεσλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ 46,67% (56 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120) θαηέρνπλ νη εμεγήζεηο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, ελψ αθφκα ζεκαληηθφ είλαη θαη ην πνζνζηφ ησλ απαληήζεσλ κε φξνπο δηαλνκήο πνπ είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 22,50% (27 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120). Δλδεηθηηθά παξαηίζεληαη νξηζκέλα παξαδείγκαηα εμεγήζεσλ απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο: (π.ρ. ε ιάκπα αλάβεη επεηδή ηελ βάιακε ζηελ πξίδα θαη κεηά ηα θαιώδηα πάλε ζηνλ ππιώλα θαη κεηά ηα ζπλδέζακε κε ηε ΔΕΗ), αιιά θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο (π.ρ. ε ιάκπα αλάβεη επεηδή ην εξγνζηάζην ηεο ΔΕΗ ζηέιλεη ειεθηξηζκό, πνπ πεξλάεη από ηελ θνιώλα κε ηα θαιώδηα θαη πεξηκέλεη πίζσ από ηελ πξίδα ηνπ ηνίρνπ θαη βάδνπκε εκείο ηε ιάκπα θαη γίλεηαη θσο)

78 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ Ο πίλαθαο 16 απνηειεί ζπκπιήξσκα ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, θαζψο παξνπζηάδεη ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ ζρεηηθνχ, κε ην πξψην θαηλφκελν, εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΓΞ/ΓΑ Β 36 (30%) 4 (3,33%) 4 (3,33%) 4 (3,33%) /120 Γ 2 (1,67%) 3 (2,50%) 1 (0,83%) 4 (3,33%) 1 (0,83%) - 1 (0,83%) 12/120 Γ 18 (15%) 20 (16,67%) 4 (3,33%) 8 (6,66%) 2 (1,67%) 3 (2,50%) 5 (4,17%) 60/120 56/120 (46,67%) 27/120 (22,50%) 9/120 (7,50%) 16/120 (13,33%) 3/120 (2,50%) 3/120 (2,50%) 6/120 (5%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 16 Φαίλεηαη ινηπφλ, φηη ην πνζνζηφ ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ ιεηηνπξγίαο κεηψλεηαη θαηά ην ήκηζπ, απφ 30% (36 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120) ζηηο εξσηήζεηο πξνβιέςεσλ ηεο νκάδαο Β, θηάλεη ην 15% (18 ζηηο 120) ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά είλαη πξαγκαηηθά αμηνζεκείσην λα αλαθεξζεί φηη νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο ζρεδφλ πεληαπιαζηάδνληαη χζηεξα απφ ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ, θηάλνπλ δειαδή, ην 16,67% (20 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120), ελψ θαηείραλ κφιηο ην 3,33% ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Β. Όζνλ αθνξά ηηο κε παξαγνληηθέο θαη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο θπκαίλνληαη ζηα ίδηα επίπεδα κεηαμχ Β θαη Γ νκάδαο εξσηήζεσλ. Δπίζεο, ζηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο είλαη ζπλδπαζηηθνχ ηχπνπ (4 απφ ηηο ζπλνιηθέο 12), ρσξίο φκσο λα ιείπνπλ θαη νη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο (2 απφ ηηο 12) θαη δηαλνκήο (3 απφ ηηο 12). Ζ κηθξή αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ ηχπν ησλ εμεγήζεσλ δελ μέξσ/δελ απαληψ ηεο νκάδαο Γ, δελ δείρλεη αλεζπρεηηθή, θαζψο νη απαληήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία, θαηείραλ εμαξρήο έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ 5% (6 απφ ηηο 120) ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ πνπ δφζεθαλ

79 2 ν Φαηλόκελν (Φ2) ηνλ πίλαθα 17, επηρεηξείηαη κηα θαηαγξαθή ηνπ θαηά πφζν ηα παηδηά γλψξηδαλ ή δελ γλψξηδαλ, ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, ζηε Φάζε ηνπ Post-test. Παξφιν πνπ δελ δφζεθε απηή ηε θνξά ζηα παηδηά ν θαθφο, αιιά κφλν ηα κεκνλσκέλα κέξε ηνπ (κπαηαξία, θαιψδηα, ιακπάθη), είλαη εκθαλέο φηη θαη ηα 12 παηδηά, δείρλνληαο κεγάιν ελδηαθέξνλ, αλαγλψξηζαλ ακέζσο θαη ηα ηξία αληηθείκελα, ε ρξήζε ησλ νπνίσλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Δπίζεο, δελ δπζθνιεχνληαη θαζφινπ ζηελ ζπλδεζκνινγία ησλ αληηθεηκέλσλ, ίζα-ίζα δείρλνπλ κεγάιε εμνηθείσζε θαη ελζνπζηάδνληαη κε ην απνηέιεζκα (άλακκα ιάκπαο). ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΜΠΑΣΑΡΗΑ ΚΑΛΧΓΗΟ ΛΑΜΠΑ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ 17 ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ

80 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ηνλ πίλαθα 18 πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη νη λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ην δεχηεξν θαηλφκελν, πνπ έρεη λα θάλεη κε ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, παξνπζηάδνληαη, αλά ηχπν εμήγεζεο, νη απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο ηνπ αληίζηνηρνπ, κε ην θαηλφκελν, εξσηεκαηνινγίνπ, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Β1/Β3/Γ1 Β4/Γ1/Γ2 Γ5 Β1/Β3/Β4 Γ1 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1/Γ5 Β1/Β2/Β4 Γ1 Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ1 Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ2 Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ1/Γ3 Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ4 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1/Γ5 Β1/Β3/Β4 Γ3/Γ5 Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ5 Β2/Β4/Γ1 Γ2/Γ3/Γ4 Β2/Γ1/Γ2 Γ4 Γ2/Γ4 Γ5 Β1/Β3 Β2/Γ3 Γ1 Γ4 Γ3 Γ3/Γ5 Γ2/Γ4/Γ5 Β3 Γ3 Γ2/Γ4 Γ3 Β3 Γ1/Γ5 Γ4/Γ5 Β3/Γ3 Γ1 Β2/Γ2/Γ4 Γ5 Γ2 Γ5 Γ1 Γ3 Β3 Γ2/Γ4 Β2/Γ1/Γ1 Γ2/Γ4 Γ3 Β2/Γ2 Γ4 Πίνακαρ 18 Γ3 Γ1 Απφ ηελ παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ, παξαηεξείηαη φηη ηα παηδηά πξνζεγγίδνπλ ην δεχηεξν θαηλφκελν λαηνπξαιηζηηθά, δίλνληαο θπξίσο απαληήζεηο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο, κε απηέο απφ ηελ πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο λα ππεξηεξνχλ, έλαληη απηψλ ηεο δηαλνκήο. Πξέπεη φκσο, λα αλαθεξζεί, φηη θαη ζε απηφ ην θαηλφκελν δελ ιείπνπλ νη κε παξαγνληηθέο, θαζψο θαη νη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο, ν κεησκέλνο αξηζκφο ησλ παηδηψλ πνπ απαληνχλ κε λαηνπξαιηζηηθά. Απηφ κάιινλ, νθείιεηαη θπξίσο ζηελ εμνηθείσζε πνπ παξνπζηάδνπλ ηα λήπηα αλαθνξηθά κε ην άλακκα ηεο ιάκπαο, ρξεζηκνπνηψληαο σο πεγή ηεο δξάζεο ηελ κπαηαξία. Πνιιά παηδηά, ζε εξσηήζεηο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο κπαηαξίαο, θαζψο θαη

81 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κπνξνχκε λα θάλνπκε ηε ιάκπα λα αλάςεη πην έληνλα, απαληνχλ κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο, αλαθεξφκελα ζηελ θαζεκεξηλή ρξήζε ησλ κπαηαξηψλ πνπ ηνπο είλαη νηθεία. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηέηνησλ απαληήζεσλ είλαη ην εμήο (π.ρ. νη κπαηαξίεο έρνπλ έλα πγξό πνπ ηειεηώλεη όηαλ ηηο ρξεζηκνπνηνύκε πνιύ θαη κεηά πξέπεη λα ηηο ξίμνπκε ζηελ αλαθύθισζε θαη λα πάξνπκε θαηλνύξηεο πνπ ζα είλαη γεκάηεο ξεύκα). Ο πίλαθαο 19, παξνπζηάδεη ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, ζε ζχλνιν απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ. ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 60/120 50% ΓΗΑΝΟΜΖ 29/120 24,17% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 10/120 8,33% ΤΝΓΤΑΜΟ 11/120 9,17% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 3/120 2,50% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 2/120 1,67% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 5/120 4,17% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 19 Αζξνίδνληαο ηηο ζπρλφηεηεο εκθάληζεο ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ εμεγήζεσλ παξαηεξείηαη, φηη θηάλνπλ ηηο 110 θαη αληηζηνηρνχλ ζην 91,67% ησλ ζπλνιηθψλ απαληήζεσλ ηνπ δείγκαηνο. Απφ ην πνζνζηφ απηφ, ην 50% (60 ζηηο 120), αλήθεη ζηηο εμεγήζεηο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη ην 24,17% (29 ζηηο 120) αλήθεη ζηηο εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο. Απφ ηηο κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο πνπ δφζεθαλ θαη νη νπνίεο ήηαλ ειάρηζηεο, ην 1,67% (2 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120) αληηζηνηρεί ζηηο αληκηζηηθέο, ελψ, ην 2,50% (3 απφ ηηο 120) ζηηο ηειενινγηθέο. Οη ζπλδπαζηηθέο θαη νη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο θαηέρνπλ πεξίπνπ ηα ίδηα πνζνζηά. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα ζπλδπαζηηθήο εμήγεζεο ηνπ θαηλνκέλνπ είλαη (π.ρ. ε κπαηαξία καο ρξεηάδεηαη, γηαηί έρεη ξεύκα θαη πάεη ζηελ πξίδα γηα λα αλάςεη ε ιάκπα) θαη κε παξαγνληηθήο (π.ρ. ε ιάκπα δελ άλαςε ρσξίο ηηο κπαηαξίεο γηαηί δελ ηηο είρακε βάιεη ζσζηά)

82 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ Μηα πην επεμεγεκαηηθή παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ ησλ παξαπάλσ πηλάθσλ, απνηειεί ν πίλαθαο 20, ν νπνίνο αλαγξάθεη ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ δεχηεξνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΓΞ/ΓΑ Β 35 (29,17%) 5 (4,17%) 4 (3,33%) 2 (1,67%) - 1 (0,83%) 1 (0,83%) 48/120 Γ 4 (3,33%) 3 (2,50%) - 2 (1,67%) 1 (0,83%) - 2 (1,66%) 12/120 Γ 21 (17,50%) 21 (17,50%) 6 (5%) 7 (5,83%) 2 (1,66%) 1 (0,83%) 2 (1,66%) 60/120 60/120 (50%) 29/120 (24,17%) 10/120 (8,33%) 11/120 (9,17%) 3/120 (2,50%) 2/120 (1,67%) 5/120 (4,17%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 20 Όπσο αλαθέξζεθε θαη πην πάλσ, νη λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο απνηεινχλ ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ησλ απαληήζεσλ πνπ δφζεθαλ ζην ζπγθεθξηκέλν θαηλφκελν. Σν πνζνζηφ ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ ιεηηνπξγίαο, απφ 29,17% πνπ είλαη ζηελ Β νκάδα εξσηήζεσλ, κεηψλεηαη αξθεηά ζηελ Γ νκάδα εξσηήζεσλ θαη γίλεηαη 17,50%. Αληηζέησο, εληππσζηαθφηεξα απνηειέζκαηα εκθαλίδνληαη ζηηο παξαγνληηθέο εμεγήζεηο απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο, φπνπ ην πνζνζηφ ηνπο απμάλεηαη πάξα πνιχ, απφ 4,17% ζηελ Β νκάδα εξσηήζεσλ, θηάλεη ην 17,50% ζηελ νκάδα Γ. Έλα αθφκα ζεκαληηθφ γεγνλφο πνπ ρξήδεη αλαθνξάο είλαη, φηη ζηελ νκάδα Γ ησλ εξσηήζεσλ, ηφζν νη εμεγήζεηο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, φζν θαη νη εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο βξίζθνληαη ζρεδφλ ζηα ίδηα αξηζκεηηθά επίπεδα εκθάληζεο. Σέινο, νη κε παξαγνληηθέο θαη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο παξνπζηάδνπλ κηα κηθξή άλνδν ζηελ Γ νκάδα εξσηήζεσλ, ελψ, νη κε λαηνπξαιηζηηθέο, φζν θαη ε θαηεγνξία ησλ δελ μέξσ/δελ απαληψ, δελ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξεο δηαθπκάλζεηο

83 3 ν Φαηλόκελν (Φ3) Ο πίλαθαο 21, δείρλεη ηα απνηειέζκαηα ησλ εξσηήζεσλ αλαγλψξηζεο γηα ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Όπσο δηαπηζηψλεηαη, φια ηα παηδηά γλψξηδαλ ηα αληηθείκελα ηεο πεηξακαηηθήο δηάηαμεο, εθηφο απφ ηξία παηδηά πνπ δελ αλαγλψξηδαλ ην θσηνβνιηατθφ, ην νπνίν θαη δελ θαηάθεξαλ λα ελζσκαηψζνπλ ζηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ θαηλνκέλνπ. Παξφιν πνπ δελ δφζεθε απηή ηε θνξά ζηα παηδηά, ην ειηαθφ θσηηζηηθφ θήπνπ, αιιά ηα κεκνλσκέλα κέξε ηνπ (θσηνβνιηατθφ, θαιψδηα, ιακπάθη), πνπ είραλ ήδε επεμεξγαζηεί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, θαζψο θαη κηα θσηεηλή πεγή γηα λα θσηίζνπλ ην θσηνβνιηατθφ, ηα παηδηά ζπκνχληαη θαη δείρλνπλ αξθεηά εμνηθεησκέλα κε ηα αληηθείκελα, θαηαθέξλνληαο ρσξίο δπζθνιία λα ηα ζπλδέζνπλ θαη λα αλάςνπλ ηε ιάκπα, αιιά θαη λα εμεγήζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά, εθηφο απφ ειάρηζηα, δελ ζπκνχληαη ηελ αθξηβή νλνκαζία ηνπ θσηνβνιηατθνχ θαη παξάιιεια δπζθνιεχνληαη, ιφγσ ηεο ζπλζεηφηεηάο ηεο, λα ηελ πνπλ ζσζηά. Έηζη ηελ νλνκάδνπλ: θσην γιαθηθφ, θσην βιαβηθφ, θσην βιατθφ, ή πξνζπαζνχλ λα ην πξνζδηνξίζνπλ πεξηγξάθνληάο ην σο θνπκπί, νξζνγψλην κε αζεκί γξακκνχιεο, θνπηάθη, θιπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΨΚΟ ΚΑΛΧΓΗΟ ΛΑΜΠΑ ΦΧΣΔΗΝΖ ΠΖΓΖ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΓΝΧΡΗΕΔΗ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Πίνακαρ 21 ΓΔΝ ΓΝΧΡΗΕΔΗ

84 ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΤΝΓΤΑΜΟ Ο πίλαθαο 22 παξνπζηάδεη, ηαμηλνκεκέλεο αλά θαηεγνξία εμήγεζεο, ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, ζηε θάζε ηεο αμηνιφγεζεο, αλαθνξηθά κε ην ηξίην θαηλφκελν, ην άλακκα ηεο ιάκπαο δειαδή, κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ Β2/Β4/Γ1 Γ1/Γ3 Β2/Β4/Γ1 Γ2 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1 Β1/Β3/Β4 Γ1/Γ3/Γ5 Γ2/Γ4 Β1/Β3 Γ5 Β3/Γ4 Β1/Γ1 Γ3 Γ5 Γ2 Γ3 Γ4/Γ5 Γ1/Β2/Γ2 Γ4 ΑΡΗΣΔΗΓΖ Β4/Γ1 Β1/Γ5 Γ2/Γ1 Γ3 Β2/Β3/Γ4 ΜΑΡΗΛΔΣΑ Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ3 Γ1/Γ2/Γ4 ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. Γ1/Γ2/Γ4 Γ1 ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ Β2/Β3/Β4 Γ1/Γ3 Β4/Γ1 Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ2 Β1/Β2/Β3 Β4/Γ1/Γ1/Γ5 Β1/Β2/Β4 Γ1/Γ2/Γ5 Γ Β2/Β3 Β4 Γ2/Γ4 Β1/Γ1 Γ5 Γ2/Γ4 Β1/Γ4 Γ5 Γ5 Β1 Γ3/Γ5 Β2 Γ1/Γ3 Β3 Γ2 Β3/Γ1 Γ3 Γ3 Γ4 Β3/Γ3 Γ1 Πίνακαρ 22 Οη απαληήζεηο πνπ έδσζαλ ηα παηδηά ζην ζχλνιφ ηνπο, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ πην πάλσ πίλαθα, ππάγνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ λαηνπξαιηζηηθψλ εμεγήζεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ παξαγνληηθψλ ιεηηνπξγίαο θαη ησλ παξαγνληηθψλ απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο. Οη παξαγνληηθέο απαληήζεηο ιεηηνπξγίαο είλαη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηεο δηαλνκήο θαη κε κηα πξψηε καηηά, παξαηεξείηαη φηη δηαηππψζεθαλ ζε φιν ην θάζκα ησλ εξσηήζεσλ. Χζηφζν, δελ ιείπνπλ θαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο παηδηψλ, ηα νπνία έδσζαλ κε λαηνπξαιηζηηθέο (ηφζν αληκηζηηθέο, φζν θαη ηειενινγηθέο) εμεγήζεηο, αιιά θαη πεξηπηψζεηο παηδηψλ πνπ δελ απάληεζαλ θαζφινπ ή δελ ήμεξαλ λα απαληήζνπλ. Αμηνζεκείσην είλαη φκσο, φηη ηα παηδηά πνπ πξνζεγγίδνπλ ην θαηλφκελν απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαλνκήο, θάλνπλ ιφγν γηα ελέξγεηα, αλαθεξφκελα ζηελ ελέξγεηα ηνπ ήιηνπ, ε νπνία θσηίδεη ην θσηνβνιηατθφ θαη κεηά ν ειεθηξηζκφο πεξλάεη κέζα απφ ηα θαιψδηα ζηε ιάκπα θαη γίλεηαη θσο. Γ4

85 ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ Ο πίλαθαο 23 πνπ αθνινπζεί, εκθαλίδεη ηελ ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, γηα ην ηξίην θαηλφκελν, ζε ζχλνιν απαληήζεσλ. ΣΤΠΟ ΔΞΖΓΖΖ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΠΟΟΣΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 57/120 47,50% ΓΗΑΝΟΜΖ 15/120 12,50% ΜΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ 13/120 10,83% ΤΝΓΤΑΜΟ 20/120 16,67% ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ 3/120 2,5% ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ 4/120 3,33% ΓΔΝ ΞΔΡΧ/ΓΔΝ ΑΠΑΝΣΧ 8/120 6,66% ΤΝΟΛΟ 120/ % Πίνακαρ 23 Όπσο παξαηεξείηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, νη λαηνπξαιηζηηθέο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ αλέξρνληαη ζην πςειφηεξν πνζνζηφ, ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο θαηεγνξίεο ησλ απαληήζεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην 87,50% (105 ζηηο 120), ελψ, νη κε λαηνπξαιηζηηθέο θαηέρνπλ ην 5,83% (7 απφ ηηο ζπλνιηθέο 120), πνζνζηφ πνπ είλαη κηθξφηεξν αθφκα θαη απφ απηφ ησλ απαληήζεσλ πνπ θαηεγνξηνπνηήζεθαλ ζηελ θαηεγνξία δελ μέξσ/δελ απαληψ 6,66% (8 ζηηο 120). Απφ ηηο λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο ηψξα, νη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο θαηέρνπλ ην 47,50% (57 ζηηο 120), ελψ, νη δηαλνκήο κφιηο ην 12,50% (15 ζηηο 120). Παξνιαπηά, δελ ιείπνπλ θαη πάιη, νη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζε πνζνζηφ 16,67%, θαζψο θαη νη κε παξαγνληηθέο κε πνζνζηφ 10,83%

86 ΤΝΟΛΟ ΔΡΧΣΖΔΗ ΤΝΟΛΟ Απφ ηνπο δχν παξαπάλσ πίλαθεο απνηειεζκάησλ ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ ζηε Φάζε ηνπ Post-test, πξνθχπηεη ν πίλαθαο 24, ζηνλ νπνίν παξνπζηάδεηαη ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο θαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ θάζε ηχπνπ εμήγεζεο, ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ αληίζηνηρνπ, κε ην θαηλφκελν, εξσηεκαηνινγίνπ. ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΜΖ ΝΑΣΟΤΡΑΛΗΣΗΚΖ ΔΞΖΓΖΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΗΑΝΟΜΖ ΜΖ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΔΛΔΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΗΜΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΓΞ/ΓΑ Β 30 (25%) 1 (0,83%) 4 (3,33) 9 (7,50%) - 2 (1,67%) 2 (1,67%) 48/120 Γ 3 (2,5%) 2 (1,67%) 1 (0,83%) 5 (4,17%) 1 (0,83%) /120 Γ 24 (20%) 12 (10%) 8 (6,66%) 6 (5%) 2 (1,67%) 2 (1,67%) 6 (5%) 60/120 57/120 (47,50%) 15/120 (12,50%) 13/120 (10,83%) 20/120 (16,67%) 3/120 (2,50%) 4/120 (3,33%) 8/120 (6,66%) 120/120 (100%) Πίνακαρ 24 Απφ ηε κειέηε ηνπ παξαπάλσ πίλαθα δηαπηζηψλεηαη φηη ζηηο εξσηήζεηο ηεο νκάδαο Β, νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ είλαη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο (30 απφ ηηο ζπλνιηθέο 48), ελψ δελ απνπζηάδνπλ θαη νξηζκέλεο ζπλδπαζηηθέο (9 ζηηο ζπλνιηθέο 48). Όζνλ άθνξα ηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ ηνπ ζρεηηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ, νη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο (5 απφ ηηο ζπλνιηθέο 12) θαη πάιη ππεξηεξνχλ. Αμηνζεκείσην είλαη φκσο, ην γεγνλφο φηη ζηελ νκάδα απηή δφζεθαλ 3 εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη 2 δηαλνκήο. Αλαθνξηθά κε ηελ νκάδα εξσηήζεσλ Γ, νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο είλαη ιεηηνπξγίαο (24 απφ ηηο 60) θαη αθνινπζνχλ ηεο δηαλνκήο (12 απφ ηηο 60). Παξαηεξείηαη ινηπφλ, κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ ζρεηηθνχ πεηξακαηηζκνχ ηνπ θαηλνκέλνπ, φηη νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο κεηψζεθαλ ζε έλα βαζκφ (απφ 30 ζηελ νκάδα Β, ζε 24 ζηελ νκάδα Γ ), ελψ παξάιιεια, ππήξμε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ κε φξνπο δηαλνκήο (απφ 1 ζηελ νκάδα Β, ζε 12 ζηελ νκάδα Γ ). Δπίζεο, απμήζεθαλ αξθεηά θαη νη κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο (απφ 4, ζε 8 ζηελ Γ νκάδα), θαζψο θαη νη απαληήζεηο ηεο θαηεγνξίαο δελ μέξσ/δελ απαληψ (απφ 2, ζε 6), κεηψζεθαλ φκσο, κεηά ηνλ πεηξακαηηζκφ νη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο (απφ 9, ζε 6)

87 ηνλ πίλαθα 25 ησλ απνηειεζκάησλ, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο ηνπ ηξφπνπ, κε ηνλ νπνίν θάζε παηδί ζπκπιήξσζε ην παδι κε ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ θάζε θαηλνκέλνπ. Κξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζεί φηη γηα λα ζεσξεζεί ζσζηή θαη επηηπρεκέλε ε ζπκπιήξσζε ηνπ παδι, έπξεπε ην παηδί λα ηνπνζεηήζεη ηηο απηνζρέδηεο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ ζε κηα ζεηξά, έηζη ψζηε λα απεηθνλίδεηαη ζσζηά ε ελεξγεηαθή αιπζίδα ηνπ θαηλνκέλνπ. Αλ θαη έλα ζηάδην ήηαλ ηνπνζεηεκέλν ιάζνο, ε ζπκπιήξσζε ηνπ παδι θξηλφηαλ αλεπηηπρήο. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΦΑΗΝΟΜΔΝΑ Φ1 Φ2 Φ3 ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ρ ρ ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ρ ρ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ρ ρ ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ρ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ ρ ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ πκπιήξσζε επηηπρψο θαη ηα ηξία παδι, δηαιέγνληαο ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα πνπ ρξεηαδφηαλ θάζε θνξά κφλε ηεο. Καηάθεξε λα θηηάμεη κφλν ην 2 ν παδι θαη απηφ ζε παξαιιειία κε ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε. ην 1 ν παξέιεηςε ην ζηάδην ηεο ΓΔΖ θαη ζην 3 ν, ελψ, γλψξηδε ηα ζηάδηα, δελ κπφξεζε λα ηα ηνπνζεηήζεη ζσζηά, νχηε χζηεξα απφ ζρεηηθή παξφηξπλζε. Οινθιήξσζε κε επηηπρία θαη ηα ηξία πάδι, παξά ην γεγνλφο φηη ζηηο δσγξαθηέο θαη ζηα ιεγφκελά ηεο ζην Pre-test, παξέιεηπε αξθεηά ζηάδηα. ε θαλέλα παδι ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ δελ αληηκεηψπηζε πξφβιεκα. Γηάιεγε κφλε ηεο ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα πνπ ρξεηαδφηαλ θάζε θνξά θαη ηα θαηάθεξλε αθφκα θη φηαλ ηεο παξνπζηάδνληαλ ζε ιάζνο ζεηξά. Καηάθεξε λα θηηάμεη κε δπζθνιία κφλν ην 2 ν παδι θη απηφ ζε παξαιιειία κε ηελ πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ηελ δσγξαθηά ηνπ. ην 1 ν θαη ζην 3 ν παδι, κπέξδεπε ηηο θάξηεο, αθνχ δελ ελζσκάησλε ζηελ ελεξγεηαθή αιπζίδα αξθεηά ζηάδηα, νχηε κπνξνχζε λα εξκελεχζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Γελ αληηκεηψπηζε θακία δπζθνιία ζηελ ζπκπιήξσζε θαη ησλ ηξηψλ παδι. Γηάιεγε κφλε ηεο ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα πνπ ρξεηαδφηαλ θάζε θνξά θαη ηα θαηάθεξλε αθφκα θη φηαλ ηεο παξνπζηάδνληαλ ζε ιάζνο ζεηξά. Καηάθεξε λα θηηάμεη κφλν ην 2 ν παδι, ηα άιια δχν, παξφιν πνπ αλαγλψξηδε ηα ζηάδηα θαη πξνζέγγηδε κε φξνπο ιεηηνπξγίαο ηα θαηλφκελα, δελ κπφξεζε λα ηα ζπκπιεξψζεη ζσζηά, νχηε ζε παξαιιειία κε ηηο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο. πκπιήξσζε επηηπρψο θαη ηα ηξία παδι, ζπκβνπιεπφκελνο ηηο αληίζηνηρεο δσγξαθηέο ηνπ γηα θάζε θαηλφκελν, πνπ είρε θηηάμεη ζην Pre-test. Καηάθεξε λα θηηάμεη ην 1 ν θαη ην 2 ν παδι ζσζηά, ελψ, ζην 3 ν κπέξδεπε ηηο θάξηεο, δελ κπνξνχζε λα ηηο ηνπνζεηήζεη ζσζηά, νχηε ζε παξαιιειία κε ηηο πεηξακαηηθέο δηαηάμεηο θαη δελ ελζσκάησλε θαζφινπ ην ζηάδην ηνπ ήιηνπ. Οινθιήξσζε κε επηηπρία θαη ηα ηξία παδι, δηαιέγνληαο ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα πνπ ρξεηαδφηαλ θάζε θνξά κφλε ηεο θαη ηα θαηάθεξλε αθφκα θη φηαλ ηεο παξνπζηάδνληαλ ζε ιάζνο ζεηξά. Γελ αληηκεηψπηζε δπζθνιία ζηελ ζπκπιήξσζε θαη ησλ ηξηψλ παδι. Γηάιεγε κφλνο ηνπ ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα πνπ ρξεηαδφηαλ θάζε θνξά θαη ηα θαηάθεξλε αθφκα θη φηαλ ηνπ παξνπζηάδνληαλ ζε ιάζνο ζεηξά. πκπιήξσζε ρσξίο δπζθνιία ην 2 ν θαη 3 ν παδι. ην 1 ν φκσο, παξά ην γεγνλφο φηη θαηάθεξε λα ελζσκαηψζεη ζην Post-test ην ζηάδην ηε ΓΔΖ θαη λα εξκελεχζεη ιεηηνπξγηθά ην θαηλφκελν, δελ κπφξεζε λα ηνπνζεηήζεη ζε ζσζηή ζεηξά ηηο θάξηεο ησλ ζηαδίσλ. Πίνακαρ

88 Όπσο δηαθαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ην παδι ηνπ πξψηνπ θαηλνκέλνπ θαηάθεξαλ λα ην θηηάμνπλ ζσζηά ηα 8 απφ ηα ζπλνιηθά 12 παηδηά, ηηο θάξηεο κε ηα ζηάδηα ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, θαηάθεξαλ φια ηα παηδηά λα ηηο ηνπνζεηήζνπλ ζε ζσζηή ζεηξά θαη ην παδι ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, 4 απφ ηα 12 παηδηά δελ θαηάθεξαλ λα ην ζπλζέζνπλ. Δπίζεο, δηαπηζηψλεηαη φηη απφ ηα παηδηά πνπ πξνζεγγίδνπλ ηα θαηλφκελα κε πεξηζζφηεξν παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο ή/θαη δηαλνκήο, είηε εμαξρήο, είηε κεηά ην πέξαο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, άιια δελ αληηκεησπίδνπλ θακία δπζθνιία ζηελ ζπκπιήξσζε ησλ παδι, άιια δπζθνιεχνληαη λα δεκηνπξγήζνπλ κηα γξακκηθή αλαπαξάζηαζε ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ, θπξίσο ηνπ πξψηνπ ή ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ θαη άιια πάιη, θαηαθέξλνπλ λα νινθιεξψζνπλ ηα παδι, είηε ζπκβνπιεπφκελα ηελ αληίζηνηρε κε ην θάζε θαηλφκελν δσγξαθηά ηνπο, είηε ηνπνζεηψληαο ηηο θάξηεο ζε παξαιιειία κε ηα αληηθείκελα ηεο εθάζηνηε πεηξακαηηθήο δηάηαμεο θάζε θαηλνκέλνπ. Σέινο, ππήξμαλ θαη κεξηθά παηδηά ηα νπνία απφ ηε Φάζε ηνπ Pre-test, παξέιεηπαλ θπξίσο ηα αξρηθά ζηάδηα ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ ηνπ πξψηνπ ή ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ θαη έηζη, δελ κπφξεζαλ λα νινθιεξψζνπλ ηα αληίζηνηρα παδι, νχηε κε ζρεηηθή παξφηξπλζε θαη θαζνδήγεζε. ηνλ πίλαθα 26 πνπ αθνινπζεί, επηρεηξείηαη ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ζχγθξηζεο ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ πνπ δεηήζεθε απφ θάζε παηδί ζην ηέινο ηεο ζπλέληεπμεο ηεο αμηνιφγεζεο, θαζψο θαη ε θαηαγξαθή ηνπ πνηνπ απφ ηνπο ηξεηο ηξφπνπο αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο επηιέγεη ην θαζέλα σο επλντθφηεξν θαη γηα πνηνπο ιφγνπο. Όπσο δηαπηζηψλεηαη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά (5 απφ ηα 12) ζπζρεηίδνπλ ηα ηξία θαηλφκελα εξκελεχνληαο ηελ άπνςή ηνπο απηή, θπξίσο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα ηέηνησλ απαληήζεσλ ζηελ εξψηεζε (ζε ηη κνηάδνπλ ηα ηξία απηά θαηλόκελα) είλαη ηα εμήο: (π.ρ. ζην όηη θαη νη ηξεηο ιάκπεο αλάβνπλ, αιιά κε δηαθνξεηηθό ηξόπν ή ζην όηη όιεο θσηάλε, αιιά ε πξώηε αλάβεη επεηδή παίξλεη ξεύκα από ηε ΔΕΗ, ε δεύηεξε επεηδή παίξλεη δύλακε από ηελ κπαηαξία θαη ε ηξίηε επεηδή παίξλεη ειεθηξηζκό από ην θσηνβνιηατθό πνπ ην θσηίδεη ν ήιηνο). Τπάξρνπλ φκσο, θαη κεξηθά παηδηά (4 απφ ηα 12), θπξίσο απηά πνπ έδηλαλ εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο ησλ θαηλνκέλσλ, πνπ δηθαηνινγνχλ ηε ζπζρέηηζε ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ κε φξνπο δηαλνκήο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη ηα εμήο: (π.ρ. νη ηξεηο ιάκπεο έρνπλ ίδην ην όηη πξέπεη λα ζπλδέζνπκε ηα θαιώδηα ηνπο κε θάηη ζηελ αξρή, γηα λα ηνπο δώζεη ειεθηξηθό ξεύκα θαη λα κπνξέζνπλ λα αλάςνπλ ή κνηάδνπλ γηαηί αλ δελ ηνπο βάινπκε ιίγν ελέξγεηα από ηε ΔΕΗ, ηελ κπαηαξία θαη ηνλ ήιην, δελ ζα κπνξνύλ λα έρνπλ θσο). Παξαηεξείηαη φκσο, θη έλαο κηθξφο αξηζκφο παηδηψλ (3 απφ ηα 12) πνπ ηα ζεσξεί αλεμάξηεηα ηα θαηλφκελα, δίλνληαο ζπλδπαζηηθέο θαη κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο, θαζψο θαη παηδηά πνπ αδπλαηνχλ λα απαληήζνπλ. Όζνλ αθνξά ην πνηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο επηιέγνπλ ηα παηδηά σο επλντθφηεξν, παξαηεξείηαη απφ ηνλ παξαθάησ πίλαθα φηη νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ηνπο (8 απφ ηηο ζπλνιηθέο 12) ηείλνπλ ππέξ ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, ηνπ αλάκκαηνο δειαδή, ηεο ιάκπαο απφ ηνλ ήιην, κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Φαίλεηαη φηη ηα παηδηά έρνπλ αξρίζεη λα αληηιακβάλνληαη ηελ κεγάιε ζεκαζία ησλ ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο. Υαξαθηεξηζηηθνί ιφγνη πνπ αλαθέξνπλ ηα ίδηα γηα ηελ επηινγή ηνπο είλαη νη εμήο: (π.ρ. γηαηί ν ήιηνο δελ κνιύλεη ην πεξηβάιινλ καο, όπσο ε ΔΕΗ πνπ βγάδεη πνιιά θαπζαέξηα ζηελ αηκόζθαηξα θαη βξσκίδεη ηηο ζάιαζζεο θαη ηα

89 πνηάκηα, γηαηί ν ήιηνο βγαίλεη θάζε κέξα ζηνλ νπξαλό θαη δελ ηειεηώλεη πνηέ ην θσο ηνπ θαη δελ ρξεηάδεηαη λα ηνλ πιεξώλνπκε όπσο ηε ΔΕΗ θαη ηηο κπαηαξίεο, πνπ όιν ηειεηώλεη ην πγξό ηνπο θαη πξέπεη λα αγνξάδνπκε ζπλέρεηα θαηλνύξγηεο). Τπάξρνπλ σζηφζν, θαη 2 παηδηά πνπ δηαιέγνπλ ην άλακκα ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ θαη άιια 2, πνπ δείρλνπλ κεγάιε εμνηθείσζε κε ηελ ρξήζε ηεο κπαηαξίαο θαη επηιέγνπλ απηήλ σο θαιχηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, δίλνληαο κε λαηνπξαιηζηηθέο δηθαηνινγίεο. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα παηδηά πνπ δελ επέιεμαλ ην (Φ3), δηαπηζηψλεηαη απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ ζπλεληεχμεψλ ηνπο φηη είραλ αληηκεησπίζεη δπζθνιία θαηαλφεζε θαη εξκελεία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλνκέλνπ. ΟΝΟΜΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΠΑΝΑΓΗΧΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΓΑ. ΜΑΡΗΝΑ ΣΤΛΗΑΝΖ ΑΡΗΣΔΗΓΖ ΜΑΡΗΛΔΣΑ ΓΗΧΡΓΟ ΑΘ. ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΒΑΗΛΖ ΟΦΗΑ ΓΗΧΡΓΟ Α. ΓΗΧΣΑ ΦΑΗΝΟΜΔΝΑ Φ1 Φ2 Φ3 ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, αιιά θπξίσο δηαλνκήο. Δπηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πξνβάιινληαο αλάγθεο εμνηθνλφκεζεο θαη πεξηβαιινληηθέο. Θεσξεί αλεμάξηεηα ηα θαηλφκελα θαη επηιέγεη, ρσξίο ζρεηηθή δηθαηνιφγεζε, ην (Φ2) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, κε ηνλ νπνίν δείρλεη κεγαιχηεξε εμνηθείσζε. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη επηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, αλαθεξφκελε ζε φια απηά πνπ γιηηψλνπκε κε απηή ηε κέζνδν. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο δηαλνκήο, αλαθεξφκελε ζηελ χπαξμε ελέξγεηαο. Δπηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πξνβάιινληαο ηηο πεξηβαι. αλάγθεο. Γελ απαληά ζηελ εξψηεζε ζχγθξηζεο ησλ θαηλνκέλσλ θαη επηιέγεη ην (Φ2) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, δίλνληαο αληκηζηηθή εμήγεζε γηα ηελ επηινγή ηνπ. Δξκελεχεη ηελ ζπζρέηηζε ησλ 3 θαηλνκέλσλ κε φξνπο δηαλνκήο. Δπηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πξνβάιινληαο αλάγθεο εμνηθνλφκεζεο θαη πεξηβαιινληηθέο. Θεσξεί αλεμάξηεηα ηα θαηλφκελα θαη επηιέγεη ην (Φ1) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, δίλνληαο κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη επηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, αλαθεξφκελνο ζε φια απηά πνπ γιηηψλνπκε κε απηή ηε κέζνδν. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, αιιά επηιέγεη ην (Φ1) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, δίλνληαο ηειενινγηθή εμήγεζε γηα ηελ επηινγή ηνπ. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη επηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πξνβάιινληαο αλάγθεο εμνηθνλφκεζεο θαη πεξηβαιινληηθέο. Δξκελεχεη ηελ ζπζρέηηζε ησλ 3 θαηλνκέλσλ κε φξνπο δηαλνκήο. Δπηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, πξνβάιινληαο αλάγθεο πνιηηηζκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο. πζρεηίδεη ηα 3 θαηλφκελα κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη επηιέγεη ην (Φ3) σο επλντθφηεξν ηξφπν αλάκκαηνο ηεο ιάκπαο, αλαθεξφκελε θπξίσο ζε πεξηβαιινληηθέο αλάγθεο. Πίνακαρ

90 ηε ζπλέρεηα, παξαηίζεληαη νη δσγξαθηέο πνπ έθαλε θάζε παηδί γηα ηα ηξία θαηλφκελα, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα απνδψζεη κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ ηξφπνπ αλάκκαηνο θάζε ιάκπαο. Δπίζεο, ηηο δσγξαθηέο ζπλνδεχεη ν ζρεηηθφο ζρνιηαζκφο ηνπο θαη κηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηνπ ηξφπνπ πνπ θάζε παηδί πξνζεγγίδεη θαζέλα απφ ηα ηξία θαηλφκελα, ηφζν ζηε θάζε ηεο δηεξεχλεζεο, φζν θαη ηεο αμηνιφγεζεο. εκεηψλεηαη φηη ε πξψηε δσγξαθηά θάζε παηδηνχ αθνξά ην πξψην θαηλφκελν (άλακκα ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ), ε δεχηεξε αθνξά ην δεχηεξν θαηλφκελν (άλακκα ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο) θαη ε ηξίηε αθνξά ην ηξίην θαηλφκελν (άλακκα ιάκπαο κε ηε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ). Αλαθέξεη κφλε ηεο θαη απεηθνλίδεη εμαξρήο ζηηο δσγξαθηέο ηεο, φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο θάζε θαηλνκέλνπ. Δηδηθά ην (Φ1) ην αλαπαξηζηά θαη κε κηα γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλε αιπζίδα αληηθεηκέλσλ, ελψ, ζηηο δχν επφκελεο δσγξαθηέο, ηα ζηάδηα θάζε ζπζηήκαηνο παξνπζηάδνληαη αζχλδεηα. Πξνβιέπεη, πεξηγξάθεη θαη εξκελεχεη ηα ηξία θαηλφκελα, ηφζν ζην Pre-test θαη αθφκα πεξηζζφηεξν ζην Post-test, κε παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηελ 1 ε δσγξαθηά ηνπ, ζην (Φ1) θηάλεη κέρξη ην ζηάδην ηεο πξίδαο ηνπ ηνίρνπ θαη δελ ελζσκαηψλεη ηα ππφινηπα ζηάδηα νχηε ζην Post-test. ηε 2 ε δσγξαθηά ηνπ απεηθνλίδεη φια ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο ζσζηά ζπλδεδεκέλα κεηαμχ ηνπο θαη φζνλ αθνξά ην (Φ3) πξνζζέηεη κε δπζθνιία ην ζηάδην ηνπ ήιηνπ ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Γεληθφηεξα έδεηρλε κεγάιν ελζνπζηαζκφ ζηελ εθηέιεζε ησλ δηαθφξσλ πεηξακαηηζκψλ, αιιά νη απαληήζεηο ηνπ ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο ησλ θαηλνκέλσλ, εηδηθά ζην Pre-test, θαιχπηνπλ φινπο ηνπο ηχπνπο ησλ εμεγήζεσλ, ελψ, ζην Post-test νη απαληήζεηο ηνπ είλαη θπξίσο λαηνπξαιηζηηθνχ ηχπνπ, αιιά φρη κε φξνπο δηαλνκήο

91 Οη απεηθνλίζεηο ζηηο δσγξαθηέο ηεο είλαη πνιχ κηθξνζθνπηθέο. ηηο δχν πξψηεο παξαηεξείηαη θαη ε απεηθφληζε αλζξψπηλεο θηγνχξαο, επεηδή ζηηο απαληήζεηο ηεο γηα ηα δχν πξψηα θαηλφκελα, ζηνλ ηξφπν αλάκκαηνο ησλ αληίζηνηρσλ ιακπψλ, ζπκπεξηιακβάλεη θαη ηελ αλζξψπηλε παξέκβαζε. Δηδηθφηεξα ζηελ 1 ε ηεο δσγξαθηά, πξνζζέηεη, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, ηα ζηάδηα ηνπ ππιψλα θαη ηεο ΓΔΖ θαη ζηε 2 ε ηα θαιψδηα. ηε Φάζε ηεο δηεξεχλεζεο, νη απαληήζεηο ηεο ζε φια ηα θαηλφκελα κνηξάδνληαη θπξίσο κεηαμχ παξαγνληηθψλ, κε παξαγνληηθψλ θαη ζπλδπαζηηθψλ εμεγήζεσλ, ελψ ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο απμάλνληαη νη εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο ηεο θαη εκθαλίδνληαη θαη εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο. ε φιεο ηηο δσγξαθηέο ηεο, απεηθνλίδεη εμαξρήο φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο θάζε θαηλνκέλνπ. Δηδηθά ην (Φ1) θαη ην (Φ2), ηα αλαπαξηζηά κε κηα γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλε αιπζίδα αληηθεηκέλσλ, ελψ ηελ 3 ε δσγξαθηά ηεο, ηε ρσξίδεη ζε κέξα θαη λχρηα, πξνθεηκέλνπ λα απνδψζεη φζν θαιχηεξα κπνξνχζε, ην γεγνλφο φηη πξέπεη πξψηα ν ήιηνο λα θσηίζεη ηε κέξα θαιά ην ελζσκαησκέλν θσηνβνιηατθφ ηνπ θσηηζηηθνχ θήπνπ θαη ηε λχρηα ζα θαίλεηαη ην θσο ηεο ιάκπαο. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ζην (Φ3) αλαθέξεη ηελ ελέξγεηα ηνπ ήιηνπ. Με εμαίξεζε ιίγεο ζπλδπαζηηθέο ηεο εμεγήζεηο, νη ππφινηπεο απαληήζεηο ηεο ζηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο είλαη θπξίσο παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο, ηφζν ζην Pre-test θαη αθφκα πεξηζζφηεξν ζην Posttest. Παξαηεξείηαη φηη ζην (Φ1) δελ ελζσκαηψλεη θαζφινπ, νχηε ζηε θάζε ηνπ Post-test, ην ζηάδην ηεο ΓΔΖ, αληίζεηα ζηηο δσγξαθηέο ησλ άιισλ δχν

92 θαηλνκέλσλ, πξνζπαζεί θαη ηα θαηαθέξλεη, ζηε θάζε ηεο αμηνιφγεζεο, λα απεηθνλίζεη ηα αληηθείκελα ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ (κφλν απηφ πνπ βιέπεη), ρσξίο λα κπνξεί λα πεξηγξάςεη θαη λα εξκελεχζεη. Δθηφο απφ κεξηθέο θνξέο πνπ απαληάεη κε φξνπο ιεηηνπξγίαο, ζηηο πεξηζζφηεξεο εξσηήζεηο θαη ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, είηε δελ απαληάεη, είηε νη απαληήζεηο πνπ δίλεη αλήθνπλ ζηηο κε λαηνπξαιηζηηθέο εμεγήζεηο, ηφζν ζηηο αληκηζηηθέο, φζν θαη ζηηο ηειενινγηθέο. Αλαθέξεη κφλε ηεο θαη απεηθνλίδεη εμαξρήο ζηηο δσγξαθηέο ηεο, φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο θάζε θαηλνκέλνπ. Δηδηθφηεξα, ην (Φ1) ην αλαπαξηζηά θαη κε κηα γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλε αιπζίδα αληηθεηκέλσλ, ζην (Φ2) ηα ζηάδηα ηνπ ζπζηήκαηνο ηα παξνπζηάδεη αζχλδεηα, ελψ, ζην (Φ3) δελ απεηθνλίδεη κεκνλσκέλα ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, αιιά ελζσκαησκέλα ζην ειηαθφ θσηηζηηθφ θήπνπ, ρσξίο λα μερλάεη ηελ πεγή ηεο δξάζεο. Με εμαίξεζε κεξηθέο ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πνπ δίλεη, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ππνινίπσλ, αθφκα θαη πξηλ ηνπο πεηξακαηηζκνχο θαη ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, είλαη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο. Παξαηεξείηαη φηη ζηελ 1 ε θαη 3 ε δσγξαθηά ηνπ δελ απεηθνλίδεη ηελ εθάζηνηε πεγή ηεο δξάζεο. Παξά ην γεγνλφο φηη ζην Post-test αλαγλσξίδεη θαη αλαθέξεη ηα αξρηθά ζηάδηα ησλ ελεξγεηαθψλ αιπζίδσλ ηνπ (Φ1) θαη (Φ3), δελ πηζηεχεη φηη πξέπεη λα αιιάμεη ηηο ζπγθεθξηκέλεο δσγξαθηέο θαη δελ ηα ελζσκαηψλεη νχηε ζην ζπιινγηζκφ ηνπ. Αληηζέησο, απεηθνλίδεη ρσξίο δπζθνιία θαη ζπλδεδεκέλα ζσζηά, φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο ηνπ (Φ2), ην νπνίν πξνζεγγίδεη ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο, θπξίσο ιεηηνπξγηθά θαη κεξηθψο κε φξνπο δηαλνκήο. ηηο πην πνιιέο εξσηήζεηο ησλ άιισλ δχν θαηλνκέλσλ, είηε δίλεη κε παξαγνληηθέο θαη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο, είηε δελ μέξεη λα απαληήζεη θαζφινπ, αληηκεησπίδνληαο κεγαιχηεξε δπζθνιία θπξίσο ζην (Φ3)

93 Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη θαη ζηηο ηξεηο δσγξαθηέο ηνπ απεηθνλίδεη ηα θαηλφκελα κε κηα γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλε αιπζίδα ησλ αληηθεηκέλσλ ηνπο, ρσξίο λα παξαιείπεη θαλέλα ζηάδην. Μηα κηθξή δπζθνιία ζπλαληά κφλν ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ (Φ3), ζηε Φάζε ηνπ Pre-test, θαηά ηα άιια νη εμεγήζεηο ηνπ είλαη θπξίσο παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο, κε ειάρηζηεο ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πνπ δηαηππψλεη ζηε Φάζε ηεο δηεξεχλεζεο. ηελ 1 ε δσγξαθηά πξνζζέηεη, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, ην ζηάδην ηεο ΓΔΖ πνπ είρε παξαιείςεη, ζπλδένληάο ην γξακκηθά κε ηα ππφινηπα. ηε 2 ε δσγξαθηά αλαπαξηζηά ζε κηα γξακκηθή αθνινπζία φια ηα αληηθείκελα ηνπ ζπζηήκαηνο, ρσξίο δπζθνιία, ελψ, ζηελ 3 ε δσγξαθηά παξαιείπεη εληειψο ηα ζηάδηα ηνπ θσηνβνιηατθνχ θαη ηνπ ήιηνπ. Σν (Φ1) ην πξνζεγγίδεη λαηνπξαιηζηηθά κε εμεγήζεηο θπξίσο ιεηηνπξγίαο. ην (Φ2) δείρλεη κεγαιχηεξε εμνηθείσζε θαη δίλεη αθφκα θαη εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο. Αληηζέησο ζην (Φ3) νη εμεγήζεηο ηνπ είλαη θπξίσο κε λαηνπξαιηζηηθέο θαη κε παξαγνληηθέο, ηφζν ζηε Φάζε ηεο δηεξεχλεζεο, φζν θαη ηεο αμηνιφγεζεο. ηηο δχν πξψηεο δσγξαθηέο ηεο αλαπαξηζηά φια ηα αληηθείκελα θάζε θαηλνκέλνπ κε γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλεο αιπζίδεο αληηθεηκέλσλ. Σελ 3 ε δσγξαθηά, ηελ ζπκπιεξψλεη θαη ηελ νινθιεξψλεη, απεηθνλίδνληαο θαη πάιη φια ηα ζηάδηα ζσζηά ζπλδεδεκέλα, ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Δλψ, ζηα δχν πξψηα θαηλφκελα δίλεη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο,

94 ηφζν ζην Pre-test, φζν θαη ζην Post-test, κε ζπλδπαζηηθέο κφλν εμεγήζεηο ζηηο εξσηήζεηο αηηηνιφγεζεο ησλ πξνβιέςεψλ ηεο, ζην (Φ3) ζπλαληά δπζθνιία θπξίσο ζηε Φάζε ηεο δηεξεχλεζεο, κε απνηέιεζκα λα κελ γλσξίδεη λα απαληήζεη ηηο δηάθνξεο εξσηήζεηο θαη λα δίλεη κε παξαγνληηθέο θαη ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο, ηηο νπνίεο κεηψλεη φκσο, ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο, απμάλνληαο ηηο εμεγήζεηο ηεο κε φξνπο ιεηηνπξγίαο. Αλαθέξεη κφλνο ηνπ θαη απεηθνλίδεη εμαξρήο ζηηο δσγξαθηέο ηνπ, φια ηα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο θάζε θαηλνκέλνπ. Δηδηθά ην (Φ1) ην αλαπαξηζηά κε κηα ιεπηνκεξέζηαηε θαη γξακκηθά πξνζαλαηνιηζκέλε αιπζίδα αληηθεηκέλσλ θαη ζηηο άιιεο δχν δσγξαθηέο απεηθνλίδεη κέρξη θαη ηελ πνξεία ηεο ελέξγεηαο απφ ηελ πεγή ηα δξάζεο κέρξη λα θηάζεη ζηελ θάζε ιάκπα. Με εμαίξεζε κεξηθέο ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πνπ δίλεη ζηηο εξσηήζεηο ηνπ (Φ3) ζηε θάζε ηεο δηεξεχλεζεο, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ππνινίπσλ, αθφκα θαη πξηλ ηνπο πεηξακαηηζκνχο ησλ θαηλνκέλσλ, είλαη παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο θαη δηαλνκήο. ηελ 1 ε δσγξαθηά πξνζζέηεη, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, ην ζηάδην ηεο ΓΔΖ πνπ είρε παξαιείςεη, ρσξίο λα ην ζπλδέεη γξακκηθά κε ηα ππφινηπα ζηάδηα ηεο ελεξγεηαθήο αιπζίδαο. ηηο άιιεο δχν δσγξαθηέο απεηθνλίδεη φια ηα ζηάδηα ησλ αιπζίδσλ, πξνζζέηνληαο πάιη ηα θαιψδηα θαη ζηηο δχν, ζην Post-test, πξνθεηκέλνπ λα αλαπαξαζηήζεη ζσζηά, ηελ ζπλδεζκνινγία ησλ αληηθεηκέλσλ ησλ δχν ζπζηεκάησλ. ην (Φ1) νη απαληήζεηο ηεο κνηξάδνληαη κεηαμχ λαηνπξαιηζηηθψλ θαη κε λαηνπξαιηζηηθψλ εμεγήζεσλ, ελψ, ζηα άιια δχν θαηλφκελα νη εμεγήζεηο πνπ δίλεη είλαη λαηνπξαιηζηηθέο, κε ηηο παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο λα ππεξηεξνχλ εηδηθά ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Δηδηθφηεξα ζην (Φ3), δηαηππψλεη θαη απαληήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο

95 πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα Απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ησλ πηλάθσλ πνπ πξνεγήζεθαλ, πξνθχπηνπλ ηα παξαθάησ ζπγθξηηηθά θαη ζπκπεξαζκαηηθά δηαγξάκκαηα. Δπηρεηξείηαη δειαδή, γηα θάζε θαηλφκελν μερσξηζηά, αιιά θαη ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ καδί, ζχγθξηζε ησλ ζπρλνηήησλ εκθάληζεο θαη ησλ αληίζηνηρσλ πνζνζηψλ, ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ εμεγήζεσλ πνπ δίλνπλ ηα παηδηά, ηφζν ζηε Φάζε ηνπ Pre-test, φζν θαη ζηε Φάζε ηνπ Post-test. ηα παξαθάησ 3 δηαγξάκκαηα πνπ παξαηίζεληαη, κε βάζε ηνπο πίλαθεο 3 θαη 15, γηα ην πξψην θαηλφκελν, ην νπνίν αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο απφ ηε ΓΔΖ, θαίλεηαη φηη νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο (απφ 49 ζηηο 120 ή 40,83%) ζην Pre-test, απμάλνληαη αξθεηά ζην Post-test (56 ζηηο 120 ή 46,67%). Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηηο εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο (απφ 21 ζηηο 120 ή 17,5%) γίλνληαη (27 ζηηο 120 ή 22,5%). Ζ αχμεζε απηή πξνμέλεζε απηφκαηα, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, κείσζε ησλ πνζνζηψλ ησλ ππνινίπσλ ηχπσλ εμεγήζεσλ, κε εμαίξεζε ηηο ζπλδπαζηηθέο εμεγήζεηο πνπ είραλ κηα ακειεηέα άλνδν ηεο ηάμεσο ηνπ 2%. Δπίζεο, ζε ζπλάξηεζε θαη κε ηνπο πίλαθεο 4 θαη 16, δηαπηζηψλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο ηνπ (Φ1) ζηε Φάζε ηνπ Post-test, δηαηππψλνληαη ζηε Β νκάδα εξσηήζεσλ, απμεκέλεο ζε ζρέζε κε ηηο αληίζηνηρεο ηνπ Pre-test, ελψ, αληηζέησο νη πεξηζζφηεξεο παξαγνληηθέο δηαλνκήο, δηαηππψλνληαη κεηά ηνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο, ζηελ Γ νκάδα εξσηήζεσλ θαη είλαη θαη πάιη απμεκέλεο ζε ζρέζε κε ηηο αληίζηνηρεο ηνπ Pretest. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ηεο Γ νκάδαο εξσηήζεσλ. Παξά ην γεγνλφο φηη ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο, ρξεζηκνπνηείηαη έλα θάπσο δηαθνξνπνηεκέλν θαηλνκελνινγηθφ πιαίζην (δηαθνξεηηθά δνζκέλε πεηξακαηηθή δηάηαμε), απφ απηφ ηνπ Pre-test, ζπκπεξαίλεηαη φηη ηα πεξηζζφηεξα παηδηά, νηθνδνκψληαο έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, δελ δπζθνιεχνληαη λα πξνζεγγίζνπλ ην θαηλφκελν θαη κάιηζηα πεξηζζφηεξν

96 λαηνπξαιηζηηθά κε φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη κε απμεκέλεο ηηο εμεγήζεηο δηαλνκήο, ηφζν πξηλ, φζν θαη κεηά ηνπο ζρεηηθνχο πεηξακαηηζκνχο. Απφ ηε ζχγθξηζε ησλ πηλάθσλ 7 θαη 19, πξνθχπηνπλ ηα 3 παξαθάησ δηαγξάκκαηα ηνπ δεχηεξνπ θαηλνκέλνπ, πνπ αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε ηε βνήζεηα κπαηαξίαο. Παξαηεξείηαη ινηπφλ, φηη νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο θπκαίλνληαη ζηα ίδηα επίπεδα αλάκεζα ζηελ Α θαη Γ Φάζε, παξνπζηάδνληαο κηα κηθξή άλνδν ζηε Φάζε ηνπ Post-test (απφ 57 ζηηο 120 ή 47,5%, αγγίδνπλ ηηο 60 ζηηο 120 ή αιιηψο ην 50%). Αληηζέησο, νη παξαγνληηθέο εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο, ζεκεηψλνπλ ζεκαληηθή αχμεζε ζην Post-test (απφ 16 ζηηο 120 ή 13,33%, θηάλνπλ ηηο 29 ζηηο 120 ή αιιηψο ην 24,17%). Σαπηφρξνλα φιεο νη ππφινηπεο θαηεγνξίεο εμεγήζεσλ κεηψλνληαη αηζζεηά ζηε Φάζε ηνπ Post-test, κε κεγαιχηεξε ηελ κείσζε ησλ ζπλδπαζηηθψλ απαληήζεσλ. Με βάζε ηνπο πίλαθεο 8 θαη 20, δηαπηζηψλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο παξαγνληηθέο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο ηνπ (Φ2) δηαηππψζεθαλ ζηελ Β νκάδα εξσηήζεσλ θαη ησλ δχν Φάζεσλ. Οη παξαγνληηθέο φκσο, εμεγήζεηο δηαλνκήο, εκθαλίδνληαη πεξηζζφηεξεο θαη ζρεδφλ δηπιάζηεο ζηελ Γ νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ Post-test, απφ απηέο ηνπ Pre-test, δειαδή κεηά ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ ηνπ Post-test. Δπίζεο, δηπιαζηάδνληαη θαη ζηε Β, αιιά θαη ζηε Γ νκάδα εξσηήζεσλ ηνπ Post-test. Ζ αχμεζε απηή ηεο δηαλνκήο κπνξεί λα νθείιεηαη είηε ζην γεγνλφο φηη είλαη ε δεχηεξε θνξά πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ν ζρεηηθφο

97 πεηξακαηηζκφο, είηε ζην φηη ηα παηδηά θαηαλννχλ θαιχηεξα ηε δηαλνκή ηνπ ξεχκαηνο ζηελ πεξίπησζε ηεο κπαηαξίαο, κε ηελ ρξήζε ηεο νπνίαο δείρλνπλ πην εμνηθεησκέλα εμαξρήο. Απφ ηνπο πίλαθεο 11 θαη 23, δεκηνπξγνχληαη ηα παξαθάησ 3 δηαγξάκκαηα ηνπ ηξίηνπ θαηλνκέλνπ, πνπ αθνξά ην άλακκα ηεο ιάκπαο κε κεζνιάβεζε θσηνβνιηατθνχ ζηνηρείνπ. Όπσο κπνξεί λα παξαηεξεζεί, νη λαηνπξαιηζηηθέο παξαγνληηθέο εμεγήζεηο εκθαλίδνπλ ζεκαληηθή αχμεζε, ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Οη εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο (απφ 42 ζηηο 120 ή 35%) ζην Pre-test, θηάλνπλ (ηηο 57 ζηηο 120, δειαδή, ην 47,5 %) ζην Post-test θαη νη εμεγήζεηο κε φξνπο δηαλνκήο (απφ 4 ζηηο 120 ή 3,33%), ζρεδφλ ηεηξαπιαζηάδνληαη ζηε Φάζε ηνπ Post-test (15 ζηηο 120 ή αιιηψο 12,5%). Ζ αχμεζε απηή πξνμέλεζε απηφκαηα, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, κείσζε ησλ πνζνζηψλ φισλ ησλ ππνινίπσλ ηχπσλ εμεγήζεσλ, κε πην αμηνζεκείσηε απηή ησλ κε παξαγνληηθψλ εμεγήζεσλ. Δπίζεο, ζε ζπλάξηεζε κε ηνπο πίλαθεο 12 θαη 24, δηαπηζηψλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο ζηε Φάζε ηνπ Pre-test, δηαηππψζεθαλ ζηε Γ νκάδα εξσηήζεσλ, ελψ, ζηε Φάζε ηνπ Post-test, ζηε Β νκάδα εξσηήζεσλ. Αθφκε νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο δηαλνκήο δφζεθαλ ζηε Γ νκάδα εξσηήζεσλ, κεηά ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ ηεο Φάζεο ηνπ Post-test, παξά ην γεγνλφο φηη ζηε Φάζε απηή ηεο αμηνιφγεζεο, ρξεζηκνπνηήζεθε έλα θάπσο δηαθνξνπνηεκέλν θαηλνκελνινγηθφ πιαίζην (δηαθνξεηηθά δνζκέλε πεηξακαηηθή δηάηαμε), απφ απηφ ηνπ Pre-test. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά φκσο,

98 επεηδή είραλ ήδε επεμεξγαζηεί ηελ ζπγθεθξηκέλε πεηξακαηηθή δηάηαμε θαη ζηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε, ηνπο ήηαλ νηθεία θαη δελ δπζθνιεχηεθαλ ζην Post-test, εθαξκφδνληαο έλα είδνο πξν-ελεξγεηαθνχ ζπιινγηζκνχ, λα πξνζεγγίζνπλ ην (Φ3) κε πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο ιεηηνπξγίαο πξηλ ηνλ ζρεηηθφ πεηξακαηηζκφ θαη απμάλνληαο ηηο εμεγήζεηο δηαλνκήο κεηά ηνλ πεηξακαηηζκφ. ηε ζπλέρεηα, ζηα παξαθάησ δχν ζπγθξηηηθά ξαβδνγξάκκαηα, επηρεηξείηαη κηα ζχγθξηζε ησλ πνζνζηψλ ησλ ηχπσλ εμεγήζεσλ πνπ δφζεθαλ ζε θαζέλα απφ ηα ηξία θαηλφκελα, ηφζν ζηε Φάζε ηεο δηεξεχλεζεο, φζν θαη ζηε Φάζε ηεο αμηνιφγεζεο. Απφ ην παξαπάλσ ζπγθξηηηθφ ξαβδφγξακκα πνπ αθνξά ηε Φάζε ηνπ Pre-test, ζπκπεξαίλεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο εμεγήζεηο πνπ δίλνληαη ζηηο εξσηήζεηο θαη ησλ ηξηψλ θαηλνκέλσλ, είλαη λαηνπξαιηζηηθέο παξαγνληηθέο ιεηηνπξγίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην πνζνζηφ ησλ παξαγνληηθψλ ιεηηνπξγίαο παξνπζηάδεηαη ιίγν κεγαιχηεξν ζην (Φ2), απ φηη ζηα ππφινηπα θαηλφκελα, αγγίδνληαο ην (47,5%), ελψ, ην (Φ3) ζπγθεληξψλεη ην κηθξφηεξν πνζνζηφ (35%). Οη παξαηεξνχκελεο δηαθνξέο ζα κπνξνχζαλ λα απνδνζνχλ ζην γεγνλφο φηη ε θαηλνκελνινγία ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζην 2 ν πείξακα, επλνεί πεξηζζφηεξν ηελ δηαηχπσζε λαηνπξαιηζηηθψλ παξαγνληηθψλ ζπιινγηζκψλ ιεηηνπξγίαο, δηφηη δηαθξίλεηαη κε επθνιία ην αίηην ηεο δξάζεο, απφ ην παξαηεξνχκελν απνηέιεζκα, ελψ, ζηα