ΔΘΝΗΚΟ ΜΔΣΟΒΗΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΗΟ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΩΣ ΔΟΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΟ ΜΔΣΟΒΗΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΗΟ ΥΟΛΖ ΠΟΛΗΣΗΚΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ NATIONAL TECHNICAL UNIVERSITY OF ATHENS SCHOOL OF CIVIL ENGINEERING ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΩΣ ΔΟΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΦΔΛΔΚΖ ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΗΩΑΝΝΖ ΣΕΟΤΒΑΓΑΚΖ, ΔΠΗΚΟΤΡΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Δ.Μ.Π.

2 Σο Μάρμαρο ως Δομικό Τλικό στην Ελλάδα ΑΘΗΝΑ, ΙΟΤΛΙΟ 2011

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Σν παξόλ θείκελν απνηειεί ηελ δηπισκαηηθή εξγαζία ηνπ ηειεηόθνηηνπ θνηηεηή ηεο ρνιήο Πνιηηηθώλ Μεραληθώλ Φειέθε Αιέμαλδξνπ. Αληηθείκελν ηεο παξνύζαο δηπισκαηηθήο απνηέιεζε ε αλνδηθή πνξεία ηεο ρξήζεο ηνπ καξκάξνπ θαη ησλ ινηπώλ δηαθνζκεηηθώλ πεηξσκάησλ ζε δνκηθά έξγα, αθνινπζώληαο ηελ ηερλνινγηθή αλάηαμε ηνπ ρώξνπ ηεο εμόξπμεο, θαηεξγαζίαο θαη επεμεξγαζίαο ησλ πεηξσκάησλ, νδεγώληαο έηζη ζε πξντόληα θαιύηεξεο πνηόηεηαο θαη, έηζη, πην εύθνιεο ρξήζεο ηνπο. ην θεθάιαην 1 ηεο εξγαζίαο, επηρεηξείηαη κηα κηθξή εηζαγσγή ζην ζέκα. ην θεθάιαην 2 αλαθέξνληαη ηα δηαθνζκεηηθά πεηξώκαηα αλάινγα κε ηηο γεσινγηθέο, πεηξνγξαθηθέο, άιια θαη εκπνξηθέο ηνπο ηαμηλνκήζεηο, μεθηλώληαο από ην ζρεκαηηζκό ηνπο ζην έδαθνο, θαη θαηαιήγνληαο ζηηο δηάθνξεο νλνκαζίεο πνπ ηνπο δίλνληαη ζηελ αγνξά ην θεθάιαην 3 παξνπζηάδνληαη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη θπζηθέο θαη κεραληθέο ηδηόηεηεο ησλ πεηξσκάησλ, νη πξνδηαγξαθέο ηνπο θαζώο επίζεο θαη νη δνθηκέο πνπ γίλνληαη πάλσ ηνπο, γηα ηνλ έιεγρν ηεο πνηόηεηαο θαη ηεο θαηάζηαζεο ηνπο. ην θεθάιαην 4 πεξηγξάθνληαη, έπεηηα από κηα ηζηνξηθή αλάδξνκε, ηα ειιεληθά κάξκαξα, ε εμόξπμε θαη ε επεμεξγαζία ηνπο, θαη νη δηαθνξεηηθνί ηύπνη ηνπο. Αλαθέξνληαη επίζεο ζπλνπηηθά κεξηθά νηθνλνκηθά ζηνηρεηά ησλ πιηθώλ, θαζώο επίζεο θαη κηα πεξηγξαθή ηνπ θιάδνπ ηνπ καξκάξνπ δηεζλώο. ην θεθάιαην 5 αλαιύνληαη νη δηάθνξεο ρξήζεηο ηνπ καξκάξνπ ζηα δνκηθά έξγα, πεξηγξάθνληαη νη ηξόπνη ηνπνζέηεζεο ηνπο θαη νη ζπλζέζεηο ηνπο ώζηε λα δεκηνπξγήζνπλ ην επηζπκεηό απνηέιεζκα. Επίζεο γίλεηαη αλαθνξά ζε κεξηθά ζπρλά πξνβιήκαηα πνπ νθείινληαη ζηηο αιινηώζεηο ησλ πεηξσκάησλ, ζε ηξόπνπο απνθπγήο ησλ πξνβιεκάησλ απησλ, ζηνλ θαζαξηζκό θαη ηελ ζπληήξεζε ησλ πεηξσκάησλ. Σέινο δίλνληαη κεξηθέο βαζηθέο αξρέο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ εξγαζηώλ ζε δνκηθά έξγα, όπνπ ρξεζηκνπνηνύληαη δηαθνζκεηηθά πεηξώκαηα. Σέινο, ην θεθάιαην 6 θαηαιήγεη ζηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθύπηνπλ από ηελ παξνύζα δηπισκαηηθή εξγαζία. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά όινπο όζνπο κε βνήζεζαλ γηα ηελ εθπόλεζε απηήο ηεο εξγαζίαο, εηδηθόηεξα ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Ισάλλε Σδνπβαδάθε γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηα ηνπ, ηνλ θ. Νηθόιαν Ράκκν γηα ηηο ηερληθέο ηνπ ζπκβνπιέο όζνλ αθόξα ηελ ηνπνζέηεζε, ηνλ θ. Λαζθαξίδε από ην Ι.Γ.Μ.Ε. γηα ηα δεδνκέλα πνπ κνπ πξνζέθεξε, θαη ηνπο βηνηέρλεο θαη εκπόξνπο καξκάξνπ γηα όιεο ηηο πιεξνθνξίεο πάλσ ζηνπο δηαθνζκεηηθνύο ιίζνπο.

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σα θπζηθά πεηξώκαηα, όπσο ην κάξκαξν ή ν γξαλίηεο έρνπλ κεγάιν εύξνο εθαξκνγώλ ζηα δνκηθά έξγα. ηελ Ειιάδα, θαηεμνρήλ καξκαξνπαξαγσγόο ρώξα, εμνξύζζνληαη πνιιά θαη δηαθνξεηηθά κεηαμύ ηνπο πεηξώκαηα, πνπ αλάινγα κε ην είδνο ηεο θαηαζθεπήο, κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ θαηάιιεια πξνζθέξνληαο ην επηζπκεηό απνηέιεζκα. Σα πνηνηηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά, ε αηζζεηηθή ηνπο αμία θαη ε κεγάιε ηνπο πνηθηιία, ηα θάλνπλ έλα ρξήζηκν πξντόλ γηα ηα δνκηθά έξγα. θνπόο απηήο ηεο δηπισκαηηθήο είλαη ε αλάιπζε ησλ ελ ιόγσλ πεηξσκάησλ, ε παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηνπο θαη ε αλαθνξά ησλ ρξήζεσλ ηνπο ζηα δνκηθά έξγα. Με λένπο ηξόπνπο εμόξπμεο θαη θαηεξγαζίαο, ηα πξντόληα ιίζσλ γίλνληαη όιν θαη πην πξνζηηά θαη εύρξεζηα. Σα πνηνηηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ηα θάλνπλ λα αληέρνπλ ζην ρξόλν, νη θπζηθέο θαη κεραληθέο ηνπο ηδηόηεηεο ηνπο ηα θαζηζηνύλ αζύγθξηηα ζε αληνρή ζε δηάθνξεο θαηαπνλήζεηο, ελώ κε ηελ πνηθηινκνξθία θαη ε πνηθηινρξσκία ηνπο ζπλδπάδνληαη εύθνια γηα έλα αηζζεηηθό απνηέιεζκα. Απηόο είλαη ν ιόγνο πνπ ε πέηξα γεληθά ρξεζηκνπνηνύληαλ από ηα βάζε ησλ αηώλσλ ζηηο θαηαζθεπέο. Οη ρξήζεηο ησλ δνκηθώλ ιίζσλ ζηα δνκηθά έξγα επηθεληξώλνληαη ζε επελδύζεηο όςεσλ, εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο, δαπεδνζηξώζεηο θαη ζθάιεο, άιια δελ πεξηνξίδνληαη ζε απηέο κόλν ηηο εθαξκνγέο. Η δηαθόζκεζε ησλ εζσηεξηθώλ ρώξσλ, νη ιηζνδνκέο θαη ε ηνηρνπνηία, θαζώο θαη ε αξρηηεθηνληθή εμσηεξηθώλ ρώξσλ, γίλνληαη πην ειθπζηηθέο κε ηελ ρξήζε δηαθνζκεηηθώλ ιίζσλ. Με βάζε ινηπόλ ηηο λέεο κεζόδνπο επεμεξγαζίαο, θαη ηηο ηερληθέο γλώζεηο ζηελ ρξήζε ηνπο, εμάγνληαη ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ βέιηηζηε εθαξκνγή ησλ δηαθνζκεηηθώλ πεηξσκάησλ ζε δνκηθά έξγα.

5 ABSTRACT Natural stones, like marble or granite, have a wide range of applications in engineering projects. In Greece, being a major marble producing country, numerous and different stones are extracted that, depending on the type of construction, can be used appropriately providing the desired result. Their qualitative characteristics, their aesthetic value and their great variety, make them a useful product for engineering works. The aim of this thesis is the analysis of these stones, the presentation of their characteristics and a report of their use in engineer works. With new ways of mining and processing, stone products are becoming more affordable and easy to use. Their qualitative characteristics make them resistant to time, their physical and mechanical properties make them incomparable in withstanding different strains, while with their diversity and variegation they can be easily combined for an aesthetic result. That is the reason why stone was generally used in construction since antiquity. The uses of ornamental stones in engineering projects focus on facades, internal and external floors and stairs, but they are not limited only to those applications. The decoration of interior spaces, stonework and masonry, and the design of exterior space, has become more attractive with the use of ornamental stones. Based on the new processing methods, and technical knowledge on their usage, conclusions are drawn for the optimal application of decorative stones in engineering works.

6 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Πεξηερόκελα 1. ΔΗΑΓΧΓΖ ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΑ ΠΔΣΡΧΜΑΣΑ Δίδε θαη Σχπνη Φπζηθψλ Πεηξσκάησλ Ηδεκαηνγελή Πεηξψκαηα Σαμηλφκεζε ησλ Ηδεκαηνγελψλ Πεηξσκάησλ Δθξεμηγελή Πεηξψκαηα Πινπησλίηεο Hθαηζηίηεο Μεηακνξθσζηγελή Πεηξψκαηα Σερλεηά Γηαθνζκεηηθά Πεηξψκαηα Ηδηφηεηεο Σερλεηψλ Γηαθνζκεηηθψλ Πεηξσκάησλ Δκπνξηθή Σαμηλφκεζε Μάξκαξα Γξαλίηεο Άιιεο Φπζηθέο Πέηξεο Ολνκαηνινγία ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΧΝ ΠΔΣΡΧΜΑΣΧΝ Πξνδηαγξαθέο ήκαλζε CE Δπξσπατθά Πξφηππα γηα Πξντφληα απφ Φπζηθνχο Λίζνπο Γηαδηθαζία γηα ήκαλζε CE Φπζηθνκεραληθά Υαξαθηεξηζηηθά θαη Γνθηκέο Φπζηθά Υαξαθηεξηζηηθά Μεραληθά Υαξαθηεξηζηηθά Υαξαθηεξηζηηθά ππφ Γπζκελείο πλζήθεο ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Ζ Δμφξπμε ζηελ Αξραηφηεηα Κέληξα Μαξκάξνπ θαηά ηελ Αξραηφηεηα Δθκεηάιιεπζε, Δπεμεξγαζία θαη Πξντφληα Μαξκάξνπ Πεξηγξαθή Δθκεηάιιεπζεο Δπεμεξγαζία θαη Πξντφληα καξκάξνπ Πξντφληα Μαξκάξνπ Δπεμεξγαζία Πξντφλησλ Μαξκάξνπ

7 4.3 Σν Μάξκαξν Γηεζλψο Σα Διιεληθά Μάξκαξα Δλδεηθηηθέο Σηκέο θαη Κφζηε Σα Διιεληθά Μάξκαξα αλά Πεξηνρέο ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΚΑΗ ΟΗ ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΟΗ ΛΗΘΟΗ Χ ΓΟΜΗΚΑ ΤΛΗΚΑ Υξήζεηο Μαξκάξνπ θαη Δηαθνζκεηηθψλ Λίζσλ ζε Δνκηθά Ζξγα Δπελδχζεηο ςεσλ Πιάθεο γηα Επελδχζεηο Όςεσλ Μεραληζκνί Σηεξέσζεο - Αγθχξηα Γαπεδνζηξψζεηο θαη Πιαθνζηξψζεηο Τιηθά Δαπεδνζηξψζεσλ Καηαζθεπή Τπνζηξψκαηνο Μέζνδνο Σνπνζεηήζεσο ησλ Πιαθψλ χλζεζε Δπηζηξψζεσο θάιεο απφ Μάξκαξν θαη Γηαθνζκεηηθά Πεηξψκαηα Σνηρνπνηία θαη Ληζνδνκέο Τιηθά πνπ Χξεζηκνπνηνχληαη Πξνεηνηκαζία Καηαζθεπήο Καηαζθεπή Γηαθφζκεζε Δζσηεξηθψλ Υψξσλ Έπηπιν Σδάθη Καιιηηερλήκαηα απφ Πέηξα Λνπηξφ Φεθηδσηά Καιιηηερληθά Υεηξνπνίεηα Φεθηδσηά Ζκη-βηνκεραληθά Ψεθηδσηά Βηνκεραληθά Φεθηδσηά Θεξκαληηθά ψκαηα απφ Μάξκαξν Ζ Πέηξα ζηελ Αξρηηεθηνληθή Σνπίνπ Φαηλφκελα Αιινίσζεο ζηηο Δθαξκνγέο Καζαξηζκφο, ζπληήξεζε θαη πξνζηαζία Γηαρείξηζε Μαξκάξηλσλ Καηαζθεπψλ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ

8 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. ΔΗΑΓΧΓΖ Σν κάξκαξν, ν γξαλίηεο, ε πέηξα, παξαδνζηαθά θπζηθά πιηθά δφκεζεο θαη δηαθφζκεζεο πνπ ρξεζηκνπνίεζε επξχηαηα ν άλζξσπνο ζε φιεο ηηο επνρέο, ζεσξνχληαη πιένλ, ζηηο ζχγρξνλεο θαηαζθεπέο, σο κηα απφ ηηο θαιχηεξεο επηινγέο κεηαμχ ησλ πιηθψλ επηθάιπςεο επηθαλεηψλ. Ζ θπζηθή νκνξθηά ησλ καξκάξσλ θαη ησλ άιισλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, ηα μερσξηζηά ηνπο γήηλα ρξψκαηα, ε αλακθηζβήηεηε αληνρή ηνπο ζηνλ ρξφλν, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απέξηηηε πνιπηέιεηα πνπ πξνζδίδνπλ ζηνπο ρψξνπο φπνπ ηνπνζεηνχληαη, είλαη νξηζκέλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο πνπ εθηηκνχλ πεξηζζφηεξν νη εηδηθνί, αιιά θαη εθείλνη πνπ παξεκβαίλνπλ ζηελ επηινγή ησλ πιηθψλ θαηαζθεπήο ηεο θαηνηθίαο ηνπο ή ηνπ επαγγεικαηηθνχ ηνπο ρψξνπ. Γελ είλαη, επνκέλσο, ηπραίν ην γεγνλφο φηη ε θπζηθή πέηξα δηαηεξεί επί αηψλεο πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηηο αξρηηεθηνληθέο δεκηνπξγίεο, νχηε φηη έρεη λα παξνπζηάζεη κηα καθξαίσλε ηζηνξία γεκάηε νκνξθηά θαη αηζζεηηθέο ζπγθηλήζεηο. ε θάζε επνρή ην πιηθφ απηφ αλαλεψλεηαη, πξνζαξκφδεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο θαη γίλεηαη πάληνηε ην ηδαληθφηεξν κέζν θαιιηηερληθήο έθθξαζεο. Γη απηφ θαη ηα θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα έρνπλ «γξάςεη» κεγάια θαη ζεκαληηθά θεθάιαηα ζηαζκνχο ζηελ ηζηνξία ηεο αξρηηεθηνληθήο θαη ηεο δηαθφζκεζεο. Χζηφζν, ε πνξεία γηα λα θεξδίζεη ε θπζηθή πέηξα ηε ζεκεξηλή ηεο ζέζε ζηελ αγνξά ησλ πιηθψλ επηθάιπςεο επηθαλεηψλ ήηαλ καθξά. Μέρξη πξηλ ιίγεο δεθαεηίεο ζηηο πεξηζζφηεξεο αγνξέο ην κάξκαξν ραξαθηεξηδφηαλ παλάθξηβν θαη ςπρξφ πιηθφ θαη ζεσξνχηαλ θαηάιιειν κφλν γηα εθθιεζηαζηηθά έξγα θαη ππεξπνιπηειείο θαηαζθεπέο θαη επνκέλσο απξφζηην γηα ην βαιάληην ηνπ πνιχ θφζκνπ. Απαηηήζεθε πνιχο ρξφλνο γηα λα μεπεξαζηνχλ απηέο νη αληηιήςεηο θαη νπσζδήπνηε κεγάιε πξνζπάζεηα απφ ηελ πιεπξά ηεο βηνκεραλίαο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, ησλ αξρηηεθηφλσλ θαη ζρεδηαζηψλ γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη πάιη ε θπζηθή πέηξα ζηα δνκηθά έξγα, φρη κφλν ζηηο θιαζζηθέο ηεο εθαξκνγέο, φπσο δάπεδα, ζθάιεο, επελδχζεηο φςεσλ, αιιά θαη ζηε δεκηνπξγία επίπισλ, θαιιηηερλεκάησλ θαη πιεζψξαο κνλαδηθψλ δηαθνζκεηηθψλ ζηνηρείσλ. Με λέα κεραλήκαηα θαηεξγαζίαο, λέεο ηερληθέο εμφξπμεο θαη θαηεξγαζίαο, ην κάξκαξν, ν γξαλίηεο θαη νη ππφινηπεο δηαθνζκεηηθέο πέηξεο ρξεζηκνπνηνχληαη εθ λένπ κε θαιχηεξεο πνηνηηθέο θαη αηζζεηηθέο εθαξκνγέο. 3

9 2. ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΑ ΠΔΣΡΧΜΑΣΑ Γηαθνζκεηηθά πεηξώκαηα (ornamental stones ή decorative stones) νλνκάδνληαη νη θπζηθνί ιίζνη πνπ έρνπλ αηζζεηηθά θαη ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά θαηάιιεια γηα ηελ παξαγσγή ηειηθψλ πξντφλησλ γηα εθαξκνγέο ζηελ νηθνδνκηθή, ζηε δηαθφζκεζε θαη γεληθφηεξα ζηα δνκηθά έξγα. Κάζε δηαθνζκεηηθφ πέηξσκα απνηειείηαη απφ νξπθηά πνπ πνηθίινπλ θαηά πεξίπησζε, θαη πνπ έρνπλ ζπζζσκαησζεί κε ηε βνήζεηα, ζπλήζσο, νξπθηήο ζπγθνιιεηηθήο χιεο. Σα νξπθηά πνπ πεξηέρνληαη ζε θάζε δηαθνζκεηηθφ πέηξσκα, αλάινγα κε ηε δνκή, ην ρξψκα, ηελ θνθθνκεηξία, ηελ πνζνηηθή ηνπο αλαινγία ζηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ηνπ πεηξψκαηνο, ηνλ ηξφπν θαη ηνλ βαζκφ ζπζζσκάησζήο ηνπο δηακνξθψλνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε πιηθνχ. Γηα απηφ ηα θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα δελ έρνπλ ηππνπνηεκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη κνξθέο, φπσο ζπκβαίλεη κε φια ηα πιηθά βηνκεραληθήο παξαγσγήο. Αληίζεηα, σο θπζηθά πιηθά, έρνπλ ην θαζέλα ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθφηεηα, αθνχ ε κνξθή, ν ρξσκαηηζκφο ηνπο θαη γεληθφηεξα ηα αηζζεηηθά, ηα πνηνηηθά θαη ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε πιηθνχ εμαξηψληαη φρη κφλν απφ ηελ νξπθηνινγηθή ηνπ ζχζηαζε, αιιά θαη απφ ηε δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ ηνπ, δειαδή απφ παξάγνληεο δηαθνξεηηθνχο, αλάινγα κε ηηο γεσινγηθέο επνρέο θαη ηηο ζπλζήθεο ζηηο δηάθνξεο γεσγξαθηθέο δψλεο. Σα θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ θαη σο πιηθά κε νλνκαζία πξνέιεπζεο, αθνχ είλαη ζπάλην, έσο πξαθηηθά αδχλαην, λα βξεζνχλ δχν αθξηβψο ίδηα πιηθά πνπ λα πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθέο γεσγξαθηθέο δψλεο. ηελ καξκαξηθή ηέρλε σο δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα ζεσξνχληαη απηά πνπ επηδέρνληαη θνπή ζε πιάθεο κηθξνχ πάρνπο, ιείαλζε ή/θαη ζηίιβσζε. ηε βηνκεραλία δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ θαη ζην εκπφξην σο «κάξκαξα» ραξαθηεξίδνληαη γεληθά ηα αζβεζηνιηζηθά θαη δνινκηηηθά πεηξψκαηα (κάξκαξα, αζβεζηφιηζνη, θ.α.), ηα νπνία απνηεινχληαη απφ νξπθηά κε ζθιεξφηεηα πνπ θπκαίλεηαη απφ 3 έσο 4 ηεο θιίκαθαο Mosh, ελψ σο «γξαλίηεο» ραξαθηεξίδνληαη γεληθά ηα εθξεμηγελή πεηξψκαηα, θπξίσο πινπησλίηεο (γξαλίηεο, δηνξίηεο, γάββξνη, ραιαδίηεο, θ.ά.), ηα νπνία απνηεινχληαη απφ νξπθηά κε ζθιεξφηεηα πνπ θπκαίλεηαη απφ 5 έσο 7 ηεο θιίκαθαο Mosh. Με γεσινγηθνχο φξνπο ηα πεηξψκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο δηαθνζκεηηθά θαη δνκηθά πιηθά κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο παξαθάησ ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο Ηδεκαηνγελή Πεηξψκαηα Δθξεμηγελή Πεηξψκαηα Μεηακνξθσκέλα Πεηξψκαηα 4 ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ ζπλνπηηθά νη ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο θπζηθψλ πεηξσκάησλ.

10 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1. Δίδε θαη Σύπνη Φπζηθώλ Πεηξσκάησλ Ηδεκαηνγελή Πεηξώκαηα Σα ηδεκαηνγελή πεηξψκαηα είλαη κία απφ ηηο ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο ηαμηλφκεζεο ησλ πεηξσκάησλ, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν ζρεκαηηζκνχ ηνπο. ηε θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη πεηξψκαηα πνπ ζρεκαηίζηεθαλ απφ ηελ απνζάζξσζε άιισλ πεηξσκάησλ, εθξεμηγελψλ ή κεηακνξθσκέλσλ, ηα νπνία πξνυπήξραλ ζε άιιεο ζέζεηο ηνπ θινηνχ ηεο Γεο. Σα πξντφληα ηεο απνζάζξσζεο (εχζξαπηα ή επδηάιπηα πιηθά) απνκαθξχλζεθαλ απφ ηελ αξρηθή ηνπο ζέζε, θπξίσο κε ην λεξφ ηεο βξνρήο θαη κεηαθέξζεθαλ ζε θαηάιιεινπο γηα ηδεκαηνγέλεζε ρψξνπο (γεσζχγθιηλα), φπνπ απνηέζεθαλ θαη άξρηζαλ έηζη λα δεκηνπξγνχληαη ηα πεηξψκαηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο. Πνιχ ζπλνπηηθά ην θαηλφκελν ηεο ηδεκαηνγέλεζεο, δειαδή ηεο απφζεζεο πιηθνχ ζε θαηάιιειν ρψξν, πεξηιακβάλεη ηηο εμήο επηκέξνπο θάζεηο: 1. Απνζάζξσζε ηνπ κεηξηθνχ πεηξψκαηνο κε ηελ επίδξαζε δηαθφξσλ παξαγφλησλ 2. Μεηαθνξά ησλ πξντφλησλ ηεο απνζάζξσζεο κε θπζηθνχο ηξφπνπο ζε άιινλ ρψξν 3. Απφζεζε ησλ πξντφλησλ ηεο απνζάζξσζεο ζηε λέα ηνπο ζέζε 4. Γηαγέλεζε Γηα θάζε κία απφ ηηο παξαπάλσ θάζεηο ζεκεηψλνληαη ηα εμήο: 1. Ζ απνζάζξσζε, δειαδή ε θαηαζηξνθή ελφο πεηξψκαηνο, ιφγσ ζπγθεθξηκέλσλ θπζηθνρεκηθψλ δηεξγαζηψλ, κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε: Φπζηθή ή κεραληθή απνζάζξωζε: Οθείιεηαη ζε ζεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο θαη δξάζε ηνπ λεξνχ ή αλέκνπ, πνπ εθδειψλεηαη κε θαηαζηξνθή ηνπ ηζηνχ θαη θαηαζξπκκαηηζκφ ηνπ. Υεκηθή απνζάζξωζε: Οθείιεηαη ζε ζεηξά ρεκηθψλ δηεξγαζηψλ ζηε κάδα ηνπ πεηξψκαηνο, πνπ νδεγνχλ ζην ζρεκαηηζκφ λέσλ νξπθηνινγηθψλ ζπζηαηηθψλ κε δηαθνξεηηθή ρεκηθή ζχζηαζε. Οξγαληθή απνζάζξωζε: Οθείιεηαη ζηε δξάζε θπηηθψλ θαη δσηθψλ νξγαληζκψλ πνπ ππάξρνπλ πάλσ ή κέζα ζην πέηξσκα (θπηά, δηάθνξνη κηθξννξγαληζκνί θ.ά.) 2. Ζ κεηαθνξά ησλ πξντφλησλ ηεο απνζάζξσζεο γίλεηαη κε ην λεξφ ηεο βξνρήο θαη κε ηνλ άλεκν. Καηά ηελ κεηαθνξά ηνπο κε ην λεξφ πθίζηαληαη κηα θπζηθή δηαινγή, κε απνηέιεζκα ηα κεγαιχηεξα θαη βαξχηεξα λα κελ απνκαθξχλνληαη πνιχ απφ ηνλ ηφπν ηεο αξρηθήο γέλεζεο, ελψ νη κηθξφηεξνη θφθθνη κεηαθέξνληαη ζε κεγάιεο απνζηάζεηο κέρξη ηηο εθβνιέο πνηακψλ θαη ηνπο βπζνχο ιηκλψλ θαη ζαιαζζψλ. ην λεξφ κεηαθνξάο ππάξρνπλ θαη δηαιπκέλα πιηθά ηεο απνζάζξσζεο (π.ρ. αλζξαθηθέο, ζεηηθέο, ρισξηνχρεο ελψζεηο αζβεζηίνπ, καγλεζίνπ, αιθαιίσλ, θ.ά.). Οη ελψζεηο απηέο θαζηδάλνπλ ζε πεξηνρέο φπνπ ε θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ λεξνχ κεδελίδεηαη. 5

11 3. Ζ απόζεζε ησλ κεηαθεξφκελσλ πιηθψλ γίλεηαη ζε νξηδφληηεο ζηξψζεηο, ζε ρψξνπο κε θαηάιιειν ηνπνγξαθηθφ αλάγιπθν, φπνπ κεδελίδεηαη ε κεηαθνξηθή ελέξγεηα ηνπ λεξνχ ή ηνπ αλέκνπ (ζαιάζζηεο ιεθάλεο, ιίκλεο, πεδηλέο εθηάζεηο). Με ηηο απνζέζεηο απηέο άξρηζε ε δεκηνπξγία ηδεκάησλ πνπ κε πάξνδν γεσινγηθψλ αηψλσλ έδσζαλ ηα ηδεκαηνγελή πεηξψκαηα. 4. Ζ δηαγέλεζε είλαη ην ζχλνιν ησλ κεηαβνιψλ πνπ ππέζηε ην αξρηθφ ίδεκα ζηε δηάξθεηα ησλ γεσινγηθψλ αηψλσλ, ιφγσ δηαθφξσλ παξαγφλησλ (πίεζε, πςειέο ζεξκνθξαζίεο, ρεκηθέο δξάζεηο) ψζηε λα κεηαβιεζεί ζε ζπκπαγέο πέηξσκα. Καηά ηελ δηαγέλεζε ν ηδεκαηνγελήο ζρεκαηηζκφο έγηλε ζπκπαγήο, είηε ιφγσ ηεο κεγάιεο πίεζεο πνπ εμαζθνχζαλε ηα ππεξθείκελα ζηξψκαηα ζηα ππνθείκελα είηε ιφγσ ηεο ζπγθφιιεζεο ησλ πιηθψλ κε θπζηθέο ζπγθνιιεηηθέο νπζίεο είηε κε κεηαιιαγέο ησλ νξπθηνινγηθψλ δνκηθψλ κνλάδσλ ηνπ αξρηθνχ ηδήκαηνο Σαμηλόκεζε ησλ Ηδεκαηνγελώλ Πεηξσκάησλ Μηα ηαμηλφκεζε ησλ ηδεκαηνγελψλ πεηξσκάησλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε βηνκεραλία ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, κπνξεί λα γίλεη ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: Κιαζηηθά ή κεραληθά ηδήκαηα Υεκηθά ηδήκαηα Βηνγελή ηδήκαηα Ζ παξαπάλσ ηαμηλφκεζε ζε πάξα πνιιέο πεξηπηψζεηο δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θη απηφ γηαηί ηα ηδήκαηα ζρεκαηίζηεθαλ κε ζχλζεην ηξφπν (π.ρ. παξάιιειε ρεκηθή θαη νξγαληθή ηδεκαηνγέλεζε). ρεηηθά κε ηηο θαηεγνξίεο ηαμηλφκεζεο ζεκεηψλνληαη ζπλνπηηθά ηα εμήο: Κιαζηηθά ή κεραληθά ηδήκαηα ηελ θαηεγνξία απηή θαηαηάζζνληαη πεηξψκαηα πνπ ζπλίζηαληαη απφ δνκηθέο κνλάδεο (ιίζνπο ή ιεπηνχο θφθθνπο) πνπ κεηαθέξζεθαλ ζην ρψξν ηδεκαηνγέλεζεο θαη ηε δηαγέλεζε κεηαβιήζεθαλ ζε ζπκπαγή πεηξψκαηα. Σέηνηα πεηξψκαηα είλαη: Σα δηάθνξα θξνθαινπαγή ή ιαηππνπαγή, πεηξψκαηα απνηεινχκελα απφ ζηξνγγπιεκέλνπο ή γσληψδεηο ιίζνπο, αληίζηνηρα, κεγέζνπο 5 έσο 25 cm πεξίπνπ, ζπγθνιιεκέλνπο κεηαμχ ηνπο κε θπζηθή νξπθηή θφιια (αζβεζηνιηζηθφ ή ππξηηηθφ ζπγθνιιεηηθφ πιηθφ). Οη ςακκίηεο sandstones, πνπ ζρεκαηίζηεθαλ απφ ηελ δηαγέλεζε ζηξσκάησλ άκκνπ (ππξηηηθή ή αζβεζηνιηζηθή), νη θφθθνη ηεο νπνίαο έρνπλ ζπγθνιιεζεί κεηαμχ ηνπο κε θπζηθή νξπθηή θφιια. ηνπο ςακκίηεο ε θνθθνκεηξία ηεο άκκνπ κπνξεί λα πνηθίιεη απφ 1/16 έσο 2 mm, ελψ ε θπζηθή ζπγθνιιεηηθή χιε κπνξεί λα είλαη ππξηηηθή, αλζξαθηθφ αζβέζηην ή άξγηινο Οη ςακκίηεο φηαλ ζηε κάδα ηνπο επηθξαηνχλ (πεξηζζφηεξν απφ 15%) θξχζηαιινη κηθξνχ κεγέζνπο ή άκνξθν πιηθφ νλνκάδνληαη γξανπβάθεο (greywacke), ελψ νη ςακκίηεο πνπ πξνέξρνληαη απφ 6

12 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ αζηξηνχρεο άκκνπο νλνκάδνληαη αξθόδεο (arkose). Ζ ζρηζηή άξγηινο είλαη πέηξσκα ζρεηηθά ζπκπαγέο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ πξψηε θάζε δηαγέλεζεο αξγηιηθψλ ηδεκάησλ. Ζ θπζηθή ζπγθνιιεηηθή χιε ζηε ζρηζηή άξγηιν είλαη ε άξγηινο. Απφ ηε ζρηζηή άξγηιν θαη χζηεξα απφ κηα δεχηεξε θάζε δηαγέλεζεο πξνέξρεηαη ν αξγηιηθόο ζρηζηόιηζνο (shale) πέηξσκα κε ρξψκα πξαζηλσπφ ή καχξν πνπ ζρίδεηαη εχθνια ζε ιεπηέο πιάθεο παξάιιεια πξνο ηε ζηξψζε ηνπ ηα θιαζηηθά ηδεκαηνγελή θαηαηάζζνληαη επίζεο νη θιύζρεο, θαζψο θαη νξηζκέλα άιια πεηξψκαηα πνπ φκσο δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ βηνκεραλία ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ. Υεκηθά ηδήκαηα ηελ θαηεγνξία απηή θαηαηάζζνληαη πεηξψκαηα πνπ ζρεκαηίζηεθαλ κε ρεκηθέο δηεξγαζίεο νη νπνίεο είραλ σο απνηέιεζκα ηελ απφζεζε αλζξαθηθψλ αιάησλ, θπξίσο αζβεζηίνπ θαη καγλεζίνπ πνπ ππήξραλ δηαιπκέλα ζην λεξφ. Οη ηξαβεξηίλεο ζρεκαηίζηεθαλ ζε λεξά αβαζψλ ιηκλψλ, πεγψλ ή παξφρζησλ δσλψλ πνηακψλ. Δθεί, ηα θπηά πνπ βξίζθνληαλ κέζα ζην λεξφ, θαζψο θαη νη ζσξνί θπηηθψλ ιεηςάλσλ, δηαβξέρνληαλ απφ λεξφ κε απνηέιεζκα λα πεξηαζβεζηνχληαη, δειαδή λα απνηίζεηαη επάλσ ηνπο αλζξαθηθφ αζβέζηην. ηε ζπλέρεηα, κε ηελ θαηαζηξνθή ησλ πεξηαζβεζησκέλσλ θπηηθψλ ηζηψλ ζρεκαηίδνληαλ απνζέζεηο ηξαβεξηίλε. Οη ηξαβεξηίλεο έρνπλ ρξψκα θηηξηλσπφ, κεξηθέο θνξέο φκσο θαη εξπζξσπφ ιφγσ ηεο παξνπζίαο πδξνμεηδίσλ ηνπ ζηδήξνπ. H κάδα ηνπ πεηξψκαηνο παξνπζηάδεη θπςειψδε δνκή πνπ πεξηιακβάλεη θελά ζε κνξθή ζσιελίζθσλ ή κεγάισλ πφξσλ. Οη αζβεζηόιηζνη ρεκηθήο πξνέιεπζεο ζρεκαηίζηεθαλ ζε γιπθά λεξά πινχζηα ζε φμηλν αλζξαθηθφ αζβέζηην φπνπ έγηλε θαζίδεζε απηνχ θαη ζρεκαηίζηεθαλ ζηξψκαηα εχζξππηα θαη πνξψδε (ην αλζξαθηθφ αζβέζηην ζηε κνξθή ηνπ νξπθηνχ αξαγσλίηε). Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη ηελ επίδξαζε ησλ παξαγφλησλ ηεο δηαγέλεζεο ν αξαγσλίηεο κεηεηξάπε ζε αζβεζηίηε (ζηαζεξφηεξε κνξθή ηνπ αλζξαθηθνχ αζβεζηίνπ). ηνπο αζβεζηφιηζνπο απηήο ηεο θαηεγνξίαο θαηαηάζζεηαη θαη ν όλπραο, φπσο ιέγεηαη εκπνξηθά ην νλπρνκάξκαξν (onyx marble), ην αζβεζηνιηζηθφ ζπκπαγέο πέηξσκα πνπ παξνπζηάδεη ηαηληψδε φςε ιφγσ ησλ έγρξσκσλ θαη δηαθαλψλ ζηξψζεσλ αζβεζηίηε ή/θαη αξαγσλίηε θαη ην νπνίν κπνξεί λα ζηηιβσζεί. Άιινο ηχπνο αζβεζηνιίζσλ ρεκηθήο πξνέιεπζεο είλαη ν σνιηζηθόο αζβεζηόιηζνο. ρεκαηίζηεθαλ ζε πεξηνρέο ζεξκψλ πεγψλ φπνπ ππήξραλ αλαβξάδνληα λεξά κε κεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ζε φμηλν αλζξαθηθφ αζβέζηην. Οη θφθθνη ηεο άκκνπ πνπ βξίζθνληαλ ζηελ έμνδν ησλ λεξψλ, αλαπεδνχζαλ ζην αλαβξάδνλ λεξφ θαη πεξηαζβεζηψλνληαλ ζθαηξνπνηνχκελνη ψζπνπ ην βάξνο ηνπο κεγάισλε θαη ηνπο αλάγθαδε λα θαζηδήζνπλ. Με ηελ επίδξαζε ησλ παξαγφλησλ ηεο δηαγέλεζεο, νη σφιηζνη ζπγθνιιήζεθαλ ζρεκαηίδνληαο αζβεζηνιηζηθνχο ζρεκαηηζκνχο. 7

13 Bηνγελή ηδήκαηα ηελ θαηεγνξία απηή θαηαηάζζνληαη πεηξψκαηα πνπ ζρεκαηίζηεθαλ απφ δσηθά ή θπηηθά ιείςαλα, φπσο νη αζβεζηφιηζνη, νη δνινκίηεο, ή νη νξπθηνί άλζξαθεο (ηχξθε, ιηγλίηεο θ.ά.). Οη βηνγελείο αζβεζηόιηζνη ζρεκαηίζηεθαλ απφ φζηξαθα ή θειχθε ή άιια αζβεζηηηηθά ζθειεηηθά ζηνηρεία πνπ ππήξραλ κέζα ζε ζάιαζζεο θαη ηα νπνία παξαζχξζεθαλ απφ ξεχκαηα θαη ζπζζσξεχηεθαλ εθιεθηηθά, θαηά πεξηνρέο, ζε παρχηαηα ζηξψκαηα. Σα ζηξψκαηα απηά κε ηελ πάξνδν ησλ γεσινγηθψλ αηψλσλ ζρεκάηηζαλ κε ηε δηαγέλεζε ηα βηνγελνχο πξνέιεπζεο αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα. Οη δνινκίηεο είλαη πεηξψκαηα πνπ απνηεινχληαη απφ ην νξπθηφ δνινκίηεο, ην νπνίν είλαη δηπιφ αλζξαθηθφ άιαο ηνπ αζβεζηίνπ θαη καγλεζίνπ (CaCO 3 / MgCO 3 ). Οη δνινκίηεο κνηάδνπλ κε ηνπο αζβεζηφιηζνπο, αιιά έρνπλ ραξαθηεξηζηηθή θπςειψδε ζχζηαζε. Έλαο εχθνινο ηξφπνο δηάθξηζεο ησλ δνινκηηψλ απφ ηνπο αζβεζηφιηζνπο είλαη ε αζζελήο αληίδξαζε πνπ παξνπζηάδνπλ ζην αξαηφ πδξνρισξηθφ νμχ. Οη δνινκίηεο ζρεκαηίζηεθαλ ζε ζαιάζζηεο ιεθάλεο, φπσο θαη νη αζβεζηφιηζνη, φπνπ απνηέζεθαλ είηε εμ αξρήο σο δνινκίηεο, είηε σο δνινκηηηθνί αζβεζηφιηζνη θαη κεηαβιήζεθαλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ζε δνινκίηεο (δνινκηηίσζε). Οη κάξγεο είλαη αζβεζηνιηζηθά αξγηινχρα ηδήκαηα, δειαδή ε ζχζηαζή ηνπο βξίζθεηαη κεηαμχ εθείλεο ησλ αζβεζηνιίζσλ θαη ησλ ζρηζηψλ αξγίισλ. Γεληθά, φηαλ ε πεξηεθηηθφηεηα ηεο αξγίινπ ζε αλζξαθηθφ αζβέζηην είλαη κεγαιχηεξε ηνπ 60% ηφηε ην ίδεκα ραξαθηεξίδεηαη σο κάξγα. Μεηαμχ ησλ καξγψλ θαη ησλ αζβεζηνιίζσλ, αλάινγα κε ηελ πεξηεθηηθφηεηά ηνπο ζε αλζξαθηθά, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ πνιινί ηχπνη πεηξσκάησλ, κε δηαθνξνπνηεκέλε ρεκηθή ζχζηαζε, φπσο αζβεζηνύρνο κάξγα, καξγατθόο αζβεζηόιηζνο, αξγηινύρνο κάξγα, δνινκηηηθή κάξγα θ.ά. Οη απνζέζεηο ησλ καξγψλ κπνξεί λα είλαη είηε βηνγελνχο, είηε ρεκηθήο πξνέιεπζεο, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ αζβεζηφιηζσλ, ελψ ε ηδεκαηνγέλεζή ηνπο κπνξεί λα έιαβε ρψξα ζε αβαζείο ή βαζηέο ζάιαζζεο ή θαη ιίκλεο. Έηζη, ην ρξψκα ησλ καξγψλ πνηθίιιεη αλάινγα κε ηηο πεξηερφκελεο πξνζκίμεηο θαη ηελ πεξηνρή ηδεκαηνγέλεζεο. πλήζσο νη ιηκλαίεο κάξγεο θαη νη κάξγεο βαζέσλ ζαιαζζψλ είλαη θπαλέο έσο πξαζηλσπέο θαηέο. Σν πξαζηλσπφ ή θπαλφ ρξψκα ηνπο νθείιεηαη ζπλήζσο ζηελ παξνπζία ηνπ γιαπθνλίηε (έλπδξν αξγηινππξηηηθφ άιαο ηνπ ζηδήξνπ θαη θαιίνπ). Οη κάξγεο ησλ αβαζψλ ζαιαζζψλ είλαη θίηξηλεο. Οη αζβεζηόιηζνη Οη αζβεζηόιηζνη έρνπλ πξνέιζεη είηε απφ βηνγελή, είηε απφ ρεκηθά ηδήκαηα, είηε απφ ηδήκαηα ζπλδπαζκνχ βηνγελνχο θαη ρεκηθήο δξάζεο. Έρνπλ σο θχξην νξπθηνινγηθφ ηνπο ζπζηαηηθφ ηνλ αζβεζηίηε (CaCO 3 ). Ζ ρεκηθή ζχζηαζε ελφο θαζαξνχ αζβεζηνιηζηθνχ πεηξψκαηνο είλαη CaO 56%, CO 2 44%. πλήζσο, φκσο, νη αζβεζηφιηζνη πεξηέρνπλ δηάθνξεο πξνζκίμεηο ελψζεσλ νμεηδίσλ θαη πδξνμεηδίσλ ηνπ αξγηιίνπ, ηνπ ζηδήξνπ θ.ά. ε παξνπζία ησλ νπνίσλ επεξεάδεη θαη 8

14 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ην ρξσκαηηζκφ ηνπ πεηξψκαηνο. ηαλ νη αζβεζηφιηζνη πεξηέρνπλ 5-15% MgO θαινχληαη καγλεζηνχρνη αζβεζηφιηζνη, ελψ φηαλ ε πεξηεθηηθφηεηά ηνπο ζε MgO είλαη πάλσ απφ 15% θαινχληαη δνινκηηηθνί αζβεζηφιηζνη. Σα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα έρνπλ φςε πνπ πνηθίιιεη αλάινγα κε ηελ πεξίνδν θαη ην ρψξν πνπ έιαβε ρψξα ε ηδεκαηνγέλεζε. Καζψο, ινηπφλ, ε ηδεκαηνγέλεζε ησλ αζβεζηνιηζηθψλ απνζέζεσλ έιαβε ρψξα είηε ζε αβαζή, είηε ζε βαζηά γεσζχγθιηλα, ην ρξψκα ηνπο πνπ πνηθίιιεη αλάινγα κε ηηο πξνζκίμεηο, ζρεηίδεηαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη κε ην ρψξν ηεο ηδεκαηνγέλεζεο. Γεληθά, νη καχξνη αζβεζηφιηζνη ζρεκαηίζηεθαλ ζε αβαζή λεξά, θνληά ζε παξάθηηεο δψλεο φπνπ παξαζχξζεθαλ δηάθνξνη ρεξζαίνη νξγαληζκνί. Οη θφθθηλνη θαη ξνδφρξννη νθείινπλ ην ρξψκα ηνπο ζε νμείδηα ηνπ ζηδήξνπ (αηκαηίηε). Σα νμείδηα απηά γηα λα ζρεκαηηζηνχλ πξνυπνζέηνπλ έληνλε νμείδσζε πνπ απαηηεί πεξίζζεηα νμπγφλνπ, ε νπνία ππήξρε κφλν ζε βαζηέο ζάιαζζεο θαη κάιηζηα πνιηθέο, γη απηφ θαη νη αζβεζηφιηζνη απηνί ππνζηεξίδεηαη φηη ζρεκαηίζηεθαλ ζε βαζηέο ζάιαζζεο. Οη γθξηδνθχαλνη αζβεζηφιηζνη νθείινπλ ην ρξψκα ηνπο ζηελ παξνπζία δηζεηνχρνπ ζηδήξνπ ζε ιεπηφηαην δηακεξηζκφ, γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη φηη ε ηδεκαηνγέλεζή ηνπο έιαβε ρψξα ζε αβαζή λεξά, αθνχ ν δηζεηνχρνο ζίδεξνο πξνέξρεηαη απφ ηελ απνζχλζεζε νξγαληθψλ νπζηψλ κε ηελ πεξαηηέξσ νμείδσζή ηνπο. Σν εηδηθφ βάξνο ησλ αζβεζηνιίζσλ είλαη ζπλήζσο 2,7 kg/m 3, ελψ ε αληνρή ηνπο ζηε ζιίςε θπκαίλεηαη απφ kgr/cm 2 αλάινγα κε ηελ πεξηερφκελε πνζφηεηα αξγίινπ Δθξεμηγελή Πεηξώκαηα ην εκπφξην ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ νλνκάδνληαη γξαλίηεο ηα εθξεμηγελή πεηξψκαηα, δειαδή ηα πεηξψκαηα πνπ ζρεκαηίζηεθαλ απφ ηελ άλνδν θαη θξπζηάιισζε ηνπ κάγκαηνο πνπ βξίζθεηαη ζηα βαζχηεξα ζηξψκαηα ηνπ θινηνχ ηεο γεο. ε φ,ηη αθνξά ηε γεσινγηθή νξνινγία, γξαλίηεο είλαη έλα ζπγθεθξηκέλν πινπηψλεην πέηξσκα κε αιθαιηνχρνπο άζηξηνπο, ραιαδία θαη κηθξέο πνζφηεηεο πιαγηφθιαζηνπ, καξκαξπγία θαη άιισλ νξπθηψλ. Καηαξρήλ φια ηα εθξεμηγελή πεηξψκαηα, ηα νπνία ζην εκπφξην νλνκάδνληαη γξαλίηεο, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν κεγάιεο βαζηθέο ππννκάδεο: πινπησλίηεο (plutonic rocks) εθαηζηίηεο (volcanic rocks) Ο δηαρσξηζκφο απηφο γίλεηαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο ζηεξενπνηήζεθε ην κάγκα. ηελ πεξίπησζε πνπ ην κάγκα θαηά ηελ άλνδφ ηνπ εγθισβίζηεθε θαη θξπζηαιιψζεθε ζε θνηιψκαηα ησλ ππεξθείκελσλ ζηξσκάησλ ή δηείζδπζε κεηαμχ ησλ δηαζηξψζεσλ απηψλ ησλ ζηξσκάησλ ζρεκαηίζηεθαλ πεηξψκαηα πνπ ιέγνληαη πινπησλίηεο (plutonic rocks). ηελ πεξίπησζε, φκσο, πνπ ην κάγκα έθζαζε θαη εθρχζεθε ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο (ιάβα), φπνπ θαη 9

15 ζηεξενπνηήζεθε, ζρεκαηίζηεθαλ νη εθαηζηίηεο (volcanic rocks), πεηξψκαηα ηειείσο δηαθνξεηηθά απφ ηνπο πινπησλίηεο. Μηα ηξίηε πεξίπησζε είλαη ην κάγκα λα ζηεξενπνηήζεθε θνληά ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο, ζε κηθξφ, δειαδή, βάζνο, κέζα ζε ξσγκέο ηνπ ζηεξενχ θινηνχ, νπφηε δεκηνπξγήζεθαλ δηαθνξεηηθνί ηχπνη πεηξσκάησλ πνπ ιέγνληαη θιεβίηεο. Σα εθξεμηγελή πεηξψκαηα (πινπησλίηεο θαη εθαηζηίηεο), αλάινγα κε ηελ νξπθηνινγηθή ηνπο ζχζηαζε θαη πην ζπγθεθξηκέλα αλάινγα κε ηελ πεξηεθηηθφηεηά ηνπο ζηα βαζηθά νξπθηνινγηθά ηνπο ζπζηαηηθά, δειαδή ην ραιαδία, ηνπο αιθαιηνύρνπο αζηξίνπο (νξζφθιαζην, κηθξνθιηλήο), ηα πιαγηόθιαζηα (αζβεζηνλαηξηνχρνη άζηξηνη: αιβίηεο θαη αλνξζίηεο) θαη ηα αζηξηνεηδή (ιεπθίηεο, λεθειίλεο) θαηαηάζζνληαη ζε δηάθνξνπο άιινπο ηχπνπο κε αληίζηνηρα νλφκαηα. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ζηε ζπγθεθξηκέλε ηαμηλφκεζε δελ ππάξρνπλ ζαθή φξηα κεηάβαζεο απφ ηνλ έλα ηχπν πεηξψκαηνο ζηνλ άιιν, γη απηφ άιισζηε θαη ππάξρνπλ πνιιέο πεξηπηψζεηο πεηξσκάησλ πνπ δελ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ απφιπηα ζε θάπνηνλ ζπγθεθξηκέλν ηχπν, ιφγσ ελδηάκεζεο νξπθηνινγηθήο ζχζηαζεο (π.ρ. γξαλνδηνξίηεο). Σα ηππηθά ραξαθηεξηζηηθά νξηζκέλσλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ηχπνπο εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ πνπ ππάξρνπλ ζην εκπφξην κε ηε γεληθή νλνκαηνινγία γξαλίηεο παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα Πινπησλίηεο Οη πινπησλίηεο ζρεκαηίζηεθαλ κε ηε ζηεξενπνίεζε ηνπ κάγκαηνο ππφ ζπλζήθεο πςειήο πίεζεο, βξαδείαο ςχμεο θαη ρσξίο δηαθπγή ησλ αεξίσλ. Γλψξηζκα ησλ πινπησληηψλ είλαη ε ηέιεηα θξπζηάιισζε ηεο κάδαο ηνπο, γη απηφ θαη ραξαθηεξίδνληαη θαη σο νινθξπζηαιιηθά πεηξψκαηα. ΓPANITH: είλαη απφ ηα πην δηαδεδνκέλα είδε εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ θαη ζηε δνκή ηνπ ζπκκεηέρνπλ ηα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά: ραιαδίαο, αιθαιηνχρνη άζηξηνη (νξζφθιαζην) θαη καξκαξπγίαο (θπξίσο βηνηίηεο) ή θεξνζηίιβε ή απγίηεο. H κέζε αλαινγία επί ηνηο εθαηφ ελφο ηππηθνχ γξαληηηθνχ πεηξψκαηνο ζηα παξαπάλσ νξπθηά είλαη: νξζφθιαζην 45%, αιβίηεο 15%, ραιαδίαο 30% θαη βηνηίηεο 10% (νη γξαλίηεο ζηε ρεκηθή ηνπο ζχζηαζε πεξηέρνπλ κεγάιε πνζφηεηα SiO 2 πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ 61-82%). ηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ηνπ γξαλίηε ζπκκεηέρνπλ θαηά πεξίπησζε ζε κηθξή αλαινγία θαη ηα νξπθηά καγλεζίηεο, αηκαηίηεο, απαηίηεο, δηξθφλην θαη ηνπξκαιίλεο. Οη θξχζηαιινη ησλ νξπθηψλ είλαη θαηά θαλφλα ηζνκεγέζεηο. Άιισζηε, ην φλνκα ηνπ γξαλίηε πξνήιζε απφ ην ιαηηληθφ Granum (= θφθθνο) ιφγσ ηνπ εηδηθνχ ηζηνχ πνπ παξνπζηάδεη ην πέηξσκα. ζνλ αθνξά ηνπο πνηθίινπο ρξσκαηηζκνχο ησλ γξαληηψλ απηνί νθείινληαη ζην ρξψκα ησλ επηκέξνπο νξπθηψλ. O ραιαδίαο ζηα γξαληηηθά πεηξψκαηα παξνπζηάδεηαη άρξσκνο, ππφιεπθνο, ππνθχαλνο, εξπζξφο θαη νξηζκέλεο θνξέο θηηξηλφρξσκνο. Οη αιθαιηνχρνη άζηξηνη παξνπζηάδνληαη ζαξθφρξσκνη, θηηξηλφρξσκνη, ππφιεπθνη ή εξπζξσπνί, ελψ 10

16 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ηα πιαγηφθιαζηα, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ππφιεπθα ή θηηξηλφρξσκα. Οη θξχζηαιινη ηεο θεξνζηίιβεο εκθαλίδνληαη κε κνξθή κειαλνπξάζηλσλ θφθθσλ ή κηθξνζθνπηθψλ ξάβδσλ. YHNITH: ζηε δνκή απηνχ ηνπ πεηξψκαηνο ζπκκεηέρνπλ ηα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά νξζφθιαζην (αιθαιηνχρνο άζηξηνο) θαη θεξνζηίιβε κε κηθξή αλαινγία νιηγφθιαζηνπ θαη καξκαξπγηψλ. O ζπελίηεο δελ πεξηέρεη ραιαδία. H νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ελφο ηππηθνχ ζπελίηε είλαη πεξίπνπ: νξζφθιαζην 60%, αιβίηεο 20%, θεξνζηίιβε 15% θαη δηάθνξα θεκηθά ζπζηαηηθά 5%. H παξνπζία απγίηε δίλεη ζην πέηξσκα πξαζηλσπή απφρξσζε. Σν φλνκα ζπελίηεο πξνέξρεηαη απφ ηελ πφιε πήλε ηεο Αηγχπηνπ, απφ φπνπ εμνξχρηεθε ην ζπγθεθξηκέλν πέηξσκα. ΓIOPITH: ζηε δνκή απηνχ ηνπ πεηξψκαηνο ζπκκεηέρνπλ πιαγηφθιαζηα (αζβεζηνλαηξηνχρνη άζηξηνη), βηνηίηεο, θεξνζηίιβε θαη απγίηεο. Μηα ελδεηθηηθή νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ελφο ηππηθνχ δηνξίηε είλαη ε εμήο: πιαγηφθιαζηα 65% θαη θεξνζηίιβε 35%. ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρεη θαη ραιαδίαο (ζε κηθξή πεξηεθηηθφηεηα) ηφηε ην πέηξσκα νλνκάδεηαη ραιαδηαθφο δηνξίηεο, ελψ ζηελ πεξίπησζε παξνπζίαο θαιηνχρσλ αζηξίσλ ηαπηφρξνλα ην πέηξσκα είλαη κνλδνλίηεο. ΓABBPO: Σν ηππηθφ πέηξσκα ηνπ γάββξνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ νξπθηνινγηθφ ζπλδπαζκφ βαζηθψλ πιαγηνθιάζησλ, δειαδή ιαβξαδνξίνπ έσο αλνξζίηε θαη δηαιιαγνχο. H παξνπζία ηνπ δηαιιαγνχο είλαη ην ζηνηρείν κε βάζε ην νπνίν γίλεηαη ζπλήζσο ε δηάθξηζε ηνπ γάββξνπ απφ ην δηνξίηε. ην γάββξν ππάξρνπλ επίζεο βηνηίηεο, θεξνζηίιβε, νιηβίλεο θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κηθξή πνζφηεηα ραιαδία. H νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ελφο ηππηθνχ γάββξνπ είλαη: 55% πιαγηφθιαζηα θαη 45% απγίηεο, νιηβίλεο θαη καγλεηίηεο. Αλάινγα κε ηελ αθξηβή νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ηνπ πεηξψκαηνο δηαθξίλνληαη δηάθνξα είδε γάββξσλ, φπσο ηππηθφο γάββξνο (πιαγηφθιαζην + δηαιιαγήο), νιηβηληθφο γάββξνο (πιαγηφθιαζην + δηαιιαγήο + νιηβίλεο), λνξίηεο (πιαγηφθιαζην + νξζαπγίηεο) θ.ά. Γεληθά νη γάββξνη παξνπζηάδνπλ θνθθψδε πθή, φπσο θαη νη γξαλίηεο. Σν ρξψκα ησλ γάββξσλ είλαη πξάζηλν κε ιεπθέο θειίδεο απφ ηελ εθιεθηηθή απνζάζξσζε θαηά ηφπνπο ησλ πιαγηνθιάζησλ. ΠEPIΓOTITH: απνηειεί ηνλ βαζηθφ ηχπν πεηξσκάησλ απφ φια ηα εθξεμηγελή. ηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ηνπ πεξηδνηίηε δελ ππάξρνπλ ηα νξπθηά ραιαδίαο, άζηξηνη θαη αζηξηνεηδή παξά κφλν θεκηθά ζπζηαηηθά, θπξίσο νιηβίλεο ή νιηβίλεο κε θεξνζηίιβε ή νιηβίλεο κε ππξφμελνπο θαη βηνηίηε. Ζ κέζε νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ελφο πεξηδνηίηε είλαη: θεκηθά ζηνηρεία 97% θαη ιεπθνθξαηηθά ζηνηρεία 3%. Απφ ηε ρεκηθή ζχζηαζε πξνθχπηεη φηη ην πέηξσκα έρεη ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε SiO 2 (41,09%), ηξηνμείδην ηνπ αξγηιίνπ θαη αιθάιηα. Οη πεξηδνηίηεο παξνπζηάδνληαη ζαπσλνεηδείο ζηελ αθή θαη έρνπλ κηθξή αληνρή ζηε ζιίςε. Απφ ηελ εμαιινίσζε ησλ πεξηδνηηηψλ πξνθχπηνπλ νη ζεξπεληίλεο. 11

17 Hθαηζηίηεο Οη εθαηζηίηεο ζρεκαηίζηεθαλ κε ηε ζηεξενπνίεζε ηνπ κάγκαηνο ππφ ζπλζήθεο ρακειήο πίεζεο (αηκνζθαηξηθή), απφηνκεο ςχμεο ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο θαη κε δηαθπγή ησλ αεξίσλ ηνπ κάγκαηνο. O ηξφπνο ζρεκαηηζκνχ απηψλ ησλ πεηξσκάησλ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ δπν γελεέο θξπζηάιισζεο ηνπ κάγκαηνο. ηελ πξψηε, ζε βάζνο, ζρεκαηίζηεθαλ επκεγέζεηο θξχζηαιινη αζηξίσλ θαη ραιαδία, πνπ θαινχληαη θαηλνθξχζηαιινη, ελψ ζηε δεχηεξε θαηά ηελ ηαρεία ςχμε ηνπ κάγκαηνο ζηελ επηθάλεηα είηε δε ζρεκαηίζηεθαλ θξχζηαιινη παξά κφλν κηα ππξηηηθή παιψδεο κάδα, είηε ζρεκαηίζηεθαλ κηθξνί θξχζηαιινη πνπ πιεξνχλ ηα δηάθελα κεηαμχ ησλ θξπζηάιισλ ηεο πξψηεο γελεάο. ρεκαηίζηεθε έηζη ε ζεκειηψδεο κάδα ηνπ εθαηζηίηε κέζα ζηελ νπνία βξίζθνληαη δηάζπαξηνη νη θαηλνθξχζηαιινη. TPAXEITH: είλαη ην αληίζηνηρν εθαηζηεηαθφ πέηξσκα ηνπ ζπελίηε. Ζ ζεκειηψδεο κάδα ηνπ απνηειείηαη απφ κηθξνθξπζηάιινπο ζαληδίλνπ, καξκαξπγία, θεξνζηίιβεο ή απγίηε, κέζα ζηελ νπνία ππάξρνπλ κεγάινπ κεγέζνπο θαηλνθξχζηαιινη νξζνθιάζηνπ θαη θαηλνθξχζηαιινη θεξνζηίιβεο, βηνηίηε θαη αζβεζηνλαηξηνχρσλ αζηξίσλ ζε κηθξφηεξε έθηαζε. Σν πέηξσκα καθξνζθνπηθά παξνπζηάδεηαη ηξαρχ, ρνλδξφθνθθν θαη ζηηθξφ, γη απηφ θαη ε νλνκαζία ηνπ. ANΓEITH: είλαη ην αληίζηνηρν εθαηζηεηαθφ πέηξσκα ηνπ δηνξίηε. H ζεκειηψδεο κάδα ηνπ αλδεζίηε απνηειείηαη απφ κηθξνθξπζηάιινπο αλδεζίλε, νιηγφθιαζηνπ, αιβίηε, καξκαξπγία, απγίηε θαη θεξνζηίιβεο. Οη θαηλνθξχζηαιινί ηνπ είλαη αζβεζηνλαηξηνχρνη άζηξηνη, απγίηεο, θεξνζηίιβε, ξνκβηθνί ππξφμελνη θαη βηνηίηεο. Σα πξνθαηλνδσηθά αλδεζηηηθά πεηξψκαηα νλνκάδνληαη πνξθπξίηεο. πλήζσο νη αλδεζίηεο έρνπλ ρξψκα θαζηαλφ ή θαζηαλφθαην, είλαη ηξαρείο ζηελ αθή θαη έρνπλ φςε θπςειψδε. Σν φλνκά ηνπο δφζεθε κεηά απφ εθηεηακέλε κειέηε ιαβψλ ζηηο Άλδεηο, νη νπνίεο ζπλίζηαλην απφ αιβίηε θαη θεξνζηίιβε. ΓAKITH: είλαη ην αληίζηνηρν εθαηζηεηαθφ πέηξσκα ηνπ ραιαδηαθνχ δηνξίηε θαη δηαθξίλεηαη δχζθνια απφ ηνπο ξπφιηζνπο. ηνπο δαθίηεο ην πην ζπλεζηζκέλν θεκηθφ ζηνηρείν είλαη ν βηνηίηεο, αθνινπζεί ε θεξνζηίιβε, ελψ ζπαλίδεη ν απγίηεο. H ζεκειηψδεο κάδα ηνπ πεηξψκαηνο, ζηηθξή θαη ππξηηηθή, πεξηέρεη θαηλνθξπζηάιινπο πιαγηνθιάζησλ θαη ραιαδία. Σν φλνκα δαθίηεο πξνήιζε απφ ηε κειέηε ηέηνησλ πεηξσκάησλ ζηελ πεξηνρή Dacia ηεο Ρνπκαλίαο. BAAΛTH: είλαη ην αληίζηνηρν εθαηζηεηαθφ πέηξσκα ηνπ γάββξνπ. Σν πέηξσκα έρεη νινθξπζηαιιηθή κάδα απνηεινχκελε απφ κηθξνθξπζηάιινπο πιαγηνθιάζησλ, απγίηε, νιηβίλε, καγλεηίηε θαη ηικελίηε. Οξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά ησλ βαζαιηηθψλ ιαβψλ είλαη ν βηνηίηεο, ν απαηίηεο θαη ε θεξνζηίιβε. Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηνπ βαζάιηε είλαη νη θφθθνη νιηβίλε, πνπ παξνπζηάδνληαη ππφ κνξθή ειαηφρξσκσλ θειίδσλ πνηθίινπ κεγέζνπο ζε ζθνχξν ππφβαζξν. 12

18 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μεηακνξθσζηγελή Πεηξώκαηα Σα κεηακνξθσκέλα ή θξπζηαιινζρηζηψδε πεηξψκαηα πξνήιζαλ απφ ηελ κεηακφξθσζε πξνυπαξρφλησλ ηδεκαηνγελψλ ή εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ. ηαλ ην κεηξηθφ πέηξσκα βξέζεθε ππφ ηελ επίδξαζε κεηακνξθσγελεηηθψλ παξαγφλησλ, φπσο πςειέο πηέζεηο, κεγάιεο ζεξκνθξαζίεο, επίδξαζε αεξίσλ θαη ζεξκψλ δηαιπκάησλ ή ζπλδπαζκφο ησλ πξνεγνπκέλσλ, ππέζηε κεηακφξθσζε, δειαδή ζεηξά θπζηθψλ θαη γεσρεκηθψλ κεηαβνιψλ. Με ηε κεηακφξθσζε επήιζε κεηαβνιή ηνπ ηζηνχ ηνπ κεηξηθνχ πεηξψκαηνο, θαζψο θαη αλαθξπζηάιισζε ησλ πεηξνγελεηηθψλ ηνπ νξπθηψλ πνπ ζπλνδεχηεθε θαη κε ζρεκαηηζκφ λέσλ νξπθηνινγηθψλ ζπζηαηηθψλ. Ζ κεηακφξθσζε ησλ πεηξσκάησλ κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο: Καζνιηθή κεηακόξθσζε, φηαλ έλαο νιφθιεξνο ηδεκαηνγελήο ζρεκαηηζκφο ππέζηε κεηακφξθσζε. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα είλαη δηαθξηηέο θαη επηκέξνπο δψλεο ηεο θαζνιηθήο κεηακφξθσζεο, ζηηο νπνίεο ν βαζκφο κεηακφξθσζεο απμάλεη απφ ηελ άλσ πξνο ηελ θάησ δψλε. πλήζσο, ζηελ θάησ δψλε έιαβε ρψξα ν ζρεκαηηζκφο ησλ καξκάξσλ. Γπλακηθή κεηακόξθσζε ή δπλακνκεηακφξθσζε πνπ νθείιεηαη ζηηο πηέζεηο πνπ αλαπηχρζεθαλ θαηά ηηο νξνγελέζεηο. Ζ κεηακφξθσζε απηή έιαβε ρψξα ζπλήζσο ζε κηθξά βάζε θαη δελ έρεη πξνθαιέζεη θαηλφκελα αλαθξπζηάιισζεο ζηε κάδα ησλ κεηξηθψλ πεηξσκάησλ. Μεηακόξθσζε επαθήο, πνπ νθείιεηαη ζηε δηείζδπζε κάγκαηνο ζε δηάθνξα πεηξψκαηα. Σν κάγκα, ιφγσ ησλ κεγάισλ πηέζεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ, ησλ πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ηεο έθιπζεο αεξίσλ ή ππέξζεξκσλ δηαιπκάησλ, πξνθάιεζε κεγάιεο κεηαβνιέο ζηε δνκή ησλ γεηηνληθψλ ζ απηφ πεηξσκάησλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα απησλ ησλ πεηξσκάησλ είλαη ν ζρηζηνθπήο ηνπο ηζηφο, πνπ νθείιεηαη ζηελ παξάιιειε θαη θαηά ζηξψζεηο δηάηαμε ησλ νξπθηνινγηθψλ ηνπο κνλάδσλ ιφγσ ησλ κεγάισλ πηέζεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ θαηά ηε θάζε ηεο κεηακφξθσζεο, ε έληνλε θξπζηαιιηθή ηνπο αλάπηπμε θαη ε κεγαιχηεξε ππθλφηεηά ηνπο έλαληη ησλ εθξεμηγελψλ. Σα κάξκαξα είλαη θξπζηαιινζρηζηψδε πεηξψκαηα πνπ πξνήιζαλ απφ ηε κεηακφξθσζε αλζξαθηθψλ ή δνινκηηηθψλ ηδεκάησλ θαη αζβεζηφιηζσλ. ην πξψην ζηάδην ηεο κεηακφξθσζεο ησλ αζβεζηφιηζσλ πξνέθπςαλ νη θξπζηαιιηθνί αζβεζηφιηζνη πνπ κε ηελ πεξαηηέξσ κεηακφξθσζή ηνπο έδσζαλ ηα κάξκαξα. Ζ αξρηθή ζχζηαζε ησλ αζβεζηφιηζσλ απφ ηνπο νπνίνπο πξνήιζαλ ηα κάξκαξα, θαζψο θαη ν βαζκφο ηεο κεηακφξθσζήο ηνπο είλαη νη θπξηφηεξνη παξάγνληεο κε βάζε ηνπο νπνίνπο ηα κάξκαξα δηαθξίλνληαη ζε πνηφηεηεο. Γεληθά, ηα κάξκαξα είλαη κνλφκηθηα πεηξψκαηα, δειαδή ζπλίζηαληαη απφ έλα θαη κφλν νξπθηφ, ηνλ αζβεζηίηε. ηαλ ην πέηξσκα πεξηέρεη δνινκίηε θαιείηαη δνινκηηηθφ κάξκαξν. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ν πεηξνγξαθηθφο φξνο κάξκαξν δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηνλ ηερληθφ φξν κάξκαξν, πνπ απνδίδεηαη ζε θάζε πέηξσκα πνπ κε ζηίιβσζε δίλεη ιείεο επηθάλεηεο γηα δηαθφζκεζε. 13

19 Με ηνλ φξν ζρίζηεο ραξαθηεξίδνληαη ηα πεηξψκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ ζαθή ζρηζηφηεηα θαη ιεπηφηαηα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά πνπ δηαθξίλνληαη κε ηε βνήζεηα θαθνχ. Οη ζρίζηεο είλαη ζπλήζσο πξντφληα ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ κεηακφξθσζεο αξγίισλ θαη πειψλ. ηνπο ζρίζηεο, ηα θπιιψδε νξπθηά έρνπλ δηάηαμε παξάιιειε ζηελ νπνία νθείιεηαη θαη ε ζαθήο ζρηζηνθπήο φςε ηνπ πεηξψκαηνο. Σν ρξψκα ηνπο πνηθίιιεη θαη κπνξεί λα είλαη καχξν, γθξίδν, πξαζηλφθαην, εξπζξσπφ θ.ιπ. Οη ζρίζηεο κε πεξαηηέξσ κεηακφξθσζε έδσζαλ ηνπο θπιιίηεο. Οη θπιιίηεο είλαη πεηξψκαηα κεηακφξθσζεο ηεο άλσ δψλεο, θπξίσο ηδεκαηνγελψλ πεηξσκάησλ θαη ηδηαίηεξα αξγηιηθψλ ζρηζηφιηζσλ, ησλ νπνίσλ απνηεινχλ ην πξψην ζηάδην ηεο κεηακφξθσζεο. Κχξηα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά ησλ θπιιηηψλ είλαη ν ραιαδίαο θαη ν καξκαξπγίαο (ζεξηθίηεο). Οη θπιιίηεο έρνπλ ζπλήζσο ρξψκα καχξν, θαζηαλφ, θαηφ ή πξάζηλν. Σν καχξν ρξψκα ηνπο νθείιεηαη ζηελ παξνπζία αλζξαθνχρσλ νπζηψλ. Οη ζρηζηόιηζνη είλαη θξπζηαιινζρηζηψδε πεηξψκαηα, ηα νπνία έρνπλ ππνζηεί έληνλα ηελ επίδξαζε ηεο κεηακφξθσζεο (ζρηζηνθπήο φςε), θαζψο ζρεκαηίζηεθαλ. Σν φλνκα ζρηζηφιηζνο, άιισζηε, πξνέξρεηαη απφ ηελ ηδηφηεηα πνπ παξνπζηάδεη ην πέηξσκα λα ζρίδεηαη ζε πιάθεο. Γεληθά, νη ζρηζηφιηζνη, φπσο θαη νη γλεχζηνη, είλαη ηα θαηεμνρήλ θξπζηαιινζρηζηψδε πεηξψκαηα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε δνκή κηαο κεηακνξθσζηγελνχο πεξηνρήο. Οη δνκηθέο κνλάδεο ησλ ζρηζηφιηζσλ έρνπλ κέγεζνο κηθξφηεξν απφ εθείλν ησλ γλεπζίσλ θαη κεγαιχηεξν απφ ηνπο ζρίζηεο θαη θπιιίηεο. Οη ρνλδξφθνθθνη ζρηζηφιηζνη κνηάδνπλ κε ηνπο γλεχζηνπο, πιελ φκσο δηαθξίλνληαη απ απηνχο απφ ηελ απνπζία ή παξνπζία κηθξνχ πνζνζηνχ αζηξίσλ, ελψ νη ιεπηφθνθθνη ζρηζηφιηζνη ζπγρένληαη κε ηνπο ζρίζηεο θαη θπιιίηεο. ηελ αγνξά δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, σο ζρηζηφιηζνη ραξαθηεξίδνληαη πνιιά πεηξψκαηα πνπ έρνπλ σο θνηλφ ηνπο ραξαθηεξηζηηθφ ην φηη ζρίδνληαη ζρεηηθά εχθνια ζε πιάθεο (ζρηζηφπιαθεο). Έηζη σο ζρηζηφιηζνη, κε ηελ εκπνξηθή έλλνηα ηνπ φξνπ, ραξαθηεξίδνληαη πεηξψκαηα κε θαιή ζρηζηφηεηα, φπσο νη ζρίζηεο (slates), νξηζκέλνη γλεχζηνη θαη θπιιίηεο, νξηζκέλνη αζβεζηφιηζνη θαη αζβεζηνιηζηθνί ζρηζηφιηζνη (calk schists), ραιαδίηεο, θαζψο θαη ιεπηφθθνθα ππξνθιαζηηθά πεηξψκαηα. Τπάξρνπλ πνιινί ηχπνη ζρηζηφιηζσλ, πνπ ραξαθηεξίδνληαη γεσινγηθά απφ ην επηθξαηέζηεξν νξπθηνινγηθφ ηνπο ζπζηαηηθφ, φπσο γηα παξάδεηγκα καξκαξπγηαθνί, ραιαδηαθνί, ακθηβνιηηηθνί ζρηζηφιηζνη θ.ιπ. ρηζηφιηζνη πινχζηνη ζε αζβεζηίηε ή δνινκίηε ζπλνδεχνπλ ζπλήζσο θξπζηαιιηθνχο αζβεζηφιηζνπο (κάξκαξα) θαη νλνκάδνληαη αζβεζηνιηζηθνί ζρηζηφιηζνη. Οη καξκαξπγηαθνί ζρηζηφιηζνη πξνέξρνληαη θπξίσο απφ κεηακφξθσζε ςακκηηψλ, πειηηψλ, αξγίισλ, παιαηψλ ηφθθσλ θαη εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ γξαληηνεηδνχο ή πνξθπξηηηθνχ ηζηνχ. Οη ρισξηηηθνί, νη θεξνζηηιβηθνί θαη νη επηδνηηηηθνί ζρηζηφιηζνη πξνέξρνληαη θπξίσο απφ βαζηθά εθξεμηγελή πεηξσκάηα, θπξίσο πεξηδνηίηεο. Οη γξαθηηηθνί ζρηζηφιηζνη πξνέξρνληαη απφ ηε κεηακφξθσζε αλζξαθνχρσλ ηδεκάησλ. 14

20 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οη γλεύζηνη είλαη ζρηζηψδε κεηακνξθσκέλα πεηξψκαηα, ε νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ νπνίσλ κνηάδεη κε απηή ησλ γξαληηψλ. Μεξηθέο θνξέο ε νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ γλεπζίσλ κνηάδεη κε ηε ζχζηαζε άιισλ εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ γξαληηνεηδνχο ηζηνχ. Αλάινγα κε ηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ γλεπζίσλ ζε ζπλδπαζκφ κε εθείλε ησλ εθξεμηγελψλ πεηξσκάησλ απφ ηα νπνία πξνήιζαλ, δηαθξίλνληαη ζε: γξαληηηθνχο γλεπζίνπο, ζπεληηηθνχο γλεπζίνπο, δηνξηηηθνχο γλεπζίνπο θ.ιπ. Οη γλεχζηνη γεληθά δηαθξίλνληαη ζε νξζνγλεχζηνπο, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε κεηακφξθσζε πξνυπαξρφλησλ ππξηγελψλ πεηξσκάησλ θαη παξαγλεχζηνπο, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε κεηακφξθσζε ηδεκαηνγελψλ πεηξσκάησλ. Σα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά ησλ γλεπζίσλ είλαη θπξίσο ραιαδίαο, άζηξηνη, καξκαξπγίεο, θεξνζηίιβε, απγίηεο θ.ιπ. H άθζνλε παξνπζία αζηξίσλ, πνπ είλαη εκθαλείο ζε καθξνζθνπηθή εμέηαζε, ραξαθηεξίδεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο γλεχζηνπο θαη ηνπο δηαρσξίδεη απφ ηνπο ζρηζηφιηζνπο. Γεληθά, νη γλεχζηνη είλαη πεηξψκαηα ηεο θάησ δψλεο κεηακφξθσζεο γη απηφ θαη παξνπζηάδνπλ ην κέγηζην βαζκφ ηεο κεηακφξθσζεο. Αλάινγα κε ην επηθξαηέζηεξν νξπθηνινγηθφ ηνπο ζπζηαηηθφ δηαθξίλνληαη ζε δηάθνξνπο ηχπνπο, φπσο βηνηηηηθνί, ακθηβνιηηηθνί, ππξνμεληθνί γλεχζηνη θ.ιπ. Οη γλεχζηνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα δνκηθέο εθαξκνγέο, φπσο θαη νη γξαλίηεο, ε ζρηζηφηεηά ηνπο, φκσο, ππνβηβάδεη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ηελ πνηφηεηά ηνπο σο δνκηθψλ πιηθψλ έλαληη ησλ γξαληηψλ. Οη ραιαδίηεο είλαη θξπζηαιινζρηηψδε πεηξψκαηα ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηε κεηακφξθσζε ραιαδηαθψλ ςακκηηψλ. Σα πεηξψκαηα απηά είλαη ζπλήζσο ζπκπαγή θαη πνιχ ζθιεξά (ζθιεξφηεηα ραιαδία 7), δεκηνπξγνχλ επηθάλεηα ζξαχζεο θνγρψδε θαη δελ παξνπζηάδνπλ ηε ζρηζηνθπή φςε ησλ κεηακνξθσκέλσλ πεηξσκάησλ. Πνιιέο θνξέο, πάιη, παξνπζηάδνπλ κνξθή αδξνκεξνχο ραιαδηαθνχ ςακκίηε, νη θφθθνη ηνπ νπνίνπ είλαη ζπγθνιιεκέλνη κε ππξηηηθή χιε. ηελ πεξίπησζε πνπ νη ραιαδίηεο πξνέξρνληαη απφ κεηακφξθσζε αξγηιηθψλ ςακκηηψλ, απηνί ζπλνδεχνληαη απφ καξκαξπγίεο, ε παξνπζία ησλ νπνίσλ νθείιεηαη ζηε κεηακφξθσζε ησλ ελ αλακίμεη αξγηιηθψλ πξντφλησλ ηνπ ςακκίηε. Οη ραιαδίηεο απηνί, ιφγσ ηεο παξνπζίαο ησλ καξκαξπγηψλ θαη ηεο αζζελνχο ζρηζηφηεηαο ηνπ πεηξψκαηνο, ηεο νπνίαο ε φςε ηνλίδεηαη εθ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ καξκαξπγηαθψλ θπιιηδίσλ, θαινχληαη ραιαδηηηθνί ζρηζηφιηζνη θαη παξνπζηάδνπλ νκνηφηεηα κε ηνπο καξκαξπγηαθνχο ζρηζηφιηζνπο. Οη ραιαδίηεο, κεξηθέο θνξέο, πξνέξρνληαη θαη απφ ηε κεηακφξθσζε αζηξηνχρσλ ςακκηηψλ (αξθφδεο) θαη θαινχληαη αξθνδηθνί ραιαδίηεο ή αξθνδίηεο. Σα πεηξψκαηα ησλ ραιαδηηψλ έρνπλ ζπλήζσο ρξψκα εξπζξσπφ ή ιεπθφ. Οη εξπζξνί ραιαδίηεο νθείινπλ ην ρξψκα ηνπο ζηελ παξνπζία νμεηδίσλ ηνπ ζηδήξνπ, ελψ νη ιεπθνί ραιαδίηεο ζηεξνχληαη ζηδεξνχρσλ νμεηδίσλ. 15

21 2.2. Σερλεηά Γηαθνζκεηηθά Πεηξώκαηα Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο παξαγσγήο θαη ρξήζεο ηερλεηψλ πεηξσκάησλ ζηελ θαηαζθεπαζηηθή βηνκεραλία παξνπζηάζηεθε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαζψο άξρηζαλ λα αλαδεηνχληαη πιηθά, πνπ ζα ζπγθέληξσλαλ νξηζκέλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ θπζηθψλ πεηξσκάησλ θαη ζα μεπεξλνχζαλ νξηζκέλα απφ ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπο. Σα ηερλεηά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα είλαη πιηθά επηθάιπςεο επηθαλεηψλ, πνπ παξάγνληαη κε εηδηθή ηερλνινγία απφ ζξαπζηά ή θνληνπνηεκέλα θπζηθά πεηξψκαηα θαη θαηάιιειεο νξγαληθέο ζπγθνιιεηηθέο χιεο (ξεηίλεο). Σα πιηθά απηά, πξντφληα ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο, κε πεξηεθηηθφηεηα 91-96% ζε θπζηθά πεηξψκαηα, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο Σν Σερλεηό κάξκαξν ή Σερλνκάξκαξν είλαη εκθαλέο έγρξσκν ζθπξφδεκα εληζρπκέλν κε πνιπεζηεξηθέο ίλεο πνπ βγαίλεη ζε πνιιά ρξψκαηα θαη ζρέδηα. Σα πξψηα ηερλεηά κάξκαξα θαηαζθεπάδνληαλ απφ ζπκπίεζε ζξπκκάησλ καξκάξσλ θαη ηζηκεληνεηδέο ζπγθνιιεηηθνχ πιηθνχ ζε κεγάινπο φγθνπο, ε επεμεξγαζία ηνπο ήηαλ ε ίδηα κε ηα θπζηθά. ήκεξα ζηελ θαηαζθεπή ηνπο ρξεζηκνπνηνχληαη ξεηίλεο, πιεξσηηθφ πιηθφ θαη ρξσζηηθέο νπζίεο. Σν ηερλεηφ κάξκαξν παξάγεηαη ζε θαινχπηα θαη έρεη θαιχηεξε νκνηνκνξθία απφ ην θπζηθφ. Υξεζηκνπνηείηαη φπσο θαη ην θπζηθφ ζηελ πιαθφζηξσζε δαπέδσλ θαη επέλδπζε ηνίρσλ θηηξίσλ, ζηελ πιαθφζηξσζε εμσηεξηθψλ ρψξσλ, ζε επέλδπζε ηδαθηψλ θαη άιιεο ρξήζεηο. Σερλεηά κάξκαξα ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ζηελ αξραηνινγία ζηελ ζπληήξεζε αγαικάησλ θαη κλεκείσλ. Με ηερλεηφ κάξκαξν έρεη θαηαζθεπαζηεί εθκαγείν ηεο δπηηθήο δσθφξνπ ηνπ Παξζελψλα Ο Σερλνγξαλίηεο ή Σερλεηόο γξαλίηεο είλαη ζπλζεηηθφ ραιαδηαθφ πέηξσκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ δηαθνζκεηηθφ πιηθφ ζε νηθνδνκέο. Ο ηερλνγξαλίηεο θαηαζθεπάδεηαη κε ηα ίδηα πιηθά κε ην ηερλνκάξκαξν, δειαδή είλαη εκθαλέο έγρξσκν θνλίακα εληζρπκέλν κε πνιπεζηεξηθέο ίλεο. Έρεη κεγάιε ζθιεξφηεηα θαη είλαη ηδηαίηεξα αλζεθηηθφο, κε ειάρηζηε απνξξνθεηηθφηεηα, ελψ δελ ρξεηάδεηαη ηελ ζπληήξεζε ελφο θπζηθνχ πιηθνχ. ε ζρέζε κε ην ηερλεηφ κάξκαξν παξάγεηαη ζε πιάθεο ζπγθεθξηκέλσλ δηαζηάζεσλ, φρη ζε φγθνπο θαη ζε κεγάιε πνηθηιία ρξσκάησλ. Υξεζηκνπνηείηαη ζε νηθνδνκέο θπξίσο ζε επέλδπζε ηνίρσλ, ζε θνπδίλεο, ηδάθηα θαη ζπαλίσο επίζηξσζε δαπέδσλ. Ζ παξαγσγή ησλ ηερλνγξαληηψλ δηαθνξνπνηείηαη απφ απηή ησλ ηερλεηψλ καξκάξσλ, απφ ην γεγνλφο φηη εμαηηίαο ηεο κεγάιεο ζθιεξφηεηάο ηνπο, δελ παξάγνληαη ππφ κνξθή φγθσλ ησλ νπνίσλ ην ζρίζηκν ζηελ ζπλέρεηα ζα ήηαλ ηδηαίηεξα ρξνλνβφξν θαη δαπαλεξφ, αιιά θαηεπζείαλ ππφ κνξθή πιαθψλ ζηηο επηζπκεηέο δηαζηάζεηο. Ο Σερλεηόο Υαιαδίηεο ή Υαιαδίηεο (Quartz) είλαη ζπλζεηηθφ πέηξσκα πνπ πξνέξρεηαη απφ θπζηθή ραιαδηαθή άκκν ή θνληνπνηεκέλν θπζηθφ ραιαδία. Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπο, ζε πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλεο γξακκέο παξαγσγήο, είλαη ζπλνπηηθά ε εμήο: 16

22 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σν θπζηθφ πέηξσκα θαηεξγάδεηαη θαηαξρήλ ζε εγθαηαζηάζεηο ζξαχζεο θνζθίληζεο, γηα λα απνθηήζεη ηελ απαηηνχκελε, αλάινγα κε ην ηειηθφ πξντφλ, θνθθνκεηξία. ηε ζπλέρεηα, ζε εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο αλάκεημεο, ην θπζηθφ πέηξσκα, ζε αλαινγία ζπλήζσο 91-96% θ.β., αλακεηγλχεηαη κε ηε ξεηίλε (πνιπεζηεξηθή) θαη ηηο ππφινηπεο πξψηεο χιεο πνπ κπνξεί λα είλαη: Πιεξσηηθά πιηθά (fillers) ζε εμαηξεηηθά ιεπηφθνθθε κνξθή, φπσο ην αλζξαθηθφ αζβέζηην, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηα ηερλεηά κάξκαξα θαη ην δηνμείδην ηνπ ππξηηίνπ πλεπκαηηθήο ηαμηλφκεζεο (silex), πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνπο ηερλεηνχο γξαλίηεο Οξπθηέο ρξσζηηθέο χιεο, φπσο νμείδηα κεηάιισλ ζε κνξθή πνχδξαο, φηαλ πξφθεηηαη λα παξαρζνχλ πξντφληα κε εηδηθά ρξψκαηα Πξνζζεηηθά πιηθά, φπσο θαηαιχηεο θαη επηηαρπληέο ξχζκηζεο ηεο ζθιήξπλζεο ηεο ξεηίλεο, αληηβαθηεξηδηαθά πιηθά, θ.α., ηα νπνία κπνξνχλ λα πξνζδψζνπλ ζην ηειηθφ πξντφλ νξηζκέλα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά. Σν κείγκα πξψησλ πιψλ, κεηά ηελ νκνγελνπνίεζή ηνπ νδεγείηαη ζε εηδηθά θαινχπηα κνξθνπνίεζεο, είηε φγθσλ φηαλ πξφθεηηαη γηα παξαγσγή ηερλεηψλ καξκάξσλ, είηε πιαθψλ φηαλ πξφθεηηαη γηα παξαγσγή ηερλεηψλ γξαληηψλ θαη ραιαδηηψλ. ε κηα επφκελε θάζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ην κείγκα ησλ πξψησλ πιψλ, πνπ βξίζθεηαη κέζα ζηα εηδηθά θαινχπηα, νδεγείηαη ζε δηάηαμε ζπκπίεζεο δφλεζεο ππφ θελφ αέξα, φπνπ γίλεηαη απνκάθξπλζε ηνπ αέξα απφ ηε κάδα ηνπ θαη ν κεηαζρεκαηηζκφο ηεο ζε ζπκπαγέο πιηθφ κε ηελ εμάζθεζε πίεζεο θαη ηαπηφρξνλεο δφλεζεο. Αθνινπζεί ε ηειηθή θάζε θαηάιπζεο / πνιπκεξηζκνχ ηεο ξεηίλεο, ψζηε λα επηηεπρζεί ε ζθιήξπλζε ηεο. ηελ πεξίπησζε ησλ πιαθψλ, ε θαηάιπζε είλαη επηηαρπλφκελε κε ζπζηήκαηα ζέξκαλζεο, ελψ ζηελ πεξίπησζε ησλ φγθσλ, απηνί απνζεθεχνληαη γηα νξηζκέλεο εκέξεο ζε θαιπκκέλν ρψξν, κέρξη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζθιήξπλζε. Οη φγθνη ησλ ηερλεηψλ καξκάξσλ πνπ παξάγνληαη κε ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία κπνξνχλ ζηε ζπλέρεηα λα «ζρηζηνχλ» ζε πιάθεο, φπσο νη φγθνη ησλ θπζηθψλ καξκάξσλ, ελψ νη πιάθεο φισλ ησλ ηερλεηψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ κπνξνχλ λα θνπνχλ, λα κνξθνπνηεζνχλ θαη λα θαηεξγαζηνχλ, φπσο νη αληίζηνηρεο πιάθεο απφ θπζηθνχο ιίζνπο. Απφ ηελ θνπή θαη ηελ θαηεξγαζία ησλ πιαθψλ κεγάισλ δηαζηάζεσλ (πιάθεο ζηηιβσκέλεο, ζπλήζσο, δηαζηάζεσλ 300x cm ζε πάρε απφ 1 έσο 4 cm) κπνξεί λα παξαρζεί κηα κεγάιε γθάκα ηειηθψλ πξντφλησλ, ηππνπνηεκέλσλ θαη εηδηθψλ δηαζηάζεσλ, γηα εθαξκνγέο ζηελ νηθνδνκή, φπσο πιάθεο γηα δαπεδνζηξψζεηο θαη επελδχζεηο εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ φςεσλ, πιάθεο γηα πάγθνπο, θ.α. Δθηφο απφ ηα ελδηάκεζα πξντφληα, φπσο είλαη νη πιάθεο κεγάισλ δηαζηάζεσλ, νη κνλάδεο παξαγσγήο ηερλεηψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ πξνζθέξνπλ θαη ηειηθά πξντφληα, φπσο γηα παξάδεηγκα πιάθεο γηα δαπεδνζηξψζεηο, γπαιηζκέλεο ή ηξηκκέλεο, κε ή ρσξίο κπηδνπηάξηζκα, ζε ηππνπνηεκέλεο δηαζηάζεηο, απφ 30x30, κέρξη θαη 60x60 cm, θ.α. 17

23 ηελ αγνξά ζήκεξα ππάξρεη κηα πιεζψξα ηερλεηψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία πξνζθέξνληαη σο επψλπκα πξντφληα (brand names). Πξφθεηηαη γηα πιηθά κε κνλφρξσκα κε εληππσζηαθνχο ρξσκαηηζκνχο, πιηθά κε δηάθνξα ρξσκαηηθά ζρέδηα θαη θιέβεο πνπ απνηεινχλ απνκίκεζε θπζηθψλ πεηξσκάησλ, πιηθά πνπ πεξηέρνπλ ζηε κάδα ηνπο δηάθνξεο δηαθνζκεηηθέο πξνζζήθεο, φπσο γπαιί θ.α. Σα ηερλεηά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα, ιφγσ θπξίσο ηεο νκνηνρξσκίαο ηνπο, πνπ εμαζθαιίδεη νκνηνγέλεηα ζε κεγάινπο ρψξνπο, θαη ησλ ζηαζεξψλ κεραληθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ, έρνπλ θεξδίζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ αξρηηεθηνληθνχ θφζκνπ, γηα απηφ θαη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε πνιιά ζεκαληηθά projects ζε νιφθιεξν ην θφζκν. Δπηπιένλ, θαζψο πξνζθέξνληαη ζε κηα πινχζηα γθάκα δσεξψλ θαη εληππσζηαθψλ ρξσκάησλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ην απφιπην ιεπθφ πνπ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ θάζε απαίηεζε δηαθφζκεζεο ζηε ζχγρξνλε νηθνδνκηθή, έρνπλ θαηαθηήζεη αμηφινγν κεξίδην ζηελ αγνξά πιηθψλ επηθάιπςεο επηθαλεηψλ. Ηδηαίηεξα νη ηερλεηνί ραιαδίηεο, πνπ έρνπλ κεδεληθή ζρεδφλ απνξξνθεηηθφηεηα θαη ραξάδνληαη δχζθνια, ιφγσ ηεο κεγάιεο ζθιεξφηεηαο ηνπο, πξνηηκνχληαη απφ ηε βηνκεραλία επίπισλ γηα εθαξκνγέο θπξίσο ζε πάγθνπο θαη άιια ζηνηρεία δηαθφζκεζεο ηεο θνπδίλαο Ηδηόηεηεο Σερλεηώλ Γηαθνζκεηηθώλ Πεηξσκάησλ Σα πιενλεθηήκαηα ησλ ζπλζεηηθψλ πεηξσκάησλ είλαη αξθεηά. Ζ δπλαηφηεηα παξαγσγήο φγθσλ θαη ζπλεπψο πιαθψλ θαη πιαθηδίσλ γίλεηαη ζε φπνηεο δηαζηάζεηο θαη πνζφηεηεο θάζε θνξά δεηνχληαη, ρσξίο θχξεο, αλαμηνπνίεηα ππφινηπα θαη άρξεζηα απνθφκκαηα. Δπίζεο ζεκαληηθή είλαη ε απνθπγή απξφβιεπησλ εθπιήμεσλ ζε φηη αθνξά ηελ «πγεία» θαη ρξσκαηηθή νκνηνκνξθία φγθσλ θαη πιαθψλ, αθνχ απηή επηιέγεηαη θαηά ηελ ζχλζεζε. Ζ απεμάξηεζε απφ ηηο παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο θαη ηηο επνρηαθέο ή άιιεο ηδηνξξπζκίεο ηνπ θάζε ιαηνκείνπ παξαγσγήο ησλ πξψησλ πιψλ ζεσξείηαη ζεκαληηθή απφ ηνπο εκπφξνπο θαη ηνπο θαηαλαισηέο κεηψλνληαο έηζη ηνλ θίλδπλν απφθηεζεο ησλ πξντφλησλ. Ζ παξαγσγή έηζη θη αιιηψο είλαη απφιπηα ειεγρφκελε, νδεγψληαο ζε κηα αζθαιή κειέηεο θαη πξφβιεςε ηνπ θφζηνπο. Τπάξρεη επίζεο ε δπλαηφηεηα κειινληηθήο ζπκπιήξσζεο ή γηα νπνηνδήπνηε ιφγν κεξηθήο αληηθαηάζηαζεο ησλ πιηθψλ ζην έξγν, αθνχ ε «ζπληαγή» ηεο παξαγσγήο είλαη επαθξηβψο θαηαγεγξακκέλε θαη κπνξεί λα επαλαιεθζεί κε ηθαλνπνηεηηθή πξνζέγγηζε. εκαληηθή φκσο γηα ηνπο θαηαζθεπαζηέο αιιά θαη ηνπο ηδηνθηήηεο είλαη ε ζρεηηθά θπζηθή φςε ησλ παξαγνκέλσλ πξντφλησλ θαη νη δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ηνπο πνπ είλαη αληίζηνηρεο ησλ θπζηθψλ πεηξσκάησλ, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ζχλζεζεο πξσηφηππσλ πιηθψλ θαηά παξαγγειία, ζχκθσλα κε ηηο εηδηθέο επηζπκίεο ησλ θαηαζθεπαζηψλ θάπνηνπ έξγνπ. Χζηφζν πξνβιήκαηα φπσο ε πδαηναπνξξνθεηηθφηεηα, πνπ παξέκεηλε πςειή εμαηηίαο ηνπ πεξηερφκελνπ ζξπκκαηηζκέλνπ καξκάξνπ, θαη ε αληνρή ζηελ ηξηβή ρακειή, παξέκελαλ. Ζ 18

24 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ πεξηερφκελε ζπλζεηηθή ξεηίλε πεξηφξηζε ηελ δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ πιηθψλ ζε εμσηεξηθνχο ρψξνπο, αθνχ ζε πεξίπησζε πνιπκεξηζκνχ ηεο ππφ ηελ επίδξαζε ησλ αηκνζθαηξηθψλ ζπλζεθψλ, είλαη δπλαηφλ λα αιιάμεη ην ρξψκα θαη λα αιινησζεί ε πθή ηνπ ζπλζεηηθνχ πεηξψκαηνο. Γηα ηνλ ίδην ιφγν ηα πιηθά απηά εκθαλίδνπλ επαηζζεζία ζηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο θαη ζηελ άκεζε επαθή κε πνιχ δεζηέο επηθάλεηεο (π.ρ. θαπηά καγεηξηθά ζθεχε ζε πάγθνπο θνπδίλαο). Γηα ηελ επίιπζε θάπνησλ απφ απηά ηα πξνβιήκαηα νη παξαγσγνί πξνρψξεζαλ έλα αθφκα βήκα ζηελ θαηαζθεπή ηερλεηψλ πεηξσκάησλ. Σα ζξχκκαηα ηνπ καξκάξνπ αληηθαηαζηάζεθαλ απφ θιάζκαηα θπζηθνχ ραιαδηαθνχ πεηξψκαηνο πςειήο πνηφηεηαο θαη θαζαξφηεηαο (ραιαδίηε), ελψ λέεο γεληέο ζπλζεηηθψλ ξεηηλψλ άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη. Καη' απηφλ ηνλ ηξφπν ε απνξξνθεηηθφηεηα έπεζε ζε κεδεληθά επίπεδα, ε αληνρή ζε ηξηβή αλέβεθε ζε κέγηζηα χςε, ελψ ν πεξηνξηζκφο ηεο πεξηεθηηθφηεηαο ηνπ πξντφληνο ζε ξεηίλε ζε επίπεδα κηθξφηεξα ηνπ 7-8% πεξηφξηζε ζεκαληηθά ηνπο θηλδχλνπο πνιπκεξηζκνχ ηνπ ζπλζεηηθνχ πεηξψκαηνο. Δηδηθφηεξα γηα ηελ Διιεληθή αγνξά, παξφηη δηαηίζεηαη πιεζψξα σξαηφηαησλ θπζηθψλ καξκάξσλ θαη γξαληηψλ, ηα ζπλζεηηθά πεηξψκαηα έρνπλ ζεκαληηθφ πεδίν εθαξκνγήο θαη ρξήζεο. Απνηεινχλ ηελ πιένλ ελδεδεηγκέλε ιχζε είηε γηα ηνπο πειάηεο εθείλνπο πνπ δελ ζηέθνληαη ζηελ κνλαδηθφηεηα ησλ θπζηθψλ πεηξσκάησλ, θαη πξνρσξνχλ ζηελ επηινγή ηνπο κε θξηηήξην ην δίπηπρν «κεγάιε αληνρή θαηά ηελ ρξήζε - πξαθηηθά θακηά αλάγθε ζπληήξεζεο», είηε γηα απηνχο πνπ επηδεηνχλ πεηξψκαηα γηα εθαξκνγέο κε κνληέξλα αηζζεηηθή θαη έληνλνπο ρξσκαηηθνχο ζπλδπαζκνχο, πνπ είλαη πνιχ ζπλεζηζκέλεο ζηελ ζχγρξνλε αξρηηεθηνληθή θαη δηαθφζκεζε, θαη κέρξη πξφηηλνο κπνξνχζαλ λα εθαξκνζηνχλ κφλν κε αληαγσληζηηθά πιηθά (θεξακηθά θαη αθξπιηθά) Δκπνξηθή Σαμηλόκεζε Με εκπνξηθνχο φξνπο ε πιεζψξα εηδψλ θαη ηχπσλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ηαμηλνκείηαη, ζπλήζσο, ζε ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε πιηθνχ θαη ηηο ηερληθέο εμφξπμεο θαη θαηεξγαζίαο ηνπ: Μάξκαξα Μάξκαξν (marble), κε ηελ επηζηεκνληθή έλλνηα ηνπ φξνπ, νλνκάδεηαη, ην κεηακνξθσκέλν (θξπζηαιινζρηζηψδεο) πέηξσκα, ην νπνίν έρεη πξνέιζεη απφ ηζρπξή κεηακφξθσζε αζβεζηνιίζσλ θαη δνινκηηψλ. Σν «γλήζην κάξκαξν», θαηά ηελ εκπνξηθή νξνινγία, είλαη πέηξσκα θξπζηαιιηθφ, ην νπνίν ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηελ πεξαηηέξσ κεηακφξθσζε θξπζηαιιηθψλ αζβεζηφιηζσλ, δειαδή πεηξσκάησλ ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ 19

25 κεηακφξθσζεο ησλ αξρηθψλ ηδεκάησλ. Σα κάξκαξα είλαη, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, κνλφκηθηα πεηξψκαηα, ζπλίζηαληαη, δειαδή, απφ έλα θαη κφλν θχξην νξπθηφ, ηνλ αζβεζηίηε (ε πεξηεθηηθφηεηα νξηζκέλσλ καξκάξσλ ζε αζβεζηίηε θηάλεη ην 99%), ελψ ππάξρνπλ θαη πνιιά κάξκαξα ζηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ νπνίσλ ππεξηεξεί ην νξπθηφ δνινκίηεο (δνινκηηηθά κάξκαξα). ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα κάξκαξα πξνέξρνληαη απφ ηε κεηακφξθσζε αζβεζηνιίζσλ πινχζησλ ζε αξγηιηθά πιηθά, ηφηε πεξηέρνπλ ζηε κάδα ηνπο καξκαξπγία (κνζρνβίηε) θαη θαινχληαη ζηπνιιίλεο ή ζηπνιιηλνκάξκαξα (cipollino). Σν ρξψκα ησλ καξκάξσλ είλαη, σο επί ην πιείζηνλ, ιεπθφ - εκίιεπθν έσο γθξη ζε δηάθνξνπο ηφλνπο, κε δηαθχκαλζε απνρξψζεσλ θαηά δψλεο, ελψ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ην ρξψκα κπνξεί λα είλαη θαη καχξν, πξαζηλσπφ, ξνδ, εξπζξσπφ θ.ιπ. Σν καχξν ρξψκα ησλ καξκάξσλ νθείιεηαη ζπλήζσο ζηελ παξνπζία νξγαληθψλ νπζηψλ ή ζηδεξνμεηδίσλ ή καγγαληνχρσλ νμεηδίσλ. H πνηφηεηα ησλ καξκάξσλ εμαξηάηαη, ζε ζεκαληηθφ βαζκφ, απφ ηε ζχζηαζε ησλ πεηξσκάησλ απφ ηα νπνία πξνήιζαλ, θαζψο θαη απφ ην βαζκφ ηεο κεηακφξθσζήο ηνπο. Γλήζηα θξπζηαιιηθά ειιεληθά κάξκαξα είλαη ηα ιεπθά κάξκαξα Πεληέιεο θαη Γηνλύζνπ, ηα ιεπθά εκίιεπθα κάξκαξα ηεο πεξηνρήο Γξάκαο - Καβάιαο Θάζνπ, ηα κάξκαξα Σξαλνβάιηνπ Κνδάλεο, ηα κάξκαξα Νάμνπ, ηα ξνδ κάξκαξα Λαύθνπ Πειίνπ θ.ά. ηελ εκπνξηθή νξνινγία ηεο αγνξάο ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ κάξκαξν νλνκάδεηαη θάζε πέηξσκα κηθξήο έσο κέζεο ζθιεξφηεηαο, πνπ απνηειείηαη απφ νξπθηά ζθιεξφηεηαο 3 έσο 4 ηεο θιίκαθαο Mohs (φπσο ην νξπθηφ αζβεζηίηεο), ην νπνίν επηδέρεηαη ιείαλζε θαη ζηίιβσζε θαη κπνξεί λα θνπεί ζε πιάθεο κηθξνχ πάρνπο. Χο κάξκαξα, επνκέλσο, ζηελ αγνξά ησλ καξκάξσλ ραξαθηεξίδνληαη φρη κφλν ηα γλήζηα θξπζηαιιηθά κάξκαξα, αιιά θαη δηάθνξα άιια δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα, φπσο είλαη δηάθνξνη αζβεζηφιηζνη, ηξαβεξηίλεο, φλπρεο (νλπρνκάξκαξα), αιάβαζηξα, ιαηππνπαγή πεηξψκαηα (breccias), θαζψο θαη νη νθεηηαζβεζηίηεο θαη ζεξπεληηλίηεο (πξάζηλα κάξκαξα) θ.ά Γξαλίηεο Γξαλίηεο (granite), κε ηελ επηζηεκνληθή έλλνηα ηνπ φξνπ, νλνκάδεηαη ην ζπκπαγέο εθξεμηγελέο πινπηψλην πέηξσκα ζηε δνκή ηνπ νπνίνπ ζπκκεηέρνπλ ηα νξπθηά ραιαδίαο, αιθαιηνχρνη άζηξηνη (νξζφθιαζην) θαη καξκαξπγίαο (θπξίσο βηνηίηεο) ή θεξνζηίιβε ή απγίηεο. ηελ νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ γξαληηψλ κπνξεί λα ππάξρνπλ, θαηά πεξίπησζε, ζε κηθξή αλαινγία θαη ηα νξπθηά καγλεζίηεο, αηκαηίηεο, απαηίηεο, δηξθφλην θαη ηνπξκαιίλεο. ε έλα ηππηθφ γξαληηηθφ πέηξσκα ε κέζε επί ηνηο εθαηφ νξπθηνινγηθή ηνπ ζχζηαζε είλαη: αιθαιηνχρνη άζηξηνη (νξζφθιαζην) 45%, ραιαδίαο 30%, πιαγηφθιαζηα (αιβίηεο) 15%, θαη βηνηίηεο 10%, ελψ ζηε ρεκηθή ηνπ ζχζηαζε ην SiO 2 θπκαίλεηαη κεηαμχ 61-82%. Σν ρξψκα ησλ γλήζησλ γξαληηψλ πνηθίιεη, αλάινγα κε ην ρξψκα ησλ επηκέξνπο νξπθηψλ ηνπο. Σν ρξψκα ηνπ ραιαδία ζηα 20

26 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ γξαληηηθά πεηξψκαηα πνηθίιεη θαη είλαη ζπλήζσο ππφιεπθν, ππνθχαλν, εξπζξσπφ θαη νξηζκέλεο θνξέο θηηξηλσπφ. Οη αιθαιηνχρνη άζηξηνη παξνπζηάδνληαη ζαξθφρξσκνη, θηηξηλφρξσκνη, ππφιεπθνη ή εξπζξσπνί, ελψ ηα πιαγηφθιαζηα, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ππφιεπθα ή θηηξηλφρξσκα. Οη θξχζηαιινη ηεο θεξνζηίιβεο έρνπλ κνξθή κειαλνπξάζηλσλ θφθθσλ ή κηθξνζθνπηθψλ ξάβδσλ. Οη γλήζηνη γξαλίηεο, αλάινγα κε ηελ νξπθηνινγηθή ηνπο ζχζηαζε, δηαθξίλνληαη ζε δηάθνξεο πνηθηιίεο θαη ηχπνπο, φπσο βηνηηηηθνί γξαλίηεο, θεξνζηηιβηθνί γξαλίηεο, γξαλνδηνξίηεο, δειαδή γξαλίηεο κε απμεκέλε πεξηεθηηθφηεηα ζε πιαγηφθιαζηα (π.ρ. αλνξζίηεο) θ.ά. Γλήζηνη γξαλίηεο, πνιχ γλσζηνί ζηελ αγνξά ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ είλαη νη African Red (Nφηηα Αθξηθή), Balmoral Red θαη Βaltic Brown (Φηλιαλδία), Βlanco Cristal (Ηζπαλία) θ.ά. ηελ εκπνξηθή νξνινγία ηεο αγνξάο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, γξαλίηεο νλνκάδεηαη θάζε θπζηθφ ζπκπαγέο πέηξσκα πνπ απνηειείηαη απφ νξπθηά κε ζθιεξφηεηα απφ 5 έσο 7 ηεο θιίκαθαο Mohs, φπσο είλαη ν ραιαδίαο θαη νη άζηξηνη, ην νπνίν επηδέρεηαη ιείαλζε θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο πιηθφ δφκεζεο ή/θαη δηαθφζκεζεο. Γξαλίηεο, επνκέλσο, νλνκάδνληαη ζην εκπφξην φρη κφλν νη γλήζηνη γξαλίηεο, αιιά θαη πνιιά άιια πιηθά, φπσο δηάθνξα εθξεμηγελή πεηξψκαηα, πινπηψλεηα θαη εθαηζηεηαθά, ηα κεηακνξθσκέλα πεηξψκαηα κε νξπθηνινγηθή ζχζηαζε παξφκνηα κε εθείλε ησλ γξαληηψλ (π.ρ. γλεχζηνη θαη ραιαδίηεο), θαζψο θαη νξηζκέλα αζβεζηνιηζηθά πιηθά κε κεγάιε ζθιεξφηεηα. Λφγσ ηεο ζθιεξφηεηάο ηνπ, ν γξαλίηεο ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο σο δηαθνζκεηηθφ πιηθφ. Υξεζηκνπνηείηαη, επίζεο, γηα ηελ θαηαζθεπή εηδηθνχ ζθπξνδέκαηνο, ζηελ νδνπνηία θαη ζε άιιεο δνκηθέο θαηαζθεπέο. Μεηά απφ επεμεξγαζία θαη ιείαλζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηαθφζκεζε θηηξίσλ θαη θπξίσο κε ηελ εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή επέλδπζε πξνζφςεσλ, επίζεο ζηε δηαθφζκεζε ηδαθηψλ, ζε θνπδίλεο θαη ζπαλίσο ζε δάπεδα ιφγσ ηεο αθξηβήο ηηκήο ηνπ. Δπίζεο, ιφγσ ηεο ζθιεξφηεηαο, ηνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θαηαζθεπή αγαικάησλ. Σν θαλνληθφ ρξψκα ησλ γξαληηψλ θαίλεηαη κεηά ηε ιείαλζε. Ζ αθαηέξγαζηε επηθάλεηα γξαλίηε ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα ζακπάδα θαη ην ρξψκα θαίλεηαη αλνηθηφηεξν απφ ην θαλνληθφ. πρλά, νη ηερλίηεο εθκεηαιιεχνληαη απηή ηελ εμάξηεζε ηνπ ρξψκαηνο απφ ην βαζκφ θαηεξγαζίαο ηεο επηθάλεηαο ηνπ πιηθνχ γηα λα δεκηνπξγνχλ πάλσ ζηελ ίδηα επηθάλεηα, δηαθνζκεηηθά κνηίβα. Σν ρξψκα ησλ γξαληηψλ βέβαηα εμαξηάηαη απφ ην είδνο, ηελ πεξηεθηηθφηεηα θαη ηε δηάηαμε ησλ νξπθηνινγηθψλ ηνπο ζπζηαηηθψλ. Μεξηθνί γξαλίηεο έρνπλ ζρεδφλ ιεπθφ ρξψκα επεηδή πεξηέρνπλ κεγάιν πνζνζηφ ιεπθψλ αζηξίσλ. Δάλ ηα νξπθηνινγηθά ζπζηαηηθά είλαη κεγάια θαη θαηαλέκνληαη νκνηφκνξθα κέζα ζηε γξαληηηθή κάδα ηφηε ην πέηξσκα παίξλεη έλα ηεθξφ ρξψκα. Δπίζεο, αλ νη ζθνχξνη καξκαξπγίεο δελ είλαη νκνηφκνξθα θαηαλεκεκέλνη, αιιά ζπγθεληξσκέλνη θαηά νκάδεο, ηφηε ην πέηξσκα εκθαλίδεηαη πνιχ αλνηθηφηεξν παξφιν πνπ ε πεξηεθηηθφηεηα ζ απηά ηα κειαλνθξαηηθά νξπθηά είλαη ίδηα. ηνπο ρνλδξφθνθθνπο γξαλίηεο, νη κεγάινη άζηξηνη 21

27 δίλνπλ έλα πνιχ αλνηθηφ ρξψκα. Οη θφθθηλνη γξαλίηεο νθείινπλ ην ρξψκα ηνπο ζηνπο άζηξηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε άιια ζηδεξνχρα θπξίσο νξπθηά. Σν θίηξηλν ρξψκα κεξηθψλ γξαληηψλ νθείιεηαη ζηνπο θίηξηλνπο αζηξίνπο, αιιά κπνξεί λα έρεη ζρεκαηηζηεί θαη απφ ηε δηάιπζε ζηδήξνπ. ε άιια πεηξψκαηα ηα κειαλνθξαηηθά ζπζηαηηθά ηνπο πνπ ππάξρνπλ ζε κεγάιε αλαινγία πξνζδίδνπλ ζθνπξφρξσκνπο ρξσκαηηζκνχο Άιιεο Φπζηθέο Πέηξεο ηε κεγάιε απηή θαηεγνξία θαηαηάζζνληαη ηα θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα ηα νπνία δελ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζηηο δχν πξνεγνχκελεο, είηε γηαηί δελ εμνξχζζνληαη πάληνηε ζε κνξθή εκπνξεχζηκσλ φγθσλ κεγάισλ δηαζηάζεσλ, ψζηε λα θνπνχλ ζηε ζπλέρεηα ζε πιάθεο κηθξνχ πάρνπο, είηε γηαηί δελ επηδέρνληαη ή δελ «θξαηνχλ» ιείαλζε θαη ζηίιβσζε. Σέηνηα δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα είλαη δηάθνξνη ςακκίηεο, αζβεζηφιηζνη θαη άιια πεηξψκαηα θαηάιιεια γηα παξαγσγή ιηζνζσκάησλ γηα ιηζνδνκέο, ραιαδίηεο, ζρηζηφιηζνη, πνξθχξεο, εθαηζηηνγελή πεηξψκαηα, γλεχζηνη πνπ παξνπζηάδνπλ ζρηζηφηεηα θ.ά. Σα δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα, πνπ ηαμηλνκνχληαη ζηελ θαηεγνξία απηή, εμνξχζζνληαη ζπλήζσο ζε κνξθή φγθσλ κηθξψλ δηαζηάζεσλ, απφ ηνπο νπνίνπο κε ζξαχζε ή θνπή παξάγνληαη πιάθεο φηαλ ην πέηξσκα παξνπζηάδεη ζρηζηφηεηα, ή ιηζνζψκαηα πνηθίισλ ζρεκάησλ θαη δηαζηάζεσλ, φπσο γσληφιηζνη, πέηξεο ιηζνδνκψλ, θπβφιηζνη γηα ιηζνζηξψζεηο θ.ά., Σα ηειηθά πξντφληα απφ απηά ηα πεηξψκαηα έρνπλ ζπλήζσο ηξαρηέο ηηο εκθαλείο ηνπο επηθάλεηεο (πειεθεκέλεο, ακκνβνιηζκέλεο θ.ιπ.) θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ηφζν ζηελ νηθνδνκηθή, φζν θαη ζε έξγα αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ. ηελ θαηεγνξία απηή θαηαηάζζνληαη επίζεο θαη δηάθνξα πεηξψκαηα ηα νπνία δελ έρνπλ πιήξσο ιηζνπνηεζεί, δελ είλαη, δειαδή, ζπκπαγή. Γηεπθξηλίδεηαη φηη, ζήκεξα, κε ηα κεραλήκαηα πνπ ππάξρνπλ γηα ηελ θνπή θαηεξγαζία ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, πνιιά ηειηθά πξντφληα απφ θπζηθνχο ιίζνπο θαη εηδηθά ηα πξντφληα κηθξψλ δηαζηάζεσλ κε ηξαρηέο ηηο εκθαλείο ηνπο επηθάλεηεο (π.ρ. ζθαπηηζαξηζηέο πιάθεο), κπνξνχλ λα πξνέξρνληαη απφ δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα θαη ησλ ηξηψλ παξαπάλσ εκπνξηθψλ θαηεγνξηψλ (κάξκαξα, γξαλίηεο, άιιεο πέηξεο). Σν γεγνλφο απηφ, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζχγρπζε ζε φ,ηη αθνξά ηελ εκπνξηθή ηαμηλφκεζε ησλ πεηξσκάησλ απφ ηα νπνία πξνέξρνληαη απηά ηα πξντφληα. Γηα απηφ θαη είλαη ζθφπηκν θαηά ηελ εκπνξηθή ηαμηλφκεζε ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ λα ιακβάλνληαη ππφςε, κεηαμχ άιισλ, θαη νη κέζνδνη θαη νη ηερληθέο θνπήο θαη θαηεξγαζίαο ηνπο, πνπ παξνπζηάδνπλ αξθεηέο δηαθνξνπνηήζεηο αλά θαηεγνξία πιηθνχ. 22

28 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.4. Ολνκαηνινγία ηνπο πίλαθεο ζπλδπαζκέλεο νλνκαηνινγίαο ησλ δηαθφξσλ πξντφλησλ ηεο EUROSTAT, ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο γίλεηαη θαηαγξαθή ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζην δηεζλέο εκπφξην, πξνβιέπεηαη γηα ηα πξντφληα απφ θπζηθνχο ιίζνπο ε εμήο ηαμηλφκεζε: Πίλαθαο 1: Σαμηλφκεζε δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ θαηά Eurostat Κσδ : Κσδ : Κσδ : Κσδ : Πεξηιακβάλνληαη κάξκαξα, ηξαβεξηίλεο, βειγηθνί θαη άιινη αζβεζηφιηζνη θαη αιάβαζηξν ζε κνξθή αθαηέξγαζησλ φγθσλ θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ πιαθψλ. Πεξηιακβάλνληαη γξαλίηεο, πνξθπξίηεο, βαζάιηεο, ςακκίηεο θαη άιιεο πέηξεο γηα γιππηηθή ή γηα ηελ νηθνδνκή ζε κνξθή αθαηέξγαζησλ φγθσλ θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ πιαθψλ. Πεξηιακβάλνληαη ζρηζηφιηζνη αθαηέξγαζηνη. Πεξηιακβάλνληαη θπβφιηζνη γηα ιηζφζηξσηα, θξάζπεδα θαη πιάθεο γηα πιαθνζηξψζεηο εθηφο απφ απηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ ζρηζηφιηζνπο. Πεξηιακβάλνληαη φια ηα ηειηθά πξντφληα απφ θπζηθνχο ιίζνπο ηα νπνία ηαμηλνκνχληαη πεξαηηέξσ κε εμαςήθην θσδηθφ ζε πξντφληα απφ: Κσδ : Μάξκαξα, Σξαβεξηίλεο, Αιάβαζηξα Άιιεο αζβεζηνχρεο πέηξεο Γξαλίηεο Άιιεο πέηξεο Κσδ : Πεξηιακβάλνληαη πιάθεο ζρηζηφιηζσλ γηα ζηέγεο, πξνζφςεηο θαη άιιεο εθαξκνγέο. ηελ αγνξά ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ έρεη θαζηεξσζεί λα νλνκαηίδνληαη ηα δηάθνξα πιηθά κε νλφκαηα ηα νπνία είηε παξαπέκπνπλ ζηελ πεξηνρή φπνπ εμνξχζζεηαη ην πέηξσκα, φπσο Λεπθό κάξκαξν Θάζνπ ή Λεπθό Γηνλύζνπ Πεληέιεο, είηε είλαη νλφκαηα θαζαξψο εκπνξηθά, κε ηελ έλλνηα ηνπ brand name (επψλπκν πξντφλ), φπσο ΥΡΤΖ ΑΡΑΥΝΖ ή GOLDEN SPIDER, KYKNOS, ARISTON WHITE, θ.ά., ψζηε ην θάζε πιηθφ λα απνθηά ηε δηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Ζ πιεζψξα ησλ πιηθψλ, φκσο, πνπ δηαηίζεληαη ζηελ αγνξά, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πιεζψξα εκπνξηθψλ νλνκάησλ, πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο αθνξνχλ ζην ίδην πιηθφ ή ζε δηαινγέο ηνπ ίδηνπ πιηθνχ, δεκηνπξγεί ζχγρπζε, ηδηαίηεξα φηαλ ζηηο πξνδηαγξαθέο δεκνπξάηεζεο ζεκαληηθψλ έξγσλ ηα πιηθά αλαθέξνληαη κε ηα εκπνξηθά ηνπο νλφκαηα. Ζ ζχγρπζε επηηείλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην φλνκα ηνπ πιηθνχ δελ πξνζδηνξίδεη ηνλ ηχπν ηνπ πεηξψκαηνο, πνπ πξέπεη λα είλαη γλσζηφο ζηνλ ηερληθφ θφζκν ηνπ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ φηαλ επηιέγεη πιηθά γηα δηάθνξεο εθαξκνγέο. ε κηα πξνζπάζεηα λα αληηκεησπηζηεί ην παξαπάλσ πξφβιεκα, έηζη ψζηε ην φλνκα ηνπ θάζε πιηθνχ λα απνδίδεη πιεξέζηεξα ηελ ηαπηφηεηά ηνπ, ζπληάρζεθε ε πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 12440:2000 «Φπζηθνί ιίζνη. Κξηηήξηα νλνκαηνδνζίαο», ε νπνία πξνβιέπεη 23

29 ηππηθό όλνκα γηα ηα δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα, ην νπνίν βαζίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα νλνκαηνινγίαο ησλ θπζηθψλ ιίζσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ε παξαπάλσ πξνδηαγξαθή πξνβιέπεη φηη γηα θάζε πιηθφ, πέξα απφ ην εκπνξηθφ ηνπ φλνκα, πξέπεη λα νξίδεηαη ζηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο θαη ην ηππηθφ ηνπ φλνκα, δειαδή έλα ζχλζεην φλνκα, ην νπνίν ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη φξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε: ην επηζηεκνληθφ φλνκα ηνπ πεηξψκαηνο, φπσο απηφ θαζνξίδεηαη απφ ηα πεηξνγξαθηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά, ην ηππηθφ ρξψκα ηνπ πιηθνχ, ηε ζέζε ηνπ ιαηνκείνπ εμφξπμεο, ε νπνία πξέπεη λα είλαη φζν γίλεηαη πην αθξηβήο, άιια ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά, φπσο είλαη ε παξνπζία θιεβψλ, ε πθή, ε γεσινγηθή ειηθία ηνπ πεηξψκαηνο θ.ά. Γηα παξάδεηγκα, γηα ηε γλσζηή ζηε δηεζλή αγνξά ηηαιηθή πέηξα Pietra Serena, ην παξαδνζηαθφ φλνκα ηεο νπνίαο δελ πξνζδηνξίδεη ηα πεηξνγξαθηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά, νχηε ηελ πξνέιεπζε ηεο, αθνχ παξφκνηα πέηξα εμνξχζζεηαη ζε ηξεηο πεξηνρέο ηεο Ηηαιίαο (Αscoli, Σrasimeno θαη Firenzuola), ζα πξέπεη, ζχκθσλα κε ηελ πξνδηαγξαθή ΔΝ 12440:2000, λα αλαθέξεηαη ζηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, εθηφο απφ ην παξαδνζηαθφ φλνκα θαη ην ηππηθφ φλνκα ηνπ πιηθνχ, δειαδή θαη ε νλνκαζία «Αλνηθηόγθξηδνο ςακκίηεο Firenzuola», εθφζνλ ε πέηξα πξνέξρεηαη απφ ιαηνκεία ηεο πεξηνρήο Firenzuola, ζηελ Σνζθάλε ηεο Ηηαιίαο. Χζηφζν, ζηελ πξάμε θαη ζε δηεζλέο επίπεδν, ε παξαπάλσ πξνδηαγξαθή ειάρηζηα εθαξκφδεηαη, κέρξη ζήκεξα ηνπιάρηζηνλ, κε απνηέιεζκα ν ηερληθφο θφζκνο λα ρξεηάδεηαη, φηαλ απηφ είλαη απαξαίηεην, λα αθηεξψλεη ρξφλν γηα λα πξνζδηνξίζεη κε αθξίβεηα ηελ ηαπηφηεηα δηαθφξσλ πιηθψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ λέσλ πιηθψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ δηάθνξεο ρψξεο. 24

30 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3. ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΧΝ ΠΔΣΡΧΜΑΣΧΝ Σα κάξκαξα, νη γξαλίηεο θαη ηα άιια θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα έρνπλ έλα επξχηαην πεδίν εθαξκνγψλ, φρη κφλν γηα ην αηζζεηηθφ απνηέιεζκα πνπ εμαζθαιίδνπλ, αιιά θαη γηαηί πιεξνχλ απαηηήζεηο ηερληθέο, νηθνινγηθέο θαη νηθνλνκηθέο. Ζ επηινγή θπζηθψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ θαίλεηαη φηη εμαζθαιίδεη ηελ θαιχηεξε ζρέζε πνηφηεηαο / ηηκήο, θαζψο απφ κειέηε ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Battelle ηεο Γεξκαλίαο, ζηελ νπνία έγηλε ζχγθξηζε 10 δηαθνξεηηθψλ πιηθψλ γηα δαπεδνζηξψζεηο, πξνέθπςε φηη ηα θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα, αλ θαη αθξηβά πιηθά απνδεηθλχνληαη νηθνλνκηθφηεξα θαη κέζα ζε ρξνληθφ δηάζηεκα κεξηθψλ ρξνλψλ, ιφγσ ηεο αληνρήο ηνπο θαη ιφγσ ηνπ κηθξφηεξνπ θφζηνπο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηνλ θαζαξηζκφ ηνπο (Πεγή: Λαζθαξίδεο, Παηξώλεο «ήκαλζε CE γηα ηα δνκηθά πιηθά από δηαθνζκεηηθά πεηξώκαηα», 2008). Καηά ηελ επηινγή θπζηθψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κε πξνζνρή ην δήηεκα ηεο θαηαιιειφηεηαο γηα ηελ ρξήζε πνπ πξννξίδνληαη, ψζηε λα απνθεπρζνχλ πξνβιήκαηα απφ θζνξέο ή αιινηψζεηο πνπ νθείινληαη θαηά θαλφλα ζηηο θιηκαηηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη άιιεο δπζκελείο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ πεξηνρή θαηαζθεπήο Πξνδηαγξαθέο ε γεληθέο γξακκέο, νη παξάγνληεο πνπ εμεηάδνληαη θαηά ηελ επηινγή δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ γηα έλα νηθνδνκηθφ έξγν, εηδηθά φηαλ απηφ είλαη ζεκαληηθφ, είλαη νη εμήο: Ζ δπλαηφηεηα εμαζθάιηζεο ησλ απαηηνχκελσλ πνζνηήησλ πιηθνχ κέζα ζηνπο ρξφλνπο πνπ πξνβιέπνληαη ζην ρξνλνδηάγξακκα νινθιήξσζεο ηνπ έξγνπ. Ζ δηαζεζηκφηεηα ηνπ πιηθνχ κεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ, γηα επεθηάζεηο ή επηζθεπέο Ζ δπλαηφηεηα κεηαπνίεζεο ηνπ πιηθνχ ζηα ηειηθά πξντφληα πνπ πξνβιέπνληαη ζηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ έξγνπ (δηαζηάζεηο πιαθψλ, είδνο επηθαλεηαθήο θαηεξγαζίαο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ, θ.ά.) Σν θφζηνο πξνκήζεηαο θαη ηνπνζέηεζεο 25

31 Σα θπζηθά, κεραληθά θαη ινηπά πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά (πεηξνγξαθηθή, νξπθηνινγηθή, ρεκηθή αλάιπζε, θ.ά.) ησλ πξντφλησλ απφ θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα πξέπεη λα πιεξνχλ νξηζκέλεο ειάρηζηεο απαηηήζεηο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θπζηθψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ζχκθσλα κε ηηο ελαξκνληζκέλεο πξνδηαγξαθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (πξφηππα EN) γηα ηνπο θπζηθνχο ιίζνπο θαη γηα ηα δνκηθά πιηθά απφ θπζηθνχο ιίζνπο, πξέπεη λα ειέγρνληαη κε εξγαζηεξηαθή έξεπλα θαη κε ζεηξά δνθηκψλ ζε δηαπηζηεπκέλα εξγαζηήξηα, έηζη ψζηε λα πηζηνπνηείηαη ε θαηαιιειφηεηα ηνπ γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο εθαξκνγέο γηα ηηο νπνίεο πξννξίδεηαη (ηέηνηνη έιεγρνη θαη δνθηκέο γίλνληαλ θαη κε βάζε ηεο πξνδηαγξαθέο DIN Γεξκαλίαο, UNI Ηηαιίαο, ASTM Ζ.Π.Α., θ.ά.) Οη ηερληθνί πεξηνξηζκνί ζην εκπφξην κπνξεί λα εμαιεηθζνχλ κφλν εάλ επηηεπρζεί ε ελαξκφληζε ησλ δηαθνξεηηθψλ ηερληθψλ δηαζαθελίζεσλ θαη θαλνληζκψλ ζηηο δηάθνξεο Δπξσπατθέο ρψξεο. πλεπψο θξίλεηαη απαξαίηεην γηα ηνπο παξαγσγνχο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ λα γλσξίδνπλ ηνπο γεληθνχο θαλφλεο πνπ έζεζε ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα σο βάζε γη απηή ηελ ελαξκφληζε. Δπηπιένλ, ζηα πξντφληα απφ θπζηθνχο ιίζνπο πνπ πξννξίδνληαη γηα ηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα ζηελ αγνξά ηεο Δ.Δ. ππάξρεη θαη ζήκαλζε CE πνπ πηζηνπνηεί φηη πξφθεηηαη γηα πξντφληα θαηάιιεια γηα ηηο ρξήζεηο γηα ηεο νπνίεο πξννξίδνληαη ήκαλζε CE Δηθόλα 1: Παξάδεηγκα ζήκαλζεο CE 26

32 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ζ ππνρξέσζε ηεο ζήκαλζεο CE απνξξέεη απφ ηελ γεληθή Οδεγία 89/106/EEC πνπ ηζρχεη ζηελ Δ.Δ. γηα φια ηα δνκηθά πιηθά θαη πξνβιέπεη φηη ζηελ αγνξά κπνξνχλ λα πξνσζνχληαη κφλν δνκηθά πιηθά θαηάιιεια γηα ηηο ρξήζεηο γηα ηηο νπνίεο πξννξίδνληαη. Σα πιηθά απηά πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ ηα εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ έξγσλ ζηα νπνία πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Ζ νδεγία 89/106/ΔΟΚ «Πξνϊόληα Δνκηθώλ Έξγωλ», επηβάιιεη ηελ ππνρξέσζε ζπκκφξθσζεο ησλ δνκηθψλ πξντφλησλ: κε ηα εζληθά πξφηππα, πνπ απνηεινχλ κεηαθνξά ησλ εληειιφκελσλ επξσπατθψλ πξνηχπσλ, θαζψο θαη κε ηηο επξσπατθέο ηερληθέο εγθξίζεηο. Οη βαζηθέο έλλνηεο ηεο νδεγίαο 89/106/ΔΟΚ είλαη νη εμήο: Γνκηθφ πξντφλ λνείηαη θάζε πξντφλ ην νπνίν θαηαζθεπάδεηαη γηα λα ελζσκαησζεί, θαηά ηξφπν δηαξθή, ζε δνκηθά έξγα. Σα θξάηε κέιε ιακβάλνπλ ηα αλαγθαία κέηξα ψζηε λα εμαζθαιηζηεί φηη ηα πξντφληα κπνξνχλ λα δηαηίζεληαη ζηελ αγνξά εθφζνλ είλαη θαηάιιεια γηα ηε ρξήζε πνπ πξννξίδνληαη. Σα δνκηθά πξντφληα είλαη θαηάιιεια γηα ηε ρξήζε πνπ πξννξίδνληαη, εάλ έρνπλ ραξαθηεξηζηηθά ηέηνηα ψζηε ην έξγν ζην νπνίν ζα ελζσκαησζνχλ, λα κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηηο απαηηήζεηο κεραληθήο αληνρήο θαη επζηάζεηαο, ππξαζθάιεηαο, πγηεηλήο, αζθάιεηαο ρξήζεο, πξνζηαζίαο θαηά ηνπ ζνξχβνπ θαη εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ζπγθξάηεζεο ζεξκφηεηαο Οη βαζηθέο απαηηήζεηο πξνυπνζέηνπλ πξνβιεπηέο ελέξγεηεο επί ηνπ έξγνπ θαη πξέπεη λα πιεξνχληαη επί κηα νηθνλνκηθψο απνδεθηήο δηάξθεηα δσήο. Δπίζεο νη Δπξσπατθέο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο φπσο νξίδνληαη ζηελ νδεγία είλαη: ελαξκνληζκέλα επξσπατθά πξφηππα (CEN) επξσπατθέο ηερληθέο εγθξίζεηο (EOTA) αλαγλσξηζκέλεο εζληθέο πξνδηαγξαθέο Σα πξντφληα πνπ ζπκθσλνχλ κε κηα απφ ηηο αλσηέξσ πξνδηαγξαθέο θέξνπλ ηε ζήκαλζε CE. ηα πιαίζηα ηεο παξαπάλσ Οδεγίαο φια ηα δνκηθά πιηθά ζηελ αγνξά ηεο Δ.Δ. πξέπεη λα θέξνπλ ζήκαλζε CE θαη λα ζπλνδεχνληαη απφ ζρεηηθή πηζηνπνίεζε ζπκκφξθσζεο, ε νπνία, αλάινγα κε ην πξντφλ, εθδίδεηαη είηε απφ δηαπηζηεπκέλν φξγαλν πηζηνπνίεζεο, είηε απφ ηνλ ίδην ηνλ παξαγσγφ θαη κε δηθή ηνπ επζχλε. αλ ήκαλζε CE ζηελ πεξίπησζε ηεο νδεγίαο 89/106/ΔΟΚ, λνείηαη ε ζήκαλζε πνπ δεηθλχεη φηη ην πξντφλ ζπκκνξθψλεηαη κε ηα ζρεηηθά εζληθά πξφηππα πνπ κεηαθέξνπλ ηα ελαξκνληζκέλα επξσπατθά πξφηππα ή κε ηηο επξσπατθέο ηερληθέο εγθξίζεηο, θαη φηη ην ζχζηεκα βεβαίσζεο ηεο ζπκκφξθσζεο, πνπ νξίδεηαη κε απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, έρεη νξζψο εθαξκνζηεί απφ ηνλ παξαγσγφ. Τπεχζπλνο γηα ηε βεβαίσζε φηη, ην πξντφλ ζπκθσλεί κε ηηο απαηηήζεηο κηαο ηερληθήο πξνδηαγξαθήο είλαη ν θαηαζθεπαζηήο ή αληηπξφζσπφο ηνπ εγθαηεζηεκέλνο ζηελ ΔΔ. 27

33 Ζ βεβαίσζε ζπκκφξθσζεο επηηξέπεη ζηνλ θαηαζθεπαζηή ή ζηνλ αληηπξφζσπφ ηνπ λα ηνπνζεηήζεη ηε ζήκαλζε CE ζην πξντφλ. Ζ δήισζε ζπκκφξθσζεο βαζίδεηαη ζε απνηειέζκαηα ζπγθεθξηκέλσλ δνθηκψλ θαη ζε ειέγρνπο παξαγσγήο ζην εξγνζηάζην, ζχκθσλα κε ηα αθφινπζα: Οη δνθηκέο θαη νη έιεγρνη ηεο παξαγσγήο ζην εξγνζηάζην γίλνληαη απφ ηνλ παξαγσγφ ηνπ πξντφληνο θαη ε δήισζε ζπκκφξθσζεο απφ έλα δηαπηζηεπκέλν φξγαλν πηζηνπνίεζεο Οη δνθηκέο ησλ πξντφλησλ γίλνληαη απφ δηαπηζηεπκέλν εξγαζηήξην θαη νη έιεγρνη ηεο παξαγσγήο ζην εξγνζηάζην απφ ηνλ παξαγσγφ. Οη δνθηκέο ησλ πξντφλησλ θαη νη έιεγρνη ηεο παξαγσγήο ζην εξγνζηάζην γίλνληαη κε επζχλε ηνπ παξαγσγνχ πγθεθξηκέλα γηα ηα ζπζηήκαηα ζπκκφξθσζεο ππάξρνπλ 4 επίπεδα αμηνιφγεζεο ηεο ζπκκφξθσζεο ηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη κεηαμχ ηνπο θαη έγθεηληαη ζηα θαζήθνληα ηνπ παξαγσγνχ ή ελφο αλαγλσξηζκέλνπ νξγαληζκνχ, φπσο θαίλεηαη παξαθάησ: Πίλαθαο 2: Δπίπεδα αμηνιφγεζεο βεβαίσζεο ζπκκφξθσζεο γηα ζήκαλζε CE ΚΑΘΖΚΟΝΣΑ ΤΣΖΜΑ ΠΑΡΑΓΧΓΟ ΓΖΛΧΖ ΤΜΜΟΡΦΧΖ Υ Υ Υ Υ Δξγνζηαζηαθφο έιεγρνο παξαγσγήο (ΔΔΠ) Υ Υ Υ Υ Υ Υ Αξρηθή δνθηκή πξντφληνο Υ Υ Υ Πξφζζεηνο έιεγρνο δεηγκάησλ Υ Υ Υ ΑΝΑΓΝΧΡΗΜΔΝΟ ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΠΗΣΟΠΟΗΖΖ ΠΡΟΗΟΝΣΟ Υ Υ ΠΗΣΟΠΟΗΖΖ ΔΔΠ Υ Υ Αξρηθή δνθηκή πξντφληνο Υ Υ Υ 1ε Δπηζεψξεζε εξγνζηαζίνπ / ΔΔΠ Υ Υ Υ Υ Γηαξθήο αμηνιφγεζε ηνπ ΔΔΠ Υ Υ Υ Γνθηκή δεηγκάησλ απφ αγνξά / εξγνηάμηα Υ Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ απφ θπζηθνχο ιίζνπο πνπ λα ειέγρνληαη γηα λα ππάξρεη πηζηνπνίεζε ηεο πνηφηεηάο ηνπο θαη λα είλαη δπλαηή ε ζήκαλζε CE, θαζψο θαη ην ζχζηεκα δήισζεο ηεο ζπκκφξθσζεο, αλαθέξνληαη ζηηο πξφζθαηεο πξφηππεο επξσπατθέο πξνδηαγξαθέο ΔΝ, πνπ έρνπλ ππνρξεσηηθή ηζρχ ζηελ αγνξά ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 28

34 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δπξσπατθά Πξόηππα γηα Πξντόληα από Φπζηθνύο Λίζνπο Γηα ηα πξφηππα πνπ ηζρχνπλ ή ζα ηζρχζνπλ γηα δνκηθά πιηθά απφ δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα εξγάδνληαη ηέζζεξηο Σερληθέο Δπηηξνπέο (TC) ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Σππνπνίεζεο (CEN): CEN/TC 246 Φπζηθνί Λίζνη CEN/TC178 ηνηρεία πιαθφζηξσζεο θαη θξάζπεδα CEN/TC128 Πξντφληα γηα αζπλερή θάιπςε επελδχζεσλ ζηεγψλ CEN/TC 125 Σνηρνπνηία CEN/TC Φπζηθνί Λίζνη Ζ επηηξνπή αζρνιείηαη θπξίσο κε πξφηππα πξντφλησλ θαη κεζφδσλ δνθηκψλ γηα θπζηθνχο, ηερληθνχο θαη κσζατθνχο ιίζνπο. Ζ CEN/TC246 είλαη δνκεκέλε ζε 3 νκάδεο εξγαζίαο. Ζ πξψηε κε αληηθείκελν ηελ «νξνινγία θαη ηαμηλφκεζε», ε δεχηεξε νκάδα πνπ αζρνιείηαη κε «κεζφδνπο δνθηκψλ» θαη ε ηξίηε νκάδα κε αληηθείκελν «πξνδηαγξαθέο πξντφλησλ». CEN/TC178 - ηνηρεία πιαθόζηξσζεο θαη θξάζπεδα Ζ TC178 είλαη δνκεκέλε κε 2 νκάδεο εξγαζίαο. Ζ νκάδα εξγαζίαο 2 εηνίκαζε 3 πξφηππα γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξψζεηο, ηα νπνία έρνπλ πηνζεηεζεί απφ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2001 σο ελαξκνληζκέλα Δπξσπατθά Πξφηππα θαη αλαθέξνληαη ζηελ επίζεκε εθεκεξίδα ηεο θνηλφηεηαο. CEN/TC128 Πξντόληα γηα αζπλερή θάιπςε επελδύζεσλ ζηεγώλ Ζ νκάδα εξγαζίαο 8 ηεο CEN/TC128 εηνίκαζε έλα πξφηππν κε ηίηιν «Πξντφληα ιίζηλα θαη ζρηζηνιηζηθά γηα αζπλερείο επηθαιχςεηο ζηεγψλ θαη επελδχζεηο», απνηεινχκελν απφ δχν ηκήκαηα (Μέξνο 1 & 2) ηα νπνία έρνπλ πηνζεηεζεί ζε δηαθνξεηηθέο εκεξνκελίεο, 2004 (αλαθέξεηαη ζηελ επίζεκε εθεκεξίδα ηεο θνηλφηεηαο) θαη 2000 αληίζηνηρα. CEN/TC 125 Σνηρνπνηία Σνλ Ηνχλην ηνπ 2004 ε CEN/TC125 εηνίκαζε ηελ ηειηθή κνξθή ηνπ πξνηχπνπ ΔΝ κε ηίηιν: «Υαξαθηεξηζηηθά ζηνηρείσλ ηνηρνπνηίαο - Μέξνο 6: ηνηρεία ηνηρνπνηίαο θπζηθψλ ιίζσλ» Σα πην ζεκαληηθά επξσπατθά πξφηππα γηα πξντφληα απφ θπζηθνχο ιίζνπο είλαη ηα παξαθάησ: ΔΝ 1467:2003 Φπζηθνί ιίζνη αθαηέξγαζηνη φγθνη Απαηηήζεηο (πξναηξεηηθφ) ΔΝ 1468:2003 Φπζηθνί ιίζνη αθαηέξγαζηεο πιάθεο Απαηηήζεηο (πξναηξεηηθφ) ΔΝ 1341:2001 Πιάθεο απφ θπζηθνχο ιίζνπο γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξψζεηο. Απαηηήζεηο θαη κέζνδνη δνθηκψλ. ΔΝ 1342:2001 Κπβφιηζνη απφ θπζηθνχο ιίζνπο γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξψζεηο. Απαηηήζεηο θαη κέζνδνη δνθηκψλ 29

35 ΔΝ 1343:2001 Κξάζπεδα απφ θπζηθνχο ιίζνπο γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξψζεηο. Απαηηήζεηο θαη κέζνδνη δνθηκψλ. ΔΝ 1469 Πξντφληα θπζηθψλ ιίζσλ Πιάθεο γηα επελδχζεηο Απαηηήζεηο ΔΝ Πξντφληα θπζηθψλ ιίζσλ Γηαζηαζηνινγεκέλα πιαθίδηα (Modular tiles) απαηηήζεηο ΔΝ Πξντφληα θπζηθψλ ιίζσλ Πιάθεο γηα δάπεδα θαη ζθάιεο Απαηηήζεηο ΔΝ :2004 ρηζηφιηζνη θαη ιίζηλα πξντφληα γηα αζπλερείο επηθαιχςεηο ζηεγψλ θαη επελδχζεηο. Μέξνο 1: Πξνδηαγξαθέο πξντφλησλ ΔΝ 12326: ρηζηφιηζνη θαη ιίζηλα πξντφληα γηα αζπλερείο επηθαιχςεηο ζηεγψλ θαη επελδχζεηο. Μέξνο 2: Μέζνδνη δνθηκψλ Σα πξψηα δχν πξφηππα είλαη πξναηξεηηθά. ηα ηξία επφκελα, πνπ έρνπλ ηεζεί ζε ηζρχ απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2003 θαη πξνβιέπνπλ ηελ ππνρξέσζε γηα ζήκαλζε CE, πξνβιέπεηαη, εθηφο απφ ηελ ππνρξεσηηθή αλαθνξά ηεο πεηξνγξαθηθήο νλνκαζίαο ηνπ πεηξψκαηνο, θαη ν έιεγρνο ησλ εμήο βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ: Πιάθεο γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξώζεηο Αληνρή ζε θάκςε Flexural strength (EN 12372) Αληνρή ζε θάκςε κεηά απφ δνθηκή ζε παγεηφ Frost Resistance (ΔΝ 12371) Αληίζηαζε ζηελ νιίζζεζε Slip resistance Αληίζηαζε ζε απφηξηςε Abrasion resistance Πξναηξεηηθά κπνξνχλ λα ειέγρνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ, φπσο ε πδαηνπεξαηφηεηα ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε (ΔΝ 13755), θ.ά. Κπβόιηζνη γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξώζεηο Αληνρή ζε ζιίςε Compression strength (EN 1926) Αληνρή ζε ζιίςε κεηά απφ δνθηκή ζε παγεηφ Frost resistance (EN 12371) Αληίζηαζε ζηελ νιίζζεζε Slip resistance Αληίζηαζε ζε απφηξηςε Abrasion resistance Πξναηξεηηθά κπνξνχλ λα ειέγρνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ, φπσο ε πδαηνπεξαηφηεηα ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε (ΔΝ 13755), θ.ά. Κξάζπεδα γηα εμσηεξηθέο πιαθνζηξώζεηο Αληνρή ζε θάκςε Flexural strength (EN 12372) Αληνρή ζε θάκςε κεηά απφ δνθηκή ζε παγεηφ Frost Resistance (ΔΝ 12371) Πξναηξεηηθά κπνξνχλ λα ειέγρνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ, φπσο ε πδαηνπεξαηφηεηα ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε (ΔΝ 13755), θ.ά. 30

36 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αληίζηνηρα ζηηο πξφηππεο πξνδηαγξαθέο γηα πιάθεο επέλδπζεο φςεσλ (ΔΝ 1469) θαη πιάθεο γηα δάπεδα θαη ζθάιεο (ΔΝ 12058) πξνβιέπεηαη εθηφο απφ ηελ ππνρξεσηηθή αλαθνξά ηεο πεηξνγξαθηθήο νλνκαζίαο ηνπ πεηξψκαηνο (ΔΝ12407) θαη ν έιεγρνο ησλ παξαθάησ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, πξνθεηκέλνπ απηά λα κπνξνχλ λα θέξνπλ ηε ζήκαλζε CE: Πιάθεο γηα επέλδπζε όςεσλ Αληνρή ζε θάκςε Flexural strength (EN ή ΔΝ 13161) Αληνρή ζε θάκςε κεηά απφ δνθηκή ζε παγεηφ Frost Resistance (ΔΝ 12371), αλ πξφθεηηαη γηα εμσηεξηθή επέλδπζε Φνξηίν ζξαχζεο ζηελ νπή αγθχξσζεο Breaking Load at dowel hole (EN 13364), αλ ππάξρεη κεραληθή ππνζηήξημε Φαηλφκελε ππθλφηεηα θαη αλνηρηφ πνξψδεο Apparent density and real density (ΔΝ 1936) Αληίζηαζε ζηε γήξαλζε κε ζεξκηθφ αηθληδηαζκφ Resistance to ageing by thermical shock (EN 14066), αλ απαηηείηαη ζε εμσηεξηθή επέλδπζε Πξναηξεηηθά κπνξνχλ λα ειέγρνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ, φπσο ε πδαηνπεξαηφηεηα ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε (ΔΝ 13755), θαη δηα ηξηρνεηδψλ (ΔΝ 1925), θ.ά. Πιάθεο γηα δάπεδα θαη ζθάιεο Αληνρή ζε θάκςε Flexural strength (EN 12372) Αληνρή ζε θάκςε κεηά απφ δνθηκή ζε παγεηφ Frost Resistance (ΔΝ 12371), αλ πξφθεηηαη γηα εμσηεξηθφ ρψξν Αληίζηαζε ζηελ νιίζζεζε Slip resistance (ΔΝ 14231), εμαηξνχληαη ηα «ξίρηηα» Αληίζηαζε ζηε γήξαλζε κε ζεξκηθφ αηθληδηαζκφ Resistance to ageing by thermical shock (EN 14066), αλ απαηηείηαη ζε εμσηεξηθφ ρψξν Πξναηξεηηθά κπνξνχλ λα ειέγρνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ, φπσο ε πδαηνπεξαηφηεηα ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε (ΔΝ 13755), δηα ηξηρνεηδψλ (ΔΝ 1925), ε θαηλφκελε ππθλφηεηα θαη ην αλνηρηφ πνξψδεο (ΔΝ 1936), ε αληίζηαζε ζε απφηξηςε (ΔΝ 14157) θ.ά Γηαδηθαζία γηα ήκαλζε CE Σα βήκαηα γηα ζήκαλζε CE είλαη ηα εμήο: 1. Αξρηθή δνθηκή ηχπνπ: ηα ελαξκνληζκέλα πξφηππα δίλεηαη ε ιίζηα ησλ νπζηαζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζα πξέπεη λα δειψλνληαη κε ηελ ζήκαλζε CE. 31

37 2. Απφθαζε γηα ηηο ηηκέο ησλ νπζηαζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζα δειψλνληαη: Απηή ζηεξίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα δνθηκψλ πνπ γίλνληαη ζηα ηειηθά πξντφληα. 3. Δθαξκνγή ζπζηήκαηνο ειέγρνπ παξαγσγήο ζε εξγνζηάζην: Ο θαηαζθεπαζηήο ζα πξέπεη λα θαζνξίζεη ηηο δηαδηθαζίεο ειέγρνπ ηεο παξαγσγήο πνπ ζα ζηεξίδεηαη ζε θαλνληθέο επηζεσξήζεηο θαη δνθηκέο ηνπ αθαηέξγαζηνπ πιηθνχ, ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ. 4. Πξνεηνηκαζία ηεο δήισζεο ζπκκφξθσζεο Με ηελ νινθιήξσζε ησλ βεκάησλ 1 έσο 3 γίλεηαη ε δήισζε ζπκκφξθσζεο πνπ πεξηέρεη ην φλνκα ηνπ θαηαζθεπαζηή, ηελ ηνπνζεζία παξαγσγήο, ηελ πεξηγξαθή ηνπ πξντφληνο, ηηο ηηκέο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηνλ αξηζκφ θαη ηίηιν ηνπ πξνηχπνπ ζην νπνίν ζπκκνξθψλεηαη ην πξντφλ. ηαλ νινθιεξσζνχλ απηά, θαη ππάξρνπλ αξθεηέο ηηκέο απφ δνθηκέο, κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κία ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία θαη λα δεισζεί ε θαηψηεξε ππνινγηζκέλε ηηκή. Καηφπηλ ν παξαγσγφο ή έλαο εμνπζηνδνηνχκελνο εθπξφζσπφο ζα πξνεηνηκάζεη ηελ «Γήισζε ζπκκφξθσζεο». Ζ δήισζε πεξηιακβάλεη ην φλνκα θαη ηελ δηεχζπλζε ηνπ παξαγσγνχ, ηελ πεξηγξαθή ηνπ πξντφληνο, ηηο ηηκέο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηα ελαξκνληζκέλα πξφηππα, ην φλνκα θαη ζέζε ηνπ εμνπζηνδνηεκέλνπ πξνζψπνπ γηα λα ππνγξάςεη ηελ δήισζε θαη ην φλνκα θαη δηεχζπλζε ηνπ εξγαζηεξίνπ. Ο παξαγσγφο ή ν εθπξφζσπφο ηνπ είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ απφδνζή ηεο ήκαλζεο. Σν ζχκβνιν CE γηα ηα πξντφληα πξέπεη λα εκθαλίδεηαη ζηε ζπζθεπαζία ή/θαη ζηα ζπλνδεχνληα εκπνξηθά έγγξαθα θαη πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηηο αθφινπζεο πιεξνθνξίεο: Αλαθνξά ζην πξφηππν ΔΝ 1469 Σν φλνκα ή ην ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηνπ παξαγσγνχ ή ηνπ εηζαγσγέα, εάλ ν δεχηεξνο είλαη επηθνξηηζκέλνο λα εγγπεζεί ηελ ζπκκφξθσζε ηνπ πξντφληνο Σα δχν ηειεπηαία ςεθία ηνπ έηνπο θαηά ην νπνίν απνδφζεθε ην CE Ζ ηαμηλφκεζε ηνπ πξντφληνο θαη ε ηειηθή ρξήζε ηνπ Οη ελδείμεηο γηα λα αλαγλσξίδνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο Ζ δήισζε ζπκκφξθσζεο επηηξέπεη ηελ επηζχλαςε ζήκαλζεο, πνπ απνηειείηαη απφ ηα γξάκκαηα CE θαη εκθαλίδεηαη ζηε ζπζθεπαζία θαη/ή ζηα ζπλνδεπηηθά εκπνξηθά έγγξαθα. Ζ ζήκαλζε CE δελ είλαη ζήκαλζε πνηφηεηαο αιιά απνδεηθλχεη φηη ν θαηαζθεπαζηήο έιαβε ππφςε ην λνκνζεηηθφ πιαίζην θαη ζπκκνξθψζεθε κε επξσπατθά πξφηππα ή επξσπατθέο ηερληθέο εγθξίζεηο. Υσξίο ζήκαλζε CE, παξαγσγνί θαη εηζαγσγείο, κεηνλεθηνχλ απέλαληη ζε ζπκκνξθνχκελνπο αληαγσληζηέο. 32

38 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.2. Φπζηθνκεραληθά Υαξαθηεξηζηηθά θαη Γνθηκέο Γηα ηνλ έιεγρν θαη ηηο δνθηκέο ησλ θπζηθψλ θαη κεραληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πξντφλησλ απφ θπζηθνχο ιίζνπο έρεη εθδνζεί κηα ζεηξά πξνηχπσλ επξσπατθψλ πξνδηαγξαθψλ ΔΝ. Οη πξφηππεο πξνδηαγξαθέο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε: Γνθηκέο γηα ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεηξψκαηνο Γνθηκέο γηα ηα κεραληθά ραξαθηεξηζηηθά πξντφλησλ απφ θπζηθνχο ιίζνπο Γνθηκέο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πξντφλησλ απφ θπζηθνχο ιίζνπο ζε δπζκελείο ζπλζήθεο Φπζηθά Υαξαθηεξηζηηθά Φαηλόκελε θαη Πξαγκαηηθή Ππθλόηεηα Apparent Density and Real Density Φαηλφκελε ππθλφηεηα είλαη ν ιφγνο ηεο κάδαο πεηξψκαηνο πξνο ην θαηλφκελν φγθν ηνπ. Αληίζηνηρα πξαγκαηηθή ππθλφηεηα είλαη ν ιφγνο ηεο κάδαο πεηξψκαηνο πξνο ηνλ πξαγκαηηθφ ηνπ φγθν. Πξφθεηηαη γηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηνλ ππνινγηζκφ θνξηίσλ ζηηο θαηαζθεπέο. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 1936: 1999 Αλνηθηό θαη Οιηθό Πνξώδεο Open and Total Porosity Αλνηθηφ πνξψδεο νλνκάδεηαη ν ιφγνο ηνπ φγθνπ ησλ θελψλ ή πφξσλ ηνπ πεηξψκαηνο πξνο ηνλ θαηλφκελν φγθν ηνπ. Δλψ σο νιηθφ πνξψδεο νξίδεηαη ν ιφγνο ηνπ φγθνπ ησλ θελψλ ή πφξσλ ηνπ πεηξψκαηνο πξνο ηνλ πξαγκαηηθφ ηνπ φγθν. Ζ γλψζε ηνπ πνξψδνπο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηαηί φζν πην πνξψδεο είλαη έλα πιηθφ, ηφζν πεξηζζφηεξν εκπνηίδεηαη νπφ ην λεξφ, πνπ κπνξεί ζε πεξίπησζε ζεξκνθξαζηαθψλ κεηαβνιψλ λ πξνθαιέζεη ζεηξά πξνβιεκάησλ. Σν πνξψδεο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 1936: Τδαηναπνξξόθεζε ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε Water absorption at atmospheric pressure (% θαηά βάξνο) Τδαηναπνξξφθεζε ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε νλνκάδεηαη ν ιφγνο ηεο κάδαο ηνπ λεξνχ πνπ ππάξρεη ζε θνξεζκέλν κε λεξφ δνθίκην πεηξψκαηνο πξνο ηε κάδα ηνπ μεξνχ δνθηκίνπ. Ζ ηδηφηεηα απηή πνπ θαζνξίδεη ηελ θαηαιιειφηεηα ελφο πεηξψκαηνο γηα ρξήζε ζε εμσηεξηθνχο ρψξνπο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 13755:

39 πληειεζηήο πδαηναπνξξόθεζεο δηα ηξηρνεηδώλ Water absorption coefficient by capillarity (gr/m 2 s 0,5 ) Ο ζπληειεζηήο πδαηναπνξξφθεζεο δηα ηξηρνεηδψλ εθθξάδεη ηελ πνζφηεηα ηνπ λεξνχ πνπ απνξξνθάηαη αλά κνλάδα επηθάλεηαο ηνπ πεηξψκαηνο θαη ζε ζπλάξηεζε κε ην ρξφλν κέζσ ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ ηξηρνεηδψλ. Ο ζπληειεζηήο απηφο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 1925: 1999 φηαλ ην αλνηθηφ πνξψδεο ελφο πεηξψκαηνο πνπ πξννξίδεηαη γηα εμσηεξηθή ρξήζε είλαη κεγαιχηεξν ηνπ 1-2% πληειεζηήο γξακκηθήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο Thermal linear expansion coefficient Πξφθεηηαη γηα ηδηφηεηα πνπ πξέπεη λα είλαη γλσζηή φηαλ ρξεηάδεηαη λα ππνινγηζηεί ην πιάηνο αξκψλ δηαζηνιήο ζε θαηαζθεπέο απφ πέηξα εθηεζεηκέλεο ζε κεγάιεο ζεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο (επελδχζεηο φςεσλ θηηξίσλ, εμσηεξηθέο πιαθνζηξψζεηο, επελδχζεηο ηδαθηψλ θ.ιπ.). Ο ζπληειεζηήο απηφο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή pren Πίλαθαο 3: Δλδεηθηηθέο ηηκέο θπζηθψλ ηδηνηήησλ δηαθφξσλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ Η. Φαηλόκελε εηδηθή ππθλόηεηα, kgr/m 3 Μάξκαξα (Γνινκηηηθά) εξπεληηλίηεο θαη νθηηαζβεζηίηεο Μάξκαξα (Αζβεζηηηηθά) Γξαλίηεο Σξαβεξηίλεο - πσξφιηζνη II. Πνξώδεο, % θ.ν. Άξγηινη Φακκίηεο Ζθαηζηεηαθνί ηφθθνη Σξαβεξηίλεο πκπαγείο αζβεζηφιηζνη Γξαλίηεο Βαζάιηεο ζπκπαγείο εξπεληηλίηεο ΗΗΗ. Τδαηναπνξξόθεζε, % θ.β. πκπαγείο αζβεζηφιηζνη θαη κάξκαξα Γξαλίηεο θαη ζπγγελή πεηξψκαηα Κνηλνί αζβεζηφιηζνη θαη νθηηαζβεζηίηεο Πνξψδεηο αζβεζηφιηζνη θαη ηξαβεξηίλεο ~ 2820 ~ 2780 ~ 2710 ~ 2600 ~ , πνξψδε 7 34, εμαηξεηηθά πνξψδε 20 30, πνξψδε 5 10 αξθεηά πνξψδε 0,4 2,0, νιίγν πνξψδε 0,4 1,5, νιίγν πνξψδε 0,2 0,9, ζπκπαγή 0,1 0,6, ζπκπαγή 0,06-0,34 0,35 0,4-0,45 1,15 34

40 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μεραληθά Υαξαθηεξηζηηθά Αληνρή ζε ζιίςε Compressive Strength (MPa) Ζ αληνρή ζε ζιίςε (κνλναμνληθή) είλαη ην θνξηίν αλά κνλάδα επηθάλεηαο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη παξακφξθσζε ή ζξαχζε ππφ δηαηκεηηθή ηάζε. Πξνζδηνξίδεηαη (ζε επίπεδν θάζεην ή/θαη παξάιιειν ζην επίπεδν ζηξψζεο/αληζνηξνπίαο ηνπ πεηξψκαηνο) ζχκθσλα κε ηελ πξνδηαγξαθή ΔΝ 1926: 1999 γηα πξντφληα δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ πνπ πξννξίδνληαη γηα ηνηρνπνηία θαη γηα θέξνληαη ζηνηρεία, θαζψο θαη θπβφιηζνπο γηα πιαθνζηξψζεηο. Πίλαθαο 4: Δλδεηθηηθέο ηηκέο αληνρήο ζε ζιίςε ΔΗΓΖ ΠΔΣΡΧΜΑΣΧΝ ΑΝΣΟΥΖ Δ ΘΛΗΦΖ, kg/cm 2 Γξαλίηεο & ζπγγελή πεηξψκαηα ~2000 Οθηηαζβεζηίηεο ~1500 Γλήζηα κάξκαξα & ζπκπαγείο αζβεζηφιηζνη ~ Καηαπνλεκέλνη αζβεζηφιηζνη, δηάθνξα ιαηππνπαγή & ηξαβεξηίλεο ~ (MPa) Αληνρή ζε θάκςε κε θεληξηθή θόξηηζε Flexural Strength under concentrated load Δθθξάδεη ηελ αληνρή ησλ πιαθψλ ελφο πεηξψκαηνο ζε θάκςε θαη πξνζδηνξίδεηαη (ζε επίπεδν θάζεην ή/θαη παξάιιειν ζην επίπεδν ηεο ζηξψζεο/αληζνηξνπίαο ηνπ πεηξψκαηνο) ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε πξνδηαγξαθή ΔΝ 12372: 1999 γηα πξντφληα δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ πνπ ζα θαηαπνλεζνχλ ζε θάκςε, φπσο ιεπηά πιαθίδηα, πιάθεο δαπεδνζηξψζεσλ, επελδχζεσλ, θ.α.. Πίλαθαο 5: Δλδεηθηηθέο ηηκέο αληνρήο ζε θάκςε ΔΗΓΖ ΠΔΣΡΧΜΑΣΧΝ ΑΝΣΟΥΖ Δ ΚΑΜΦΖ, kg/cm 2 Φακκίηεο Σξαβεξηίλεο Αζβεζηφιηζνη Μάξκαξα Γξαλίηεο Βαζάιηεο (MPa) Αληνρή ζε θάκςε ππό ζηαζεξή ξνπή Flexural Strength under constant moment Πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 13161: 2001 ζηα πξντφληα δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ πνπ ζα θαηαπνλεζνχλ ζε θάκςε. 35

41 Αληίζηαζε ζε απόηξηςε Abrasion resistance (mm) Δθθξάδεη ηελ αληνρή ζηε θζνξά ηεο επηθάλεηαο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ θπθινθνξία νρεκάησλ θαη αλζξψπσλ. Χο θζνξά νξίδεηαη ε απψιεηα πιηθνχ ζηελ επηθάλεηα ησλ πξντφλησλ. Ζ αληίζηαζε ζε απφηξηςε πξνζδηνξίδεηαη κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ Δλέξγεηα ζξαύζεο κε θξνύζε Rupture energy by Impact (Joules) Δθθξάδεη ηελ αληνρή ησλ πιαθψλ ελφο πεηξψκαηνο ζηε ζξαχζε απφ πηψζε αληηθεηκέλσλ. Πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 14205:2003. Ζ αληνρή ζε θξνχζε εθθξάδεηαη θαη κε ην χςνο ζε cm απφ ην νπνίν φηαλ πέζεη κηα ζθαίξα ζπγθεθξηκέλεο κάδαο κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηε ζξαχζε ηεο πιάθαο ζπγθεθξηκέλσλ δηαζηάζεσλ. Αληίζηαζε ζηελ νιίζζεζε (κε ηελ βνήζεηα ζπζθεπήο δνθηκήο κε εθθξεκέο) Slip resistance by means of the pendulum tester Δθθξάδεη ηελ αληίζηαζε ζηελ νιίζζεζε πνπ παξνπζηάδεη ε επηθάλεηα κηαο πιάθαο. Πξφθεηηαη γηα ηδηφηεηα πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ αζθάιεηα φζσλ ζα πεξπαηήζνπλ πάλσ ζε αληίζηνηρε επηθάλεηα θαη πξνζδηνξίδεηαη κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 14231:2003. Φνξηίν ζξαύζεο ζηελ νπή αγθύξσζεο Breaking Load at dowel hole Δθθξάδεη ηελ αληνρή ζηεξέσζεο πνπ παξνπζηάδνπλ νη πιάθεο φηαλ ζηεξεψλνληαη κε κεηαιιηθά αγθχξηα ζηα άθξα ηνπο ζε εμσηεξηθέο επελδχζεηο φςεσλ θηηξίσλ. Πξνζδηνξίδνληαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 13364:2001. Γπλακηθό θνξηίν ειαζηηθόηεηαο Dynamic elastic modulus (GPa) ηαλ έλα πέηξσκα βξεζεί ππφ ηελ επίδξαζε εμσηεξηθήο ηάζεο, πθίζηαηαη παξακφξθσζε ε νπνία νδεγεί ζε αιιαγή ησλ δηαζηάζεσλ, ηνπ φγθνπ θαη ηνπ ζρήκαηφο ηνπ. Σν κέηξν ειαζηηθφηεηαο ή κέηξν Young είλαη κηα ζηαζεξά ηνπ πεηξψκαηνο θαη ηζνχηαη κε ην ιφγν ηεο κεηαβνιήο ηεο ηάζεο πξνο ηελ αληίζηνηρε κεηαβνιή ηεο αμνληθήο, αλεγκέλεο παξακφξθσζεο. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ππνινγηζκφ ηεο ειαζηηθφηεηαο πιαθψλ πνπ ζα ηνπνζεηεζνχλ νξηδφληηα ή κε θιίζε θαη πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 14146:2004. θιεξόηεηα θαηά Knoop Knoop microhardness Δθθξάδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ θνξηίνπ πνπ αζθεί ε αθίδα ηνπ δηακαληηνχ ηχπνπ Knoop θαη ηεο επηθάλεηαο ηνπ απνηππψκαηνο πνπ αθήλεη ζε γπαιηζκέλε επηθάλεηα πεηξψκαηνο θαη επηηξέπεη ηελ εθηίκεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ζηε θζνξά, ζηελ θαηεξγαζηκφηεηα ηνπ θ.ιπ. Πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ Σαρύηεηα Γηάδνζεο ηνπ Ήρνπ Sound Speed Propagation 36 Πξνζδηνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ

42 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Υαξαθηεξηζηηθά ππό Γπζκελείο πλζήθεο Αληνρή ζε παγεηό Frost Resistance Γνθηκέο πνπ εθηηκνχλ ηελ αλζεθηηθφηεηα ελφο πεηξψκαηνο ζηελ απνζάζξσζε θαη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ ζε ζπλζήθεο παγεηνχ γίλνληαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 12371: 2001 ζε πεηξψκαηα πνπ πξφθεηηαη λα ηνπνζεηεζνχλ ζε εμσηεξηθνχο ρψξνπο. Πξνβιέπνπλ ζεηξά θχθισλ ςχμεο απφςπμεο δνθηκίσλ ηνπ πεηξψκαηνο θαη δηαδνρηθέο κεηξήζεηο ηνπ θαηλφκελνπ φγθνπ θαη ηνπ δπλακηθνχ κέηξνπ ειαζηηθφηεηαο, ψζηε λα θαηαγξάθεηαη ε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ ηνπο, πνπ απνηειεί έλδεημε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πεηξψκαηνο ζε ζπλζήθεο παγεηνχ. Δπίζεο δηαδνρηθέο κεηξήζεηο κεραληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πεηξψκαηνο (αληνρή ζε ζιίςε, ζε θάκςε) κεηά ζεηξά θχθισλ ςχμεο απφςπμεο θαη θαηαγξαθή ηεο κείσζεο ησλ ηηκψλ ηνπο, ζηνηρείν γηα λα εθηηκεζεί ε ζπκπεξηθνξά ησλ πξντφλησλ ζε ζπλζήθεο παγεηνχ. shock Αληίζηαζε ζηε γήξαλζε κε ζεξκηθό αηθληδηαζκό Resistance to ageing by thermal Γνθηκή πνπ εθηηκά ηελ αληνρή ελφο πεηξψκαηνο φηαλ βξεζεί ζε ζπλζήθεο αηθλίδηαο κεηαβνιήο ζεξκνθξαζίαο. Γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 14066: 2003 πνπ πξνβιέπεη ζεηξά θχθισλ ζέξκαλζεο ςχμεο δνθηκίσλ ηνπ πεηξψκαηνο θαη δηαδνρηθέο κεηξήζεηο ηεο κάδαο ηνπ θαη ηνπ δπλακηθνχ κέηξνπ ειαζηηθφηεηαο, ψζηε λα θαηαγξάθεηαη ε κεηαβνιή ησλ ηηκψλ ηνπο, πνπ απνηειεί έλδεημε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πεηξψκαηνο ζε ζεξκηθφ αηθληδηαζκφ. Αληίζηαζε ζε γήξαλζε ππό ηελ επίδξαζε SO 2 παξνπζία πγξαζίαο Resistance to ageing by SO 2 action in presence of humidity Γνθηκή γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αληνρήο ηνπ πεηξψκαηνο ζε ζπλζήθεο πςειήο ξχπαλζεο, πνπ πξέπεη λα γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 13919: 2002 Αληίζηαζε ζε γήξαλζε από αιαηνλέθσζε Resistance to ageing by salt mist Γνθηκή γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αληνρήο ηνπ πεηξψκαηνο ζε ζπλζήθεο κε απμεκέλε ζπγθέληξσζε ρισξηνχρνπ λαηξίνπ. Γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ πξφηππε επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔΝ 14147: Αληίζηαζε ζε θξπζηαιινπνίεζε αιάησλ Resistance to salt crystallization Γνθηκή γηα ηελ εθηίκεζε ηεο αληνρήο ηνπ πεηξψκαηνο ζε ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγνχλ θξπζηαιινπνίεζε αιάησλ. Γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ επξσπατθή πξνδηαγξαθή ΔN 12370:

43 Πίλαθαο 6: Βαζκφο ζπνπδαηφηεηαο ησλ θπζηθνκεραληθψλ ηδηνηήησλ ησλ δηαθνζκεηηθψλ Πεηξνγξαθηθφο πξνζδηνξηζκφο πεηξσκάησλ αλάινγα κε ηε ρξήζε γηα ηελ νπνία πξννξίδνληαη Αθαηέξγαζηα πξντφληα Ζκηθαηεξγαζκέλ α πξντφληα Σειηθά πξντφληα γηα ηηο αθφινπζεο ρξήζεηο 1 2 α β α β 3 4 *** *** *** *** *** *** *** *** Μέγεζνο θαη ζρήκα *** *** *** *** *** *** *** *** Φαηλφκελε εηδηθή ππθλφηεηα *** *** *** *** *** *** *** *** Αληνρή ζε ζιίςε *** ** ** * ** ** *** * Αληνρή ζε θάκςε *** *** *** * ** ** *** *** Μέηξν ειαζηηθφηεηαο *** ** *** * ** * *** * Αληνρή ζηελ πξφζθξνπζε Μηθξνζθιεξφηεηα Knoop *** *** ** ** *** *** *** *** *** ** * * *** *** ** * Τδαηναπνξξφθεζε *** *** *** ** *** ** ** *** πληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο ** ** *** * ** ** ** ** Αληνρή ζηνλ παγεηφ *** ** *** * *** * ** *** Αληνρή ζηελ ηξηβή *** *** ** ** *** *** *** * Αληνρή ζηε δηάβξσζε *** *** *** * *** * *** *** ΤΠΟΜΝΖΜΑ * κηθξφο βαζκφο ζπνπδαηφηεηαο, ** κέηξηνο βαζκφο ζπνπδαηφηεηαο, *** κεγάινο βαζκφο ζπνπδαηφηεηαο 1. α. επελδχζεηο εμσηεξηθέο, β. επελδχζεηο εζσηεξηθέο 2. α. δαπεδνζηξψζεηο εμσηεξηθέο, β. δαπεδνζηξψζεηο εζσηεξηθέο 3. ζθάιεο 4. ζηέγεο 38

44 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4. ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ Δηθόλα 2: ρήκα Γεσηεθηνληθψλ Εσλψλ ηεο Διιάδαο Σα ειιεληθά κάξκαξα είλαη γλσζηά ζε φιν ηνλ θφζκν γηαηί έρνπλ ηαπηηζηεί κε ηα αξηζηνπξγήκαηα ηεο γιππηηθήο θαη ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεο αξραίαο Διιάδαο, κε έξγα ηέρλεο κνλαδηθά θαη αλεπαλάιεπηα, πνπ ζπλερίδνπλ κέζα ζηνπο αηψλεο λα απνζπνχλ ηνλ παγθφζκην ζαπκαζκφ. Ζ εηθφλα πνπ ζπλδέεηαη ζπλήζσο κε ηελ αξραηνειιεληθή κλεκεηαθή γιππηηθή είλαη αγάικαηα θαη νηθνδνκήκαηα απφ ιεπθφ κάξκαξν. ηελ αξραία Διιάδα ε ρξήζε ηνπ καξκάξνπ ήηαλ επξχηαηε. Σν κάξκαξν θαη ε πέηξα ήηαλ ηα πιηθά πνπ ζπγθίλεζαλ βαζηά ηελ αλζξψπηλε χπαξμε, πνπ άγγημαλ ηηο επαίζζεηεο ρνξδέο ηεο θαη ηελ παξέζπξαλ ζηνλ θφζκν ηεο αηζζεηηθήο θαη ηεο ζπκκεηξίαο. 39

45 Σα κλεκεία, δηάζπαξηα ζε θάζε γσληά ηεο ειιεληθήο γεο, αιιά θαη ηα γιππηά πνπ θνζκνχλ ηα κνπζεία ηεο Διιάδαο θαη ηνπ εμσηεξηθνχ καγλεηίδνπλ ηνλ παξαηεξεηή, αθνχ θάζε ηνπο ιεπηνκέξεηα θξχβεη κηα μερσξηζηή κεγαινπξέπεηα πνπ κφλν ην κάξκαξν κπνξεί λα δηαζθαιίζεη. Ζ Αθξνδίηε ηεο Μήινπ, ν Δξκήο ηνπ Πξαμηηέιε, ε Νίθε ηεο ακνζξάθεο, ν Παξζελψλαο, ην Δξερζείν, ηα Πξνπχιαηα ηεο Αθξφπνιεο ησλ Αζελψλ είλαη κεξηθά κφλν αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα έθθξαζεο ηνπ αξραίνπ πλεχκαηνο πάλσ ζην απαξάκηιιν ειιεληθφ κάξκαξν Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Απφ ηα βάζε ησλ αηψλσλ νη Έιιελεο γιχπηεο θαη αξρηηέθηνλεο αλαθάιπςαλ φηη ε πέηξα θαη ην κάξκαξν ήηαλ δνκηθά πιηθά κε μερσξηζηή γνεηεία, πνπ κε ηελ νκνξθηά ηνπο είραλ ηελ δπλαηφηεηα λα κεηαηξέπνπλ ηηο άςπρεο θαηαζθεπέο ζε έξγα ηέρλεο θαη επέιεμαλ ην κάξκαξν γηα λα εθθξάζνπλ πάλσ ηνπο ηελ αίγιε ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο αξραίαο Διιάδαο. πσο κάιηζηα ζεκεηψλεη ζηνπο ιφγνπο ηνπ ν Δπζέβηνο: "Ο Θεφο, αξρή θσηεηλή, πνπ εδξεχεη ζην κέζνλ ηνπ ππξφο, ηνπ πην επαίζζεηνπ, κέλεη γηα πάληα αφξαηε ζηα κάηηα εθείλσλ πνπ δελ αλπςψλνληαη ππεξάλσ ηεο πιηθήο δσήο. Γηα απηφ ε ζέα ησλ δηαθαλψλ ζσκάησλ, φπσο ηνπ θξπζηάιινπ, ηνπ παξηαλνχ καξκάξνπ θαη αθφκα ηνπ ειεθαληνζηνχ νδεγεί ζηελ ηδέα ηνπ ζετθνχ θσηφο, φπσο ε ζέα ηνπ ρξπζνχ νδεγεί ζηελ ηδέα ηεο θαζαξφηεηαο.". Ζ εμφξπμε θαη ε ρξήζε ηνπ καξκάξνπ ζηελ Διιάδα αξρίδεη απφ ηα βάζε ησλ αηψλσλ. Ήδε απφ ηε Μέζε Νενιηζηθή Δπνρή (πεξίπνπ π.υ.) έρνπκε καξκάξηλα γπλαηθεία εδψιηα, ελψ αξγφηεξα αθνινπζεί θαη ε ζεηξά ησλ πεξίθεκσλ θπθιαδηθψλ εδσιίσλ. ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο αξραίαο Διιάδαο ην κάξκαξν ρξεζηκνπνηείηαη πνιχ αξγφηεξα, αλ θαη ζηελ αξρή νη εθαξκνγέο ηνπ είλαη πεξηνξηζκέλεο. Σνλ 6ν π.υ. αηψλα ην κάξκαξν ρξεζηκνπνηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ πσξφιηζν ζε πνιιά κλεκεία. Αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα ηέηνησλ κλεκείσλ είλαη ν λαφο ηνπ Γία ζηελ Οιπκπία, κε καξκάξηλα θαη πψξηλα αξρηηεθηνληθά κέιε, θαζψο θαη ν λαφο ηνπ Απφιισλα ζηνπο Γειθνχο κε Παξηαλφ κάξκαξν ζηελ πξφζνςε θαη πσξφιηζν ζηελ ππφινηπε θαηαζθεπή. ην Πεηζηζηξάηεην Δθαηφκπεδν θαη ζηελ Αθξφπνιε ησλ Αζελψλ νη κεηφπεο, ηα γείζα θαη νη ζηκέο ήηαλ απφ κάξκαξν θαη φια ηα άιια κέιε πψξηλα. Σν κάξκαξν, ηφηε, θαίλεηαη φηη ρξεζηκνπνηνχηαλ θπξίσο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ κεξψλ ησλ πψξηλσλ νηθνδνκεκάησλ πνπ ήηαλ εθηεζεηκέλα ζηε βξνρή θαη ε δηαθνξά ζην ρξψκα ησλ δπν πιηθψλ εμαιεηθφηαλ κε ηελ ηνπνζέηεζε επηρξηζκάησλ ζηνλ πσξφιηζν. Σνλ 5ν θαη ηνλ 4ν π.υ. αηψλα ην κάξκαξν ρξεζηκνπνηήζεθε επξχηεξα. Σα ιαηνκεία ησλ Κπθιάδσλ έδηλαλ ήδε άθζνλε πξψηε χιε. ηελ Πάξν εμνξπζζφηαλ ην ιεπθφ νκνηνγελέο κάξκαξν, ηδηαίηεξα εχθνιν ζηε ιάμεπζε, πνπ ήηαλ γλσζηφ ζηνπο αξραίνπο ζαλ Παξία ή Πάξηνο 40

46 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Λίζνο ή Λπρλίηεο, γηαηί ε εμφξπμε ηνπ γηλφηαλ ζε ππφγεηεο ζηνέο κε ην θσο ησλ Λπρλαξηψλ. Απφ ην κάξκαξν απηφ θαηαζθεπάζηεθαλ αξηζηνπξγήκαηα ηεο γιππηηθήο, φπσο ν Δξκήο ηνπ Πξαμηηέιε, ε Αθξνδίηε ηεο Μήινπ θ.ά. Δπίζεο, ζηε Νάμν εμνξπζζφηαλ ιεπθφ κάξκαξν, θαηψηεξν φκσο πνηνηηθά εθείλνπ ηεο Πάξνπ. Σν Ναμηψηηθν κάξκαξν ρξεζηκνπνηήζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 5νπ π.υ. αηψλα ζηε γιππηηθή θαη αξρηηεθηνληθή, φρη κφλν ζηε Νάμν, αιιά θαη ζηελ Οιπκπία, ζηελ Αιίθεηξα ζην λαφ ηεο Αζελάο θαη ζηελ Καιπδψληα. Λαηνκεία ιεπθνχ καξκάξνπ ππήξραλ θαη ζε άιια λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ζηελ Αλάθε, ζηελ Σήλν, ζηε Θάζν θ.α. Ηδηαίηεξα ηα ιεπθά ζαζηηηθά κάξκαξα ήηαλ θαιήο πνηφηεηαο, αιιά δε δνπιεχνληαλ εχθνια, εμάγνληαλ φκσο ζηα γεηηνληθά λεζηά, ζηηο αθηέο ηεο Θξάθεο θαη ηεο Μ. Αζίαο. Ο θξηνθφξνο Κνχξνο πνπ ππάξρεη ζην Μνπζείν ηεο Θάζνπ θαη έρεη χθνο 3,5 κέηξα πξνέξρεηαη απφ αξρατθφ ιαηνκείν Ζ Δμόξπμε ζηελ Αξραηόηεηα Οη θηινινγηθέο καξηπξίεο γηα ηνπο ηξφπνπο εμφξπμεο ησλ καξκάξσλ είλαη ιηγνζηέο έσο αλχπαξθηεο. Αξραίεο καξηπξίεο γηα ίνπ ηξφπν εμφξπμεο ησλ καξκάξσλ δελ ππάξρνπλ, αιιά, απφ επξήκαηα θαη δηαπηζηψζεηο ζηα αξραία ιαηνκεία πνπ δηαηεξήζεθαλ κέρξη ζήκεξα, θαίλεηαη φηη ε εμφξπμε δε δηέθεξε θαη πνιχ απφ εθείλε πνπ εθάξκνδαλ νη ιαηφκνη, κέρξη πξηλ ιίγα ρξφληα, πξηλ δειαδή γεληθεπηεί ε ρξήζε ησλ ζχγρξνλσλ κεραλεκάησλ εμφξπμεο (ζπξκαηνθνπέο, εμνπιηζκφο πεπηεζκέλνπ αέξα, κεραλήκαηα θφξησζεο κεγάιεο ηζρχνο θ.ά.). Σα αξραία ιαηνκεία δηαθξίλνληαλ ζε επηθαλεηαθά θαη ππφγεηα, φπσο ήηαλ εθείλν ηεο Πάξνπ, φπνπ εμνξπζζφηαλ ν "ιπρλίηεο ιίζνο". Δπίζεο ππήξραλ ιαηνκεία πνπ ηα άλνηγαλ ληα λα θηηάμνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν έξγν, θαζψο θαη κεγάια νξγαλσκέλα ιαηνκεία φπνπ εμνξπζζφηαλ κάξκαξν γηα δηάθνξα έξγα θαη πνιιέο θνξέο κεηαθεξφηαλ ζε κεγάιεο απνζηάζεηο. Σα κεγάια απηά αξραία ιαηνκεία, ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ έρνπλ θαηαζηξαθεί απφ κεηαγελέζηεξεο εθκεηαιιεχζεηο, αθνχ θαηά θαλφλα φπνπ ππήξρε ιαηνκείν νη κεηαγελέζηεξνη ζπλέρηδαλ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ. ηα ππαίζξηα ιαηνκεία ε απφζπαζε ησλ φγθσλ γηλφηαλ κε ηε δεκηνπξγία θαηαθφξπθσλ θαη νξηδφληησλ απιαθηψλ κε πξηφλη θαη άκκν. ηε ζπλέρεηα άλνηγαλ ζε απηά ππνδνρέο γηα ζθήλεο απφ ζηδεξφ ή μεξφ μχιν, ην νπνίν φηαλ βξερφηαλ δηνγθσλφηαλ θαη βνεζνχζε ζηελ απφζπαζε ηνπ φγθνπ απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα. πσο ππνζηεξίδεη ν Γάιινο Tony Kozelj ηεο απνζηνιήο ηεο Γαιιηθήο Αξραηνινγηθήο ρνιήο ζηε Θάζν, δελ είλαη ζσζηφ απηφ πνπ ιέγεηαη φηη νη αξραίνη έβγαδαλ ηα κάξκαξα κε μχιηλεο ζθήλεο πνπ ηηο έβξεραλ γηα λα "θνπζθψζεη" ην μχιν θαη λα θνπεί έηζη ην κάξκαξν. Καηά ηνλ Tony Kozelj νη αξραίνη ρξεζηκνπνηνχζαλ ηηο μχιηλεο ζθήλεο, εθαη., κφλν ζηα ιαηνκεία ηνπ ζρηζηφιηζνπ θαη αζβεζηφιηζνπ. Έβαδαλ ηηο μχιηλεο ζθήλεο ζην λεξφ λα θνπζθψζνπλ φιε ηε 41

47 λχρηα θαη κεηά ηηο άθελαλ φιε ηελ εκέξα ζηνλ ήιην γηα λα μεξαζεί ην μχιν. Έηζη ην μχιν γηλφηαλ πνιχ μεξφ θαη κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ εμφξπμε ηεο πέηξαο, φρη φκσο θαη ηνπ καξκάξνπ. ηα ιαηνκεία καξκάξνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ πάληα κεηαιιηθέο ζθήλεο. Δηθόλα 3: Αλαπαξάζηαζε εμφξπμεο καξκάξνπ θαηά ηελ αξραηφηεηα Με ηελ εμφξπμε ηνπ φγθνπ αθνινπζνχζε ε πξψηε ιάμεπζε ή "πειέθεζεο". Με ηνλ ηξφπν απηφ έθεπγε ην πεξηηηφ βάξνο θαη γηλφηαλ επθνιφηεξε ε κεηαθνξά. Σα θηνλφθξαλα, νη θνιφλεο θαη δηάθνξα κηζνηειεησκέλα αγάικαηα πνπ βξέζεθαλ ζε αξραία ιαηνκεία καξκάξνπ, εληζρχνπλ απηή ηελ πεπνίζεζε. Ζ κεηαθνξά ησλ νγθφιηζσλ απφ ην ιαηνκείν ζην εξγαζηήξην νλνκάδνληαλ απφ ηνπο αξραίνπο "ιηζαγσγία" ή "θνκηδή" θαη δελ ήηαλ πάληα εχθνιε, γηαηί πνιχ ζπρλά ε απφζηαζε ήηαλ κεγάιε θαη ην έδαθνο νξεηλφ θαη αλψκαιν, ελψ άιιεο θνξέο κεζνιαβνχζε ε ζάιαζζα. πλήζσο γηα κηθξέο θαη νξηδφληηεο απνζηάζεηο θαη γηα φγθνπο φρη κεγάινπο ρξεζηκνπνηνχζαλ θάιαγγεο ή ζθπηάιεο, δειαδή μχιηλνπο θπιίλδξνπο (θαηξαθχιηα). Απφ ηηο πιαγηέο ησλ βνπλψλ θαη γεληθφηεξα απφ θεθιηκέλα επίπεδα ε κεηαθνξά γηλφηαλ πάλσ ζε μχιηλεο εζράξεο ή ρειψλεο, ηηο "μπινγατδνχξεο" κε ηε βνήζεηα κνριψλ. ηηο ζράξεο απηέο ήηαλ δεκέλε ε κηα άθξε ζρνηληψλ ηα νπνία μεηπιίγνληαλ αξγά απφ ζηαζεξνχο παζζάινπο ή δέληξα γηα λα ζπγθξαηείηαη ην βάξνο απφ απφηνκε θαηνιίζζεζε. ηελ πεξίπησζε κεγαιχηεξσλ 42

48 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ απνζηάζεσλ κε κηθξή θιίζε ρξεζηκνπνηνχληαλ ηεηξάηξνρεο άκαμεο πνπ ηηο έζπξαλ "Εεχγε βνψλ ή εκηφλσλ". Δηθόλα 4: Αλαπαξάζηαζε κεηαθνξάο θηνλφθξαλνπ θαηά ηελ αξραηφηεηα Ο Ζξψλ ν Αιεμαλδξεχο (Μεραλ. III, 9, 220) κλεκνλεχεη θαη έλαλ άιιν ηξφπν κεηαθνξάο καξκάξσλ απφ ηελ θνξπθή ςειψλ βνπλψλ: θαηαζθεπάδνληαη δχν δξφκνη πνπ πάλσ ηνπο θηλνχληαη δχν ηεηξάηξνρεο άκαμεο, απφ ηηο νπνίεο ε κία ηνπνζεηείηαη ζην ςειφηεξν ζεκείν ηνπ δξφκνπ πνπ ζα θπιήζεη ν φγθνο θαη ε άιιε ζην ρακειφηεξν ζεκείν ηνπ δεχηεξνπ δξφκνπ. ε ζηαζεξφ ζεκείν αλάκεζα ζηνπο δχν δξφκνπο κπαίλνπλ πάζζαινη θαη δέλνληαη απφ ηελ άκαμα πνπ κεηαθέξεη ηνλ φγθν πάλσ απφ ηνπο παζζάινπο ζρνηληά ηα νπνία θαηεβαίλνπλ πξνο ηελ θαηψηεξε άκαμα. Σελ άκαμα απηή θνξηψλνπλ κε ιαηχπε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ επεμεξγαζία ηνπ κεγάινπ δφκνπ. Ζ άκαμα βαξαίλεη θαη θαηφπηλ δψα ηελ ηξαβνχλ πξνο ηα πάλσ, δεκηνπξγψληαο έλα αληίβαξν πνπ κεηαθηλεί ην κεγάιν δφκν πξνο ηα θάησ. Ζ ζαιάζζηα κεηαθνξά, πνπ θφζηηδε πνιχ θζελφηεξα, γηλφηαλ κε "θνξηεγίδεο ιηζαγσγνχο" ζηηο νπνίεο ζηνίβαδαλ ηνπο κηθξφηεξνπο φγθνπο, ελψ ηνπο κεγαιχηεξνπο - γηα λα είλαη ειαθξφηεξνη - ηνπο θξεκνχζαλ ζην λεξφ απφ μχιηλα δνθάξηα πνπ ζηεξίδνληαλ ζε δπν θνξηεγίδεο "ακθίπξπκλεο". 43

49 Σελ αλχςσζε ηνπ καξκάξνπ θαη ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ζε κεγάιν χςνο, ηελ πεηχραηλαλ νη αξραίνη κε εηδηθέο κεραλέο, ηηο νπνίεο πεξηγξάθεη ν Ζξψλ ν Αιεμαλδξεχο: ηηο κνλφθσιεο (κε ζηήξηγκα ελφο δνθαξηνχ), ηηο δίθσιεο (κε ζηήξηγκα δχν δνθαξηψλ), ηηο ηξίθσιεο (κε ζηήξηγκα ηξηψλ δνθαξηψλ) θαη ηηο ηεηξάθσιεο (κε ζηήξηγκα ηεζζάξσλ δνθαξηψλ). Σα δνθάξηα ιεηηνπξγνχζαλ κε ην ζχζηεκα ηεο ηξνραιίαο. Δηθόλα 5: Αλαπαξάζηαζε ρξήζεο μχιηλνπ γεξαλνχ γηα αλχςσζε καξκάξηλσλ φγθσλ θαηά ηελ αξραηφηεηα Κέληξα Μαξκάξνπ θαηά ηελ Αξραηόηεηα Ζ αξραίνη Έιιελεο ηίκεζαλ ην κάξκαξν ζε θαηαζθεπέο κλεκείσλ, λαψλ θαη θαιιηηερλήκαηα πνπ παξακέλνπλ κέρξη ζήκεξα ζαπκαζηά. Γηα απηφ ην ιφγν ππήξραλ πνιιά θέληξα καξκάξνπ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν θαηά ηελ αξραηφηεηα. Σα πην ζεκαληηθά ήηαλ ηα εμήο: 44

50 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ζ Θάζνο Ζ Θάζνο είλαη έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά θέληξα εμφξπμεο καξκάξνπ ηεο. ηε Θάζν έρνπλ εληνπηζηεί ιαηνκεία ηεο πξντζηνξηθήο, λενιηζηθήο θαη αξρατθήο επνρήο, ηα νπνία είλαη ηεο ίδηαο επνρήο κε ηα ιαηνκεία ηεο Νάμνπ. Αξρατθά ιαηνκεία ππάξρνπλ ζην Βαζχ, φπνπ βξίζθνληαη θαη ηα ιαηνκεία ηνπ "Ζξαθιή" κε επηγξαθέο ηνπ 6νπ π.υ. αηψλα θαη ζηνλ Πχξγν, φπνπ ππάξρεη ν Φάξνο ηνπ Αθήξαηνπ, θαζψο θαη ζηελ Αιπθή, φπνπ έρνπλ εληνπηζηεί δπν αξρατθά θηίξηα, φρη φκσο θαη ίρλε απηψλ ησλ ιαηνκείσλ, γηαηί θαηαζηξάθεθαλ απφ ηνπο κεηαγελέζηεξνπο. Δηθόλα 6: Λαηνκείν ζηελ Αιπθή ηεο Θάζνπ Σν κάξκαξν Θάζνπ ρξεζηκνπνηήζεθε έληνλα απφ ηνπο Φνίληθεο, νη νπνίνη είραλ κεηαηξέςεη ην λεζί ζε κεγάιν λαπηηιηαθφ θέληξν. Σα αξραία ιαηνκεία πνπ ζπλαληψληαη ζήκεξα ζην λεζί απνδεηθλχνπλ φηη γηλφηαλ ζπζηεκαηηθή θαη εληαηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ καξκάξνπ. Τπάξρνπλ ίρλε απφ θιαζηθά θαη ειιεληζηηθά ιαηνκεία ζην Βαζχ θαη αιινχ, αιιά πεξηζζφηεξα είλαη ηα ξσκατθά. Σν ζάζην κάξκαξν είρε ρξψκα ιεπθφ θηηξηλσπφ, κε ζπκπαγή ηζηφ θαη ιακππξίδνληεο, κέηξηνπ κεγέζνπο θξπζηάιινπο, ζεσξνχηαλ πιηθφ κέηξηαο πνηφηεηαο, ζε ζχγθξηζε κε ηα άιια ειιεληθά κάξκαξα, ρξεζηκνπνηήζεθε φκσο επξχηαηα, ηφζν απφ ηνπο Έιιελεο φζν θαη απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Απφ απηφ ην κάξκαξν έρεη θαηαζθεπαζηεί ε Αςίδα ηνπ Γαιέξηνπ ζηε Θεζζαινλίθε. ηε Θάζν ιεπθφ ρνληξφθνθθν κάξκαξν έβγαηλε απφ ηελ αξραηφηεηα ζηε ρεξζφλεζν ηεο Αιπθήο, φπνπ αληηθξίδεη θαλείο κέρξη ζήκεξα κεγάινπο φγθνπο καξκάξνπ, θνκκέλνπο πνιπεδξηθά. Δπίζεο ιεπθφ κάξκαξν εμνξπζζφηαλ ζην αθξσηήξην Φαλάξη, φπνπ πάιη θαίλνληαη νη αξραίεο ιαηνκήζεηο, θαζψο θαη ζην αθξσηήξην Βαζχ πην πάλσ, ζηελ αθηή ηνπ νπνίνπ βξέζεθαλ ην 1990 θαιπκκέλα απφ ιαμεπκέλα κάξκαξα, ζπνλδχινπο θηφλσλ, κέιε ζαξθνθάγσλ απφ πέηξεο θαηεξγαζκέλεο ηνμνεηδψο. Ίρλε ιάμεπζεο ζηηο πέηξεο βιέπεη θαλείο θαη ζήκεξα ζηα κέξε απηά. Δίλαη γλσζηφ θαη ην ιαηνκείν ηνπ Αθήξαηνπ, ελφο Θάζηνπ πνπ ζην ηέινο ηνπ 6νπ αηψλα π.υ. έθηηζε έλαλ πχξγν ζην αθξσηήξην ηνπ Πχξγνπ ηεο Θάζνπ. Ο πχξγνο ήηαλ θαη ην κλήκα ηνπ, 45

51 φπσο καζαίλνπκε απφ ηελ επηγξαθή ζηα εξείπηα ηνπ: "Δίκαη ην κλήκα ηνπ Αθήξαηνπ, ηνπ γηνπ ηνπ Φξαζηεξίδε θαη θείηνκαη ζηελ άθξε ηνπ θαξαβνζηαζηνχ, ψδνληαο ηα πινία πνπ ηαμηδεχνπλ θαη ηνπο λαχηεο. Αιιά ραίξεηε" (Inscr. Graec. XII, 8, 683). Σν ζαζίηηθν κάξκαξν εμαγφηαλ ζηε ακνζξάθε, ζηα γεηηνληθά λεζηά, ζηηο αθηέο ηεο Μ. Αζίαο, ζηε λφηηα Διιάδα. ην θέληξν ηνπ Ηεξνχ ησλ Μεγάισλ ζεψλ ζηε ακνζξάθε ην Σέκελνο, έλαο νξζνγψληνο πεξίβνινο πνπ θηίζηεθε γχξσ ζην 340 π.υ., αλάζεκα ίζσο ηνπ Φηιίππνπ, είρε πξφππιν απφ ζαζίηηθν κάξκαξν. ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο ηα ειιεληζηηθά ιαηνκεία εθκεηαιιεχηεθαλ πνιχ νξγαλσκέλα. Οη Ρσκαίνη έθηηδαλ ζην ρψξν ησλ ιαηνκείσλ θαη νηθηζκνχο φπνπ έκελαλ νη ζθιάβνη πνπ δνχιεπαλ ζηα ιαηνκεία. Αξγφηεξα ζηνπο πξψηνπο κεηαρξηζηηαληθνχο ρξφλνπο ζηνπο νηθηζκνχο απηνχο θαηαζθεπάζηεθαλ θαη κηθξέο εθθιεζίεο απφ ηνπο ρξηζηηαλνχο. ηελ Αιπθή βξέζεθε επηγξαθή πνπ ιέεη πεξίπνπ φηη "ην ρεηξφηεξν γηα έλαλ ηζνβίηε είλαη λα ηνλ βάινπλ λα δνπιέςεη ζε ιαηνκείν ή κεηαιιείν ζηα ειιεληθά λεζηά". ηε Ρψκε αξγφηεξα ην ζαζπηθν κάξκαξν εηζαγφηαλ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαηά ηνπο απηνθξαηνξηθνχο ρξφλνπο, απφ ηνλ 1ν αηψλα π.υ. σο ηνλ 3ν αηψλα κ.υ. Ο Πινχηαξρνο ηνλ 1ν αηψλα κ.υ. ζηνπο Παξάιιεινπο Βίνπο ηνπ (Κάησλ, 11) γξάθεη φηη ν Κάησλ έθηηαμε γηα ηνλ αδεξθφ ηνπ κλεκείν απφ ζαζίηηθν κάξκαξν ζηνλ Αίλν ηεο Θξάθεο. Ο ελέθαο, πνπ επηζθέθζεθε ηελ έπαπιε ηνπ θηπίσλα ηνπ Αθξηθαλνχ ζηε Ρψκε, εθηηκψληαο ην ήζνο ηνπ άληξα θαη ηε ιηηή θαηνηθία ηνπ, ζαξθάδεη (Epist.. 86, 6) ηνπο ζχγρξνλνπο, ηνπο λεφπινπηνπο ηνλ 1νπ αηψλα κ.υ. γηα ηε ζπάηαιε, ρσξίο πλεπκαηηθφηεηα δσή ηνπο, πνπ ηελ εμφδεπαλ ζην πψο λα δηαθνζκήζνπλ κε κάξκαξα ηα ζπίηηα ηνπο. Μα πνηνο ζηελ επνρή καο ζα κπνξνχζε λ αληέμεη έλα ηέηνην παιηνκνδίηηθν κπάλην ζαλ ηνπ θηπίσλα; Δκείο ζεσξνχκε ηνπο εαπηνχο καο θησρνχο θαη κίδεξνπο, αλ ε πηζίλα καο δελ έρεη επελδπζεί κε ζαζίηηθν κάξκαξν. Ο Παπζαλίαο επίζεο πνπ πεξηεγείην ηελ Διιάδα επηζεκαίλεη φηη πξηλ θζάζεη θαλείο ζην λαφ ηνπ Οιπκπίνπ Γηφο ζηελ Αζήλα ζπλαληνχζε δχν αλδξηάληεο ηνπ Αδξηαλνχ απφ κάξκαξν Θάζνπ. ηα βπδαληηλά ιαηνκεία, ππάξρνπλ ραξαγκέλνη ζηα κέησπα ζηαπξνί, αιιά θαη ην παγψλη πνπ ζπκβφιηδε ην ζεφ. Σελ επνρή ηεο Σνπξθνθξαηίαο, ηα ιαηνκεία δε δνπιεχηεθαλ εληαηηθά. Ζ θαηάζηαζε ζπλερίζηεθε κέρξη ην 1920 πεξίπνπ, φηαλ άξρηζε ε ζχγρξνλε εθκεηάιιεπζε ηνπο. Ζ Νάμνο Σν κάξκαξν ηεο Νάμνπ εμνξπζζφηαλ θαηά ηελ αξραηφηεηα απφ ηα ιαηνκεία ηνπ Απφιισλα, φπνπ δηαηεξνχληαη αθφκα πνιιά ίρλε αξραίσλ εξγαζηψλ. Σν κάξκαξν ησλ ιαηνκείσλ ηνπ Απφιισλα είλαη ιεπθά κε κία ειαθξηά αλνηθηά ηεθξή απφρξσζε θαη κε ζθνηεηλφηεξε πεξηνρέο θαη ξαβδψζεηο, ελψ ζπρλά εκθαλίδεηαη δηάζηηθην απφ κεκνλσκέλνπο ηεθξνχο θφθθνπο. Δίλαη αδηαθαλέο θαη ρνλδξνθνθθψδεο. 46

52 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ζ Πάξνο Απφ ηελ Πάξν εμνξπζζφηαλ ην πεξίθεκν κάξκαξν κε ην φλνκα "ιπρλίηεο" ή "ιπρλίαο κάξκαξνο". Δπεηδή ε αληνρή ηνπ πεηξψκαηνο είλαη αξθεηά κεγάιε ην κάξκαξν απηφ είλαη γλσζηφ ζηελ Ηηαιία ζαλ Marmo Greco ρσξίο φκσο λα έρεη ηελ έλλνηα ηεο κεγαιχηεξεο ζθιεξφηεηαο ζε ζρέζε κε ηα άιια.είδε καξκάξνπ. Σν αξραίν ιαηνκείν ηνπ ιπρλίηε βξίζθεηαη ζε απφζηαζε 5,5 ρικ. απφ ηελ Παξνηθία ηεο Πάξνπ θαη ε εμφξπμε ηνπ γηλφηαλ ππφγεηα, κε ηε δηάλνημε εθηεηακέλσλ ζηνψλ. Σν ζηξψκα ηνπ ιπρλίηε πνπ βξηζθφηαλ κεηαμχ ησλ ζηνψλ θαη ησλ ππφγεησλ ρψξσλ εμνξχρηεθε ζρεδφλ νινθιεξσηηθά θαηά ηελ αξραηφηεηα. Σα ίρλε ησλ αξραίσλ εξγαζηψλ δηαηεξνχληαη αθφκα. Δηθόλα 7: Τπφγεην Λαηνκείν Λπρλίηε ζηελ Πάξν Ο ιπρλίηεο είλαη ρηνλφιεπθνο κε κηα ειαθξά θπαλφηεθξε απφρξσζε θαη είλαη έλα κεζνθνθθψδεο πέηξσκα κε γξαλνβιαζηηθφ ηζηφ. Οη θξχζηαιινη αζβεζηίηε, αλψκαινπ γεληθά ζρήκαηνο, είλαη δηαπγείο, ηδηφηεηα ζηελ νπνία νθείιεηαη ε κεγάιε δηαθάλεηα δεηγκάησλ πάρνπο κέρξη 35 ρηιηνζηά. Ζ δηαθάλεηα απηή πξνζδίδεη ηδηαίηεξε αίγιε θαη δσεξφηεηα ζηα αγάικαηα απφ ιπρλίηε, θπξίσο ζηα ηκήκαηα πνπ παξηζηνχλ ηα γπκλά κέξε ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο. Ο ιπρλίηεο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε δεκηνπξγία ησλ πην σξαίσλ αγαικάησλ ηεο αξραηφηεηαο, φπσο είλαη ε Αθξνδίηε ηεο Μήινπ θαη ν Δξκήο ηνπ Πξαμηηέιε. Υξεζηκνπνηήζεθε επίζεο ζηελ θαηαζθεπή ηνπ Νανχ ηεο Ηεξνπζαιήκ, ελψ ιέγεηαη φηη ην δάπεδν ζην παιάηη ηνπ βαζηιηά ηεο Πεξζίαο Ξέξμε θαηαζθεπάζηεθε απφ κάξκαξν smeraldino θαη ιπρλίηε. Παξ φιν πνπ θαηά ηνπο λεφηεξνπο ρξφλνπο έγηλε θαηά πεξηφδνπο εμφξπμε κηθξψλ πνζνηήησλ ιπρλίηε απφ ηα ππφγεηα κέησπα, ε εμφξπμε ζήκεξα ζεσξείηαη αζχκθνξε. 47

53 Ζ Αηηηθή Λαηνκεία καξκάξνπ ππήξραλ θαη ζηελ Αηηηθή πνπ άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ θπξίσο κεηά ηνπο Πεξζηθνχο πφιεκνπο. ηελ πεξηνρή απηή εμνξπζζφηαλ ην ιεπθφ κάξκαξν ηεο Πεληέιεο, πνπ ζεσξνχηαλ ην θαιχηεξν, ην ππνθχαλν κάξκαξν ηνπ Τκεηηνχ πνπ ήηαλ θαηψηεξεο πνηφηεηαο, θαζψο θαη έλα ζηηθηφ εχζξππην κάξκαξν ζηελ Αγξηιέδα, θνληά ζην νχλην, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ λανχ ηνπ Πνζεηδψλα. Δμφξπμε ζην Πεληειηθφ φξνο, ζε κηθξφηεξε φκσο έθηαζε, γηλφηαλ θαη ζηα αλψηαηα ηκήκαηα ηεο θνηιάδαο ηεο Υνχλεο, πηζαλφλ δε θαη ζε άιιεο ζέζεηο. Σν κάξκαξν ηνπ Τκεηηνχ ήηαλ γλσζηφ ζαλ πκήηηην κάξκαξν, θαη ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηνπο αξραηνειιεληθνχο ρξφλνπο γηα ηελ θαηαζθεπή απιψλ κλεκείσλ. Αξγφηεξα νη Ρσκαίνη πνπ ην νλφκαδαλ marmor imettium, ζπλέρηζαλ εληαηηθά ηελ εμφξπμε θαη ην κεηέθεξαλ ζηε Ρψκε κε ηελ κνξθή κεγάισλ νγθφιηζσλ. ήκεξα ειάρηζηα ίρλε ησλ αξραίσλ ιαηνκείσλ δηαηεξνχληαη, γηαηί εμαιείθζεθαλ απφ ηε εληαηηθή εθκεηάιιεπζε ησλ λεψηεξσλ ρξφλσλ. Σν κάξκαξν ηνπ Τκεηηνχ έρεη ζπκπαγή καθξνθξπζηαιιηθφ ηζηφ. Καηά ζέζεηο ην πέηξσκα απνηειείηαη απφ κάδα ηφζν ιεπηνθνθθψδε πνπ ε φιε εκθάληζή ηνπ δίδεη ηελ εληχπσζε ζηπθξνχ αζβεζηφιηζνπ. Σν πέηξσκα πνπ εμνξχρηεθε θαηά ηνπο λεφηεξνπο ρξφλνπο ρξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο γηα πιαθνζηξψζεηο, ελψ είρε ειάρηζηεο εθαξκνγέο ζεο εμσηεξηθέο επελδχζεηο, κηα απφ ηηο νπνίεο απνηειείην θηίξην ηεο Αγξνηηθήο Σξάπεδαο Θεζζαινλίθεο. Σα αξραία ιαηνκεία ηνπ Πεληειηθνχ καξκάξνπ βξίζθνληαλ θπξίσο ζηε λνηηνδπηηθή πιάγηα ηνπ Πεληειηθνχ φξνπο, ζηε ζεκεξηλή θνηιάδα ηεο πειηάο. Αλαθέξεηαη φηη εθεί ππήξραλ 25 ιαηνκεία απφ φπνπ εμνξχρηεθαλ πεξηζζφηεξα απφ m 3 φγθσλ. Σα πεξηζζφηεξα ίρλε απφ ηηο αξραίεο εξγαζίεο έρνπλ εμαιεηθζεί κε ηε λεφηεξε εμφξπμε θαη κφλν έλα αξραίν ιαηνκείν δηαηεξείηαη ζήκεξα ζρεηηθά θαιά, ζηελ θνηιάδα ηεο πειηάο, ζε πςφκεηξν 700 κ. πεξίπνπ. Σν κάξκαξν ηεο Αγξηιέδαο πξφθεηηαη γηα ην κάξκαξν ηεο Λαπξεσηηθήο. ηελ θνηιάδα ηεο Αγξηιέδαο, 4 πεξίπνπ ρηιηφκεηξα βφξεηα ηνπ αθξσηεξίνπ ηνπ νπλίνπ, ππάξρνπλ αξραία ιαηνκεία, απφ ηα νπνία εμνξχρηεθε ην κάξκαξν γηα ηελ νηθνδφκεζε ησλ λαψλ ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Αζελάο ζην νχλην. Σν κάξκαξν ηεο Αγξηιέδαο είλαη ιεπθφ, έρεη φκσο αλνηθηή θπαλφηεθξε απφρξσζε θαη θέξεη ζπρλά ηεθξέο ξαβδψζεηο. ε αληίζεζε κε ηα κλεκεία πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ απφ ην πεληειηθφ κάξκαξν, ηα κάξκαξα ησλ λαψλ ηνπ νπλίνπ δε θέξνπλ ηε ραξαθηεξηζηηθή θαζηαλφρξσκε παηίλα, παξφιν πνπ έρνπλ ππνζηεί έληνλε δηάβξσζε. Απηφ νθείιεηαη ζηελ απνπζία ζηδεξνχρνπ ζθφλεο απφ ηα κάξκαξα ηεο Αγξηιέδαο. Ζ ζθφλε πνπ παξαηεξείηαη καθξνζθνπηθά είλαη αξγηινππξηηηθήο ζχζηαζεο θαη ζε απηή νθείιεηαη ην ιεπθφ ρξψκα ηνπ καξκάξνπ. Οη γθξίδεο απνρξψζεηο νθείινληαη ζηελ χπαξμε αλζξαθνχρνπ ζθφλεο θαη ζηε δηαχγεηα θαη δηαθάλεηα ηνπ αζβεζηίηε. 48

54 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δηθόλα 8: Ο Παξζελψλαο. Σν πην ζεκαληηθφ αξραίν κλεκείν απφ Πεληειηθφ κάξκαξν Με ηηο νλνκαζίεο Bianco di Pendeli,, Bianco statuaire, Marmo greco fino είλαη γλσζηά ζηελ παγθφζκηα αγνξά ηα πεξίθεκα ιεπθά κάξκαξα ηεο Πεληέιεο, πνπ άξρηζαλ λα εμνξχζζνληαη θαηά ηελ αξραηφηεηα ζηε λνηηνδπηηθή πιεπξά ηνπ φξνπο, πνπ ζήκεξα νλνκάδεηαη Κνηιάδα ηεο πειηάο. Απφ ηα πεληειηθά κάξκαξα έρνπλ θαηαζθεπαζηεί ν Παξζελψλαο, ην Δξερζείν, ηα Πξνπχιαηα ηεο Αθξφπνιεο, ην ζεζείν, ν λαφο ηνπ Οιπκπίνπ Γηφο θαη πνιινί άιινη λανί θαη κλεκεία ησλ Αζελψλ θαη άιισλ αξραίσλ πφιεσλ ηεο Διιάδαο. Ζ αξραηφηεξε ρξήζε ηνπ Πεληειηθνχ καξκάξνπ ρξνλνινγείηαη ζην 570 π.υ. ζηε γιππηηθή. ηελ αξραία Αζήλα ρξεζηκνπνηήζεθε επξχηαηα ζηελ θαηαζθεπή ησλ κλεκείσλ θαηά ηελ επνρή ηνπ Πεξηθιή, αιιά θαη αξγφηεξα ζηελ Διιεληζηηθή θαη ζηε Ρσκατθή επνρή, ηδηαίηεξα δε ζηα ρξφληα ηνπ Ζξψδε ηνπ Αηηηθνχ, πνπ ήηαλ θαη «θηήησξ» ησλ ιαηνκείσλ. Ζ λεφηεξε εμφξπμε ζηελ Πεληέιε άξρηζε ην 1836, επί ηεο βαζηιείαο ηνπ ζσλα θαη ζπλερίζηεθε κέρξη ην 1976 ζε δηάθνξεο ζέζεηο ηεο λφηηαο πιεπξάο ηνπ Πεληειηθνχ φξνπο. Καηά ηνπο λεφηεξνπο ρξφλνπο, θαηαζθεπάζηεθαλ κε ην Πεληειηθφ κάξκαξν ε Βαιιηάλεηνο Βηβιηνζήθε, ε Αθαδεκία Αζελψλ θαη πνιιά άιια ζεκαληηθά θηίξηα. Απφ ην 1976 ε εμφξπμε πεληειηθνχ καξκάξνπ ζπλερίδεηαη κφλν ζηε βφξεηα πιεπξά ηεο Πεληέιεο, ζηελ πεξηνρή ηνπ Γηνλχζνπ, ηελ αζέαηε απφ ην ιεθαλνπέδην ησλ Αζελψλ. 49

55 Σα πεληειηθά κάξκαξα παξνπζηάδνπλ ζρηζηφηεηα, ηδηφηεηα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ εμφξπμε ησλ νγθφιηζσλ θαη γίλεηαη ηδηαίηεξα αληηιεπηή θαηά ηε κεραληθή επεμεξγαζία ηνπ πεηξψκαηνο. Έρνπλ ιεπηφ ππνζαθραξνεηδή ηζηφ θαη κεγάιε ζπλεθηηθφηεηα, θπζηνινγηθή αληνρή ζηε ζξαχζε θαη ζηηιβψλνληαη εχθνια. Δίλαη ρξψκαηνο ιεπθνχ, κεγάιεο θαζαξφηεηαο, ρσξίο δηάζηημε θαη δηεζπαξκέλεο θιέβεο. ηαλ ηα πεληειηθά κάξκαξα εθηεζνχλ ζηνπο αηκνζθαηξηθνχο παξάγνληεο, δεκηνπξγείηαη ρξπζφ επηθαλεηαθφ επίρξηζκα, πνπ θάλεη ηδηαίηεξα επηβιεηηθά ηα αγάικαηα πνπ θαηαζθεπάδνληαη απφ ην κάξκαξν απηφ. Σν Πεληειηθφ κάξκαξν ρξεζηκνπνηείηαη ηδηαίηεξα ζηε δηαθνζκεηηθή θαη αξρηηεθηνληθή θαη είλαη θαηάιιειν θαη γηα εμσηεξηθέο ρξήζεηο, φηαλ δε δηαζέηεη ηνλ θαηάιιειν ηζηφ θαη ρξσκαηηζκφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζηε γιππηηθή. Γχν ηδηαίηεξνη ηχπνη ησλ πεληειηθψλ καξκάξσλ γλσζηνί απφ ηελ αξραηφηεηα είλαη ην Pentelique Statuaire θαη ην marmo greco fino ή marmor pentelicum, φπσο ην νλφκαδαλ νη Ρσκαίνη. Ο ηχπνο Pentelique Statuaire δηαθέξεη απφ ην ιεπθφ κάξκαξν σο πξνο ηελ απφρξσζε ηνπ ιεπθνχ. Απηφο ν ηχπνο ηνπ πεληειηθνχ καξκάξνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ αξρηηεθηνληθή, ηδηαίηεξα φκσο ζηε γιππηηθή. πγθεθξηκέλα αλαθέξεηαη φηη θαηά ηελ θιαζηθή πεξίνδν, νη γιχπηεο ρξεζηκνπνηνχζαλ ην πεληειηθφ κάξκαξν γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ γπκλψλ κεξψλ ησλ αγαικάησλ. Σν Pentelique Statuaire είλαη κάξκαξν εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο θαη κνλαδηθφ ζην είδνο ηνπ. Ο ηχπνο greco fino είρε ηηο πεξηζζφηεξεο εθαξκνγέο ζηελ αξρηηεθηνληθή ησλ Ρσκαίσλ θαη ζηελ ειιεληθή γιππηηθή. Δίλαη έλα κάξκαξν θαηάιεπθν θαη ιεπηνθνθθψδεο (δηαθνξά απφ ην κεζνθνθθψδεο κάξκαξν ηεο Πάξνπ). Ζ Σήλνο ε νξηζκέλεο πεξηνρέο, φπσο ε Σήλνο, πνπ δε γλψξηζε ηνλ ηνχξθηθν δπγφ φπσο ε ππφινηπε Διιάδα, ε ηέρλε ηνπ καξκάξνπ, ε καξκαξνηερλία, ζπλερίζηεθε αδηάθνπα. Ζ παξάδνζε πξνζπαζψληαο λα εξκελεχζεη ηηο ξίδεο ηεο Σεληαθήο καξκαξνηερλίαο ιέεη φηη ζηελ Σήλν δηδάρηεθαλ ηελ ηέρλε ηεο γιππηηθήο απφ ηνλ Φεηδία. ηαλ απηφο ηαμίδεπε εμφξηζηνο γηα ηελ Γήιν θπζνχζε ηφζν δπλαηφ κειηέκη πνπ αλαγθάζηεθε λα ζηακαηήζεη ζηελ Σήλν. Δθεί ν κεγάινο δεκηνπξγφο έκεηλε γηα έλα δηάζηεκα θαη δίδαμε ηε γιππηηθή ζηνπο θαηνίθνπο ηνπ λεζηνχ. Αλεμάξηεηα πάλησο κε ηα αίηηα πνπ ψζεζαλ ζηελ άλζεζε ηεο ηέρλεο ηνπ καξκάξνπ ζηελ Σήλν, είλαη γεγνλφο φηη ηελ επνρή πνπ ζηελ ππφινηπε Διιάδα ε καξκαξνγιππηηθή βξηζθφηαλ ζε ιήζαξγν, νη Σήληνη ζπλέρηδαλ ηελ θαιιηηερληθή γιππηηθή παξάδνζε. Δηδηθεπκέλνη ηερλίηεο νη Σεληαθνί ηαμίδεπαλ ηαθηηθά ζε δηάθνξα κέξε ηεο αλαηνιήο, ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, Οδεζζφ, κχξλε, Άγην ξνο, φπνπ εξγάδνληαλ, κειεηνχζαλ θαη απνθηνχζαλ γλψζεηο θαη ηειεηνπνηνχληαλ ζπλερψο ζηελ ηέρλε ηνπο. Σν πλεχκα ηεο γιππηηθήο θαη γεληθφηεξα ηεο θαιιηηερληθήο παξάδνζεο ηξνθνδνηνχζε θαη δηαηεξνχζε αθκαία ηε θιέβα εθείλε απφ ηα ζπιάρλα ηεο νπνίαο μεπήδεζε αξγφηεξα ε κεγάιε ζεηξά ηελ Σελίσλ θαιιηηερλψλ, γιππηψλ θαη δσγξάθσλ, φπσο ν Γχδεο, ν Λχηξαο, νη Φπηάιεδεο, νη Βηηάιεδεο, ν Υαιεπάο θαη ηφζνη άιινη. 50

56 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ακέζσο κεηά ηελ απειεπζέξσζε, Σήληνη έκπεηξνη γιχπηεο εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Αζήλα θαη άλνημαλ ηα πξψηα καξκαξνγιπθεία. Πξψηνη νη αδεξθνί Ηάθσβνο θαη Φξαγθίζθνο Μαιαθαηέο απφ ηα Τζηέξληα ηεο Σήλνπ άλνημαλ ην 1835 ην πξψην ζπζηεκαηηθφ καξκαξνγιπθείν ζηε δηαζηαχξσζε ησλ νδψλ ηαδίνπ θαη Κνξαή. Σν καξκαξάδηθν απηφ, ζα έβγαδε ηα πξψηα καζηνξφπνπια πνπ ιίγν αξγφηεξα καδί κε άιινπο λενθψηηζηνπο ηεο ηέρλεο, νη νπνίνη θαηέθηαλαλ απφ ηελ ππφινηπε Διιάδα, ζα απάξηηδαλ ην πξψην καζεηηθφ δπλακηθφ ηνπ λεντδξπζέληνο «ρνιείνπ Σερλψλ», πνπ αξγφηεξα ζα αλαδηνξγαλσλφηαλ θαη ζα απνηεινχζε ην ζεκεξηλφ Πνιπηερλείν. Οη Δπξσπαίνη θαη νη έιιελεο αξρηηέθηνλεο ρξεζηκνπνηνχζαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά Σεληαθνχο καξκαξάδεο, θαιιηηέρλεο θαη εθαξκνζηέο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ αμηφινγσλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ νηθνδνκεκάησλ πνπ θνζκνχλ ηελ Αζήλα. ηελ θαηαζθεπή ησλ παιαηψλ αλαθηφξσλ γεληθφο επηζηάηεο ήηαλ ν γιχπηεο Αληψλεο Λχηξαο, παηέξαο ηνπ κεγάινπ δσγξάθνπ Νηθεθφξνπ Λχηξα απφ ηνλ Πχξγν ηεο Σήλνπ. Δπίζεο ηεληαθνί καξκαξάδεο δνπιεχαλ ζηα πνιπάξηζκα κέγαξα ηεο Αζήλαο, φπσο ην Παλεπηζηήκην, ην Μνπζείν, ην Εάππεην, ε βνπιή ησλ ειιήλσλ, ε αθαδεκία, ε Δζληθή Βηβιηνζήθε, ε Μεηξφπνιε θαη άιια. Τπόινηπε Διιάδα Ο πινχηνο ηεο ειιεληθήο γεο ζε θπζηθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα θαη ηδηαίηεξα ζε εθιεθηήο πνηφηεηαο ιεπθά κάξκαξα είλαη αζχγθξηηνο, Δθηφο φκσο απφ ηα ιεπθά, ζηελ αξραία Διιάδα εμνξχζζνληαλ θαη πνιιά ρξσκαηηζηά κάξκαξα. Δθείλνη πνπ εθκεηαιιεχηεθαλ πεξηζζφηεξν ηα ιαηνκεία ρξσκαηηζηψλ καξκάξσλ ήηαλ νη Ρσκαίνη θαη αξγφηεξα νη Υξηζηηαλνί. Ο πξαζηλσπφο «θξνθεάηεο ιίζνο» ή «πξάζηλν Λαθσληθφ κάξκαξν» πνπ εμνξπζζφηαλ ζηελ πεξηνρή ηνπ αξραίνπ δήκνπ Κνξθεψλ, ην θνθθηλσπφ κάξκαξν ηνπ Σαηλάξνπ, ν «πξάζηλνο Θεζζαιηθφο ή αηξάγηνο ιίζνο» (πξάζηλν Λαξίζεο), ην κάξκαξν Καξχζηνπ ηχξσλ ή «Καξχζηηα ιίζνο», ην καχξν κάξκαξν ηεο Υίνπ, ην πνιχρξσκν θπξηαλφ θαη ν πξάζηλνο νθείηεο ηεο Σήλνπ ήηαλ απφ ηα γλσζηφηεξα κάξκαξα ζηελ αξραηφηεηα. Σα κάξκαξα απηά, αιιά θαη πνιιά άιια, κεηαθέξνληαλ ζε κεγάιεο απνζηάζεηο απφ ηελ αξραία Ρψκε κέρξη ηα παξάιηα ηεο Μηθξάο Αζίαο, γηα ηελ θαηαζθεπή θαη δηαθφζκεζε πνιιψλ θαη αμηφινγσλ κλεκείσλ. Ζ εμφξπμε θαη ε ρξήζε ηνπ καξκάξνπ ζπλερίζηεθε αδηάθνπα ζηελ Διιάδα κε ειάρηζηα κφλν δηαιιείκαηα θαηά ηνπο Βπδαληηλνχο ρξφλνπο θαη ηνπο ρξφλνπο ηεο ηνπξθνθξαηίαο. 51

57 4.2. Δθκεηάιιεπζε, Δπεμεξγαζία θαη Πξντόληα Μαξκάξνπ Πεξηγξαθή Δθκεηάιιεπζεο Ζ κέζνδνο εθκεηάιιεπζεο πξνβιέπεη ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ αζθαιή, νηθνλνκηθή θαη απνδνηηθή απφιεςε ηνπ καξκάξνπ. Ζ κέζνδνο εμφξπμεο πνπ εθαξκφδεηαη είλαη ζπλήζσο ε δηακφξθσζε νξζψλ βαζκίδσλ αλνηρηήο εθζθαθήο θαη ε θνξά ηεο εμφξπμεο είλαη απφ πάλσ πξνο ηα θάησ. Ζ εμφξπμε κέρξη ηελ δεθαεηία ηνπ 1970 γηλφηαλ κε δηάλνημε νπψλ ζε επζεία γξακκή θαη ηνπνζέηεζε κεηαιιηθψλ ζθελψλ εληφο απηψλ ησλ νπψλ. Με ρηχπεκα ησλ ζθελψλ κε ζθπξηά, ην κάξκαξν απνθνιινχληαλ απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα. Με ηνλ ίδην ηξφπν «γψληαδαλ» ην απνθνπέλ θνκκάηη. Δπίζεο ρξεζηκνπνηνχζαλ θπξίσο ππξίηηδα ή δπλακίηηδα. ε νξηδφληηεο παξάιιειεο νπέο (ηα «ληνχθηα») ηνπνζεηνχζαλ ην εθξεθηηθφ, ην νπνίν ππξνδνηνχζαλ νδεγψληαο ζηελ απνθφιιεζε ηεο πέηξαο. πλήζσο φκσο ε κε επαξθήο εμεηδίθεπζε θαηέζηξεθε ην κάξκαξν. Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1980, πξψηα ζηελ Ηηαιία άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη ηα αιπζνπξίνλα (ζπξκαηνθνπέο) κε θεθαιέο απφ βηνκεραληθά δηακάληηα, (αδακαληνθφξα) ή ζθιεξά κέηαιια, θνηλψο νλνκαδφκελα «βίδηα» (θξάκα απφ θαξβίδηα ηνπ βνιθξακίνπ θαη θνβαιηίνπ). Έγηλε έηζη δπλαηφλ λα εμνξχζζεηαη θαη λα ηεκαρίδεηαη ην κάξκαξν ζε νξζνγψληνπο φγθνπο ρσξίο θαηαπφλεζε θαη λα επηηεπρηεί εχθνια ε δεηνχκελε θιίζε ησλ «λεξψλ» ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη θαηά πνιχ ε θαηεξγαζία ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο. Ζ εμφξπμε ησλ νγθνκαξκάξσλ πξαγκαηνπνηείηαη θαηά βάζε κε ρξήζε ζπζηήκαηνο ζπξκαηνθνπήο θαη ε κεηαθίλεζε ησλ εμνξπρζέλησλ φγθσλ, θαζψο θαη ησλ ζηείξσλ πιηθψλ, κε θνξησηέο θαη ρσκαηνπξγηθά απηνθίλεηα. Σα ζηείξα πιηθά κεηαθέξνληαη θαη απνηίζεληαη είηε εληφο ηνπ ρψξνπ εθκεηάιιεπζεο είηε ζε φκνξε πεξηνρή. Ζ εθκεηάιιεπζε ησλ θνηηαζκάησλ ζηα ιαηνκεία πξνυπνζέηεη ηελ εθηέιεζε κηαο ζεηξάο έξγσλ πνπ πνηθίινπλ θαηά πεξίπησζε, φπσο; έξγα έξεπλαο ηνπ θνηηάζκαηνο κε γεσηξήζεηο θαη εθζθαθέο γηα ηελ απφιεςε δεηγκάησλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ εθηίκεζε ηεο εθκεηαιιεπζηκφηεηάο ηνπ θαη ησλ απνζεκάησλ. έξγα πξνζπέιαζεο ηνπ θνηηάζκαηνο δειαδή δηαλνίμεηο δξφκσλ γηα ηελ θίλεζε ησλ κεραλεκάησλ θαη ηελ απνκάθξπλζε ησλ εμνξπζζφκελσλ πιηθψλ, έξγα γηα απνθάιπςε ηνπ θνηηάζκαηνο δειαδή γηα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ ππεξθείκελνπ κε εθκεηαιιεχζηκνπ, γηα δηάθνξνπο ιφγνπο πεηξψκαηνο (π.ρ. επηθαλεηαθή δηάβξσζε). έξγα πξνπαξαζθεπήο θαη αλάπηπμεο, δειαδή εθζθαθέο γηα ηε δεκηνπξγία κεηψπσλ εμφξπμεο θαη πιαηεηψλ κπξνζηά απφ ηα κέησπα γηα ηελ θίλεζε ησλ κεραλεκάησλ θφξησζεο θαη κεηαθνξάο ησλ εμνξπζζφκελσλ πιηθψλ. έξγα ππνζηήξημεο ηεο εθκεηάιιεπζεο φπσο θηίζκαηα θαη εγθαηαζηάζεηο γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηνπ εμνπιηζκνχ. 52

58 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μεηά ηελ πξνρψξεζε ησλ παξαπάλσ έξγσλ ζε έλα ιαηνκείν, αθνινπζεί ε εθκεηάιιεπζε ηνπ θνηηάζκαηνο, ε νπνία εμειίζζεηαη απφ ηα ςειφηεξα πξνο ηα ρακειφηεξα ζεκεία κε ηελ δηαξθή επαλάιεςε κηαο ζεηξάο ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ. Οη εξγαζίεο απηέο είλαη: Ζ εμφξπμε ηνπ πεηξψκαηνο ζηα πξαλή ηεο εθζθαθήο, κε ή ρσξίο ηε ρξήζε εθξεθηηθψλ πιψλ αλάινγα κε ην είδνο ηνπ νξπθηνχ. Σα πξαλή ηεο εθζθαθήο κε ηελ πξνρψξεζε ηεο εθκεηάιιεπζεο δηακνξθψλνληαη ζε βαζκίδεο ζπγθεθξηκέλνπ χςνπο (8-15 κέηξα). Ζ κεηαθίλεζε ηνπ πιηθνχ ζην δάπεδν ηεο βαζκίδνο κπξνζηά απφ ην κέησπν Ζ θφξησζε θαη απνκάθξπλζε ηνπ εμνξπγκέλνπ πιηθνχ απφ ην δάπεδν ηεο βαζκίδαο ζε άιιε ζέζε ηνπ ιαηνκηθνχ ρψξνπ γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία. Ζ θφξησζε θαη απνκάθξπλζε ηνπ κε εθκεηαιιεχζηκνπ πιηθνχ (ζηείξα) απφ ην δάπεδν ηεο βαζκίδαο ζηνπο ρψξνπο απφζεζεο ησλ ζηείξσλ. ε θάζε κηα απφ ηηο παξαπάλσ εξγαζίεο ρξεζηκνπνηνχληαη εηδηθά κεραλήκαηα (δηαηξεηηθά. εμνξπθηηθά, ρσκαηνπξγηθά θ.ά.) θαη εξγαιεία, αλάινγα κε ην είδνο ηνπ ιαηνκηθνχ νξπθηνχ θαη ηελ ηειηθή ηνπ ρξήζε, ην είδνο ηνπ ιαηνκείνπ (ζηα ιαηνκεία καξκάξνπ ε ρξήζε εθξεθηηθψλ είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε, γηα απηφ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη εηδηθά κεραλήκαηα) θαη, βέβαηα, ην κέγεζνο θαη ην βαζκφ εθκεράληζεο ηνπ ιαηνκείνπ. Γεληθά, ζε φια ηα ιαηνκεία νη ιαηνκηθέο εξγαζίεο ζρεδηάδνληαη θαη εθηεινχληαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα πεξηνξίδεηαη ε ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη λα είλαη δπλαηή, ζε επφκελε θάζε, ε θαηά ην δπλαηφλ απνθαηάζηαζή ηνπ. ηα ιαηνκεία ε θχξηα δξαζηεξηφηεηα είλαη ε απφιεςε εκπνξεχζηκσλ φγθσλ κεγάισλ δηαζηάζεσλ, θαλνληθνχ θαηά πξνηίκεζε ζρήκαηνο (π.ρ. νξζνγψλην παξαιιειεπίπεδν) θαη απαιιαγκέλσλ απφ εζσηεξηθά ειαηηψκαηα, φπσο ξσγκέο, νπέο θ.ά. Άιισζηε ε αμία ησλ κεγάισλ, νξζνγσληζκέλσλ θαη πγηψλ φγθσλ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αμία φγθσλ ηνπ ίδηνπ πιηθνχ κηθξψλ δηαζηάζεσλ, αδηακφξθσησλ κε ηπρφλ εζσηεξηθά ειαηηψκαηα. Οη δηαζηάζεηο ησλ εκπνξεχζηκσλ φγθσλ πνπ εμνξχζζνληαη ζηα ιαηνκεία καξκάξνπ πνηθίινπλ αλάινγα κε ην θνίηαζκα. Οη κέγηζηεο δηαζηάζεηο ησλ εκπνξεχζηκσλ φγθσλ πεξηνξίδνληαη θπξίσο απφ ηελ δπλακηθφηεηα ησλ κέζσλ κεηαθνξάο, απφ ηηο δηαηάμεηο πνπ ηζρχνπλ γηα ηα θνξηίν ησλ θνξηεγψλ απηνθηλήησλ ζε δεκφζηνπο δξφκνπο, θαη απφ ηελ δπλακηθφηεηα ησλ κεραλεκάησλ θνπήο ζηα εξγνζηάζηα. Ζ απαίηεζε γηα φγθνπο «πγηείο» θαη κεγάισλ δηαζηάζεσλ επηβάιιεη ζηα ιαηνκεία καξκάξνπ ηελ επηινγή ηερληθψλ εμφξπμεο θαη κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ πνπ ειαρηζηνπνηνχλ ηνλ θίλδπλν ξεγκαηψζεσλ ζην πέηξσκα θαη ζπαζηκάησλ ζην εμνξπζζφκελν πιηθφ. Μεηά ηα έξγα έξεπλαο, πξνζπέιαζεο θαη απνθάιπςεο ηνπ θνηηάζκαηνο, φπνπ απηή απαηηείηαη (π.ρ. απνκάθξπλζε επηθαλεηαθνχ δηαβξσκέλνπ πεηξψκαηνο ή ππεξθείκελνπ κε εθκεηαιιεχζηκνπ γεσινγηθνχ ζρεκαηηζκνχ), αθνινπζεί ε πξνπαξαζθεπή ηεο εθκεηάιιεπζεο, δειαδή ε δεκηνπξγία ελφο ή πεξηζζφηεξσλ κεηψπσλ εμφξπμεο κε ηελ απαηηνχκελε «πιαηεία». Σα κέησπα εμφξπμεο ζηηο ζχγρξνλεο εθκεηαιιεχζεηο πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη ζηηο αλψηεξεο πςνκεηξηθά 53

59 ζέζεηο ηνπ ιαηνκηθνχ ρψξνπ έηζη ψζηε λα δηακνξθψλνληαη ηξεηο ηνπιάρηζηνλ ειεχζεξεο επηθάλεηεο ζην πξνο εμφξπμε πέηξσκα (κηα νξηδφληηα θαη δχν θαηαθφξπθεο) γηα λα δηεπθνιχλεηαη θαηά ηελ πνξεία ηεο εθκεηάιιεπζεο ε απνθνπή «πάγθσλ» κεγάισλ δηαζηάζεσλ απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα. ηε ζπλέρεηα, κε ηελ πξνρψξεζε ησλ κεηψπσλ εμφξπμεο απμάλνληαη ζηαδηαθά νη δηαζηάζεηο ηεο «πιαηείαο» ηνπ ιαηνκείνπ θαη είλαη έηζη δπλαηή, ζε κία επφκελε θάζε ηεο εθκεηάιιεπζεο, ε δεκηνπξγία λέσλ κεηψπσλ ζε ρακειφηεξν επίπεδν (θαηά 8-10 κέηξα), δειαδή κηαο λέαο ππνθείκελεο βαζκίδαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε εθκεηάιιεπζε ηνπ θνηηάζκαηνο κπνξεί λα επεθηείλεηαη δηαξθψο εθ ησλ άλσ πξνο ηα θάησ κέρξη ε αλψηεξε βαζκίδα λα θηάζεη ζηα φξηα ηνπ ιαηνκηθνχ ρψξνπ πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ πεξαηηέξσ επέθηαζε ηεο εθζθαθήο. Ζ εμφξπμε γίλεηαη, θπξίσο, κε απνθνπή «πάγθσλ» κεγάισλ δηαζηάζεσλ απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα, νη νπνίνη ηεκαρίδνληαη ζε φγθνπο εκπνξεχζηκσλ δηαζηάζεσλ. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο ιαηνκείσλ φπνπ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηηάζκαηνο επηηξέπνπλ ηελ απεπζείαο απνθνπή ηέηνησλ φγθσλ απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα. Γεληθά, νη δηαζηάζεηο ησλ απνθνπηφκελσλ «πάγθσλ» εμαξηψληαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηηάζκαηνο, απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ ιαηνκείνπ, απφ ην δηαηηζέκελν εμνπιηζκφ θαη απφ ην επηζπκεηφ χςνο παξαγσγήο. Καηά ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία δελ ρξεζηκνπνηνχληαη δηαξξεθηηθέο εθξεθηηθέο χιεο, αιιά κφλν αζζελείο σζηηθέο εθξεθηηθέο χιεο (καχξε ππξίηηδα θαη αθαξηαία ζξπαιιίδα) θαη απηέο ζε πεξηνξηζκέλε έθηαζε. Αληίζεηα, επηδηψθεηαη θαηά ηελ εμφξπμε λα αμηνπνηνχληαη νη θπζηθέο αζπλέρεηεο ηνπ πεηξψκαηνο, θαζψο θαη ηα επίπεδα θαηά ηα νπνία ην πέηξσκα «ζρίδεηαη» επθνιφηεξα, έηζη ψζηε ε απνθφιιεζε ή ε απνθνπή ησλ «πάγθσλ» απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα λα γίλεηαη κε κεραληθά θπξίσο κέζα. Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζηα θνηηάζκαηα δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ππάξρνπλ, σο απνηέιεζκα θαηαπνλήζεσλ ζε δηάθνξεο θάζεηο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο (κεηακφξθσζε, ηεθηνληζκφο θιπ) δηάθνξα ζπζηήκαηα θπζηθψλ αζπλερεηψλ κε δηαθνξεηηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ην θαζέλα (δηεχζπλζε, θιίζε), πνπ εθηείλνληαη ζε βάζνο, αιιά θαη ζε έθηαζε. Μπνξνχλ φκσο λα δηαθξηζνχλ ζε θάζε πεξίπησζε ηξία ζπζηήκαηα αζπλερεηψλ, θάζεηα ή ζρεδφλ θάζεηα κεηαμχ ηνπο, πνπ, αλάινγα κε ηελ ππθλφηεηα ηνπο, θαζνξίδνπλ ηελ εθκεηαιιεπζηκφηεηα ηνπ θνηηάζκαηνο. Σα επίπεδα ηνπ πεηξψκαηνο, ηα παξάιιεια ζηα παξαπάλσ ηξία θχξηα ζπζηήκαηα αζπλερεηψλ, ηα νπνία νη ηερλίηεο ζην ιαηνκεία ηα πξνζδηνξίδνπλ κε ραξαθηεξηζηηθέο νλνκαζίεο πνπ κπνξεί λα δηαθνξνπνηνχληαη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή, παξνπζηάδνπλ ζπλήζσο δηαθνξεηηθή αληίζηαζε ζην «ζρίζηκν» κε θξνχζε, γεγνλφο πνπ αμηνπνηείηαη θαηάιιεια θαηά ην ζρεδηαζκφ ηεο δηάλνημεο θαη αλάπηπμεο ησλ κεηψπσλ εμφξπμεο. Σα επίπεδν απηά είλαη: Δθείλν πνπ παξνπζηάδεη ηε κηθξφηεξε αληίζηαζε ζε «ζρίζηκν» κε θξνχζε, δειαδή ην επίπεδν, θαηά ην νπνίν ην πέηξσκα «ζρίδεηαη» επθνιφηεξα κε θξνχζε {ζηε γιψζζα ησλ ιαηφκσλ: «λεξά» ή «ζηξψζε», ηηαιηθά: il verso, αγγιηθά: grain) 54

60 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σν θάζεην ζην πξνεγνχκελν (ή ζρεδφλ θάζεην), θαηά ην νπνίν ην πέηξσκα παξνπζηάδεη ηε κεγαιχηεξε αληίζηαζε ζην «ζρίζηκν» κε θξνχζε (ζηε γιψζζα ησλ ιαηφκσλ: «θεθάιη», ηηαιηθά: il contro. αγγιηθά: hard way). Καηά ην επίπεδν απηφ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη σζηηθέο εθξεθηηθέο χιεο γηα απφζπαζε «πάγθσλ» απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα, γηαηί απηφ ζξπκκαηίδεηαη. Σν θάζεην ζηα δχν πξνεγνχκελα, θαηά ην νπνίν ην πέηξσκα παξνπζηάδεη κεγαιχηεξε αληίζηαζε ζην «ζρίζηκν» κε θξνχζε απφ ην πξψην, αιιά κηθξφηεξε απφ ην δεχηεξν (ζηε γιψζζα ησλ ιαηφκσλ: «θφληξα» ή «κνπξέιν», ηηαιηθά: il secondo. αγγιηθφ: easy way). Ζ παξνπζία ησλ επηπέδσλ αζπλερεηψλ, αλ αμηνπνηεζεί ζην ζρεδηαζκφ ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ζηελ επηινγή ηεο ζέζεο ησλ κεηψπσλ εμφξπμεο, κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ απνθνπή «πάγθσλ» απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα. Άιισζηε ν ζρεδηαζκφο αλάπηπμεο ησλ ιαηνκείσλ πξνζαξκφδεηαη ζηα γεσκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θνηηαζκάησλ, ζηνπο ηχπνπο ησλ πεηξσκάησλ θαη ζηελ κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο. Γηα απηφ ην θάζε ιαηνκείν απνηειεί κηα μερσξηζηή πεξίπησζε εθκεηάιιεπζεο, κε ηηο δηθέο ηνπ ηδηαηηεξφηεηεο, πνπ εμαξηψληαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηηάζκαηνο θαη απφ ην ζρεδηαζκφ ηεο εθκεηάιιεπζεο, πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ επίηεπμε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο απνιεςηκφηεηαο ζε εκπνξεχζηκνπο φγθνπο. Παξά ηηο δηαθνξνπνηήζεηο, φκσο, νη εξγαζίεο γηα απφιεςε εκπνξεχζηκσλ φγθσλ, ζε φια ηα ιαηνκεία καξκάξνπ, είλαη παξεκθεξείο θαη κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο παξαθάησ επηκέξνπο θάζεηο πνπ δηαδέρνληαη ε κηα ηελ άιιε: Πίλαθαο 7: Φάζεηο εξγαζίαο ζε ιαηνκεία καξκάξνπ θαη απαηηνχκελνο εμνπιηζκφο Φάζε εξγαζίαο 1. Απνθάιπςε πξνπαξαζθεπή εθκεηαιιεχζηκνπ θνηηάζκαηνο 2. Απνθνπή «πάγθσλ» απφ ην κεηξηθφ πέηξσκα 3. Αλαηξνπή ησλ «πάγθσλ» ζηελ πιαηεία ηνπ ιαηνκείνπ 4. Σεκαρηζκφο ησλ «πάγθσλ» ζηελ πιαηεία ηνπ ιαηνκείνπ 5. Οξζνγσληζκφο ησλ πάγθσλ 6. Φφξησζε εκπνξεχζηκσλ φγθσλ ζηα νρήκαηα κεηαθνξάο 7. Φφξησζε απνθνκηδή απφζεζε ησλ ζηείξσλ πιηθψλ (ιαηχπε) ζε ρψξνπο απφζεζεο Απαηηνύκελα Μεραλήκαηα Δμνπιηζκόο Αεξνγέθπξεο ή/θαη δηαηξεηηθά κεραλήκαηα, ρσκαηνπξγηθά κεραλήκαηα (εθζθαθείο, κπνπιληφδεο, θνξησηέο), κεραλέο ζπξκαηνθνπήο Αεξνγέθπξεο ή/θαη δηαηξεηηθά κεραλήκαηα, κεραλέο ζπξκαηνθνπήο, αιπζνπξίνλα ή παξεκθεξή εηδηθά κεραλήκαηα Τδξαπιηθνί γξχιινη, δηνγθνχκελνη ζάθνη, βαξνχιθα, ρσκαηνπξγηθά κεραλήκαηα Αεξνγέθπξεο ή/θαη δηαηξεηηθά κεραλήκαηα, κεραλέο ζπξκαηνθνπήο, αιπζνπξίνλα ή παξεκθεξή εηδηθά κεραλήκαηα Αεξνγέθπξεο ή/θαη δηαηξεηηθά κεραλήκαηα, κεραλέο ζπξκαηνθνπήο, εγθαηαζηάζεηο νξζνγσληζκνχ φγθσλ κε κνλφζπξκα ή κνλφιακα Βαξνχιθα, θνξησηέο ειαζηηθνθφξνη ή/θαη εξππζηξηνθφξνη, εθζθαθείο αλεζηξακκέλνπ θάδνπ Φνξησηέο ειαζηηθνθφξνη ή/θαη εξππζηξηνθφξνη, εθζθαθείο αλεζηξακκέλνπ θάδνπ, εξγνηαμηαθά αλαηξεπφκελα απηνθίλεηα 55

61 ε αξθεηά ζεκεία ε θιίζε ησλ νδψλ θαζίζηαηαη απαγνξεπηηθή γηα ηελ θπθινθνξία ησλ ρσκαηνπξγηθψλ νρεκάησλ. Απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαθή πνηφηεηα ηνπ πιηθνχ νδνζηξσζίαο, πξνθαιεί θζνξέο ζηνλ εμνπιηζκφ. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ε αγνξά ηνπ εμνπιηζκνχ θαζνξίδεηαη, θπξίσο, απφ ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο θαη ιηγφηεξν απφ ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο. Σα θπξηφηεξα κεραλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη αεξνζπκπηεζηέο, αιπζνπξίνλα εμφξπμεο, βαξνχιθα, γξχινη εμφξπμεο, ζπξκαηνθφπηεο κε ζχξκα δηακαληέ, θιαζζηθέο ζπξκαηνθνπέο, θνξεία αεξνζθπξψλ θαη θάζε άιινο δηαηξεηηθφο εμνπιηζκφο, θαζψο θαη ηζάπεο, θνξησηέο θαη θνξηεγά. Γηα ηελ κεηαθνξά πξνο ην εξγνζηάζην επεμεξγαζίαο νη φγθνη ηνπνζεηνχληαη ζε φρεκα δεκέλνη κε αζθάιεηα ζε ηκάληεο. Ζ κεηαθνξά επίζεο κπνξεί λα γίλεη κε πινίν, κε ηνλ φγθν ηνπνζεηεκέλν ζε container κέρξη ην ζρεδηαζκέλν ιηκάλη θαη απφ εθεί λα ηνπνζεηεζεί ζε θαηάιιειν φρεκα. Σέινο φκσο, δελ ιείπνπλ νη πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ην ιαηνκείν γίλεηαη ν ίδηνο ν ρψξνο θαηεξγαζίαο, αμηνπνηψληαο κηθξνχο φγθνπο, δεκηνπξγψληαο ηα ηειηθά πξντφληα απεπζείαο ζηνλ ρψξν εμαγσγήο. 56 Δηθόλα 9: Αλαπηπγκέλα κέησπα εμφξπμεο ζε ιαηνκείν καξκάξνπ

62 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ζ αηζζεηηθή αιινίσζε ηνπ ηνπίνπ, πνπ έρεη πξνθιεζεί απφ ηηο εθηελείο απνζέζεηο ησλ ζηείξσλ, θαζίζηαηαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα, αιιά ην θφζηνο κεηαθίλεζεο ησλ ζηείξσλ ζεσξείηαη πςειφ. Ο θαηαθεξκαηηζκφο ηνπ θνηηάζκαηνο εμαηηίαο ησλ ηεθηνληθψλ θαηαπνλήζεσλ πνπ έρεη ππνζηεί ην γεσινγηθφ ππφβαζξν ηεο πεξηνρήο απνηειεί, αλακθηζβήηεηα, κία ζεκαληηθή παξάκεηξν ηνπ πξνβιήκαηνο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, πνπ νη απαηηήζεηο γηα ην πεξηβάιινλ είλαη πην έληνλεο, θαηέζηε ζεκαληηθή ε αλάγθε ειαρηζηνπνίεζεο ηεο αιινίσζεο ηνπ ηνπίνπ θαηά ηελ εμφξπμε. Έηζη ππφγεηεο εθκεηαιιεχζεηο καξκάξσλ έγηλαλ πάιη ε αλαγθαία ιχζε γηα πνιιά ιαηνκεία. Σα επνρνχκελα αιπζνπξίνλα έδσζαλ ιχζε θαη ψζεζε ζηελ εθκεηάιιεπζε καξκάξσλ πνπ αιιηψο ζα ήηαλ δχζθνιε είηε γηα πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο, αιιά θαη ιφγσ θφζηνπο, ζε πεξίπησζε πνπ ην θνίηαζκα ζα ήηαλ ζε κεγάια βάζε Δπεμεξγαζία θαη Πξντόληα καξκάξνπ Σα πξντφληα ησλ ιαηνκείσλ (νγθνκάξκαξα θαη μνθάξηα) νδεγνχληαη ζηα εξγνζηάζηα θνπήο θαη θαηεξγαζίαο θαη ζρίδνληαη ζε πιάθεο. Απηέο κπνξεί λα είλαη ηειηθά πξντφληα γηα ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ καξκαξνγιπθείσλ θαη εξγνιαβηθψλ εξγαζηψλ, αιιά κπνξνχλ λα είλαη θαη ελδηάκεζα. Μπνξνχλ λα θνπνχλ ζε θνκκάηηα ζπγθεθξηκέλσλ δηαζηάζεσλ (ηππνπνίεζε ή απιή παξαγγειία) θαη λα ππνζηνχλ θαηεξγαζία ιεηάλζεσο, κπηδνπηαξίζκαηνο, ζπαζίκαηνο αθκήο θ.ιπ., αλάινγα κε ηε ρξήζε γηα ηελ νπνία γίλνληαη, ζε εηδηθά κεραλήκαηα κε ηηο απαξαίηεηεο αλπςσηηθέο κεραλέο (γεξαλνγέθπξεο αλπςσηηθά πεξνλνθφξα). Χο θνπή ραξαθηεξίδεηαη ε θαηεξγαζία ηεκαρηζκνχ ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ζε ηεκάρηα κηθξφηεξσλ δηαζηάζεσλ, θαηά δηαδνρηθά βήκαηα θαη κε ηα θαηάιιεια, θαηά πεξίπησζε, κεραλήκαηα θαη εξγαιεία, κέρξηο φηνπ παξαρζνχλ ελδηάκεζα ή ηειηθά πξντφληα ησλ επηζπκεηψλ ζρεκάησλ θαη δηαζηάζεσλ. Ζ δεπηεξνγελήο παξαγσγή πεξηιακβάλεη δχν θάζεηο, νη νπνίεο δελ είλαη πάληα επδηάθξηηεο, ηελ θνπή θαη ηελ επεμεξγαζία. Σα εξγαιεία θνπήο καξκάξσλ είλαη ιάκεο θαη δίζθνη, πνπ θέξνπλ πιαθίδηα απφ ζπλζεηηθά δηακάληηα θαη κεηαιιηθνχο ζπλδέζκνπο. Ζ επεμεξγαζία είλαη ην ηειεπηαίν ζηάδην κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ νγθνκαξκάξσλ ζε ηειηθά πξντφληα. Πεξηιακβάλεη ηνλ ηεκαρηζκφ ζε πιάθεο, ηελ ιείαλζε, ηελ ζηίιβσζε θαη ην κπηδνπηάξηζκα. Ζ θνπή ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, μεθηλψληαο απφ ηνλ ηεκαρηζκφ ησλ πξντφλησλ ησλ ιαηνκείσλ γίλεηαη κε εηδηθά κεραλήκαηα θαη αδακαληνθφξα εξγαιεία, γηα ηε ςχμε ησλ νπνίσλ απαηηνχληαη πάληνηε επαξθείο πνζφηεηεο θαζαξνχ λεξνχ. Πξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο πην ζεκαληηθέο θαηεξγαζίεο ηνπ θχθινπ παξαγσγήο πξντφλησλ καξκάξνπ, ιφγσ ηνπ φηη ε αθξίβεηα θαη νη αλνρέο ζηηο δηαζηάζεηο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ, θαζψο θαη ην θφζηνο παξαγσγήο ηνπο, εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ πνηφηεηα ηεο θνπήο θαη ην θφζηνο. Δπηπιένλ, ε πνηφηεηα ηεο θνπήο (νη θνκκέλεο επηθάλεηεο πξέπεη λα είλαη επίπεδεο, ρσξίο αλσκαιίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ην θνπηηθά εξγαιεία, νη αθκέο ρσξίο ζπαζίκαηα) επεξεάδεη ηελ πνηφηεηα θαη ην θφζηνο ησλ θαηεξγαζηψλ πνπ αθνινπζνχλ. 57

63 Πξντόληα Μαξκάξνπ Πην αλαιπηηθά, ζηα εξγνζηάζηα θνπήο - θαηεξγαζίαο καξκάξνπ, νη φγθνη πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα ιαηνκεία θφβνληαη ζε δηαδνρηθά ζηάδηα γηα λα παξαρζεί κηα κεγάιε γθάκα ελδηάκεζσλ, εκηηειψλ θαη ηειηθψλ πξντφλησλ. Οη φγθνη κεγάισλ δηαζηάζεσλ «ζρίδνληαη», ζπλήζσο, ζηα ηειάξα θνπήο φγθσλ ζε πιάθεο κεγάισλ δηαζηάζεσλ, πάρνπο 1,5 έσο 4 cm, νη νπνίεο απνηεινχλ ελδηάκεζα εκπνξεχζηκα εκηθαηεξγαζκέλα πξντφληα. ηα ηειάξα κπνξνχλ λα θνπνχλ θαη πιάθεο κεγαιχηεξνπ πάρνπο, κέρξη 8 cm θαη πιένλ γηα ηελ παξαγσγή ζηε ζπλέρεηα εηδηθψλ πξντφλησλ: π.ρ. καζίθ ζηνηρεία δφκεζεο - δηαθφζκεζεο, ηαθηθά κλεκεία θ.ά. Με ηε ζεηξά ηνπο. νη κεγάιεο πιάθεο, κήθνπο 2, m θαη πιάηνπο m., αλάινγα κε ην πάρνο ηνπο, θφβνληαη ζε δηάθνξα κεραλήκαηα γηα λα παξαρζνχλ πνηθίια πξντφληα καξκάξνπ, φπσο: πιάθεο θαλνληθνχ ζρήκαηνο θαη δηαζηάζεσλ γηα δαπεδνζηξψζεηο, επελδχζεηο ηνίρσλ θ.ά. πιάθεο εηδηθψλ δηαζηάζεσλ γηα δάπεδα, επελδχζεηο, ζθάιεο, πνδηέο παξαζχξσλ, κπαιθνλνπνδηέο, επηζηξψζεηο ζηεζαίσλ θαη άιιεο εθαξκνγέο, πάγθνη γηα θνπδίλεο θαη ινπηξά θ.ά. ηαθηθά κλεκεία θ.ιπ. Οη νξζνγσληζκέλνη φγθνη, επίζεο, αιιά θαη νη κεγάινη φγθνη αθαλφληζηνπ ζρήκαηνο κπνξνχλ λα θνπνχλ ζε κεραλήκαηα θνπήο πνπ θέξνπλ θαηαθφξπθνπο θαη νξηδφληην δίζθν γηα λα ηεκαρηζηνχλ ζε ισξίδεο (θαδξέηα) ζηαζεξνχ πιάηνπο (ζπλήζσο νπφ 15 έσο 60 cm), κεγάινπ κήθνπο (κέρξη θαη ην κήθνο ηνπ φγθνπ πνπ θφβεηαη) θαη πάρνπο απφ 1 έσο 3 cm θαη πιένλ, νη νπνίεο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο απνηεινχλ θαη εκπνξεχζηκα εκηθαηεξγαζκέλα πξντφληα (θαδξέηα ζε «ηξεράκεηξν»). Οη ισξίδεο απηέο ζηε ζπλέρεηα, αλάινγα κε ην πάρνο ηνπο, κπνξνχλ λα θνπνχλ ζε εηδηθά κεραλήκαηα γηα λα παξαρζνχλ δηάθνξα πξντφληα φπσο πιαθίδηα κηθξνχ πάρνπο θαη ηππνπνηεκέλσλ δηαζηάζεσλ (30x30, 40x40, 60x60cm) γηα δάπεδα θαη επελδχζεηο θαηαθφξπθσλ επηθαλεηψλ, ή πιάθεο γηα δαπεδνζηξψζεηο θαη επελδχζεηο ηνίρσλ ηππνπνηεκέλσλ δηαζηάζεσλ, ίζηα ζθαινπάηηα θ.ά. Οη αθαλφληζηνπ ζρήκαηνο φγθνη, αιιά θαη νη κηθξνί νξζνγσληζκέλνη φγθνη κπνξνχλ λα θνπνχλ θαη ζε κεραλήκαηα θνπήο κε δίζθν κεγάιεο δηακέηξνπ (Φ>2,50m), γηα λα ηεκαρηζηνχλ ζε ελδηάκεζα πξντφληα παξαιιειεπίπεδνπ ζρήκαηνο θαη πνηθίισλ δηαζηάζεσλ («κπαζηνχληα» ή «θνπηνχθηα» ή «νγθάθηα» φπσο ραξαθηεξίδνληαη), αλάινγα κε ηηο δηαζηάζεηο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ πνπ πξφθεηηαη λα παξαρζνχλ απφ απηά. Σέηνηα «νγθάθηα» κπνξνχλ λα θνπνχλ ζε ισξίδεο ζε άιια κεραλήκαηα θαη ζηε ζπλέρεηα νη ισξίδεο λα θνπνχλ ζε πιάθεο θαλνληθνχ ζρήκαηνο θαη ηππνπνηεκέλσλ δηαζηάζεσλ. Μπνξνχλ επίζεο ηα «νγθάθηα» λα θνπνχλ ζηηο θαηάιιειεο δηαζηάζεηο γηα λα παξαρζνχλ καζίθ πξντφληα, φπσο λεξνρχηεο, δηάθνξα αξρηηεθηνληθά ζηνηρεία δφκεζεο/δηαθφζκεζεο, πιαίζην ηδαθηψλ, θαιιηηερλήκαηα δηάθνξα, κέρξη 58

64 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ θξάζπεδα πεδνδξνκίσλ, ηαθηθά κλεκεία θαη πνιιά άιια. Αθφκε, νη φγθνη ή νη πιάθεο κεγάινπ πάρνπο, πνπ απνθφπηνληαη απφ ηνπο φγθνπο, είηε ζε ηειάξα, είηε ζε κεραλήκαηα θνπήο κε κεγάιν δίζθν, είηε ζε κνλφιακα ή κνλφζπξκα, κπνξνχλ λα θνπνχλ θαη λα κνξθνπνηεζνχλ ζε εηδηθά κεραλήκαηα ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο κε ςεθηαθφ έιεγρν (θέληξα θαηεξγαζίαο CNC, ηφξλνη, «θαιιηηερλνζχξκαηα» θ.α.), γηα λα παξαρζνχλ καζίθ πξντφληα εηδηθψλ παξαγγειηψλ, ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη κέρξη θίνλεο, θηνλφθξαλα, γιππηά θαη αγάικαηα. Απφ ηελ παξαπάλσ γεληθή πεξηγξαθή, γίλεηαη θαλεξφ φηη κε ηελ θνπή ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ κπνξεί λα παξαρζεί κηα ηεξάζηηα γθάκα ελδηάκεζσλ εκηθαηεξγαζκέλσλ θαη ηειηθψλ πξντφλησλ. Ζ γθάκα απηή είλαη δχζθνιν λα θαηεγνξηνπνηεζεί, αθνχ έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο απνηειείηαη απφ πξντφληα εηδηθψλ δηαζηάζεσλ θαη πξνδηαγξαθψλ ηα νπνία αληαπνθξίλνληαη ζε απαηηήζεηο παξαγγειηψλ γηα ζπγθεθξηκέλεο, αξρηηεθηνληθέο, δηαθνζκεηηθέο θαη άιιεο εθαξκνγέο. Δπίζεο, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε πνηθηιία ησλ κεραλεκάησλ θνπήο καξκάξσλ είλαη εμαηξεηηθά κεγάιε θαη πεξηιακβάλεη κεραλέο πνιιψλ ηχπσλ κε ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηηο απαηηήζεηο ησλ επηκέξνπο ζηαδίσλ θνπήο. εκεηψλεηαη, αθφκε, φηη ζε φιεο ηηο θάζεηο θνπήο ησλ καξκάξσλ επηδηψθεηαη λα ειαρηζηνπνηεζεί ε «θχξα», δειαδή ην πνζνζηφ ηνπ πιηθνχ πνπ δελ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα ηελ παξαγσγή ηειηθψλ πξντφλησλ. Παξφια απηά, ε «θχξα», γηα πνιινχο ιφγνπο (θπζηθά ειαηηψκαηα ηεο πξψηεο χιεο. αλνκνηνρξσκίεο πιηθνχ, αθνχ πξφθεηηαη γηα θπζηθφ πιηθφ, εηδηθέο δηαζηάζεηο θ.ά.) είλαη κεγάιε, κε απνηέιεζκα ζηηο κνλάδεο θνπήο/θαηεξγαζίαο καξκάξνπ λα ζπζζσξεχνληαη σο απνξξίκκαηα ζεκαληηθέο πνζφηεηεο «ξεηαιηψλ», άιινηε αμηνπνηήζηκσλ θαη άιινηε φρη. Σα θπξηφηεξα κεραλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηή ηε θάζε ηεο παξαγσγήο είλαη: αδακαληνθφξα εξγαιεία (δίζθνη δηακαληέ, ιάκεο, δηζθάθηα δηακαληέ ζηξνγγπιήο θνπήο θαη ζηίιβσζεο, ηξππάληα, ιεηαληηθά θ.ιπ.), ειάζκαηα ιακψλ θαη δίζθσλ, αληιίεο κνπξγθάλαο, ειεθηξνεξγαιεία ρεηξφο, κεραλήκαηα θαη εξγαιεία θαιιηηερλίαο, θνθηάθηα νηθνδνκήο, κεραλέο θξπζηαιινπνίεζεο, ιεηαληηθέο κεραλέο καξκάξσλ θαη κσζατθψλ, εηδηθά πιηθά ιείαλζεο θαη ζηίιβσζεο, κεραλήκαηα θνπήο θαη θαηεξγαζίαο καξκάξνπ (θφθηεο, κεραλήκαηα ηππνπνίεζεο, ηειάξα δηακαληέ, κεραλήκαηα θάζεηεο θαη νξηδφληηαο θνπήο, ζρίζηεθεο κεραλέο, ηαρπζρηζηήξηα καξκάξσλ δηακαληέ, ηφξλνη, παληνγξάθνη, θξέδεο, κνπξεινκεραλέο, ππεξδηακνξθσηέο, ξνκπφη δηαθίλεζεο καξκάξνπ θ.ιπ.), εμνπιηζκφο θαζαξηζκνχ κνπξγθάλαο, εηδηθνχ πάγθνπ αλαξξφθεζεο ζθφλεο, ζηνθαξηζηηθέο κεραλέο, ηφξλνη παληνγξάθνη, βνεζεηηθφο εμνπιηζκφο θαη αληαιιαθηηθά (ηκάληεο θίλεζεο ηειάξσλ, κεηάδνζεο ηζρχνο, κεραλήκαηα θαζαξηζκνχ πςειήο πίεζεο θξχνπ θαη δεζηνχ λεξνχ, πιηθά πξνζηαζίαο ζηεγαλνπνίεζεο καξκάξσλ, αληιίεο, θίιηξα, βαιβίδεο, θνκπξεζέξ, κπεθ λεξνχ, έκβνια, κεραλήκαηα κνξθνπνίεζεο θ.ιπ.) αγθχξηα, εηδηθέο θφιιεο. Σα κεραλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εκπφξην ελδηάκεζσλ ή ηειηθψλ πξντφλησλ 59

65 καξκάξνπ είλαη ηα εμήο: αλαβαηφξην (γεξαλάθηα ειεθηξνθίλεηα, βεληνχδεο, αλαβαηφξηα, δηάθνξνη εμνπιηζκνί αλχςσζεο θ.ιπ.), γεξαλνί, γέθπξεο βαξνχιθα (γεξαλνγέθπξεο, ππιψλεο, ζπζηήκαηα δηαθίλεζεο, αλπςσηηθά κεραλήκαηα θ.ιπ.), πεξνλνθφξα αλπςσηηθά θ.ιπ. Σέινο, πνιιέο θνξέο κεηά ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ ρξεζηκνπνηνχληαη δηάθνξα εξγαιεία θαη κεραλήκαηα αλάινγα κε ην ηειείσκα ηεο επηθάλεηαο (ζθαπηηζαξηζηή, ακκνβνιηζκέλα, πεπαιαησκέλε θιπ.), αλάινγα ην ηειείσκα ηεο αθκήο (κηζνηζίκπνπθα, πνηακφο, θιπ.) ή αθφκα θαη πδξνθνπέο ειεγρφκελεο απφ ππνινγηζηέο (CNC) γηα παξαγσγή πην δχζθνισλ ζρεκάησλ θαη κνξθψλ Δπεμεξγαζία Πξντόλησλ Μαξκάξνπ Φηλίξηζκα Δπηθαλεηώλ Σα πξντφληα καξκάξνπ θαη γξαλίηε παξάγνληαη, ζπλήζσο, κε γπαιηζκέλεο ή/θαη ζηηιβσκέλεο ηηο επηθάλεηεο ηνπο. Σν ηειεπηαία ρξφληα, φκσο, θαηαγξάθεηαη απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα πξντφληα καξκάξνπ κε αδξέο, ηξαρηέο (ξνπζηίθ) επηθάλεηεο, φρη κφλν γην πξαθηηθνχο, αιιά θαη γηα αηζζεηηθνχο ιφγνπο. Απηφ γηαηί νη ηξαρηέο επηθάλεηεο, εθηφο ηνπ φηη είλαη αληηνιηζζεηηθέο, θαη επνκέλσο ηδαληθέο γηα εθαξκνγέο καξκάξσλ θαη γξαληηψλ ζε δάπεδα θαη ζθάιεο, πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλδπαζηνχλ αξκνληθά δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα κε δηαθνξεηηθέο επηθαλεηαθέο θαηεξγαζίεο, θάζε κηα απφ ηηο νπνίεο πξνζδίδεη ζηα πιηθά μερσξηζηή πθή θαη απφρξσζε. Σν απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα πξντφληα καξκάξνπ θαη πέηξαο κε ηξνρηέο επηθάλεηεο, ψζεζε ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ηνκέα ηεο ηερλνινγίαο λα αλαπηχμνπλ ζπζηήκαηα, κεραλήκαηα θαη εξγαιεία γηα δηάθνξεο επηθαλεηαθέο θαηεξγαζίεο (κεραληθέο, ζεξκηθέο, ρεκηθέο), πνπ φρη κφλν ππνθαζηζηνχλ κε επηηπρία ηνπο παξαδνζηαθνχο καζηφξνπο ηεο πέηξαο, αιιά πξνζθέξνπλ θαη πξφζζεηεο ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο ζηνλ θφζκν ηεο αξρηηεθηνληθήο θαη δηαθφζκεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξα ζπζηήκαηα επηθαλεηαθήο θαηεξγαζίαο ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, κε ηα νπνία δεκηνπξγνχληαη νη παξαθάησ κνξθέο επηθάλεηαο: «Κηππεηέο» επηθάλεηεο «Ακκνβνιηζκέλεο» επηθάλεηεο «Κακέλεο» επηθάλεηεο «Αληηθέ» επηθάλεηεο «Τδξνβνιηζκέλεο» επηθάλεηεο Πνιχ ζπλνπηηθά αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα, γηα θάζε έλα απφ ην παξαπάλσ είδε θηληξίζκαηνο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ καξκάξνπ θαη πέηξαο, θαζψο θαη ηα βαζηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά 60

66 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ «Κηππεηέο» επηθάλεηεο: Πξνέξρεηαη απφ κεραληθή θαηεξγαζία ηεο επηθάλεηαο πνπ κπνξεί λα γίλεη ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηχπνπο ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ. Καηά ηελ θαηεξγαζία έλα ή πεξηζζφηεξα ζθπξηά κε θεθαιέο πνπ θέξνπλ ππξακηδνεηδήο αθκέο απφ ζθιεξφ κέηαιιν, θηλνχληαη θαηά κήθνο ηεο γέθπξαο ηεο κεραλήο θαη θηππνχλ ηελ επηθάλεηα ηεο πέηξαο. Με ηελ θαηεξγαζία απηή ε επηθάλεηα ηεο πέηξαο απνθηά έλα ραξαθηεξηζηηθφ «ζθάιηζκα» θαη κηα ηξαρηά θαη αλάγιπθε εκθάληζε. Ζ «θηππεηή» επηθάλεηα παξνπζηάδεη έλα ππφβαζξν δηάζηηθην απφ αλνηρηφρξσκα ζεκάδηα, ε ππθλφηεηα ησλ νπνίσλ εμαξηάηαη απφ ηελ απφζηαζε πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο νη αθκέο ηνπ εξγαιείνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θαηεξγαζία. ηελ αγνξά ππάξρεη κηα πιεζψξα εξγαιείσλ γηα «ρηχπεκα», θαζέλα απφ ηα νπνία δεκηνπξγεί δηαθνξεηηθφ θηλίξηζκα (ιεπηφ, κεζαίν, ρνληξφ «θηχπεκα, θηι) Γεληθά νη «θηππεηέο» επηθάλεηεο παξνπζηάδνπλ έλαληη ησλ γπαιηζκέλσλ ην πιενλέθηεκα φηη ππνβαζκίδνπλ ηπρφλ αηέιεηεο ηνπ πεηξψκαηνο θαη ηηο ρξσκαηηθέο ηνπ δηαθνξνπνηήζεηο, γεγνλφο πνπ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνπνηνχληαη πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε θαη θαηψηεξεο πνηφηεηαο πιηθά. Πιάθεο κε «θηππεηή» επηθάλεηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο γηα αληηνιηζζεηηθέο δαπεδνζηξψζεηο ή ζε ζπλδπαζκφ κε πιάθεο δηαθνξεηηθνχ θηληξίζκαηνο γηα λα πινπνηεζνχλ δηαθνξά δηαθνζκεηηθά κνηίβα. Υξεζηκνπνηνχληαη επίζεο ζε επελδχζεηο εμσηεξηθψλ φςεσλ θηηξίσλ, πεξηζψξηα παξάζπξσλ θαη ζπξψλ, γείζα, θιπ «Ακκνβνιηζκέλεο» επηθάλεηεο: Οη ακκνβνιηζκέλε επηθάλεηα δελ είλαη ιεία, νχηε πνιχ ηξαρηά. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη «απαιή», θαη ρσξίο αηρκεξέο αθκέο. Ζ κέζνδνο ηεο ακκνβνιήο (εθηφμεπζε θφθθσλ άκκνπ ζηελ επηθάλεηα ηνπ πεηξψκαηνο κε ηε ρξήζε πεπηεζκέλνπ αέξα) κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα δεκηνπξγία θηληξίζκαηνο αθφκα θαη ζε πιαθίδηα ιεπηνχ πάρνπο (8 mm) ζε φια ηα είδε δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, φηαλ επηδηψθεηαη κηα πνιχ ιεπηφθνθθε πθή. Δπίζεο, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κε «κάζθεο» γηα λα δεκηνπξγνχληαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ πεηξψκαηνο δηαθνζκεηηθά κνηίβα, γξάκκαηα, θαη δηάθνξα ζρέδηα. «Κακέλεο» επηθάλεηεο: πσο ππνδειψλεη ην φλνκα, πξφθεηηαη γηα ζεξκηθή δηαδηθαζία πνπ βξίζθεη εθαξκνγή ζε γξαλίηεο κε πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζε ραιαδία, θπξίσο, θαζψο θαη ζε κεξηθνχο ηχπνπο ηδεκαηνγελψλ πεηξσκάησλ. Με θιφγα πνπ θαηεπζχλεηαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ πεηξψκαηνο, ε ζεξκνθξαζία θηάλεη ζηνπο 600 ν C, κε απνηέιεζκα λα πξνθαιείηαη ζεξκηθφ ζνθ πνπ ζπλδπάδεηαη κε ηελ άκεζε ςχμε ηνπ πεηξψκαηνο κε λεξφ. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο ν ραιαδίαο ζηελ επηθάλεηα ηνπ πεηξψκαηνο δηνγθείηαη κε απνηέιεζκα λα δηαζπάηαη ε επηθαλεηαθή ζπλνρή ηνπ πεηξψκαηνο θαη ε επηθάλεηα λα «ζθάεη», απνθηψληαο κηα κέηξηα ηξαρχηεηα θαη δηαθνξεηηθφ ρξσκαηηζκφ. Ζ ζεξκηθή θαηεξγαζία ηεο επηθάλεηαο ηνπ πεηξψκαηνο ζπρλά απμάλεη θαη ηελ αληνρή ηνπ πιηθνχ ζε ρεκηθέο πξνζβνιέο θαη ζηε δηάβξσζε. Με ηελ ηερληθή ηνπ «θαςίκαηνο» ην ρξψκα ζηελ επηθάλεηα ηνπ γξαλίηε κπνξεί λα αιιάμεη ζεκαληηθά. Γηα παξάδεηγκα, ζε πνιινχο θίηξηλνπο γξαλίηεο κεηαπίπηεη ζε θνθθηλσπφ έσο 61

67 πνξηνθαιί, ελψ ζε ζθνπξφρξσκα πεηξψκαηα γίλεηαη αλνηρηφηεξν. Ζ ρξσκαηηθή κεηαβνιή είλαη εκθαλέζηεξε ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζπλδπάδνληαη νη θαηεξγαζίεο θαςίκαηνο-γπαιίζκαηνο. Ζ κεηαβνιή ηνπ ρξψκαηνο ηνπ πεηξψκαηνο κε ηελ θαηεξγαζία ηνπ «θαςίκαηνο» είλαη κηα ηδηφηεηα πνπ αμηνπνηείηαη θαηάιιεια γηα λα δεκηνπξγήζνπλ εληππσζηαθά απνηειέζκαηα. Ζ θπξία ρξήζε ησλ πιαθψλ κε «θακέλε» επηθάλεηα είλαη ζηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα θαη εηδηθφηεξα ζε εμσηεξηθέο επελδχζεηο θαηαθφξπθσλ επηθαλεηψλ. ε εζσηεξηθέο εθαξκνγέο πιάθεο κε «θακέλε» επηθάλεηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπλδπαζκφ κε γπαιηζκέλεο πιάθεο νπνχ ππάξρνπλ πξνζζεηέο απαηηήζεηο γηα αληηνιηζζεξφηεηα (παηήκαηα ζε ζθάιεο θηηξίσλ, ζηδεξνδξνκηθψλ ζηαζκψλ, αεξνδξφκηα θηι) ε πνιιά θηίξηα κηα ζπλήζεο επηινγή είλαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη πιάθεο κε «θακέλε» επηθάλεηα θαη γπαιηζκέλεο πιάθεο ζε δηάθνξνπο ζπλδπαζκνχο πνπ δεκηνπξγνχλ μερσξηζηά αηζζεηηθά απνηειέζκαηα. Δπίζεο «θακέλα» πιηθά ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά ζε εμσηεξηθέο εθαξκνγέο φηαλ ππάξρνπλ απαηηήζεηο γη κεγάιε αληνρή ηνπ πεηξψκαηνο ζηε θζνξά απφ ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. «Αληηθέ» επηθάλεηεο: Ζ θαηεξγαζία ηεο επηθάλεηαο ηεο πέηξαο κε κεηαιιηθέο «βνχξηζεο» έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ επηθαλεηαθνχ ραιαξνχ πιηθή πνπ ηπρφλ ππάξρεη. Δπίζεο κε ηελ θαηεξγαζία απηή ε επηθάλεηα γίλεηαη πην νκαιή θαη αλαδεηθλχεηαη θαιχηεξα ην ρξψκα ηνπ δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο. Οη κεραλέο κε κηα ή πεξηζζφηεξεο θεθάιεο γηα ςήθηξεο (βνχξηζεο) απνηεινχλ, ζπλήζσο, αλαπφζπαζην θνκκάηη ησλ γξακκψλ θαηεξγαζίαο κε θιφγηζηξα, κε ζθπξηά, θαη κε ακκνβνιή. Μπνξνχλ φκσο λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη απηφλνκα, είηε κε βνχξηζεο, είηε κε εηδηθνχο ηχπνπο ιεηαληηθψλ, γηα λα πξνζδψζνπλ ζηελ επηθάλεηα έλα «αληηθέ» (παιαησκέλν) θηλίξηζκα, πνπ ην δεηά ν θφζκνο ηεο αξρηηεθηνληθήο θαη ηεο δηαθφζκεζεο. Σν θφζηνο ηεο θαηεξγαζίαο απηήο είλαη γεληθά πνιχ ρακειφ ελψ ηα πξντφληα είλαη ηδηαίηεξα ειθπζηηθά γηα νξηζκέλεο εθαξκνγέο θαη γίλνληαη φιν θαη πην δεκνθηιή ζε δηεζλέο επίπεδν. Με ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία κεραληθήο «παιαίσζεο» ηεο πέηξαο απνθεχγεηαη θαη ε ρξήζε δηαβξσηηθψλ νμέσλ πνπ επίζεο κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ αληίζηνηρν αηζζεηηθφ απνηέιεζκα. «Τδξνβνιηζκέλεο» επηθάλεηεο: Σξαρηέο επηθάλεηεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ θαη κε ζπζηήκαηα εθηφμεπζεο λεξνχ ππφ πςειή πίεζε. Σν λεξφ ππφ πςειή πίεζε πξνθαιεί εθιεθηηθή δηάβξσζε ηεο δνκήο ηνπ πεηξψκαηνο θαη δεκηνπξγεί κηα ηξαρηά επηθάλεηα κε αλσκαιίεο, πνπ σο έλα βαζκφ, δίλνπλ ηελ αίζζεζε ηνπ θπζηθνχ βξάρνπ. Ζ θαηεξγαζία απηή πνπ αλαδεηθλχεη ηφζν ην ρξψκα ηνπ δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο φζν θαη ηε δνκή ηνπ, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί αθφκα θαη γηα πιάθεο ιεπηνχ πάρνπο. Σν βάζνο δξάζεο ηνπ λεξνχ ππφ πίεζε κπνξεί λα ξπζκίδεηαη, ελψ είλαη δπλαηφ λα ειέγρεηαη θαη ην απνηέιεζκα ηεο θαηεξγαζίαο, έηζη ψζηε λα απνθεχγνληαη μεθινπδίζκαηα. 62

68 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δηθόλα 10: Γηαθνξά είδε θηληξίζκαηνο γηα ηξαρηά επηθάλεηα δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο 63

69 Φηλίξηζκα πιεπξηθώλ επηθαλεηώλ (κνπξέισλ) Ζ πιεπξηθή επηθάλεηα κηαο πιάθαο καξκάξνπ είλαη εκθαλήο ζε πνιιά πξντφληα καξκάξνπ, φπσο ζε ζθαινπάηηα, πνδηέο παξαζχξσλ, κπαιθνλνπνδηέο, πάγθνπο θνπδίλαο θαη ινπηξψλ, γθηζέ θαη πάγθνπο εκπνξηθψλ ρψξσλ, καξκάξηλα ηξαπέδηα, δηάθνξα έπηπια θαη πνιιά άιια, γηα απηφ θαη απαηηείηαη θαηάιιειε, θαηά πεξίπησζε, θαηεξγαζία ηεο. «Μνπξέιν», νλνκάδεηαη ε πιεπξηθή επηθάλεηα κηαο πιάθαο καξκάξνπ, πνπ έρεη σο δηαζηάζεηο ην πάρνο θαη ην κήθνο ηεο πιάθαο Ζ πιεπξηθή επηθάλεηα ηεο πιάθαο, πνπ έρεη σο δηαζηάζεηο ην πάρνο θαη ην πιάηνο ηεο πιάθαο, νλνκάδεηαη «θεθάιη». Οη κνπξεινκεραλέο, αλάινγα κε ην κνληέιν, έρνπλ δπλαηφηεηεο γηα δηάθνξεο θαηεξγαζίεο κνπξέισλ, φπσο: θαιηκπξάξηζκα, κνξθνπνίεζε πξνθίι ίζησλ, ινμψλ, θπξηψλ ή άιινπ πεξίπινθνπ ζρήκαηνο ηειηθφ θηλίξηζκα, φπσο ιείαλζε - ζηίιβσζε, κπηδνπηάξηζκα ή/θαη ινμέο ηνκέο (θαιηζνγσληέο). Μπηδνπηάξηζκα ιέγεηαη ε επηθαλεηαθή γξακκηθή θαηεξγαζία ησλ εκθαλψλ αθκψλ κηαο πιάθαο καξκάξνπ έηζη ψζηε ε ζέζε ηνπο λα δεκηνπξγεζεί θεθιηκέλε επηθάλεηα πνιχ ιεπηνχ πιάηνπο, κε γσλία ζπλήζσο 45 σο πξνο ηελ θαηαθφξπθν. Ζ θαηεξγαζία απηή εμαιείθεη ηηο ηπρφλ αηέιεηεο ζεο αθκέο ηεο πιάθαο πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεθαλ θαηά ηελ θνπή ηεο, θαζψο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ θαηά ηελ ηνπνζέηεζε, φηαλ νη αθκέο ησλ πιαθψλ είλαη ζξπκκαηηζκέλεο. δεκηνπξγία εγθνπψλ, απιαθψζεσλ θαη θνςηψλ, φπσο εγθνπή ζε πνδηέο παξαζχξσλ γηα απνκάθξπλζε ησλ λεξψλ («πνηακφο», εγθνπέο γηα αληηνιηζζεηηθή θαηεξγαζία ζθαινπαηηψλ θ.ιπ.) Πνηακφο ιέγεηαη ην επίκεθεο απιάθη πνπ δεκηνπξγείηαη ζηελ θάησ επηθάλεηα πιάθαο καξκάξνπ πνπ πξνεμέρεη, γηα λα ζηάδνπλ απφ απηά ηα λεξά ηεο βξνρήο θαη λα κε ιεξψλνπλ ηηο θαηαθφξπθεο επηθάλεηεο. Πνδηά παξαζχξνπ είλαη n καξκάξηλε πιάθα επηθάιπςεο ζηεζαίνπ παξαζχξνπ. Σα πην ζχγρξνλα κνληέια κνπξεινκεραλψλ έρνπλ θαη πξφζζεηεο δπλαηφηεηεο. φπσο δεκηνπξγία «θηππεηνχ» θηληξίζκαηνο, εηδηθέο θαηεξγαζίεο ζε πάγθνπο θνπδίλαο (θνηιψκαηα, εγθνπέο V, θ.ά.) θ.ιπ. Απφ ηα παξαπάλσ, γίλεηαη θαλεξφ φηη νη κνπξεινκεραλέο, θαζψο πξννξίδνληαη γηα πνηθίιεο θαηεξγαζίεο, έρνπλ θαη δηαθνξνπνηεκέλεο δπλαηφηεηεο. Γηα παξάδεηγκα, ππάξρνπλ κεραλέο ζρεδηαζκέλεο κφλν γηα επζχγξακκα πξνθίι κνπξέισλ. θαζψο θαη κεραλέο ζρεδηαζκέλεο ηφζν γηα επζχγξακκα, φζν θαη θακπχινπ ζρήκαηνο πξνθίι. 64

70 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τπάξρεη κηα πνιχ κεγάιε ζεηξά κνληέισλ, κε πνιχ δηαθνξνπνηεκέλα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο, απφ κεραλέο ζρεδηαζκέλεο γηα ηηο αλάγθεο κηθξψλ καξκαξνγιπθείσλ. κέρξη απηφκαηεο κεραλέο, κε πξνγξακκαηηδφκελε CNC ιεηηνπξγία, γηα ηελ παξαγσγή κηαο κεγάιεο γθάκαο ηειηθψλ πξντφλησλ (απφ ζθαινπάηηα, κέρξη πνιχπινθνπο πάγθνπο θνπδίλαο θαη ινπηξψλ θ.ά.) ζε βηνκεραληθή θιίκαθα. Δηθόλα 11: Γηαθνξά είδε θηληξίζκαηνο πιεπξηθψλ επηθαλεηψλ Σν Μάξκαξν Γηεζλώο Σα ηειεπηαία ρξφληα ππνινγίδεηαη φηη δέθα ρψξεο θαιχπηνπλ πεξί ην 90% ηεο παγθφζκηαο πξσηνγελνχο παξαγσγήο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ. Σελ πξψηε ζέζε ζηελ θαηάηαμε θαηαιακβάλεη ε Κίλα θαη αθνινπζνχλ ε Ηηαιία θαη ε Ηλδία. Ζ Διιάδα θαηαιακβάλεη ζπλήζσο ηελ 8ε ζέζε φζνλ αθνξά ηελ εηήζηα παξαγσγή. Απφ ηηο πξψηεο ζε παξαγσγή ρψξεο ε Κίλα, ε Ηλδία θαη ε Βξαδηιία παξάγνπλ θπξίσο γξαλίηεο, ελψ ζεκαληηθφηαηεο πνζφηεηεο παξάγνπλ νη Ηηαιία, Ηζπαλία θαη Πνξηνγαιία. Αληίζεηα ζηελ Διιάδα δελ παξάγεηαη γξαλίηεο, επνκέλσο ε 65

71 θαηάηαμή ηεο αλαθνξηθά κε ηελ παξαγσγή καξκάξνπ κφλν, εθηηκάηαη φηη είλαη ζηελ 5ε ή 6ε ζέζε, θαζψο δελ ππάξρνπλ απνιχησο αθξηβή ζηνηρεία γηα ηελ πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ηνπ θάζε πιηθνχ ζηελ ζπλνιηθή παξαγσγή ησλ άιισλ ρσξψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Κίλα θαη ε Ηλδία εηζήιζαλ δπλακηθά ζηηο δηεζλείο αγνξέο, ε πξψηε ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κε γξαλίηεο θαη ε δεχηεξε κε δηάθνξα πεηξψκαηα (γξαλίηεο, φλπρεο, ςακκίηεο αιιά θαη κάξκαξα). Δπίζεο ε Σνπξθία θαη ην Ηξάλ κεηά απφ ρξφληα έθαλαλ αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπο θπξίσο κε δηάθνξνπο ηχπνπο καξκάξνπ. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ παξαπάλσ ρσξψλ είλαη ηα πινχζηα απνζέκαηα θαη εμαηηίαο ηνπ θζελνχ εξγαηηθνχ θφζηνπο νη ρακειέο ηηκέο δηάζεζεο ησλ πξντφλησλ ηνπο. Πέξα απφ ηνλ αληαγσληζκφ πνπ δεκηνπξγείηαη κεηαμχ ησλ ίδησλ θπζηθψλ ιίζσλ, θπξίσο ηα ηερλεηά πιαθίδηα θεξακηθά θαη «γξαληηέ», ην μχιν αιιά θαη δηάθνξνη ηχπνη ηερλεηψλ «γξαληηψλ» θαη «καξκάξσλ» θπξίσο Ηηαιηθήο θαη Κηλέδηθεο πξνέιεπζεο, είλαη νη κεγάινη αληίπαινη ησλ θπζηθψλ πεηξσκάησλ. Ζ επηινγή απφ ηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή θάπνηνπ απφ ηα παξαπάλσ πιηθά εμαξηάηαη αξρηθά απφ ηηο ζπλήζεηεο ηεο θάζε ρψξαο ζηελ ρξήζε πιηθψλ δαπεδνζηξψζεσλ θαη επελδχζεσλ. Σν βηνηηθφ επίπεδν θαζνξίδεη αθφκε ην είδνο θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ πιηθνχ πνπ ζα επηιερζεί. Οη ζεκαληηθφηεξεο πνζφηεηεο δηαθνζκεηηθψλ πιηθψλ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηελ θαηαζθεπή κεγάισλ project πνπ αθνξνχλ είηε δεκφζηα είηε ηδησηηθά έξγα. Σα θπξηφηεξα δεκφζηα έξγα αθνξνχλ αεξνδξφκηα, ζηαζκνχο κεηξφ θαη κεγάινπ κεγέζνπο, κνπζεία θαη κλεκεία. ηα ηδησηηθά ηελ κεξίδα ηνπ ιένληνο θαηαιακβάλνπλ μελνδνρεία, ζπγθξνηήκαηα θαηνηθηψλ θαη γξαθείσλ θαη αιπζίδεο θαηαζηεκάησλ (ηξαπεδψλ, ιηαληθήο πψιεζεο, εζηίαζεο). Γηα ηα έξγα απηά απαηηνχληαη κεγάιεο πνζφηεηεο απφ δηάθνξνπο ηχπνπο πιηθψλ ζε εηδηθέο σο επί ην πιείζηνλ δηαζηάζεηο, ηα αλαιακβάλνπλ θπξίσο κεγάιεο εηαηξείεο θαη ηα εκπιεθφκελα κέξε δεζκεχνληαη κε ηελ ππνγξαθή ζπκβάζεσλ γηα ηηο ηηκέο ηηο πνηφηεηεο, ηνπο ρξφλνπο παξάδνζεο θ.ιπ. Αληίζεηα νη κεκνλσκέλνη ηδηψηεο πξνκεζεχνληαη κηθξέο πνζφηεηεο ηππνπνηεκέλσλ σο επί ην πιείζηνλ δηαζηάζεσλ ζπλήζσο γηα θαηνηθίεο, ελψ ζεκαληηθέο πνζφηεηεο θαηαλαιψλνληαη γηα ηελ θαηαζθεπή ηαθηθψλ κλεκείσλ. Γηα ην κάξκαξν ε δηαθήκηζε θαη ε χπαξμε αξθεηψλ θαη ηθαλψλ εκπφξσλ θαη πσιεηψλ είλαη παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα πιεξνθνξήζνπλ θαη λα θαηεπζχλνπλ ην θαηαλαισηηθφ θνηλφ ζηελ ελδεδεηγκέλε ιχζε. Πνιιέο θνξέο ε επηινγή βαζίδεηαη κφλν ζε αηζζεηηθά θξηηήξηα, ρσξίο λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη θπζηθνκεραληθέο ηδηφηεηεο ηνπ πιηθνχ, κε απνηέιεζκα λα κελ επηιέγεηαη ην θαηάιιειν πιηθφ γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε ρξήζε, λα ππάξρνπλ αζηνρίεο θαη δεκηνπξγία δπζκελήο άπνςεο γηα ην κάξκαξν. Γελ πξέπεη λα αγλνείηαη αθφκε θαη ε ζπκκεηνρή ησλ ηνπνζεηεηψλ. Γηα θπζηθά πιηθά θαη θπξίσο γηα ην κάξκαξν πνπ δελ παξνπζηάδνπλ ηελ απφιπηε νκνηνκνξθία ησλ ηερλεηψλ, ε θαθή ηνπνζέηεζε είλαη ίζσο ν θπξηφηεξνο ιφγνο γηα ηα παξάπνλα ησλ θαηαλαισηψλ. Έηζη ε χπαξμε εθπαηδεπκέλσλ ηερληηψλ 66

72 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ κε εκπεηξία είλαη απαξαίηεηε, ελψ ε εχθνιε ή φρη ηνπνζέηεζε θάπνησλ πιηθψλ θαη ην κέγεζνο ηνπ πξνζδνθψκελνπ θέξδνπο απφ ηελ εξγαζία ηνπο είλαη παξάγνληεο, πνπ ηνπο επεξεάδνπλ ζην λα θαζνδεγνχλ ηνπο ακθηηαιαληεπφκελνπο πειάηεο ζε ζπγθεθξηκέλα πιηθά. Οη αγνξέο ζηηο νπνίεο θαηεπζχλνληαη ηα ειιεληθά κάξκαξα κπνξεί λα εηπσζεί φηη είλαη ζε γεληθέο γξακκέο νη Ζ.Π.Α., ρψξεο ηεο Άπσ Αλαηνιήο, ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο, ρψξεο ηεο Δ.Δ. θαη ρψξεο ηεο πξψελ Αλαηνιηθήο Δπξψπεο νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ ζπγθεθξηκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο. Ζ αγνξά ησλ Ζ.Π.Α. δεηά θαηεξγαζκέλα πξντφληα έγρξσκσλ θπξίσο καξκάξσλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εηζαγσγψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ζηελ ρψξα γίλεηαη απφ ηελ Βξαδηιία, ην Μεμηθφ, ηελ Κίλα, ην Παθηζηάλ θαη ηελ Ηλδία. Δπί πιένλ ε κεγάιε πηψζε ηνπ δνιαξίνπ έρεη δεκηνπξγήζεη επηπιένλ αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο ζπλεξγαδφκελεο κε ηηο Ζ.Π.Α. εηαηξείεο, θάηη πνπ επεξεάδεη βέβαηα θαη ηηο ππφινηπεο πσιήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην ίδην λφκηζκα. ηελ Άπσ Αλαηνιή ν κεγαιχηεξνο πειάηεο είλαη ε Κίλα πνπ πξνκεζεχεηαη θπξίσο ιεπθά δνινκηηηθά νγθνκάξκαξα απφ ηελ Γξάκα, ζεκαληηθέο πνζφηεηεο απφ ηα νπνία πξνκεζεχεηαη επίζεο ε Σατβάλ θαη ην Υνλγθ Κφλγθ, ην νπνίν καδί κε ηελ Ηαπσλία, ηελ ηγθαπνχξε θαη ηελ Ν Κνξέα απνηεινχλ ηνπο θπξηφηεξνπο αγνξαζηέο θαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ. Απνδέρνληαη κηα κεγάιε γθάκα πνηνηήησλ κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηελ απαίηεζε γηα κεγάιεο πνζφηεηεο. ηηο ρψξεο ηεο Μ. Αλαηνιήο ε. Αξαβία, ν Λίβαλνο θαη ην Ηζξαήι απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πειάηεο, ησλ νπνίσλ ν θπξηφηεξνο πξνκεζεπηήο είλαη ε Ηηαιία. Ζ γεληθφηεξε νηθνλνκηθή θξίζε ζε ζπλάξηεζε κε ηηο αιιεπάιιειεο θξίζεηο ζηελ πεξηνρή είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο θαη ηελ κείσζε ηεο νηθνλνκηθήο επκάξεηαο. Έηζη πεξηνξίζηεθαλ ηα κεγάια θαη αθξηβά έξγα θαη ε δήηεζε αθνξά θπξίσο θαηεξγαζκέλα πξντφληα θζελψλ δηαινγψλ ιεπθψλ καξκάξσλ. ηελ επξχηεξε πεξηνρή κπνξεί λα ππαρζεί θαη ε Σνπξθία ε νπνία πξνκεζεχεηαη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο θαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ. Απφ ηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ε Ηζπαλία θαη ε Ηηαιία πξνκεζεχνληαη ηφζν αθαηέξγαζηα φζν θαη θαηεξγαζκέλα πξντφληα, ελψ ε Κχπξνο θαη ε Γεξκαλία θπξίσο πιάθεο θαη θαηεξγαζκέλα πξντφληα φισλ ησλ απνρξψζεσλ. Απφ ηηο ρψξεο ηεο Α. Δπξψπεο νη θπξηφηεξνη πειάηεο είλαη ε Ρσζία θαη ε Οπθξαλία πνπ αγνξάδνπλ θαηεξγαζκέλα πξντφληα φισλ ησλ απνρξψζεσλ. εκαληηθέο πνζφηεηεο ρακειήο αμίαο εκίιεπθσλ θπξίσο νγθνκαξκάξσλ απφ Καβάια αιιά θαη Γξάκα πξνκεζεχνληαη ε Βνπιγαξία θαη ε Αιβαλία. Ζ θπξηφηεξε πξνυπφζεζε πνπ πξέπεη λα ηεξείηαη πξνθεηκέλνπ λα έρεη έλα πιηθφ πξννπηηθέο εηζφδνπ θαη θαηαμίσζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο είλαη ε δπλαηφηεηα ζπλερνχο πξνκήζεηαο ζεκαληηθψλ πνζνηήησλ ζηαζεξψλ δηαινγψλ ζε ζπκθσλεκέλα ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Σν κεζνδηάζηεκα αλάκεζα ζε δηαδνρηθέο θνξηψζεηο είλαη αλάινγα κε ηελ πνζφηεηα ζπλήζσο έλαο κε δχν κήλεο. Σν ζέκα ηεο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο (αληαγσληζηηθέο ηηκέο θαη επλντθνί φξνη πιεξσκήο) είλαη έλαο αθφκε ζνβαξφο παξάγνληαο γηα λα επέιζεη ζπκθσλία κεηαμχ πξνκεζεπηή 67

73 θαη πειάηε, ελψ απαξαίηεην είλαη επίζεο ην ζσζηφ θηλίξηζκα θαη ε ζσζηή θαη ζηηβαξή ζπζθεπαζία ησλ πξντφλησλ. Απηφ πνπ ηειηθά θξίλεηαη απφ έλαλ ζνβαξφ πειάηε θαη θαζνξίδεη ην αλ ζα έρεη ζπλέρεηα ε ζπλεξγαζία ηνπ κε θάπνηνλ πξνκεζεπηή, είλαη ε αμηνπηζηία ηνπ ηειεπηαίνπ ζρεηηθά κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ παξαπάλσ πξνυπνζέζεσλ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ζην παξειζφλ Διιεληθέο εηαηξείεο θαη θπξίσο επθαηξηαθνχ ραξαθηήξα, δελ ήηαλ ζπλεπείο κε ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο κε απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία θαθήο θήκεο γηα ηνλ θιάδν ζην εμσηεξηθφ. Έηζη παξά ηηο πξνζπάζεηεο ησλ ζνβαξψλ εηαηξεηψλ γηα αληηζηξνθή απηνχ ηνπ θιίκαηνο, πνπ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ έρεη επηηεπρζεί, αθφκε θαη ζήκεξα γηα κεγάια project ν θαηαζθεπαζηήο-πειάηεο δελ επηζπκεί απεπζείαο επαθή κε ηνλ Έιιελα πξνκεζεπηή, πξνηηκά λα κεζνιαβεί κεηαμχ ηνπο κηα Ηηαιηθή ζπλήζσο εηαηξεία εγλσζκέλεο αμηνπηζηίαο. ήκεξα κε ηελ ππνζηήξημε ησλ αξκφδησλ θξαηηθψλ θνξέσλ θαη ησλ επηκειεηεξίσλ είλαη εχθνιν γηα νπνηαδήπνηε ζηνηρεησδψο νξγαλσκέλε εηαηξεία λα πξαγκαηνπνηήζεη εμαγσγέο, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη πξφηεξε εκπεηξία. εκαληηθή βνήζεηα κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ θαη νη ηξάπεδεο πνπ εκπιέθνληαη ζηελ δηαδηθαζία ηεο πιεξσκήο κε άλνηγκα πίζησζεο ή έλαληη θνξησηηθψλ εγγξάθσλ θαη κεζνιαβνχλ γηα ηελ επηθνηλσλία κε ηελ ηξάπεδα ηνπ πειάηε. Οη εθηεισληζηέο απφ ηελ πιεπξά ηνπο κπνξνχλ λα παξάζρνπλ ηελ απαξαίηεηε βνήζεηα ζηνλ ηνκέα ηνπο, αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ ηζρχνπλ ζε θάζε ρψξα θαη ηηο ηζρχνπζεο δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο. Γηα παξάδεηγκα νη ρψξεο ηεο Άπσ Αλαηνιήο δεηνχλ ζπγθεθξηκέλα πηζηνπνηεηηθά θαη απηέο ηεο Μ. Αλαηνιήο ζεψξεζε ησλ εγγξάθσλ απφ ηηο πξεζβείεο ηνπο ζηελ Αζήλα. Αθφκε ε Κίλα, ην Υνλγθ Κνλγθ θαη ηειεπηαία θαη νη Ζ.Π.Α., απαηηνχλ λα ζπλνδεχεηαη ην εμαγφκελν εκπφξεπκα απφ πηζηνπνηεηηθφ θπηνυγείαο πνπ εθδίδεηαη απφ Τπεξεζία ηνπ Τπ. Γεσξγίαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ βεβαηψλεηαη φηη δελ πεξηέρνληαη επηβιαβείο νξγαληζκνί ζηελ μπιεία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ ζπζθεπαζία ησλ πξντφλησλ, κεηά απφ απεληφκσζε πνπ δηελεξγείηαη απφ δηαπηζηεπκέλν θνξέα πξηλ ηελ απνζηνιή ζηελ ρψξα εμαγσγήο Σα Διιεληθά Μάξκαξα Ο πινχηνο ηεο Διιάδαο ζε θνηηάζκαηα καξκάξνπ εθιεθηήο πνηφηεηαο, θπξίσο ιεπθά, ζε ζπλδπαζκφ κε κηα καθξφρξνλε παξάδνζε ζηελ ηέρλε ηνπ καξκάξνπ πνπ νη ξίδεο ηεο ράλνληαη ζηα βάζε ησλ αηψλσλ, έρνπλ ζπκβάιεη απνθαζηζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο ζεκεξηλήο, ζχγρξνλεο θαη δπλακηθήο ειιεληθήο βηνκεραλίαο καξκάξνπ πνπ θαηαηάζζεηαη ζηηο πξψηεο ζέζεηο ηεο παγθφζκηαο βηνκεραλίαο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, ηφζν απφ κέγεζνο παξαγσγήο φζν θαη χθνο εμαγσγψλ. Ο αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ ππνινγίδεηαη ζε πεξίπνπ θαη πεξηιακβάλεη κηθξέο, αιιά θαη κεγάιεο κνλάδεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ζεκαληηθέο 68

74 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ επελδχζεηο θαη είλαη απφ άπνςε κεγέζνπο θαη εθζπγρξνληζκνχ απφ ηηο θαιχηεξεο ηεο Δπξψπεο. ηνλ θιάδν απαζρνινχληαη πεξηζζφηεξα απφ άηνκα ζπλνιηθά, απφ ηα νπνία έλα αμηφινγν πνζνζηφ έρεη πςειφ βαζκφ εμεηδίθεπζεο ζηνπο ηνκείο εμφξπμεο, θαηεξγαζίαο θαη ηνπνζέηεζεο. Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο καξκάξνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζπλήζσο ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο παξαθάησ ηνκείο: 1. Λαηνκεία, 2. Κνπή ή/θαη θαηεξγαζία, 3. Καηαζθεπή θαιιηηερλεκάησλ, ηαθηθψλ, εθθιεζηαζηηθψλ κλεκείσλ, 4. Δκπφξην φγθσλ θαη πξντφλησλ καξκάξνπ ζηελ εγρψξηα ή/θαη δηεζλή αγνξά, 5. Σνπνζέηεζε - εθαξκνγέο καξκάξνπ. Πνιιέο επηρεηξήζεηο έρνπλ επηηχρεη κηα θάζεηε νξγάλσζε θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε φινπο ηνπο παξαπάλσ ηνκείο. Οη επηρεηξήζεηο εθκεηαιιεχνληαη ζπλήζσο πεξηζζφηεξα απφ έλα ιαηνκεία, δηαζέηνπλ εξγνζηάζηα θνπήο θαη θαηεξγαζίαο, θαζψο θαη δπλακηθά εκπνξηθά ηκήκαηα γηα ηηο εμαγσγηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ απμαλφκελε δήηεζε ειιεληθψλ καξκάξσλ ζην εμσηεξηθφ νδήγεζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξηθνχ ηνκέα. Τπάξρνπλ ζήκεξα αξθεηέο επηρεηξήζεηο πνπ αζρνινχληαη κφλν κε ην εμαγσγηθφ εκπφξην. Απηέο αγνξάδνπλ κάξκαξα απφ κηθξέο κνλάδεο, πνπ δελ έρνπλ θαηάιιειε εμαγσγηθή νξγάλσζε θαη ηα δηαζέηνπλ ζην εμσηεξηθφ. χκθσλα κε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία θαη ζπγθεθξηκέλα κε ην άξζξν 1, 3, ηνπ Μεηαιιεπηηθνχ Κψδηθα (Π.Γ ) ην κάξκαξν έρεη ραξαθηεξηζηεί ιαηνκηθφ νξπθηφ. Σα ιαηνκεία καξκάξσλ ζηελ Διιάδα ξπζκίδνληαη κε ηνλ λφκν 669/77. Οη άδεηεο εθκεηάιιεπζεο ρνξεγνχληαη επί κηζζψζεη γηα 15 ρξφληα κε δηθαίσκα αλαλέσζεο, ππφ πξνυπνζέζεηο έσο ηα 40 ρξφληα. Σα κάξκαξα αλήθνπλ ζηνλ ηδηνθηήηε ηνπ εδάθνπο, δειαδή ζην Γεκφζην, ζηνλ Γήκν ή ζε Ηδηψηε. Σν δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο εθρσξείηαη κε ζπκβνιαηνγξαθηθή πξάμε ζηνλ εθκεηαιιεπηή. Γηα ηελ έθδνζε ηεο άδεηαο, πνπ ρνξεγεί ε Δπηζεψξεζε Μεηαιιείσλ, απαηηείηαη ε ζχκθσλνο γλψκε πνιιψλ ππεξεζηψλ θαη κειέηε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. Ζ δηαδηθαζία έθδνζεο αδεηψλ εθκεηάιιεπζεο είλαη ρξνλνβφξα, πξάγκα πνπ δξα απνηξεπηηθά γηα ην ελδηαθέξνλ γηα λέα ιαηνκεία θαη θαηλνχξηα είδε καξκάξσλ. Άιιν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Έιιελεο παξαγσγνί νθείιεηαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο, θαζψο ε λνκνζεζία γίλεηαη νινέλα θαη απζηεξφηεξε, δεκηνπξγψληαο δπζθνιίεο ζηελ εθκεηάιιεπζε λέσλ θαη ηε ζπλέρηζε ησλ παιαηψλ θνηηαζκάησλ εμαηηίαο πεξηβαιινληηθψλ ή θαη άιισλ πεξηνξηζκψλ. Ζ επηβνιή ζε εθαξκνγή νδεγηψλ ηεο Δ.Δ. απζηεξφηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ δεκηνπξγνχλ πέξαλ ησλ δηαδηθαζηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη επηπιένλ δαπάλεο, πνπ ζε ζπλάξηεζε κε ην απμεκέλν εξγαηηθφ θφζηνο δπζρεξαίλνπλ ηελ εμαγσγή ησλ Διιεληθψλ καξκάξσλ. 69

75 Πέξα ηεο αηζζεηηθήο αμίαο ηνπ καξκάξνπ, ηα πιηθά απηά έρνπλ θαη κεγάιν νηθνλνκηθφ ελδηαθέξνλ. Δίλαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ πεξηθέξεηα (νξεηλέο πεξηνρέο, απνκνλσκέλα λεζηά, θιπ.) νδεγψληαο έηζη ζε αλάπηπμε. Ζ κεηέπεηηα κεηαθνξά, θαηεξγαζία, εμαγσγή, ηνπνζέηεζε θ.α. ππνβνεζνχλ νηθνλνκηθά πνιινχο ηνκείο πνπ εκπιέθνληαη, ηφζν ππεξεζίεο, φζν θαη ηδηψηεο. Οη εμαγσγέο ησλ καξκάξσλ, εθηφο ηνπ πξνθαλνχο νηθνλνκηθνχ νθέινπο κε ηελ εηζαγσγή ζπλαιιάγκαηνο, δξνπλ σο πξεζβεπηέο δηαθήκηζεο φρη κφλνλ ηεο Διιάδαο γεληθά, αιιά θαη ησλ πεξηνρψλ εμφξπμεο ηνπ θάζε πιηθνχ. (π.ρ. κάξκαξν Πεληέιεο, Πάξσλα, Θάζνπ, Πάξνπ, Βφιαθα, θ.α.) Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα εξγνζηάζηα δηαζέηνπλ εμνπιηζκφ, θχξην θαη βνεζεηηθφ, ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο θαη κπνξνχλ λα παξάγνπλ ηειηθά πξντφληα καξκάξνπ θάζε είδνπο, φπσο ιεπηά πιαθίδηα ηππνπνηεκέλσλ δηαζηάζεσλ, είδε πγηεηλήο, δηαθνζκεηηθά πξντφληα καξκάξνπ, κλεκεία, θαιιηηερλήκαηα θ.ά., θαζψο θαη πξντφληα εηδηθψλ δηαζηάζεσλ. Σν ζεκαληηθφ φκσο είλαη φηη κπνξνχλ λα ηθαλνπνηήζνπλ απφιπηα ηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηεο πειαηείαο ηνπο θαη λα αληαπνθξηζνχλ κε ζπλέπεηα ζηνπο ζπκθσλεκέλνπο ρξφλνπο παξάδνζεο θαη ηηο εθάζηνηε θαζνξηδφκελεο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο. Ζ εμαηξεηηθή πνηφηεηα ησλ ειιεληθψλ καξκάξσλ θαη ν πςειφο βαζκφο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο εγρψξηαο βηνκεραλίαο, ε νπνία αληαπνθξίλεηαη απφιπηα ζηηο απαηηήζεηο ηεο μέλεο αγνξάο, έρεη νδεγήζεη ζε κηα ζηαζεξή αχμεζε ησλ εμαγσγψλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εμαγσγψλ ειιεληθψλ καξκάξσλ είλαη ιεπθά θαη εκίιεπθα, φπσο ηα ιεπθά ηεο Θάζνπ, ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο, ηνπ Γηνλχζνπ-Πεληέιεο θ.ά. Δπίζεο, εμάγνληαη αξθεηέο πνζφηεηεο ρξσκαηηζηψλ καξκάξσλ απφ δηάθνξεο πεξηνρέο, θπξίσο πξάζηλα, καχξα, γθξη. Σα ειιεληθά κάξκαξα εμάγνληαη θπξίσο ζε πιάθεο θαη πιαθίδηα ηππνπνηεκέλσλ δηαζηάζεσλ, δηάθνξα θαιιηηερλήκαηα θαη άιια ηειηθά πξντφληα. Δμάγνληαη επίζεο θαη πνζφηεηεο νγθνκαξκάξσλ θαη πιαθψλ ηειάξνπ. Αλ θαη ν αληαγσληζκφο, ζηε δηεζλή αγνξά ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ είλαη ζθιεξφο, ε ειιεληθή καξκαξνβηνκεραλία βξίζθεηαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν θαη έρεη δπλαηφηεηεο γηα παξαπέξα αλάπηπμε. Δίλαη γεγνλφο φηη φιν θαη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο θαηεπζχλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο κε επηηπρία πξνο ηε δηεζλή αγνξά. Ο δπλακηζκφο ηνπο, ε εμαγσγηθή ηνπο νξγάλσζε θαη ε ζπζηεκαηηθή πιένλ ζπκκεηνρή ηνπο ζε δηεζλείο εθζέζεηο καξκάξνπ πνπ γίλνληαη ζε φιν ηνλ θφζκν, φπσο ζηελ Ηηαιία, ζηε Γεξκαλία, ζηηο Ζ.Π.Α., ζηελ Σατβάλ, έρνπλ ζπκβάιεη απνθαζηζηηθά ζην λα γλσξίζεη ηα ειιεληθά κάξκαξα πεξηζζφηεξνο θφζκνο θαη λα εθηηκήζεη ηελ πνηνηηθή ηνπο ππεξνρή. Σα ειιεληθά κάξκαξα πνηθίινπλ κεηαμχ ηνπο φρη κφλν ζην ρξψκα, αιιά θαη ηδηφηεηεο ηνπο. Ζ ρψξα καο είλαη πινχζηα ζε πεηξψκαηα δηαθνξεηηθήο πνηφηεηαο, θαη απηφο είλαη έλαο ζεκαληηθφο ιφγνο πνπ δηαηεξεί κηα πςειή ζέζε ζηηο παγθφζκηεο αγνξέο. Δπηγξακκαηηθά αο αλαθέξνπκε κεξηθέο ηδηφηεηεο απφ ηα πην γλσζηά κάξκαξα πνπ εμνξχζζνληαη ζηνλ Διιεληθφ ρψξν. 70

76 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Πίλαθαο 8: Μάξκαξα Γηαθνζκεηηθά Πεηξψκαηα Μαθεδνλίαο - Θξάθεο Ολνκαζία Σνπνζεζία Δμόξπμεο Α Β Βφιαθα Γξάκαο Λεπθφ Βφιαθαο (Γξάκα) ,41 0, ,8 136,1 5,9 5,64 145,2 4,67 46 Γξαλίηεο Γξάκαο Λεπθφ Γξαλίηεο (Γξάκα) ,64 0, ,3 5,81 6,56 97,97 4,47 51 Θάζνπ Θενιφγνπ Κξπζηαιιίλα Ζκίιεπθε Θενιφγνο (Θάζνπ) ,14 0, ,2 38 Θάζνπ Ληκέλα Υηνλφιεπθν Ληκέλαο Θάζνπ ,45 0, ,29 40 Θάζνπ αιηάξαο Υηνλφιεπθν Παλαγία Θάζνπ ,43 0, ,33 40 Θάζνπ Σξεηο Γθξεκνί Λεπθφ Θάζνο ,45 0, ,87 43 Νέζηνπ εκίιεπθν Νέζηνο (Καβάια) ,4 0, ,31 9,55 9,27 62,98 3,84 31 Νηθεζηαλήο Λεπθφ Νηθεζηαλή (Καβάια) ,83 0, ,5 124,5 23,08 19,83 109,3 2,25 66 Πεγψλ Γξάκαο Λεπθφ Πεγέο (Γξάκα) 7,5 92, ,53 0, ,9 176,2 15,65 13,76 101,4 2,45 41 Ππξγί Γξάκαο Λεπθφ Πχξγη (Γξάκα) ,49 0, ,5 139,1 14,18 10,92 66,25 3,51 55 ηελσπνχ Ζκίιεπθν ηελσπφο (Καβάια) ,24 0, ,85 51,3 16,35 15,08 54,78 1,94 41 Σξαλνβάιηνπ Λεπθφ Σξαλφβαιηνο ,28 0,1 24,5 89,7 78,8 8,9 15,6 83,9 2,68 65 ΤΠΟΜΝΖΜΑ Α: Αζβεζηίηεο (βάξνο %) Β: Γνινκίηεο (βάξνο %) 1. Φαηλφκελν Δηδηθφ Βάξνο DIN (kg/m3) 2. πληειεζηήο αλνηθηνχ πνξψδνπο DIN (wt.%) 3. πληειεζηήο απνξξνθεηηθφηεηαο DIN (wt.%) 4. Μέηξν ειαζηηθφηεηαο ASTM C-170 (GPa) 5. Αληνρή ζηε ζιίςε (μεξή θαηάζηαζε) DIN (N/mm2) 6. Αληνρή ζηε ζιίςε (πγξή θαηάζηαζε) DIN 5210 (N/mm 2 ) 7. Αληνρή ζηελ θάκςε (μεξή θαηάζηαζε) (MPa) 8. Αληνρή ζηε θάκςε (πγξή θαηάζηαζε) DIN (ΜPa) 9. Θιίςε κεηά απφ Φχμε Απφςπμε DIN & (N/mm 2 ) 10. Φζνξά κεηά απφ ηξηβή DIN (mm) 11. Αληνρή ζηελ Πξφζθξνπζε UNI-C (cm) (kg,/mm 2 ) - ηνηρεία από δνθηκέο αλαιύζεηο Η.Γ.Μ.Δ 71

77 Πίλαθαο 9: Μάξκαξα Γηαθνζκεηηθά Πεηξψκαηα Λνηπψλ Πεξηνρψλ Ολνκαζία Αγίαο Μαξίλαο Ζκίιεπθν Σνπνζεζία Δμόξπμεο Αγία Μαξίλα (Αηηηθή) Α Β , ,3 8,55 117,4 Αιηβεξίνπ Γθξη Αιηβέξη Δχβνηαο , ,3 7,54 135,5 Βπηίλαο Μαχξν Βπηίλα Αξθαδίαο , ,74 Γηδχκσλ Μπεδ Γίδπκα (Αξγνιίδα) , ,81* Γηνλχζνπ Λεπθφ Γηφλπζνο (Αηηηθή) , ,3 6,68 130,4 Γφκβξαηλαο Μπεδ Γφκβξαηλα Βνησηίαο , ,49 Ησάλληλα «ζπέζηαι» κπεδ Καξλαδέηθσλ Μπεδ Κιεκαηηά (Ησάλληλα) Καξλαδέηθα (Αξγνιίδα) , , ,5 4,79* 144 2,88* Κξήηεο Αιάβαζηξν Κξήηε , ,68 Λαχθνπ (Πειίνπ) Ρνδ Λαχθνο (Μαγλεζία) , ,41* Λεηβαδηάο Μαχξν Λεηβαδηά (Βνησηία) , ,59* Λπγνπξηνχ Μπεδ Λπγνπξηφ (Αξγνιίδα) , ,12* Μάλεο Κξπζηαιιίλα εκίιεπθε Γπξφο (Λαθσλία) ,25 624, 3 149,54 6,80 Μπθελψλ Μπεδ - Κφθθηλν Νάμνπ Κξπζηαιιίλα Λεπθή Πάξλσλα Ζκίιεπθν ηαπξνπφδη (Αξγνιίδαο) Κπλίδαξνο Νάμνπ Άγηνο Πέηξνο (Αξθαδία) , ,26* , ,8 8,56 144, , ,2 7,50 136,0 Πάξνπ εκίιεπθν Μαξάζη Πάξνπ , ,4 7,29 122,2 Πεληέιεο Λεπθφ Πεληέιε (Αηηηθή) , ,4 6,17 141,2 Πηειένπ Ρνδ Πηειεφο Μαγλεζία , ,0 6,09 132,1 Ρηηζψλαο Κφθθηλν ηπξψλ Πξάζηλν Σήλνπ Πξάζηλν Φαλαξηνχ Σξνηδήλαο Κφθθηλν Ρηηζψλα (Δχβνηα) ηχξα (Δχβνηα) Σήλνο Φαλάξη Σξνηδήλαο (Αξγνιίδα) , , , ,7 2, ,7 6,37 153, ,50* , ,35 Υίνπ Καθέ Λαγθάδα (Υίνο) , ,78 ΤΠΟΜΝΖΜΑ Α: Αζβεζηίηεο (βάξνο %) Β: Γνινκίηεο (βάξνο %) 12. Φαηλφκελν εηδηθφ βάξνο (kg/m 3 ) 13. Τδαηναπνξξφθεζε (%) 14. Αληνρή ζε ζιίςε (kg/cm 2 ) 15. Αληνρή ζε εθειθπζκφ απφ θάκςε (kg/cm 2 ) 16. Μέηξν ειαζηηθφηεηαο (TN/cm 2 ) 17. Αληνρή ζε θζνξά απφ ηξηβή (mm), φπνπ (*) ε κέηξεζε θαηά DIN Μηθξνζθιεξφηεηα (kg,/mm 2 ) - ηνηρεία απφ δνθηκέο αλαιχζεηο Η.Γ.Μ.Δ 72

78 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δλδεηθηηθέο Σηκέο θαη Κόζηε Παξαθάησ ζα επηρεηξήζνπκε λα παξνπζηάζνπκε ηηο ηξέρνπζεο ηηκέο ησλ Διιεληθψλ καξκάξσλ πνπ πξνζθέξνληαη γηα ρξήζεηο ζε δνκηθά έξγα απηήλ ηελ επνρή. Πξψηα ζε πξνηίκεζε έξρνληαη ηα ιεπθά αζβεζηηηηθά ηνπ Γηνλχζνπ, Βφινπ, Νάμνπ, Κνδάλεο. Ζ ηηκή ησλ καξκάξσλ επεξεάδεηαη αλάινγα κε ηελ ιεπθφηεηα ηνπο θαη ησλ ιεπθψλ θξπζηάιισλ πνπ εκπεξηέρνπλ. Αθνινπζνχλ σο πην θηελά ηα κπεδ κάξκαξα. Σέηνηα είλαη ησλ Ησαλλίλσλ, ηα Καξλαδέηθα θαη ηνπ Λπγνπξηνχ Αξγνιίδαο. Γηάθνξα άιια, φπσο πξάζηλα Σήλνπ, Κξήηεο, θ.α. ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κηθξφηεξεο πνζφηεηεο κε ηηκέο ζπλήζσο ελδηάκεζεο ησλ ιεπθψλ θαη ησλ κπεδ. Σα δνινκηηηθά ηεο Βνξείνπ Διιάδαο (Γξάκαο θαη Θάζνπ) παξφιν πνπ απηή ηε ζηηγκή έρνπλ πςειή δήηεζε θαη ηηκή, πσινχληαη θπξίσο ζην εμσηεξηθφ σο επί ην πιείζηνλ ζηηο αγνξέο ηεο Άπσ Αλαηνιήο. Αθνινπζεί έλαο πίλαθαο κε ελδεηθηηθέο ηηκέο κεξηθψλ καξκάξσλ ηεο Διιάδαο ζηηο ζπλεζηζκέλεο δηαζηάζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ΓΗΟΝΤΟΤ EXTRA Πίλαθαο 10: Δλδεηθηηθέο ηηκέο Διιεληθψλ Μαξκάξσλ ΓΑΠΔΓΑ ζε m 2 60x60x2 40x40x2 30x60x2 ΚΑΛΔ 3 / 2 Αλά κέηξα κήθνπο ΔΗΓΗΚΔ ΓΗΑΣΑΔΗ Μέρξη 40cm Από 40cm ~ ΓΗΟΝΤΟΤ Α ~80 >100 ΒΟΛΟΤ ΛΔΤΚΟ ~80 >100 ΚΑΡΝΑΕΔΗΚΟ ~ ~100 ΛΤΓΟΤΡΗΟ ~ ~100 ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ ~30 ~40 ~40 ~80 ΣΖΝΟΤ ΠΡΑΗΝΟ ~100 ~60 ~60 ~100 Οη ηηκέο είλαη ζε επξψ. ( ) Οη ηηκέο πνπ αλαθέξζεθαλ ζηνλ αλσηέξσ πίλαθα αθνξνχλ ηελ αγνξά ηνπ πιηθνχ. Γηα ζνβαηεπηά νη ηηκέο θπκαίλνληαη γεληθά απφ 4 έσο 10 επξψ αλάινγα ην κάξκαξν, ην πιάηνο θαη ηελ ηειηθή επεμεξγαζία. Ζ ηειηθή ηηκή ζην δνκηθφ έξγν ζα επεξεαζηεί θαη απφ άιινπο παξάγνληεο φπσο ε κεηαθίλεζε θαη ε ηνπνζέηεζε. Ζ ζπληήξεζε ηνπ καξκάξνπ θαη γεληθά ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ είλαη κεδακηλή, εθηφο απφ κεξηθέο πεξηπηψζεηο πνπ ίζσο ρξεηάδεηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί αδηαβξνρνπνίεζε, εθφζνλ ην πιηθφ επηιεγεί ζσζηά θαη ε ηνπνζέηεζε γίλεη ρσξίο ιάζε. 73

79 Παξαθάησ ζα παξνπζηαζηεί έλαο πίλαθαο κε ελδεηθηηθέο ηηκέο θαη θφζηε ηνπνζέηεζεο θαη κεηαθνξάο: Πίλαθαο 11: Δλδεηθηηθά θφζηε ηνπνζέηεζεο ΓΑΠΔΓΑ ΚΑΛΑ ΟΒΑΣΔΠ Η ΠΟΓΗΔ ΔΠΔΝΓΤΖ ΠΑΓΚΟ Αλά m 2 Αλά m Αλά m Αλά m 2 Αλά m 2 Αλά m Μεηαθνξηθά 1 Σνπνζέηεζε: εξγαζία, πιηθά ΗΚΑ εξγαηηθώλ Μεηαιιηθά ζηεξίγκαηα Κνηινδνθνί Οη ηηκέο είλαη ζε επξψ. ( ) ιεο νη αλσηέξσ ηηκέο είλαη ελδεηθηηθέο, ζχκθσλα κε ηηκέο πνπ δφζεθαλ απφ εκπφξνπο καξκάξσλ θαη ηνπνζεηεηέο Σα Διιεληθά Μάξκαξα αλά Πεξηνρέο Σα απνζέκαηα ησλ θνηηαζκάησλ καξκάξνπ ζηελ Διιάδα είλαη ηεξάζηηα, πνιινί κάιηζηα ηα ραξαθηεξίδνπλ πξαθηηθά αλεμάληιεηα. Τπάξρεη κηα κεγάιε πνηθηιία καξκάξσλ ζε δηάθνξνπο ρξσκαηηζκνχο θαη ηχπνπο, θπξίσο φκσο ιεπθά κάξκαξα, νξηζκέλα απφ ηα νπνία είλαη απφ ηα θαιχηεξα κάξκαξα ηνπ θφζκνπ. Γη' απηφ θαη ε Διιάδα ζεσξείηαη ε ρψξα κε ηε κεγαιχηεξε πνηθηιία ζε ιεπθά θαη αλνηρηφρξσκα κάξκαξα. Δθηφο απφ ηα ιεπθά, ππάξρνπλ θαη πνιινί ηχπνη ρξσκαηηζηψλ, φπσο καχξα κάξκαξα, γθξη, κπεδ, θφθθηλα, πξάζηλα θ.ά. κε πνιχ θαιά πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Δμνξχζζνληαη, επίζεο, ηξαβεξηίλεο θαη φλπραο πνιχ θαιήο πνηφηεηαο. ε γεληθέο γξακκέο, ε πνηφηεηα ησλ ειιεληθψλ καξκάξσλ είλαη εμαηξεηηθή θαη νη θπζηθέο θαη κεραληθέο ηνπο ηδηφηεηεο, φπσο πξνζδηνξίδνληαη απφ εξγαζηεξηαθέο δνθηκέο, θαιχπηνπλ απφιπηα ηηο απαηηήζεηο ησλ θαηαζθεπαζηψλ. 74

80 ΠΕΡΙΟΥΗ ΓΡΑΜΑ- ΚΑΒΑΛΑ ΚΟΕΑΝΖ- ΖΜΑΘΗΑ ΚΤΚΛΑΓΔ ΑΣΣΗΚΖ ΗΩΑΝΝΗΝΑ ΜΑΓΝΖΗΑ ΑΡΓΟΛΗΓΑ ΛΟΗΠΟΗ ΝΟΜΟΗ ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΕΓΥΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΑΡΜΑΡΟΤ ΠΟΟΣΟ 64,0% 5,9% 5,6% 4,7% 3,3% 2,4% 2,0% 12,1% ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΕΓΥΩΡΙΑ ΠΡΩΣΟΓΕΝΝΟΤ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΑΡΜΑΡΟΤ 2% 3% 5% 6% 6% 64% 2% 12% ΓΡΑΜΑ- ΚΑΒΑΛΑ ΚΟΕΑΝΖ- ΖΜΑΘΗΑ ΚΤΚΛΑΓΔ ΑΣΣΗΚΖ ΗΩΑΝΝΗΝΑ ΜΑΓΝΖΗΑ ΑΡΓΟΛΗΓΑ ΛΟΗΠΟΗ ΝΟΜΟΗ Δηθόλα 12: Καηαλνκή Δγρψξηαο Παξαγσγήο Μαξκάξνπ Σν 88% ηεο εμνξπζζφκελεο πνζφηεηαο καξκάξνπ ζηελ Διιάδα, πξνέξρεηαη απφ επηά πεξηνρέο ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο. Σν κεγαιχηεξν θέληξν παξαγσγήο είλαη ε πεξηνρή Γξάκαο-Καβάιαο, φπνπ εμνξχζζεηαη πεξί ην 64% ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο θαη αθνξά θπξίσο ηα ιεπθά δνινκηηηθά κάξκαξα Φαιαθξνχ Γξάκαο, θαζψο θαη Θάζνπ θαη Παγγαίνπ Καβάιαο, θαη επίζεο ηα εκίιεπθα αζβεζηηηηθά κάξκαξα ηελσπνχ Καβάιαο. Άιιν θέληξν είλαη ε πεξηνρή Κνδάλεο-Ζκαζίαο κε πνζνζηφ 5,9% θαη θπξηφηεξνπο ηχπνπο ηα ιεπθά-εκίιεπθα κάξκαξα Σξαλνβάιηνπ θαη Κνπκαξηάο αληίζηνηρα, φπνπ ππάξρνπλ αμηφινγα θνηηάζκαηα ιεπθνχ θαη εκίιεπθνπ καξκάξνπ. ηηο Κπθιάδεο εμνξχζζεηαη ην 5,6% ηεο παλειιήληαο παξαγσγήο, πνπ αθνξά θπξίσο ηε ιεπθή αζβεζηηηηθή θξπζηαιιίλα ηεο Νάμνπ θαη ηα πξάζηλα κάξκαξα ηεο Σήλνπ. Ζ Αηηηθή κε 4,7% θαηαιακβάλεη ηελ επφκελε ζέζε κε ην πεξίθεκν ιεπθφ Πεληειηθφ ζην Γηφλπζν. Δδψ είλαη ζπγθεληξσκέλα πνιιά εξγνζηάζηα θνπήο θαη θαηεξγαζίαο καξκάξνπ, ζηα νπνία κεηαθέξνληαη νγθνκάξκαξα απφ φιε ηε ρψξα γηα θνπή θαη θαηεξγαζία, ελψ έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο παξαγσγήο εμάγεηαη απφ ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά. Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ Πεληειηθνχ καξκάξνπ δηαθφπεθε ην 1976 γηα πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο κε απνηέιεζκα ε εηήζηα παξαγσγή νγθνκαξκάξσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Αηηηθήο λα κεησζεί ζεκαληηθά. 75

81 Παξαθάησ ζα εμεηαζηνχλ πην αλαιπηηθά νη καξκαξνθφξεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, ηα κάξκαξα ηνπο θαη ηα ιαηνκεία ηνπο. Γξάκαο, Καβάιαο - Θάζνπ (Α. Μαθεδνλία) Δίλαη ην ζπνπδαηφηεξν ιαηνκηθφ θέληξν ηεο ρψξαο κε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή (φγθνη θαη «μνθάξηα») πνπ ππεξβαίλεη ηα m 3 θαη πξνέξρεηαη απφ 80 ελεξγά ιαηνκεία. Τπάξρνπλ πάλσ απφ 25 ζρηζηήξηα, πνπ καδί κε ηα ιαηνκεία απαζρνινχλ πεξηζζφηεξα απφ άηνκα. Σν 88% ησλ ζπλνιηθψλ εμαγσγψλ ειιεληθνχ καξκάξνπ πξνέξρεηαη απφ απηή ηελ πεξηνρή, κε ην «ρηνλφιεπθν» δνινκηηηθφ κάξκαξν ηεο Θάζνπ, λα θαηέρεη ην κεγαιχηεξν κεξίδην απηψλ ησλ εμαγσγψλ. Οη ζεκαληηθφηεξεο ζέζεηο ιαηφκεζεο ζηελ πεξηνρή είλαη ε Θάζνο (Λεπθφ Θάζνπ, Λεπθφ Ληκέλα Θάζνπ «ΠΡΗΝΟ», Κξπζηαιιίλα Θάζνπ), ν Βφιαθαο (Λεπθφ Βφιαθα, κε ηηο κεγαιχηεξεο εμαγσγέο πξνο ηελ Κίλα), ν Γξαλίηεο (Άξηζηνλ, θ.ιπ.), ην Ορπξφ (Γήινο, θ.ιπ.), ηελσπφο, Νέζηνο, Λεκληά, Πεγέο, Διαθνρψξη, Γχζβαην, Βαζχιαθθνο, Νηθεζηαλή, θ.α. Μαξκαξνθόξνο δώλε Κνδάλεο, Βέξνηαο (Γπηηθή Μαθεδνλία) Σν ιεπθφ / εκίιεπθν «κάξκαξν Βέξνηαο», πνπ εμνξχζζεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφ Βέξκην, είλαη απφ ηα πην θεκηζκέλα ηεο Διιάδαο. Ζ ζπλνιηθή παξαγσγή απφ ηα 9 ελεξγά ιαηνκεία ηεο πεξηνρήο είλαη πεξίπνπ 5.000m 3 (νγθνκάξκαξα θαη νγθνμφθαξα). Σν ιεπθφ / εκίιεπθν κάξκαξν Σξαλνβάιηνπ Κνδάλεο ιαηνκείηαη απφ ην 1950, ιφγσ ηεο αηζζεηηθήο θαη ησλ εμαηξεηηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ. ήκεξα ιεηηνπξγνχλ 7 ιαηνκεία ζηελ πεξηνρή, κε εθηηκψκελε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή m 3 (νγθνκάξκαξα θαη νγθνμφθαξα). Οη ζπνπδαηφηεξνη εκπνξηθνί ηχπνη καξκάξνπ πνπ ιαηνκνχληαη ζηελ πεξηνρή είλαη ην «Λεπθφ Σξαλνβάιηνπ», ν «Ρνδίηεο» θ.ιπ. Μαξκαξνθόξνο δώλε Ησαλλίλσλ (Ήπεηξνο) ηελ πεξηνρή Ησαλλίλσλ (Καξίηζα, Κιεκαηηά θ.ιπ.) ιαηνκείηαη ν ραξαθηεξηζηηθφο κπεδ αζβεζηφιηζνο, πνπ νλνκάδεηαη «Γηαλληψηηθν». Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ήηαλ ην δεκνθηιέζηεξν δηαθνζκεηηθφ πέηξσκα ηνπ ειιεληθνχ θαηαζθεπαζηηθνχ ηνκέα, ιφγσ ηνπ σξαίνπ ρξσκαηηζκνχ ηνπ. ήκεξα ιεηηνπξγνχλ πάλσ απφ 20 ιαηνκεία ζηελ πεξηνρή, κε εθηηκψκελε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή κεηαμχ θαη m 3. Ο ζπνπδαηφηεξνο εκπνξηθφο ηχπνο καξκάξνπ πνπ ιαηνκείηαη ζηελ πεξηνρή είλαη ην «πέζηαι Ησαλλίλσλ». Μαξκαξνθόξνο δώλε Βόινπ (Θεζζαιία) Ζ πεξηνρή ζηελ αλαηνιηθή άθξε ηνπ Σηζαίνπ φξνπο (Μαγλεζία), πξνζθέξεη κεγάιε πνηθηιία ιεπθψλ, εκίιεπθσλ, ξνδ θαη έγρξσκσλ καξκάξσλ. εκαληηθφ θέληξν έληνλεο ιαηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε πεξηνρή δίλεη ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή νγθνκαξκάξσλ ηεο ηάμεο ησλ m 3 απφ 6 ιαηνκεία. Σν κάξκαξν ηνπ Σηζαίνπ φξνπο κε ηηο εκπνξηθέο νλνκαζίεο («Ρνδ Λαχθνπ», «ξνδ Αηγαίνπ», «ξνδ Βφινπ»), ζην λφηην άθξν ηεο ρεξζνλήζνπ ηεο Μαγλεζίαο, ζηελ πεξηνρή ηνπ πςψκαηνο αξαθήληθν, έρεη ζεκαληηθή νηθνλνκηθή αμία. Άιινη ζπνπδαίνη εκπνξηθνί ηχπνη 76

82 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ καξκάξνπ πνπ ιαηνκνχληαη ζηελ πεξηνρή είλαη, ην «Ρνδ Πηειενχ», ην «Ζκίιεπθν πθήο - Αξγαιαζηήο» θ.ιπ. Μαξκαξνθόξνο δώλε Γηνλύζνπ Πεληέιεο (Αηηηθή) Απφ εδψ πξνήιζε ην ιεπθφ κάξκαξν «Πεληειηθφλ», πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ αζάλαησλ αξηζηνπξγεκάησλ ηεο αξραηνειιεληθήο γιππηηθήο θαη αξρηηεθηνληθήο. Ζ ιαηφκεζε ηνπ καξκάξνπ Πεληέιεο ζπλερίζζεθε κέρξη ην 1976, φηαλ δηαθφπεθε γηα πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο. Απφ ηφηε, ε ιαηφκεζε ιεπθνχ καξκάξνπ πεξηνξίζζεθε ζην βφξεην ηκήκα ηεο Πεληέιεο. Ζ εμφξπμε ηνπ καξκάξνπ Γηνλχζνπ ζπλερίδεηαη σο ζήκεξα ζηελ πεξηνρή ηνπ Γηνλχζνπ. Ζ εηήζηα παξαγσγή ζην Γηφλπζν θαη ηελ Αγ. Μαξίλα είλαη πεξίπνπ m 3, απφ 4 ιαηνκεία. Μαξκαξνθόξνο δώλε Λεηβαδηάο Διηθώλα (ηεξεά Διιάδα) Ζ πεξηνρή Λεηβαδηάο Διηθψλα πξνζθέξεη κεγάιε πνηθηιία ξνδφιεπθσλ, εκίιεπθσλ, καχξσλ θαη έγρξσκσλ καξκάξσλ. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ε πεξηνρή ήηαλ θέληξν έληνλεο ιαηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή νγθνκαξκάξσλ πάλσ απφ m 3. Ζ ζπζηεκαηηθή ιαηφκεζε ζπλερίδεηαη ζηελ πεξηνρή, κε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή νγθνκαξκάξσλ πεξί ησλ m 3 απφ 5 ιαηνκεία. Οη ζπνπδαηφηεξνη εκπνξηθνί ηχπνη καξκάξνπ πνπ ιαηνκνχληαη ζηελ πεξηνρή είλαη ην «Μαχξν Λεηβαδηάο», ην «Ρνδ Διηθψλα» θαη ην «Μπεδ Διηθψλα». Τπόινηπεο καξκαξνθόξεο πεξηνρέο Μάξκαξα ιαηνκνχληαη επίζεο θαη ζε αξθεηέο άιιεο πεξηνρέο, φπσο: ε Αξγνιίδα (Πεινπφλλεζνο), κε ιεπθά, εκίιεπθα, κπεδ θαη έγρξσκα κάξκαξα ηα λεζηά Δχβνηα, θχξνο, Κξήηε (Αηγαίν θ.ιπ.) ηα λεζηά Νάμνο, Σήλνο, Πάξνο (Κπθιάδεο) Οη ζπνπδαηφηεξνη εκπνξηθνί ηχπνη καξκάξνπ πνπ ιαηνκνχληαη ζηηο πεξηνρέο απηέο είλαη ε «Κξπζηαιιίλα Νάμνπ», ην «Πξάζηλν Σήλνπ», ην «Πξάζηλν ηχξσλ», ην «Κφθθηλν Ρηηζψλαο», ην «Γθξη Αιηβεξίνπ», ην «Μπεδ Λπγνπξηνχ», ηα «κάξκαξα Καξλαδέηθσλ», ην «Μπεδ Γηδχκσλ» θαη ην «Κφθθηλν Κάληηαο». Ζ ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή θπκαίλεηαη απφ σο m 3, απφ πεξίπνπ 45 ιαηνκεία 77

83 78 Δηθόλα 13: Υάξηεο ησλ Κπξηφηεξσλ Μαξκαξνθφξσλ Πεξηνρψλ ηεο Διιάδαο

84 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 5. ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΚΑΗ ΟΗ ΓΗΑΚΟΜΖΣΗΚΟΗ ΛΗΘΟΗ Χ ΓΟΜΗΚΑ ΤΛΗΚΑ Οη ρξήζεηο ηνπ καξκάξνπ θαη γεληθά ησλ δηαθνζκεηηθψλ ιίζσλ ζε δνκηθά έξγα, πνπ επηθεληξψλνληαη, αιιά δελ πεξηνξίδνληαη ζηελ νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ είλαη πάκπνιιεο. Ζ αηζζεηηθή αμία, αιιά θαη νη ηδηαίηεξεο θπζηθνκεραληθέο ηδηφηεηεο ησλ θπζηθψλ ιίζσλ, ηνπο θάλνπλ ζεκαληηθφ, αλ φρη αλαληηθαηάζηαην πιηθφ, ζε έξγα πνπ απαηηνχλ φρη κνλφ νκνξθηά, αιιά αζθάιεηα θαη ζηγνπξηά ζην ρξφλν. Δηθφλα 14: Υξήζεηο Φπζηθψλ Γηαθνζκεηηθψλ Πεηξσκάησλ 5.1. Υξήζεηο Μαξκάξνπ θαη Γηαθνζκεηηθώλ Λίζσλ ζε Γνκηθά Έξγα Δπελδύζεηο Όςεσλ Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηεο πέηξαο ζηηο εμσηεξηθέο επελδχζεηο είλαη ε πην δχζθνιε εθαξκνγή απφ ηερληθή άπνςε, επεηδή πξνυπνζέηεη γλψζεηο, κεγάιε πείξα θαη εμεηδηθεπκέλεο κειέηεο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη έλα ζσζηφ θαη αζθαιέο απνηέιεζκα Δπηπιένλ, ηηο εμσηεξηθέο νξζνκαξκαξψζεηο, έρνπλ θαζνξηζηηθή ζεκαζία νη θπζηθνκεραληθέο ηδηφηεηεο ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ, γηαηί δελ είλαη φια ηα πεηξψκαηα θαηάιιεια γηα ηέηνηεο εθαξκνγέο. Πξαγκαηηθά, ηα ηειεπηαία ρξφληα νη αξρηηέθηνλεο θαη νη θαηαζθεπαζηέο επηιέγνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηα θπζηθά πεηξψκαηα γηα ηελ επέλδπζε ησλ εμσηεξηθψλ φςεσλ ησλ θηηξίσλ, γηαηί 79

85 αλακθηζβήηεηα κε ηα πιηθά απηά επηηπγράλεηαη θαιχηεξν αηζζεηηθφ απνηέιεζκα, απφ φηη φηαλ νη επηθάλεηεο κείλνπλ γπκλέο ή απιά επηρξηζκέλεο. Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηεο πέηξαο ζηηο εμσηεξηθέο φςεηο πξνυπνζέηεη βέβαηα ηελ ηήξεζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνδηαγξαθψλ γηα λα εμαζθαιίδεηαη πάλσ απ φια ε αζθάιεηα ηεο θαηαζθεπήο θαη λα απνθιείνληαη νη πηψζεηο καξκάξσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ απξφβιεπηεο επηπηψζεηο κέρξη θαη αλζξψπηλα ζχκαηα. Γπζηπρψο ζηελ Διιάδα δελ ππάξρνπλ αθφκα ζχγρξνλεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο επελδχζεηο ηνίρσλ κε θπζηθνχο ιίζνπο. Τπάξρνπλ κφλν: Σν ρέδην Διιεληθνχ Πξνηχπνπ ΔΛΟΣ 583/1981 «Καηαζθεπή εμσηεξηθψλ επελδχζεσλ κε κάξκαξα», πνπ πξνβιέπεη φηη γηα πιάθεο επηθάλεηαο κεγαιχηεξεο ησλ 0,19 m 2 είλαη ππνρξεσηηθή ε ζηεξέσζε ηνπο κε αγθχξηα (ην ρέδην αλαθέξεηαη ζηα νιφζσκα αγθχξηα πνπ πιένλ έρνπλ πεξηνξηζκέλε ρξήζε) Ζ Πξνζσξηλή Δζληθή Σερληθή Πξνδηαγξαθή γηα «Δπέλδπζε Σνίρσλ κε Φπζηθνχο ιίζνπο Έθδνζε 1ε» πνπ έρεη ζπληάμεη ην Ηλζηηηνχην Οηθνλνκίαο Καηαζθεπψλ (Η.Ο.Κ.) ζηελ νπνία αλαθέξεηαη φηη ε «επέλδπζε εμσηεξηθψλ ή εζσηεξηθψλ ηνίρσλ κε πιάθεο καξκάξνπ, γξαλίηε ζε θηεξηαθά έξγα, επηηξέπεηαη λα γίλεηαη κε κεραληθή ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ κε εηδηθά κεηαιιηθά νιφζσκα ή ξπζκηδφκελα αγθχξηα επί ηνίρσλ ηθαλψλ λα παξαιακβάλνπλ ηηο πξνθαινχκελεο απφ ηελ επέλδπζε θαηαπνλήζεηο» χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ πξνζσξηλή πξνδηαγξαθή ε ζπγθνιιεηή επέλδπζε ηνίρσλ κε πιάθεο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ κπνξεί λα γίλεηαη κφλν γηα κέγηζην χςνο 3,00κ. απφ ην δάπεδν σο εμήο: Με θνλίακα, κφλν ζε πεξηνρέο ηνπ έξγνπ φπνπ δελ παξνπζηάδνληαη κεγάιεο ζεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο, ζεξκηθέο θξνχζεηο θαη ζε πεξηνρέο φπνπ δελ ππάξρεη θπθινθνξία πεδψλ, πάληνηε κε αξκνχο κεηαμχ ησλ πιαθψλ 5mm ηνπιάρηζηνλ. Με εηδηθέο θόιιεο ζε ηνίρνπο μεξήο δφκεζεο θαη κφλν ζε εζσηεξηθνχο ρψξνπο πνπ πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο. Ζ ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ κε θνλίακα είλαη αλαζθαιήο κέζνδνο. Αλ φκσο εθαξκνζηεί, πξέπεη νη πιάθεο λα έρνπλ πάρνο 5 έσο 30 mm, επηθάλεηα κηθξφηεξε απφ 0,1 m 2 θαη απιαθψζεηο ζηελ πίζσ επηθάλεηα ηνπο. Ζ ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ γίλεηαη κε θνλίακα ζε ηξεηο ζηξψζεηο (πεηαρηφ, ιάζπσκα νπιηζκέλν ή άνπιν, θνλίακα ζπγθνιιήζεσο) θαη αλάκεζα ζηηο πιάθεο πξνβιέπνληαη αξκνί κε αλάινγν πιάηνο. Οη απινί αξκνί θαη νη αξκνί δηαζηνιήο ηεο επελδχζεσο (θάζε 3-6m) αξκνινγνχληαη κε θνλίακα. ηηο πιάθεο δελ πξέπεη λα ζηεξίδνληαη άιια ζηνηρεία. Παξάιεηςε ηεξήζεσο ησλ βαζηθψλ απηψλ θαλφλσλ θαηαζθεπήο νδεγεί ζε απνθφιιεζε ησλ πιαθψλ απφ ην ππφζηξσκα θαη θάζε πξνζπάζεηα ζπγθξαηήζεσο ηνπο ζην έξγν απνβαίλεη κάηαηε. 80

86 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Απφ ηηο παξαπάλσ αλαθνξέο γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε κεραληθή ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ ζε επελδχζεηο εμσηεξηθψλ ή εζσηεξηθψλ ηνίρσλ είλαη πιένλ γεληθεπκέλε, γηα απηφ θαη είλαη ζθφπηκε κηα πξψηε πξνζέγγηζε ηνπ ηερληθνχ απηνχ ζέκαηνο πνπ έρεη πνιιέο πηπρέο θαη ζπλερείο ελδηαθέξνπζεο βειηηψζεηο (π.ρ. κέρξη θαη επελδχζεηο φςεσλ κε δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα κε ζπζηήκαηα θηλνχκελσλ πεξζίδσλ). Ο παξαγσγφο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα δψζεη, εθηφο απφ ηελ ζχλζεζε (πέηξσκα) ησλ πιαθψλ ππνρξεσηηθά θαη ραξαθηεξηζηηθέο ηηκέο ηα εμήο: Πίλαθαο 12: Διάρηζηεο ηηκέο ραξαθηεξηζηηθψλ γηα πιάθεο καξκάξνπ γηα νξζνκαξκαξψζεηο Υαξαθηεξηζηηθό (α) θαηλφκελε ππθλφηεηα Διάρηζηε ηηκή 2,50 gr/cm² (β) ζθιεξφηεηα (αληίζηαζε ζε επηθαλεηαθή θζνξά) (γ) αληνρή ζε ζιίςε (δ) αληνρή ζε εθειθπζκφ απφ θάκςε 510 kg/cm² 68 kg/cm² (ε) απνξξνθεηηθφηεηα ζε λεξφ 0,5% (ζη) αληνρή ζε παγεηφ φηαλ ε πδαηναπνξξνθεηηθφηεηα ππεξβαίλεη ηα 0,5% (δ) αληνρή ζηηο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο θαη ην θσο (ε) αληνρή ζηελ θσηηά Ναί Ναί Ναί Οη πιάθεο επελδχζεσλ κε αγθχξηα ζπληζηάηαη γηα πξαθηηθνχο ιφγνπο: Να κελ ππεξβαίλνπλ ην 1,00 m² Να πξνζθνκίδνληαη έηνηκεο ζε ζρήκα, κέγεζνο, δηακφξθσζε επηθαλεηψλ, αθκψλ θιπ. θαη κφλνλ ηα θνκκάηηα πξνζαξκνγήο λα δηακνξθψλνληαη ζην εξγνηάμην. Να έρνπλ πάρνο φζν πξνθχπηεη απφ ηνπο ζηαηηθνχο ππνινγηζκνχο ζχκθσλα κε ην ΔΛΟΣ θαη πνηέ κηθξφηεξν ησλ 30 mm. Σν πάρνο ησλ πιαθψλ κε εγράξαθηε δηαθφζκεζε ζα κεηξάηαη ζην βαζχηεξν ζεκείν ηεο ράξαμεο. Πιάθεο κε δηαθφζκεζε κε δηάηξεζε πέξαλ ηνπ 10% ζα δνθηκάδνληαη ζε ζιίςε θαη εθειθπζκφ απφ θάκςε. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη δε ζπγθεληξψλνπλ φια ηα θπζηθά πεηξψκαηα ηηο ηδηφηεηεο εθείλεο πνπ ηα θαζηζηνχλ αλζεθηηθά ζηηο ζεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο ζε ρεκηθνχο παξάγνληεο πνπ ζπρλά ππάξρνπλ ζε βηνκεραληθέο πφιεηο, ή ζηνπο αηκνζθαηξηθνχο παξάγνληεο, ζηνπο νπνίνπο είλαη εθηεζεηκέλε κηα εμσηεξηθή νξζνκαξκάξσζε. Σα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα κε απνιηζψκαηα 81

87 είλαη αθαηάιιεια γηα εμσηεξηθέο επελδχζεηο γηαηί έρνπλ κηθξή αληνρή. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηνπο νθεηηαζβεζηίηεο, ηα καιαθά ιαηππνπαγή πεηξψκαηα, ή ηα πεηξψκαηα κε ζεηηθά άιαηα, ηα νπνία θζείξνληαη κε ηελ επίδξαζε ηνπ λεξνχ. Απελαληίαο, πεηξψκαηα πνπ αληαπνθξίλνληαη ζαπκάζηα ζηηο ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο ησλ εμσηεξηθψλ νξζνκαξκαξψζεσλ είλαη εθείλα πνπ έρνπλ ζπκπαγή θξπζηαιιηθή δνκή φπσο ηα γλήζηα κάξκαξα, θαζψο θαη νη γξαλίηεο θαη νη ηξαβεξηίλεο. ηε κειέηε πνπ απαηηείηαη πξηλ ηελ έλαξμε ηεο θαηαζθεπήο πξέπεη λα θαζνξίδνληαη ην βάξνο ησλ πιαθψλ θαη νη δηαζηάζεηο ηνπο, κε κηα ζσζηή αλαινγία κεηαμχ ηεο επηθάλεηαο ηεο πιάθαο θαη ηνπ πάρνπο ηεο. Δπίζεο ζηε κειέηε πξέπεη λα πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο ζηήξημεο ησλ πιαθψλ ν νπνίνο επηβάιιεηαη λα γίλεηαη κε κεηαιιηθά αλνμείδσηα αγθχξηα, θαηάιιεια ππνινγηζκέλα, θαζψο θαη ε κνξθή ησλ αξκψλ. Γεληθά νη εμσηεξηθέο επελδχζεηο δελ πξέπεη λα θαηαζθεπάδνληαη κε θιεηζηνχο αξκνχο γηαηί νη ειαζηηθέο παξακνξθψζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ εμάζθεζε πξφζζεησλ θνξηηψλ πάλσ ζηνλ ηνίρν, πξνθαινχλ ηάζεηο ζηηο πιάθεο επέλδπζεο, νη νπνίεο δελ εθηνλψλνληαη φηαλ νη αξκνί είλαη θιεηζηνί. Αληίζεηα, νη αλνηθηνί αξκνί επηηξέπνπλ κεγαιχηεξεο αλνρέο ζηηο δηαζηάζεηο ησλ πιαθψλ επέλδπζεο. ηνπο ππάξρνληεο αξκνχο ηνπ θηηξίνπ πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ αλάινγνη αξκνί αξθεηνχ πιάηνπο ζηελ επέλδπζε. Δπηπιένλ ζηελ επέλδπζε πξέπεη εθηφο απφ ηνπο αξκνχο δηαρσξηζκνχ ηνπ θηεξίνπ, λα ππάξρνπλ θαη άιινη θαηαθφξπθνη πνπ λα πξνρσξνχλ ζε βάζνο κέρξη ηνλ θέξνληα ηνίρν. Σν πιάηνο ησλ αξκψλ πξέπεη λα θαλνλίδεηαη αλάινγα κε ηα δεδνκέλα ησλ κεηαβνιψλ ηεο ζεξκνθξαζίαο κε ηλ ηξφπν ζηήξημεο ησλ πιαθψλ θαη κε ηηο ηδηφηεηεο ησλ πιηθψλ επέλδπζεο θαη ηνίρνπ. Σέινο ζεκεηψλεηαη φηη ε κειέηε ηεο νξζνκαξκάξσζεο πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηηο ζεξκηθέο δηαζηνιέο ηεο θαηαζθεπήο, ελ επίδξαζε ηνπ αλέκνπ αθφκε θαη ηνπο ρεκηθνχο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ ελδερνκέλσο λα επηδξάζνπλ ζηελ θαηαζθεπή. ε φ,ηη αθφξα ηηο κεηαβνιέο ηεο ζεξκνθξαζίαο, απηέο αληηκεησπίδνληαη κε ηε ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ κε ραιχβδηλα αγθχξηα ρσξίο ηελ παξεκβνιή ηζηκεληνθνληάκαηνο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, απμάλεηαη ε ειαζηηθφηεηα ηεο θαηαζθεπήο θαη απνθεχγεηαη ε δεκηνπξγία κηαο ζπκπαγνχο ζπλέρεηαο αλάκεζα ζε δπν ζψκαηα κε δηαθνξεηηθφ ζπληειεζηή ζεξκηθήο δηαζηνιήο. ρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηνπ αλέκνπ πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη απηφο είλαη, κεηά ηνλ ζεηζκφ, ν ρεηξφηεξνο ερζξφο ηεο αληνρήο ησλ εμσηεξηθψλ επελδχζεσλ. Ζ πίεζε ηνπ αλέκνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζηξέβισζε ή θαη ξάγηζκα ησλ πιαθψλ επέλδπζεο ζηα ζεκεία ζηήξημεο ηνπο, γηα απηφ θαη ζην ζηάδην ηεο κειέηεο νη ππνινγηζκνί γίλνληαη κε βάζε εηδηθνχο ζπληειεζηέο αζθαιείαο, αλάινγα κε ηελ ζέζε ηεο θαηαζθεπήο. Σέινο νη ρεκηθνί παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επηδξάζνπλ πάλσ ζε κηα θαηαζθεπή είλαη επίζεο αληηθείκελν ηεο κειέηεο εμσηεξηθήο νξζνκαξκάξσζεο. Γεληθά έρεη απνδεηρηεί φηη ηα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα πξνζβάιινληαη απφ δηάθνξεο ρεκηθέο νπζίεο, φπσο είλαη ην δηνμείδην 82

88 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ηνπ άλζξαθα θαη ην πδξφζεην πνπ πεξηέρνληαη ζηελ αηκφζθαηξα ή ζην λεξφ ηεο βξνρήο. πγθεθξηκέλα ην πδξφζεην αληηδξά κε ην λεξφ θαη δεκηνπξγεί ζεηηθφ νμχ, ην νπνίν δηαιχεη ηα αλζξαθηθά νξπθηά ησλ πιαθψλ καξκάξνπ. Αθφκε φηαλ έξζεη ζε επαθή κε ζηδεξνππξίηε, πνπ πηζαλφλ λα ππάξρεη ζην πέηξσκα, ζρεκαηίδεη πδξνμείδην ηνπ ζηδήξνπ κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη θειίδεο ζθνπξηάο ζηελ επηθάλεηα ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ. Σν δηνμείδην ηνπ άλζξαθα έμαιινπ είλαη ιηγφηεξν επηθίλδπλν απφ ην πδξφζεην αιιά πξνθαιεί θαη απηφ πξνβιήκαηα ζηελ επηθάλεηα ησλ καξκάξηλσλ πιαθψλ. Μαδί κε ην λεξφ ηεο βξνρήο ζρεκαηίδεη αλζξαθηθφ νμχ πνπ δηαβξψλεη ειαθξά ηα αλζξαθηθά νξπθηά ηεο πέηξαο. Ζ δξάζε απηή κπνξεί λα απνθεπρζεί, αλ ζηελ επηθάλεηα ηεο πιάθαο απισζεί νμαιηθφ νμχ. Δπίζεο θαηαζηξεπηηθή είλαη θαη ε δξάζε νξηζκέλσλ νξγαληθψλ νπζηψλ, φπσο είλαη ηα θνξεζκέλα αέξηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο κεραλέο εζσηεξηθήο θαχζεο. Μηα ζσζηή θαη αθξηβήο κειέηε νξζνκαξκάξσζεο θαη κηα επηκειεκέλε θαηαζθεπή ζηε ζπλέρεηα ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηέρλεο, κπνξεί λα δψζεη κηα θαιαίζζεηε θαη αλζεθηηθή ζην ρξφλν εμσηεξηθή επέλδπζε κε θπζηθά πεηξψκαηα. ε φηη αθνξά ηελ ηειηθή επεμεξγαζία ηεο επηθάλεηαο ησλ πιαθψλ, απηή κπνξεί λα πνηθίιεη. Οη πιάθεο κπνξεί λα είλαη γπαιηζκέλεο θαη ζηηιβσκέλεο, θαηεξγαζκέλεο κε ζθπξί, ραξαγκέλεο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ γξαλίηε κπνξνχλ λα έρνπλ ππνζηεί θαηεξγαζία κε θιφγα. Έηζη νη επηθάλεηεο ησλ πιαθψλ, γπαιηζηεξέο ή ηξαρηέο, κπνξνχλ θαηά πεξίπησζε λα δψζνπλ έλα ηειείσο δηαθνξεηηθφ αηζζεηηθφ απνηέιεζκα. Έρνληαο ππφςε φια ηα παξαπάλσ, πνιχ ζπλνπηηθά, ε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ θαη θαηαζθεπήο κηαο επέλδπζεο κε κεραληθή ζηεξέσζε ζε ηνίρν, ή γεληθφηεξα ζε εμσηεξηθή φςε θηεξίνπ, κε πιάθεο θαηάιιεινπ δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο, ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο πξνδηαγξαθέο, πεξηιακβάλεη ηηο εμήο θάζεηο: 1. Λεπηνκεξήο κειέηε ηεο επέλδπζεο απφ εηδηθνχο, κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ησλ θαλνληζκψλ θαη ησλ πξνδηαγξαθψλ πνπ ηζρχνπλ, θαζψο θαη ηελ αξρηηεθηνληθή θαη ζηαηηθή κειέηε ηνπ θηηξίνπ. Καηά θαλφλα γηα ηελ κειέηε απηή ζπλεξγάδνληαη ν αξρηηέθηνλαο ηνπ θηηξίνπ, ν θαηαζθεπαζηήο ησλ κεραληζκψλ ζηεξέσζεο θαη ε επηρείξεζε πνπ ζα πξνκεζεχζεη ηα δηαθνζκεηηθά πεηξψκαηα. ηελ κειέηε ηεο επέλδπζεο πξέπεη κεηαμχ άιισλ λα εμεηάδνληαη: Οη ηπρφλ παξεθθιίζεηο (θαζ χςνο θαη νξηδφληηα) ησλ φςεσλ ηεο θαηαζθεπήο πνπ ζα επελδπζνχλ, έηζη ψζηε κε ηελ κεραληθή ζηεξέσζε ηεο επέλδπζεο απηέο λα απνθαηαζηαζνχλ θαη επηπιένλ λα δεκηνπξγεζεί αεξηδφκελν θελφ πάρνπο ηνπιάρηζηνλ 20 mm, αλάκεζα ζηηο πιάθεο ησλ δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ θαη ζηελ επηθάλεηα ππνδνκήο ή ζηελ επηθάλεηα ηεο εμσηεξηθήο ζεξκνκνλσηηθήο ή θαη ερνκνλσηηθήο πξνζηαζίαο ησλ φςεσλ. 83

89 Σα θνξηία ηεο επέλδπζεο (ίδην βάξνο επέλδπζεο, θνξηία αλέκνπ, θνξηία απφ ζεηζκφ) πνπ ζα κεηαβηβαζηνχλ ζε θέξνληα ζηνηρεία ηεο θαηαζθεπήο, θαζψο θαη ηα δνκηθά ζηνηρεία ηεο θαηαζθεπήο πνπ κπνξνχλ λα παξαιάβνπλ ηα θνξηία ηεο επέλδπζεο. Οη δηαζηνιέο ζπζηνιέο ησλ πιαθψλ ιφγσ ζεξκνθξαζηαθψλ κεηαβνιψλ θαη νη ηάζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη. Οη αξκνί πνπ πξέπεη λα ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ πιαθψλ, νη νπνίνη πξέπεη λα είλαη αλνηρηνί θαη θαηάιιεινπ πάρνπο, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη αλεμάξηεηε θίλεζε ησλ πιαθψλ ζην ρξφλν θαη λα κελ ππάξρεη επηβάξπλζε γεηηνληθψλ πιαθψλ κε πξφζζεηα θνξηία Ζ δηαζηαζηνιφγεζε θαη νη ινηπέο πξφζζεηεο θαηεξγαζίεο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ζηηο πιάθεο, ψζηε απηέο λα κπνξνχλ λα ζηεξεσζνχλ κεραληθά (π.ρ. ηξχπεο ζην ζφθνξν γηα λα πξνζαξκφδνληαη νη θαβίιηεο ησλ αγθπξίσλ) Σα θαηάιιεια, θαηά πεξίπησζε, ζπζηήκαηα κεραληθήο ζηεξέσζεο ηεο επέλδπζεο (κεραληζκνί αγθχξσζεο ηεο επέλδπζεο ζηε θέξνπζα θαηαζθεπή, κεραληζκνί ζηεξεψζεσο θαη ζηήξημεο ησλ πιαθψλ, θ.η.ι.), ψζηε λα επηιεγνχλ, κε βάζε ηηο ηερληθέο ηνπο πξνδηαγξαθέο, νη αλαγθαίνη κεραληζκνί πνπ ζπλζέηνπλ ην ζχζηεκα ηεο κεραληθήο ζηεξέσζεο. εκεηψλεηαη φηη ηα δηάθνξα ζπζηήκαηα κεραληθήο ζηεξέσζεο επελδχζεσλ κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: - πζηήκαηα ζεκεηαθήο ζηεξέσζεο: ζε απηά νη πιάθεο ηεο επέλδπζεο ζηεξεψλνληαη κε ηνπο θαηάιιεινπο κεραληζκνχο ζηεξέσζεο (ζπλήζσο κε ξπζκηδφκελα αγθχξηα) απεπζείαο ζηα δνκηθά ζηνηρεία ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο πνπ κπνξνχλ λα παξαιάβνπλ ηα θνξηία. - πζηήκαηα ζηεξέσζεο ζε κεηαιιηθά πξνθίι: ηα ζπζηήκαηα απηά αλαπηχρζεθαλ γηα λα δψζνπλ αμηφπηζηεο ιχζεηο φπνπ δελ είλαη δπλαηή ε ζεκεηαθή ζηεξέσζε ησλ πιαθψλ, δειαδή φηαλ ε επέλδπζε πξννξίδεηαη γηα ηνίρν κε κεηθηή θαηαζθεπή (ηνίρσκα νπηνπιηλζνδνκή, φπνπ ε νπηνπιηλζνδνκή ιφγσ κηθξνχ πάρνπο δελ πξνζθέξεηαη γηα ζεκεηαθή ζηεξέσζε ησλ αγθπξίσλ) ή φηαλ πίζσ απφ ηεο επέλδπζε ππάξρεη θελφ. ηα ζπζηήκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη θαηαθφξπθεο κεηαιιηθέο ξάγεο θαηάιιειεο δηαηνκήο (δηαηνκή Π, θ.α.) θαη κήθνπο, νη νπνίεο αθπξψλνληαη ζε δνκηθά ζηνηρεία ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο πνπ κπνξνχλ λα παξαιάβνπλ ηα θνξηία. Δπάλσ ζηηο ξάγεο απηέο κνληάξνληαη ζηελ ζπλέρεηα κεραληθά, αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ, είηε νη κεραληζκνί ζηεξέσζεο θαη ζηήξημεο ησλ πιαθψλ (εηδηθά ξπζκηδφκελα αγθχξηα), είηε νξηδφληηεο ξάγεο, επάλσ ζηηο νπνίεο κνληάξνληαη ηα αγθχξηα. - πζηήκαηα εηδηθψλ πξνδηαγξαθψλ: Σα ζπζηήκαηα απηά ζρεδηάδνληαη θαη θαηαζθεπάδνληαη γηα ηηο απαηηήζεηο ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ πνπ δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κε ηα δπν πξνεγνχκελα ζπζηήκαηα 84

90 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2. Καηαζθεπή ηεο επέλδπζεο. ηε θάζε απηή, πνπ θαηά θαλφλα εμειίζζεηαη ζηαδηαθά απφ ην αξηζηεξφ ηκήκα κηαο φςεο πξνο ην δεμηφ θαη εθ ησλ θάησ πξνο ηα πάλσ: Πξνεγείηαη ε αγθχξσζε ησλ κεραληζκψλ πνπ επηιέρηεθαλ γηα ηελ ζηήξημε ησλ πιαθψλ ζηα επηιεγκέλα δνκηθά ζηνηρεία ηνπ θηηξίνπ (απφ ζθπξφδεκα ζπλήζσο), ηα νπνία έρνπλ ηελ απαηηνπκέλε, θαηά πεξίπησζε, αληνρή γηα λα παξαιάβνπλ ηα θνξηία ηεο επέλδπζεο. Ζ αθχξσζε πξαγκαηνπνηείηαη θπξίσο κε δηνγθνχκελα κε ην βίδσκα αλνμείδσηα «κπνπιφληα» θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κε εηδηθέο θχζηγγεο κε ρεκηθή γφκσζε ζπγθνιιεηηθνχ πιηθνχ Αθνινπζεί ε ηνπνζέηεζε ησλ πιαθψλ ηνπ δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο ζηελ ηειηθή ηνπο ζέζε, φπνπ απηέο ζηεξίδνληαη θαηάιιεια κε ηα επηιεγκέλα γηα ηε ζηεξέσζε θαη ζπγθξάηεζε ηνπο αγθχξηα, ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα ξπζκίδνληαη θαηά ηνπο άμνλεο X, Y, Ε, κε ηηο δηαηάμεηο ξχζκηζεο πνπ ελζσκαηψλνπλ, έηζη ψζηε ε επέλδπζε λα αληαπνθξίλεηαη θαη ζηηο πξνδηαγξαθέο πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί ζηε κειέηε απφ άπνςε αζθαιείαο θαη απφ άπνςε αηζζεηηθήο (π.ρ. επζχγξακκνη ηζνπαρείο αξκνί, κεδεληθέο θαηά ην δπλαηφλ απνθιίζεηο ζηελ ηειηθή επηθάλεηα ηεο επέλδπζεο, δειαδή δε ζα πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη απνθιίζεηο κεγαιχηεξεο απφ 1 mm θάησ απφ έλα ζηδεξέλην πήρε κήθνπο 3,00 m ηνπνζεηεκέλν ζε νπνηαδήπνηε θαηεχζπλζε θ.ιπ. ην ζεκείν απηφ δηεπθξηλίδεηαη φηη ε θάζε πιάθα ηεο επέλδπζεο ζηεξίδεηαη θαη ζπγθξαηείηαη ζηελ ηειηθή ηεο ζέζε ζε ηέζζεξα (4) ζεκεία κε ηα θαηάιιεια, θαηά πεξίπησζε, αγθχξηα (ε ζηήξημε θάζε πιάθαο ζην αγθχξηα, επηηπγράλεηαη ζπλήζσο κε θαβίιηεο πνπ ηνπνζεηνχληαη θαηάιιεια ζε αληίζηνηρεο νπέο πνπ θέξνπλ νη πιάθεο ζην ζφθνξν). Ζ ζηήξημε ηεο πιάθαο ζε πεξηζζφηεξα απφ ηέζζεξα ζεκεία ηεο δελ επηηξέπεηαη γηα ηελ απνθπγή αλάπηπμεο ηάζεο ζηελ πιάθα. Γεληθά ππάξρνπλ δπν ηξφπνη ζηήξημεο ησλ πιαθψλ: - ηήξημε ζηνπο νξηδφληηνπο αξκνχο ηεο επέλδπζεο, ε νπνία είλαη ε πιένλ ζπλήζεο, αιιά θαη ε πην εχθνιε. ηήξημε ζηνπο νξηδφληηνπο αξκνχο ζεκαίλεη φηη ηα αγθχξηα ηνπνζεηνχληαη θαηάιιεια, αλά δπν, ζην θάησ θαη ζην επάλσ κέξνο ηεο θάζε πιάθαο. Πην αλαιπηηθά, ηα δπν αγθχξηα ζηελ θάησ πιεπξά ηεο πιάθαο παξαιακβάλνπλ ην θνξηίν ηεο πιάθαο, ελψ ηα δπν αιιά ζηελ πάλσ πιεπξά ηεο ηε ζπγθξαηνχλ γηα λα κελ αλαηξαπεί. Σα αγθχξηα, φκσο, ζρεδηάδνληαη θαη θαηαζθεπάδνληαη θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε εθείλα πνπ βξίζθνληαη ζηελ θάησ πιεπξά ηεο πιάθαο θαη παξαιακβάλνπλ ην θνξηίν ηεο, λα ζπγθξαηνχλ, ηαπηφρξνλα, απφ αλαηξνπή θαη ηελ πιάθα πνπ βξίζθεηαη θάησ απφ απηήλ. Αληίζηνηρα, ηα αγθχξηα ζηελ επάλσ πιεπξά ηεο πιάθαο πνπ ηελ ζπγθξαηνχλ απφ αλαηξνπή παξαιακβάλνπλ θαη ην θνξηίν ηεο ππεξθείκελεο πιάθαο. Με ηε ζηήξημε ησλ πιαθψλ ζηνπο νξηδφληηνπο αξκνχο ηεο επέλδπζεο, ην θάζε αγθχξην παξαιακβάλεη ην 50% ηνπ θνξηίνπ ηεο θάζε πιάθαο. ηήξημε ζηνπο θαηαθφξπθνπο αξκνχο ηεο επέλδπζεο, ε νπνία είλαη πην δχζθνιε απφ ηελ πξνεγνχκελε θαη εθαξκφδεηαη θπξίσο φηαλ ην ζχζηεκα κεραληθήο ζηήξημεο ησλ πιαθψλ απνηειείηαη απφ θαηαθφξπθεο δηάηξεηεο ξάβδνπο, ζηεξεσκέλεο θαηάιιεια ζε θέξνληα ζηνηρεία 85

91 ηνπ θηηξίνπ, γηα λα πξνζαξκνζηνχλ επάλσ ηνπο κεραληθά, ηα αγθχξηα ζηήξημεο ησλ πιαθψλ. Σα ηέζζεξα αγθχξηα ζηήξημεο ηεο θάζε πιάθαο ηνπνζεηνχληαη θαηάιιεια, αλά δπν, ζηηο δπν πιατλέο ηεο πιεπξέο, έηζη ψζηε θάζε δεχγνο αγθπξίσλ λα ζπκκεηέρεη ζηελ παξαιαβή ηνπ θνξηίνπ θαη ζηε ζπγθξάηεζε απφ αλαηξνπή δπν πιαθψλ πνπ βξίζθνληαη ε κηα δίπια ζηελ άιιε. Με ηε ζηήξημε ησλ πιαθψλ ζηνπο θαηαθφξπθνπο αξκνχο ηεο επέλδπζεο ην θάζε αγθχξην παξαιακβάλεη ην 50% ηνπ θνξηίνπ δπν πιαθψλ εκεηψλεηαη φηη ζηελ πξάμε, ε κεραληθή ζηήξημε κηαο επέλδπζεο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη ηνπο δπν παξαπάλσ ηξφπνπο ζηήξημεο ησλ πιαθψλ.. Δηθόλα 15: ρεδηάγξακκα ζηήξημεο ζηνπο νξηδφληηνπο ή ζηνπο θαηαθφξπθνπο αξκνχο Πιάθεο γηα Δπελδύζεηο Όςεσλ Οη πιάθεο δηαθνζκεηηθψλ πεηξσκάησλ γηα επελδχζεηο φςεσλ (πξνδηαγξαθψλ ΔΝ 12057:2004, ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ επξσπατθφ πξφηππν γηα ζήκαλζε CE), ειάρηζηνπ πάρνπο 30mm, πξέπεη λα έρνπλ, αλάινγα θαη κε ηα πξνβιεπφκελα ζηε ζρεηηθή κειέηε επέλδπζεο, ηηο απαηηνχκελεο νπέο ζην ζφθνξν (π.ρ. φηαλ έρνπλ επηιέγεη αγθχξηα κε θαβίιηα, ηα νπνία είλαη ηα πιένλ δηαδεδνκέλα) ή 86

92 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ εγθνπέο γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζηνπο κεραληζκνχο ζηήξημεο. Μπνξεί, επίζεο, αλάινγα κε ην ζχζηεκα ζηεξέσζεο, λα έρνπλ είηε ζηελ πίζσ ηνπο φςε, είηε ζην ζφθνξν, θαηάιιειε δηακφξθσζε γηα λα πξνζαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο αγθπξίσλ ζηήξημεο θαη ζπγθξάηεζεο ρσξίο θαβίιηεο. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη πιάθεο θέξνπλ νπέο γηα ηηο θαβίιηεο, απηέο αλνίγνληαη κε θαηάιιεια εξγαιεία θαη πξέπεη λα έρνπλ κεγάιε αθξίβεηα ζε φ, ηη αθνξά ηε ζέζε, ηε δηάκεηξν θαη ην βάζνο ηνπο, ζχκθσλα κε ηηο εθάζηνηε πξνδηαγξαθέο (π.ρ. ην ηκήκα ηεο θαβίιηαο πνπ εηζρσξεί ζηελ πιάθα δελ ζα πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξν ησλ 25mm) Δηθόλα 16: Οπή γηα θαβίια ζε πιάθα καξκάξνπ Μεραληζκνί ηεξέσζεο - Αγθύξηα Αλ θαη νη εμεηδηθεπκέλνη θαηαζθεπαζηέο κεραληζκψλ ζηεξέσζεο επελδχζεσλ φςεσλ είλαη ιίγνη ζε αξηζκφ, πξνζθέξνπλ, ζήκεξα, ζηελ αγνξά κηα κεγάιε γθάκα ηέηνησλ δηαηάμεσλ πνπ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ αλαγθψλ, κέρξη θαη εηδηθέο αξρηηεθηνληθέο απαηηήζεηο, δηεπθνιχλνληαο ζεκαληηθά ηελ γξήγνξε νινθιήξσζε ησλ έξγσλ θαη ζπκπηέδνληαο, παξάιιεια, ην θφζηνο θαηαζθεπήο ηνπο. Πνιινί απφ ηνπο κεραληζκνχο απηνχο 87

93 είλαη πξντφληα επηζηεκνληθήο έξεπλαο ηα νπνία έρνπλ θαηνρπξψζεη κε δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο νη επηρεηξήζεηο πνπ ηα δεκηνχξγεζαλ. Δπηπιένλ νη εμεηδηθεπκέλνη θαηαζθεπαζηέο ηέηνησλ κεραληζκψλ αλαιακβάλνπλ θαη κειέηεο δχζθνισλ επελδχζεσλ θαη κπνξνχλ λα θαηαζθεπάδνπλ ηνπο εηδηθνχο, θαηά πεξίπησζε, κεραληζκνχο. Δηθόλα 17: ηήξημε αγθπξίνπ, εγθαηεζηεκέλνπ ζε θνηινδνθφ, κε πιάθεο καξκάξνπ ηνπο κεραληζκνχο κεραληθήο ζηεξέσζεο επελδχζεσλ έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία: Ζ πνηφηεηα ησλ πιηθψλ απφ ηα νπνία θαηαζθεπάδνληαη φια ηνπο ηα εμαξηήκαηα. Γηα απηφ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπο εηδηθνί αλνμείδσηνη ράιπβεο (AISI 304, θ.α.) ή αιιά θαηάιιεια θξάκαηα αινπκηλίνπ. Δπηζεκαίλεηαη φηη φια ηα κεηαιιηθά ζηνηρεία κηαο κεραληθήο ζηήξημεο (ζθειεηφο, αγθχξηα, βίδεο, πιέγκαηα νπιηζκψλ, θ.α.), ηα νπνία εθάπηνληαη κεηαμχ ηνπο, ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδεηαη φηη δελ ζα αλαπηχμνπλ κεηαμχ ηνπο γαιβαληθά θαηλφκελα θαη είλαη έηζη απξφζβιεηα απφ ηηο δηάθνξεο κνξθέο δηάβξσζεο πνπ πξνθχπηνπλ, θάζε θνξά πνπ έλα επγελέζηεξν κέηαιιν έξρεηαη ζε επαθή κε έλα άιιν ιηγφηεξν επγελέο κέηαιιν, 88

94 ΣΟ ΜΑΡΜΑΡΟ Ω ΔΟΜΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ παξνπζία ειεθηξνιχηε (φπσο ην λεξφ ηεο βξνρήο πνπ πεξηέρεη άιαηα, νμέα, θ.α.), κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη ρεκηθή αληίδξαζε πνπ ηείλεη λα θζείξεη ην ιηγφηεξν επγελέο κέηαιιν. Ζ ζηαηηθή ηνπο επάξθεηα γηα ηα θνξηία ηα νπνία πξφθεηηαη λα αλαιάβνπλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφζηαζε ηεο επέλδπζεο απφ ηε θέξνπζα θαηαζθεπή (κνρινβξαρίνλαο αγθπξίνπ) Ζ επάξθεηα ησλ βπζκάησλ αγθχξσζεο ζηε θέξνπζα θαηαζθεπή Οη θαηαζθεπαζηέο αγθπξίσλ θαη γεληθφηεξα ζπζηεκάησλ ζηήξημεο επελδχζεσλ ηνίρσλ πξέπεη λα είλαη πηζηνπνηεκέλνη θαηά ISO 9001θαη λα παξέρνπλ αλαιπηηθή πιεξνθφξεζε γηα ηηο αληνρέο ησλ κεραληζκψλ πνπ θαηαζθεπάδνπλ, έηζη ψζηε λα πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα επηινγήο ησλ θαηάιιεισλ κεραληζκψλ κε θξηηήξην ηα θνξηία πνπ απηνί κπνξνχλ λα παξαιάβνπλ, ζε ζρέζε, βέβαηα, θαη κε ην ππφβαζξν ζην φπνην ζα αθπξσζνχλ. ε ν, ηη αθνξά ηα αγθχξηα, απηά, αλάινγα κε ην ζρεδηαζκφ ηνπο θαη ηε ρξήζε γηα ηελ νπνία πξννξίδνληαη, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε: Αγθύξηα ξπζκηδόκελα, ζε δηαθφξνπο ηχπνπο πνπ ζηεξεψλνληαη κε βχζκαηα ζηε θέξνπζα θαηαζθεπή (ζπζηήκαηα ζεκεηαθήο ζηήξημεο) Αγθύξηα ξπζκηδόκελα γηα κεραληθή ζηεξέσζε ζε κεηαιιηθά πξνθίι, δειαδή ζηηο εηδηθέο δηάηξεηεο ξάγεο ησλ ζπζηεκάησλ ζηεξέσζεο. Τπάξρνπλ, αθφκε, θαη ηα νιόζσκα αγθύξηα, ηα νπνία ηνπνζεηνχληαη ζε «θσιηέο» πνπ αλνίγνληαη ζην ζθπξφδεκα, αιιά ε ρξήζε ηνπο είλαη, πιένλ, πεξηνξηζκέλε. Δηθόλα 18: Γηάθνξνη ηχπνη ξπζκηδφκελσλ αγθπξίσλ 89

95 90 Δηθόλα 19: Κξηηήξηα επηινγήο θπζηθνχ δηαθνζκεηηθνχ πεηξψκαηνο γηα νξζνκαξκάξσζε