ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΥΦΑΝΤΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΜΟΤΙΒΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΟΥΣ

Transcript

1 ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΥΦΑΝΤΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΜΟΤΙΒΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΟΥΣ Ανακοίνωση της Αθανασίας Τσατσαρού-Μιχαλάκη ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Abstract: A method for investigating patterning in human behavior, as well as the regularities. Investigating regular pattern in the process of perception obtain, in particular through the study of the traditional Greek weaving art. Προσέγγιση στον όρο συμμετρία Η συμμετρία έχει έντονη παρουσία στη ζωή όλων και μπορεί να λειτουργεί ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ διαφόρων επιστημονικών κλάδων. Σύμφωνα με τον Kappraff η συμμετρία αποτελείται από τρία βασικά χαρακτηριστικά: την επανάληψη, την αρμονία και την ποικιλία. Τα τρία αυτά στοιχεία απαντώνται έντονα τόσο στην υφαντική όσο και στην κεραμική τέχνη. Επανάληψη είναι η διαδικασία κατά την οποία το θεμελιώδες στοιχείο (motif) επαναλαμβάνεται κατά μήκος μιας σχεδιαστικής διάταξης. Η αρμονία είναι η οπτική ευχαρίστηση που προσφέρουν τα διάφορα στοιχεία της σχεδιαστικής διάταξης όταν συνδυαστούν κατάλληλα. Τα προβλέψιμα δισδιάστατα σχέδια δεν ελκύουν την προσοχή λόγω της έλλειψης ποικιλίας. Η τροποποίηση των συστατικών στοιχείων ενός σχεδίου, είναι αναγκαία έτσι ώστε να συγκρατούνται στην μνήμη. (Kappraff) Η μέθοδος ανάλυσης Στην παρούσα ανακοίνωση αναλύεται η συμμετρία με κατάλληλη μέθοδο που ερευνά τα διάφορα μοντέλα ανθρώπινης συμπεριφοράς, συνδυάζοντας τις κανονικότητες που απαντώνται στον υλικό πολιτισμό. Αρχικά περιγράφεται η συμμετρία ως χαρακτηριστικό των απλών-κανονικών σχεδίων. Στη συνέχεια περιγράφεται ο ρόλος της συμμετρίας στην αντιληπτική διαδικασία. Η συμμετρία ουσιαστικά είναι ένα υποβόσκων χαρακτηριστικό των διακοσμητικών σχεδίων αλλά παρ όλα αυτά είναι ένα χαρακτηριστικό κατάλληλο για την συστηματική ταξινόμησή τους. Κατ ουσία, μια συστηματική προσέγγιση σαν και την συγκεκριμένη αποτελεί μια μεθοδολογική βάση για την κατανόηση διαφόρων πλευρών των μοντέλων ανθρώπινης συμπεριφοράς και του υλικού πολιτισμού. Εφ όσον πλείστες των πληροφοριών αναφορικά με τον περιβάλλοντα χώρο έρχονται σε μας μέσω της όρασης, είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ποιες διαστάσεις της οπτικής διαδικασίας -πως δηλαδή λαμβάνεται, αφομοιώνεται, αποθηκεύεται και ανακαλείται μια πληροφορία- σχετίζονται με πολιτισμικούς παράγοντες και ποιες είναι διεθνείς. Έρευνες μέχρι σήμερα έχουν δείξει ότι η συμμετρία είναι ένας από τους παράγοντες αυτούς. Η αντίληψη είναι η διαδικασία μέσω της οποίας κάποιος λαμβάνει πληροφορίες από τον περιβάλλοντα χώρο του. Συνήθως οι προσλαμβανόμενες πληροφορίες είναι πολύ περισσότερες από αυτές που μπορούν να αφομοιωθούν, συνεπώς η αντίληψη περικλείει επιλογή. Μέσα από την κοινωνικοποίηση, μπορεί κάποιος που ανήκει σε συγκεκριμένο πολιτισμικό σύνολο να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα στοιχεία τα οποία θα του είναι ιδιαίτερα χρήσιμα και τα χρησιμοποιεί ως βάσεις δεδομένων. Κατ επέκταση μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών ένα στοιχείο αξιολογείται διαφορετικά με βάση τα διαφορετικά πολιτισμικά κριτήρια που έχουν διαμορφωθεί. Για παράδειγμα, άτομα με διαφορετική πολιτισμική βάση μπορεί να αντιλαμβάνονται ή όχι μια συμμετρική 1

2 διάταξη. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και οι δομές χρησιμοποιούνται από διαφορετικούς πολιτισμούς. Η προσπάθεια για την κατηγοριοποίηση των ευκρινώς προσδιοριζόμενων αναπαραγόμενων σχεδιαστικών μονάδων έχει ως αποτέλεσμα την ερμηνεία των ιδιαιτεροτήτων τους ως κωδικούς πληροφόρησης ή δείκτες εθνικής ταυτότητας. Το 1977 ο Wobst συνδέει το στυλ που απεικονίζεται στα επιμέρους είδη λαϊκής τέχνης ως μια διαδικασία ανταλλαγής πληροφορίας στο πλαίσιο της προτεινόμενης θεωρίας του. Ότι δηλαδή, μόνο απλά, αμετάβλητα επαναλαμβανόμενα μηνύματα μπορούν να μεταδίδονται με συστηματικό τρόπο. Οι υποθέσεις του βασίστηκαν σε μελέτες των γυναικείων λαϊκών ενδυμασιών της Γιουγκοσλαβίας. Η χρήση της συμμετρίας στην κατηγοριοποίηση του υλικού πολιτισμού είναι ιδιαίτερα χρήσιμη διότι πληροί δύο κριτήρια πιστοποίησης, ήτοι: α) υπάρχει η ίδια μετρήσιμη τάξη στα φαινόμενα τα οποία συστηματοποιεί, β) επιλύει ή ερμηνεύει τα δεδομένα. Διάφορες μελέτες αποδεικνύουν ότι η προσέγγιση μέσα από τα σχήματα φαίνεται ότι μπορεί να ερμηνεύει αποτελεσματικά την εμφάνιση προτύπων συμπεριφοράς που προέρχονται από πολιτισμικές διαφορές και επιλογές. Διαπιστώνεται ότι τα στοιχεία ενός σχεδίου είναι τοποθετημένα σε αμετάβλητα μη τυχαία σχήματα από τους καλλιτέχνες μιας συγκεκριμένης πολιτισμικής μονάδας. Επομένως, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την οργάνωση και αντικειμενική παρουσίαση αυτών των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων. Δεν ερμηνεύει αυτές τις διαφοροποιήσεις, όμως οργανώνει τα δεδομένα με τέτοιο τρόπο που είναι δυνατόν να εξαχθούν υποθέσεις και να διατυπωθούν θεωρίες. Οι επαναλαμβανόμενες διακοσμητικές διατάξεις χαρακτηρίζονται από την επανάληψη ενός «μοτίβου» που είναι η βασική μονάδα του σχεδίου, σε κανονικά διαστήματα. Για να αναλυθεί η συμμετρία θα πρέπει πρώτα να γίνει η αναγνώριση της θεμελιώδους μονάδας (motif). Στη συνέχεια απαιτείται ο προσδιορισμός της κίνησης, βάσει της οποίας όταν αυτό το τμήμα επαναλαμβάνεται σε μια ή δυο διαστάσεις σχηματίζει ολόκληρο το σχέδιο. Ένα σχέδιο χαρακτηρίζεται ως ασύμμετρο όταν συντίθεται μόνο από ένα μη επαναλαμβανόμενο θεμελιώδες τμήμα. Η επανάληψη ενός μοτίβου σε ένα σχεδίο μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Στην πραγματικότητα, η συμμετρία περιγράφει το πώς οι θεμελιώδης μονάδες ενός σχεδίου συνδυάζονται και τοποθετούνται στο επίπεδο έτσι ώστε να σχηματίσουν μια διάταξη. Τα είδη της κίνησης είναι τέσσερα και επομένως ορίζονται τέσσερις τύποι συμμετρίας. Μετάθεση - transition Αμφίπλευρη ή αντανάκλαση - reflection Περιστροφή - rotation Μεταθετική αντανάκλαση - glide reflection 2

3 Τα διαφορετικά είδη των συμμετριών παραθέτονται ακολούθως: 1. Μετάθεση Σε αυτόν τον τύπο συμμετρίας η θεμελιώδης μονάδα επαναλαμβάνεται κάθετα, οριζόντια ή διαγώνια ενώ διατηρεί τον ίδιο προσανατολισμό. σχήμα -μεταθετική συμμετρία 2. Αμφίπλευρη ή Αντανάκλαση Τα ανακλώμενα σχήματα επαναλαμβάνονται κάθετα μιας νοητής ευθείας -άξονας αντανάκλασης-, η οποία, διχοτομώντας το σχέδιο, παράγει έναν αντικατοπτρισμό. Η αντανάκλαση μπορεί να είναι κάθετη, οριζόντια ή διαγώνια. 3. Περιστροφή Κάθε περιστροφή έχει ένα κέντρο και μια γωνία. Στην περιστροφική συμμετρία ένα σχήμα περιστρέφεται γύρω από ένα νοητό σταθερό σημείο. Αυτό το σημείο ονομάζεται κέντρο περιστροφής. Η περιστροφή μπορεί να εμφανιστεί ως διπλή, τριπλή, τετραπλή και εξαπλή. 4. Μεταθετική αντανάκλαση Βάσει αυτού του τύπου συμμετρίας, ένα μοτίβο επαναλαμβάνεται με ταυτόχρονη χρήση αντανάκλασης και μετάθεσης. 3

4 Μονοδιάστατες διατάξεις Υπάρχουν πολλών ειδών συμβολισμοί για την ταξινόμηση μονοδιάστατων διατάξεων. Σ αυτήν την περίπτωση οι σχεδιαστικές μονάδες επαναλαμβάνονται προς μια διεύθυνση. Οι διατάξεις αυτές λέγονται διατάξεις περιθωρίου. Στη συνέχεια δίνονται δύο διαγράμματα βάσει των οποίων εφαρμόζεται η μεθοδολογία ταξινόμησης των μονοδιάστατων διατάξεων σε επτά διακριτές ομάδες. p111 p1a1 pm11 p1m1 p112 pma2 pmm2 4

5 Υπάρχουν κάθετοι άξονες αντανάκλασης; ΝΑΙ υπάρχει οριζόντιος άξονας αντανάκλασης? ΟΧΙ υπάρχει οριζόντια αντανάκλαση ή μεταθετική αντανάκλαση; ΟΧΙ υπάρχει διπλή περιστροφή; ΟΧΙ υπάρχει διπλή περιστροφή; Ναι Ναι Όχι ΝΑΙ υπάρχει οριζόντιος άξονας αντανάκλασης; Ναι Όχι Ναι Όχι pmm2 pma2 pm11 p1m1 p1a1 p112 p111 Ευρύματα Μελέτης Ήπειρος και Δυτική Στέρεα Η Ήπειρος είναι στην πλειονότητα της μια ιδιαιτέρα άγονη περιοχή με εμφανή αγρία τοπία με αποτέλεσμα στα σχεδία να υπερισχύει το κόκκινο και γενικότερα προτιμώνται τα σκούρα και γήινα χρώματα. Τα μοτίβα που χρησιμοποιούνται θεωρούνται από τα πιο αυστηρά. Από αυτά πιο ιδιόμορφα είναι τα Σαρακατσάνικα. Αυτό οφείλεται στην ομαδική ζωή των κατοίκων και στις συνεχείς μετακινήσεις που αναγκάζονται να κάνουν. Τα υλικά και τα υφάσματα υφαίνονται στον αργαλειό και στη συνεχεία ακολούθησε η κεντητή διακόσμησή τους. Έδιναν ιδιαίτερη προτεραιότητα στις φορεσιές και στη συνεχεία ετοίμαζαν τα απαραίτητα για το στολισμό του σπιτιού. Ένα από τα χρώμα που χρησιμοποιούσαν είναι το μπλε. Η Δυτική Στέρεα, ως λαογραφική ενότητα, δεν περιορίζεται στα συμβατικά διοικητικά όρια των νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας αλλά απλώνεται σε έναν ευρύτερο χώρο προς τα ΒΔ και ανατολικά της περιοχής. Το βόρειο και ανατολικό τμήμα της, είναι κατεξοχήν ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές με ελατοσκεπάστα βουνά και οπωσδήποτε ψυχρό κλίμα. Υψώματα και ψηλές βουνοκορφές, σε πυκνή διάταξη, δημιουργούν στις περιοχές αυτές, βαθιά φαράγγια που αφήνουν πολύ λίγο, χώρο σε μικρές κοιλάδες και βαθύπεδα. Λόγω, λοιπόν, της γεωγραφικής ιδιομορφίας, η ζωή των ανθρώπων είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Αναφορικά με την περιοχή της Ηπείρου και της Δ. Στερεάς, αναλύθηκαν συνολικά 122 σχέδια από την τοπική υφαντική τέχνη. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα και στο ιστόγραμμα που ακολουθεί: 5

6 Είδος συμμετρίας Αριθμός δειγμάτων Ποσοστά % pmm2 9 5,69 p1a ,76 p ,15 pm11 1 0,63 pma1 0 0 p ,26 p1m , p1m1; 58 p111; 35 p1a1; 17 pmm2; 9 pm11; 1pma1; 0 p112; 2 Η περιστροφή του βασικού μοτίβου στις περιοχές αυτές, είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η απλή οριζόντια αντανάκλαση ή μετάθεση και η μεταθετική αντανάκλαση είναι οι κύριες κατηγορίες στις οποίες ταξινομούνται οι περισσότερες εκ των σχεδιαστικών διατάξεων της υπό εξέτασιν περιοχής. Τα σχέδια ακολουθούν κατά ένα τρόπο τον ψυχισμό και την στιβαρότητα της ιδιοσυγκρασίας των δημιουργών τους. Εντελώς αντίθετη εικόνα παρουσιάζει ο υπόλοιπος χώρος, που έχει και το μεγάλο προνόμιο να βρέχεται από τη θάλασσα. Η Οικονομία του τόπου στηρίχθηκε πάντοτε στους δυο αρχέγονους κλάδους δηλαδή την γεωργία και την κτηνοτροφία, κι αυτοί υπήρξαν οι καθοριστικοί παράγοντες της ανέλιξης της περιοχής. Ο βραδύς ρυθμός με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η ανέλιξη της περιοχής της είχε ως αντιστάθμισμα, τη διάδοση αναλλοίωτων παραδοσιακών στοιχείων της λαϊκής τέχνης Επτάνησα Τα Επτάνησα είναι σύμπλεγμα νήσων με αρκετές ιδιαιτερότητες. Συνδέει την Ηπειρωτική Ελλάδα με την Δυτική Ευρώπη. Τα νησιά είναι λίγα σε αριθμό και τα περισσότερα αρκετά μεγάλα με πλούσια βλάστηση. Οι κάτοικοι, λόγω του μεγέθους των νησιών, έχουν ευκαιρίες για περισσότερες επαφές και επικοινωνία με αποτέλεσμα πιο ανοικτές κοινωνίες. Λόγω της Ενετοκρατίας, δέχτηκαν πληθώρα επιρροών από τη Δύση. Η ενδυμασία, ο τρόπος ζωής, η υφαντική και η κεντητική είναι μερικοί από τους τομείς που δέχτηκαν στοιχεία δυτικότροπα, κυρίως από την Ιταλία. Η πολιτισμικότητα κάθε περιοχής διαμορφώνεται από οικονομικούς, γεωγραφικούς και μορφολογικούς παράγοντες. Οι ίδιοι παράγοντες διαμορφώνουν τόσο το χρώμα και το σχέδιο όσο και τις συμμετρίες των διακοσμητικών διατάξεων. Αναλύθηκαν συνολικά 74 σχέδια από την Επτανησιακή υφαντική τέχνη. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα και στο ιστόγραμμα που ακολουθεί: Είδος Αριθμός Ποσοστά % συμμετρίας δειγμάτων pmm p1a p pm pma p p1m pm11; 29 pmm2; 20 p111; 12 pma1; 7 p1a1; 3 p112; 1 p1m1; 2 6

7 Από τον πίνακα και το ιστόγραμμα παρατηρείται μεγάλη ποικιλία στις κινήσεις των μοτίβων. Ο κύριος όγκος τους εντοπίζεται σε σχεδιαστικές διατάξεις με μετάθεση, αντανάκλαση, διπλή αντανάκλαση και συνδυασμό αντανάκλασης με περιστροφή. Η περιστροφική κίνηση και η μεγαλύτερη ποικιλία ίσως οφείλεται στις Δυτικές επιρροές και στις γεωγραφικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες της περιοχής. Δωδεκάνησα Πρόκειται για το νοτιότερο νησιωτικό σύμπλεγμα της Ελλάδας. Τα περισσότερα νησιά βρίσκονται απέναντι από τα τουρκικά παράλια. Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με το εμπόριο και τα επαγγέλματα της θάλασσας. Τα νησιά είναι άγονα με μικρές εύφορες περιοχές. Οι παραδοσιακές χειροτεχνίες είναι έντονα καλλιεργημένες. Η ιταλική και τουρκική κατοχή άσκησαν αρκετές επιρροές. Λόγω του μεγάλου αριθμού των νησιών και της μεγάλης ποικιλομορφίας έχουμε μεγάλη ποικιλία και πολλές παραλλαγές. Ένα χαρακτηριστικό των Δωδεκανήσων είναι τα κατάλοιπα που απαντώνται από το Βυζάντιο και συνέχιζαν να χρησιμοποιούνται για αρκετά χρόνια καθημερινά σχεδόν μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα η φορεσιά της Σύμης, η οποία έμοιαζε αρκετά με την Βυζαντινή. Οι εισαγωγές από άλλες περιοχές λόγω του εμπορίου επηρεάζουν την ποικιλία των σχεδίων. Από τα Δωδεκάνησα αναλύθηκαν 158 σχέδια τα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Είδος Αριθμός Ποσοστά % συμμετρίας δειγμάτων pmm p1a p pm pma p p1m pm11; 80 pmm2; 30 p111; 28 pma1; 13 p1a1; 5 p112; 1p1m1; 1 Παρατηρείται ότι οι σχεδιαστικές διατάξεις δεν ακολουθούν μεγάλη ποικιλία κινήσεων. Οι βασικές κινήσεις είναι η κάθετη αντανάκλαση και η μετάθεση και η διπλή αντανάκλαση. Κυκλάδες Τα νησιά των Κυκλάδων κατοικούνται συνεχώς επί επτά χιλιάδες περίπου χρονιά και είχαν ιδιαίτερα αναπτυγμένο το εμπόριο. Για παράδειγμα στη Μύλο ανακαλυφτήκαν τα παλαιοτέρα ίχνη εμπορικού οικισμού σε ολόκληρο το χώρο του Αιγαίου. Σε κανένα άλλο Ελληνικό μέρος δεν βρεθήκαν τόσο μεγαλόπρεπα έργα τέχνης με τόσο πλούσιες διακοσμητικές λεπτομέρειες. Οι γυναίκες των νησιών των Κυκλάδων παρουσιάζουν τις δραστηριότητες τους και τις καλλιτεχνικές ικανότητες τους σε ένα από τους σημαντικότερους κοινωνικούς τομείς, τον τομείς της υφαντουργίας που έδρασε εντατικά ως την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Τα Κυκλαδικά κεντήματα διαφέρουν από τα Δωδεκανησιακά στις βελονιές, τους χρωματισμούς και τα διακοσμητικά θέματα, μολονότι ορισμένα μοτίβα που χρησιμοποιούνται είναι κοινά. 7

8 Οι αναπαραστάσεις των κεντημάτων σε σύγκριση με αυτές της Στερεάς και της Ηπείρου χρησιμοποιούν διαφορετικά χρώματα. Θα μπορούσε εύστοχα να πει κανείς ότι είναι πιο ανοιχτά πιο χαρούμενα ενώ τα θέματα που χρησιμοποιούνται εκτός του φυτικού και του ζωικού βασιλείου είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη θάλασσα Αναφορικά με την περιοχή των Κυκλάδων, αναλύθηκαν συνολικά 124 σχέδια από την τοπική υφαντική τέχνη. Τα αποτελέσματα δίνονται στον πίνακα και στο ιστόγραμμα που ακολουθεί: Είδος συμμετρίας Αριθμός δειγμάτων Ποσοστά % pmm ,45 p1a1 11 6,96 p ,15 pm11 1 0,63 pma1 5 3,16 p ,96 p1m , p111; 35 p1m1; 34 pmm2; 26 p1a1; 11 p112; 11 pma1; 5 pm11; 1 Θα μπορούσε ίσως εύστοχα να παρατηρηθεί ότι οι Κυκλάδες παρουσιάζουν την μεγαλύτερη διασπορά κατά την ταξινόμηση των σχεδίων τους. Η μετάθεση, η οριζόντια και διπλή αντανάκλαση και η περιστροφή είναι από τις πιο διαδεδομένες κινήσεις. Συμπεράσματα Τα γεωγραφικά και γεωλογικά χαρακτηριστικά, τα ήθη και τα έθιμα, επηρεάζουν τον ψυχισμό των κατοίκων και κατ επέκταση την παράδοση και την ενδυμασία. Δεν θα ήταν άτοπο να πει κανείς ότι όλες αυτές οι διαφορές επηρεάζονται από το κατά τόπους περιβάλλον τόσο γεωγραφικά όσο και πολιτισμικά. Η τελική μορφή κάθε σχεδίου αποτελεί το αποκρυστάλλωμα των συνθηκών που διέπουν κάθε τόπο οι ιστορικές μνήμες. Οι κοινωνικοοικονομικές, γεωγραφικές, κλιματολογικές κ.λπ. συνθήκες, οι αλληλεπιδράσεις, αλλά και η παραγωγή, η αγορά των υλικών για την κατασκευή τους, διαμορφώνουν ότι ονομάζουμε μορφή. Βάση των παραπάνω μπορούμε να εξάγουμε τα ακόλουθα συμπεράσματα: τα διακοσμητικά μοτίβα που χρησιμοποιούνται στις περιοχές της Δ. Στερεάς και της Ηπείρου παρουσιάζουν μικρή ποικιλία συμμετριών. Παρατηρούμε ότι περίπου το 50% των σχεδίων εντάσσονται στην κατηγορία pmm2. Ενώ η κατανομή των διακοσμητικών μοτίβων στις υπόλοιπες κατηγορίες είναι αρκετά περιορισμένη. Ουσιαστικά οι συμμετρίες που χρησιμοποιούνται είναι αρκετά αυστηρές. Τα μοτίβα ακολουθούν κανόνες και επαναλήψεις. Το γεγονός αυτό ταυτίζεται με τα όσα είναι γνωστά για την περιοχή της Στερεάς και της Ηπείρου. Τα διακοσμητικά θέματα που προέρχονται από τις περιοχές αυτές είναι πιο αυστηρά τόσο στη θεματολογία τους και στα χρώματά τους όσο και στη συμμετρία που ακολουθείται. Παρατηρώντας τα αντίστοιχα διαγράμματα που αντικατοπτρίζουν τις συμμετρίες των μοτίβων που χρησιμοποιούνται στην περιοχή των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων παρατηρούμε μια πιο ευρεία κατανομή των συμμετριών των χρησιμοποιούμενων διακοσμητικών μοτίβων με μια κορύφωση στην περιοχή των Κυκλάδων. Η περιστροφή της βασικής δομικής μονάδας του μοτίβου χρησιμοποιείται αρκετά, δίνοντας ένα 8

9 ανάλαφρο στυλ στα σχέδια. Οι συμμετρίες αντανάκλασης pmm2, αν και καταλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα προτίμησης από τον νησιωτικό κόσμο, δεν έχουν την σχεδόν αποκλειστική χρήση που παρατηρείται στις περιοχές της Στερεάς και της Ηπείρου. Το γεγονός συνηγορεί στο ότι η παραθαλάσσια ζωή και η γεωγραφική κατανομή του εδάφους συντελούσε στη δημιουργία πιο ανάλαφρων διακοσμητικών συνθέσεων και ευνοούσε την ύπαρξη ποικιλίας. Η επαφή του πληθυσμού με περιοχές εκτός των ορίων της Ελλάδας είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της φαντασίας και αυτό αποτυπώνεται άμεσα στις χρησιμοποιούμενες συμμετρίες, αφού οι διακοσμήσεις που απαντώνται παρουσιάζουν μια πολυπλοκότητα. Στα Επτάνησα ο κύριος όγκος των σχεδίων εντοπίζεται σε διατάξεις με μετάθεση, αντανάκλαση, διπλή αντανάκλαση και συνδυασμό αντανάκλασης με περιστροφή. Έχουν σχέδια με μεγαλύτερη σχεδιαστική ποικιλία, σε σύγκριση με τα Δωδεκάνησα και με λιγότερη σε σύγκριση με τις Κυκλάδες. Τα χρώματα, τα σχεδία, τα μοτίβα και οι συμμετρίες που χρησιμοποιούνται από τους λαϊκούς καλλιτέχνες στην Ήπειρο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δωρικά σε αντίθεση με τις βελονιές των νησιών που θα έλεγε κανείς ότι είναι παρμένες και αντικατοπτρίζουν τη ζωή τους, είναι πιο απλές πιο παιχνιδιάρικες. 9