Επιμέλεια απαντήσεων: Κοντογιαννίδου Γαβριέλα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Transcript

1 Επιμέλεια απαντήσεων: Κοντογιαννίδου Γαβριέλα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑ 1 ο Ομήρου Ιλιάδα, Ραψ. Ζ, στ α. Κύριες ιδέες του αποσπάσματος, στις οποίες θα στηριχτεί η διδασκαλία. β. Ενότητες Πλαγιότιτλοι Τίτλος για όλο το χωρίο γ. Διδακτικές οδηγίες για τη σύνταξη Περίληψης Παρουσιάζουμε ένα ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ, το οποίο θα περιλαμβάνει απαντήσεις και στα 3 υποερωτήματα (α β γ).

2 ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία ΕΝΟΤΗΤΑ : Ομήρου Ιλιάδα, Ραψ. Ζ, στ ΤΑΞΗ: Β Γυμνασίου..Τμήμα Β1 Αριθμός Μαθητών : 24 Ημερομηνία Προβλεπόμενος χρόνος διδασκαλίας: 1 διδακτική ώρα (45 ) Διδάσκων: (κενό). ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Διερευνητική Κειμενοκεντρική με στοιχεία Διαθεματικότητας ΜΟΡΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Μικτή : Συμμετοχική και Ομαδοσυνεργατική ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ : Αναλυτική Συνθετική, κατά το σχήμα: Όλο Μέρη Όλο Παρουσιάζουμε και τις τρεις φάσεις της διδασκαλίας μας: ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ι. ΣΚΟΠΟΙ της διδασκαλίας και επί μέρους ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, οι σκοποί της διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας είναι : α. ΑΝΘΡΩΠΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ Γνωρίζοντας την ανθρώπινη πλευρά των ηρώων, επιδιώκεται οι μαθητές να κατανοήσουν διαχρονικά ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη φύση. β. ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ Μέσα απ την επαφή τους με τα έπη οι μαθητές θα αντλήσουν γνώσεις για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, τον τρόπο ζωής, την κοινωνία, τη θρησκεία, την τέχνη και γενικά τον πολιτισμό. γ. ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ Ιδιαίτερα μέσω της διδασκαλίας της Ιλιάδας επιδιώκεται να κατανοήσουν οι μαθητές το περιεχόμενο του Ομηρικού ανθρωπισμού και τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. 2

3 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Από τους γενικότερους σκοπούς της διδασκαλίας του μαθήματος, που αναφέρθηκαν παραπάνω, αντλούμε τους επί μέρους, ειδικούς στόχους της διδασκαλίας του δοθέντος αποσπάσματος. Οι διδακτικοί μας στόχοι διακρίνονται σε: γνωστικούς συναισθηματικούς κοινωνικούς αισθησιοκινητικούς. Επιδιώκεται οι μαθητές : 1. Να γνωρίσουν βασικές αξίες του ηρωικού κώδικα, και το ομηρικό ιδεώδες, όπως προβάλλονται στο απόσπασμα {κλέος, τιμή, αιδώς, υστεροφημία, ανδρεία, πίστη στους θεούς, σεβασμός στους προγόνους, πατροπαράδοτη φιλία, φιλοξενία} και το ρόλο τους στη συμπεριφορά των ηρώων. 2. Να ασκηθούν στη νοηματική επεξεργασία καθώς και στη διάκριση των δομικών στοιχείων του κειμένου: χωρισμός ενοτήτων, άντληση πλαγιότιτλων, τιτλοφόρηση κειμένου. Να παρακολουθήσουν την πλοκή τοποθετώντας τη συγκεκριμένη σκηνή μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της υπόθεσης του έργου. 3. Να ασκηθούν στη διαδικασία της πύκνωσης κειμένου, και της σύνταξης περίληψης μέσα από την αναλυτική και συνθετική επεξεργασία. 4. Να απολαύσουν την ομηρική αφήγηση και την εναλλαγή των σκηνών παρακολουθώντας την εξέλιξη του μύθου. Να κατανοήσουν τους τρόπους της αφηγηματικής τεχνικής και έκφρασης. 5. Να ηθογραφήσουν τους ήρωες Διομήδη και Γλαύκο. Να παρακολουθήσουν τη συμπεριφορά και τη συναισθηματική φόρτιση των ηρώων και, ει δυνατόν, να κάνουν αναγωγές στην προσωπική τους εμπειρία (συναισθηματική ταύτιση) ιδιαίτερα στο σημείο, κατά το οποίο επέρχεται η συμφιλίωση των δύο αντιπάλων. 6. Μέσα από την προβολή των ιδανικών της φιλίας και της φιλοξενίας να είναι εις θέσιν να κάνουν την αναγωγή στην πανανθρώπινη, διαχρονική σημασία των αξιών αυτών. 7. Να απολαύσουν την εναλλαγή από το τραχύ πολεμικό σκηνικό και την ατμόσφαιρα της μάχης στην ειρηνική, χαλαρωτική διάθεση που επικρατεί σ αυτή τη σκηνή. Με την αφορμή αυτή να προβληματιστούν για την αξία της ειρηνικής συνύπαρξης των ανθρώπων κάνοντας αναγωγές στην εποχή μας. 8. Να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της ομηρικής εποχής καθώς και για την κοινωνία και τον πολιτισμό (υλικό και πνευματικό) της εποχής. 3

4 Ιδιαίτερα δε, να αντλήσουν πληροφορίες για τον οπλισμό και για τη σημασία που απέδιδαν οι άνθρωποι στα όπλα (χρηστική, ηθική, συναισθηματική και καλλιτεχνική αξία του οπλισμού) και να αντιληφθούν τη σημασία της ανταλλαγής των όπλων μεταξύ αντιπάλων (δείγμα εκεχειρίας, σεβασμού και φιλίας). Να γνωρίσουν το επίπεδο ανάπτυξης του υλικού πολιτισμού της εποχής ( έλλειψη νομίσματος ανταλλακτικό εμπόριο πολεμική τέχνη). 9. Να κατανοήσουν τη σχέση του ομηρικού ανθρώπου με τους θεούς, την παρέμβαση των θεών στα ανθρώπινα πράγματα και την επιρροή αυτής της παρέμβασης στη συμπεριφορά και το ήθος των ηρώων αντλώντας συμπεράσματα μέσα από το κείμενο για το ρόλο της θρησκείας στην ομηρική κοινωνία. 10. Να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες μέσα από τη συλλογική και την ομαδοσυνεργατική εργασία. 11. Από την επαφή τους με το νεοελληνικό κείμενο ( και με επιλεκτικές αναφορές σε λέξεις ή φράσεις του πρωτότυπου ομηρικού κειμένου) καθώς και με τη λεξιλογική επεξεργασία να αντλήσουν αισθητική απόλαυση και να συνειδητοποιήσουν τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας. 12. Να καλλιεργήσουν τις αισθησιοκινητικές τους δεξιότητες μέσα από την ενασχόλησή τους με πρακτικού τύπου δραστηριότητες (ζωγραφική χρήση Η/Υ κ.λ.π.) [Είναι προφανές ότι πολλοί από τους παραπάνω διδακτικούς στόχους εμπλέκονται μεταξύ τους και ο διδάσκων μπορεί να τους χειριστεί εκ παραλλήλου χωρίς να χάσει διδακτικό χρόνο.] ΙΙ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Να γνωρίζουν οι μαθητές τι έχει προηγηθεί στην υπόθεση του έργου ώστε να είναι εις θέσιν να τοποθετήσουν το υπό μελέτη απόσπασμα στο ευρύτερο πλαίσιο της Ιλιάδας. Να είναι εξοικειωμένοι με τα πρόσωπα του έργου ( π.χ. ποιοι είναι Αχαιοί και ποιοι Τρώες), τα ονόματα των θεών κ.λ.π. Να έχουν αντιληφθεί οι μαθητές το χαρακτήρα της Ιλιάδας από τη μέχρι τώρα επαφή τους με το έργο. (Έργο ποιητικό επικό πολεμικό ηρωικό). Να έχουν μελετήσει την Εισαγωγή του έργου ( της Α και Β τάξης) ώστε να γνωρίζουν βασικά στοιχεία για τον Όμηρο, την επική ποίηση και την Ιλιάδα ειδικότερα. ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Να υπάρχει η δυνατότητα προβολής εικόνων από Η/Υ στην τάξη. Ο διδάσκων να είναι εξοικειωμένος με τη σύγχρονη τεχνολογία (χειρισμό Η/Υ, επεξεργασία κειμένου, χειρισμό προγραμμάτος Power Point) 4

5 Να έχει προηγηθεί διευθέτηση των θρανίων στην αίθουσα αν η τάξη δε διαθέτει τραπέζια για να καθίσουν οι μαθητές κατά ομάδες για τη φάση εκείνη της διδασκαλίας, που θα γίνει ομαδοσυνεργατικά. Να υπάρχει επίσης η δυνατότητα συσκότισης της αίθουσας (σκούρες κουρτίνες). ΙΙΙ. ΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ ΠΗΓΕΣ Το σχολικό εγχειρίδιο Ο πίνακας της αίθουσας (κιμωλίας ή μαρκαδόρου) Το Φύλλο Εργασίας που θα διανεμηθεί στους μαθητές [ 6 Ομαδικά Φύλλα Εργασίας για τη συγκεκριμένη διδασκαλία ] Ερμηνευτικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας Μπλοκ ζωγραφικής ή χαρτόνια για κάθε μαθητή και υλικά ζωγραφικής, κατά βούληση (μαρκαδόροι, χρώματα παστέλ ή άλλα ) Πίνακας φελιζόλ ή μαγνητικός, αναρτημένος σταθερά σε τοίχο της αίθουσας, όπου θα έχουν τοιχοκολληθεί εικόνες από τη ζωή στα ομηρικά χρόνια, εργασίες των μαθητών, διαγράμματα ή άλλο υλικό. Ιστορικός Γεωγραφικός Χάρτης Φορητός Ηλεκτρονικός υπολογιστής Projector (Προβολέας) συνδεδεμένος με τον Η/Υ Οθόνη (μπορεί να αντικατασταθεί από λευκό πίνακα μαρκαδόρου) Φύλλο Αξιολόγησης διδασκαλίας ( για τον διδάσκοντα) ΙV. ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΦΟΡΜΗΣΗ: α. Προσέλκυση της προσοχής β. Σύνδεση με τα προηγούμενα γ. Παρουσίαση του θέματος της νέας ενότητας δ. Δημιουργία δεκτικού κλίματος στην τάξη Απευθύνουμε ένα ερώτημα προς όλη την τάξη, για να προσελκύσουμε την προσοχή: Σας έχει συμβεί μετά από ρήξη με κάποιον, να συμφιλιωθείτε και μάλιστα να δεσμευτείτε ότι στο εξής θα είστε φίλοι για πάντα;. Αναμένουμε την ανταπόκριση των μαθητών και την κατάθεση της εμπειρίας τους και συνεχίζουμε παρουσιάζοντας το θέμα της σημερινής ενότητας, γράφοντάς το μαζί με τους στίχους (Ζ, στ ) που θα μελετήσουμε, στον πίνακα. Καλούμε έναν μαθητή να θυμίσει στην τάξη το περιεχόμενο της προηγούμενης ενότητας για να δούμε πού έχει μείνει η πλοκή του έργου και για να συνδεθούμε ομαλά με τη νέα διδακτική ενότητα. 5

6 Ρωτούμε τι αναμένουμε να συμβεί κι αν η εξέλιξη των εχθροπραξιών βρίσκεται σε κάποια κρίσιμη καμπή. Οι μαθητές απαντούν ότι ο Έκτορας επιστρέφει στην Τροία για να αποχαιρετήσει τη γυναίκα του και το μικρό του γιο, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι ίσως δεν θα τους ξαναδεί. Οι μαθητές κατανοούν την κρισιμότητα της κατάστασης. Υπενθυμίζουμε ότι σʹ αυτή τη φάση του έργου είδαμε να εμφανίζονται ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, δύο ήρωες, ο Γλαύκος απ τους Τρώες κι ο Διομήδης απ τους Αχαιούς. Ζητούμε να περιγράψουν πώς φαντάζονται αυτή τη σκηνή και με αυτόν τον τρόπο προχωρούμε στη μελέτη της νέας μας ενότητας. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΝΕΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Επειδή θα ακολουθήσει ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, χωρίζουμε τους μαθητές σε 6 ομάδες των 4 ατόμων. Με βάση τα κοινωνιομετρικά στοιχεία της τάξης (φύλο καταγωγή διαμαθητικές σχέσεις επίδοση κ.λ.π.) επιλέγουμε τη σύνθεση των ομάδων φροντίζοντας να είναι ανομοιογενής (ιδιαίτερα αν υπάρχει το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας στην τάξη μας). Οι μαθητές παίρνουν τις θέσεις τους κατά ομάδες. Μοιράζουμε στους μαθητές το Φύλλο Εργασίας, στο οποίο καταγράφονται οι δραστηριότητες του σημερινού μαθήματος. Η πρώτη σελίδα του Φύλλου Εργασίας είναι κοινή για όλη την τάξη, ενώ στη συνέχεια το περιεχόμενο του Φύλλου Εργασίας είναι διαφορετικό για κάθε ομάδα. Ο διδάσκων προβάλλει στην οθόνη διαφάνειες μέσω του Η/Υ, που παρουσιάζουν σκηνές ομηρικών μαχών, εικόνες πολεμιστών με τον οπλισμό τους καθώς και απεικονίσεις όπλων ( φωτογραφίες από μουσεία, παραστάσεις από αγγεία κ.λ.π.) και ζητεί απ τα παιδιά να τις παρατηρήσουν και να τις σχολιάσουν σημειώνοντας ό,τι τους έκανε εντύπωση στο Φύλλο Εργασίας (στην πρώτη σελίδα, που είναι κοινή για όλη την τάξη). Συνδέουμε τις εικόνες που βλέπουμε με το περιεχόμενο της ενότητας. Θυμίζουμε ότι ο Γλαύκος έχει επιδείξει μεγάλη ανδρεία στη μάχη και ο Διομήδης εκδηλώνοντας το θαυμασμό του για την τόλμη του αντιπάλου, εκφράζει την επιθυμία να μάθει περισσότερα γι αυτόν και τη γενιά του. Στο σημείο αυτό προκαλούμε τους μαθητές να θυμηθούν ανάλογες σκηνές της Ιλιάδας ή και της Οδύσσειας, όπου κάποιος ήρωας δίνει πληροφορίες για τους προγόνους του και τους ρωτούμε τι σημασία είχε αυτή η λεπτομερής καταγραφή του γενεαλογικού δέντρου (ιδεολογικό στοιχείο). Ακολουθεί φυσική ανάγνωση της νέας ενότητας από το διδάσκοντα με τον κατάλληλο επιτονισμό. Στη συνέχεια αφήνουμε λίγο χρόνο στους μαθητές για σιωπηρή ανάγνωση του χωρίου. Προχωρούμε στην επεξεργασία της ενότητας κατά το σχήμα Όλον Μέρη Όλον. 6

7 Παραπέμπουμε τους μαθητές στο Φύλλο Εργασίας, όπου έχουμε σημειώσει τις 3 Ενότητες του κειμένου: Α Ενότητα..στ Β Ενότητα..στ Γ Ενότητα..στ Γράφουμε τις ενότητες και στον πίνακα Η 1 η και η 2 η ομάδα θα ασχοληθούν με την Ενότητα Α. Η 3 η και η 4 η ομάδα θα ασχοληθούν με την Ενότητα Β. Η 5 η και η 6 η ομάδα θα ασχοληθούν με την Ενότητα Γ. Κάθε ομάδα μελετάει την αντίστοιχη ενότητα και βρίσκει έναν πλαγιότιτλο, που σημειώνει στο Ομαδικό Φύλλο Εργασίας. Υπενθυμίζουμε στους μαθητές τις οδηγίες για τη σύνταξη περίληψης γράφοντάς τις στον πίνακα: Γράφεται σε πεζό λόγο Δεν υπερβαίνει το 1/3 του κειμένου Δεν περιέχει προσωπικά σχόλια Δεν περιέχει λέξεις ή αυτούσιες φράσεις του κειμένου Προκύπτει από τη σύνθεση των πλαγιότιτλων Έχει λογική δομή και σαφήνεια στην έκφραση Χρησιμοποιούμε συνδετικές διαρθρωτικές λέξεις Ένας μαθητής από κάθε ομάδα έρχεται στον πίνακα και γράφει τον πλαγιότιτλο, που βρήκε η ομάδα του. Έτσι έχουμε 6 πλαγιότιτλους (2 για κάθε ενότητα), αφού κάθε ενότητα αντιστοιχεί σε δύο ομάδες. Η τάξη επιλέγει τους τρεις καλύτερους πλαγιότιτλους, που θα χρησιμοποιήσουμε για την περίληψη. Κάθε μαθητής συντάσσει τη δική του περίληψη στην πρώτη κοινή για όλη την τάξησελίδα του Φύλλου Εργασίας. Στη συνέχεια δύο μαθητές διαβάζουν στην τάξη τις περιλήψεις τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ τους πλαγιότιτλους των ενοτήτων: Α ΕΝΌΤΗΤΑ «Ο Διομήδης κατεβάζει το όπλο μόλις μαθαίνει ότι τον συνδέει πατρική φιλία με το Γλαύκο» Β ΕΝΌΤΗΤΑ «Ο Διομήδης προτείνει στο Γλαύκο να συνεχίσουν την πατροπαράδοτη φιλία 7

8 και ν ανταλλάξουν τα όπλα τους» Γ ΕΝΌΤΗΤΑ «Όρκος αιώνιας φιλίας και ανταλλαγή των όπλων» Αφού ολοκληρώσαμε τη διαδικασία αυτή προχωρούμε και πάλι ομαδοσυνεργατικά στην επεξεργασία του κειμένου με βάση τους τρεις άξονες: ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΑΞΟΝΑ ΝΟΗΜΑΤΙΚΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΑΞΟΝΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΑΞΟΝΑ Κάθε ομάδα μελετά την ενότητα που έχει και σημειώνει στο Ομαδικό Φύλλο Εργασίας τα στοιχεία που βρίσκει για κάθε άξονα. Στη συνέχεια τα παρουσιάζει στη τάξη. Η παρουσία του διδάσκοντα κατά τη διαδικασία αυτή είναι διακριτική. Λειτουργεί συμβουλευτικά ή απαντά σε τυχόν απορίες. Α Ενότητα..στ Γλωσσικός Άξονας Επισημαίνουμε τις τόσο συχνές στον Όμηρο σύνθετες λέξεις ή άλλες λέξεις που παρουσιάζουν ενδιαφέρον ετυμολογικό ή σημασιολογικό ή που αναδεικνύουν τη συνέχεια της γλώσσας μας. «πολυθρόφα» < πολύς+θρέφω, Συνώνυμο: εύφορη «αντρολάτη» < άνδρας+ελαύνω Δηλώνει ισχύ και εξουσία πάνω σε πολλούς ανθρώπους. Στη μετάφραση του Ι. Πολυλά η ίδια λέξη αποδίδεται ως «ποιμένας των λαών». «άψεγος»= χωρίς ψεγάδι, Συνώνυμα: άμεμπτος, τέλειος Στα ομηρικά χρόνια αναφερόταν στην εξωτερική ομορφιά και στην κοινωνική θέση, ενώ σήμερα αναφέρεται στην ηθική ακεραιότητα. «αρχοντικός» Τυπικό ομηρικό επίθετο «καλοσκαμνίζω» = Δέχομαι με χαρά το φιλοξενούμενο και του προσφέρω κάθισμα ή μια θέση στο τραπέζι. Άλλη μια σύνθετη λέξη, που αναφέρεται στη φιλοξενία. Νοηματικός Ερμηνευτικός Άξονας Οι δύο ήρωες που πρωταγωνιστούν στο απόσπασμα είναι ήδη γνωστοί στους μαθητές. Εδώ όμως αντλούν περισσότερες πληροφορίες γι αυτούς ιδιαίτερα για το Γλαύκο. Αφού επισημάνουμε τη συμβολική και «θεατρική» θα λέγαμε κίνηση του Διομήδη να αφήσει το όπλο του «μπήγοντας το κοντάρι του στη γη», ζητούμε απ τους μαθητές να την ερμηνεύσουν. Περιμένουμε να πουν ότι 8

9 άφησε το όπλο, διότι ο Γλαύκος ήταν πατρικός φίλος. Ο Οινέας φιλοξένησε κάποτε τον Βελλεροφόντη και μάλιστα αντάλλαξαν και δώρα. Ο πρώτος έδωσε ένα ζωνάρι πορφυρό και ο άλλος μία κούπα χρυσή. Ο Οινέας ήταν παππούς του Διομήδη, βασιλιάς της Αιτωλίας και ο Βελλεροφόντης παππούς του Γλαύκου, μυθικό πρόσωπο που σκότωσε την Χίμαιρα με τη βοήθεια του αλόγου του, του Πήγασου. Παρατηρούν οι μαθητές ότι τη φιλοξενία την κληρονομούσαν από τον πατέρα τους και δεν χανόταν μετά τον θάνατό τους, όπως και ότι η ανταλλαγή δώρων ήταν απαραίτητη για να σφραγιστεί η φιλία τους. Στο σημείο αυτό παρουσιάζουμε στην τάξη την εικόνα του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου, που υπάρχει σε πλήθος αρχαίων και σύγχρονων απεικονίσεων. Η διπλόγουβη μαλαματένια κούπα που αναφέρεται εδώ είναι το γνωστό ομηρικό «δέπας αμφικύπελλον». Το προβάλλουμε και αυτό σε φωτογραφία. Παραπέμπουμε επίσης τους μαθητές στα σχόλια του βιβλίου. Αισθητικός άξονας Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται εδώ είναι η αφήγηση σε γ ενικό πρόσωπο (στ ) και στη συνέχεια η χρήση του πιο άμεσου, β ενικού προσώπου στο διάλογο των ηρώων. Επισημαίνουμε τα τυπικά ομηρικά επίθετα: λαμπροπόρφυρος, άψεγος, αρχοντικός και το πλήθος των σύνθετων λέξεων. Οι μαθητές καλούνται να απολαύσουν τη συγκινητική, φιλική ατμόσφαιρα αυτής της σκηνής, που έρχεται σε αντίθεση με την πολεμική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα προηγούμενα. Β Ενότητα..στ Γλωσσικός άξονας «τον κύρη μου» = τον πατέρα μου Δημώδης λέξη, συχνή στο δημοτικό τραγούδι. Χρησιμοποιείται και σήμερα στην κρητική διάλεκτο. «σύντας»= όταν «ξένος»= φίλος από φιλοξενία Βλ. Ξένιος Ζευς. Οι μαθητές καλούνται να βρουν σύνθετες λέξεις της Νέας ελληνικής και να τις σημειώσουν στο Φύλλο Εργασίας [ π.χ. φιλόξενος, ξενομανία, αποξενώνω κ.λ.π ] «ασκέρι» (τούρκικη λέξη) = τακτικός ή άτακτος στρατός, πλήθος ανθρώπων «αλάργα» = μακριά Δημώδης λέξη που χρησιμοποιείται και σήμερα Νοηματικός Ερμηνευτικός Άξονας Ο Διομήδης εξομολογείται ότι όσα ξέρει τα γνωρίζει από τον παππού του γιατί ήταν μικρός όταν έχασε σε πόλεμο τον πατέρα του Προτείνει στον Γλαύκο να συνεχίσουν την 9

10 πατροπαράδοτη φιλία Με βάση τα σχόλια του βιβλίου, οι μαθητές παρατηρούν ότι ο Τυδέας, ο πατέρας του Διομήδη, σκοτώθηκε στην εκστρατεία «Επτά επί Θήβας». Εδώ γίνεται φανερή και η πατρίδα του Διομήδη, το Άργος και του Γλαύκου, η Λυκία. [ Καλούμε ένα μαθητή να δείξει στο χάρτη τις περιοχές αυτές. Η Λυκία βρίσκεται στα Νοτιοανατολικά παράλια Μ.Ασίας, απέναντι απ τη Ρόδο.] Επίσης γίνεται προφορική πρόταση να συνεχιστεί η φιλία τους, παρ όλο που βρίσκονται σε καιρό πόλεμου. Οι μαθητές καλούνται να σχολιάσουν την πρόταση αυτή σε εργασία για το σπίτι, που δίδεται στο Φύλλο Εργασίας. «Για να χω να σκοτώνω όποιον μου ρίξει ο θεός στα χέρια μου» Επισημαίνουμε εδώ την ομηρική αντίληψη για τις θεϊκές παρεμβάσεις στη ζωή των ανθρώπων στον πόλεμο στη συγκεκριμένη περίπτωση. «Για τρέχοντας τον φτάσω» Οι επιτυχίες στη μάχη μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οφείλονται στην εύνοια των θεών, σε άλλες όμως είναι καθαρά προσωπική επιτυχία του ήρωα. Όποιος είναι πιο γρήγορος και πιο άξιος θα προλάβει να σκοτώσει τον άλλον. Βλέπουμε εδώ την αντίληψη για τη συνύπαρξη θεϊκής παρέμβασης και ανθρώπινης ευθύνης, που είναι διάχυτη στα αρχαία κείμενα. Το αποκορύφωμα της σκηνής είναι η πρόταση του Διομήδη για ανταλλαγή των όπλων ανάμεσα στους δύο πολεμιστές, πρώην αντιπάλους. Η φιλία τους έτσι θα επισφραγιστεί και έμπρακτα και θα γίνει γνωστό σε όλους ότι είναι φίλοι πατρικού. Είναι συχνό στα αρχαία κείμενα το ζεύγος «λόγος έργο», ο συνδυασμός θεωρίας και πράξης, η επικύρωση των λόγων με έργα. Όπως αναφέρει και το σχόλιο του βιβλίου, η ανταλλαγή των όπλων ήταν επιστέγασμα και δείγμα ανανέωσης της ʺξενίαςʺ (φιλία μέσω φιλοξενίας), η οποία ήταν ιερή. (στοιχείο πολιτιστικό και ιδεολογικό) Αισθητικός Άξονας Ο διάλογος συνεχίζεται με αμεσότητα σε α και β ενικό και α πληθυντικό πρόσωπο. Επισημαίνουμε την παρατακτική σύνδεση (συχνή χρήση του και) που δηλώνει ότι όλες οι προτάσεις του Διομήδη είναι εξίσου σημαντικές. Γ Ενότητα..στ Γλωσσικός άξονας «επαρασάλεψε» = ταρακούνησε, έσεισε «τα φρένα» = το μυαλό. Βλ. Νέα Ελλην. Έχει σώας τας φρένας, φρενοβλαβής, φρενίτιδα «εκατόβοδα», «εννιάβοδα» Σύνθετα επίθετα (εκατό+βόδια), (εννέα+βόδια) Εξηγούμε στους μαθητές ότι δεν είχαν τα άρματα 9 ή 100 βόδια, αλλά η αξία τους ήταν ίση με 9 ή 100 βόδια. [ Βλ. σχόλιο παρακάτω] Νοηματικός Ερμηνευτικός Άξονας Οι μαθητές καλούνται να περιγράψουν τη σκηνή, που οι δύο ήρωες κατεβαίνουν απ τα πολεμικά άρματα και ανταλλάσσουν χειραψία. Ρωτούμε τα παιδιά: «Ποια είναι η συμβολική 10

11 σημασία αυτής της κίνησης;» «Έχουμε κάτι ανάλογο στην εποχή μας;» [βιωματική προσέγγιση εγγύτητα στη ζωή] Θα μας απαντήσουν ότι το να δίνουμε τα χέρια είναι επισφράγιση φιλίας ή δείγμα συμφιλίωσης και στην εποχή μας. Θα παρατηρήσουν ότι η χειραψία είναι μια συνηθισμένη κίνηση και στο δικό μας πολιτισμό. Στο απόσπασμά μας όμως συνοδεύτηκε και από όρκο παντοτινής φιλίας. Εδώ θα τονίσουμε την ιερή σημασία του όρκου για τον ομηρικό άνθρωπο (στοιχείο ιδεολογικό και πολιτιστικό άρρηκτα συνδεδεμένο με τον ηρωικό κώδικα τιμής). Θα θυμίσουμε στα παιδιά ότι την ίδια αντίληψη βρίσκουμε πολύ συχνά στο δημοτικό τραγούδι. Ζητούμε επίσης απ τους μαθητές να σχολιάσουν το ότι ο Γλαύκος αντάλλαξε τα χρυσά όπλα του με χάλκινα και επισημαίνουμε (βλ. σχόλιο του βιβλίου) ότι την εποχή εκείνη οι συναλλαγές γίνονταν σε είδος ( ζώα, πολύτιμα αντικείμενα κ.λ.π.) Θυμίζουμε εδώ ότι ο αριθμός «Εννέα» ανήκει στους τυπικούς αριθμούς στα ομηρικά έπη, στο δημοτικό τραγούδι και αλλού, καθώς είναι πολλαπλάσιο του μαγικού αριθμού «Τρία». ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αφού οι ομάδες των μαθητών έχουν παρουσιάσει τις ενότητες με βάση τους άξονες που προαναφέραμε, και κάποια σημεία έχουν συζητηθεί στην τάξη, κάθε ομάδα πρέπει να βρει έναν κεντρικό τίτλο για όλο το απόσπασμα. Ο διδάσκων σημειώνει τους τίτλους, που εκφωνεί ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα στον πίνακα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ως τίτλο : «Η φιλία είναι πιο ισχυρή απ τον πόλεμο» Στη συνέχεια, όλοι οι μαθητές συμπληρώνουν στο Φύλλο Εργασίας τις κοινές ασκήσεις για την εμπέδωση της νέας ενότητας: Να σημειώσετε με Σ το σωστό και με Λ το λάθος στις παρακάτω προτάσεις: 1. Οι ήρωες θεωρούν τη φιλία πιο σημαντική απʹ τον πόλεμο.σ 2. Η φιλοξενία είναι ιερή..σ 3. «Γιος του Κρόνου» είναι τυπικός χαρακτηρισμός του Ποσειδώνα..Λ (του Δία) 4. Η ανταλλαγή όπλων είναι ασυνήθιστο φαινόμενο...λ 5. Οι δύο αντίπαλοι συμφιλιώθηκαν, όταν διαπίστωσαν ότι οι πρόγονοί τους συνδέονταν με παλαιά φιλία....σ 6. Το επίθετο εννιάβοδα αναφέρεται στα βόδια, που έσερναν την άμαξα Λ Προς το τέλος της διδακτικής ώρας ζητούμε απ τα παιδιά να ζωγραφίσουν επιλέγοντας ένα από τα παρακάτω θέματα : Τον Πήγασο, τη σκηνή που ο Διομήδης κατεβαίνει απʹ το άρμα και μπήγει το ακόντιο στη γη, τη χειραψία Γλαύκου και Διομήδη ή έναν πολεμιστή με πανοπλία. 11

12 ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Στο Φύλλο Εργασίας καταγράφονται επίσης οι εργασίες για το σπίτι, κοινές για όλη την τάξη, ως ακολούθως: 1. Στην εποχή μας έχουμε και άλλους παραγλωσσικούς κώδικες ( Βλ. γλώσσα του σώματος), εκτός από τη χειραψία, για να δηλώσουμε τη συμπάθεια, την εκτίμηση, το σεβασμό, τη δυσφορία μας ή άλλα συναισθήματα; Να αναφέρετε κάποιους από αυτούς. 2. Έχετε ανταλλάξει ποτέ προσωπικά σας αντικείμενα ως ένδειξη φιλίας με κάποιον; Αν όχι, γνωρίζετε κάποια παρόμοια περιστατικά; [Βλ. Στο ποδόσφαιρο ανταλλαγή φανέλας μετά το τέλος του αγώνα ανάμεσα σε αντιπάλους] 3. Συμφωνείτε με την άποψη ότι η Ομηρική κοινωνία ήταν πατριαρχική; Μπορείτε να αναφέρετε στοιχεία από το κείμενο, που να το επιβεβαιώνουν; 4. Να αναφέρετε δύο αντιλήψεις (ιδεολογικά στοιχεία) της εποχής, που φαίνονται στο κείμενο. [ Βλ. Νοηματικό Ερμηνευτικό άξονα] Εδώ οι μαθητές μπορούν να αναφέρουν τις αντιλήψεις περί ξενίας, την ιερότητα της πατρογονικής φιλίας, το σεβασμό στους προγόνους, τη σημασία της καταγωγής κάποιου, τις παρεμβάσεις των θεών κ.ά Ποιες αφηγηματικές τεχνικές χρησιμοποιεί εδώ ο Όμηρος; Οι μαθητές θα πρέπει να απαντήσουν ότι είναι: Ο διάλογος σε εναλλαγή με την αφήγηση, η επιλογή προσώπου του ρήματος, τα τυπικά επίθετα και η η παρατακτική σύνδεση. 6. Να αναφέρετε δύο στοιχεία πληροφορίες για τον υλικό πολιτισμό της εποχής, που αντλούμε απ το κείμενο. [ Εδώ οι μαθητές μπορούν να αναφέρουν τον οπλισμό, το άρμα, την ανταλλακτική αξία των αντικειμένων, τη διπλόγουβη κούπα, τη χρήση του χρυσού κ.λπ.] 7. Να επιλέξετε έναν από τους δύο ήρωες που πρωταγωνιστούν στο απόσπασμα και να τον ηθογραφήσετε. {χαρακτηρισμός προσώπου) 8. Να αναφέρετε κάποια έθιμα φιλοξενίας από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, που επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Οι αλλοδαποί μαθητές αντίστοιχα μπορούν να αναφέρουν έθιμα φιλοξενίας της πατρίδας τους. Επειδή οι εργασίες για το σπίτι είναι πολλές αν και οι περισσότερες ζητούν σύντομη απάντηση σημειώνουμε στο Φύλλο εργασίας ότι οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν τουλάχιστον 3 από αυτές. V. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 12

13 Τέλος, ο διδάσκων σημειώνει τις παρατηρήσεις του στο Φύλλο Αξιολόγησης Μαθήματος συμπληρώνοντας τις αντίστοιχες κλείδες, για να ελέγξει το βαθμό κάλυψης των Διδακτικών Στόχων. 13

14 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑ 2 ο Πλάτωνος «Πολιτεία», 516 c e α. Σε ποιο ομηρικό χωρίο παραπέμπει εδώ ο Πλάτων και ποιο το νόημά του εκεί; β. Σε ποιαν αντιστοιχία βρίσκεται το ομηρικό χωρίο προς την αλληγορία του σπηλαίου; Παρουσιάζουμε ένα ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ, το οποίο θα περιλαμβάνει απαντήσεις και στα 2 υποερωτήματα (α β). ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Θεωρητικής Κατεύθυνσης ΕΝΟΤΗΤΑ : Πλάτωνος «Πολιτεία», 516 c e ΤΑΞΗ: Γ Λυκειου..Τμήμα: Γ1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Αριθμός Μαθητών : 20 Ημερομηνία Προβλεπόμενος χρόνος διδασκαλίας: 1 διδακτική ώρα (45 ) Διδάσκων: (κενό). ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κειμενοκεντρική Ερμηνευτική ΜΟΡΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Συμμετοχική 14

15 ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ : Αναλυτική Συνθετική, κατά το σχήμα: Όλο Μέρη Όλο Παρουσιάζουμε και τις τρεις φάσεις της διδασκαλίας μας: ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ι. ΣΚΟΠΟΙ της διδασκαλίας και επί μέρους ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, οι σκοποί της διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο Ενιαίο Λύκειο είναι : Α. ΓΕΝΙΚΟΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Με τη μελέτη σε βάθος από το πρωτότυπο επιλεγμένων κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Β. ΑΝΘΡΩΠΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ Επιδιώκεται οι μαθητές να κατανοήσουν διαχρονικά ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη φύση. Στο Λύκειο επιδιώκεται να διευρυνθεί αυτή η ανθρωπογνωστική σπουδή. Γ. ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ Μέσα απ την επαφή τους με τα πρωτότυπα κείμενα οι μαθητές θα αντλήσουν γνώσεις για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, τον τρόπο ζωής, την κοινωνία, τη θρησκεία, την τέχνη και γενικά τον πολιτισμό. Δ. ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ Επιδιώκεται επίσης να διευρυνθεί και να βαθύνει η γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ενός από τα βασικότερα στοιχεία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Από τους γενικότερους σκοπούς της διδασκαλίας του μαθήματος, που αναφέρθηκαν παραπάνω, αντλούμε τους επί μέρους, ειδικούς στόχους της διδασκαλίας της Πολιτείας του Πλάτωνα καθώς και του δοθέντος αποσπάσματος. Οι διδακτικοί μας στόχοι διακρίνονται σε: γνωστικούς κοινωνικούς Επιδιώκεται οι μαθητές : 1. Να γνωρίσουν χαρακτηριστικές πτυχές του φιλοσοφικού λόγου των αρχαίων Ελλήνων και να εντάξουν τη φιλοσοφία στην ιστορική εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. 2. Να επικοινωνήσουν με το λόγο ενός μεγάλου φιλοσόφου, του Πλάτωνα, του οποίου η σκέψη κυριάρχησε όχι μόνο στον αρχαίο κόσμο, αλλά και στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία του πνεύματος. 15

16 3. Να επισημάνουν βασικά σημεία της Πολιτείας του Πλάτωνα σχετικά με την οργάνωση της πολιτείας, την κύρια αποστολή της, (εξασφάλιση της ευτυχίας όλων των πολιτών), την οργάνωση και το σκοπό της εκπαίδευσης των πολιτών, αλλά και το βάρος της προσωπικής ευθύνης τους, τόσο στην ατομική τους ζωή, όσο και στη ζωή του κοινωνικού συνόλου. 4. Να εκτιμήσουν τον κυρίαρχο ρόλο της δικαιοσύνης για τη ζωή και την πρόοδο κάθε πολιτείας καθώς και τους συνεκτικούς δεσμούς της, δηλαδή τους Νόμους, που στηρίζονται στη δικαιοσύνη. 5. Να συνειδητοποιήσουν ότι η ατομική αρετή δε μπορούσε να νοηθεί στην αρχαία Ελλάδα παρά μόνο στενά συνδεδεμένη με την πολιτική αρετή και ότι η ευτυχία του ατόμου εύρισκε την πλήρη δικαίωσή της στην ευτυχία όλων των πολιτών στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος. 6. Να διερευνήσουν στο υπό ερμηνεία απόσπασμα την αντίληψη ότι η ευδαιμονία του ατόμου, απώτερος σκοπός της ζωής, έχει πνευματικές ρίζες και στηρίζεται στην αρετή. 7. Να κατανοήσουν την πορεία της ψυχής όταν αυτή κατά τον Πλάτωνα ανίπταται στον κόσμο των ιδεών. 8. Να επισημάνουν στην Πολιτεία του Πλάτωνα τη μεγάλη σημασία της δικαιοσύνης για την ευδαιμονία των πολιτών, (όσο ζουν, αλλά και μετά θάνατον) και για την επιβίωση και πρόοδο της πολιτείας. 9. Να συσχετίσουν ως προς το παραπάνω στοιχείο το μύθο του σπηλαίου. 10. Να κάμουν την αναγωγή στο ομηρικό χωρίο που ζητείται και να είναι εις θέσιν να το αντιστοιχίσουν προς το μύθο του σπηλαίου και να εξαγάγουν τα συμπεράσματά τους. 11. Να ασκηθούν στην κοινωνική δεξιότητα του διαλόγου ΙΙ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Οι μαθητές θα πρέπει : Να είναι εξοικειωμένοι με το φιλοσοφικό λόγο και να μπορούν να προσεγγίσουν το κείμενο ανάλογα με το είδος του. Να έχουν μελετήσει την Εισαγωγή του σχολικού βιβλίου Να γνωρίζουν το μύθο του σπηλαίου Να υπάρχει στην αίθουσα η δυνατότητα προβολής εικόνας από Η/Υ. ΙΙΙ. ΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ ΠΗΓΕΣ 16

17 Το σχολικό εγχειρίδιο Ο πίνακας της αίθουσας (κιμωλίας ή μαρκαδόρου) Το Φύλλο Εργασίας που θα διανεμηθεί στους μαθητές και που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν στην τάξη. Αρχείο Power Point (Παρουσίαση), που θα έχει προετοιμάσει ο διδάσκων. Φορητός Ηλεκτρονικός υπολογιστής Projector (Προβολέας) συνδεδεμένος με τον Η/Υ Οθόνη (μπορεί να αντικατασταθεί από λευκό πίνακα μαρκαδόρου) Φύλλο Αξιολόγησης διδασκαλίας (για τον διδάσκοντα) ΙV. ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΦΟΡΜΗΣΗ: α. Προσέλκυση της προσοχής β. Σύνδεση με τα προηγούμενα γ. Παρουσίαση του θέματος της ενότητας δ. Δημιουργία δεκτικού κλίματος στην τάξη Ο διδάσκων προβάλλει στην οθόνη διαφάνειες μέσω του Η/Υ, επιχειρώντας να προκαλέσει την ενεργητική έκφραση των μαθητών. Στις διαφάνειες παρουσιάζεται με εικόνες και συνοπτικά κείμενα ο μύθος του σπηλαίου καθώς και αποσπάσματα από την Οδύσσεια, [ Νέκιυα, ραψ. λ]. Καλούμε τους μαθητές να θυμηθούν τα μέρη της ψυχής από την Εισαγωγή του βιβλίου. Ταυτόχρονα προβάλλουμε μια διαφάνεια, η οποία απεικονίζει τα μέρη της ψυχής και πώς αυτά σχετίζονται με την αλληγορία του σπηλαίου: ΜΕΡΗ ΨΥΧΗΣ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟΝ ΔΕΣΜΩΤΕΣ (εικασία) ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΙ.(πίστις) ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ.. (διάνοια) ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Ακολουθεί φυσική ανάγνωση του κειμένου από το διδάσκοντα με τον κατάλληλο επιτονισμό. Στη συνέχεια αφήνουμε λίγο χρόνο στους μαθητές για σιωπηρή ανάγνωση. Προχωρούμε στην επεξεργασία της ενότητας κατά το σχήμα Όλον Μέρη Όλον. Υπενθυμίζουμε στους μαθητές ότι η ερμηνευτική προσέγγιση που θα ακολουθήσουμε επιδέχεται πολλαπλές ερμηνευτικές αναγνώσεις και προσεγγίσεις. 17

18 Η κειμενοκεντρική προσέγγιση δε, προϋποθέτει ότι αφετηρία μας και προορισμός μας είναι το ίδιο το κείμενο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα, αφετηρία μας είναι ταυτόχρονα και το «παράλληλο» κείμενο της Οδύσσειας, το οποίο θα μελετήσουμε συγκριτικά. Ζητούμε από ένα μαθητή να μας πει σε τι αναφέρεται το απόσπασμα της Πολιτείας. Θα μας απαντήσει ότι αναφέρεται στην κάθοδο των φιλοσόφων στο σπήλαιο. Συνεχίζουμε ακολουθώντας ερμηνευτική διαδικασία, στηριζόμενοι δηλαδή, στην αντίληψη ότι το κείμενο αποτελεί οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη φωτίζονται και ερμηνεύονται αμοιβαία. Ξεκινούμε λοιπόν από μια συνολική θεώρηση του κειμένου, βρίσκουμε τα θεματικά κέντρα και τη δομή του, προχωρούμε αναλυτικά στη διερεύνηση του περιεχομένου και της μορφής του και κλείνουμε με συνθετική εκτίμηση των ουσιωδών στοιχείων του κειμένου. Παραπέμπουμε τους μαθητές στο Φύλλο Εργασίας. Εκεί επισυνάπτουμε και τη μετάφραση του χωρίου, εφόσον η σημερινή μας διδασκαλία δεν περιλαμβάνει τη διαδικασία της μετάφρασης στην τάξη. Ζητούμε απ τους μαθητές να απαντήσουν στο πρώτο ερώτημα του Φύλλου Εργασίας: «Να επισημάνετε τα θεματικά κέντρα και τη δομή του κειμένου» 1 ο Θεματικό κέντρο: «Τιμαί δέ.παριόντα». 2 ο Θεματικό κέντρο: «δοκεῖς ἂν αὐτὸν...ἐνδυναστεύοντας» 3 ο Θεματικό κέντρο: «ἢ τὸ τοῦ Ὁμήρου. ζῆν;» 4 ο Θεματικό κέντρο: «Οὕτως. ἢ ζῆν ἐκείνως» Το κείμενο αναπτύσσεται διαζευκτικά ξεκινώντας από μια υπόθεση. Η βασική θεματική πρόταση είναι : «δοκεῖς ἂν αὐτὸν...ἐνδυναστεύοντας» Η κατακλείδα του είναι «Οὕτως.ἢ ζῆν ἐκείνως» Αφού οι μαθητές ολοκληρώσουν την εργασία, ένας από αυτούς παρουσιάζει στην τάξη την απάντηση. Συνεχίζουμε με την ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου. Αυτή υλοποιείται σε αυτή τη φάση με συζήτηση στην τάξη. Ο διδάσκων πριν αρχίσει να θέτει ερωτήσεις, ενθαρρύνει τους μαθητές να θέσουν εκείνοι τα ερωτήματά τους. Έχουμε πάντοτε κατά νου ότι πρόκειται για μαθητές της Γ τάξης Λυκείου, Θεωρητικής Κατεύθυνσης, άρα οι «προσδοκίες» μας θα πρέπει να είναι ανάλογες. Συντονίζοντας τη συζήτηση στην τάξη, ο διδάσκων θα εστιάσει το ενδιαφέρον των μαθητών στο βασικό ερώτημα του κειμένου: «Σε μια ιδεατή πολιτεία, θα πρέπει ο νόμος να αναγκάζει τους φιλοσόφους να μετέχουν στην πολιτική δράση, ακόμα κι αν εκείνοι προτιμούν να μείνουν στη σφαίρα του αγαθούʺ και δεν επιθυμούν να κατέβουν και να βρεθούν κοντά στους δεσμώτες ;» Ο διδάσκων γράφει στον πίνακα ένα άλλο χωρίο της Πολιτείας (539e), όπου ο Πλάτωνας συνοψίζει την άποψή του για το καθήκον των φιλοσόφων: «μετὰ γὰρ τοῦτο καταβιβαστέοι ἔσονταί σοι εἰς τὸ σπήλαιον πάλιν ἐκεῖνο καὶ ἀναγκαστέοι ἄρχειν.» 18

19 Στο σημείο αυτό παραπέμπουμε και πάλι τους μαθητές στο Φύλλο Εργασίας, όπου θα συμπληρώσουν σε μια άσκηση με κενά την πορεία που ακολουθούν οι φιλόσοφοι μέχρι να κατακτήσουν το ανώτατο σημείο της γνώσης. 1 ο στάδιο...εικασία ορατός κόσμος 2 ο στάδιο πίστις πραγματικός κόσμος 3 ο στάδιο νόησις ιδεατός κόσμος Στο Φύλλο Εργασίας υπάρχει μία ακόμη ερώτηση σύντομης απάντησης, η οποία θα απαντηθεί γραπτώς σ αυτό το σημείο από τους μαθητές. «Γιατί είναι επιβεβλημένο οι φιλόσοφοι σε μια ιδεατή πολιτεία, αφού ακολουθήσουν αυτήν την πορεία, να κατέβουν στο σπήλαιο;» Η απάντηση είναι: «Διότι είναι οι μόνοι ικανοί κατά τον Πλάτωνα να διοικήσουν την πολιτεία με δικαιοσύνη». Συνεχίζοντας την ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου, οι μαθητές θα αναρωτηθούν αν πράγματι είναι επιβεβλημένη παρόλο που στο κείμενο παρουσιάζεται ως αμφίβολη η επιστροφή των φιλοσόφων στο σπήλαιο με σκοπό τη διαφώτιση όσων έχουν απομείνει εκεί. Αρκούν οι τιμές και τα βραβεία ως κίνητρο για κάτι τέτοιο; Εδώ ο ίδιος ο Πλάτωνας μας παραπέμπει στο χωρίο της Οδύσσειας [Νέκιυα, ραψ. λ, στ ]. Το επισυνάπτουμε μαζί με τη μετάφραση στο Φύλλο Εργασίας. Οι μαθητές προχωρούν στη συγκριτική θεώρηση των δύο κειμένων. Στη ραψωδία αυτή παρακολουθούμε την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη. Στο ομηρικό κείμενο παρουσιάζεται η απάντηση που έδωσε ο Αχιλλέας στον Οδυσσέα. Σύμφωνα μ αυτήν, θα έπρεπε να νιώθει ευτυχής, διότι όσο ζούσε, απολάμβανε τιμές, αλλά και διότι, ακόμα και στον Άδη, εξακολουθεί να είναι σεβαστό πρόσωπο άρα έχει εκπληρώσει τον προορισμό του, σύμφωνα με την ομηρική αντίληψη και τον κώδικα τιμής της εποχής. Στα λόγια αυτά ο Οδυσσέας αντιπαραθέτει την άποψη ότι θα προτιμούσε να ζει στον επάνω κόσμο, ακόμα και χωρίς τιμές, ακόμα και φτωχός, παρά να είναι άρχοντας στον Κάτω κόσμο. Κάνοντας την αναγωγή στο ομηρικό κείμενο οι μαθητές θα πρέπει να εντοπίσουν σ αυτό την πλατωνική αντίληψη για το φωτισμένο ηγέτη φιλόσοφο ο οποίος θα πρέπει να διαθέτει συλλογική συνείδηση και να θέτει εαυτόν στην υπηρεσία του συνόλου. Παρ όλες τις διαφορές του ηρωικού κώδικα τιμής και της αθηναϊκής νοοτροπίας, υπάρχει ένα κοινό σημείο. Οι φιλόσοφοι βασιλείς κατά τον Πλάτωνα θα πρέπει να αποδεικνύουν την υπεροχή τους και να δικαιώνουν τον τίτλο τους, όπως και οι «άριστοι» της ομηρικής εποχής. 19

20 Συνολική θεώρηση Αξιολόγηση Αφού έχουμε εξετάσει εκ παραλλήλου τα δύο κείμενα, οι μαθητές καταθέτουν τον προβληματισμό τους. Ο διδάσκων τους ενθαρρύνει να κάνουν αναγωγές στη σημερινή εποχή, στο ρόλο των διανοουμένων, στην απαξιώση της πολιτικής ιδιαίτερα από τους νέους και στην αναγκαιότητα της συλλογικής συνείδησης και δράσης. Με αυτό τον τρόπο συνδέουμε το περιεχόμενο του μαθήματος με την «εκτός των θυρών» του σχολείου, κοινωνική πραγματικότητα (εγγύτητα στη ζωή). Για την αξιολόγηση των μαθητών αξιοποιούμε τις εργασίες που έκαναν μέσα στην τάξη συμπληρώνοντας το Φύλλο Εργασίας, την προφορική τους συμμετοχή στο μάθημα (την ποιότητα του προβληματισμού τους, τις κοινωνικές τους δεξιότητες κ.λ.π.) καθώς και τις εργασίες που αναθέτουμε για το σπίτι. ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Στο Φύλλο Εργασίας καταγράφονται οι εργασίες για το σπίτι, ως ακολούθως: 1. Να παρουσιάσετε μια συνθετική εργασία για την αλληγορία του σπηλαίου. [ παρουσίαση του μύθου περιληπτική αναδιήγηση αναγωγή στη θεωρία των ιδεώνσύνδεσή του με κοινωνικές τάξεις παιδεία] 2. Η άποψη του Πλάτωνα ότι ο νόμος πρέπει να φροντίζει ώστε η ευδαιμονία να διασφαλίζεται για ολόκληρη την πόλη και όχι μόνο για μια ομάδα πολιτών, βρίσκεται στην ίδια γραμμή σκέψης με την άποψη που διατυπώνει ο Περικλής (Θουκ, ΙΙ. 60) : «ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι πόλιν πλείω ξυμπασανορθουμενην ὠφελεῖν τοὺς ἰδιώτας ἣ καθ ἕκαστον τῶν πολιτῶν εὐπραγουσαν, ἀθρόαν δὲ σφαλλομένην. Καλῶς μὲν γὰρ φερόμενος ἀνὴρ τὸ καθ ἑαυτὸν διαφθειρομένης τῆς πατρίδος οὐδὲν ἧσσον ξυναπολλυται, κακοτυχῶν δὲ ἐν εὐτυχούσῃ πολλῷ μᾶλλον διασῴζεται» Να διατυπώσετε τον προβληματισμό σας πάνω στην άποψη αυτή. ( Η ερώτηση αυτή είναι από το σχολικό εγχειρίδιο της Γ Λυκείου) V. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Τέλος, ο διδάσκων σημειώνει τις παρατηρήσεις του στο Φύλλο Αξιολόγησης Μαθήματος συμπληρώνοντας τις αντίστοιχες κλείδες, για να ελέγξει το βαθμό κάλυψης των Διδακτικών Στόχων. 20