GUSTAVUS NIBELIUS. Mag. Excudebant Zeipel et Palmblad. BOGT. ANDREA HULTÉN UNITATE ECCLESI^ EX EPHES. IV: 3 ~ 6. DiSSERTATXO. UPSALIiE Ρ R Μ S Γ D Ε

Transcript

1 D. D. / -t DB UNITATE ECCLESI^ EX EPHES. IV: 3 ~ 6 DiSSERTATXO quam VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL. Ρ R Μ S Γ D Ε BOGT. ANDREA HULTÉN S. THEOL. PROFESS. REG. ET ORD. REG. ACAD SCIENT. NEC NON REG. ACAD. LITT. HUMAN. HIST. ET ANTJQUIT. STOCKHOLM. MEMBRO PRO CANDIDA TU RA THEOLOGICA P. P. Mag. GUSTAVUS NIBELIUS DALECARLUS. IN AUDIT» GUST. DIE IV JUNII MDCCCXVllf. Η. A. M. S. UPSALIiE Excudebant Zeipel et Palmblad.

2 mag. SIMONS NI3BELIO S. THEOL. DOCTORI PASTOR! PRJEPOSlTO patrz prieceptori SACRUM

3 D. D, DS UNITATE ECCLESIiE EX EPHES. IV: 3 «. DISSERTATIO. Aüb ιπο πλήξωματt των καίξων, quo ex aeterno Sno decreto αναχεφαλαιοισαε&αι τα παντα εν τω Χξίτω, τα τε εν Tcis 8ξχνας και τα επι τν\ς yv\s Eph. ι: ίο. pro infinita Sua fapientia & benignitate voluit Dens, um eil vera i!ia & interna Eccieiia Chriftiana, per futuras volventium ik> culoruai vices Ιως τνμ συντέλειας tb αιώνος Matth. 28: 20, duratura. Sciiicet, quae per indolem fuam, fenfibilium fnvolucro veritates divinas tegens & rudi homfmim ilatui foluna apta, cesiatura erat, inftitutio Mofaica quum, cni inferviret, ad fublimiorem exfpedirandam religionen* animos prseparandi, finem obtinuisfet, ut novam a Deo, in Chrifto manifeitato, accendendam docfcrinae coeleftis lucem, iecutus Haggai 2: 6, tropice pingit Apoftoius, adhuc ferne! agitatis ccelo & terra, βασίλεια fundabatur is aeternum ασάλευτος Ebr. 12:26 feqq. a). Hoc vero diviriltus örtum, nulia humana ope condendum imperium, divina virtute mortalium animos in liberam Deo conciliaturum obedientiam, tarnen per homines ininifterialiter propagandum erat. Licet non de hoc mundo, tarnen, quum in hoc mundo esfet, formarn quandam externam, conditiones, quibus confervati posfet, continentem, inι duö) Cfr. Ödmankt, Strödda Forfök ofver Nya TVftamentets Heb Skrifter 2 Band, s H, f. 92 följ.

4 ) 2 ( daeret, necesfe erat, Quum igitur Eeclefia, quamvis quoad esfentiam invifibilis, non η i Π per vifibilem cu< se humanse obje&um fieri posfet, femper fuerunt fmiero pietatis iludio caientes viri, qui huic tuendse atque non minus contra internos motus quam externes adverfarioriim impetus firmandae indefesfam atque prudentem operam dederint. Sed fuerunt quoque aiii, qui, esfenti am cum externa forma permutantes, dum nimis fedula cura hane novis praefidiis munirent, iliam paullatim premere & plus jufto circumfcribere coeperint; qui fo< ietatem, vineulo caritatis,ex ejusdem divini beneficii coininunione derivatae, contihendam, ifatutis externis legibusque numquam immutandis intra anguftos, pro iubito poficos, cogere voiuerint limites; qui denique, libertäre Chriffciana in turpe verfa fervitium, omnibus, quae Sanftisinnus Salvator in Se credituris promiferat, bonis privari jusferint eos, qui certo caidam coetui, Catholicae Eccleiiae dignitatem ufurpanti, adhaerere, vel prsefuli uni, CbriiU utpote in bis terris vicem obeunti & humana pro divinis decrefa venditanti, morem gerere reeufarunt b) Conatus autem, impotent! iiierarchiae tyrannide Eccltrfids ad i η Rar imperii civilis unitatem fervandi, omnino contrarios habuit effeétus. Quum enim fibi erepta jura Fides & Ratio recuperasient atque commenta humana e dodtrina Relrgionis, e cultu divino ludicra atque terrieuiamenta fuperftitionis abire coegisfent, Ecclefiam purgatam, veteri forma fraefa atque rejefta, fub diverfa prodituram esfe fpecie patet. Neque vero haec una fuit. Quum enitp doétrinae purioris, prout iliam intellexerint atque expiieaverint, veritatem fubtiliter defi- nien- 6> Henke, Allgemeine Gefchichte der Chriftlichen Kirche ι Theil f. 121.

5 ) 3 C niendo inviolatam tueri reformatorum fuccesfores adniterenfcur, neminem vero vel in minimis fecus fentientem in focietatem Γα am admittere vellent, novarum fchismatum aadtores f&éti funt. Narn fem el irfiblrtos edo- Cium niius viribusque jam fidens veri inquirendi ftudiuin atque in divinis hutnanam au&oritätem fpernendi confilium reprirnere non vakierunt. in plures itaque ccetus, quorurn quisque optima Religion-is profitendae inilituta iequi fe atbitratur, Eccleiia Chrikiana dilapfa externa adhuc u ni ca te caret, quamvis praefenti tempore plurvs e- ventus ipem, före, ut cum revivifcente Chriftianismtmi promovendi atdore prisca odia exfiinguantur, praebere laetam, hand negandum esfe exiftimemus. An vero unifas externa effici posfit & quae forma ei eonfervandae optime respondeat, decernere, noftrae non eil tenuitatis. Neque, quum diverfa iliius definiendae & éfformandse fa&a connmina a tnultis prseclari ingenii vi ns defcripta fint, obiervationes noftras huic t ei lacis aliquid allaturas esfe credimus c). Nobis autem eft aniinus quasdam circa ilium icripturge facrae locum, qui ad dodlrinam de unitate Eeclefise probandam adferri fölet, ut qualem fcriptores facri unitatem doceant elucere pos fit, proponere meditationes, quibus mite B. L. expetimus judicium. Sed primum, quid per JEccleiiam proprie didtam intelligent, dicendutn edi. 5. r. Loeis Sactse Scripturae, qui de veris Chriftianis ieu genuinis Ecclefiae membris agunt, inter fe collatis, fac) Plures illorom citat Augustt, Lehrbach der Chriftl. Dogmengefchichte, Tit. XIII von der Kirche.

6 ) 4 C facrle colligimus, Ecclefiam proprie dictatn mitlfeifcudinem esfe vere credentium & a Deo Salvatore fuo renatorum hominum, qui, represfa peecati concupifcentia, cum ΙρΓο conjunéti, Ipfius dudtu in cogitatis, dietis fadtisque iandam & legi divinae conformem vitam vivere iludent. Eph. 5: 25. feqq, Luc. 1: Pefcr. 1: 23. Ezech/36: i Joh. 3: 8 9 Kon), g: 14. Act. 26: 18 Koni. 3: 24. Eph. 2: 10, 3: 17. ieqq. Job. 15: 4. Marc, ι : 8 Matth. 19: 17. Ebr. 12: 14. Matth. 7: 21. & fic por. ro d). Qua ex defmitione, non tantum citatis, fed aliis quoque longe plurimis ejusdem argument! didtis fundata, fequitur, non nifi I10min.es, qui hujus Ecclefiae βηΐ membra, ad finem, ob quem creati rederntique funt, obtinendiim tendere, ecsque iaeoitatem, qua per fe c a mit, metam illam cöntingendi, unico rlli Deo Creatori, Redemtori ac Sandtificatori acceptarn referre. Hinc porro fequitur, novam illam, feu in Regeneratione & Renovatione matatatii,' mentcm, amore in Deum & homines anirnatam, emendatarnque cogitandi, volendi, appetendi a- gendiqué rationern, quae cum Deo nos conjungit, notam conftituere characteristicam, qua dignofcitur verae 111 eru brum Ecclefiae; & fidem denique, non mortoam illam & hypocriticam, fed Vieam & cum emendata voluntate confnndhun redtequo fadtorum fecund am genetricein, a pard) ΛTos fecun dum fcripturas. f&ntinms Ecclefiam proprie dielam esfe cottgregationem fanetorum, qui veve credunt Evangelio Chrifii & hoibent 'S'piritum Sanffum neque videmus, cum Ecclefia proprie dista appelletur corpus Chrifii, quomedo aliler definienda fut* rit., quam nos deferipfimus ; confiat enim impios ad regnum & cor pus diaitoli pertinere y qui impellit & habet captwos impios Nos de veva h. e. fpirituali unitate loqidmur, faie qua non potefi exfi fiere fidts in corde Jeu jußitia cordis coram Deo. Apclog. Auguih Confefs, pp Lipf. MDCCV.

7 ivx TCtcvTti εν ωαι, xx^ms av, ττκτερ, tv iynt χχγω tv 0Hf ivx y.xi uvtoi tv ) s C parte hominis medium esfe, per quod a Deo vems firtgitur Ecciefice civis fi&itsque in vita ad divinae normam legis agenda novos quotidie facit progresfus. Quum igitur omnibus ac fingulis Ecclefiae membris di<ffci com petant chara&eres, & mortalium quisque, in quo hi deiiderantor-, ad iiiam non pertineat, vel inde patet, non nifi ii na ι η esfe Eccieilam veram & fpiritualem, id quod cum ioco P.iulino Epbef, 4: 3-6, ut in fequentibus motvftrabitur, oppme confentif *),. II. Logo c jrato obteflatür Apoftolus Ephefios fuos, ut modeilia, manfuetudiue, ienitate & amore mutuo tran* quite) Non folnm faepisfiine de indole EccleOas & de veris illius mem bris loquifur Jefus, verum etiam in oratione Sua π οχγωνιω Joh. 17, ubi primnm difcipulos dein omilts tlios in Se c re di tu ros tenerritrse cöe'eßis Patrrs curas commendat, brevem doftrkse de unitate Ecciefiao fummam tradit. Patrern fcilicet precatur, ut oranes illos confervet: nyv εν ωσιν' tvx o xosyos nirtvat] cji av y.t untati'xxs v. 21. Vuit igitur, nt per eundem fenfu-m eandemque voluntatem conjunftisfiptii fint, & fimul vincuium hujus conjunftionis, fidein nempe iri Patren-. & Se, proponit v. g, 20. Nam unionem, qua Pater & Ipfe junéti tunt, n.qn fohwn éxe-mpiar esfe confociationis fiueiium docet; verum etiam ratiorem amoris, quo hi fe invicem ample&erentur, per verba: Ivx χχι χυ τά tv }jy v iv ωσι, ut nobiscum juncii unum eundemque animi induant, ajfeffuiu expomt. Addit ttlterius ita futurum esfe, ut alii quoque doétrinam, quse tot a Deo abalienatos ad Eum melioremque frugeni revocasfet, divinam esfe crederent- Patrem itaque unum verutn Deum per Filium Ejus cogtiofcendo & amando, Ejusque gyyxrx fervando., in tima aninoorum conjunélione doftrinse, ad aeternani vitam duceniis, divinitatem di&is fafrisque teftarentur, & fic, ubi Fiiius, quoad hu man a m naturam ad divinam glcriam eveetus, ut coeli terrzeque omr.ipotens Deus Matth. 28' ϊ8> aeternum fu furus esfet, ibi adforent omnes

8 ) 6 c qiiiüum animorum confenfum fervando, vitam vi vant felicitate illis parata dignatn, defuinto aagumento ab Imi tate Ecclefiac /), cujus ratiopes fingulatim jam ponderan das notat. Sic Una efl Ecclefia, quia Unum adorat Detim, * /> Gsos και ΐίχτ'ΐξ τ%αντοονλ ο erι πάντων και $ια πάντων και εν Tta&iv νμιν Ut urius ilie Dens, onmis veri» buni reftique principium, Tic quoqne mortalium peftorum, bene fadtorum iludie fraternoque au ore jungende» um, uni«cum eil vinculum ac origo EccLfiae. Nemo, quin Summi Numinis ergo peccatis renuntiet fummanjque in convenientia vifae»ucc cum lüius voluntate ac pii.ccepr.is fe- Jicitatem quserat, Lac in vita felix & pofl fata beatus esfe poteft. Hic Pater luminurn, a quo non nifi bona cujusvis generis dona profifcisc'untur Jac. ι; 17; hic com munis omnium Creator & Confervator rebus otunibus praeeil, fapientisfima per omnes cuitores Suos, qui Ipfi ipoijlscta Iliius fruituri praefentia. De externse unitate Ecclefiae, quse cum in verbo Dei pure tradendo tum in Sacramentis fecutidum inftitutionern Chrifti accurate ceiebrandis fuum habet fundamentum, S. Salvatcris qnoque exftare prsecepta, non eil negandum. Huc perfjnc-t e. g, ul timum, quod difcipulis dedit, homir.es ex otunibus gentibus ad Religiorern Chriftianam convettendi eodemque initiandos baptismatis ritu o- mnia, quse ipfis prseceperat, docendi, mandaturr. Matth, 28: Ut vis externa adhiberetur ad falfae oritura dodtrinse fyileroata aboienda, Eum nolnisfe, e parabola de tritico & zizaniis Matth. 13; 30. patet. Argumentum pro principatu certse cujusdam Ecclefise particulatis a Petro fundatse indrque derivando in ceteras imperio, e Matth. 16. I8 Petitum, omni carere vi a multis demoniiratum eil, Nulli difcipulorum in alios dominandi jus concesfum fuisfe, modus, quo inter iilos hacce de re orta altercatio dirimitur Luc. 22 : 24-26, fatis probat. quod una dicitur Ecclefia, dcriyatur concor diac officium, f*)ex eo, additque Paulus concnrdice causfas &c. Eine concludit: ergo vivite invictm concordes. Motu Commentarius Exeg. Hill, in fuam Theol. Gbrift, Epit. Tom, II. p, 646.

9 ) 7 ( fponte obediunt, exfequitur confiiia & in i is per Spiritum Suutn & doétrinain omnia bona operatur. In eodem Deo coif.munem Patrem agnofcentesj ffdeles, liberi.ejus per Regenerationein fa&i, iuam in Illum nietatem mutuo, quo fe inyicem ut fratres ample&untur, amore demonftrant & ut Pater τελειοε eft Math. 5: 4g, ita ad inoagiiieiii iliias in dies magis magisque renovantur. Sunt per iapfum oainej homines reavoe, φύσει 6ξΧρε Eph. 2: 3, in qmbus regnat ro φξοιημ.μ σαξκοε εχο'ξοί ειε Θεον Rom. 8: 7 5 a ^eo omnis felicitatis ibae audlore defecerunt, & parverfo fui mnndique amore & inde ortis toncupiicentiis moralem contraxerunt vitiöiitatem5 in fe pehiferam, veneni inftar nocentem omnisque generis gignentem mrferias,.ut hoe in ftatu α&εοι εν too ν,οεμω Eph. 2: 12 vivant. Cui deplorando malo ut mede.retur benignisii ni us Deus, in luce inaccesfa habitans, cv akts ztosy <χν&ξωπωί> öjs thiv hvclrcti ι Tim. 6: 16 & ca ve» er ne Ecclefia, fpirituale illud feminariunrt, in quo homines ad beatorum döu'ncüia poft fata habitanda preepanirentur, in ter ris 02- ternua» peiiret, λcyos, qui erat Deus Joli. 1: r, per quem omnia fafta funt v. 3., σα ξζ εγενετο, faffiis eft homo, ν. 14» & mißt Deus Fiüfum i'u um in mundum, \voo 77οοε ο 77εν ων ειε αυτόν μη α77ολητοίΐ, «Λλ' εχη ζω ην οοιωνιον Job. 3: 15 g) S-1«) Quamvis idea unitatis Dei, rationis principiis comparata, fapf. entioribus genfflium rota fuerir, non tarnen animis vulgi ad verum virtutis ftudiurn confociandis iufficiens fuit. In polytbeismum delapfa nmltitudo turpisfimis fe commacülabat vitiis Rom. i: Judaei quoque, etfi unicüm verum Deum adorare jubebanfur, tarnen, exiguam partem fi exceperis, quo cultu profequendus esfet, ignora^e videbantur. Multis magrisque in fe divinitus collatis beneficiis inflati. Jebovam, aliis negle&is populis, pofterorum Abraharni unice Cdram gere«re putabant, quare etiam aurearn, quam oracula divina proruiferadt ^

10 ) 8 C HI. Quum igttur ad Patrem nemo veniafc nifi per jefum Chriftum Joh. 14: 6, qui unicus eft mediator Dei & hominum 1 Tim. 2: 5. & Caput Eccleiiae Eph. 1: 22. Coi. 1: 17, Una tβ Ecclejia, qnia Unum colit Dominum, εις κυςιος h). Divinam hane dignitatem, hoc Eccleilac regendae jus ut Deus ab aeterno habuit, ut Θεχι&ξοο?τος Sibi iis ad quifivit, qnae ad πςοσχγωγψ ev Ινι πνευμοοτι προς rev 7χχτερχ Eph. 2: 18. omhibus hoininibus parandam egit. lile ^Kcoi ra εα xcu απαύγασμα της οοζης ccvra, εν ω εισι πάντες οι 3 ησχνpoi της σοφιχς κχι της γνωσεω'ς χποκξυφοι Coi. 1: ty. Ebr. ij 3. Co!. 2: 3, effecit, ut oculi hominum aperiri, iique ipfi a tenebris ad lucem, a poteilate Satanoe ad Denm cortyerti queant Aéfc 26: 18. in Iilo κατοικεί παν το πλήρωμα της Θεοτητος σωμχτικχς Coi. 2: 91 ut lile in Patre & Pater in Ii i o fit Joh. 14: 10. Per hunc Medlatorem Deus, mundum Ipfe Sibi reconciliaturus 2 Cor. 5: ig i), impedimenta removit, quibus a reditu ad unicum feiicicatis fuae fontem arcebatur vitioftim ac miferrtmum genus huma nuni. Per breve itaque tempus hic Μεςιτης, quoad hu manem naturam inferior faitus angelis, perpesfione inalorum, morte & in vitam reditu, non tan t am de omnibus regni Sui adverfariis, hujus mundi principe Joh. 12: 31, mundo Joh. 16: 33, diabolo Ehr. α: 14 & fic porro, v idto Mesfiani regni aetatem imperium in devi&os terrie-populos tibi allati.irura arbitrabantnr. Münscher, Handbuch der -Chriitl Dogmengefchichte 1 B. f. in. Dokoerceim, Infticutio Theol. Chrifi. Ed o b f. ι. Ii) Då detta namn β ar utan tillfats, fyftas dels på ffefu anfein de imtorn kretfen of fina Lärjungar joh. ao: 20. Job. 21: 7. dels på gfefu herradöme öfvsr fin återlofia verld 1 Cor. 8:6. 1 fin fulla vidd omfattar det ad, livad Sonen i fin förening med Fairen tillkommer. Öqmann, ). c. 3 B. i H. f. 93,

11 ) 9 C vi&oriam reportav.it; fed humanam quoque Sunm ral» ad divinam poteftatem, majeftatetn ac gloriam k), natu quam ut Deus ab aeterno habuit, evexit Joh. 13: : f. 5. Luc. 24: 26. Επρεπε yotg αντω, di ov τα παν τα %cci ål ΰ toc πάντα, ττολλ&ς εις h av uyayovra rep Ρξχνγον της σωτρξίας αυτών ha παθημάτων τελειωσαι Ebr. 2: lo. Sic univerfo generi humano adquififa eil Iihertas, qua posfit quisque, modo velit, auxifiante Deo Sa! vatore, a peccato defiftere, veniam con'vqui, hoc ordi? ne tam a poena quam dominio peccati inembrum eunindaii, & corporis fpirituaiis Chrifti feu JEcclefiae fieri. Quae ut ex otun i bus gentibus coliigeretur, non folum ipfe Dominus, qunm modo adfpedlabili in fcerris verfa. retur, verbum Dei tradidit, Ted etiam poftea primum per Apoilolos deinde per miniilros Ecciefiae 2 /) tradendum i) Cum ad Deuni transfertur hoc verbum xvd-^norrx^us, necesfario.jitirgtitus explicandum eß, ut notio irce ac vindi&ce plane rento veatur. Schleusner,Nov. Lex. in Ν. T. ad verbum χχτχλλχσσα3«χ. Ed. an k) Δοξχ de Chrißo ufeirpatur ita, ut indicet fummam illam dignitatem 6? niajeßatem, qua Chrißus ante nativitatem apud Deum ab aeterno ufus eß &c. Schleusner, 1, c. äd vocem hanc, /) Finis Eccleßce eß, ut homines in ea per verbum rtjm Evattgelii ad ve- f. dem >& Ipnc porr ο ad ceternam falutem 65? perducantur; ipfuni minißerium quorfufü ecclefijßicum comparatum porolus inditat, eß. ldque Paulus Ά- quaudo dicit: όπιρ Χμ?χ *v ngtsfavo/utv, pro (t'aque teßätione fungimur, Chrißo ut Deo per nos adhortante, Square &) rog ;mus pro Chrißo: reconciliamini Deo 2, Cor. verbi 5: 20. divini Ii minißri inetita namque fibi ddhim e^edunt, hcec fumma, hic ofßcii illorum eß, fcopv.s ut homines Deo i 'concilientur. Ηin lus c & idem officium illorum ίιχχον.ιχν ßpoßo- nis tvc xmt minißerium vocat, recontf'iat.(0- Sfpoß'olisqiie, adeo θ reliquis verbi divini min*β rar λογον της HuruXkuyiis» rhum riconcuiationis α Deo nv> "um '; >t v ig. 19..ßuüDüus, Eccl. Apoft. p. 612.

12 ) 10 ( dum curavit Ab Illo deniqne derivanda eft vis veritatis, qua errores vel per ignorantiam, fenibi unice (identem, vel per fapientiam perverfam, temeritate intelie&us omnia adgredientem, orti dispeiluntur s Joh. 4: 4. Ab Illo quoque divina virtus impietatis vitiorumque viitcrix fluit, nam, Illo auxilium pracbente, fideles rov t>ονηςον «Job." 2: 14, rov κοαμον i Joh. 5 : 4. omnisque generis vitiofifcatém moralem ac cupiditatem pravam 1 Job. 2: 16. vincunt. Provida cura in domosua, qtiae Ecciefia eft, omnia Ipfe ordinat Ebr. 3: 6. eosque, qui verbo Ejus morem conftanter gerunt, regenerac & ita fecum jungit, ut per omnem aeternitatem eos posfit nemo manui Ejus eripere Joh. 10: Sic Ecclefia una vera & fpiritualis Ipfo plantatur, plantata irrigatur irrigätaque confervatur & florefcit, donec coelo matura in fedes beatorum a Domino fuo transfertnr, cujus imperio ita fubje&a funt omnia, ut εν τω ονοματι Ιησ& τιαν yov κάμψη επϋξανιων κ ca επίγειων και καταχθόνιων, καιπαεα "γλωσσά ε^ομολογησηται ert Κvgios Ιησ&ς Χξΐ^οε sis οοξαν Θε8 ΤΙατξοσ Phil. 2: 10. is.. IV. Nemo, quin beneficia, quae a Deo Salvatore profififeuntur, accip.iat iisque reéte utatur, verae eft Ecclefiae membrum. Quum vero Fides medium fit, fine quo haec per Rederntionem parata nobis & oblata bona accipi nequeunt, Una eß Eccleßa, quia Unam habet Eidem. μια 57/- 5is. Eft: fides asfenfus verbo Dei praebitus m)t quae notio ex locis feripturae de fide agentibus facile abftxahitur. In fide igitur duae diftinguendae funt partes, verbum Dei, quod Fides obje<ftiva, & asfenfus huic preebitus, qul Fim) Cfr Morus,!, c. T, II. p. a66 feqq.

13 ) " c Fides fubjeftiva in icholis vocatur. Q tiorna m verbum Dei immuna bi le ed, fidem quoque cbje&ivam unam eandemque es fe, facile quisque perfpicit. Verum, sd fidem fqbjedtivam quod attmet, concedimus quidem, ut, pro varia homipum.cuitura varii fint, oportet, res in univerfum confiderandi. ri> od i, ita veritates in facris litteris contentas intehigendi & explicandi couamina non posfe,quin varia do&rinärum'gignant fyftemata, Hinc iequitur, plu» res homines, licet ipfis de ejusdem effati divini vericate perfuafum fit, eandemque hoc fcnfu teneant fidem, ta rnen quoad notiones vel circa iden» illud effatum formatas ve! inde dednitas disfentire posfe. Sed hic disfen fus esjentialia fidei fubjeitivae non tangif, qnse ita com parata fit, necesfe eft, ut per eam homo peccati iliecebras dornet Gal, 5: Tim. 2: 19, regeneretur Joh. 3:3, nova fiat v.rms, fine qua nihil in Chrifto va let G»I 6: 15, & fic tam a poena peccati quam a dominio ejus liberetur. Sic qncque datur unitas fidei. iubjeitivse, indubiis S. S. diitis nixa, quam verbo Dei convenienter ita defenbit Lutherus: Fides eß divinum quoddam opus in nobis, quod nos immuiat, ex Deo regenerat, vete rem Adanium, moi tificat & ex nobis plane alias homines {in corde, animo Sc omnibus viribus naßris) facit. Spiritum S. no tis confert. Et eft fides illa quiddam vivum eßcaxt potens ita, ut fieri non posßt, quin femper bona operetur n). Ädverfarios o), contra quos, tempore Apofiolorum unitas fi dei n) Form. Conc, p. 701 Fd, Cit. o) Horum quafuor cjasf s conftitui folpnt 7) Ethnici nondum converβ, si) )uåcei itidern nndum centerft, f ffudai nonnuui deftrinam ev angeiii jam amplexi 4) φϊι quid*m nomine Chrifiiani, [ed Chrißia nismurn commacul mfes & in c -;* emtnm addueente- rum cmntrs maria pri dispuiatio fuit, {ffum Aizarenum esfe -XL * fium & fidem in

14 )»i ( dei tuenda erat, non tam varie do&rinam Chriftianam explicare, quam fundamentum iilius penitus fubvertere ftuduisfe, conftat. Judasorum alii je i um Mesfiatn agnofcere recufabant p); alii, otntiia legis Cerimoniaiis onera in Religionem Chriftianaiiii transferre m olien tes, Illum ceconomise Mofaicae finem fe c is fe negabant q). Philofophi Gentilium vana fapientfae opinione turgentes, quurn ratiociniis fuis confilia Dei de hominibus per Chriftum falvandis mrnime convenire viderentur, in coeleftem ve ritatem, ftultitiam fibi vifam, acrius invehi haiid erubelcebantr Contra utrorumque molimina ii, qui nuper Chri- Ito nomen dederant, muniendi ac firmandi erant, ne ve luti infantes animo fiuftuarent & quavis inftitutionis aura circumagerentur. In id incumberent doftores, ut omnes ad purae cognitionem coeleftis doétrinse & huic vitam conveniente ji pvoveherentur Eph. 4: Nee vult Apoftolus, ut adcoeeam fidem leétores fubfifterent, haec enim omnes pro feitu s fpernit & rejicit. In «Iiis quoque loeis Chriftianis, ut proprio utantur judicio, fuadet, Ita Tbesiälonieenfes menet, ut, omnibus exploratis, optima tenerent ι ThesC 5: 21. Cfr. Pliil. 1: 10. Idem quoque alii Apoftoii docent. Petrus leétorés hortatur, ut idoneis argumentis alios de excellentia Religionis Chriftianae convimere ftuderent ι Ερ. 3: if. Johannes δοκίμαζεiv τα πνεύματα jubet, & fimul, qua ratione falfus a Giriflum esfe unieum falutis ceterucb confequenda medium. Buddeus, U c. p. 5.. P) in co gfudai aberrabant, quod, omisfo Ckrifli offi-:io facerdotali, tantum de regio aut prophttico cogitarent l. c. p» 64- Hinc etiam error de durarione legis Cerimoniaiis fluxit. q) De his & horum doftrina fsepe loqujtur Apoftolus e. g. Gal. a%4*':c l. 2:8- i Tim. t: Tit. i: 13. Ödmann, 1, c. ifr- 2 H. f :88. % B. i Hr f. 158.

15 ) 13 ( a vero do&ore diftingueretur, indicafc i Ep, 4: 1. Neque in id nrtesantur,- ut unius aqéforitati cetero* rum opinionem iubjicerent. Paulus 11 eg at fe ύυξίευειν cu5" jusdaii» ty\s 7ti5sg>s 2 Cor. 1 : 24. Petrum vero palam reprehendit, quod in nonimllis a vera aberraverit do<5trina. Gil. 2: sr. Ex his igitur omnibus patet, eos temporibus futuris atiam unitarein fidei, quam quae cum P/qphetarum et Apoftolorurn fcriptis, unieo utpote cixc- $oy.vig Chrifiianae fundamento Eph. 2:, conientiret V prsefcribere nec potuisfe ne c voluisie.. V. Baptismum, ntpote Regenerationis facramentum, folemne Salvatoris mandatum inftitutioni ädjungit Matth. 28: 19. Uno, igitur eft Eccleßa, quia Unuvu habet Baptismum. ev βάπτισμα. Varias de Sacramenti hujus virtute adferre (entenfeias, noftrr non eil irifbituti. Quum facer fit ritus>. a Chriilo infiitutus, quo homo in Ecclefiarn Ejus cooptatur, iisdenl ac ceteri illius cives bords iruitorus, fi, quibus fe fe obftrmgit, öflficia colit,. neminem de Tum ma ejus necesfitate dubitaturum esfe, confidimus. Ba ptismum non nifi ttnum esfe deberer ex un i ta te mandäti, quo fundatur, perfpicitur. Γη Scriptura S. diveriae quidem exftare vrdentur hoc in aftu a baptizante pronuntiarae formnlae. I ta Gal. 3: 27. etsxfiscv, Ä<5t. 19: y eis το ονομοί T8 lys#, Äét 2: 38. εστί τω ovoματι lr,cris Χξίςχ ειε οιφεσιν αμαρτιών, nonulli bap»zati dicuntur. Sed pon dujhitamus illorutiv accedere fententiae, qui diver fas has for mulas non a baptiz mte proclama'as fuisfe, et verba haecce non de causfa formali, fed de efficiente et final», nec di^penfative fed recitative intelligenda esfe exifhmant r). Ä r) Gerhardus, Loc. Tbeol. Francof. 1657: Ρ. IV. p. 24fr

16 ) 14 ( msndato enim Chrifti recedere Apoftolos ilbi religiont dux?sfe3 vero fimile eft. It&que, quüm e i'acris litteris de praxi primae Ecclefiae nihil pro certo ftatui posfit, ipfa ve ba inftitutionis adhiber'e tutius esfe judicanius j ). At vero quemadmodnm non r, εν τω φανεξω, εν σχζκι, πεζΐτομη, Ted πεξίτομη κχξ^ιχς εν πνευμκτι, α γξοίμμα,τι Rom«τ: ig 29. Devt. 10: 16. Jer. 4» 4 revera eflt circurnci? fio, fic non tarn baptismurn externum, quam potius internuin ieu ipfam Regenerationem, per ritum Sacramenti externum raeprefentatam animosque fideiium a pravitatibus peeeati pnrgantem, potisfimum refpicit Apoftolns t). Qui per Baptismurn hunc internum corpori Chriili i-a inferuntur, ut uno eodeinqne Spiritn Dei omnes regantur Rom. 8: 14, fuam dein pnionem et cum caplte efc cuti) reiiquis membris S. Ccena confinnant. VI. Novus animus, nova et voluntati divirse corifornus indo>es, quse spad regenitum oiitur et firmatur, inter na ett veri Ecclefiae membri nota. E; τις πνεύμα, Χξΐςχ öx ε%ει \ έτος &ά ε^ιν αυ~8 Rom. g: 9 Sic U'ia efi 'Ecc\e* fin, quia Uno animatur Πνευμχτι u). In dignitate iua tuenda fums) v. SKrT.ER.Theol. Dogm. Polem. Erlang p 549- t) Significat ifta in α quam immerfio, j-nquit Ltjtherus, quod ve tts Aiam. qui adhuc in nobis efi, fubinde ρ er quoiidianam poeniten. Um in nohts fubmergi et exfttngvi äebcat, una cum omnibus peccatis e* inans con'.upijcentiis, atque rurfus quotidie emergitre ac refurgerg vtovus Itomo, qui in juftitia et puritate coram Deo vivat in aternum. CiVhecb. ttiitior pp. 877» 378 Ed. cit. fd SCHLEIISN ER,!. C. ad vocem irvtvy.» rm Ινβτητκ rx rrviv/uuros per fummam an mor im conjunffiionem et confenfuw mutuum expücat, q >d tamfn. rifi bar concordia 3 Deo derivetur, plenum fen futn hujus loci dare nobis non viderur. Ei adfentit Rgsil«muller in Scho

17 ) '5 ( fiimtnum vitse finem, rationi parens, ponit horr.o. Ut ilfa fervetur, quae jubet confcientia, officia esfe implenda, a- gnoicit. Idein vero dignitafcis fenfus, cundta ad fe refe rens, eo ipfo non folum omni amoris affedu caret, ve rum etiam in iimnoderatum fui iludium degenerat. Trahente enim cupiditateillicientibus exemplis, quisque fi* bitnefc tidens juilitiae öequifcatisque praeceptis fequendis ineptus eil, et, quid Deo, quid hominibus debeat, obli tus, aiios odio habet, injuria afficit eorimique jura tibi arrogat. Tit. 3: 3. Sed cum illa men tis mntatione, quaa per vim vet bi divini oritur, novus bomini etergadeumet alios ingeneratur habitus fcilicet πιςιε äl ayukps ενεξγχμενη Gal. 5: 6. Perverfo enim fui iludio apud ilfos,qui gratia Dei regeniti felicitatem u/csbtf ;«? experiuntur, ΰικαιοοννη και είξηιη και %αξού εν π\ευματι ccytco fuccedunt Kom. 14: 17. I- niniicitia cum Deo fublata et dulci illa perfuafione: ort TOiS ayoc7tocai τον Θεον παντα συνε%yει εis ccya&ov Rom, 8 : -8. animum permulcente, omnis tr/lis follicitudo, otnne e faflu in alios ortum odium deiinat et ccyoe.7it] T8 πνεύματος Rom. 15: 30. illius occcpet locum, necesfe eil. Ut Pau lus de fe praedicat ζω L zx ετι syoo, (η όε εν εμοι Χξίςος Gai. α: 20, ita quotquot Cbrilli funt eodem πνενματι in excelfiorem vitam animantur. Metnbra unius corporis, fpiritu hoc vivificati, alterum alterins, iingula totius causfa exfiilunt, moventur, agunt. Quum vero Caput corpo ris iit Ciiriilus, εξ z παν το σωμα σννκξμολογζμενον χαι συμβι- liis ad h.!. Sed verfu 4, nvsvy,x eundeut fpiritum divinum omnes regcntem vertit; addit vero, vel potius πνίνμ» efi animus. Haec vero fi^nificatio, ni valde fällor, in illa continetur, Veteres πνιυμχ ad Denm ietulerunt. ttvxt την xx3o\tχην χντχ ικκλησιχν βιβαχητχι &sos. rjs et κχι rix fauxtrac sis nowxs τ» «sc» διχφοοχς τοπία τχ y-t^yt ^ιηρητχι, αλλ' όμως ht πνευμχτί,τχτε-ι,τω Ssiu βχλημχτι SxXkstxi. THEO DOKET. Η. Ε, L. 1. c. ρ.

18 ) 16 C βιβαζομενον, ha πάσης αφής της επιχοξηγιας, κατ ενεξγειαν.εν μετξΰύ ενός εκατ8 μεςχς, την αυξησιν τ8 σώματος ποιείται, εις ακφμην ΙχυτΗ εν αγαπη Eph. 4 : *6, ex agendi ratione Jl- Jius cqnfili-o congrua et ad emojumentum totius tendente parti cuique nrnnem esfe vim et virfcutem, fequitur v). ΕΠ: aupem ut commune ita fingulorum bonurn η βασίλε ια τ8 Οίε8 και η hxaiocvνη αντ8, quod qui quas.it την ενότη τα τ8 πνεύματος fervat, qui vero negligit in fe σβεν\υει τοπνεύμα. Quam vis itaque munera diftindia fideles obeant, et quisquis in fuo tuendo omnis esfe debeat, cunétis ta rnen una eft: mens, qua a ratione profana in honorem Dei feie feparaverunt. Jdeo etiam Ecclefia reéte κοινωνία των άγιων appejiatiir ita, ut per fan&itarem non tam rev tus quidam perfe&ionis gradus, ubi fubfiftere licet, quam continuus ad meiiora progresfus, inteiligatur. $. VII. Homo, ut perfexftam felicitatem, quam femper quaerit, numquam posfidet, confequatur, extra praeföntis vitse anguftias deflderio aeternitatis råpitnr. -Qui iola ratio ne duce rerum terreftrium ματαιότητα pehpicit, is per- Veris au feéliorem ftatum incerta αποκαξα^οκια pram'agit. tem ChriOianis certa affulget ipes, fore, ut, cum illa feλεια της φ%ξας, cui heic obnoxii funt mortales, cesfaverit, pii in beatam ελευ^ε^ιαν perveniant. Una ergo eft Ecclefta, quia ad fjnam Spem vocata eft. εν μια ελπih της κλή σεως. Servitus autem illa, quse in iludluatione nrentis a Deo t/) h. tx < λ λ ων ίνωσιΐ, tu vtokv(pu>viok xeci ^iu<rno ocs ågywiuv λιχβχσκ åtixtjv, μι? γη ο.'μφωνιοι, svi χοξίντη και'ίι^κσχκλω τω λόγω snoytvy, tn Mvrtjv TVV uxt)^ :>ciy /.vuneivoyevyl, Aßßoe, λ(γχσ», «πκτηξ. ClEM. ALEX, in Piotrept,

19 ) J7 ( Deo alienatae, inanes fpeeies in vices ni i ran tis mefciieti» tisque, confifiit, fenfim dfniinnitur, quo fortius υϊο&εσκχύ fenfus animum occupaverit firmaque, in gratia atque Pro videntia Dei repoilta, beaverit fiducia. Favet vero atque fatisfacit Providentia diyina juudtis piorum ftudiis ac defideriis, dum impietatis molimina irrita reddens regtium Dei ipfis manifeftat. ita vero ve inträ, ve!, omnibus Chriiti adv?riariis devictis, extra hane rerum humanarum Icenam t etura ett. Quam vis eniai Dottt» ina cceieilis virn fuam in hominibus emendandis ii anquillandi.sque clare ottendat, novosque fibi conciliet animos ita, ut fu turum fit tempus, quum omnes nemine docente Deutn cognofcent. Ebr. 8: i»j ultima tarnen & finguiorum & omnium τελειοτης in hac vita non ett exfpectanda. Heic nnmquam erit nifi paefenfio beatitatis; plena υι&βεσιας fruitio, quamdiu ineiufa corpori fnerit mens, nej&ini continget Rom. 8: Ultimus a Chrifto devincendus ho* ftis erit mors. Ut initium Ecclefiae de ccelo iuit, ita in coeium tendit fidelium fpes. Qui heic diverfis modis circa eandem fidem, omnes vero εχ μεξχς, πξοφητευχσι, qui heic pio defiderio conjuntttionem per Chrittum cum Deo quserunt, elara intuitione icientiam perfeétain plenumque gaudium confequentur i Cor. 13: 12 Cmttta ad Eundem Beatisfimum, Sandlisfimum, Perfeftisiimum Deum coalefcent & aeterno amore cum Illo junfta ma nebunt, hoc fj o Q)sos rot itocvroc sv ποοσι i Cor. 15: α 8.. VIII. Jam fi, quae breviter aliata funt, animo repetamus, Ecclefiain unam es fe videbimus, quia e principio, quo nititur, plures interne dittinébe focietates der i vari nequeunt. ' Nam quum o πλάτος της χοίξίτος τχ Θε8, per Chriftum patefa&us, iub iisdem conditionibus omnibus offera-

20 ) «8 C tur hotninibus, diverfitas ii vel finem vel media refpexeris, exfiitere tion potefl. Eadem ratione cetera qnoque Ecclefiae attributa Catholicismus & Sanélitas de mon fira η tur. Quod vero utrumque, uti unitas x), Eccieiias invifibili eil proprium. x) Veteres quoque Unitatem internam prgeeioue refppx?runt. Sic Cl em. Alex andr. Strom. 7 inquit, M/x χλη3ηί Έκκληΐΐχ, η τω οντι αρχχιχ, in ην Ι/ κχτχ trgo3"iffiv δικχιοι ιγκχτχ\ε^οντοα' 'Evos γχς ovros ra Qsa, xxi Ivos τχ Kvjx*, διχ tuto xxt το χχξω! τιμιον χχτχ την μονωσιν ετχινειτχι-, ρχι/χη/χχ ον tvjs χζχη! τη! μ'-xs * τη γαν τα ε os φύσει συγκχηοατχι ικκχησιχ η Μ, t χ) ην tis noxxxs διχτιμνειν βιχβοντχι x/pstrtes' χχτχ τε αν υτοτκσ/ν, χχτχ Π ιπινοιχν, χχτχ τε χ χην. χχτχ τε ι οχην μονην εινχι φχμεν την χξχχιχν τ.χι χχ3"οχικην εχχ\ησ<χν, Iis ενοτητχ ttitims μιχ! y τη! χχτχ τχς οιχειχ! ιχ3'ηχχ!, μχχχον δε χχτχ διχ&ηχην την μιχν, διχφοοοη tois χξονοη ivoi Θια τω βχ\ημχτι, ii Ivos τα xvgix συνχγασχν ταs η δη κχτχτετχγμενζ;, as π^οωξίσιν ο Θίθί> iuixixs εσομεναί π ο κχτχβοχηί xos/xx εγνωκωτ.