JURIS NATURALIS GENUINUM. Mag. A Ν D R Ε A. ^ 91 d 3? Φ ä 2 PROFESS. Reg. & Ord. FUND4MENTUM SI S T Ε NS, DAVID Hl ORT. PRz SIDE

Transcript

1 /3 3. EXERCITIUM ACADEMICUM, GENUINUM JURIS NATURALIS FUND4MENTUM SI S T Ε NS, QUOD, Ex conjenfu ÅmpliJJl Orånis Pbilof In ^cademta, üpjdtenfi, PRz SIDE VIRO CELEBERRLMO, Mag. A Ν D R Ε A ^ 91 d 3? Φ ä 2 PROFESS. Reg. & Ord. Eth. & Po] i c. Publico bonorum examini modeßc Jubmitut DAVID Hl ORT CAL Μ AR ΙΕ ΝSIS. In Anditorio Guftav. Majori. boris ante meridiem folitis Die n Decembr. Annti UPSALlsE, Apud. vid. B, Joh. HÖj'eri

2 Dn. - &A. R:ä'M:tis " "r MAGNEE F1DEI ViRO Perilluilri ac Generofiilimo Baroni ac Domino g e O R g I O BOGISLAO Stael von Hollitein Generali Majori & Provincisc Calmarienfis GUBERN ATORI Splendidiilimo ΜΛΞΟΕΝΑΤΙ ΜΑΧΙΜΟ. JsJö* vnavtrilluftris ac Generofiflime Domine Baro hane t omni prorfus elegantia privatam opellam Splenäidis reliqua taceam, confilii mei efi Argumentum Veßra in omnes gularis t quam jufie mihi pradicatur» prtftat Vcnerabända tur, humillime quafo, Mecenat es Optimi, differtatiunculam qui ei deeft nitor, eidem ex Jplendidis Veftris Nominibus rumque φlicitäte (f proß>eritate calidijfima ad De um fün ftii Nom iηis Ghrificationem femper foßites (β incoumes Perilluftrium atque GeneroiiiTimo NOMINUM " Cultor devo- DAVID

3 Dn. S:«R:^e M:tis MAGNiE FIDEI VIRO Reverendiffimo Patri ac Domino herm anno schröder, S. S. Theologiae Doctori Ccleberrimo incluta: Dicecefeos Calmarienfis Epiicopo Eminentiflimo, Venerandi Conilftorii PraciidiGraviiTimo nec non Regit Gymnafii Scholarumque Ephoro Adcuratisfimé PATRONO O Ρ TIΜ O. nec non Reverendisfime in Chrifto Pater» eft ratio, tur Veftris Nominibus facram ejje xoluerim. Votisfimum verot ut pietatis & bonarum artium fiudiofos benevolentia certe fmtncnte prxterire i quam mutilando extellere, Accn iatis igt* hane, quam Vobis dicare volui ac debui, tf finatis» ut, concielietur. Meum femper er it pro perenni Veßra Veftro* dere & indefejfa fu^iria^ vovens oelit Vas Dem Q. M* *** fervare, rum nec non Reverendifiimorum Veftrorimi t'tßmut. HiORT,

4 SpeBatisßmo atque ConfvMsßmo VIR O Dp. OLAVO B lker, Regii Collegii quod a Camera nomen forcitur AdloriPublicOjDexterrimo, Avunculi loco iemper colendo. Admodum Reverendo atque Prtclariflimo VIRO Mag ALEXANDRO CA ΓΟΝΙΟ, PAS IORI ToriahlcnfiüCalmaria: Fideliifimo, FAUTORl OPT1MO. VIRO Prnclarijfimo, Dn. MATTHIvE SILVIO, L.L. O. O.in Regio Gymnafio Calmarienfi Leétori Dexterrimo, Confiftoriique AiTeflori Adcuratiflimo FAUTORl PR0P6NSISSIM0. Speftatiflimo atque Prudentiffimo VIRO, Da JOHANNI FAHLBERG, Cm & Mmatori Calmartenjium Dexterrimo FAU I ORI OPTJMO, Speclatn integ'itatis & Prudo //VVIRO, Dn PETRO L-ÖHNGREN Clvi & Mercntori Calmarienßum. ~ßtfJi*no> FAUTORl BENIGNISSIMG $ Spe&atae integritaris & Prudentiae VIRO, Dn. NICOLAO BETTKE, Civi Calmarienfium Honeftiifimo, Paren ti Optimo, ob innumera in me Patern\ beneficia, ad cineres usque filiaii amore & obfequio profequendo, Vobis quoqtte Fautores Optimi & Parens Carilfime in tejjeram gratijßmi erga Vos λnimi hoc qualecunque Jfcceimen Acnd. dxt & dient, tultor ob/erv/inftßimw DAY. htort,

5 Pr fat to. Uantse fuerint olirn, & etjamnum fint de genuino Juris nat. fundamento lites atque difceptationes, etiam viros inter magna eruditionis laude confpicuos, ne- -ill.«'. -. y -C -U* jj mini, limina ialtem philofophiai moralis qui adierit, incognitum fore crediderim. Merito iraque diu haefitavi, ati hane difficillimam 8c multis jam involutam obicuritatibust controverfiam exercitii Academici loco exponerem; optime enim vidi, quantum fecum haberet tum laboris, tbul periculi ; cui accefterunc fata, longe, quam qua? fperaveram, duriora: nihilominus erexit me, percinaci alias febri jam per du os fere annos fra&um, iingularis illorum favör, quibus ratio ftudiorum meorum reddenda eft. E- legi itaque, ex omnibus, hypothefin illam Reverendiffimi Londinorum antehac Epiicopi D. An dres Rydeiii, nuper pie, & non fine iniigni reip. liceraris detrimento, defun&i, icil. Deum in A mnibui

6 t 4^ ) o C cmnibus aflionibus noflris ejje ghrtficandum, pro v fundamenco juris nat.; cujus quidem hypothefeos veritatem, evidentiam & ada?quationem ita explicare animus eft, ut iimul pateicat, an & quomodo fibi conftare poflint dua? ilise hyporhefes, Socialitatis & fui coniervationis, quas heic tanquam duo extrema examinaturi fumus. Fateor rem eile maxime arduam, magnique ponderis, cui humeri mei prorlus iunt impares; fiducia tarnen tui favoris B. L» feliciorem mihi poliiceor rei exitum* SECTIO PRIOR. $. I. POndus vocabulornm, quae DifTertationi no ftr«praefixa vides, paucis explicare rnonet ipfa rei neceflitas, & quidem eo magis, qno certius ex hiftoria jurisp. nar. conftat, variam fundamenti juris nat. & diverfam acceptionem, obfcuritatis non modo fed & maximorum errorum fuiffe genetricem. icil. fundamentum Archite&onicis proprium eft, iisque primum eft in ftru<ftu ra a^dificanda, cui totum sedificium inniti debet. Hinc fundamentum, propter fimilitudinem,haud certe incongruam, de omni illo dicitur, in quo aliquid fundatur & cui inniti aliquid poteft. Sic, fa&a vocis ad jurispr. nat. adplicatione, ftatim in- 'telligitur, per fundamentum nihil aliud iniinuari, quam primum aliquod tn lege naturalt uηiver- JalijJimum praceptum, quod ejus fit naturet > ut etdem \\Å ) " A *.

7 m ) o (t. ι em nia reliqua, jure nat. continentur prtcepta &* officia, commode inniti, indc factle deduci, atque uon minori facti täte ad idem re/olvt po[fint a ), (i modo vices fundamenti rite pofifi (uftinere queat. Sic explicaro vocabulo fundamenti, fta tim intelliguntur ejus fynonyma ubique in moralibus occurrentia, onalia funt: principium juris univerfalifßmum, fuprema lex, Jumma legis y prima lex, lex fundamentalts, propcfitio legh fundamentala, complextis naturalium, ultima ratio omnium acli* onum humanarum. Qusenam autem fint veri & ge nuin fundamenti proprietates & requifita, iuoloco monftrabitur.. IT. Eque unam obtinet juris vocabulum fignifica tionem, feχ en im <& trigmta juris acceptione% annotaße Juris Con/ultos tum l/eteres tum rtcentiores> teitatur CiariflL Wanderrnuéien^.Originemautem ipiius vocabulf quod adriner, non aliunde quam a Jove petendam efje. ideo forfan quod hoc jus homimbtis a Jove datum ßt atque pfognatum> putatchryfippus, öc cum illo Sto corum nonnulii.c). Örtum q ioquejuris alios a juvando velerjam jnbendodeducere teftatur Gerhard. Joan. Woifiusin etymologko Ungv. Latins Vi vero uius in diicipli- Xia morum communis id inlert, quod juflum eflt vel id potius fenfu negante qua η ajente, quod ήοη injuflum efl, h. e. expiicante W ander muelen, quod9 A 2 legibus a) vid, Job. G. Kulpif, Col. Grot. Exerc. I. ad. Prol 4, Hocbfht, Colleg, Pufend, Exerc, 4. I- b) vid.uxanderm. Commtnt. ad. Grotii Jus B. & P.lib. I. cxp. I.. ]% t, f ) Teße Gröt. in Prolog^ ad Jus B. &, P.

8 4 ^ ) o c m* legibus prohibitum non efl neque improbatum, adeoque licitum magis & permißumquam prtecepium d). Hoc feniujus tantummodo aåaätonem moralem refer tur; alia enim éft juris fignificatio, qua? perjo mm moralem concernif* atque runc qualitatem denotat moralem perfon<e competentern ad altquid jude vel agendum vel habendum. Jus quoque interdum fententiam a judice coram tribunali latam & pronunciatam fignificare, obfervat Pufendorh ut 6c aliquarsdo pro fjeceffitudtne, cognatione & adfinitate poniy Wanderrrmelen. Ea vero fola juris acceptio nobisheic inlervit, quando feil. idem fit cum lege 6c abeadem non differat niii in iolis verbis, idque cum cautela Pufendorfii, ut feil. Jus minimead libertatem perveniat, quemadmodum td fit in prima [tgnificatione, Jed vinculum hbertati, quo conftringitur, imponit. Plures juris fignificationes, nec non ejusdem diftinöiones, diitin&ionurnque explicationes, qui defiderat, eas videat apud Grotium e), Puffendorfium f), Hockftedcerum g)> Lehuiannum /?), Beeklerum /) 6c alios, $ III. NAfurae 6c vocabulum a nafcendo derivatum vult concedic Richard. Cumberl. k), quse quidem d) vid U7<inderm.tn Grot. lib, I- c/ip. I.. III. e) vidi loc. eit. feil. libr. 1. cap. I. Ill, /. 0* cfr. cowment. Clnri(J. Wtndcrmuelen. f ) vid. Jhs N* & G. lib. I. cap I. 29. g) vid. Cfflltg Pnfend. Everc. III.. / bj vid. Inßit. ju ris Ν. G. in pramio not. 2. & j. td. /, i) vid. totnm. Ad Grotii J. B. & Ρ lib.i. cap.i.. j.p. γρ. k*)ae hg. nät. i. 2.. l> p4g«m. 92.

9 «β'" ) o f Β* $ dem fententia iuis non deftituitur radonibüs, faltem fi humanam five naturatam intelligamus. Proue autem naturae vocabulum uiu communi invaluit, valde eft ambiguumjinterdum enim effentiam, con» flitutionematque indolem alicujus rei denotat, interdum ordinem totius hujus univerß a Deo in prima creatiofie inftitutum deßgnat; Aliis quoque mos fuit per impulfum, inchnationem & äffedus naturam explicare. Vocabulum autem natur# & quod indedefcendit naturalis multis jam obfcuritatibus involutum eite in Philofophia, quis»e«ignorat? Caufam«, hujus obicuriratis ad Sroicos forfan referendamu cum plerisque Philofophorum crediderimus. Seil, controverßam movit St oi eis Pufendoråus fuper nat. vaeahulo. Putarunt illi legem natura? e(]e aeternam, fim~ darique non in humana iantum natura s fid etjam in unherfa, eademque aeterna & immutabili, & propterea natura? ipßus potius, quam naturalem dicenäam eße arbnratt Junt. Dicebant quippe natura fua &ex; fe, a&iones noftras eile honeftas & turpes, juftas & injuftas, etjam antecedenter ad Deum,ideoque a Deo pi aeepta eße bona, mala vero vetita, quia talia jmt, non autem taha effe, quia Deus ut talia /vit, determinaverit, ßve, quod idem, qualitatem moraliter bom & malt venire ab objedo in legem, tion ve ro a lege in objeflum.q-aliud autem Pufend. ejusqtie aoteciis vifum fuit, feil, eam illi foverunt o- pmi )nem, hane legem non effe aeternam prout do cuerunt Stoiei, [ed omnes adtones noßras ante liberum Del ί) vid. {feber, fub num. Puffcndorf. c*p III., /o

10 ) o r φ* Dei impofitionem indifferentes eße ; omnemque itaque vim & moralitatem \uam habere non ex Je,Jed ex Überö Dei decreto; atque lic qualitatem moralirer boni & mali a lege in obje&jm, non ab objetfto in legem venire contenderunf. Aliam igitur deno* tmnationis natura? vel potius naturalis rationem invfftigandam elte cenfuerunt, feil, vel quia homo citraatiud quodque adjumentum hanc legem, naturall ratione, pereipere po/fit, ve! quia ahunde hauriri non posfit% quam confiderando naturam humanam ejusque indigentiam m), Ha?c autem controveriia, neque a- deo praecile eil noftra, neque jam vacat eam explicare. ld certum eil, ii legem intelligimus in fenfu proprio, non efle a?temam ; ha?cenimfup ponic non modo fuperiorem, fed erjam ejuscorrelatum, infnriorem; hic autem quoniam exilie re eeeperit, etjam legem exiliere eeepiffe conftat. Aliud dicendum exiilimaverimus de materia legis, aåionumque humanarum cum inrelle&u Divino eonvenientia; hanc enim cum ipfo Deo exllitille nemo quidem dubifat; adeoque etjam hoc modo patet neque deelte a&ionibus humanis luam mo ralitatem, etjam non lata adhuc lege. Cavendum tarnen ne cum quibusdam aüeramus ineile a&io nibus noftris moralem quandam qualitatem vel ante Deum vel ante ejus völuntatem ; hoc enim adeo eft impium ac eft abfurdum. Fundamencura itaque omnis moralitatis qu^rendum non extra Deum, led intra feil, in eonvenientia aélionum cum vi) vid. emniuo Rev. Rjdel. Coli. Mor, Super. Ioac contr,

11 ; * ( 8* 7 cnm intelle&u Divino, qui quidem nullam ab a ter no fibi repraeientare potuit aétionem, nifi fub idea alicujus moralitatis, ita ut in quantum a&io cum intelle&u Divino convenerit, in tantum bo na, in quantum vero ab eodern deflexerit, in tantum mala cenfenda fit. Hoc etjam eft, quod non irnmeriro Pufendorfio oppoiuitilluilris Leibnitius his verbis: neque inquit, ipfa normo, åttio fium aut natura jufti a libero Dei decreto, fed ab äter* ms vernattbus Divino inteuettui objettis ρendet; qua Divina efkntia conftitunnlur\ me- ipfa ut Jic dicam, ritoque a Theologis auttor reprehenfus eft > quandocon trarium defendit ; credo quod pravas coniequentias non perfpexijlet η ). 5. iv. Sic explicatis vocabulis diilertationi noflra? praefixis, tamen aliquanto obicuriora videntur vo- "cabula juris natura? conjun&im fumta, unde in«rriaximos heic errores incidiile viros, fua alias laude nbn deftitutos, ex hiftoria juris naturalis plus quam uno loco conftat. Seil, fuerunt, qqi5non probe intelleåis his vocabulis, putarunt non β- los hominesy fed Britta quoque ammantia, licet ratione deßituta conftituere (ubjettum juris naturalis^ perconiequens obligariad id, quodjnßum eft&* honefium.quxnam autem alia origo hujus erroris, quam quod quid fibi velit jus, quid non probe incellexerint, natura, quid conjunåim? Explicarunt forfan jqs natura? rn fag* n) vid. Efißol lilaftris Qetfrtd. Guilm, Leijtitii ct»(ort'

12 _ «Β ) o ( ψ natura? per ordinem totius hujus univerfi, Sc t naturam per unicuique rei in prima creatione a Di o inditatn, quam quoniarn iervent femper eandem bruta 9 delirarunt eadem fecundum hoc jus agere. ^hraiin autem in Phüofophia efte omnino ignotam & vitioiam quoque putaveririnus. Poße tarne ι con* cedi afltts brutorum jure naturalt regi, Jed non ideq bruta jecundum tuud agere exiftrmat Joh, Kulpii. o ) melius ramen controveriiam hanc explicafte mihi vifus eft CiarifiT. Ofiander, qui re<fte dt* ftingvh inter illud quod eft juris naturalis ér id quocl cd naturale pj. Si itaque explicatur jus nat. quod fi ri omnino debet, per legem q)y uti iupra monuimus, pnefcribentem nobis diferimen inter juftum & injuftum cum obligatione ad illud faciendum hoc omittendum, cui accedere debet non tantum ratio, ied legitimus ejus uius, ecquis amabo tum errorem non videbit? ied properandum. $. V. ]Tjam eo felicioresiimus in explicando genu«ino juris naturalis fundamento, neceilarium duximus, paucis disquirere, an fit Jus natura?, Sc quid fit; idque eo magis, quocertius conftat, frufira Sc temere quam fildamentum juris, ubi non dum fatis evi&a eft juris exiftentia, vel ubi,quid fit, ignoratur. Liceat autem nobis omnium primo enumerare faltem illorum argumenta, qui exiftentiam hujus legis deftruäam voluerunt.icil fuerunt #*) vid. Colleg. Gret. Exefc. I. in Grotii Hb* L eap.i * V) vid. Objerfdt. in Grit.TbefiI z, p. zio. q) vid,,z*

13 fuerunt, qui eam in dubium vocarunt, rndu&i forian argumento difcrepantia? morum apud vanas gentes, etjam moratiores ; adeoque omne jus ex utiiitate & comrrodo proprio promanaile crediderunt. Hinc Carneades, qui agmen horum quad du; it, concludic, jura fibi bomines pro utiliitate fan* xijje feil varia pro maribus, & apud eosdem pro ttmporibus fcepe mntala ; jus autem naturale eße nul lum, Ownes & bommes & alias animantes ad ut ditåtes /nas, natura ditcente, ferri; proinde aut millam efjej t - flitiam, aut β ßt atiqüa, jummam eße ßultitiam quo mam ftbi noceret altenis commodts confulem, Omnibus populis qui fltrerent inperio, immo Romaiiis qwque ipßs, qui totius orbis potirentur, β jufli velint eße h. e. fi ahena reßituant, ad cafas eße redeuiulum Sic apud Laxantium contraåa itguntur Carneadis argumenta, tefte Pufendorfio rß, maicule au tem refutata funt a Wandermuei. f) alifccg per plurimis. Abfurditati Carneadis paru eoncedere videntur & iili, qui jus nut inter privatas tantum ßve inter hominem & hominem, non autem inter integras civit tates aut refp. aut etjam unicepacis, non belli tempore, vigere conlendunt /).Miramur quoque alienam Grotii de legis nar. exiftentia fententiam, magni alias nominis viri, qui contendit, obligaturum eße Jus nat«etjamβ daretnr, quod tarnen ßne fummo Jeeiere dari nequit, mn eße Deum, neque eurari ab tllo negotia mor- B t aiium t r) viel. Jur. Nat. & Gent. Vtb.y. cap. J..ro. f) vid comvn. etd Grot. Prot, de Jure Belli Pacis j. t) vid, tefi<r Kulpij, Coüeg. Grot. Exerc. I, ad Bröl..

14 to «Α ) e ( 8» tahum; quemadmpdum enim illi in defe&u pecca» runt,vel negando direéte, vel etiam indire&e, mutiiando Jus naturae; ita hic in exceitu, ponens effe&um fme caufia, obligationem lege anterio rem > & principium Deo prius «) Nec fatis digne de lege nat. & ejus latore philoiophantur, qui, legern pro libero Dei despotifmo dißtenfari, immo mutari foffe, exiftimant. Mutatio enim legis nat. infert fine omni dubio mutabilitatem ipfius natura? Divina?; quoniam itaque haec lex fundara & radicata fit in eflentia Divina, eftque quafi εχτυπον veritatum x- ternarum in intelle&u Divino latitantium, fequitur non pofle mutari hane, nifi fimul mutentur veri tates illa? aeterna? & Deo eflentiales; mutationem autem harum, tanquam necefitarium in DEo imperfe&ionis χξΐτήξίον quis concedat? adduxinnus au tem hsec* ut pateat, éite non folum qui dire&e legem negant, fed erjarn qui indire&e, licet in thefi exiftentiam ejusdem fateantut. $. VI. T^jEque vero hinc conftat exiftentia legis. Magni femper habitum eft argumentum illud demonftandi legem, quod ex conditione naturλ burna- A* dedudtur, fed cui ad huc ma jus pretium accedere fperaverimus, fi naturam Divinum [tmul cou ßderemus. Etenirn, dum in his verfamur, non poterimus non fateri, Deum omnia, qua? fecit, propter hominem feciite, & illius femper clementifiimam agere curam. vult igitur Deus, ut utatur homo *) vid,, j,

15 «Sä O g fr ti homo omnibus iis, quae creata funttum ad fu am utilitatem, tum ad jucunditatem, h. e. ut fe«lix fit in hac vita. Felicitatem enim torius gencris humani, finem eile, poft glorificationem Cui nominis, in creatione a Deo ferio intentum,nullum eft dubium, multisque demonilratum eft a Ri chard. Cumberland * ). Quemadmodum autem inclinationes hominum pro diverfis temperamentis variaque eduetione, diveriae funt, unusque vehe menter id adpetit, quod alter averfatur & refpuit, noluit Deus, imo certe non potuit hominera utpote pra? aliis creaturis anima rationali condeco ratum, fine norma relinquere, ne vago velutimpetu, citra refpeélum ad legem, ageret quicquid perveriis fuis iibidinibus arrideret, & fic defraenatis fuis cupiditatibus iuccumberet. Norma au tem haec eil lex, qua? hominem informat, qua* demum vera fit hominum felicitas, & per qua? media adquirenda. Deus itaque quoniam eft cle mentiflimus, qui ferio cupit noftram felicitatem, homo autem hanc felicitatem adquirere non poteft, fine interveniente aliqua norma, tuti concludere poitumus, efte legem hominibus, a Deo latam, fecundum quam aéliones fuas coropone«re tenentur. Nec ineptum effe judicaverimus le gem demonftrare ex interno umuscujusque confcientia teftimonio. Hu jus enim confcientiae tanta eft vis, ut poft bene a<fta laetetur homo & fru&um bonae confcienthepercipit, mala vero crucietur poft>*ma B 2 Ie x) vid. de leg. nju, caf. f

16 t* «0 ) ( Β* le patrata J etjamfi optime videat pcenam fori humani fe pofie effogere. Ab hoc argumento Gentiies eruere legem nar. demonfirat Gentium Apoftolus y) ; concedendum ramen» eft, exig ium eile hujus argumenci ufum in convertendo Atheo, perverie legem negante, licet in foro confcientice omnes in univerfurn horrines de exiftentia legis convincat. Idem tenendum de argumento illo demonfirandi legem nat. quod ex reverencia ;numinis cordibus hominufru infita, deducitur: confirmatum eft iilud experientia 6c exemplis Gentilium, qui licec verum Deum ignora verint, tamen vel Idolis tanquam vero Deo divinum honorem tribuerunt, vel erjam faniores fub variis figuris 6c imaginibus verum Deum fibi repraeientarunc. Conf. in hane rem Gerh. Joan. Woifium de Theo!, Gentili p. p. cap. 5 qui hunc Deum colendi mod um appellat iyrnbolicum. Baterour equidem, argumenta haec, qua? ad evincendam legis nat. exiltentiam adduximus, a po ßeriori efle deiumta, nihil tarnen obftat, qiiomi nus vera fint, ut ex iis vere poilit demonftra* ri. Unde Weberus: neque» inquit, eo demouflran di modo (_ demonftrationem ex caufis intellige } u- b qne opus. Demonfiratio a poßeriori, feil, ab 'effeäi bus ad cau βam eß etjam vera, etjamfi aliquant o igmbihor. & * paucis interje&is ; hac quoque utiintur & ipfi άγ.όγξχφοι 3 quando exißentiam Dei demon-- ßrmt ex ejt/ t cl bus. 5. ViL j) vid Epiß. ad Roman, eap, i v./f.

17 DEmonilrafa fic J o ( 11 δ vik qualitercunque exiftentia legis nat. porro, quid fic, ut demonilretur, neceite eil. Non igirur du bita mus-legem, praeeunte Rev. Rydello, definire, qood fir Confttlutio Dei O. Μ, ßtern<ε ejus bonitati &r juflitifi conveniens, &* per creationem homimtm mentibus infena, qua obltgan tur ad glorificandum Deum, amando feil eum & vo* luntatem ejus Jupra omnia, adeoque ad qufirendam coujervationem atque emendationem flatus illius commu* ms, in quo conßttuti Junt omnes fr flnguli hömmes* ζ) Genus Definitionis heic eil conflitutio; adeoenim adcequaiü id crediderimus, utdequavis lege jufte prasdicari pofiit; adeoque legem in genere definit Re ver, au xor per conftitutionem de facienåis & non facienda a), Decretum maluic Pufendorfius, idque eodem jure, licet nou fatis ada?quatum eile exiilirnet Hochiledterus, adeoque regulam in ejus locum iubilitui roavuk b), fed quaeminoris eft nio menti controverfia. Voluntatem alii volunt, & quidem non inmerito : conftitutio enim, decre tum, regula & voiuntas heic non nifi in verbis folis diff.runt, eandem rem exprimentia; eodem quippe momento, quo Deus voluit, confiituic Sc decrevit etjam legem homimbus ferrlconilat quoque ex definitione noftra, quis fit legislator, nimir um Deus O M. Eil enim revera Me Superior, cui vere & proprie competit jus, regulam & normaoi z) vid. Ryd. Colleg. Mor. vid. Colleg. fupra citatum b) vid Hsikßedt Colicg. Ptffend. Exerc j 2. //>. <t\

18 ϊ4 normam nobis pradcribendi, iecundum quam inftituenda* func aftionesnoftr«: & de hoc nifi certo perivafi fimus, facile a&utn erit de omni ob ligatione legis ; neque enim inteiligitur lex nifi in relatione a?que neceflario ad fuperiorem ac ad in feriorem. Competere autem Deo jus iuperioritatis, & quodnam fit illius fundamentum, a multis jam diu demonftratum eft. Convenientem porro diximius hanc legem efte juftiti«& bonitati Divinae, & re&e quidem ; lin tantum enim in lege praecepta (unt bona & vetita malajn quantum cum juftitia Dei vel conveniant vel difconveniant. Et id forfan eft quod quibusdam occafionem fubmi niftravit deicribendi legem nat. per εχτνπον aliquod juflitiae Divin«. Bonitati autem & dementia Divinae convenic hasc lex, quatenus Deus per hanc, poft fui nominis gloriam, felicitatem totius generis humani intendit, mediaque nobis eandem adquirendi in eadem monftrat. Modum quoque promulgationis hujus legis nat. in definitionenoftra oftendimus, quod inferta feil, fit vel inferipta«cordibus hominum. Quomodo autem aeeipienda fit h«c infcriptlo, ipfemetrev. Rydeliu«demon ilrat, nimirumwo^ pro afluali preeeeptorum expreffio ne in mentibus hominum, jed pro potentia eadem cognofeendi, qu<e in aäum deducitur partim per fen'um quendam internum ( qui proprie confcientia dicitur ) partim p<er rationat'wnem. Inepta igitur eft illorum obje&io, qui contendunt, infantes hac lege noru. obligari 5 fi enim per modum difcurfivum, qui necefi-

19 ( W*r? neceitario re&am rationem, legitimumque ejus u* ium prarfupponit, haurienda iit ha?c lex, & quem non adhuc adringere poitunt infantes, certo (e concludere exiftimant, eos non obligari,nec in iis adhuc promulgatam eite legem nat. His auteril# nervofe dudum fatisfecerunt Zentgr. & Richard Cu mberl. quorum jam adducere argumenta non permittic inftituti ratio. Obligat porro ha*c lex, uti ex definitione noftra patet ad glorificandum Deum, amando feil, eum & voluntatem e- jus iupra omnia, adeoque ad quasrendam coniervationem & emendationem flatus hominum-«communis. Quo autem jure,lex heic dicatur ob ligare prascife ad glorificandum Deum &c. jam in fequentibus monflrabimus. CUriofa xia illamagis, SECTIO POSTERIOR. $. VIII. )β quam utllis & neceilaria eft an* quorundam philofophorum cura inveftigandi unicam juris naturalis propofitionem./, longe enim melius & cpmmodius comprehendi poteftlex Cub duabusvel tribus ;id quod a Gentilium Dolore fatis monflratum, qui totam legem na turalem ad prineipia tria feil, σωφρονίας, χάι töxot* ictg, χάι ένσεβsiac reducit e], ita quoque Juftinianus h^c tria vult jur. nat. eile prineipia : honefte vivendum, neminum la:dendum, iuum cuique tribuendum ; (ed qui ideo a Thomafio reprehenfus t) lid. epiß, Titum cxp. 2» v η %

20 «β ) o r ρ* fus eil, quod benignitate (ua nos obruerit/) Nul Ium tämen eft dubium, quin (ub uno univeriaii pr^cepto poffir comprehendi & includitoca lex na turalis, etjamfi maximam habeat [difficultaterrl,. Tale pro noftra fententia eft illud principium glorificationis Dei, quo univerlalius non aliud inver niri crediderimu*«quocirca tamen liceat rrihi verbis uti illuftris Pufendorfb : Sententiam fctu hane exponam, non quidem pro auflorität e quadam papali, ac fi ab omni errore privilegio mihi cmit um föret y neque qui ex fomnlts divinitus immjjjts aut ir* rati011abili aliquo inβinüit, (rngularis cujusdam Ultimi' mtionis fiducia animetur, /ed t an quam talis, cm /par tam fibi commtßam pro modulo ingen ii exornare cor* di fil; ha tamen ut cordatos <&> eruditos viros meliora Juggerentes lubenter audtre & citra pertinaciam prius placita emendare fim paraius ff) Eorum enim damnandam cenfemus ftultifiam, qui nihil reäum putant, nid quod eorum conveniac cerebro. Potius itaque cum Kulpifio & Hochftedtero Iubentes fatemur, varüs modis variis q; vtis poße adinveniri projßtionem juris fmulamenta * lem ; quare nec Hit infedandi, qui ex var iis fontibus eam repetunt, modo in fe vert fint ér alias admitti pofjint. Ut autem eo melius propofitum noftrum ad finem perducamus, de norma aliqu3, fecundum quam, tanquam ad lydium lapidem, examinetur noftra propofitio, ut folliciti fimus, neceffe f) vid. Cfjy. Ihomaf. tnftit jurtsp- Div. lib% T c. 4. ij% /J vid. Pr<ef, luufir. Pufendorf. ad libr. de Of. H.&. <7.

21 JEl ) ( 9* l7 eft Norma autem haec non eft alfa, quam quae dudum a Moraliftis recepta eft, & in eo cofiftit, ut examinetur propofitio i. an fit vera h. e. explicante Chriih Thomafio^) ut propfitionem non con* tineat falfam 2. an fit evidens, ita, ut citra pro lixiorern animi diicurfum ab omnibus percipi & confenfum invenire pofiit. 3: an fit adaequata, ita, ut vere omnia juris naturalis praecepta, ambitu fuocontineat&includat, nec non, ut omnes, qnae jure nar. continentur quaeftiones fpecialiores & cafus inde pofiint decidi &explicari. Cum hac igitur norma fi convenerit propofirio nofyäf, nullutn eft dubium, quin vera fit. faciamus itaque periculum. 5, IX. \7Eritatem quod adtinet propofitionis, eam nei in dubium quidem vocafte conftat ipfos Gentilium philoiophos, confirmaturas quoque confi* dimus omnes alias gentes, quamcunque demum dereligione habuerint perfvafionem. Deus eninx,, uti natura fua eft fapientiflimus, inque illo habitant effentiaiiter omnes prolunditates fapientias, nihil certe faceré potuit fine quodam fibi prasfcripto fine, Finem autem hunc non effe aiium judicaverimus, quam ut per res, quas tam excellenter produxit, iumma illius & llllmitata agno* fcatur potentia & bonitas ab iis, quibus datum eft re* &a ratione uti; unde nonpoteft non laus & gloria tanti creatoris enafci. Negari quidem non poteft, C Deum g) vid. lnßiß% Juris#. Divin* Hb, caf. ett.

22 ) β ( igt» Deum fibimet ipii ab aeterno & in $ternum fufficere, adeoque nec extra fe aliqua re indigere ad fui fuffi cientiam fuamque beatitudinem; regulistamen acterna? aequitatis nititur, ut creatura ratio nalis, quatenas tum qua efle, tum qua bene- efle a Deo dependet, omnia ad (ui Creatorisgloriam & honorem referat. Hane autem gloriam fui nominis, finem fuifle & non alium, Deo ab aeterno pra?(criptum & propofitum, probatur, quia impoflibile fuit, ut is, qui iummus eft, & quo nemo eft fuperior, nemo a?qualis, aliud quod quam extra fe pofitum fibimet pra?ferrre potuerit. Diximus finem e rebns creatis eliciendum effe, opera enim Divina juila &debita coniideratione oerpenfanonpoffuntnon fummi& omnipotentismi fui au&orisgloriam manifeftare;ad eoquenonunoloco in S. Sacra opera Divina dicuntur enarrare glo riam Dei. Indoles quippe ea eft humane natura?, ut, fi lexempli gratia,rnechanifmos arte huma ne confabricatos, nobis ob oculos ponamus, nos ftatim, etfi vel mediocricer fint excellentes, ad fui rapiant admirationem, quod tarnen non ra ro, praeeipue Philofopho, quippe cujus eft caus«fas rerum bene noffe, vitio vertitur ; Adlionum autem Divinarnm, quippe qua? omnem caprum mentis noftra? longe tranfeendunt, alia eft ra tio; haeenim tanro gradu excellunt noftros mecha Bifmos, quanto eft excellentior Deus nobis. Hinc paulo adtentius confiderantes rationem op?rum DWinorum, pra?cipue excellentiffimam illam humani

23 «8 ) o ( fs» 19 mani corporis ftru&uram, unionemque, qua? eft inter duas illas fubftantias tam longe diverfas, a- nimam & corpus, impericrurabilem: vim & motum corporum coeleftium, omni tempore in de acreatione mundi a?qualem & ordinarium, tantaque temporum ferie continuatum : artificiofifli mam totius mundi machinam, fumma Dei & illimitata potentia a nihilo produ&am, ejusdernque gubernarionem & confervationem tarn providam & fapientem, certe non po'erimus non profun ditatern fapientia?, qua? in Deo effc, cbftupetaéh & iacro quafi horrore obruti admirari. Et mani fgftabfic potentia & fapientia D *i, certe non poteft non inde enafci laus & Gloria Creatoris. $. x. COnftare fic ex iis, quae jam allata funt f exiftimaverimus, Deum per res & opera (ua o- mnia,nullum alium finem fibi propofitum habuiffe, quam gloriam fui nominis. Hunc autem iuum finem, quin & noilrum fecerit Deus, nullumeft dubium, ira feil, ut omnia nosmet ipfi ad tanti Creatoris gloriam & honorem referamus : refle ftens enim homo ad feipium fuasque facultates, talibus fe inftru&um dotibus, qua? huic Creatoris fini producendo maxime funt idoneae & accommodatae, intime fentit, Huc inclinant quoque ea, qua? egregie in hanc rem diilerit Doflus iüe Anglus Wilh Derham, qui, coniiderata fapientiffima humani corporis ftru&ura, demonftrat mn in alium finem amma rationali condecoratum eße Q 2 kvmi

24 *o )of ^ bominem pr<ß altis creatis, quam ut glörtam & laudem fummt creatoris pteedicet, omnibusque animi &* corporis facultatibus ad giorificationem Dei titatur h), Nec ad alium fcopum tendunt, quae nervoifr tu hanc rem profert Pritius ο φίλτατος*, tta te habe iriquit, ut finis fe habet, ad quem a Deo es creatus: qutscunque igitur ad hunc finem faciunt, illa facienda, quacunque huicfini repugnant, tlla refpuenda & omit» tenda jtint t). Quinam autem fic hic finis, ex dir äis latis conftare opinamur. Inferat vero quis, nullum quidem efle da«bium, quin hunc finem glorificarionis fui nominis, ab aeterno fibi propofitum habuerit Deus., nec, quin huic fini convenienter a&iones noftras inftituere debeamus ; atque fic veritatem quidem noftrae propofitionis qua rem ipfam concedi pos«ie arbitratur fed tarnen non itidem veritatem pro pofitionis in adpiicatione ; potius iorfan finis, quam fundamenti juris naturalis vices fuftinere noftram propofitionem exiftimans. Cum illo au tem facile nobis erit concordiam inire: perfun* damentum enim heic five principium juris natu ralis non intelligimus aliquid fini oppofitum, fed ut antea monuimus, umverfalifftmum aliquod juris preeceptum, quod Jmul ultimum rationem aäionum no* flrarum cont'meat,'& ex quo ßatim conftet, quo tendere & quem feeftare pracipuum finem debeant aftio* ms h) vid. Berham. phyf. theol. Ith» j. eap. ie pag. fuet\ verfiom's 424. i) teße Hochfiedtero. vid, Calleg. Pufend, Sxerc, ,

25 «β ) c Β* 11 nes ncftr#', k) ideoque praecipue comrnendandam eiie noflram hypothefin crediderimus. Evidentiam & perfpicuitarem noftras propofirionis quod adtinet, efjam eandem in ea contineri, nulli dubiramus, prima enim fe re idea, vel faltem inrer primas, quae menti noftrae feie fiftit eft Deus, bentiiciaque Dei nobis praeftita; miramur enim, certe non poilumus non mirari, confabricationern noftri corporis & mundi vifibilis tam fapientem & tam excellentem, qua? omnia adeo fplen dide & excellenter conftru&a, ut a ie ipfo e(tent& nullam haberent cauium, abfurdum & contradiftorium föret. Concludimus itaque ad cauflam neceilario & independenter exiftentem, qua? ha?c omnia produxit, & fic ftatim aitenfum praebet mens noftra, hunc, Deum feil, (alia enim cauita effe non poteft), effe glorificandum. Nec ut ulterius demonftretur evidentia propofitionis noftra?» e re efle videtur: ex iis enim, qua? pro veritate qualitercunque conftare poteft. ejus adduximus, fi. XI. Demonftrata fic taliter qualiter veritate & peripicuitate propofitionis, jam diffiiior oritur quaftio, an adaequata fit eadem, ita ut omnia ju ris praecepta, tum Deum ipfum, tum nosmet ipios & alios homines concernentia contineat, de quo quidem nulli dubitamus. Officia enim, qua? Deo debentur, neceifario & immediate ex principio glorificationis Dei fiuunt & inde demonftrantur. C 5 Summa k) vid. Rev, Rydel,fentent.fhihf, fundament, cvf, if.

26 to «BT ) o ( ρ» < Summa autem horum Officiorum eft, ue ΐίο de Deo re&e fentiamus, 2:do ut Deum re&e amemus & colamus. Notitiam 6c cognitionem Dei quod adtinet, eo magis eam ex principio noftro ftuere quisque concedet, quo certius inveniet, impofli- Dile eile nobis, Deum glorificare, ubi eum qua eflentiam, adtributa nobisque prasftita beneticia ignoremus, vel minus pie de eo fentiamus. Te netur itaque unusquisque homo in id ante ömma incumbere, ut veram Dei ejusque perfedioni congruam adquirat notitiam, alias enim temere & fruftra glorificatur Deus. Non fufficit autem talis Dei noticia, quam habentquoque Ethniei, qui nude quidem exiftentiam Dei affirmant, non tarnen altius afcendunt, neque vero earn fupponimus, quam ex facris literis haurire neceile eft; led falem requirimus Dei cognitionem, quae non confiftit folum in nuda exiftentiae aitertione, Ted quae naturam, eftentiam & attributa Divina, quantum intelledui finito datum eft, expiffcatur & eruit. Licet autem jam Deus per veram fui co gnitionem a nobis glorifieetur, tarnen in illa non eft fubiiftendum; hsec enim eft natura principii noftri, ut id, quod magis Deum glorificet, qu&ratur pro eo quod minus, Jam autem glorificatur Deus ma - gis homimim internis aélionibus quam externis, magis internis år externis fimul quam internis folisi magis voluntate, quam intelleélu, magis intelleäu & voluntåte Jmul, quam voluntate fila /), & fic etjam per coniequens /) vid, Rj>dei. Colleg. w»r*

27 φ? ) ο ( 5φ confequens magis cultu &- amore, quam cogmtiom fui, fed magis tarnen utroque (wul. Requiricur itaque neccflario, fi Deum rede glorificemus, ut veram Dei notitiam excipiat verus Dei cultus & amor. Qualis autem debeat efle hicamor, is fa eile inveniet, qui naturam Dei & eilenriam, quantum quidem fieri poteft, Tibi noram habet & per ipe&am; feil, proporrionari hic debet eilentia? Dei benefieiisque nobis pr«eftitis. Eilentia vero Dei iupra omnia eft, & infinito gradu a noftro concepta diftat, beneficia quoque nobis praftita Ionge majora, quam quae unquam comprehendere poitumus, & iupra omnia quam qua? cogitamus, fequitur itaque fupra omnia quoque Deum eile amandum & colendum. Si autem porro Deum re<fte glorificemus} neceflarium eft, ut intelle&us nofter veris imbuatur prineipiis, nec non voluntas, quantuna poftibile, emendetur, alias enim non puro corde Deum glorifkarnus. Sequitur ideoque itidemimmediate ex noftro prineipio, ineumbere unieuiquehomini, curam fuiipfius, tarn qua facultates animi quam corporis, Quemadmodum autem, uti rrodo diximus, Deus magis glorificatur /»- term afliombus quum externa, iequitur animi ma jorem habendam eile curam quam corporis ; non tarnen negligenda eft h«c. Tandem, cui mens eft iana in corpore fano, fatebitur non re<fte pofte glorificari Deum, nifi iimul ametur tota hominum iocietas: extra omne enim dubium eft, nullum aiium

28 14 4 ί } ο ( 5Ä alium Dei effe finem, poft glorificationem fui nominis, quam ut promovearur Felicitas tojius generis humani, immo iingulorum individuorum. Tenetur itaque homo, itidem vi noftri principii, ftatum illum communem, in quo conftituri funt omnes & iinguli homines, pro viribus no η modo roniervare, fed etjam junåis manibus emendare & promovere. $. XII. Generalia Γι c juris nar. praecepta & officia in principio noftro contineri qualicercunque eft oftenium ; nec dubitandum, quin etjam fpecialia ex,eodem demonftrari poffint, licet non eadem fiaü opera. Placuit ergo Rev. auåori, huic noftro u- niverfali principio aliud fpecialius fubcrdinare, nempe iflud focialitatis, ita ut ea, qu«e immediate cxprincipio glorificacionis deduci non poftuntpra? cepta, inde demonftrentur mediante hoc foriali* tatis tundamento. Quo cafu bene notandum eft, quod quo magis attio aliqua cum (ocialitate convtniat, co magis fini ultimo h. e. gloria Dei rejpondeat, eoquc magis nos ad eandem obhgamur> & contra, fi con tra. Fa&a autem eft haec iubordinatio principiorum * non ex defe lu quodam adasquationis prin cipii noftri univerfaliflimi; revera enim in eodem continentur juris prascepta tum generaliora, tum fpecialiora, immo fpecialiflima; fed tarnen non tujusvis ingenii ea eft felicicas, ut ftatim perfpicere poftit neceflariam convenientiam praecepro» rum, quaeftionum de cafuum moralium cum hos princi-

29 «β j «re*. st# principio um verfall j fed ideo placuit Rev. allegori ha:c fubordinatio principiorum, uteo melius prstpararentur judicia difcentium theoretice ad decidendas quarftiones juris rpecialiffimas. Et certe, ii rem iine praejudicio perpendarnus, fatebimur infignem eife hujus fubordinationis principiorum^ idquod per totum fuum Colleg, mo-* rale erudite demonftrat fupra nominatus audor, ubicuriofas juris quaeftiones partim ipfc expiicat., partim auditoribus fuis explicandas tradit.. XIII. Et fic ex ipfa Dei [natura utcunque eruimus fundamentum juris natur*, mentemque Rever. Rydelii, ut opinamur, rede in hane rem explicuimus. Et cer» te eft haec methodus non modo omnium compendioiiilima, fed & omnium optima & tutiflima j facilecnitn erit hac ratione praevidere & evitare duo illa extrema, in qu2e fine dubio incidunt, qui, vel ex confideratione natura human* in univerfum, qua ad focialiter cum allis Vtndum aptus eft homo, fundamentum juris cenftituunt in fociaiitäte, cum Puf. &iic, parum habito refpedu ad officia Deo debita, nimium tribuunt focietati : vel etjam ex confideratione natura fui i/fius, qua naturaliter ad utilitåtes fuas fertur horn o, contendunt nuüum aliud ejfe fundamentum juris» quam ut utilitates noftras 1$ commoda profria quocunque modo promovcamus, nullo prorfus vel faltem exiguo habito refpedu ad officia Deo aliisque hominibus praeftanda & debita 5 & fic nimium tribuunt confervationi fui ipiius. Haec jam extrema operac pretium eile credidcrimus, fed breviter tamen, explicare, adeoque oftendere, in quantum in moralibus fint admittenda. Seil, altcrum iftud eft Pufendorfiii, qui, ex perpenfa indole natura humana in univerfum Λ qua ad focialitarem cum altis colendam aptus ejl hon. o, Of fine qua vera felicitas obtineri nequit, conclu- 4ft boc efie fundamentum juris, ut unusquisque homo, quan* D tum

30 tii «St ) C /«w m /e, eoht & fervet jocialimtem m). Ha η C autem dotftrin un, in de a veten bus Philofophis Gentilibus, ^riftoteie nimirum & Cicerone, aliisque, nec noa ^acribus ecclefise, Ambrofio & Auguilino, repecitam eile, & iic non novam, aut a Pufendorfiano dem um fxcogic tam ingenio, teftantur G- Kulpif. n\ nec nio ti Ηjckiledterus o), immo & alii perplurini. Neque la uen ideorejiciendam cite hane hypotfteiin cenferr.ur, modo aliis falvis rationibus admitti potutflet. feil, diftingvttur focietas in Univerfalem latijfimeque patentem, qua non ejusdetn modo civitatis, domus & farnilia: membra, Ted totius quoque terrarum incola: irryiceitt &communi quaii vinculo junguntur, & in panuularew^ cujus membra ejusdem iunt civitatis & faniiliac. llkfiv, quam intendit (ine dubio Pufendorfius, magni fem per efte habitam & habendam quoque eile, nemo quidem negaverit; prateipue cum impoilibile fit, veram in hac Vita adttngere Feiicitatem, niii focialiter invicem viva» fnös. Quod licet ita fit, quivis tarnen fatebitur didtam focialitatem, ii fola ponatur, medium eile infufficieni obtinendi iham feiicitatem, quam ab arterno intentam habuit Deus. Vera en-im Felicitas non quxrenda eft β* lie & extra Deumj adeoque aliud requiritur medium öbtinendae felicitatis a Deo intentae, per quod demum Jiatefcat, quae ftt vera illa Felicitas & quomodo acquifenda iit. ld autem eft quod nulla ratione exprincipio0 locialitatis demonftrari poteft, eft enim valde inadaequatum, ita ut prarcepta & officia, quae D um concernunt, non niii indiredfe inde derivari poihnt, quod quidem non diffitetur ipie met Pufendorfiu* y) $ men«tern nt\ Puftnd. dt Off\ É. & C. tib. I 'ty n) f/v. Colkg. Grot in prol cxerc, 1. ξ γ. Ht. u. o) vid. Colleg. Ρφη4, ξχerc, +.. f. vid. de Off, Η, ($ C. HL /. cay. j.., iy

31 «S ) O ( β» tern itnqué Pufend. squidam explicant ira, ut didum iftud föcialitatis principium non excludat, fed includac potius officia Deo praeftanda, licet tantummodo indi- Tefte inde demonftrentur. Sed ad hoc refpondemus.: Officia Oeo debita & prseftanda, quaii fundamenta funt illorum, quac nobis metipiis aliisque hominibus; adeoque tale inveftigandum elt principium,ex quo airette βa tim & prim o intuitu, evincit peffi noßra erga Dcum»lliga* tio j idque eft» quod urget Rev. Rydelius: ineptum, in* quit, eß, quarere ambages ejusmodi in demonfiranda noßra g a Deum obligatione, qua tarnen commodius ex igfa Dip natura derivari poteßq), Propter hane quoque, ni Rl* Jimur rationem, finem juris ρ. nat. nimis coardar«coadus eft Pufendorf., contendit eniin finem jurispr nat termino bujus vita includl Quantum autcm pericuii ho$ habeat, vel exinde conftare poteft, quod lic fequere* tur, non propter alium finem coli Deum & amari, quam ut bene fit focietati & in quantum externae felicitati expediat, quod, utpote neceflarj*im philauiwae confedarium, in moralibus eft damnoiiitimum. Reds igitur Franc. Buddacus: perniciofiffimus, inquit, eß errorr nui multorum jam animos afflavit, ac fi jurisp. nat. naftalins fit finis, quam externa humant generis tranquititas, Hint tnirn cenfequi neceße. efifiüum, cujus externa aclio cum lege wnvenit) ei fatisfecijje, quod falfijfirnum r). da fint de principio focialitatis. Atque llsq di». XIV. In alterum extremum incidere necefle eff illis, qui cum Hobbeiio, nihil amplius natura homini comvnenda* tum tj]'e, fat is radirule fibi perfvadent, quam ut vitam fuam, O" corpus confervare fludeant. Utj vero eo melius cuivis cvmcuur ubfurditas hypothefeos Hobbefianx> conferantur q) vid«rydei, colle.g. mor. r) vid. Budd, pbii* graffi» f. i. /. ti, tum qua tonf. p, p.

32 "1* «S ) ( &* ranrur ejusdem dogmata fanx rationi plane contraria in cap de Cive 7, $ 8. Q. ίο, 12. Inde tarnen metiendum efle omne jurtum & honcilum, putat Hobbefius, Tundamentum autem pro noftra fententia, potius eft de* ftruendi omni a, Deo, nobismetipfis aliisque hominibus debita officia, "atque fic omne, quod jurtum eil Sc honeftum. Hinc, dans la Bibliotheque umverteile & Hiftonque de Γ année Μ, D, C. LXXXVI, tome troir ficme, tale de Hobbeilo fertur judicium,< Hobbes, etant grand Mathematicten, tacha de mettre U morale en ten ordre gtcmcirtque, ξ$ e- iabttr Γ Jjypothe/e d" Epicure, qui pnfe poter prtneipes des foaetts la confer* Datton de foi meme Γ uttltté: Sc pancis interjeftis en etfet le btet principal de Hobbes étott etendre le poudotr des Rots (ur le temporel 0 le fpirttuel, tontre les fedifteux ξ$ les fanattqnes, ce que lue a fatt dtre i/en des cho fes, qut ne t' accsrdent po* auec le repos de la foctete c/d/te, m adec ta rehgton chrét/enne, s) Sc rede quidem id; quantac enimhiné fluant abfurditatcs, nemini quidem ignotum efic potert. Contervauo er nim fu» ipfius ih tantum nobis ert commendata, in quatitum fini glovificattonis Dei convcniat, Abfurdum quippc ert, Sc fanac rationi, ad quam provocat quidem, utut eam non tequirur Hobbefius, cpntrarium, adeo nobis commendatam eifc hane conférvationem, ut hujus obtincndae sratia, licitum Sc permiflum fit nobis uténdt cmntbtu ntediis, ut loquitur Sc agendi omnem aéltonem, quam aptam judicavcrirnus St accorntrtodaam huic fini producendo, five fint licita fivc iilicita. Inträ limites iiaque faos coar&ari debet hxc noftri conteivatio, immo intcrdum contervatiohi aliarum perfonarum, moralium videlicet, poftponi debet, id quod abunde in Collegio fuo morali demonterat Rever. Rydelius. Alias enim ad bclluinam defeiimur fortem, Sc bruta animantia fub ipceie hominis a gimas, fi cum Ulis, propriae utilitati, jueundirati &i quibuscunque inordinatis Sc irrationabilibus defideriis, tanquam ultimo fini inhx-eamus. Aliud certe ex natura hominis rationali erui poteil aedebet, Piani autem banc cxplicautes hypothefin, vovemus, vergant omnia faßa, difta & cogitata nortta in tui nominis Glorificationcm, immcnic Dcus, fitque laus Tibi Sc honor in i) "vid, pag. 493, seternumü!