AUCTÖRIBUS CLASSICIS LATIN1S. Mag, Ρ Ε T R O EK EKMAN, Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordin, HEDEjN Μ Ε DE LPA D U5, PR^SIDE OLAVUS

Transcript

1 ß. Ζ>. DISSER.TAT10 ACADEMICA, AUCTÖRIBUS CLASSICIS LATIN1S. Quam Ex fuffragio AmphJJ. Eacult, Pbilofopk In Regia dcademia Opßüenfiy PR^SIDE PIRO CΕ LEBER R l Μ O, Mag, Ρ Ε T R O EK EKMAN, Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordin, G RAD PRO V Eruditis exammandam modeße defert OLAVUS HEDEjN Μ Ε DE LPA D U5, In Aud. Guftav. Maj. ad diem xxxi, Martii, An. MDCCXLH, Boris ante meridiem jolitis U Ρ S A L l Μ laipreffa.

2 S:a? Rias Mjtis MAGNS FIDEI VIRO, Reverendisßmo PATRI ac DOMINO I)n nicolao sternell, S. S. Theolog. DOCTORI Ce leb errimo, Per Norlandiam Occidentalem SUPERI Ν Τ Ε Ν DENTI Gravifpmo, Confiftorii Hernofandenfis Ρ R ie S 1 D I ALquisfimo, jregii ibidem Gymnafii Scholarumque EPHORO yigilantisßmo, M/ECENATl SUMMO. Atiaris, REPERENDISSIME PATER, ια Nomine Tuo fplendeat DiiTertatio ha:c, omni alias nitore orbata; permittas, ut Tibi mcx commendenrur pertcnucs fatis fortunae, & hal»i-, turus es, qui pro flore felicitatis Tuae, in Patria:, Ecclefice, Orbis Lirerati* familiaeque Tuae Nobiliffima; fulcrum cmolumentum atque iblatiuih# patrociniumque Clicntuon Tuorum, vota fandet calididima» Rcverendiilimi Ν OMINIS TUI Cultor Dcvot/ffimx} Αι Κι

3 β I. Μ I. ptjritas, perfpicuitati jun$a, tri Uin omnis fermonis, ita Latialis palma ria fit virtus, nemo, qut vel primoribus, quod ajunt, labt is dclicias Suadae Romanae gufiaverit, in dubium unquam vocabit. Etenim in id drfturus, pariter ac fcripturus, quam maxime incumbat, necede eft, ut ab aliis probe intelligatur, quod fi fiet, ftilum, qui ex verbis incorruptis & nativo nitorefplendentibus gignitur, ubique adhibeat. Id haud obfcure probat Cacfarianum illud t delettus verborum eft origo e- ioquentu a)\ probat item exemplo Ciceronis celeb. Walchius, dum ita loquitur: Cicero, tanquam reguld & tiorma habendus eft, ad quam Latini fermonis tum caftitasy tum elegantia referatur: ftuduit mirifica cur a pur o fermotti, ut neque poft eutn videamus, qut ei fit aqua tieque ante eum, Iis: elegantia (tili ejus ade o du/cis eft & fuavis, ut quum puri atcjj elegantis fermonis amatores perlegant illiut moniwenta) tanta capiantur voluptate^ ut νιχ animum a perlegen- A di ρ

4 i 4K ) ö ί Η* Λ di ßtidlo r'etrahefe po/jint b). Scilicet nota! & chara&éres ftili Latini tantummodo noffe non fufficiet, fed perneceiiarium quoque erit virtutes ejus fibi familiäres & perfpedas habere, quac ad cultum & ornatum u- tramque videntur facere paginam. Ita narnque Quintilianus c): omnis oratio tres habet virtutes, ut emendata9 ut dhucida, ut omata fit. Id itaque reite contendimus, orationem, quac in aures, fenfus, animosque audientium, uti decet, fefe immerget, debere eile pudicam, caftam, puram & germanarm Quo ipfo phrafes&fententias, facundiae gloriam difturbaturas 9 merito pro fcribimus. Nominari fuevit illa Latinitas a fuis patronis Polittca & curiofa d)9 qui voculas & phrafes in pa ri eodemque cenfu habent, iive ex rivis fcriptorum aetatis aureae, iive argenteac, iive»nex, five ferreae denique hauriantur. Hinc enim aliter fieri nequit, quam ubi vocabula pura impuris temere & promifcue admifceantur, ut parum, vel nihil ex mellifluo lepore Ro mano remaneat cum fuavitatis, tum nativi fucci & fan guinis. At meliora fapit, meliora quoque docet audor Medullae Oratoriae. quid t inquit, eruditio, pura nativa Latinitate deftituta, mfi infans η uta rerum cognitio? quid literaturayäb omni elegantia fermonis aiienay mfi me* ra balbuties e)? Nec minus improbamus voces hibridas > quac ex diverfis linguis, jufto liberius, conflantur» nec non Barbarifmos & Soleecifmos, quorum alter in ipfis vocabulis, alter in phrafibus frequentari & regnare fölet. Idem fere de adagiis tenendum : etenim li cet illa commendemus, quac gratiam atque venuftatem dicendis conciliant, & inftar condimenti adhibentur; non poitumus tarnen Comicorum quisquilias, ineptos jocos & Idiotifmos, qui a non paucis inter adagia nu merantur, non averfari, qua in re ipfum Erafmum facpius erraite non dubitat adfirmare Heineccius Aft

5 4M )o{ S» jtsxtä érit irtiqué monendum, nos minimfi in nötam fuperftitionis cujusdam, & nefcio cujus fervilis, an puerilis iraitationis incurrcre velie, adeo quidcm, ut ni hil admitteremus, nifi quod artas tulit aurea, quodve divinum iftud excogitavit Ciceronis ingenium. Ex his intelligi poteft, cur Voflius puritatem & Latinitatem pro fynonymis habeat: Puritas, i»quit, Latinis diiitur Latinitas. Ea, ut placet Maximo Fiblorino, nihil aliud efi, quam cbfervatio incerrupte loquendi feeundum Roma nam linguam g). a) cfr.cic. declar Orat.c.fz. b^hiß. Critic.ling.Lat p.m. fl. d)lnflit.oratormb. ι. c.f. d) cfr.walcb.p.ipq.. e) in efißt dediea t. fjfundam.stili p*ioj. g) Partit. orat.lib. IF. c. i.. /. II. Sicutivagum & inftabilem dicendi modumha&enu* damnavimus* ita minus nobisfefe probat promifcuum il# lud libros Latinos legendi ftudium. Nam quantum inde mali ad rem literariam redundet omnem, triilis ab finde docet experientia, Cui incommodo ut mature obviam eatur, tales e manibus ftudiofac juventutis excutiendos cenfemus libros, ex quibus nuilum fibi polliceri queat ufum. In eo entm cardo le&ionis, fine ullo dubio» vertitur, ut vocum 6c ι phrahum compotes fiamus. Quis vero adeo amens eflet» qui non illico videat, id non obtineri, quod obtinendum fibi proponit, fi ad fpurios & fordidos, ceu ad Sirenios fcopulos, adharefcat libros, qui nullo nitore, yerborumque deleftu gaudent nullo? Idcirco ab his, tanquam a turbida & inquinata aqua cavendum, cum hauftus primos puriores ducere longe praeftiterit ex ipfis fontibus. Permagni referty verbisutor Jo. Guil.Bergeri, ut in ipfa ve teris eloquentia difciplina rivules a fontibus difcernawus : pu rs namque manant ac limpiäi fontes eloquentia, quos vete rum ρatefacit fapientia, fed eosdem fape nevi tontaminant A l magißri,

6 4 ) β ( Hfr fnagiftrt t liratque prorfus obrutos ac luto ßc obßrü«9itt ϋίχ ut /tguofci pejßttt a), Et cum in tenera artate lingux fint addifcendae > optimum erit tales evolvere librcs, qui nobis, in ceterisdifciplinis perfequendis, olim permagno efie poterunt ufui. Etenim, qui itafere, inquit Funccius 9 ab incunaluils aliquid Latini traxit fermonis, para» tior lo η g * & alacrior, maturiux quoque, ad eptimorutn Au* Herum lebienem accedet b). Quid itaque de dialogorum inutilium ledione iit fentiendum, patet. Addam verba Walchli \ hohores lingua hitjus fape dijputarunt $ de quo aufpksum iuius faciamus? mutti incipiunt a cvlloqui» ist quibus exponendis terunt pueritiam ( detinen*: quor dialogos, pracipue, quum pure fint conftripti y rion plane qui* dem fpernere debemus, commoium tarnen, quod ex Hin redtindat, band amplum, nec uberius e(t c). Inculcavi perdignum eife Latinum fermonem, cui bonas horas confecrabis. Hic idem etfi, nortra aetate, non eft popularis cuipiam genti > ut cum lade materno illum fugere queamus, tarnen e fontibus bonorum Audorum purus atque illibatus manar, inde srceiterdus, & quidem fperato cum fucceiiu* ubscunque manum fedulam, mentemque difcendi avidam operi admoverimus. Notari rrerentur verba Funccii, omnerri fere informationem improbantis, niii le&ione Clafficorum Audlorum fhffultam: fermombus, fcribit, doftiflimorum ködte vtχ fat is fidtndum eß, CT pr&ßant hnge, me o quidem judicio 9 fermecinationes tum petußiffimis latii dohoribus, puta leilbnes ajfiäua claßkorum Auclorum, Colloquia tum iis, qui linguam Latinum adcura tißme loqui nefciunt, tenera adolejcentum iugenia tnagit turbant 9 quam juvant d) Idem non (ine ratione urget Heineccius; cave, loquitur ille, tibi perfuadeas, et u- 3,fu tantum & loquendi confuetudine ad linguat Latinac 3,facultatem pofie perveniri. Tantum enim abeft, ut ;ihoc fieri poilit, ut potius inde mfci foleat inquinatum illud*

7 4M )o ( rllud sc fordidum dicendi genus, quo Mofrachi maxi* me, nec non Poloni & Bungari deledhntur, Id ve- 9,ro, qua alia ratione confequi poifis, quam lecbs di rigenter Auftoribus, ego quidem vix inte/ligo ej.cc» terum, quomodo rudimenta inftitutionis poni debeant tr.oderatoribus Scholarum, qui optime ingenia difcentsum perfpeita fibi habere debent, quibusque id anxie injundam eite cenferur muneris» relinquo. d i Prafat ad trau de Naturali Pulcritudine crationis. b)de dufl;.cldffic*p.i8. cjhtß.crit.l.l.p*^zß. d) de le 8.4* C,p.iß» e j Pund. βtit 2/7 * III. Studia literarum uti, omni tempore, mutation! noa potoere ron eite obnoxia 5 nunc enim fummum perfeihonis apicem tetigifle, nunc ad interitum & ruinara praccipiti veluti gradu deiapia vtdebantur : ita eadeni experta eft rata inconftanriac & viciflitudinis lingva Lati a b s. QWs enim nefcit ad quantum eioqutntia, Romana, fab Cacfåre Augefto v faftigium furrexit? Quem fugere poteft, qiialem deirhe habuit facrem ad aevum Antonmi Ρπ, & poftmodum Honorii, & Caroli demum Magni? At pofteriora fi tempora ad tenderis, vix rudera priftini fplendoris reperies ulla. Fuere, qui circa finem feculi XIV, maximam in e collocarunt induftriam, ut priori illam reftituerent nitori, nec bos oleum & operarn perdidiite profiteor, quum de palingettefia Sc auakttfi literarum, tan tum non omnium, immortaliter fint meriti : (a ) tutius tamen ertt in Suada Latiali comparanda veterum iniiftere veftigiis, inprimis ubi copia eorum fup rfit. Nempe fontcs, limpidiilimo non folum fcatentes liquore, led e qusbusfine taedio, quidquid opus fuerit ^ håurire licet, ad ht i η in hoc ftadiorum genere noftram explendan & redinguendam, fant ipfi Auétores Claflici. Hi tiden» > ran- «tucn muti masiitri a & fiores > & lamas dapes, & m Pa Ä f dulcit.

8 i 49* ) C H* dulcifhtra t fuis favis nobis porrigunt. Lingua Latina* 4ion ntfi in veterum /Triptis, repentur genuina & retta, t^fte Punccio t oportet vel inde folum ejus notitiam petat, qui cum Romanis proprie & eleganter loqui valde cupit. Nihil prius, nihil anttquius, fi quid video, hujus ling ua fludiofis tfle debet, elajfieorum Auflcrum eorundentque optimorum lettiöne affidua & prudenti, Nec aliunde difci ea linguapot* efi. (b) Hoc co facilius credendum eil, quod certo nobis conftec, ut antea monuimus, vivum & populä rem linguae Latin«ufum jamdiu deiiiite. Idcirco ita erunt Clailici Auflores adeundi, ita pervolutandi, ut inde fermonis habitum, verba phrafesque feleélas, ncc non ea, quae genium & veneres ftili conftituunt, in fuccum & fanguinem convertamus. Quo fa&o, feniim fine fenfu fiet, ut,ceu ex fandliori quodam xrario, grandes divitiarum acervos, noftris ufibus immane quantum infervituros, undique depromere queamus. (4) cfr. differt. Sven, IPahlenberg de Palingeneßa lite rarum (b) de lett, Autt, Clafs. p, 20,. IV. Mentionem identidem fecimus Clafficorum Auélorum, idcirco quid hifce vocibus intelledlum velimus, fas eil, explicemus. Hunc in finem confulamus Liuium (4), ex quo haud obfcure colligitur fextum Romanorum regem, Servium Tullium, in fexcla(ies,pro ratione cenfusj diftribuiffe cives Romanos, fic tamen, ut, qui in prima claflfe ftarent, foli Clafici nuncuparentur, reliqui vero omnes infra elaffem, Hane rem fu- Lus demonftrat Gellius: Claffici dieebantur non omnes, qui in clafßbus erant, fed prima tant um claffis bomines, qui eentum & viginti quincp millia aris ampliusve cenfi erant, Jnfra elaffem autem appellabantur fecunda claffis ceterarumfc cmnium clasfium, qui minore fumma aris cenfebantur (b ) Quid, quod c cohorte illa anriquiore, yel Oratorum

9 4M ) o ( 5* T aliquém, vel Poetarum, afliltiumque fcriptorém, non proletarium, cufltcum vocat idem Gellius: (V)Necdisfentit Buchnerus, qui clasiicos feu bonos Au&ores dicit veteres & eosmclioris notac, non quosuis, neque recen* tiores, quos faepe egiitedeprehendes//). Ethacc eil ratio, cur Audorum Cbfficorum nomine illi infigniri foleant, qui cum in foluta, tum in ligata oratione probatiffimi funt, interque perelegantes purioris Latinitatis fcriptores locum promerentur debitum. (λ ) Lib i.e. 43. (b) Nottes Att. lib. γ c. 13. (c) cfr. lib> XIX c. 8. {d) de commutata ratione dieendi f. 66. v. A noßro inftituto quum alienum fore non judt. cemus fata & hiftoriam linguac Latinac breviter commonftrare, heic initium jure meritoque ducimus a periodis & actatibus jam diu ufu rer<*ptis. Habuit hacc lingvaäf^ir, παξακμ,ην & avatam» quas viciffitudines alu ex v lore metalli, alii ex aetatibus vitac humanae aeftimare folent. Nobis utraque non adeo difplicet divido, fub hac tamen conditione, ut άξχην in duo 'intervalla difpefcamus. Nam ornnium temporum Latinitas non eadem, neque aequalis fuit: primum quafi recens nata in cunis va gi re vi fa eft, deinde puritatem, poft elegantiam fibi admirandam comparavit, denique c faftigio in peffimam conditionem detrudebaturusque dum, poft longas tenebras, luci reftituta reviviicere ccepiitet. Prifcam actatem fub Jano & Saturno taceo: de qua confulendus Jfidorus {a). Sed fi tempora, quibus, poft conditam urbem, reges vixere coniideraveris,latinam linguam multis laboraffe fordibus, five voces, five compofitionem fpedaveris, ftatim es inventurus: perfpicitur id ex legibus, tum literis confignati$, Exftat fragmentam, hac quidem iententia: Sri. N«- V ' ro*

10 $ ) of #* ros. Parent&m. VerbeCit. Aft. Ole< Plorafit. Saera. Divels. Ρ a* yentom- Eftod Set Puer. Parentem, Verbeßt. Aß. 0!e. Plora fit. Puer. Diveis. Parentom. Säter. Fftod, Verbefir. {b) Pau lo comtiori induta velie inccdebat circa tenpora bel li Punici fecund!, unde illud veteris Poetac: Poenito hello fecundo Mufa pinndto gr λ du Jntulit ftfe bellte o (am in Romuli gement feravn (c) Exilitit quippe tum Livius Andronicus, qui, fatenteci cerone, primus fabulam, Clodio, Csci filio» & M. Tudit mo coff docuit, anno ipfo, antequam natus eil Ennius d). Ipfa hacc setas ab aliis femibarbara, ab aliis innocentias, ab aliis adulta & aurea vocatur. At Funccius exiftimat L»L. fcriptores tum quidern ftilo ufos fuiflte laudabili, fed non adeo adcurato. Hinc accepimus Virgilium rogatum, quid faceret > dum Ennii fcripta leditaret, reipondilte fe ex ftercore aurum colli«^gere. Ceterum» hoc aevum, fi cum praccedenti comparetur, quamquam longe eil praeilantius, tarnen, ut credamus fuiflte plane aureum, adduci non poitumus. Re de de hac controveriia Cellarius: praclara quidem lau des funt feriptorum hujus avi, fed tarnen ita moderanda, ut genium Latin a lingua in Ulis magni faeiamus} aha vero fona dixtjfet Tuüius, atatis tllius laudem fuiffe, in iis borridat aßera (f inculta, & ontnes archaifmos, ae quidquid poftea in mtliorein rationem converfum fuit, notemus, fugiamus. Νam primum furrunt in ipfts etjam, qui male locuti fuerunt. Ghum enim diffo loco fuk Attiei per* Latine loquit Adjicit ßatim : nee omnium tarnen *). At exiftirnet quispiam nos in Plautum & Terentmm, quorum uterque, hac aetate, peregregios edidere ingenii fui feetus, eile injuriofos. Ceterum haud negamus illis infignem deberi laudem, quia fupra feculi genium fua, quac elabo ravere, extulerunt feripta : at non diitimulandum tamenillos Archaifmij, didionibusque obfoletis, quac pa-

11 A&t )*( Hl $ lato eruditorum non arrident* obique efie refertiflimos. Audiamus Borrichium: ab aurea atate excludendi non funt Cato, Plautus, Terenttus, Lucretius, quorum di51ia prorfus Latina? prorfus elegans, jed circumcidenå* tantum obfelet«eorundemfimbru f)* Hoc, loquimur cum Funccio, pro certo conftat, exceptis Plauto & Terentio, fcriptores hujus acvi, ad unum omnes, ftilo prorfut neglefto quacdam literis mandaftc: ut locum iftis in ter probatos elegantioris feculi fcriptores alium non concedamus, quam inter uiitatam monetam obliteratis numifmatibus, quac magis veneratione antiquitatis,,,quam nobilitate metalli & pretio in fe fpedato valent g), Longe autem feliciffimum fuic feeulum Ciceronianum, nam nihil habebat afperi, nihil quod moleftiam delicatisj atque eruditis auribus creare poterat, omnia polita, jueunda, aliena ab agrefti confuetudine, nec non eleganti quadam gravitate condita* Verbo comple- &ar: cun&a fummum tum fpirabant dicendi leporem. Ideo hacc aetas aurea feu virilis nunoupatur, quippe quae infolenti Gracciae, quod opponere potuiflet, abunde fubminiftraverat : ingenia loquor cum oratoria,tum eruditionis ac do&rinarum omnium fama multo praecellentiftima. Et inde eil, quod Apollonius Molo, poftquam audierat Ciceronem» Gracce fingulari cum adplaufu perorantem, exclamaverit: Te equidem collaudo, M. Tulli, & admirorj Graecorum vero me miferet fortunac, quum videam> quac reliqua fola nobis e rant ornamenta, ea per te ad Romanos translata eife, literas & eloquentiam. Hanc fuam ακμ*,ν obtinuit ad obitum Cacfaris Augufti > eo vero defundo, cultum Latinitatis fenfim pedetentimque occidere ccepiite legimus. Nec reticet Seneca quod quotidie in deterius data res fit, quodque ad fummum antea perduda, rur# fus ad infimum velocius quidem, quam adfeenderat, re- B labes

12 ΙΟ ) ο< &». Jabererur. Jncipit itaque heic argentea: minime tamen hanc artatem ita plane obtorpuifte, ut bonis omnino o- mnibus caruerit Auftoribus, ftatuere licet. Huncvero artatis gradumcum Ceüario & Walchio extendimus ad tempora Antonini Pii : quamquam non defunt > qui hos jufto liberaleres eilecontendant, fed argumenta, quac contra fentientes proferunt, tanti non videntur efle ponderis. Nam cuivis ex illorum temporum hiiloria patebit, asvum Adriani & Antoninorum tulifle ingenia, quac pofteritati fefe magnopere corrmendarunt qutfo j docet eeleb. Walchius, ßbipoterit perfuadere omnem elegantiam Latini fermonis, exßinci& Irajano, exßinffam effe atcfe intermortuam? linde probent, quod Latinitas tam manifeßa intervalla babuerie, ut punftum tadentis & florentis digito quaß poffm monßräre? referunt fane aurores ad argenteum tevum, qui iis fub Adriano & An t oninis β non inferiores, [altem pares funt elegantia, (/&) Nec longa id eget demonftratione, quare acvum hoc pro argenteo fit habendum : nam ftatim fub Tiberio, Ciceroniano feculo indigna prorfus confidla funt vocabula, quod Tiberii > Claudii, Neronis & Domitian! effecere furores, qui literarum cultoribus non modo debita fubtraxere pracmia & fubfidia, Ted in eruditos & virtute clariffimos viros fuperbe, & quidem atrociffime» confulere haud funt verecundati. Quo referri item poteft coliuvies illa gentium & peregrinorum ex urbibus & provinciis longe remotioribus, qui civitate donabantur, qua de re ipfe Cicero, fuo quoque tempore, cft conqueftus. Per duriora illa fata non potuit non eloquentiac Romanac multum ex fplendore fuo decede re, hinc dici fvevit actas pofterior, anea. Neque tarnen illa Auftoribus prorfus deftituitur, qui, pro parte viri-!i, obrepentibarbariei obftitere, adeo ut nunc minus, nunc plus in forde* inclinaveric»prout ingenia & mores tum I

13 Ate f o) Hl* ii tum fuere hominum, & praecipue imperantium. Videlicet) quae poflet Latinitas ab illis cxfpedtare incrementa & adminicula, qui non literis, Ted armis, non curis Apollinis, fed Martis dediti & plane innutriti erant, facile jadicatur. Porrigit vero féfe haec aetas, ut fupra tnonuimus, ad Honorium usque. Sequitur tandem ferrea, vel, ii mavis, plumbea, quae ad Caroli Magni mor tem fere duraverat. Tum» noftris Gothis & Longobardis Romam & Jtaliam invadentibus, fumma ubique barbaries regnaverat. Stilus enim illorum temporum fordidus, variisque inquinamentis obdudlus, adeo a nativa luce & caftitate differt,ut merito aetas decrepita falutetur. Docet nihilominus Walchius ( i) fuperfuiße aliquot magna ingenia, &, quamvis ftilus illorum in dies magis magisque a tot irruentibus barbaris labefadlatus concideret, aevum tarnen hoc fcriptores tuliße nequaquam barbaros, aut contemnendos. Quid, quod illud adjungit: Poetaspofteriorum temporum ornatiores eße» quam Audlores folutae orationis,quod in Sidonio Apollinari & Paullino Nolano» quorum carmina funt perpolita, obfervat. Ex iis, quae verbofius paulo attulimus, conftare opinor, quaenam fint criteria Claßicorum Audiorum. Nam cenfenda illa utique erunt ex na tura ftili, & orationis aequabili compofitione, & verbo* rum numero plane oratorio, et jufta denique periodo rum menfura. nefcio vero an invenire liceat, qui plus toto hoc in genere emineant exfplendefcantque clarius,. quam qui auream & argenteam colluflrantartatem. Hos ideirco tanquam principes, & Latinitatis ftatores genu inos f maximi faciemus, & in imitando, quoad fieri pos fit) confedlabimur. a) Origin. Hb: i. c. i, b) Funccius de pueritia Ung: Lat: p c) Cfr. Gell: Noff. Attic: lib. ty, c 21, d) de claris orat: c. 'X. e ) de fatis ling. Lat,. ip. f)analeu:p. 3. g) cfr, de teft. A. C. ρ. 2 p, h)hiß. Crit: L.L.p.ff, $) ibidem f. /2f Β ι, VI.

14 It «g ) 9 C g». VI; Omnibus vero Auftoribus cum eadern non fit vel caftimonia, vel concinnitas, primum cenfiderandum eft, quinam ex omni numero, tamque larga mefte fin t deligendi. Permultum refert, quo ordinc, quave ratione legantur: nam ut in iilis deprehendirous fummam ftili diverfitatem, eft nempe ille, qua quanntatem, vel circuwducius, vel medius, vei conctfus, eft, qua qualitatem, fublimis, mediocris & bumtlii, ita hare finguia probe novifte & obfervali'e juvabit. Qus cum ita iint#i!lum ordinem haud injuria nobis commendare videmur, qvo prioris Auftoris leftio viam non modo fternat ad pofteriorem, verum etjam arcem ipfam Latiniratis pandat referetque. Tres itaque curfus potiitimum conftitui lolent, quibus Aucftores Latins linguae evolvi & perlegi poftunt. Diicentibus quia omnium primo dandum eft aliquid, quod deletftat, quod apertum, planum, perfpicuum, dilucidum, purum & ufitatum fit, Phacdrum, terfs Latinitatis fcriptorem & proprietatis amantiftimum, laudamus, ita tarnen, ut, quas lafcivas ibi invenerisfa bellas, prius refecare debeas. Nec minori utilitati efte poterunt Eutropius, Nepos, Caefar, & breviftims Ciceronis epiftolar. Secundus curfus iterum Ciceronem, Salluftium, Vellejum Paterculum complecftitur: tertius vero Plinitim juniorem, Livium non integrum & Tacitum fibi depofcit. Etenim in lingualatina hi Auftores adeo nos exercebunt, ut cum fruåu aliorum monumenta, qvorum in literis & difciplinis egregia fuit ope ra, pcrtrjftare valeamus. Quamquam juxta non ignoramus alios alium heic prarfcribere ordinem, ut Heineccius, qui in IV curfus omnes diftingvit Auftores: at res unaeademque eft, modo ad captum difcentium cunfta rite inftituantur. Quum usque eo profecerimus, ut linguam ipfam calleamui, Au&ores qqilibet pro fuo ftudi

15 ) Ο Audio, cui fe confecravit, feligat. Sic Theologo Latfamius, Sulpirius Severus, Minutius Felix proponendus efl", quorum ike Cicero Chrißianus audit, ille hiftoriam facram perqnam egregie concinnavit > hic comto ftilo myfteria religionis Chriftiaase edidit jurifconfulto proderit ex Cicerone irprimis adio in Verrem, utpote quae antiqui juris Romani fontes aperit, cui ex recentioribus addi iolent Cynarus, Bergerus, Beineccius &c. Medicorum induftriam iublevabit Cornelius Celfus, medicorum Cicero di&us, quippe qui ftilo fatis nitido ubiqj Utitur: e recentioribus addunt quidam Hoffmannum, GothoFredum Thomafium, ({$» 1} Heifterum &c. Philofophorum demum ingenium acuit Plinii HiftonaNaturalis, trultos alios ut fciens pra^termittam«at fi quae» ftveris, quinam pro Claßicis Audtoribus cx choro veterum fint habendi? Refpondeo, exordium ducendum eile ab aureo feculo, quo nihil pra ihntius excogitari poteft, &, praeeunte Walchio, funt illi fequentes: Varro> Cicero, Cafar, Hirtius, Νepos, Virgilius, Horatius, Cdtul-> lus, Tibullus, Proper (tus, LiviusyOvidim^Salluftius Audlores fecundi five argentei avt erunt Pb*drus9 Cel(us9 QuintManus, Pltnius uterque, Cur t ins, Pellejus Patercttlus, ColumelU, Attlus Perfus, Javenalis, Florus, Jußinus, Cellius &e. Pofterioris stvi fcriptores, cum fuprade illis nonnihil dixerim, hic practereo. $ VII. Qu i vel tantillum temporis in leftsone Au&omm confumferit, is minime ignorare poteft magnum inter illos intercedere difcrimen : aliter enirn Cafo, aliter Cicero, aliter Salluiiius, aliter Tertullianus, aliter Ennius, aliter Virgilius* aliter Cornelius, aliter Cur* tius feripfere; fic difcrepat flimium quantum ftilus Oratoris & Poetac difcrepatque Hiltorici a Philofophico & fic porro, Unde Iimul liquet perrnolta in Audtoribus optituis reperiri, quae obfcrvatione potius, quam imitatione

16 14 4M )ο (Η* tatione digna funt. Dixi in optimis quaedam rninuf adcurata, rara & fingularia inveniri : fic ut de reliquistaceam, vel in Nepote adfunt exempla ί face, altera al*> fungi munus, uti quid &c. Idem de Cicerone adfirmat Walchius: Fugienda, inquit, qua ab orationit virtute funt Altena, ut funt r arior a vocabuia % verftts in Joiuta oratione, profana jurandi for mula, Γ aliat qua paganorum religio vem fapiunt a). Hinc fua quaii fponte fluit in imitando ad voces fimplices non magis, quam conjundas feu phrafes, earumque genuinum fenfum & audoritatem adtendendum eile, adeo ut in eo, quem fequimur Aud:ore, optima deligamus, Si quaeiiveris, quisnam erit ille Audor, quo duce, an comite lubricum illud in e- loquentia Latina iter fufcipere & conficere queas? Refpondeo cum Heineccio: optimum ejfe, quicujutque ingeνιο ac captui quam maxime eft accommodatus. b) Omncs legere licebit Audores, at non oranes imitari: unicus namque tibi iufficiet in ililo formando, cujus genium cx aifc exhaurire ftudebis, ex reliquis phrafes, acumina & res depromas. Paucis: omne id notemus, quod apte fonantem, fvavem, numerofam & comtam efficiat orationem. a) Hiß. Crit. LLt ρ. γρ4. it) Fund, flili p. qop,. VIII. Vanae & fallaciis plenac illorum iuntobjediones,qui iludium Latinitatis ideo eliminandum eite fentiunt, quod tot aliae, & aeqve commodac, exiilunt lingvae > quibus fenfa animi exprimere pofiint eruditi. Si linguam aliam seque excultam, ac Romana hodie eil, proferant, non repugnabimus, at cum id fieri nequeat, ilat ilabitque fententia eite pretium huic linguac Latinae juilum ilatuendum ab illis praecipue, qui fedulam iludiis literarum impenduntoperam. Etenim neminem prceterit, quanto cum Äabore & mduilria, cum diu quaii iepulta jacuit, reilaura-. te

17 «8 ) o ) ϊξ» ty ta (it hatc lingua. Quid, fi nova ab eruditis nunc e- jus loco adfumeretur vernacuja, notam temeritatis non effugerent, cum tantae mutationis vix ulla fubefle vi deatur ratio a), At contendat quispiam perdifficilem efle Latinam linguam, atque per omnem vitam plene planeque non percipiendam. Difficilem effe nec nos negamus, Ted quin frequenti kdiione, ftudio indefeffo3 & crebra exerutatione cum didtioais, tum fcriptionis illam adfequamur, utique pernegarnus. Neque illorum: dubia tanti facimus, quii Audtores Clafiicos, in univerium, omnes adgaramantas, & extra fines velu* ti hurnanitatis exterminandos cupiunt propter ethnicifmos, quos incrufure videntur, & peftifera illa morum contagia, quibus abundant. At requirimus fidum in ftudiis mcderandis ducem atque dodtorem, qui hos fcopulos fciens practernaviget, probe rifurus, ne quid inde veneni colligant puerulorum animiteneri. Neque iddiffitendum,fi modo ifta cautio adhibeatur, in Audloribus, tanquam in tabula, virtutem & mores optimos laudibuf celebrari, vitia contra, ceu peftem & perniciem rerum humanarum, atro carbone notari. Addo non pauca in ipfo facro codice obvenire, ad quac juvenis, ni fi méliora edodtus, impingere poteft, Ted ejus le&io nem propterea effe omittendam nemo fanus arbitrabitur. Refert etjam de fe Funccius b), quod lufus Nafo nis amorum fine ftimulo quodam & illecebris libidinis i&pius perjegerit» adjungendo illud: pravof ädoiefcentum fefe expertum ejfe mores, utut in msnibns Ovidium nunquam habutre. Sic carmine non ineleganti ufum ex profanis fcriptis redundantem in dodlrinam morum commendat David Chyrraeus: CbrifiUdes fimul hißorias ac perlegit, ärdent RumlnAt b<ec animo fecunt, fi Phorie nummos Refittit obiatos doη o 5 fi Sripio fionfam NoluiP

18 ts «) o C B» ' Uolult alterius contingere, maluit exul Attilius β ßonte mori, quam fceda proband» Et laudi fdtri<e, & Latia nocuißße juvent<t Confilio exempioque juo: mihi quid faciendum, Α Ckrißo nomen qui habeo? η um fordidur auri Servtu ero? Faciawve, jubet quecunque libido? Sic fane Htflori# laudanda exempla vetuß<e Cum fruftu, quam quis credaty majore legttntur. *) At urgebis, non efte operac prenum, uc tot laboribus, tantisque lucubrationibus, animum corpusque defadgan do > Latinitatera care adeo redimas, & parum refcrre, quomodo Latine fcribatur, dummodo fententiam tuam aliis cxplicare icias, idque vcl eam ob cauilam, quia ipfe Cicero pro lubitu, nullasque fervaturus fcribendi dicendive leges miilta finxit cuditque vocabula. No vas Tullium finxifte Sc excogitafte voces concedimus, at quod in Latinitatera peecaverit, id a veritate eft alienitfimum. Teftatur ipfe faepius fe libros Attico Sc Var* ronij tanquam Ariftarchis, mififle, non ut pcrlegerent folum, Ted ut cenfurac limatiori illos fubjicerent (c) : teftatur quanta fuerit cura circa verbum nauticum fustinere remos, an inhibere explanandum d): teftatur in e«piftola ad Tironem, qui kolvuv efte folebat ipfius fcri* ptorum, quanturn ftuduerit puritati ftili, dum in phrafi fideliter infervire valetudini, iilud fideliter tanquam αχνξον damnat e). Sic inepta eft eorum fententia, qui Auftores Claflkos parurn vel nihil ad eruditionem facere nugantur, quippe qui intelleftum utilium fcientia rerum non augeant, Ted tantummodo animum legentis verborum lenociniis &flofcuiis quibusdam Rhetoricis permulceant. Rem vero acu tetigit tneliusque examinayit Celeb. Anton. Blackwallius> cum ita fcribit: qui vel deguftaverit fententias' Pidtonis, Demofthenis, Tuüii, Sallußii y Juvenalify aliorumve Auftorum, facile animadvertct

19 «8 ) ( &» tet ejusmodl objeftlonem nafci tel ex ignorantta, ltel ex depravato quodatn fapore, p*/ <rr pertinacia intelerabili. tamen q visquam prüdem fvaferit it a incumbere leilioni eorum 9 reliqua utilis fcientu atque eruditionis partes negliganluerunt quidem viri in lebione veterum Philofopbopartibttsque eruditionis abßrußoribus vcrfatifßmi, fei quod Claffuos neglexiffent, adeoque minus apte animi cogitaia exprimerent, omnem ex iuorum ftudiis fruftum cepere tnottales. Jncompoßta mutileque periodic longa (5 crebriores interpoßtiones, tropi dttriores, nefeio quas te nebras effundunt. Laborant, ettam β leηdidi(fima jententia fub verbis obfoletis & ßribltgine flyli f). a) cfr. differt. Jacob. Malmften de lingua eruditorunt Vernaeula«b) in left. Cla(f. AuU.p. qp. *) in prafatione ad Cornel. Nepof. r) C/i-, 4^ Attic. lib. 7, j*. ^) Attic. Iib. iq. ep. 2/. AdFamil. lib. 16* ep, /7, /") «fc praßantta CIAJJ,; 5. ix. Quemadmodum, uti fupra innuimus, deledui verborum eft origo eloquentiae, ita quid circa verba in Audoribus Clafiicis obfervandum fit, juvabit difquirere. Summa eo redit, ut in fcriptis & exemplis Audorum verba ad res exprimendas propria & elegantiftima conquiramus: fine quibus ad genium linguae Latinz nunquam adfpirabif.hoc vero ut fiat, excerpendi item ftudio aliquam impendes operam. Nam memoria adeo felixnon eft, ut omniafimulacfemel comprehendere que«ati experientia quoqj frequeas edocuit ledionem, vel de«cies repetitam, facpe non fufficere. Pulchrum eft quod ex Scaligero habet Funcciusj uniut vocis unam effe fignißcationem proprianf& principenti ceterat aut comntunes^aut tcceßerias ejfe, vel etiam fpurias ι uty tum unavoxmulta β- gnificat, reliqua adiftam ordinariam iüiusvim Atque valorem rtducatur. Nam qui fenfus initio v oeα bullt eß innatus, is baret

20 (g» 18 «8 ) ö c ρ» pétfetuoy hiß corruptd confuctudine aut barbatie popuforunt obil teretur λ). Circa argumenta & res id prgeterea tenendum erit* ut nihil admittatur, quod vel fifum, vel ftomachummovcat; utque fatis caute in Jegendo* panter atqj irritafldo verfafi oporteat i res obfcenae, ineptiis quisquüiisque repletae, luculenta vitia > & nefcio quac alia ß e\vyp&tet dum» ceu Jabes & peftes anirnorum, profcribuntur. At in hoc ftadio feliciter decurrendo quiti boni fcriptores permultum praebeant lucis, ac flatuac inftar Mercurialis iter monftrent, nifi qui illiberali plane fuerit mcnte, nüllus, credo, negabit. Totam rem pere gregie conficere mihi videtur Buchnerus, cum ita die it.* noneam leöionem intelligfmus,quaeperfunäoria ac tumültuaria fit;aut vo* 3J luptatis tantum cauila inftituta ; attenta > continua, fcdula eife debet; ubi fitigula non tantum vocabuia ac verba, visque eörum ac ratio excutitür; f> Ted Sc tota corhpofitio confideratur, atque ex quibus haüfta fontibüs fingulä, quomodo item conftrufta, traftataq; fint, inveiiigatur, Reipiciendum fubinde eftad praeeepta ünde cognöfci omnia ac dijudicari poifunt, ut qulcquid obiervatu dignum occurrerit, λ id deligamus Sc abnotemüs. Neque enina 3>fatis eft, commendarc mqmorwe'tantum> quse obfervavimus; Iabiliseft, Sc ^jfaljcre aliquando ac defraüdare pofeft; mulfum de ea Sc anni eurites ciepraö* sjctaniui, acfacpevel una febris nunc totam proftemere, nunc florem ejus infringere poteii ). Ceterurri ufum hu jus Imguae Latinae i- ta pratdicat Ezechiel Spanhemiusi ifee faftis indtgna legt, dum flesierc mentesj Et docet arguto reddere uerba fono ρ Termat ξ$ agreftes antmos, & mol/ta fandt! Tempora folertt monflrat übtque mann,, Format & arttfices, & poutce /tgnat acutο, Quod tibt principtum, quts ttbt finti erit. d) in hel. C A.f.toi. b) de commutatardtione du p, fjft. SOLI DEO GLORIA. ) 6