Λάμπρος Μεσσήνης, PhD Κλινικός Νευροψυχολόγος Ιατρείο Μνήμης Νευροψυχολογίας Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Πατρών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Λάμπρος Μεσσήνης, PhD Κλινικός Νευροψυχολόγος Ιατρείο Μνήμης Νευροψυχολογίας Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Πατρών"

Θέτις Φραγκούδης
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Λάμπρος Μεσσήνης, PhD Κλινικός Νευροψυχολόγος Ιατρείο Μνήμης Νευροψυχολογίας Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Πατρών 1

2 New York Magazine Ένα άλλο είδους κρίση για τους ασθενείς με HIV

3 Το νέο ναρκοπέδιο στον HIV: Οι γνωστικές διαταραχές Left: Cesar Figueroa. Age: 50 / HIV: 20 years / Has suffered from: dementia, neuropathy, depression Right: Mike Weyand. Age: 58 / HIV: 20 years / Has suffered from: osteoporosis, memory loss

4 The Frascati criteria for HAND (HIV Associated Neurocognitive Disorder) Table 1 Criteria for HIV-associated neurocognitive disorders 8 HAND HIV-associated neurocognitive disorders ANI MND HAD HIV-associated asymptomatic neurocognitive impairment Cognitive impairment involving at least two cognitive domains (performance of at least 1 SD below the mean for norms on neuropsychological tests) The cognitive impairment does not interfere with everyday functioning. HIV-1-associated mild neurocognitive disorder Cognitive impairment involving at least two cognitive domains (performance of at least 1 SD below the mean for norms on neuropsychological tests) The cognitive impairment produces at least mild interference in daily functioning HIV-1-associated dementia (HAD) Marked cognitive impairment involving at least two cognitive domains (performance of at least 2 SD below the mean for norms on neuropsychological tests) The cognitive impairment produces marked interference with day-to-day functioning Antinori et al. Neurology 2007;69:

5 Επιπολασμός HAND στην εποχή της αντιρετροϊκής θεραπείας υψηλής δραστικότητας - HAART HIV- Associated Dementia Mild Neurocognitive Disorder Asymptomatic Neurocognitive Impairment HIV infection without cognitive impairment CHARTER Study (n=1,555 HIV-infected adults) 52% had NP impairment: HADementia 2%, Mild ND 12%, Asymptomatic NI 33% Heaton RK, et al. Neurology 2010;75:

6 Επιπολασμός HAND στην εποχή της αντιρετροϊκής θεραπείας υψηλής δραστικότητας - HAART HAND = HIV-Associated Neurocognitive Disorder Robertson K et al. AIDS 2007; 21: 1915 Simioni S et al. AIDS 2010; 24: 1243 Heaton RK et al. Neurology 2010; 75: 2087 Pumpradit W et al. J Neurovirol 2010;16: 76 Heaton RK et al. J Neurovirol 2011;17: Zhang Y et al.. J Neurovirol 2012; 18: 120 Bonet et al. AIDS 2013;27: %

7 Heaton R et al. HIV-associated neurocognitive disorders before and during the era of cart: differences in rate, nature and predictors J Neurovirol 2011

8 HAND είναι συχνό ακόμα και σε ασθενείς με μη ανιχνεύσιμο ιικο φορτίο Simioni, et al. AIDS. 2010

9 επίδραση/επιπτώσεις HAND Πτωχότερη επιβίωση 1,2 Μειωμένη ικανότητα αυτοσυντήρησης και ποιότητας ζωής 3 Μειωμένη απόδοση στην εργασία, υψηλότερο ποσοστό ανεργίας 4 Μειωμένη συμμόρφωση σε φάρμακα 5,6 Μειωμένη ικανότητα οδήγησης, αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων 7 Σημαντική προσωπική, οικονομική και κοινωνική επιβάρυνση 1. Sevigny JJ, et al. Arch Neurol 2007;64:97 102; 2. Vivithanaporn P, et al. Neurology 2010;75:1150 8; 3. Heaton RK, et al. J Int Neuropsychol Soc 2004;10:317 31; 4. Heaton RK, et al. Psychosom Med 1994;56:8 17; 5. Woods SP, et al. Arch Clin Neuropsychol 2008;23:257 70; 6. Hinkin CH, et al. Neurology 2002;59: ; 7. Marcotte TD, et al. J Clin Exp Neuropsychol 2006;28:13 28

10 Παράγοντες κινδύνου για HAND Παράγοντες ξενιστή Γενετική προδιάθεση μεταβολικοί παράγοντες ηλικία Nadir CD4 Ανοσολογική ενεργοποίηση HIV υπότυπος Παράγοντες HIVνόσου Συννοσηρότητες Χρήση ουσιών Ηπατίτιδα C Κατάθλιψη αναιμία νευροπροσαρμογή θρομβοκυτοπενία Αντοχή φαρμάκων Κακή διατροφή

12 Ποιο είναι το συνήθες μοτίβο νευρογνωστικής εκπτωσης σε λοίμωξη HIV; Cortical (e.g., AD) Aphasia Apraxia Agnosia Acalculia Executive deficits Memory deficits (rapid forgetting) Subcortical (e.g., HIV) Poor mental processing speed Complex attentional deficits Retrieval problems Mood disturbance Executive deficits Memory deficits (learning efficiency and retrieval) AD = Alzheimer s disease 12

13 Verbal Memory Characteristics 12 Number of words recalled AD HIV Normal 0 Trial 1 Trial 2 Trial 3 Delayed Recall Recognition AD = Alzheimer s disease (example of cortical memory profile) HIV (characteristic of subcortical memory profile) 13

14 Cognitive Screening Tests (Σύντομα εργαλεία ανίχνευσης/διάκρισης ) Types of Cognitive Tests (Είδος γνωστικών δοκιμασιών) Brief Neuropsychological Batteries (Σύντομες συστοιχίες νευροψυχολογικών δοκιμασιών) Comprehensive neuropsychological Battery (flexible) (Περιεκτικές συστοιχίες νευροψυχολογικών δοκιμασιών) time restrictions (5-10 min) inability of the patient to complete comprehensive neuropsychological evaluation non availability of clinical neuropsychologists Screening tests should prioritize Sensitivity (i.e. not miss anyone with cognitive impairment) time restrictions (approx min) Necessary when more detailed cognitive screening is required Psychometrist or other clinician may usually carry out testing but clinical neuropsychologist is required to interpret results adequately no time restrictions ( approx hrs) necessary in order to determine nature and severity of deficits differential diagnosis plan rehabilitation requires clinical neuropsychological interpretation

15 HAND εργαλεία ανίχνευσης πλεονεκτήματα περιορισμοί Ερωτηματολόγια e.g., 3 QUESTION TEST Εγκεκριμένο για HAND Γρήγορη διεξαγωγή (5 minutes) Λιγότερο ευαίσθητο για τις ήπιες μορφές HAND IHDS International HIV dementia scale Εγκεκριμένο για HAND Γρήγορη διεξαγωγή (5 minutes) Εγκεκριμένο και σε διαφόρους πληθυσμούς Χρειάζεται λιγότερη εκπαίδευση Λιγότερο ευαίσθητο για τις ήπιες μορφές HAND MoCA γρήγορο (10 minutes) Μεταφρασμένο σε 35 γλώσσες Πρόσφατη μελέτη έδειξε 63% ευαισθησία and 71% ειδικότητα για HAND MMSE Διαδεδομένο στους κλινικούς Γρήγορη διεξαγωγή (10 minutes) Όχι ευαίσθητο για ΗΙV Valcour V, et al. Clin Infect Dis 2011;53: Overton ET, et al. J Neurovirol 2013:19:109 16

16 Simioni et al., AIDS Q TEST 1.Αισθάνεστε συχνά ότι έχετε κενά μνήμης (π.χ. Ξεχνάτε συγκεκριμένα γεγονότα ακόμα και πρόσφατα, ραντεβού, κτλ); 2.Αισθάνεστε ότι είστε πιο αργός στη σκέψη, στον προγραμματισμό δραστηριοτήτων ή στην επίλυση προβλημάτων; 3.Δυσκολεύεστε να συγκεντρώσετε την προσοχή σας (π.χ. σε μία συζήτηση, ένα βιβλίο ή μία ταινία); Για κάθε ερώτηση η απάντηση μπορεί να είναι: Α)ποτέ, β) σχεδόν ποτέ, ή γ) ναι, σίγουρα. Τα HIV-θετικά άτομα, θεωρείται πως έχουν παθολογικό αποτέλεσμα όταν απαντήσουν ναι, σίγουρα σε τουλάχιστον μια ερώτηση.

17 International HIV Dementia Scale (IHDS) Advantages: Easy instructions and paper use (3 items) Quantitative score (cufoff 10 points) Sacktor et al, AIDS, 2005

18 International HIV Dementia Scale (IHDS) 1. Κινητική Ταχύτητα 4 points 2. ΨυχοκινητικήΤαχύτητα 4 points 3. Μνήμη ανάκληση 4 points Τιμή διάκρισης ως ελλειμματικό αποτέλεσμα <= 10 Sacktor NC et al., AIDS 2005

19 ΚινητικήΤαχύτητα αριθμός επαναλήψεων σε 5 secs

24 ΨυχοκινητικήΤαχύτητα αριθμός επαναλήψεων σε 10 secs

28 Μνήμη ανάκληση ελεύθερη ανάκληση 4 λέξεις (ζώο, ρούχο, χρώμα, φρούτο )

30 IHDS sensitivity and specificity Study Pt Nr. Pt origin Sensitivity Specificity Sacktor USA 80% 57% Sacktor Uganda 80% 55% Sing South Africa 88% 50% Skinner Canada 77% 65% Joska South Africa 45% 79%

31 γρήγορο (10 minutes) Limited sensitivity: 59% (81% specificity) (Overton et al, CROI, 2011)

32 Skinner S et al. Neurocognitive screening tools in HIV/AIDS: comparative performance among patients exposed to ART. HIV Med 2009.

33 Examples of NP tests that may be used to document impairments in ability domains Fluency Controlled Oral Word Association Test (FAS) (1, 2) Thurstone Word Fluency Test (3) Category Fluency (4) Action Fluency (5) Design Fluency Tests (6, 7) Executive Functions Stroop Color and Word Test (8) Trailmaking Test Part B (3, 9) Color Trails II (10) Wisconsin Card Sorting Test (11) Halstead Category Test (3, 9) Odd Man Out Test (12-14) Tower Tests (15-17) Delis-Kaplan Executive Function System (7) Verbal and Visual Learning Verbal: California Verbal Learning Test (Original and Revised; Total Learning) (24) Rey Auditory Verbal Learning Test (Total Learning) (25) Story Memory Test (Learning component) (3) Hopkins Verbal Learning Test- Revised (Total Learning) (26) Buschke Selective Reminding Test (27) WMS-III Logical Memory I (22) WMS-III Paired Associates I (22) Visual: WMS-III Visual Reproduction-I (22) WMS-III Family Pictures-I (22) Brief Visuospatial Memory Test Revised (Total Learning) (28) Figure Memory Test (Learning component) (3) Rey-Osterreith Complex Figure Test (Immediate Recall) (29, 30) Speed of Information Processing WAIS-III Digit Symbol Subtest (18) WAIS-III Symbol Search Subtest (18) Symbol Digit Modalities Test (19) Trailmaking Test Part A (3, 9) Color Trails I (10) Digit Vigilance Test (3, 20) Stroop Color Naming (8) Reaction Time Tests, e.g., California Computerized Assessment Battery (21) Attention/Working Memory WAIS-III Digit Span Subtest (18) WAIS-III Letter-Number Sequencing Subtest (18) WMS-III Spatial Span Subtest (22) Paced Auditory Serial Addition Test (23) Digit Vigilance Test (error component) (3, 20) Verbal and Visual Memory Delayed recall scores of the 12 learning/memory tests listed above, with interpretation also guided by results on any normed, forgetting/savings scores delayed recognition scores. Motor Skills Grooved Pegboard Test (3, 31) Purdue Pegboard Test (32, 33) Arendt Central Motor Test Battery (34, 35) Finger Tapping Test (3) Timed Gait (36) Antinori A, et al. Updated research nosology for HIV-associated neurocognitive disorders. Neurology 2007; 69:

Grooved Pegboard (GP) εκτιμά Κινητική Επιδεξιότητα (motor dexterity) Οπτικό-κινητικό συντονισμό Επίδοση και ταχύτητα λεπτών κινήσεων Γίνεται και με τα δύο χέρια (επικρατών και μη) Επιτρεπτός χρόνος

34 Grooved Pegboard (GP) εκτιμά Κινητική Επιδεξιότητα (motor dexterity) Οπτικό-κινητικό συντονισμό Επίδοση και ταχύτητα λεπτών κινήσεων Γίνεται και με τα δύο χέρια (επικρατών και μη) Επιτρεπτός χρόνος τεστ : 5 minutes Καταγράφονται ως βαθμολογίες (1) χρόνος (σε sec) επίδοσης από αρχή ως τέλος δοκιμασίας (2) αριθμό πτώσεων των καρφίδων μέχρι την σωστή τοποθέτηση τους στις οπές σε κάθε δοκιμασία (3) αριθμός καρφίδων που τοποθετούνται σωστά στις οπές Klove H. Med Clin N America 1963;47: Lafayette Instrument Grooved Pegboard Test User s Manual; Lafayette, USA

35 Trail making test A

36 Trail making test B 13 9 E B 4 I D C A

Trail Making Test B (TMT-B) Εκτιμά Οπτική προσοχή Ψυχοκινητική ταχύτητα Επιτελική λειτουργία Βαθμολογείται ο χρόνος (σε sec) που χρειάζεται για

37 Trail Making Test B (TMT-B) Εκτιμά Οπτική προσοχή Ψυχοκινητική ταχύτητα Επιτελική λειτουργία Βαθμολογείται ο χρόνος (σε sec) που χρειάζεται για την ολοκλήρωση Lezak MD. Neuropsychological Assessment. 4th ed. New York: Oxford University Press (2004) Reitan RM. Percept Mot Skills 1958;8:271 6

38 Digit Symbol Substitution Test (DSST) Εκτιμά Οπτική οξύτητα και προσοχή Νοητική ταχύτητα επεξεργασίας Πληροφοριών Βαθμολογείται ο αριθμός των συμβόλων που σωστά κωδικοποιήθηκαν σε 90 seconds Χαμηλότερες βαθμολογίες = μεγαλύτερο έλλειμμα Lezak MD. Neuropsychological Assessment. 4th ed. New York: Oxford University Press (2004) DW. WAIS-R manual 1981, New York: Psychological Corporation

to 85% Specificity up to 74% Cysique et al, J Int Neuropsychol, 2006 Woods SP et

39 Προτεινόμενη σύντομη συστοιχία νευροψυχολογικών δοκιμασιών Brief Neurocognitive Screen (ALLRT) Trailmaking A & B Digit Symbol Test Grooved Pegboard Sensitivity up to 85% Specificity up to 74% Cysique et al, J Int Neuropsychol, 2006 Woods SP et al, Neuropsychologia. 2005; 43: Ellis RJ, et al. J Neurovirol 2005; 11:

40 Σας ευχαριστώ

Σχετικά έγγραφα

Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας

Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας ΛΑΖΆΡΟΥ ΙΟΥΛΙΈΤΤΑ 1, ΜΑΓΔΑ ΤΣΟΛΑΚΗ2 1ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ- ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΕΚΕΤΑ- ΙΠΤΗΛ 2 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Γ ΝΡΛ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ,