Ηµερίδα ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ «Τυποποίηση και Συστήµατα Ποιότητας: Οφέλη, προβλήµατα και προοπτικές» Θεσσαλονίκη, 7 Νοεµβρίου 2008

Transcript

1 Ηµερίδα ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ «Τυποποίηση και Συστήµατα Ποιότητας: Οφέλη, προβλήµατα και προοπτικές» Θεσσαλονίκη, 7 Νοεµβρίου 2008 Οµιλία κ. Χ. Χατζηδάκη, Προέδρου Σ του ΕΛΟΤ µε θέµα: «Συστήµατα και Σήµατα Ποιότητας» Τα Πρότυπα διαδραµατίζουν σοβαρό ρόλο για τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές και τις κυβερνήσεις. Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, τα Πρότυπα βοηθούν στη δηµιουργία µιας κοινής γλώσσας για τις µεταξύ τους συναλλαγές. ιασφαλίζουν ότι τα προϊόντα που παράγονται σε διαφορετικές χώρες είναι συµβατά, τα δίκτυα είναι διαλειτουργικά και το κόστος κατασκευής το ελάχιστο. Για τους καταναλωτές, τα Πρότυπα διευκολύνουν τις συγκρίσεις και κατά συνέπεια µειώνουν το κόστος της αβεβαιότητας, ιδιαίτερα ως προς τις λειτουργικές ιδιότητες των προϊόντων. Όσον αφορά στις κυβερνήσεις, τα Πρότυπα παρέχουν τη δυνατότητα για ρύθµιση και βελτίωση της διακυβέρνησης, καθώς συµβάλλουν στη µείωση των λεπτοµερών κανονιστικών ρυθµίσεων στο επίπεδο των ουσιαστικών προϋποθέσεων που απαιτούνται για την επίτευξη βασικών στόχων, όπως η προστασία της υγείας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος. Η αύξηση των εµπορικών συναλλαγών συνδέεται µε την οικονοµική ανάπτυξη και οδηγεί µε πολλούς τρόπους στη µεγαλύτερη σύγκλιση µεταξύ των εµπορικών εταίρων. Η σύγκλιση αυτή έχει ως καταλύτη την Τυποποίηση, επειδή διαθέτει την ικανότητα να διευκολύνει τις συναλλαγές και την πρόσβαση στις αγορές, να βελτιώνει την ποιότητα και ασφάλεια των προϊόντων και υπηρεσιών, και να διαδίδει την γνώση, την τεχνολογία και τις καλύτερες επιχειρηµατικές πρακτικές. Για τους λόγους αυτούς, η Τυποποίηση έχει καταστεί αποφασιστικός παράγοντας της Ευρωπαϊκής οικονοµικής ολοκλήρωσης και του διεθνούς εµπορίου. ΠΘ 1

2 Καθώς οδεύουµε προς µια παγκόσµια οικονοµία, η εφαρµογή των Προτύπων είναι απολύτως απαραίτητος παράγοντας για την επιβίωση και την κερδοφορία των επιχειρήσεων, ιδίως αυτών που δραστηριοποιούνται σε πολλές χώρες. Με την υιοθέτηση και εφαρµογή των διεθνών εµπορικών συµφωνιών, η εγχώρια βιοµηχανία αντιµετωπίζει αυξανόµενο ανταγωνισµό. Η Τυποποίηση αποτελεί ένα µέσο για την άρση των εµποδίων του εµπορίου, παρέχει στις επιχειρήσεις σταθερότητα και ενθαρρύνει τη διεξαγωγή του εµπορίου. Η απαίτηση για παραγωγή προϊόντων µε βάση εγκεκριµένα Πρότυπα και για συµµόρφωση της παραγωγής σύµφωνα µε τα υφιστάµενα ιεθνή πρότυπα συστηµάτων διασφάλισης της ποιότητας, καταδεικνύουν την πρόδηλη σύνδεση της ανταγωνιστικότητας µε την Τυποποίηση και τις συναφείς µε αυτήν δραστηριότητες (πιστοποίηση, δοκιµές, µετρολογία και διαπίστευση). Ιδιαίτερα µέσω της πιστοποίησης από αξιόπιστους φορείς, τα προϊόντα των επιχειρήσεων εφοδιάζονται µε ένα «διαβατήριο ποιότητας», το οποίο τους επιτρέπει την είσοδο, ανάδειξή τους και παραµονή τους, σε αγορές ιδιαίτερα απαιτητικές αλλά και άκρως ενδιαφέρουσες. Αναµφίβολα, οι επιχειρήσεις µε εξαγωγικό προσανατολισµό οφείλουν να εντάξουν την εφαρµογή των Προτύπων και την πιστοποίηση των προϊόντων τους µε βάση αυτά, µεταξύ των µέτρων στρατηγικής υψηλής προτεραιότητας. Τα τελευταία χρόνια µάλιστα η ποιότητα µε τις συναφείς έννοιες όπως: ασφάλεια, υγιεινή κλπ. αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα του management των σύγχρονων επιχειρήσεων. Ο ΕΛΟΤ υπήρξε η πρώτη υποδοµή ποιότητας που δηµιουργήθηκε στη χώρα µας ως βασική προϋπόθεση για την εισδοχή της στην ΕΕ, ακριβώς λόγω της µεγάλης σηµασίας και του ρόλου που διαδραµατίζουν τα Πρότυπα στα επιχειρηµατικά δρώµενα. Στην πλέον των 30 χρόνων πορεία του ο ΕΛΟΤ ανέπτυξε, εκτός από την Τυποποίηση και άλλες δραστηριότητες στο χώρο της ποιότητας, πολλές από τις οποίες ήταν πρωτοπόρες στην εποχή τους, υποστηρίζοντας ενεργά την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, της οικονοµίας και της κοινωνίας γενικότερα. ΠΘ 2

3 Η ανάπτυξη δραστηριοτήτων πιστοποίησης από τον ΕΛΟΤ, αποτέλεσε ένα σηµαντικό πεδίο συνεργασίας µε τη βιοµηχανία. Με επισπεύδοντα τον ΕΛΟΤ, ξεκίνησε προ 15ετίας στην Ελλάδα, η εφαρµογή και πιστοποίηση Συστηµάτων Ποιότητας κατά ISO 9001, γεγονός το οποίο επιτάχυνε τη διάδοση των αρχών της Ποιότητας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Ο κεντρικός ρόλος του ΕΛΟΤ στα δρώµενα της πιστοποίησης συνετέλεσε στη διαφύλαξη της αξιοπιστίας και της διαφάνειας του όλου συστήµατος, καθ όσον αποτελεί σηµείο αναφοράς πρακτικών, χειρισµών και συµπεριφορών και για τους ιδιωτικούς φορείς πιστοποίησης. Ως ένα στοιχείο µείζονος σηµασίας, το οποίο πρέπει να αναφερθεί, είναι το γεγονός της µακρόχρονης συµµετοχής του ΕΛΟΤ, ως µοναδικού µέλους από την Ελλάδα, στο ιεθνές ίκτυο Πιστοποίησης (IQNET), µαζί µε τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισµούς 37 χωρών απ όλο τον κόσµο. Πέραν της διεθνούς αναγνώρισης του ρόλου του ΕΛΟΤ, αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι τα πιστοποιητικά που χορηγεί ο ΕΛΟΤ αναγνωρίζονται ισότιµα στις ανεπτυγµένες χώρες του κόσµου. Η εφαρµογή και πιστοποίηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο χώρο των τροφίµων µε βάση το Πρότυπο αυτό, είναι ιδιαίτερα σηµαντικός παράγων για την ανταγωνιστική τους παρουσία τόσο στην εγχώρια, όσο και στη διεθνή αγορά. Με βάση την ισχύουσα νοµοθεσία ο ΕΛΟΤ αναπτύσσει και εφαρµόζει διαδικασίες και συστήµατα πιστοποίησης µε σκοπό την απονοµή σηµάτων συµµόρφωσης και τη χορήγηση πιστοποιητικών συµµόρφωσης, τα οποία υποδηλώνουν τη συµµόρφωση προϊόντων, υπηρεσιών, διεργασιών, δραστηριοτήτων, οργανισµών, συστηµάτων, προσώπων ή και συνδυασµό τους µε τις απαιτήσεις τυποποιητικών εγγράφων. Ανώτατο όργανο αξιολόγησης, απονοµής σηµάτων και χορήγησης πιστοποιητικών συµµόρφωσης είναι το Συµβούλιο Πιστοποίησης του ΕΛΟΤ, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους αντιπροσωπευτικών κλάδων της ελληνικής οικονοµίας και της δηµόσιας διοίκησης. Τα σήµατα συµµόρφωσης / πιστοποιητικά συµµόρφωσης, τα οποία απονέµονται από τον ΕΛΟΤ µε βάση τις απαιτήσεις Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Προτύπων και άλλων τυποποιητικών εγγράφων που εκδίδονται από τους Ευρωπαϊκούς Οργανισµούς (CEN/CENELEC/ETSI), ονοµάζονται Ελληνικά Σήµατα Συµµόρφωσης ΠΘ 3

4 / Ελληνικά Πιστοποιητικά Συµµόρφωσης και χορηγούνται αποκλειστικά από τον ΕΛΟΤ. Ο ΕΛΟΤ είναι ο µοναδικός οργανισµός Πιστοποίησης από την Ελλάδα, που συµµετέχει µε τους Εθνικούς Οργανισµούς πλέον των 30 άλλων χωρών στο ιεθνές ίκτυο Φορέων Πιστοποίησης (IQNet), χορηγώντας παράλληλα µε το πιστοποιητικό ΕΛΟΤ και το Πιστοποιητικό IQNet, εξασφαλίζοντας έτσι την αµοιβαία αναγνώριση και αποδοχή των πιστοποιητικών του. Ο ΕΛΟΤ είναι διαπιστευµένος για την πιστοποίηση Συστηµάτων ιαχείρισης τόσο από το Εθνικό Σύστηµα ιαπίστευσης (ΕΣΥ ), όσο και από τον Ιταλικό Φορέα ιαπίστευσης (SINCERT), ενώ για την Πιστοποίηση Προϊόντων είναι διαπιστευµένος από το ΕΣΥ. Στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων πιστοποίησης συµµετέχει ένας µεγάλος αριθµός άριστα εκπαιδευµένων και εξειδικευµένων επιθεωρητών. Ο ΕΛΟΤ ανταποκρινόµενος στις απαιτήσεις της αγοράς, και στοχεύοντας στη συνεχή ικανοποίηση και υποστήριξη των επιχειρήσεων, έχει αναπτύξει τα ακόλουθα σχήµατα πιστοποίησης Συστηµάτων ιαχείρισης: Συστήµατα ιαχείρισης Ποιότητας Συστήµατα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης Συστήµατα ιαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία Συστήµατα ιαχείρισης Ασφάλειας Τροφίµων / HACCP Συστήµατα ιαχείρισης Ασφάλειας Πληροφοριών Με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων, ο ΕΛΟΤ έχει αναπτύξει σχήµατα πιστοποίησης για τις ακόλουθες κατηγορίες προϊόντων : Τσιµέντο Χάλυβας Οπλισµού Σκυροδέµατος οµικό πλέγµα Εργοστασιακό Σκυρόδεµα Αδρανή ΠΘ 4

5 Κονιάµατα Κεραµικά Πλακίδια και Είδη Υγιεινής Πλαστικoί σωλήνες Χαλκοσωλήνες Καλώδια Ηλεκτρολογικό Υλικό (π.χ. Ρευµατοδότες Ρευµατολήπτες) Ηλεκτρικές Οικιακές Συσκευές Ηλιακοί συλλέκτες (SOLAR KEYMARK) Οικιακά Ηλιακά Συστήµατα Θέρµανσης Νερού Παιχνιδότοποι και Παιδικές Χαρές Στον υποχρεωτικό τοµέα της πιστοποίησης προϊόντων που καλύπτεται από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες <<Νέας Προσέγγισης>> που αφορούν στην ασφάλεια προϊόντων, ο ΕΛΟΤ είναι Κοινοποιηµένος Φορέας για σήµανση CE: στα Προϊόντα οµικών Κατασκευών στα Μέσα Ατοµικής Προστασίας στις Μηχανές στον Έλεγχο Ανελκυστήρων στην Χαµηλή Τάση στα Παιχνίδια στους Λέβητες Ζεστού Νερού Επίσης, ο ΕΛΟΤ έχει διαπιστευθεί από το ΕΣΥ ως Φορέας Επαλήθευσης Εκποµπών Αερίων Θερµοκηπίου, σύµφωνα µε την κοινοτική Οδηγία 2003/87/ΕΚ. Επιχειρώντας µία ιστορική αναδροµή της Πιστοποίησης στην Ελλάδα, µπορούµε να διακρίνουµε τη θέσπιση των πρώτων Ελληνικών Σηµάτων Ποιότητας στα µέσα της δεκαετίας του 90 από τον ΕΛΟΤ σε ορισµένους τοµείς δοµικών προϊόντων, όπως χάλυβες οπλισµού σκυροδέµατος και κεραµικά πλακίδια, καθώς και ηλεκτρικές συσκευές και ηλεκτρολογικό υλικό. Επίσης µε πρωτοπόρο πάλι τον ΕΛΟΤ, πιστοποιούνται στην Ελλάδα το 1992, τα πρώτα Συστήµατα Ποιότητας επιχειρήσεων κατά ISO Αναµφισβήτητα από την εποχή εκείνη η εξάπλωση της εφαρµογής Προτύπων για Συστήµατα Ποιότητας στην Ελλάδα, ακολούθησε τη διεθνή τάση µε αποτέλεσµα σήµερα να λειτουργούν στην Ελλάδα δεκάδες φορείς πιστοποίησης και να έχουν πιστοποιηθεί Συστήµατα Ποιότητας χιλιάδων επιχειρήσεων. ΠΘ 5

6 Μια προσπάθεια αποτίµησης της οµολογουµένως ενδιαφέρουσας αυτής εµπειρίας για τα ελληνικά δεδοµένα, οδηγεί στη διαπίστωση συγκεκριµένων ωφεληµάτων, αλλά και προβληµάτων, καθώς και στην ανάδειξη αξιόλογων προοπτικών. Στο σηµείο αυτό, θα πρέπει µε έµφαση να τονισθεί η ουσιαστική ειδοποιός διαφορά µεταξύ της Πιστοποίησης Συστηµάτων Ποιότητας και της Πιστοποίησης των Προϊόντων. Η πιστοποίησης των Συστηµάτων Ποιότητας βασίζεται κυρίως στην εφαρµογή του ιεθνούς Προτύπου ISO 9001, το οποίο πραγµατεύεται τις γενικές αρχές και προδιαγραφές ενός Συστήµατος Ποιότητας. Στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων, η εφαρµογή των Συστηµάτων Ποιότητας είναι προαιρετική για τις επιχειρήσεις και οδηγεί στη χορήγηση του αντίστοιχου Πιστοποιητικού από φορείς πιστοποίησης. Όπως είναι προφανές, η εφαρµογή και πιστοποίηση ενός Συστήµατος Ποιότητας, προϋποθέτει την ύπαρξη ενός συνεκτικού πλαισίου αρχών προδιαγραφών για τις διάφορες λειτουργίες µιας επιχείρησης, σύµφωνα µε διαδικασίες και οδηγίες εργασίας, που η ίδια η επιχείρηση έχει εκπονήσει µε βάση το Πρότυπο ISO Εποµένως, και αυτό αποτελεί βασική παραδοχή, η εφαρµογή και πιστοποίηση Συστηµάτων Ποιότητας δεν αφορά σε παραγόµενα προϊόντα και δεν αποτελεί πιστοποίησή τους. Στην καλύτερη των περιπτώσεων εξασφαλίζει την παραγωγή προϊόντων σταθερών προδιαγραφών και επιπέδου ποιότητας. Οι προδιαγραφές αυτές µπορεί να περιλαµβάνονται σε ιεθνή, Ευρωπαϊκά, Εθνικά Πρότυπα ή να είναι προδιαγραφές της επιχείρησης ή των πελατών της. Στον αντίποδα, η Πιστοποίηση Προϊόντων, αναφέρεται στα παραγόµενα προϊόντα και υποδηλώνει τη συµµόρφωσή τους µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, που περιλαµβάνονται κατά κανόνα σε ιεθνή, Ευρωπαϊκά ή Εθνικά Πρότυπα. Προϋποθέτει την εφαρµογή κατ ελάχιστο των βασικών στοιχείων ενός Συστήµατος Ποιότητας, καθώς επίσης και τη δειγµατοληψία προϊόντων και τη διενέργεια εργαστηριακών δοκιµών και ελέγχων, για τη διαπίστωση της συµµόρφωσης των χαρακτηριστικών των προϊόντων µε τα Πρότυπα αναφοράς. Εποµένως η Πιστοποίηση Προϊόντων, αφορά στα προϊόντα καθ αυτά και οδηγεί στην τοποθέτηση πάνω στα πιστοποιηµένα ΠΘ 6

7 προϊόντα, των αντίστοιχων Σηµάτων Συµµόρφωσης. Όταν η Πιστοποίηση Προϊόντων επιβάλλεται µέσω της Κοινοτικής ή Εθνικής νοµοθεσίας, η σήµανση που τοποθετείται πάνω στα προϊόντα π.χ. Σήµανση CE, υποδηλώνει ότι τα προϊόντα πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις της νοµοθεσίας και µπορούν να κυκλοφορούν νόµιµα. Όταν η Πιστοποίηση του Προϊόντος, είναι απόρροια απαιτήσεων πέραν των ελάχιστων που επιβάλλει η νοµοθεσία, τότε αυτή αποφασίζεται από τις επιχειρήσεις, κυρίως λόγω απαίτησης της αγοράς, ενώ τα σήµατα που τοποθετούνται επί των προϊόντων, είναι τα σήµατα των εµπλεκοµένων Οργανισµών Πιστοποίησης. Κωδικοποιώντας τα ωφελήµατα, προβλήµατα και προοπτικές από την εφαρµογή Συστηµάτων Ποιότητας και Σχηµάτων Πιστοποίησης προϊόντων, µπορούµε να αναφέρουµε ότι: 1. Η βασικότερη ωφέλεια από την εφαρµογή τους στην ελληνική πραγµατικότητα, ήταν ότι µέσω αυτών υπήρξε µία µαζική εισαγωγή βασικών εννοιών και πρακτικών ποιότητας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Έννοιες όπως, τα Πρότυπα, οι Εργαστηριακές οκιµές, οι ιακριβώσεις, ο Έλεγχος Ποιότητας κλπ. εισήχθησαν κατά τρόπο συστηµατικό και συµβατό µε τα διεθνή δεδοµένα, µέσω της εφαρµογής και πιστοποίησης κατά ISO Αυτό συνετέλεσε στη δηµιουργία µιας κρίσιµης µάζας κουλτούρας ποιότητας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Παράλληλα και η πλευρά των καταναλωτών, αλλά και των χρηστών γενικότερα (π.χ. ηµόσιο, πελάτες επιχειρήσεων), µέσω της εφαρµογής των Συστηµάτων Ποιότητας και της Πιστοποίησης Προϊόντων, απέκτησε µία κοινή γλώσσα απαιτήσεων µε τους παραγωγούς, µε αποτέλεσµα την αναβάθµιση της µεταξύ τους σχέσης και τη διευκόλυνση στη σύναψη συµβάσεων ή τη διατύπωση απαιτήσεων. Τέλος, τα ανωτέρω οδήγησαν και το Κράτος στο να ανταποκριθεί σε βασικές πτυχές του ρόλου του και να εκσυγχρονίσει υπάρχουσες δοµές ποιότητας ή να δηµιουργήσει νέες όπως είναι οι περιπτώσεις του ΕΛΟΤ, του ΕΣΥ, του ΕΙΜ και Εργαστηρίων οκιµών. 2. Το βασικό πρόβληµα στην υπόθεση της εφαρµογής και πιστοποίησης Συστηµάτων Ποιότητας κυρίως, σχετίζεται µε ορισµένες καταστάσεις, οι οποίες είναι απόρροια της εµπορευµατοποίησης της Πιστοποίησης. Σε ορισµένες ΠΘ 7

8 περιπτώσεις οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι πρέπει να αποκτήσουν το Πιστοποιητικό Συστήµατος Ποιότητας, για λόγους καθαρά ικανοποίησης µιας απαίτησης ενός πελάτη, χωρίς να έχουν πιστέψει στην αναγκαιότητά του και τα ωφελήµατα που προκύπτουν, ούτε να είναι διατεθειµένες να καταβάλουν τη δέουσα προσπάθεια. Στο εγχείρηµα αυτό βρίσκουν αρωγούς εταιρείες συµβούλων, εντός εισαγωγικών, οι οποίοι απλώς µεταφέρουν µηχανικά την ελάχιστα απαιτούµενη τεκµηρίωση στην επιχείρηση και συνεργαζόµενοι ακολούθως µε φορείς πιστοποίησης, εντός πολλών εισαγωγικών, χορηγούν ένα Πιστοποιητικό, το οποίο είναι το επιστέγασµα µιας εικονικής πραγµατικότητας. Όλα αυτά, συντελούνται καθ υπέρβαση κάθε ελάχιστου δεοντολογίας και επιχειρηµατικής λογικής. Τα ανωτέρω έχουν ως αποτέλεσµα την τρώση του κύρους της Πιστοποίησης, τη δηµιουργία αθέµιτου ανταγωνισµού, απέναντι σε επιχειρήσεις, συµβούλους και φορείς Πιστοποίησης που λειτουργούν σωστά, καθώς και την εξαπάτηση καταναλωτών και χρηστών. 3. Οι προοπτικές για τις οποίες όλοι πρέπει να εργαστούµε συνειδητά, είναι η αναγωγή της εφαρµογής Συστηµάτων Ποιότητας και Πιστοποίησης Προϊόντων σε υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας για όλους τους εµπλεκόµενους συντελεστές δηλ. επιχειρήσεις, καταναλωτές και χρήστες, ηµόσιο, συµβούλους και φορείς Πιστοποίησης. Αναµένεται ότι η εξειδίκευση ορισµένων ελεγκτικών διαδικασιών στο πλαίσιο της διαπίστευσης των φορέων Πιστοποίησης, µπορεί αν όχι να εξαλείψει, να µειώσει σηµαντικά, την ύπαρξη των αρνητικών φαινοµένων που περιγράφηκαν προηγουµένως. Επίσης η έµφαση απ όλους τους συντελεστές, στην περαιτέρω διάχυση της σηµασίας της εφαρµογής των Προτύπων, αναµένεται να δηµιουργήσεις τις προϋποθέσεις για τη γενικευµένη απαίτησή τους από τους καταναλωτές και συνακόλουθα τη γενικευµένη εφαρµογή τους από τις επιχειρήσεις, ώστε µέσω αυτής της συνέργειας να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και η Πιστοποίηση να γίνει µία υπηρεσία µε προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. ΠΘ 8

9 Κυρίες και Κύριοι, Είµαι απολύτως πεπεισµένος ότι η σηµερινή Ηµερίδα θα µας βοηθήσει όλους πολλαπλώς, ώστε να κερδίσουµε από τις µέχρι σήµερα θετικές εµπειρίες µας και να σχεδιάσουµε τις µελλοντικές µας συνέργειες, µέσα από µια όσµωση ιδεών, προτάσεων και πληροφόρησης. Ευχαριστώ ΠΘ 9