10 ΧΡΟΝΙΑ EKBY. Η ε πετεια κή εκδήλω ση. Η αποκατασταση τ ου Toπιου. Παγκόσμια ημέρα για τους υγροτοπους

Transcript

1 10 ΧΡΟΝΙΑ EKBY Η ε πετεια κή εκδήλω ση Η αποκατασταση τ ου Toπιου Διεθνείς Ε πιτροπές για την ενημέρωση και εκπαιδευση Παγκόσμια ημέρα για τους υγροτοπους

2 Σ ε αυτό το τεύχος Τη δεκαετή δημιουργική πορεία του γιόρτασε το ΕΚΒΥ στις 20 Νοεμβρίου 2001, στο Κέντρο ΓΑΙΑ του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, παρουσιάζοντας το έργο του. Η επιδοκιμασία που εξέφρασαν οι προσκεκλημένοι αποτελεί ικανοποίηση για το προσωπικό του ιδρύματος, αλλά και ενίσχυση της αγωνίας του να φ ανεί αντάξιο στο μέλλον (σελ. 3-7). Το τοπίο είναι ένα δυναμικό σύστημα που μεταβάλλεται με τις εποχές του έτους και με την πάροδο του χρόνου. Η αλλοίωσή του αφορά τη διάσπαση της συνοχής του ή τη μεταβολή του μωσαϊκού της κατανομής των οικοσυστημάτων και συμβαίνει όταν κυρίως μεταβάλλονται οι χρήσεις < προστίθενται νέες (σελ. 8-9). Η Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Επικοινωνία της IUCN είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο ειδικών στην επικοινωνία και στην εκπαίδευση, με κύριο σκοπό την προώθηση της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και την αειφορική ανάπτυξη (σελ. 10). Στην 7η Συνάντηση των Συμβαλλόμενων Μερών της Σύμβασης Ραμσάρ αναδείχθηκε η εξέχουσα σημασία της ενημέρωσης και εκπαίδευσης των κοινωνικών ομάδων στη διατήρηση και διαχείριση των υγροτόπων. Όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη κλήθηκαν να ορίσουν Εστιακά Σημεία με σκοπό την προώθηση της επικοινωνίας, της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τους υγροτόπους στη χώρα τους (σελ. 11). Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης-ΕΕΠΦ γιόρτασε τα 50 χρόνια από την ίδρυσή της με πανηγυρική εκδήλωση, στις 24 Οκτωβρίου, στην αίθουσα τελετών της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Η επέτειος ήταν συμβολική και για το περιβαλλοντικό κίνημα στην Ελλάδα στο σύνολό του, εφόσον η ΕΕΠΦ είναι η πρώτη οργάνωση που δραστηριοποιήθηκε στη χώρα μας, σε πανελλήνια κλίμακα, για την προστασία της φύσης (σελ. 12). Έ φυγε από κοντά μας ένας σπουδαίος δάσκαλος και λαμπρός επιστήμονας, ο καθηγητής Ζαφ είρης Παπαζαφειρίου (σελ. 13). Φυσικές ομορφιές, ευκαιρίες για εναλλακτικό τουρισμό, ποικιλία τοπικών προϊόντων, οικισμούς με ιδιαίτερα γνωρίσματα, γνωριμία με σημαντικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού επιφυλάσσει για τον επισκέπτη το ορεινό σύμπλεγμα του Ελικώνα (σελ ). Το Γραφείο Ραμσάρ προσκαλεί στις 2 Φεβρουαρίου 2002, όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη, καθώς και όλη την οικογένεια Ραμσάρ ανά τον κόσμο, να γιορτάσουν την Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων με το σύνθημα "Βοηθήστε μας να σώσουμε την πολιτισμική κληρονομιά των υγροτόπων του κόσμου. Εξάλλου, είναι δική σας" (σελ. 16). C -- 2 >.. - ^ A M... I B I O N Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον

3 Η επετειακη εκδήλωση για τα 10 χρόνια του ΕΚΒΥ Το 1991, όταν το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων ξεκίνησε τη λειτουργία του, δ ιέθετε τόσο ακαδημαϊκά γνωρίσματα όσο και γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν συνήθως τις επιτυχημένες επιχειρήσεις: προσήλωση στη δράση, εμμονή να παράγεται έργο και αγωνία το έργο αυτό να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ελληνικής φύσης και να είναι άμεσα ωφέλιμο. Κατά τη δεκαετή παρουσία του, το ΕΚΒΥ: παρήγαγε γνώση και παρείχε πληροφόρηση, παρακολουθούσε μετα β ο λές και κινδύνους και προειδοποιούσε γ ι αυτούς, ευαισθητοποιούσε το κοινό στην ανάγκη τη ς αειφ ορικής χρήσ ης τω ν πόρων, προωθούσε τη ν εκπαίδευση και τη ν κατάρτιση, μελετούσ ε τις εξελ ίξεις στα θέματα τω ν φυσικών πόρων, και υπέβαλλε προτάσεις για σ υγκεκριμένες δράσεις αλλά και για γενικότερη πολιτική, συμβατή με τη ν αρχή τη ς αειφορίας. Με το ν τρόπ ο αυτό προώθησε τη ν επ ίτευξη του σκοπού του που είναι η αειφορικη διαχείριση των ανανεώσιμων φυσικών πόρων -υδατικών, εδαφικών και γενετικών- στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο. Η Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του ΕΚΒΥ, κ. Νίκη Γουλανδρή, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ ΑΜΦΙΒΙΟΝ L i

4 Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ Το έργο του κατά τα τελευ τα ία δέκα έτη αποτυπώνεται σε περισσότερα από 70 έργα, στην π λειονότητά το υ ς μεγάλα, εκ τω ν οποίων τα 15 ήταν διεθνή. Διαχειρίσθηκε 4,5 δις δρχ, από τα οποία τα 2 δις προέρχονταν από κοινοτικούς πόρους, προς όφ ελο ς τη ς φύσ ης στην Ελλάδα. Π αρήγαγε εργασίες που αποτυπώθηκαν σε περίπου 200 δημοσιεύσεις, εκθέσ εις και παρουσιάσεις και σε ισάριθμες π ρόσ θετες εκδόσεις. Δημιούργησε δεσ μούς συνεργασίας με περισ σότερους από 100 οργανισμούς στην Ελλάδα και περίπου 50 αλλοδαπούς ή υπερεθνικούς οργανισμούς, παράγοντας, ανταλλάσσοντας και μ ετα φ έρ οντα ς τεχνογνωσία. Το έργο αυτό παρουσίασε φ έτο ς το ΕΚΒΥ, εορτά ζοντα ς τα 10 έτη τη ς δημιουργικής του πορείας. Οι εκδηλώ σεις εο ρ τα σμού κάποιας επετείου ενός φ ορέα είναι ευκαιρίες για να αναπολήσει το προσωπικό τα επ ιτεύγματά του. Η εκδήλωση, όμως, του ΕΚΒΥ για τα 10 έτη από τη ν ίδρυσή το υ έπρεπε να αποφύγει τη ν εσω στρέφεια για τρ εις λόγους: πρώτον η ίδρυσή του οφ είλεται σε προσπάθειες πολλών ετώ ν και εκα τοντά δων ατόμων, δ εύ τερ ο ν τη δεκα ετή λειτουργία του στήριξαν πλήθος φορέω ν (π.χ. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπουργεία, πανεπιστήμια, περιβαλλοντικές οργανώσεις), εκπρόσωποι τω ν οποίων συμμετείχαν σε α μ έτρ η τες ομάδες εργασίας μαζί με μέλη του προσωπικού του, τρίτον, μολονότι οι πανηγυρικοί λόγοι και οι απολογισμοί είναι πάντα χρήσιμοι, ιδρύματα όπως το ΕΚΒΥ πρέπει με κάθε ευκαιρία να δείχνουν σε ποια προβλήματά τω ν πολιτών μπορούν να βοηθήσουν και πώς. Με βάση α υτές τις σκέψεις οργανώ θηκε η επετειακή εκδήλωση που έγινε στις 20 Νοεμβρίου 2001 στο Κέντρο ΓΑΙΑ του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, στην Κηφισιά. Την εκδήλωση τίμησαν με τη ν παρουσία το υ ς η Υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Ροδούλα Ζήση, ο Γενικός Γραμματέας τη ς Σύμβασης Ραμσάρ κ. Delmar Blasco, ο ευρω βουλευτής κ. Ιωάννης Μαρίνος, οι β ο υ λευ τές κ. Θ εόδω ρος Κολιοπάνος και κ. Έλσα Παπαδημητρίου, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Ηλίας Μπεριάτος, ο Γενικός Δ ιευθυντής τη ς Γενικής Διεύθυνσης Π εριβάλλοντος το υ ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Ιωάννης Βουρνάς, οι επ ικεφαλείς και τα στελέχη τω ν οικείων Δ ιευθύνσεων και Τμημάτων τω ν Υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας, Παιδείας και Ανάπ τυξης και ο σύμβουλος τη ς Συντονιστικής Μ ονάδας MedWet κ. Θ ύμιος Παπαγιάννης. Επίσης, ο Π ρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ανδρέας Καραμάνος, εκπρόσωποι πανεπιστημίων, τη ς Ιερός Μ ονής Π ροφήτου Ηλία Π ρεβέζης, του Α γροκτήματος του ΑΠΘ, τη ς ΔΕΗ, το υ Δικτύου Π εριβαλλοντικών Οργανώσεων κ.ά. Συγχαρητήρια μηνύματα για τη ν επ έτειο απέστειλαν ο Υπουργός Γεω ργίας κ. Γεώ ργιος Δρυς, ο Υπουργός Πολιτισμού κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, εκπρόσωποι τη ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, βουλευτές, ο επίτιμος αντιπρόεδρος του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση κ. Luc Hoffmann, κα θηγητές ελληνικών και ξένω ν πανεπιστημίων, διεθνείς και εθνικές περιβαλλοντικές οργανώ σεις κ.ά. Η Π ρόεδρος τη ς Δ ιοικούσας Επιτροπής το υ ΕΚΒΥ, κ. Νίκη Γουλανδρή, χαιρέτησ ε το υ ς προσ κεκλημένους αναφερόμενη στους σκοπούς, στις αρχές και στα έργα του Μουσείου

5 Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, που οδήγησαν το ΥΠΕΧΩΔΕ και τη ν Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνουν στον αείμνηστο Ά γγελο Γουλανδρή να αναλάβει τη ν ίδρυση του ΕΚΒΥ. Ο λοκληρώ νοντας τη ν ιστορική αναδρομή, η κ. Γουλανδρή εξέφ ρ α σ ε τις ευχαριστίες τη ς στα πολιτικά και υπηρεσιακά πρόσωπα που συνέβαλαν στη δημιουργία και στη λειτουργία του ΕΚΒΥ, όπως στους κ. Στέφανο Μάνο, κ. Κώστα Λαλιώτη, κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, κ. Έλσα Παπαδημητρίου, κ. Ελισάβετ Παπαζώη, κ. Θ εόδω ρο Κολιοπάνο, κ. Αλέκο Βούλγαρη και κ. Ηλία Μπεριάτο, στους Γενικούς Δ ιευθυντές κ. Ιωάννη Βουρνά του ΥΠΕΧΩΔΕ και κ. Βασίλη Γιωτάκη το υ Υπ. Γεω ρ γίας, στις κατά καιρούς Δ ιευθύντριες τη ς Διεύθυνσης Π εριβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ, κ. Θεανώ Κελαϊδή, κ. Ευδοκία Μπασουκέα και κ. Κωνσταντίνα Χατζηχρηστίδου, στις Π ροϊστάμενες που ηγήθηκαν του Τμήματος Διαχείρισης Φυσικού Π εριβάλλοντος το υ ΥΠΕΧΩΔΕ, κ. Χρυσούλα Κούρτε- λη, κ. Δ ήμητρα Σπάλα, κ. Σοφία Μ αρκοπούλου και κ. Α λεξά ν δρα Βλαντού, σε όλα τα στελέχη διοίκησης τω ν κεντρικώ ν και νομαρχιακών υπηρεσιών τω ν Υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ, Γεω ργίας και Παιδείας, καθώς και του Α γρ ο κτήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ιδιαίτερες θ ερ μ ές ευχαρισ τίες απηύθυνε στον κ. L. Hoffmann, "έναν μεγάλο φίλο της Ελλάδας και ειδικότερα των υγροτόπων", όπως το ν χαρακτήρισε, και στην ΧΙ Γενική Διεύθυνση τη ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη ν ουσιαστική συμβολή τη ς στην ίδρυση του ΕΚΒΥ, ειδικότερα δε στον τό τ ε Γενικό Διευθυντή της, κ. Bringhorst, και το υ ς κ.κ. Stuffman, Klein και Julien. Η έναρξη τη ς επ ετειακής ημερίδας έγινε από την Υφυπουργό ΠΕΧΩΔΕ, κ. Ροδούλα Ζήση, η οποία εξέφ ρ α σ ε τη ν εμπιστοσύνη τη ς στο ΕΚΒΥ για ένα ευοίωνο μέλλον, και τη συνέχιση τη ς συμπαράστασης του ΥΠΕΧΩΔΕ....Στεκόμασ τε με θαυμασμό και ικανοποίηση μπροστά στον απολογισμό αυτής της επετείου και στον προγραμματισμό που η νέα δυναμική ορίζει. Νιώθουμε μια ασφάλεια και μια σιγουριά πως ο νέος βηματισμός θα είναι και σταθερ ός και παραγωγικός και προς όφ ελος τω ν αξιών που υπηρετούν οι στόχοι. Α υτούς τους στόχους θα υπηρετήσουμε όλοι μας. Οι προκλήσεις της εποχής είναι μεγάλες, αλλά και η βούληση να ανταποκριθούμε σε α υτές δυναμώνει την πρωτοβουλία και τη δραστηριότητα. Οι ευχές μας συνοδεύονται από τις δεσμεύσεις μας και αυτές είναι η ουσία του δικού μου χαιρετισμού ως Υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ...". Ο Υπουργός Πολιτισμού, κ. Ε. Β ενιζέλος στη επιστολή του τόνισ ε μετα ξύ άλλων:...το γεγονός ότι οι υγρότοποι και οι βιότοποι αποτελούν φυσικούς πόρους του Πλανήτη μας έχει πλέον γίνει συνείδηση στην κοινωνία τω ν πολιτών, στοιχείο απαραίτητο για την ολοκληρωμένη αειφόρο διαχείρισή τους, καθώ ς η μέριμνα της πολιτείας ασφαλώ ς δεν αρκεί. Απαιτείται η ευαισθητοποίηση, συναίνεση και ενεργός συμμετοχή όλων μας, κάτι που πράττει με υποδειγματικό τρόπο το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων, που συμπληρώνει φ έτο ς δέκα γόνιμα χρόνια δράσης στην υπηρεσία της αειφόρου διαχείρισης τω ν ανανεώσιμων πόρων...". Ο Γενικός Γραμματέας της Σύμβασης Ραμσάρ κ. Delmar Blasco, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ Η Υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Ροδούλα Ζήση, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

6 O κ. Delmar Blasco, Γενικός Γραμματέα ς τη ς Σύμβασης Ραμσάρ, στην ομιλία του εξή ρ ε τη συνεισφορά τη ς Ελληνικής Π ολιτείας στα διεθνή θέματα και ιδίως στην πρωτοβουλία για το υ ς Μ εσογειακούς Υ γροτόπους (MedWet), στην επιτυχία τη ς οποίας συνέβαλλε καθοριστικά το ΕΚΒΥ. Τόνισε πως ο τρ όπ ος εργασίας του ΕΚΒΥ μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και για άλλες χώ ρες. Η εκδήλωση περιέλαβε τη ν παρουσίαση τω ν αρχών λειτουρ γία ς του ιδρύματος, του παραχθέντος έργου του και τω ν μελλοντικώ ν προοπτικών από το ν Π ρόεδρο του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΕΚΒΥ, καθηγητή Π.Α. Γεράκη και τη Δ ιευθύντρια του ΕΚΒΥ, κ. Ευτυχία Αλεξανδρίδου. Η παρουσίαση ολοκληρώ θηκε με προβολή ειδικής ταινίας που περιελάμβανε εικόνες από το ν θαυμαστό κόσμο τη ς ελληνικής φύσ ης και από τις προσπάθειες του ΕΚΒΥ να συμβάλλει στη διατήρησή της. Σ τους προσ κεκλημένους διανεμήθηκαν δύο έντυπα με π ληροφ ορίες για το έργο του ΕΚΒΥ κατά τη ν πρώτη του δεκαετία. Το πρώτο, "Έργα και Μ ελέτες", περιέχει πλήρη κατάλογο. Το δεύτερο, "10 χρόνια ΕΚΒΥ: Δεκατρία Έργα", περιέχει εκτενείς περιλήψ εις τω ν 13 μεγαλύτερω ν και αντιπροσω πευτικότερω ν έργω ν που υλοποίησε το ίδρυμα. Ζωντανό, όμως, δείγμα τ η ς δυνα τότητα ς του ΕΚΒΥ να συμβάλλει στην άμβλυνση ενός σπουδαίου π ροβλήματος που απασχολεί όλους το υ ς Έ λληνες πολίτες, του υδατικού προβλήματος, αποτέλεσαν οι εισηγήσεις στελεχώ ν και συμβούλων του, στο δ εύτερ ο μέρ ο ς τη ς εορταστικής εκδήλω σης. Το κεντρικό θέμα ήταν "Ο ικοσυστήμ ατα και Υδατικό Π ρόβλημ α" και αναπτύχθηκε με τις ακόλουθες παρουσιάσεις: Η συμβολή τη ς αειφορικής διαχείρισης τω ν ανανεώσιμων φυσικών πόρων στην άμβλυνση του υδατικού προβλήματος, Γιώργος Ζαλίδης. Τομεακές πολιτικές στη διαχείριση υδατικών πόρων, Σ τέφ ανος Φωτίου. Υδατικοί πόροι και διαχείριση φυσικών οικοσυστημάτων, Θάλεια Λαζαρίδου. Η αποκατάσταση και η χρήση τω ν υγροτόπων ως μέσα διαχείρισης υδατικών πόρων, Δημήτριος Παπαδήμος. Η συνεισφορά τη ς ενημέρω σ ης τω ν εμπλεκόμενω ν κοινωνικών ομάδων στην ολοκληρω μένη διαχείριση, Μ αρία Κατσακιώρη. Από τη ν παρουσίαση του πολυδιάστατου π ροβλήματος τη ς αειφ ορικής διαχείρισης τω ν υδατικών πόρων, αναδείχθηκε ότι η έλλειψη επαρκούς π οσότητας και ποιότητας νερού, ήδη έντονη σε πολλές περιοχές τη ς χώρας, αναμένεται στο άμεσο μέλλον να εντα θεί και να επ εκταθεί ακόμη περισσότερο. Η άμβλυνση του π ροβλήματος αυτού δεν θα προέλθει από κάποια τεχνολογική επανάσταση, αλλά μέσα από τη ν ανάπτυξη πολλών και σύνθετων προσεγγίσεων. Μία από τις προσεγγίσ εις α υτές βασίζεται στην κατανόηση τόσ ο τη ς αλληλεπίδρασης τω ν φυσικών οικοσυστημάτων με τη λεκάνη απορροής στην οποία ανήκουν, όσο και του ρόλου που έχουν οι λειτο υ ρ γίες τω ν οικοσυστημάτων στη δίαιτα τω ν υδάτων τη ς λεκά νης απορροής τους. Επίσης, τονίσθηκε ιδιαίτερα ο ρόλος τω ν φυσικών οικοσυστημάτων. Ειδικότερα, τα φυσικά οικοσυστήματα (π.χ. δασικά, υγροτοπικά) με τις λειτο υ ρ γίες που επιτελούν, α φ ενός επηρεάζουν το υδατικό ισοζύγιο τη ς λεκά νης απορροής τους, α φ ετέρ ου επ ηρεάζονται από τις χρήσ εις που υπάρχουν σε αυτήν. Είναι, επομένως, απαραίτητη η κατάλληλη κατανομή νερού στις διά φ ορες χρήσεις, ώστε τα φυσικά οικοσυστήματα να διατηρούνται αλλά και να εκπληρώνουν το ν ρόλο το υ ς ως π αράγοντες βελτίω σης τη ς ποιότητας ζωής και προμήθειας περισσότερου και καθαρότερου νερού στους χρήσ τες. O βαθμός επ ιτέλεσ ης τω ν διαφόρων λειτουργιώ ν τω ν οικοσυστημάτων, καθώς και η χωρική το υ ς κατανομή στη λεκάνη απορροής, επηρεάζουν τη ν ποσότητα και ποιότητα τω ν επιφανειακών και υπογείων υδατικών πόρων και συνεισφέρουν στη διατήρηση τη ς ποιότητας τω ν εδαφικώ ν πόρων και τη ς βιοποικιλότητας. Φυσικές λειτο υ ρ γίες όπως η αποθήκευση νερού, η στήριξη τροφικώ ν πλεγμάτων, η παγίδευση ιζημάτω ν και τοξικώ ν ουσιών, ο εμπλουτισμός τω ν υπογείων υδρο- φ ορέω ν κ.λπ. μπορούν να συνεισφέρουν στη διατήρηση και διαχείριση τω ν υδατικών πόρων στη λεκάνη απορροής τω ν φυσικών οικοσυστημάτων. Μ έθοδοι και εργαλεία που το ΕΚΒΥ έχει προτείνει ή και εφαρμόσει, όπως η ανόρθωση και αποκατάσταση υγροτόπων, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

7 Η βουλευτής κ. Έλσα Παπαδημητρίου με την κ. Νίκη Γουλανδρή, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ η δημιουργία τεχνητώ ν υγροτόπων και η υδρολογική προσομοίωση του υγροτόπου και τη ς λεκά νης απορροής του, μπορούν να βοηθήσουν στην πιο ορθολογική κατανομή του νερού και στη βελτίωση τη ς ποιότητάς του. Παράλληλα, το ΕΚΒΥ προωθεί τις αρχές που προαναφέρθηκαν στη διαδικασία σχεδιασμού μέτρω ν τομεακώ ν πολιτικών. Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση τω ν προστατευόμενω ν περιοχών και ειδικότερα τω ν υγροτόπων εν τό ς τη ς λεκά νης απορροής τους, οι αρχές α υ τές εξειδικεύονται και με βάση τις απαιτήσεις τη ς νέας Ο δηγίας Πλαίσιο 2000/60Κ/ΕΕ για τα ύδατα. Προωθείται, επίσης, η συμμετοχή τω ν εμπλεκομέ- νων κοινωνικών ομάδων σε όλα τα στάδια διαχείρισης μέσα από προγράμματα ενημέρω σ ης και ευαι- σθητοποίησης. Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε διατυπώθηκαν ενδιαφ έρουσ ες απόψεις που κάλυψαν ποικιλία θεμάτων. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην ανάγκη ευρεία ς συνεργασίας προκειμένου η χώρα μας να αξιοποιή- σει τις ευκαιρίες που δίνει η πρόσφατη Ο δηγία Πλαίσιο για το υ ς υδατικούς πόρους, με τρόπ ους που να υπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς, καθώς και στον κυρίαρχο ρόλο που πρέπει να έχει η ενημέρω ση και η ευαισθητοποίηση τω ν χρηστώ ν τω ν υδατικών πόρων. Επισημάνθηκε η ζοφ ερή εικόνα τη ς ελληνικής υπαίθρου εξα ιτία ς τη ς συνεχιζόμενης εγκατάλειψ ής τη ς από το υ ς νέο υ ς και τέθ η κ ε το ερώ τημα πώς μπορούν οι δράσεις προστασίας τη ς φύσης να βοηθήσουν στην αναχαίτιση του φαινομένου. Η επιδοκιμασία που είχαν τη ν καλοσύνη να εκφράσουν αρκετοί προσκεκλημένοι για τη ν έω ς τώ ρα πορεία του ΕΚΒΥ ήταν μεν μεγάλη ικανοποίηση για το προσωπικό του, αλλά και ενίσχυση τη ς αγωνίας του να φανεί αντάξιο και στο μέλλον. Π.Α. Γεράκης Οι καθηγητές κ.κ. Σ. Ντάφης, Γ. Ζαλίδης και Π. Α. Γεράκης, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

8 Μ ε τη ν έννο ια το π ίο ο ρ ίζετα ι το ο π τικό α π ο τέλ εσ μ α το υ σ υ ν δ υ α σ μ ο ύ το υ α ν ά γ λ υ φ ο υ Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον H αποκατάσταση του τοπίου το υ ε δ ά φ ο υ ς και το υ μ ω σ αϊκού τη ς χ ω ρ ο δ ιά τα ξη ς τω ν δ ια φ ό ρ ω ν ο ικ ο σ υ σ τη μ ά τω ν, φ υ σ ικώ ν και α ν θρ ω π ο γ εν ώ ν (δ άσ η, λ ιβ ά δ ια, θ α μ ν ώ ν ε ς, φ ρ ύ γ α ν α, γ εω ρ γ ικ έ ς κ α λ λ ιέρ γ ειες και ο ικ ισ μ ο ί), μ ια ς σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η ς π ερ ιο χ ή ς. Η ε ικ ό ν α το υ το π ίο υ, ε φ ό σ ο ν θ εω ρ είτα ι ο π τικό α π ο τέλ εσ μ α, ε ξα ρ τά τα ι α π ό τη θ έ σ η το υ π α ρ α τη ρ η τή. Ε ίναι, επ ο μ έν ω ς, το το π ίο έν α δ υ ν α μ ικό σ ύ σ τη μ α που μ ετα β ά λ λ ε τα ι μ ε τ ις επ ο χ ές το υ έ τ ο υ ς και μ ε τη ν π ά ρ ο δ ο το υ χ ρ ό ν ο υ. Η αλλοίωση του τοπίου αφορά τη διάσπαση τη ς συνοχής του ή τη μ ετα βολή του μωσαϊκού τη ς χω ροδιάταξης τω ν οικοσυστημάτων. Η αλλοίωση συμβαίνει όταν μεταβάλλονται οι χρήσ εις ή προστίθενται νέες, ή όταν μεταβάλλεται η ποσοστιαία αναλογία τη ς χω ροδιάταξης τω ν οικοσυστημάτω ν σε βάρος, ή προς όφελος, άλλων. Ω ς παράδειγμα, οι δρόμοι αποτελούν στοιχεία το υ τοπίου, η κατασκευή όμω ς ενός νέου μεγάλου δρόμου προκαλεί βέβαια μια διάσπαση τη ς συνοχής του τοπίου και συνεπώς αλλοίωσή του. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αποκατάσταση το υ τοπίου, αλλά για τη ν πληρέστερη δυνατή συνάρθρωση (εναρμόνιση) τη ς οδού στο δεδομένο τοπίο, ώστε να ενοχλεί κατά το δυνατόν λιγότερο η παρουσία της. Η συνάρθρωση τη ς οδού μπορεί να επ ιτευχθεί με τρ εις τρόπους. O πρώ τος είναι παθητικός και αφορά τη ν ορθή χάραξη τη ς οδού, η οποία πρέπει να προσαρμόζεται στα δεδομένα ενός τοπίου και κυρίως στη μορφολογία του εδάφους. Πρέπει να αποφεύγεται, κατά το δυνατόν, η δημιουργία μεγάλων εκχωματώσεων και επιχωματώσεων, διότι αυτά είναι που διασπούν περισσότερ ο το τοπίο και λιγότερο το κατάστρωμα τ η ς οδού. Τη μικρότερη δυνατή διάσπαση σε ορεινά τοπία προκαλούν οι σήραγγες, μια πρακτική που εφαρμόζουν κυρίως οι Ιταλοί και οι Ελβετοί, αλλά αυτό δεν είναι πάντοτε εφ ικτό και για λόγο υ ς κόσ τους και για λόγο υ ς γεω λογικού υποθέματος. O δ εύ τερ ο ς τρ όπ ος είναι η τεχνητή παρέμβαση με τη δημιουργία φ υτοκαλύμματο ς τόσ ο στα πρανή του δρόμου Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν

9 όσο και στις επιχώσεις, καθώς και στις διαχω ριστικές νησίδες, όταν α υτές υπάρχουν σ τους αυτοκινητόδρομους. Σ την περίπτωση αυτή παίζει αποφασιστικό ρόλο για τη ν πληρέστερη δυνατή συνάρθρωση ενός δρόμου με το τοπίο τη ς εκά σ τοτε περιοχής, η σωστή εκλογή τω ν φυτικώ ν ειδών που θα χρησιμοποιηθούν. Τα είδη αυτά πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στο αβιοτικό (κλίμα-έδαφος) καθώς και στο βιοτικό περιβάλλον τη ς περιοχής. Από αυτή την άποψη τα πλέον κατάλληλα είδη είναι εκείνα τω ν γειτονικώ ν φυσικών οικοσυστημάτω ν (φυτοκοινωνιών). Η οικολογική όμω ς προσαρμοστικότητα τω ν ειδών δεν αρκεί π άντοτε από μόνη τη ς για την επιλογή τους. Τα είδη αυτά πρέπει επίσης να ανταποκρίνονται στους επ ιμέρους σκοπούς ή συνδυασμούς σκοπών τη ς χρήσ ης τους. Οι σκοποί αυτοί μπορεί να είναι η στερέωση τω ν πρανών, η βελτίωση τη ς αισθητικής, η μείωση τω ν θορύβων κ.λπ. Συνεπώς, βασική προϋπόθεση για μια αρμονική συνάρθρωση το υ δρόμου με το φυσικό περιβάλλον τη ς περιοχής είναι η επιλογή ειδών που ανήκουν στη σύνθεση τω ν γειτονικώ ν φυσικών φ υ το κοινωνιών. Ο τρ ίτο ς τρ όπ ος είναι η φυσική φυτοκάλυψη τω ν πρανών, η οποία κατά κανόνα γίνεται με είδη πρόσκοπα ή και άλλα είδη τω ν γειτονικώ ν φυσικών φυτοκοινωνιών. Η μέθοδος αυτή είναι η ασφαλέστερη και η φ θηνότερη. Η τα χύτη τα φυσικής κάλυψης τω ν πρανών εξα ρτά τα ι από τη ν κλίση και το ύψος τω ν πρανών, από τη φύση τω ν εδαφώ ν τω ν εκχω μάτω ν και επιχωμάτων και από τη σύνθεση τω ν φυσικών φυτοκοινω νιών. Ο χρόνος που απαιτείται για να καλυφθούν πλήρως τα πρανή, ανάλογα και με το υ ς παραπάνω παράγοντες, ανέρχεται σε έτη. Συνήθω ς απαιτείτα ι μια περίοδος 5-10 ετώ ν για τη φυσική σταθεροποίηση τω ν πρανών και μετά από αυτή τη ν περίοδο, ανάλογα και με τη ν κατάσταση τω ν εδαφώ ν και τη φύση τους, τα πρανή καλύπτονται αρκετά γρήγορα και συχνά παρατηρείται διαδοχή τω ν ειδών ανάλογη με εκείνη που παρατηρείται μετά από πυρκαγιά. Στο αρχικό στάδιο κυριαρχούν τα ψυχανθή και βαθμιαία εμφ ανίζονται τα άλλα είδη. Η μέθοδος αυτή, όπως τονίσθηκε, είναι η ασφαλέστερη και η φθηνότερη, όμω ς η κάλυψη τω ν πρανών είναι βραδεία. Στην πράξη ακολουθούνται και οι τρ εις τρόποι. Η χάραξη ενός δρόμου πρέπει, κατά το δυνατόν, να προσαρμόζεται στο ανάγλυφο τ η ς περιοχής και να εναρμονίζεται με αυτό. Όπου είναι δυνατόν και δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι, είναι καλό να αφήνεται η φύση να εργασθεί για μας και όταν η φυσική αποκατάσταση τω ν πρανών είναι δύσκολη, τό τε να επεμβαίνουμε τεχνη τά κάνοντας σωστή επιλογή τω ν ειδών ανάμεσα από εκείνα που συνθέτου ν τις φυσικές φυτοκοινω νίες τη ς περιοχής. Σπύρος Ν τάφ ης Κάτω Όλυμπος, Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον ΑΜΦΙΒΙΟΝ

10 IUCN Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Επικοινωνία Η Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Επικοινωνία είναι μια από τις έξι επίσημες Επιτροπές της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης- IUCN. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο δίκτυο ειδικών στην επικοινωνία και στην εκπαίδευση, με κύριο σκοπό την προώθηση της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και την αειφορική ανάπτυξη. Το π ρόγραμμα εργασιών τη ς Επιτροπ ής αυτής είναι εγκεκριμένο από τα μέλη τη ς Ένωσης, στα οποία π εριλαμβάνονται κράτη, περιβαλλοντικές οργανώσεις, ερευνητικά ιδρύματα και οργανισμοί. Οι ειδικοί που συμμετέχουν στην Επιτροπή προσφέρουν σε εθελοντική βάση τις γνώ σεις το υ ς στη χάραξη τη ς πολιτικής τη ς IUCN για τη ν εκπαίδευση και τη ν επικοινωνία, καθώς και για το ν σχεδιασμό, τη διαχείριση και τη ν αξιολόγηση περιβαλλοντικών έργων. Το εκδοτικό έργο τη ς Επιτροπής περιλαμβάνει ενημερω τικά φυλλάδια, βιβλία, μελέτες, άρθρα, εκθέσεις, ηλεκτρονική εφ ημερίδα και εκπαιδευτικό υλικό, για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμες πληροφ ορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση hq.iucn.org. Η Επιτροπή δραστηριοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο και διοικητικά αντιπροσωπεύεται από άτομα διορισμένα σε τοπικά και περιφερειακά γραφ εία στις 11 π εριφ έρειες τη ς IUCN, στην Αφρική, στην Αμερική, στην Ασία και στην Ευρώπη. Ειδικότερα, στην Ευρώπη η Επιτροπή περιλαμβάνει τα περιφερειακά γραφ εία τη ς Δ υτικής και τη ς Ανατολικής Ευρώπης και έχει μακρόχρονη ιστορία που ξεκινά τη δεκα ετία το υ 1950, όπου στην πραγματικότη τα ήταν το κυρίως λειτουργικό τμήμα τη ς Επιτροπής διεθνώς. Σήμερα, π ρόεδρος τη ς Επιτροπής είναι η κ. Denise Hamu και π ρόεδρος του κλάδου τη ς στην Ευρώπη είναι η κ. M onica Lieschke από τη ν Αυστρία. Η Δυτική Ευρώπη αντιπροσωπεύεται από τη ν κ. Susana Calvo από το Υπουργείο Π εριβάλλοντος τη ς Ισπανίας και η Ανατολική από τη ν κ. Anna Kalinowska από το Υπουργείο Π εριβάλλοντος τη ς Πολωνίας. Σύμβουλος είναι ο κ. Peter Bos από το Υπουργείο Γεω ργίας τη ς Ολλανδίας. Το π ρόγραμμα το υ ευρωπαϊκού κλάδου τη ς Επιτροπής για τη ν εκπαίδευση και τη ν επικοινωνία είναι πλούσιο σε θέματα και περιλαμβάνει ποικιλία δρώμενων. Κάθε έτο ς οργανώνονται συναντήσεις εργασίας που ανακεφαλαιώνουν τις νέες γνώσεις στο σχετικό πεδίο μελέτης. Για παράδειγμα, το 2001 το θέμα που απασχόλησε τη ν ετήσια συνάντηση ήταν η ανάδειξη τη ς βιοποικιλότητας σε π ροσ τατευόμενες περιοχές, το έτο ς 2000 αφορούσ ε τις υποδομές ενημέρω σης σε π ροσ τατευόμενες περιοχές, ενώ το 1999 το θέμα που σ υζητήθηκε είχε τίτλο "Μ αθαίνοντας την αειφορία: προωθώντας την κατανόηση στις προστατευόμενες περιοχές". Το 1998 η Επιτροπή διοργάνω σε στην Αυστρία και στην Ο υγγαρία συνάντηση εργασίας με θέμα "Μ αθαίνοντας στις προστατευόμενες περιοχές πώς να αξιολογούμε την ποιότητά τους" και το 1997, στην Πολωνία, συνάντηση με τίτλο "Βιοποικιλότητα και αειφόροι τρόποι ζωής-δημιουργώ ντας νέες συνεργασίες". Οι π ροσ τατευόμενες περιοχές χρησιμοποιήθηκαν ως παραδείγματα για αειφορική διαχείριση και μελετήθ η κε τόσ ο από εκπαιδευτικούς όσο και από διαχειριστές ο ρόλος τη ς εκπαίδευσης και τη ς επικοινωνίας στην ανάπτυξη συνεργασιών μ ετα ξύ τω ν προσ τατευόμενω ν περιοχών και τω ν μετόχω ν, δηλαδή όσων εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσ α στη διαχείριση τω ν περιοχών και έχουν υλικό ή άυλο συμφέρον. Επιπλέον, η Επιτροπή για τη ν Εκπαίδευση και τη ν Επικοινωνία διαδραμάτισε ενερ γό ρόλο στη διαμόρφωση σχεδίου τη ς Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα. Σχεδίασε το πρόγραμμα Δράση 3 στη Δημόσια Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση, το οποίο συνδιευθύνει με το Συμβούλιο τη ς Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Διατήρηση τη ς Φύσης (ECNC). Επίσης, σύμφωνα με το ίδιο σχέδιο σ τρατηγικής, η Επιτροπή διευθύνει ένα επ αγγελματικής ανάπτυξης πρόγραμμα για τη χρήση τη ς επικοινωνίας σχετικά με τη βιοποικιλότητα, που απευθύνεται σε υπαλλήλους που απασχολούνται στον χώρο τη ς επικοινωνίας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα αυτό, το 1998 κρατικές υπηρεσίες και μη κρατικές οργανώ σεις από τη ν Ουγγαρία, τη ν Πολωνία, τη ν Τσεχία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία π αρακολούθησαν ένα δεκαπενθήμερο εκπαιδευτικό σεμινάριο. Το σεμινάριο αυτό ήταν η συνέχεια του αντίστοιχου που διοργάνωσε η ECNC για σ τελέχη με θέμα τη ν επικοινωνία ως μέσο πολιτικής για τη διατήρηση τη ς φύσης. Η υποστήριξη το υ προαναφερθέ- ντος π ρογράμματος στις π έντε χώ ρες συνεχίζεται από τη ν Επιτροπή και ήδη έχει παραχθεί εκπαιδευτικό υλικό. Π ληροφ ορίες για το π ρόγραμμα αυτό, καθώς και για το υπόλοιπο έρ γο τη ς Επιτροπής είναι διαθέσιμες από τη ν κ. W endy Goldstein στη διεύθυνση w jg@ hq.iucn.org ή στην ιστοσελίδα Βασιλεία Αρτεμιάδου Ί Ο^ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

11 Έμφαση στην επικοινωνία, r r c * r ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού CONVENTION ϋ Ν Ϊ Ι C (» A V N T U K SL K LIlS Ι ΐ ϋ Ν Ι ϊ 11UMIE>!!- c o n v b m ^ w x i i i i i i u» m m f h w ^ <>fjiii.^r. Fr-ιπ. l*tlh Στην 7η Συνάντηση των Συμβαλλόμενων Μερών της Σύμβασης Ραμσάρ (COP7), στην Κόστα Ρίκα το 1999, αναδείχθηκε η εξέχουσα σημασία της ενημέρωσης και εκπαίδευσης των κοινωνικών ομάδων στη διατήρηση και διαχείριση των υγροτόπων. Στη Συνάντηση εκείνη κλήθηκαν όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη να ορίσουν Εστιακά Σημεία (Focal Points) με σκοπό την προώθηση της επικοινωνίας, της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τους υγροτόπους στη χώρα τους (Communication, Education and Pubic Awareness Focal Points-CEPA). Τα Εστιακά αυτά Σημεία θα ήταν άτομα από κρατικές υπηρεσίες και μη κρατικές οργανώσεις, τα οποία μέσω των φορέων τους θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά σε ένα μεγάλο εύρος σχετικών θεμάτων. Κάθε μέλος θα έπρεπε να κοινοποιήσει στο Γραφείο Ραμσάρ τα Εστιακά του Σημεία. Έ ω ς το τέλ ο ς του Σεπτεμβρίου 2000, 70 χώ ρες από όλο το ν κόσμο ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα. Ανάμεσά το υ ς ήταν και η Ελλάδα, στην οποία ως κρατικό Εστιακό Σημείο έχει ορισθεί η κ. Χριστίνα Ανδρικοπούλου από το Τμήμα Διαχείρισης του Φυσικού Π εριβάλλοντος στο ΥΠΕΧΩΔΕ (tdfp@ m inenv.gr) και ως μη κρατικό Εστιακό Σημείο, η κ. Μαρία Κατσακιώρη (m ariak@ ekby.gr) από το ΕΚΒΥ. Το πλαίσιο λειτουργία ς τω ν Εστιακών Σημείων προδιαγράφεται από το Π ρόγραμμα Δράσης , που προέκυψ ε από τη ν 7η Συνάντηση. Το πρόγραμμα αυτό υιοθετήθηκε στην ίδια συνάντηση από τα Συμβαλλόμενα Μέρη και χαράζει κα τευθυντήριους ά ξονες στα μέλη (οργανισμούς και μη), στο Γραφείο Ραμσάρ και σ τους ενίοτε τοπ ι κούς μετόχους, ώστε να αναπτύξουν δραστηριότητες στον το μ έα τη ς επικοινωνίας, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, οι οποίες θα υποστηρίζουν την εφαρμογή τη ς Σύμβασης Ραμσάρ σε παγκόσμιο, περιφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Ειδικότερα, τα Εστιακά Σημεία σε κάθε χώρα θα πρέπει να εξασφαλίσουν: τη ν αποδοχή από το κοινό τη ς Σύμβασης Ραμσάρ και τω ν σκοπών της, τη δημιουργία επαφών, δομών και Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / K. Στασινός μηχανισμών απαραίτητων για την αποτελεσματική επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών μετα ξύ όλων τω ν ενδιαφερομένω ν, τη συνεχή ενημέρω ση σχετικά με τη στρατηγική που θα ακολουθείται και τα π ρογράμματα που θα υιοθετούνται, τη ν ουσιαστική συμμετοχή στη χάραξη τη ς στρατηγικής τω ν προγραμμάτων και δράσεων σχετικά με την επικοινωνία, τη ν εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση για το υ ς υγροτόπους, τη ν παροχή διοικητικής υποβοήθησης σε αυτά τα προγράμματα, τη δραστηριοποίηση με σκοπό την ανεύρεση απαραίτητων πόρων για την εκπόνηση αυτών τω ν προγραμμάτων. Τα Εστιακά Σημεία φ έρουν την ευθύνη να συμβάλλουν στον σχεδιασμό εθνικού σχεδίου δράσης για τη ν επικοινωνία, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση στη χώρα το υ ς και στην αξιολόγησή του. Α ρ κετές χώ ρες έω ς σήμερα έχουν καταρτίσει εθνικό σχέδιο δράσης για τα ανωτέρω ζητήματα. Αναλυτικά στοιχεία για τις δρασ τηρ ιό τη τες του Γραφείου Ραμσάρ σχετικά με τη ν ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και επικοινωνία παρουσιάζονται στη διεύθυνση w ww.ram sar.org. Βασιλεία Αρτεμιάδου ΑΜΦΙΒΙΟΝ J # Ε : ί

12 Τα 50 χρόνια της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας τη ς Φύσης-ΕΕΠΦ γιόρτασ ε τα 50 χρόνια από τη ν ίδρυσή τη ς με πανηγυρική εκδήλωση στις 24 Οκτωβρίου, στην αίθουσα τελετώ ν τη ς Αρχαιολογικής Εταιρείας. Η επ έτειος ήταν συμβολική και για το περιβαλλοντικό κίνημα στην Ελλάδα στο σύνολό του, εφόσον η ΕΕΠΦ είναι η πρώτη οργάνωση που δραστηριοποιήθηκε στη χώρα μας, σε πανελλήνια κλίμακα, για τη ν προστασία τη ς φύσης. Π λήθος μελών και φίλων τη ς ΕΕΠΦ ενημερώ θηκε για τη ν εξέλιξη τη ς Εταιρίας και του περιβαλλοντικού κινήματος στην Ελλάδα και χειροκρότησ ε τη φετινή απονομή του βραβείου "Βύρων Αντίπας" σε α δ ελφ ές οργανώσεις που επιτέλεσαν, σε κοινή δράση με τη ν ΕΕΠΦ, σπουδαίο έρ γο για τη ν προστασία τη ς ελληνικής φύσης. Ο Επίτιμος Π ρόεδρος τη ς ΕΕΠΦ, κ. Π έτρ ο ς Μπρούσαλης, περιέγραψε τα γεγονότα τη ς πρωτοποριακής για τη ν εποχή ίδρυσής της, το 1951, από πενήντα σημαίνουσες προσωπικότητες. Ο σημερινός Π ρόεδρος, κ. Γιώ ργος Σφήκας, συνόψισε στη συνέχεια την εξέλιξη τη ς ΕΕΠΦ και τη ν ουσιαστική συμβολή τη ς στην ίδρυση εθνικών δρυμώ ν και άλλων προστατευόμενω ν περιοχών, στην προστασία απειλούμενων ειδών αλλά και στην υπογραφή, εκ μέρους τη ς Ελλάδας, τη ς διεθνούς Σύμβασης Ραμσάρ από το ν τό τε και επί 30 χρόνια Γενικό Γραμματέα τη ς Εταιρίας, Βύρωνα Αντίπα. Α ναφέρθηκε επίσης στη συντονισμένη προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού μέσω τω ν εκπαιδευτικώ ν προγραμμάτω ν τη ς ΕΕΠΦ, όπως οι "Γαλάζιες Σημαίες", οι "Νέοι Δ ημοσιογράφοι για το Π εριβάλλον", τα "Οικολογικά Σχολεία", η "Φύση Χωρίς Σκουπίδια", οι "Πράσινες Γωνιές τη ς Γειτονιάς μου" κ.ά., στα οποία σ υμμετέχουν εκα τοντά δες εκπαιδευτικών, χιλιάδες μαθητώ ν καθώς και η Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλοι φ ορείς σε όλη τη ν Ελλάδα. Δίνοντας ένα διαφ ορετικό τόνο στην εκδήλωση, ο κ. Μ άριος Πλω ρίτης σχολίασε με γλα φ υ ρότητα τη ν άρρηκτη σχέση τω ν αρχαίων Ελλήνων με τη φύση, με αναφ ορές στο φιλόσοφο Ζήνωνα, " ο 0 0", όπως και στα κείμενα άλλων φιλοσόφων τη ς εποχής. Στα πλαίσια τ η ς εκδήλω σης επιδόθηκε το ετήσιο βραβείο "Βύρων Αντίπας" για το 2001 στην Ελληνική Εταιρεία για τη ν Προστασία του Περιβάλλοντος και τη ς Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και στο Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση-Ελλάς, για το υ ς κοινούς περιβαλλοντικούς αγώ νες που έχουν διεξαγάγει με επιτυχία, σε θέματα όπως η εκτροπή του Αχελώου, ο καθορισμός τη ς κυνηγετικής περιόδου, η αναθεώρηση του άρθρου 24 του Σ υντάγματος και το κωπηλατοδρόμιο στον Σχινιά. Οι εκπρόσωποι τω ν οργανώσεων, κ.κ. Κώστας Καρράς, Δ ημήτρης Μπούσμπουρας και Δ ημήτρ η ς Καραβέλλας, ευχαρίστησαν τη ν ΕΕΠΦ για τη ν τιμή τη ς απονομής και τόνισαν τη ν υποχρέωση προστασίας τη ς φύσης και τη ς πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, τη σημασία του εθελοντισ μού σε συνδυασμό με καλή γνώση του αντικειμένου και τη ν επιτέλεση, εκ μέρους τω ν περιβαλλοντικών οργανώσεων, ολοκληρω μένου παρεμβατικού έργου προς τη ν πολιτεία και τη ν κοινωνία.

13 ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ Ζαφείρης Παπαζαφειρίου Ζαφ είρης εκοιμήθη στις 7 Ν οεμβρίου Τον αποχαιρέτησαν εκα τοντά δ ες φίλοι, σ υνεργά τες και μαθητές του. Σπούδασε Γεωπονία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Πολύ δύσκολα φ οιτητικά χρόνια εξα ιτία ς του θανάτου του πατέρα του. Μ ετά τη στρατιωτική του θητεία υπηρέτησε για κάποιο διάστημα ως βοηθός στο Εργαστήριο Υδραυλικής και Εγγείων Βελτιώσεων, ασχολούμενος περισσότερο με το ν σχεδιασμό αρδευτικώ ν δικτύων. Μ ετεκπ αιδεύθηκε στο Πανεπιστήμιο τη ς Καλιφόρνιας, από όπου πήρε το πτυχίο του Πολιτικού Μηχανικού και το Διδακτορικό Δίπλωμα. Επέστρεψε στη θέση του στο Εργαστήριο Υδραυλικής του ΑΠΘ και έφ θασε στη βαθμίδα του καθηγητή. O Ζαφ είρης συνδύαζε όλα τα χαρίσματα του επιστήμονα και του δάσκαλου. Το θέμα που αγαπούσε πιο πολύ ήταν οι αρδεύσεις. Τα σχετικά συγγράμματα που μας άφησε είναι ό,τι καλύτερο έχει γρα φ εί ως τώ ρα στην Ελλάδα για έναν το μ έα που αφορά όχι μόνο το ν αγρότη, αλλά και κάθε πολίτη. Πάγια ήταν η επιμονή το υ να βρίσκει εφ ικτές λύσ εις και να αμφισβητεί παλιές αντιλήψεις. Λ ά τρευε να μεταδίδει γνώ σεις και προβληματισμούς όχι μόνο στην αίθουσα διδασκαλίας, αλλά και οπουδήποτε το ν καλούσαν. Αφιέρω νε ώ ρες α τελείω τες να βοηθάει και να συμβουλεύει σαν πατέρας το υ ς φ ο ιτη τές του. Οι νεό τερ ο ι του θα θυμούνται τη διδασκαλία του και τη ν αγάπη του. Οι σύγχρονοί του θα θυμούνται το ν ανεκτίμητο φίλο το ν οποίο μπορούσαν πάντα να εμπιστεύονται, το ν καλοσυνάτο σαρκασμό του, τη ζεστή συντροφιά του, την ατσάλινη θέληση. Ο Ζαφ είρης ήταν από το υ ς π ρώ τους έλληνες ειδικούς επί τω ν υδατικών πόρων που ασχολήθηκαν με τη ν οικολογική και περιβαλλοντική διάσταση τη ς χρήσ ης τω ν πόρων αυτών. Για παράδειγμα, η επί υφηγεσία διατριβή του εστιάσθηκε στη θεώρηση μιας λίμνης όχι ως αποθήκης, αλλά ως οικοσυστήματος. Επίσης, δεν έπαυε επί 25 έτη να εξη γ εί και να προειδοποιεί για τις δυσμενείς συνέπειες που θα προκληθούν στα εδάφη μας, αν δεν π ροσ έξουμε τι ποιότητα αρδευτικού νερού χρησιμοποιούμε και πώς το χρησιμοποιούμε. Η πιο πρόσφατη συνεισφορά του στο περιβάλλον τη ς πατρίδας μας ήταν ότι υπ ήρξε ο συντονιστής ομάδας εργασίας που εκπόνησε το "Σχέδιο Σ τρα τηγικής για το υ ς Υδατικούς Πόρους", το οποίο παρουσιάσθηκε στο Κέντρο ΓΑΙΑ το ν Φεβρουάριο του Μακαρίζω το ν επί σαράντα π έντε χρόνια αδελφικό μου φίλο Ζαφείρη Παπαζαφειρίου, γιατί δ εν άφησε κενό γνώσης. Τις π ολύτιμες γνώ σεις του είχε φροντίσει να τις χαρίσει απλόχερα σε δεκά δ ες ά ξιους μαθητές του, μερικοί από το υ ς οποίους είναι σ υνεργάτες του ΕΚΒΥ. Η αναχώρησή του μας σ τερεί την ανθρωπιά του. Το ΕΚΒΥ συμμερίζεται τη ν οδύνη τη ς συζύγου του Ελένης και τω ν παιδιών του, Αγάπης και Χρήστου. Π.Α. Γεράκης

14 Β Ι Β Λ Ι Α ΕΛΙΚΩΝΑΣ Το άλλο βουνό των Μουσών Φ υσικές ομορφ ιές, ευκαιρίες για ενα λλα κτικό τουρισμό, ποικιλία το π ικ ώ ν π ρ ο ϊό ντω ν, ο ικ ισ μ ο ύ ς μ ε ιδια ίτερα γνω ρίσ μα τα, γνω ρ ιμ ία μ ε σ η μ α ντικ ές σ τιγ μ έ ς τη ς ε λλη ν ικ ή ς ισ το ρ ία ς και τ ο υ π ο λ ιτ ισ μ ο ύ ε π ιφ υ λ ά σ σ ε ι για τ ο ν ε π ισ κ έ π τη το ο ρ ε ιν ό σ ύ μ π λεγμ α το υ Ελικώ να. O Ελικώνας αποτελεί το φυσικό σύνορο μετα ξύ τω ν Νομών Βοιωτίας και Φωκίδας. Κατοικήθηκε από τα νεολιθικά χρόνια, αποτέλεσε λίκνο πολιτισμού, κέντρο τη ς χριστιανικής λ α τρ είας, χώρο εθνικών αγώνων. Σ τις πλαγιές του συναντούμε ποικιλία αγροοικοσυστημάτων, ενώ είναι φημισμένα και τα κτηνοτροφ ικά το υ προϊόντα. Το λεύκω μα "Ελικώνας, Το βουνό τω ν Μουσών" είναι ένα θαυμάσιο φ ω τογραφικό τα ξίδι στην περιοχή. Τα κείμενα δίνουν π ληροφ ορίες για τις τοπ οθεσ ίες φυσικής ομορφιάς και τον πολιτισμό του τόπου (την ιστορία, τη μνημειακή λατρεία, τη ν αρχιτεκτονική κληρονομιά, τη ν οικονομία, τα μοναστήρια). Η πρώτη γραπτή αναφορά στον Ελικώνα γίνεται στη Θ εογονία του Ησίοδου στην περίφημη επίκληση τω ν Ελικωνιάδων Μουσών. Στο ελικώνιο άλσος διοργανώ νονταν από το ν 3ο π.χ. αιώνα τα λεγάμενα Μουσεία, οι γ ιο ρ τές τω ν Μουσών, που περιελάμβαναν αγώ νες για επικούς ποιητές, αυλω δούς και αυλητές. Στο τέλ ο ς του π ροηγούμενου αιώνα βρέθηκαν τα εννέα βάθρα τω ν αγαλμάτω ν τω ν μουσών. O Παυσανίας περιγράφει το ν Ελικώνα ως το πιο γόνιμο και πλούσιο βουνό από άποψη βλάστησης και θαυματουργώ ν βοτάνων. Oι περισσότερ ες κο ρυφ ές του Ελικώνα είναι δασωμένες. Τα δάση αυτά σε συνδυασμό με γυμνά οροπέδια, γεω μορφ ολογικούς σχηματισμούς, εναλλαγή υψ ομέτρω ν και νερά, δημιουργούν εξα ιρ ετικές αισθητικά και π οικιλόμορφες συνθέσεις τοπίων. Από το υ ς 20 οικισμούς που συναντά ο επισκέπτης πολλοί αποτελούν συνέχεια αρχαίων. Κυρίαρχο δομικό υλικό είναι η πέτρα. Την ανάπτυξη τη ς οικονομίας ευνόησε από το ν 17ο αιώνα η παραχώρηση προνομίων στους κατοίκους τη ς περιοχής από τη ν Oθωμαvική Α υτοκρατορία. Το άφθονο νερό υπ ήρξε κινητήρια δύναμη για πολλά εργασ τήρια και βιοτεχνίες. Σήμερα, παρά τη ν επικράτηση το υ π ρω τογενούς το μ έα στην απασχόληση τω ν κατοίκων του Ελικώνα, υψηλή είναι η συμμετοχή του δ ευ τερ ο γενούς το μ έα στο τοπικό εισόδημα. Το γεγο νό ς αυτό είναι ασυνήθιστο για ορεινή-ημιορεινή περιοχή, αλλά οφ είλεται στην ύπαρξη αρκετώ ν μονάδων μεταποίησης στην ευρύτερη περιοχή. Μέσω το υ ευρωπαϊκού π ρογράμματο ς Leader έχει δοθεί ώθηση στην δημιουργία μικρών επιχειρήσεων που ασχολούνται με προϊόντα τη ς τοπ ικής παράδοσης. 'Ε ίναι και οι παραδόσεις και τα έθιμα στον τρόπο ζωής και στην κοινωνική ζωή. Είναι ακόμη η μουσική και οι ήχοι ενός πολιτισμού που δεν καθορίζονται μόνο από τους ανθρώπους αλλά και από τον τόπο τους, τον Ελικώνα", διαβάζουμε στο τέλ ο ς του βιβλίου. Η έκδοση είναι αποτέλεσμα τη ς δημιουργικής συνεργασίας του Γιώργου Κατσάγγελου, Επίκουρου Καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών, ΑΠΘ, τη ς Ό λγας Ιακωβίδου, Αναπληρώ τριας Καθηγήτριας στο Τμήμα Γεωπονίας, ΑΠΘ και τη ς Αναστασίας Βαλαβανίδου, Αρχιτέκτονα Μηχανικού, που ειδικεύεται σε θέματα ιστορίας, αρχιτεκτονικής και μουσειολογίας. Η εκδοτική πρωτοβουλία ανήκει στην Εταιρεία Προστασίας και Ανάπτυξη ς ΕΛΙΚΩΝΑΣ Α.Ε. με τη συγχρηματο- δότηση τη ς Κοινοτικής Πρω τοβουλίας Leader II. Σοφία Ξενιτίδου ΑΜΦΙΒΙΟΝ

15 Οι Ελληνες Σπηλαιολόγοι διακρίνονται Σ Υ Ν Ε Δ Ρ Ι Α ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ Η Ελλάδα υπερψηφίσθηκε από το υ ς εκπροσώπους 25 χωρών, οι οποίοι σ υμμετείχαν στο 13ο Δ ιεθνές Συνέδριο τη ς Δ ιεθνούς Έ νωσης Σπηλαιολογίας, ως τόπ ος διεξα γω γή ς το υ επόμενου συνεδρίου το 2005, με διοργανώ τρια τη ν Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία. Η εμπιστοσύνη τω ν συνέδρων καταξιώ νει τη ν Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία ως μια από τις σ π ουδαιότερες σπηλαιολογικές οργανώ σεις στον κόσμο, που έχει να επ ιδείξει 51 χρόνια έντονης δραστηριότητας στον χώρο. Το θέμα του 13ου Συνεδρίου, που πραγματοποιήθηκε στη Βραζιλία, αφορούσε τη "Σπηλαιολογία στην 3η χιλιετία-ανάπτυξη τω ν σπηλαιοπεριβαλλόντων" και περιελάμ- Σύμπλεγμα από σταλακτίτες και σταλαγμίτες από το σπήλαιο των Πετραλώνων βανε παράλληλα συμπόσια Βιοσπηλαιολογίας, Αρχαιολογίας, Σπηλαιοκατάδυσης και προστασίας κ.ά. Η ελληνική αποστολή εκπροσωπήθηκε από το ν κ. Γ. Θεοδώ ρου, Αντιπρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου τη ς Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, την κ. Γκιώνη, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και το ν κ. Γ. Αντωνόπουλο, οι οποίοι με ομιλίες, ανακοινώσεις, πολυμέσα και έντυπο υλικό υποστήριξαν τη ν υποψηφ ιότητα τ η ς Ελλάδας για τη διοργάνωση του επόμενου συνεδρίου. Το Δ.Σ. τη ς Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας ελπίζει και εύχεται η τιμητική αυτή διάκριση να αξιο- ποιηθεί και να ενισχυθεί από όλους το υ ς αρμόδιους φορείς. To Ε Κ Β Υ σας εύχεται Χρόνια Π ολλά και ευτυχισμένο το καινούρριο έτos Βασιλεία Αρτεμιάδου : ^ Τον Μάρτιο του 2002 διοργανώ νεται στη Θεσσαλονίκη το 1ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μ ακεδονίας από τη ν Ένωση Ελλήνων Χημικώ ν-π εριφερειακό Τμήμα Κεντρικής και Δ υτικής Μακεδονίας. Π ληροφ ορίες στην η λεκτρ ο νική διεύθυνση eexm aced@ the.forthnet.gr ^ Στις 9-13 Σεπτεμβρίου 2002 διοργανώ νεται από την Υπηρεσία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος τη ς Δανίας, διεθνές συνέδριο με θέμα "Η περιβαλλοντική ενημέρω ση ως εργαλείο προώθησης τη ς αειφόρου ανάπτυξης" στο Elsinore τη ς Δανίας με τη ν υποστήριξη τη ς Δ ιεθνούς Έ νωσης για τη Διατήρηση τη ς Φύσης- IUCN, τω ν αντίστοιχων υπηρεσιών και οργανισμών τη ς Δανίας και πληθώρας μεγάλω ν διεθνών οργανισμών. Π ληροφορίες: w w w.interpretation2002.dk. ^ Κατά τη διάρκεια τη ς Παγκόσμιας Εβδομάδας για το Νερό, στις Αυγού- στου 2002, διοργανώ νεται στη Στοκχόλμη διεθνές συμπόσιο με θέμα "Balancing Com peting W ater Uses-Present Status and New Prospects". Π ληροφορίες: ww.siw i.org/ sws2002/sws2002.html.

16 Παγκόσμια ημέρα για τους υγροτόπους Τ ο νερό και οι υγρότοποι διαμόρφωναν ανέκαθεν την ανθρώπινη ζωή. Από την αυγή του πολιτισμού του ο άνθρωπος κατοίκησε κοντά στους υγροτόπους, χρησιμοποίησε τους φυσικούς τους πόρους, διαχειρίσθηκε το νερό του ς με ποικίλους τρόπους και ανέπτυξε άρρηκτους πολιτισμικούς δεσμούς. Στον εορτασμό τω ν πολιτισμικών αυτών δεσμών, στις 2 Φεβρουαρίου 2002, προσκαλεί το Γραφείο Ραμσάρ όλα τα Συμβαλλόμενα Μέρη, καθώς και όλη την οικογένεια Ραμσάρ ανά τον κόσμο, με το σύνθημα "Βοηθήστε μας να σώσουμε την πολιτισμική κληρονομιά των υγροτόπων του κόσμου. Εξάλλου, είναι δική σας". Την ημέρα αυτή, παροτρύνονται όλοι οι αρμόδιοι φορείς να τονίσουν τις πολιτισμικές αξίες των υγροτόπων. Ειδικότερα, στο βόρειο ημισφαίριο η σχολική κοινότητα, που λειτουργεί κανονικά, ενθαρρύνεται μαζί με τα μέσα ενημέρωσης να επιστρατεύσουν του ς πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να ευαισθητοποιήσουν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Στο νότιο ημισφαίριο, όπου η Ημέρα τω ν Υγροτόπων βρίσκει τους περισσότερους στις θερινές διακοπές τους, προτείνεται η προβολή τω ν εθίμων και των εκδηλώσεων που σχετίζονται με το νερό, ως ευκαιρία για την ανάδειξη του πολύπλευρου πολιτισμικού ρόλου των υγροτοπικών συστημάτων στην ανθρώπινη ζωή. Ή δη το Γραφείο Ραμσάρ διανέμει σχετικά έντυπα καθώς και ηλεκτρονικό υλικό, το οποίο είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση Επιπλέον, απευθύνει πρόσκληση σε όλους του ς σ υμμετέχοντες να του γνωστοποιήσουν τις πολιτισμικές εκδηλώσεις τη ς περιοχής του ς που σχετίζονται με τους υγροτόπους καθώς και τα σχέδιά τους για τον εορτασμό τη ς ημέρας αυτής. Οι εκδηλώσεις τη ς 2ας Φεβρουαρίου 2002 αποτελούν το πρελούδιο τη ς 8ης Συνάντησης τω ν Συμβαλλόμενων Μερών τη ς Σύμβασης Ραμσάρ που διοργανώνεται στη Βαλένθια τη ς Ισπανίας, στις Νοεμβρίου Η συνάντηση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς είναι η πρώτη φορά που τα Συμβαλλόμενα Μέρη εστιάζουν στην πολιτισμική διάσταση τω ν υγροτοπικών συστημάτων ως βασικό παράγοντα που πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αειφορική διαχείρισή τους. Βασιλεία Αρτεμιάδου Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν Τεύχος 41 Διμηνιαία έκδοση του EKBY ISSN Ταχυδρομική διεύθυνση: Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων 14ο χλμ Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας, Θέρμη, Τηλ Φαξ: mariak@ekby.gr Υπεύθυνη Έκδοσης: Μαρία Κατσακιώρη Συντακτική Επιτροπή: Βασιλεία Αρτεμιάδου, Ηλίας Δημητριάδης, Μαρία Κατσακιώρη, Θάλεια Λαζαρίδου, Σπύρος Ντάφης, Δημήτρης Παπαδήμος Φιλολογική επιμέλεια: Χρυσούλα Λιόντα Φωτογραφία εξωφύλλου: Φωτ. Αρχείο EKBY / Σ. Μηλιώνης Φωτοστοιχειοθεσία - Επιμέλεια έκδοσης: ANIMA GRAPHICS Υιοί A. Υφαντή Ο.Ε., Φραγκίνη 9, Θεσσαλονίκη Κείμενα και φ ωτογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγω γή < η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο του περιεχομένου του AMOIB^N μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή..αμφιβιον