Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 4 Μ Α Ϊ Ο Σ Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα σελ. Προσφώνηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας πρός τήν Α.Θ.Π Πασῶν τῶν ἀρετῶν μείζων ἡ ἐκκλησιαστικότητα, Ἀρχιμ. Νικοδήμου Κανσίζογλου Ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1878 στήν Κρήτη καί ἡ Σύμβαση τῆς Χαλέπας, Μιχαήλ Γ. Καβουλάκη Οἱ Μυροφόρες γυναῖκες κατά τήν πατερική παράδοση, Ἀποστόλου Μπουρνέλη Ἰωάννης Καρδίτσης: Ὁ Γεραπετρίτης πλοίαρχος τοῦ Λάμπρου Κατσώνη, ημητρίου Λ. Παπαδάκη Προσκυνηματική ἐκδρομή στήν Καππαδοκία, ημητρίου Τσαγκαράκη ασκαλογιάννης ( ): Ὁ πρωτομάρτυρας τῆς ἐλευθερίας, Ἐμμανουήλ Ἰωάν. Φαρσάρη Ὁδοιπορικό στό περιβόλι τῆς Παναγιᾶς, Σπυρίδωνος Ζαχαράκη Γεωλογικές ἐπισημάνσεις στήν Ἑξαήμερο τοῦ Mεγάλου Βασιλείου, Μιχαήλ ερμιτζάκη Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἐλευθερίου Χρυσοχόου Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος ιμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 44, Μάιος Ἰούνιος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης- ιευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος ιαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. ιεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@acn.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο. Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ἡ δέηση φορητή μεταβυζαντινή εἰκόνα ἀπό τήν Ἐνορία Ἁγίας Τριάδος Καββουσίου Ἱεράπετρας.

3 Προσφώνηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου πρός τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ Παναγιώτατε, Πάτερ καί έσποτα! Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Τιράνων καί πάσης Ἀλβανίας κ. Ἀναστάσιε, Σεβ. Μητροπολῖτα Γέροντα Χαλκηδόνος κ. Ἀθανάσιε, Σεβαστοί Πατέρες τῆς Τιμίας Συνοδείας τῆς Α.Θ.Π. Ἀξιότιμοι κύριοι Βουλευτές, κ. Καθηγητές, κ. Πρόεδροι καί μέλη τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν, ἐκλεκτοί συνδαιτημόνες καί Ἀγαπητοί Ἀδελφοί. Ηὑπερκόσμιος καί οὐράνια θεία Εὐχαριστία μέ τήν Πατριαρχική Θεία Λειτουργία στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Κωνσταντόνίνου καί Ἑλένης Σινασοῦ, ὑπερεκπερισσοῦ ἐπλήρωσε τίς καρδιές ὅλων μας μέ εύχαριστία στό θεῖο ομήτορα τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰ. Χριστόν, ἀλλά καί μέ εὐγνωμοσύνη πρός τήν πλούσια Πατριαρχική εὐλογία καί τήν ὄντως Ἀναστάσιμη θεία χαρά. Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού ἀποδεχθήκατε τήν πρόσκλησή μας καί εὑρίσκεσθε ἀπόψε κοντά μας στό ἀποψινό δεῖπνο, ὡς προεξάρχων τοῦ Μυστικοῦ θείου είπνου τῆς πρωϊνῆς Θ. Λειτουργίας, ἀλλά καί τοῦ ἁγίου Σώματος τῆς Ἐκκλησίας μύστης καί ἱερουργός, σοφός διδάσκαλος καί Ἀρχιερεύς Μέγας καί Πατριάρχης στοργικός, Πατριάρχης τοῦ Γένους μας καί Πατέρας τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας, πού ἔχει κέντρο τήν Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Κ/πόλεως, ἤτοι τό Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον. «Τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπεν Ἀρχιερεύς» ὁμολογοῦμεν εἰς καιρούς χαλεπούς, δυνάμενος τά ἀσθενήματα τά δικά μας νά βαστάζει καί θεοπρεπῶς καί θεαρέστως νά καθοδηγεῖ καί νά κατευθύνει τήν Ὁλκάδα τῆς Ἐκκλησίας στόν εὔδιο λιμένα τῆς σωτηρίας ὅλων μας. Εὐχαριστοῦμε καί εὐγνωμονοῦμε, Παναγιώτατε πάτερ καί έσποτα, γιά τούς ἀγῶνες καί τά πολλά καί μεγάλα παλαίσματά Σας ὑπέρ τῆς δόξης τοῦ Κυρίου καί τῆς Ἐκκλησίας Αὐτοῦ, τῶν ὁποίων τό βάρος καί τήν εὐθύνην προσωπικῶς ἐπωμίζεσθε. Εὐγνωμονοῦμε γιά τή μέριμνα τῶν ἀνά τήν Οἰκουμένην Ἐκκλησιῶν καί τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἀλλά καί γιά τή στοργή καί ἀγάπη πρός τά παιδιά Σας. Ἐμεῖς πιστοί καί ἀφοσιωμένοι κοντά Σας, θά ἀκολουθοῦμε τά ἱερά βήματα τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ὅπως ὀνομάσαμε τήν προσκυνηματική ἐκδρομή μας αὐτή, θά ἀκολουθοῦμε τίς ἱεραποδημίες Σας, τίς ἱερές πρωτοβουλίες καί τούς ὑψηλούς στόχους Σας. ιά τῆς οἰακοστρόφου ἱκανῆς πηδαλιουχίας Σας καί τῶν ἱερῶν ἐπιδιώξεων Σας, σήμερα ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία εἶναι Πανορθοδόξως ἀποδεκτή, δυνατή καί ἀταλάντευτη στό ἔργο της καί στήν ὁμολογία της στόν σύγχρονο κόσμο καί στόν δοκιμαζόμενο ἄνθρωπο. Εὐγνωμονοῦμε καί ἐν Κυρίῳ καυχόμεθα γιατί ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, ὁ ἱερός Ἐκφωνήθηκε στό ἐπίσημο δεῖπνο πού παρέθεσαν οἱ Κρῆτες προσκυνητές πρός τιμήν τῆς Α.Θ.Π. στό ξενοδοχεῖο Perissia Προκοπίου Καππαδοκίας στίς 8 Ἰουνίου 2008.

4 κλῆρος καί ὁ εὐσεβής λαός της, ἀνήκει ὀργανικά στή Μητέρα Ἐκκλησία Κ/πόλεως μέ ἀκατάλυτους ἱστορικούς καί ἐκκλησιαστικούς δεσμούς. ύο φορές στήν ἱστορία της ἐποικίσθη ἀπό Καππαδόκες καί Ποντίους Χριστιανούς, μιά στήν ἐποχή τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ καί μία ἐπί Ἀλεξίου τοῦ Α Κομνηνοῦ. Στή νεώτερη ἱστορία μέ τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν τοῦ 1912 καί τοῦ 1922 δέχτηκε πολλούς πρόσφυγες στά σπλάχνα της πού ἔμειναν καί μεγαλούργησαν καί ἀποτελοῦν σήμερα δυναμικό στοιχεῖο προόδου καί πολιτισμοῦ στόν τόπο μας. Οἱ πρόσφυγες ἔφεραν μαζί τους μόνο ἱερές εἰκόνες, ὅπως τῆς Ἐλεούσας, τό Ἄξιόν Ἐστιν, ἀπ τό Μοναστήρι τῆς Παναγίας τοῦ Ρεϊσδερέ τῆς Σμύρνης, πού μέχρι σήμερα μέ εὐλάβεια φυλάσσεται στήν Ἱεράπετρα καί θαυματουργεῖ. Ἔχετε, Παναγιώτατε, Πάτερ καί έσποτα, τήν ἰδιαίτερη Χάρη καί δύναμη νά ἀνασταίνετε τίς ἱερές μνῆμες τῶν προγόνων μας μέσα ἀπ τίς ἐγκαταλελειμμένες σήμερα Ἐκκλησιές τῆς Ἀνατολῆς, τῆς Καππαδοκίας, πού καί γι αὐτές μεριμνᾶτε καί ἐργάζεσθε ἀποστολικῶς, προβάλλοντας τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως καί κηρύττοντας τή διαχρονική ἀξία τῆς Εὐαγγελικῆς ἀλήθειας μακράν ἀπό φυλετικές καί ἐθνικιστικές διακρίσεις ἤ διαφορές. Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί σήμερα ἑνώνει τούς ἀνθρώπους διά τῆς σεμνοπρεποῦς παρουσίας Σας καί τῆς θεαρέστου Πατριαρχίας Σας. Παναγιώτατε, ἐμεῖς τά παιδιά τῆς Κρήτης, τά δικά Σας παιδιά, θέλουμε τή θεοστήρικτη προσευχή Σας καί τό συνεχές καί ἀδιάκοπο ἐνδιαφέρον Σας γιά τή δύσκολη κοινωνία μας, γιά τή δοκιμαζόμενη νεότητά μας, γιά τόν πιστό λαό μας. Θέλουμε νά ἔχουμε μέρος καί κλῆρον κύκλῳ τῆς Πατριαρχικῆς Τραπέζης Σας, νά βλέπετε ἐμᾶς τά παιδιά καί τά ἐγγόνια τῆς πνευματικῆς πατρότητας καί πνευματικῆς ἀναγέννησης. Καί ἐμεῖς προσβλέπομεν μόνον σέ Σᾶς ἀναγνωρίζοντας τήν καθαρή φωνή τοῦ καλοῦ Ποιμένος καί τοῦ ἀκούραστου Ποιμενάρχου καί ἀνύστακτου ὄντως Πατρός. Οἱ ἐκδομεῖς καί προσκυνητές εἶναι γνήσια παιδιά καί συνεργάτες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας. Εἶναι ἀπό Ἱεράπετρα καί Σητεία. Εἶναι Κληρικοί καί Ἐπίτροποι, εἶναι διακονητές χρήσιμοι στό ἔργο τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Εἴμαστε ὅλοι συγκινημένοι καί ἐνθουσιασμένοι κοντά σας. Θά μείνουν ἀλησμόνητες στή μνήμη μας και στίς καρδιές μας οἱ ἱερές καί δυνατές ἐμπειρίες, πού ἀποκομίσαμε ἀπό τόν ἱερό αὐτό προσκύνημα στήν Καππαδοκία καί ἀπό τή ζωντανή, ἄμεση καί πατρική Πατριαρχική Σας ἀγάπη καί στοργή. Ἀξέχαστες στιγμές, πού ζήσαμε ὅταν ἀντικρίσαμε τήν πετροποιημένη ἁγιότητα πάνω στούς ἱερούς βράχους καί τά λαξευτά Ἀσκηταριά τῶν Μοναχῶν τῆς Ἐκκλησίας μας ἐδῶ στήν Καππαδοκία, μέ τή συμμετοχή μας στήν Πατριαρχική θ. Λειτουργία καί τήν ἀποψινή σεμνή καί Σεπτή Παρουσία Σας. Παναγιώτατε, εὐχόμαστε υἱικά καί θερμά πολλά τά ἔτη Σας καί ὑγιεινά. Γιά τήν ἐπικείμενη ἑορτή τῶν σεπτῶν ὀνομαστηρίων Σας, Σᾶς προσφέρω δύο CD καί DVD μέ παραδοσιακά τραγούδια καί σπάνια ντοκουμέντα πού ὁ Σύλλογος Μικρασιατῶν Ἱεράπετρας κυκλοφόρησε μέ τήν εὐθύνη τοῦ χοράρχη κ. Ἰωάννη Ἀρώνη, Μουσικοδιδάσκαλου καί Πρωτοψάλτη τοῦ Μητροπολιτικοῦ μας Ναοῦ. Ἀκόμα γλυκά παραδοσιακά ἀπ τίς κυρίες τῆς ἐκδρομῆς. Πολλά τά ἔτη Σας καί θεοστήριχτη καί τρισόλβια ἡ ἔνδοξη Πατριαρχία Σας.

5 Πασῶν τῶν ἀρετῶν μείζων ἡ Ἐκκλησιαστικότητα Εἴμαστε ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας; Εἰς τρεῖς τριάδες Ἀρχιμ. Νικοδήμου Κανσίζογλου, Δ/ντῆ Ἀθωνιάδος Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας «extra ecclesiam salus non est» Κυπριανός Καρθαγένης Ep. 73,21 Α Λησμονημένη Ἐκκλησιαστικότητα α. Ποία μείζων πασῶν τῶν ἀρετῶν; Aν μελετήσουμε τά ἒργα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας τῶν μεγάλων, τῶν οἰκουμενικῶν, ἀλλά καί τῶν νηπτικῶν καί φιλοκαλικῶν, πολλές φορές θά συναντήσουμε νά θεωρεῖ ὁ καθένας ἀπό αὐτούς μία ἀρετή μείζονα ἢ ρίζα ἢ πηγή, ἤ γεννήτρια, ἤ τροφό, ἢ θεμέλιο, ἢ ἀρχή πασῶν τῶν ἂλλων ἀρετῶν. Ἒτσι θά δοῦμε λ.χ. πασῶν τῶν ἀρετῶν μείζων ἡ διάκριση, πασῶν τῶν ἀρετῶν τροφός ἡ νηστεία, πάντων τῶν καλῶν θεμέλιο ἡ ταπεινοφροσύνη, κορωνίς τῶν ἀρετῶν ἡ ἀγάπη καί ἂλλες πολλές παρόμοιες ἢ συνώνυμες μεταξύ τους ἐκφράσεις καί θέσεις. έν πρόκειται βέβαια περί κάποιας ἀντιφάσεως. Ἀπεναντίας φαίνεται ὁ στενός σύνδεσμος μεταξύ τῶν ἀρετῶν, τό πῶς ἡ μία ὁδηγεῖ καί ἐνισχύει τήν ἂλλη, πώς ὅλες εἶναι λειτουργικά δεμένες μεταξύ τους καί πώς μ αὐτές ὑπηρετοῦμε τή σωτηρία μας. Ὅπως λέγει Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος «Αλλήλων ἐκδέδενται πᾶσαι αἱ ἀρεταί». Ἄν ἐμβαθύνουμε στό πνεῦμα τῶν Πατέρων θά δοῦμε ὃτι κάθε ἀρετή, κάθε καλό, κάθε χάρισμα ἒχει ἐκκλησιαστικό χαρακτήρα. Αὐτό θά πεῖ πώς ὃλες οἱ ἀρετές καί τά χαρίσματα γεννῶνται, αὐξάνονται καί λειτουργοῦν μόνον μέσα στήν Ἐκκλησία καί γιά τήν Ἐκκλησία. Παῦλος ὁ Ἀπόστολος μᾶς διδάσκει ὃτι τό Ἃγιον Πνεῦμα δίδει χαρίσματα στούς χριστιανούς, γιά νά συμπληρώνουν ὁ ἓνας τόν ἂλλο. (βλ. Α Κορ. ιβ, 4-31). Αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος «ἐν ἑνί πνεύματι ἡμεῖς πάντες εἰς ἓν σῶμα ἐβαπτίσθημεν καί πάντες εἰς ἓν πνεῦμα ἐποτίσθημεν» ὁρίζει αὐτό πού λέμε Ἐκκλησιαστικότητα. Κανένα καλό, καμία ἀρετή, οὐδένα χάρισμα δέν ἒχει ἀξία, ἂν δέν ἒχει αὐτόν τόν ἐκκλησιαστικό χαρακτήρα. Αὐτό, λοιπόν, τό νά συμπληρώνουμε ὁ ἓνας τόν ἄλλο χάριτι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐπειδή εἲμαστε τέκνα τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας, λέγεται Ἐκκλησιαστικότητα. Συνεπώς, κανείς δέ μπορεῖ, ὃσες ἱκανότητες καί τάλαντα κι ἂν ἒχει, νά αὐξηθεῖ στή σωτηρία, ἂν δέν αἰσθάνεται βαθειά μέσα του ὃτι ἒξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἒξω ἀπό τήν κοινωνία τοῦ Θεοῦ καί τῶν πιστῶν δέν ὑπάρχει ζωή. Ἒτσι δέ θά σφάλλαμε, ἐάν λέγαμε πώς «πασῶν τῶν ἀρετῶν μείζων ἡ ἐκκλησιαστικότητα». β. «ἔχω τά δικά μου πιστεύω» Συμβαίνει ὅμως νά πηγαίνει κάποιος στήν ἐκκλησία, νά μετέχει καί στά μυστήριά της καί παρόλαυτα σέ κάποια θέματα νά λέει ὅτι ἔχει τά δικά του πιστεύω καί τίς δικές του ἀρχές, διαφορετικές από τό ἦθος, τή ζωή καί τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Τοῦτο μαρτυρεῖ ἕνα σέ προχωρημένο βαθμό ἐκφυλισμό τῆς Ἐκκλησιαστικότητάς του, μιά ἀρρωστημένη καί ἐγωϊστική ἀλλοτρίωση ἀπό τή γνήσια ἐκκλησιαστική ζωή. Ἕνα ἀληθινό μέλος τῆς Ἐκκλησίας, ἐλεύθερα καί φυσιολογικά ταυτίζεται μέ τή ζωή της. Ἔχει ἀφομοιώσει τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δική του ζωή. Τοῦτο τό ἐκφράζει ἄριστα τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅταν λέγει: «Οἱ προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ ι-

6 δάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν... οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν». Ὁ γνήσιος ἐκκλησιαστικός ἄνθρωπος φρονεῖ, λαλεῖ καί κηρύττει ὅ,τι φρονεῖ καί κηρύττει ἡ Ἐκκλησία γιά τά πάντα. γ. Unus Christianus, nullus Christianus Ἄλλος «ἄνθρωπος τῆς Ἐκκλησίας» μέ ἐκφυλισμένη τήν ἐκκλησιαστικότητά του εἶναι ὁ κατά μόνας εὐσεβής. Αὐτός ἀποδέχεται καί κηρύττει μέ ὁμολογιακή παρρησία ὅλα τά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας. Μετέχει σέ ὅλα τά Μυστήρια μέ συνεπῆ προετοιμασία. Εἶναι ἠθικός καί τίμιος. Εἶναι ὁ ἀξιοπρεπής καί σοβαρός. Ὅμως κλεισμένος στόν ἑαυτό του, δέ μπορεῖ νά χαμογελάσει, δέ μπορεῖ νά σφίξει τό χέρι. Εἶναι αὐτός πού δέν τόν πολυνοιάζει ἄν οἱ ἄλλοι εἶναι εὐσεβεῖς ἤ ἀσεβεῖς, δέν κατακρίνει κανέναν καί τό μόνο πού φοβάται εἶναι νά μή χάσει ὁ ἴδιος τήν εὐσέβειά του. Εἶναι αὐτός πού εὐσεβεῖ μόνος του! Ἀκόμη αὐτός πού ἐλεεῖ μέ γενναιοδωρία ἀπό τό πορτοφόλι του καί μέ φανερή δειλία ἀπό τήν καρδιά του. Αὐτός πού στηρίζει οἰκονομικά τίς ἀνάγκες τῆς ἐνορίας του, ἀλλά δέν ἐνδιαφέρεται γιά τήν πρακτική θεραπεία αὐτῶν τῶν ἀναγκῶν. ίνει πρόθυμα χρήματα στούς «δίσκους», ἀλλά δέ θέλει νά σηκώσει οὔτε μέ τό δακτυλάκι του τό βάρος τῶν ἐνοριακῶν ἤ ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν εὐθυνῶν. Γι αὐτόν Ἐκκλησία εἶναι ἡ Ἱ. Σύνοδος, οἱ ἀρχιερεῖς, ὁ ἐφημέριος, τό ἐκκλησιαστικό συμβούλιο. Ὁ τύπος αὐτός δείχνει πολλές φορές σάν νά μήν ἀπέχει πολύ ἀπό τή φιλοσοφία τοῦ Γάλλου ὑπαρξιστή Jean Paul Sartre, πού ἔλεγε: «ὁ πλησίον, ὁ ἄλλος εἶναι ἡ κόλασή μου», ἀφοῦ τίς περισσότερες φορές φαντάζεται πώς οἱ ἄλλοι, ἀκόμη καί οἱ συνενορίτες του, ἀπειλοῦν τήν εὐσέβειά του καί τήν πλήρη ἀφοσίωσή του στό Θεό. Πράγματι ὁ Sartre ἤθελε ἕναν καλύτερο κόσμο καί ἀγωνιοῦσε γι αὐτό. Τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ τύπου ὅμως ἡ καρδιά εἶναι συντονισμένη ὄχι μέ τό Γάλλο ὑπαρξιστή, ἀλλά μέ τόν ὀρθόδοξο ἅγιο, πού κήρυττε ἀντίθετα μέ τόν πρῶτο: «ὁ πλησίον μου, ὁ ἄλλος εἶναι ἡ ζωή μου» καί μέ τούς πρωτοχριστιανούς, πού ἦταν σίγουροι ὅτι «Unus Christianus, nullus Christianus». Β Ὁρισμός τῆς Ἐκκλησιαστικότητας α. Ποιοί ἔχουν τό Θεό πατέρα; Κυπριανός ὁ Καρθαγένης μᾶς παρέδωσε δύο ἀξιωματικά κριτήρια γιά τήν αὐθεντικότητα τῆς σχέσης μας μέ τό Θεό καί γιά τή βεβαιότητα τῆς ἐλπίδος μας γιά τή σωτηρία. Εἶπε λοιπόν, ὅτι «habere non potest Deum patrem qui ecclesiam non habet matrem» δέ μπορεῖς νά ἔχεις τόν Θεό πατέρα, ἄν δέν ἔχεις τήν Ἐκκλησία μητέρα. Πολλοί ἄνθρωποι θέλουν νά πιστεύουν καί νά αἰσθάνονται ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ πατέρας μας, «Πατήρ πάντων ἀνθρώπων» ἤ ἄλλοι χλιαροί, ἤ καί ἀδιάφοροι ἐν πολλοῖς, δυσαρεστοῦνται καί ἀντιδροῦν, ἄν κάποιος θά τούς ἔλεγε ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι Πατέρας σας.ὅμως, γιά νά βιώσουμε μυστικά καί ὀντολογικά τήν πατρική τοῦ Θεοῦ πρός ἡμᾶς σχέση πρέπει νά βιώσουμε πρῶτα τή μητρική τῆς Ἐκκλησίας πρός ἡμᾶς τοιαύτη. Πρέπει νά γεννηθεῖ κάποιος ἀπό τήν Ἐκκλησία, γιά νά υἱοθετηθεῖ ἀπό τό Θεό καί νά γίνει συγκληρονόμος Χριστοῦ. Ἐξάλλου, πῶς μπορεῖ νά ἐλπίζει κάποι-

7 ος στή σωτηρία του, ἄν ἔχει ἀρνηθεῖ, ἤ ἄν ἔχει κρυώσει τή σχέση του μέ τήν Ἐκκλησία; Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὄν ἐκκλησιαστικό καί μόνον ὡς τέτοιο μπορεῖ νά σωθεῖ. Προσέθετε ὁ ἁγ. Κυπριανός: «extra ecclesiam salus non est» ἐκτός Ἐκκλησίας οὐκ ἔστι σωτηρία. Ἄς θυμόμαστε ὅτι, ὅταν μετέχουμε στή Θ. Λειτουργία, στήν κατ ἐξοχήν φανέρωση τῆς Ἐκκλησίας, λέμε: «Καί καταξίωσον ἡμᾶς έσποτα μετά παρρησίας, ἀκατακρίτως τολμᾶν ἐπικαλεῖσθαι Σε τόν ἐπουράνιον Θεόν πατέρα καί λέγειν: Πάτερ ἡμῶν». β. Τό σημεῖον τοῦ ἀληθινοῦ Χριστιανοῦ Ὑπάρχουν φορές πού μέσα μας αἰσθανόμαστε τήν ἀνάγκη νά προσδιορίσουμε τήν ταυτότητά μας. Νά ἀποκρυσταλλώσουμε τήν αὐτοσυνειδησία μας. Προκειμένων, ἡμῶν τῶν ἐκκλησιαστικῶν, νά κρίνουμε τήν ἐκκλησιαστικότητά μας καί ἐν τέλει νά αὐτοδιαμορφωθοῦμε κατά τίς ἀρχές, τά ἀξιώματα καί τίς ἀξιώσεις τῆς ἰδεολογίας μας ἤ μᾶλλον τῆς πίστεώς μας. Ὁμοίως πολλές φορές θέλουμε νά ἐφαρμόσουμε κριτήρια, νά κάνουμε ἐξετάσεις στήν πιστότητά μας, στήν αὐθεντικότητα τοῦ χριστιανισμοῦ μας, στή γνησιότητα τῆς Ἐκκλησιαστικότητάς μας. Ἀπό ποῦ θά γνωρίσει κάποιος, ἄν εἶναι πράγματι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας; Ὁ Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης, ὅταν ἠρωτήθη: «Ὅθεν γινώσκει ὁ ἄνθρωπος εἰ ἐνοίκησεν ἐν αὐτῷ ὁ Χριστός;», ἀπήντησε: «Τοῦτο τό ἐρώτημα ὅμοιόν ἐστι τοῦ ἐρωτῶντος τήν ἔγκυον γυναῖκα, ὅτι πόθεν οἶδας εἰ συνέλαβες ἐν γαστρί; Ὥσπερ οὖν ἐκείνη οὐ δεῖται παρ ἑτέρου γνῶναι τοῦτο, ἀλλ αὐτή ἐξ αὐτῆς οἶδεν ἐν αὐτῇ οὕτω καί ἡ ψυχή οὐ δεῖται παρ ἑτέρου μαθεῖν, ἡνίκα ἐνοίκησεν ὁ Χριστός ἐν αὐτῇ». Περί δέ τῆς ἐκκλησιαστικότητός μας καί γιά νά μή συγχέουμε καί σφάλλουμε στά κριτήρια μας, Ἱερώνυμος, πρεσβύτερος Ἱεροσολύμων (7ος αἰώνας) κάνοντας βαθειά τομή στήν πνευματική μας ζωή λέγει: «οὐδέ τό εἰσέρχεσθαι εἰς τήν Ἐκκλησίαν, τοῦτο ἐστί τό σημεῖον τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ πολλοί γάρ καί ἀνάξιοι εἰσέρχονται σύν ἡμῖν. Οὐδέ τό ποιεῖν τό σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, οὐδέ τό μεταλαμβάνειν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, τοῦτο ἐστί τό σημεῖον τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ. Ἴσως γάρ καί ἄπιστοί τινες καί αἱρετικοί μεταλαμβάνουσιν, καί πάντα ὅσα ποιοῦμεν ποιοῦσι αὐτοί...». Ἀλλά θά πρέπει νά ψηλαφήσουμε μέσα μας καί ν ἀναζητήσουμε ἄν ἡ ζωή μας εἶναι ἐκκεντρισμένη στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἀληθινά καί νά μήν ἀρκούμαστε σέ μερικά μόνον σημεῖα τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί ἀπό αὐτά κρίνουμε τό χριστιανισμό μας καί τήν Ἐκκλησιαστικότητά μας. γ. ὀλίγοι ἤ πολλοί; Ἡ Ἐκκλησία δέν περιορίζεται. έ χωράει προκαθορισμένο ἀριθμό προσώπων. Εἶναι καθολική. Οἰκουμενική. Παγκόσμια. Οἱ Ἀπόστολοι ἔλαβαν ἐντολή ἀπό τό Χριστό «μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη» (Ματθ. κη, 16-20). Καί ἡ Ἐκκλησία Ἀποστολική οὖσα προσκαλεῖ πάντα τά ἔθνη, τόν κάθε ἄνθρωπο στούς κόλπους της. Πολλοί ἐκκλησιολογικά πάσχοντες ταυτίζουν τήν Ἐκκλησία μ ἕνα ἔθνος, μ ἕνα λαό, μέ μιά ὀργάνωση, μ ἕνα σύλλογο, μέ μιά κάστα, χωρίς ν ἀφήνουν περιθώρια γιά τούς ἄλλους πού δέν ἀνήκουν σέ κάποιο ἀπό τά παραπάνω σχήματα. Πολλές φορές αὐτή ἡ ἀντίληψη κυριαρχεῖ σέ «λαϊκές μάζες» εὐσεβῶν, κατά τά ἄλλα, ἀνθρώπων, πού διεκδικοῦν ἤ «μονοπωλοῦν» τό προνόμιο νά αἰσθάνονται ὡς καί νά ταυτίζονται μέ τήν Ἐκκλησία. Συχνά ἀκούγονται οἱ φράσεις «ἐμεῖς τῆς Ἐκκλησίας» ἤ «ἐσεῖς τῆς Ἐκκλησίας», πού πίσω τους πολλές φορές κρύβουν μιά «ταξική» διαστολή τῶν ἀνθρώπων. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀκόλουθοι τῆς ἀποστολικῆς διδασκαλίας, τοποθέτησαν τά πράγματα σέ

8 σωστή ἐκκλησιολογική βάση. Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος κηρύττει στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου ὅλοι εἶναι ἴσοι σάν μέλη μιᾶς οἰκογένειας: «Ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ οὐκ ἔστι δούλου καί ἐλευθέρου διάκρισις, οὐδέ ξένου καί πολίτου, οὐδέ γέροντος καί νέου,οὐδέ σοφοῦ καί ἀσόφου, οὐδέ ἰδιώτου καί ἄρχοντος, οὐδέ γυναικός καί ἀνδρός, ἀλλά πᾶσα ἡλικία καί πᾶσα ἀξία καί ἑκατέρα ἡ φύσις ὁμοίως εἰς τήν κολυμβήθραν ἐκείνην ἐμβαίνουσι τῶν ὑδάτων, κἄν βασιλεύς τις, κἄν πτωχός, τῶν αὐτῶν ἀπολαύουσι καθαρσιῶν. Καί τοῦτο μάλιστά ἐστι τό μέγιστον τῆς παρ ἡμῖν εὐγενείας τεκμήριον, ὅτι ὁμοίως καί τόν προσαίτην καί τόν τήν ἁλουργίδα ἔχοντα μυσταγωγοῦμεν καί οὐδέν πλέον οὗτος ἐκείνου κατά τόν τοῦ μυστηρίου ἔχει λόγον». Ἐξάλλου, πρέπει ν ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τή συνήθεια ν ἀξιολογοῦμε μιά πραγματικότητα ἀπό τό ἀριθμητικό πλῆθος. Ποτέ ὁ ἀριθμός δέν ἀπετέλεσε γιά τήν Ἐκκλησία ἀφορμή καί λόγο γιά θριαμβολογία ἤ θρηνολογία. έν πρέπει νά μᾶς ἐνθουσιάζουν τά πλήθη. έν πρέπει νά μᾶς φοβίζει τό μικρό ποίμνιο (Λουκ. ιβ, 32). Κριτήριο γιά μᾶς πρέπει νά εἶναι ἡ γνησιότητα τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας κι ὄχι ὁ ἀριθμός τους. Πρέπει νά ψάξουμε τόν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ κι ὄχι τούς ἀριθμούς τῶν στατιστικῶν. Ὅταν κάποτε ὁ προφήτης Ἡσαΐας εἰσῆλθε στήν πολυπληθῆ Ἱερουσαλήμ, κανείς ὅμως δέν ἔδωσε σημασία στό κήρυγμά του, εἶπε: «Ἦλθον, καί οὐκ ἦν ἄνθρωπος ἐκάλεσα καί οὐκ ἦν ὑπακουσόμενος». Ἐνῶ ὁ Κύριός μας ὅρισε τήν ἔκταση τῆς Ἐκκλησίας μέ πολύ ξεκάθαρο τρόπο: «ὅπου εἰσί δύο ἤ τρεῖς συνειγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμί ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. ιη, 20). Γ Ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας (ἄς συγκρίνουμε τή δική μας Ἐκκλησιαστικότητα) α. «Ὅ,τι πιστεύει αὐτή» Κάποιος ξένος περιηγητής, πού μελετοῦσε τή ζωή καί τή λαογραφία στήν ἑλληνική ὕπαιθρο, κάποτε ἔφθασε σέ κάποια ὀρεινά χωριά. Καθώς βάδιζε στούς χωματόδρομους καί θαύμασε τό πλούσιο περιβάλλον, τούς θάμνους τούς εὐωδιαστούς καί τά δένδρα, πού ἐσκίαζαν τόν ὀρεινό δρόμο, βρέθηκε ἐμπρός σέ μιά ὄμορφη εἰκόνα: Ἕνας βοσκός, πού εἶχε λίγα πρόβατα, κάθισε νά ξαποστάσει στό πεζούλι τοῦ αὐλόγυρου μιά μικρῆς λιθόκτιστης καί λευκοβαμμένης Ἐκκλησιᾶς. Ὁ περιηγητής στάθηκε γιά λίγη ὥρα καί φιλοσόφησε τήν εἰκόνα πού εἶχε μπροστά του. Πολύ τοῦ ἄρεσε αὐτό τό δέσιμο: ἡ ψυχή τοῦ ἁπλοῦ αὐτοῦ χωρικοῦ κι ὅλη ἡ παρουσία του δεμένη μέ τό ναό, τόν ἁγιασμένο χῶρο τῆς θείας λατρείας. Σκέφθηκε: Ἄραγε ποιά αἰσθήματα πίστεως καί ποιά θεολογική συνείδηση θά ἦταν φωλιασμένη στήν καρδιά τοῦ ἁπλοῦ αὐτοῦ ἀνθρώπου. Τόν πλησίασε καί φυσικά καί φιλικά τόν ρώτησε: «Γιά πές μου γέροντα, ποιά εἶναι ἡ πίστη σου; Τί πιστεύεις;» Κι ὁ ἁπλός βοσκός μετά ἀπό σύντομη σκέψη ἔδειξε μέ τή γκλίτσα του τήν ταπεινή ἐρημική ἐκκλησούλα καί εἶπε στόν περιηγητή: «Ὅ,τι πιστεύει αὐτή». καί τότε ὁ περιηγητής ἀμέσως τόν ρωτάει: «Κι αὐτή τί πιστεύει;». «Ὅ,τι πιστεύω ἐγώ» ἀπήντησε ὁ βοσκός. Ὁ ἁπλός χωρικός τῆς ἑλληνικῆς ὑπαίθρου ἀπέδειξε γνήσια Ἐκκλησιαστικότητα. Ταύτισε τόν ἑαυτό του μέ τήν Ἐκκλησία τῶν Πατέρων του. β. «εἶδα τήν κολυμβήθρα, ἐκεῖ πού βαπτίστηκα» Ὁ π. Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης μέ πολύ συγκίνηση κάποια φορά διηγήθηκε σέ πνευματικά του παιδιά ἕνα ὄνειρο πού εἶδε. Ὄνειρο πού ὅμως τό «ἔζησε» μέχρι τό βάθος τῆς ψυχῆς του. Ἕνας ἀπό τούς νηπτικούς Πατέρες λέγει ὅτι τά ὄνειρα τῶν θεοφιλῶν ἀνθρώπων στρέφονται γύρω ἀπό πνευματικά βιώματα καί ἐπιθυμίες. Ὁ π.

9 Ἐφραίμ διηγεῖται τό ὄνειρό του μέ δάκρυα στά μάτια: «Εἶδα ἕνα ὄνειρο ὅτι πῆγα στό χωριό μου, ἐκεῖ πού γεννήθηκα. Καί δέν πῆγα στό πατρικό μου σπίτι, ἀλλά πῆγα στήν Ἐκκλησία. Μπῆκα στήν Ἐκκλησία, προχώρησα καί μπῆκα στό Ἱερό. Ἐκεῖ εἶδα τήν κολυμβήθρα, ἐκεῖ πού βαπτίστηκα, ἐκεῖ πού ἦρθε ἡ χάρις. Γονάτισα, τήν ἀγκάλιασα, τή φίλησα, τή φίλησα, τή φίλησα μέ πολλά δάκρυα». Ὤ! Πόσο ὁ πραγματικός ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἀγαπάει τήν Ἐκκλησία, τήν πνευματική του μητέρα, πού τόν ἐγέννησε μυστικά καί τόν χαρίτωσε νά γίνει υἱός κι αὐτός τοῦ Θεοῦ. Τόσο πολύ πού δέ χορταίνει νά φιλάει καί νά ἀσπάζεται τήν κολυμβήθρα ὅπου συνετελέσθη αὐτή ἡ μυστική γέννηση. γ. «Οἱ πέτρες αὐτές φυλάττουν τή ζωή μας» Μιά Κυριακή πρωΐ «σκοτίας ἔτι οὔσης» ὁ ἐφημέριος ἑνός μικροῦ ὀρεινοῦ χωριοῦ ἔφθασε στό φτωχό λιθόκτιστο Ναό του, ὅπου θά λειτουργοῦσε γιά τούς ἐνορίτες του. Μόλις εἰσῆλθε στήν αὐλή τοῦ Ναοῦ καί πέρασε πίσω ἀπό τό ἱερό βῆμα στάθηκε στή γωνία καί ἀφοῦ ἔκανε ἀργά τό σταυρό του, ἄγγιξε μέ τά δυό του χέρια μιά μεγάλη πέτρα, ἕνα ἀγκωνάρι, στή γωνία τοῦ ναοῦ καί τά φίλησε μέ εὐλάβεια προχώρησε παρακάτω καί προτοῦ ἀνοίξει τήν ξύλινη θύρα νά εἰσέλθει, πάλι σ ἐκείνη τήν πλευρά τοῦ ναοῦ ἔκανε τήν ἴδια κίνηση φίλησε εὐλαβικά μιά πέτρα δίπλα στόν παραστάτη τῆς θύρας. Μιά γερόντισσα ἀπό τό χωριό κατά τύχη εἴχε ἔλθει νωρίτερα στό ναό καί περίμενε σέ μιάν ἄκρη στό σκοτάδι δέ φανερώθηκε μήπως καί τρομάξει τόν ἱερέα. Εἶδε ὅμως ὅλο τό παράξενο φέρσιμό του καί ἀφοῦ κατόπιν μπῆκε στό ναό καί προσκήνυσε, φίλησε τό χέρι τοῦ ἱερέως, πού στεκόταν στό ἀναλόγι ν ἀνοίξει τά βιβλία, καί τόν ρώτησε γιατί φιλοῦσε τίς πέτρες τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὁ ἱερεύς μέ συγκίνηση τῆς εἶπε: «Αὐτές οἱ πέτρες, γερόντισσα, φυλάττουν τή ζωή μας. Βαστάζουν τήν Ἐκκλησία μας κι αὐτή σάν οὐρανός μᾶς σκεπάζει». Μέσα σ αὐτό τό Ναό εἶναι ὁ Χριστός στό ἅγιο ἀρτοφόριο πάνω στήν τράπεζα, εἶναι τό Εὐαγγέλιο, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, εἶναι τά ἱερά βιβλία μέ τίς προσευχές, τό ψαλτήρι, ἡ ὀχτώηχος, τό Ὡρολόγιο, ὁ Ἀπόστολος, εἶναι οἱ εἰκόνες τῶν ἁγίων, ὁ Σταυρός, ἡ Παναγία, τά δισκοπότηρα καί τά πετραχήλια, τά λιβάνια καί τά κεριά, τό ἅγιο Μύρο καί τά στέφανα, τό Εὐχολόγιο κι οἱ ἁγιαστοῦρες. Ἐδῶ μαζευόμαστε ὅλοι τίς Κυριακές καί τίς γιορτές ἐδῶ νά βαπτιστοῦμε, ἐδῶ νά μυρωθοῦμε, ἐδῶ νά κοινωνήσουμε, ἐδῶ νά παντρέψουμε τά παιδιά μας, ἐδῶ να διαβάσουμε τίς ψυχές τῶν δικῶν μας. Ἐδῶ νά ἐξομολογηθοῦμε τ ἁμαρτήματά μας. Ἐδῶ ὀνομάζουμε τό Θεό Πατέρα. Ἐδῶ γινόμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ κι ἀδέλφια μεταξύ μας. Ἀπ ἐδῶ, ποιός ξέρει; ἵσως κάποια στιγμή ἀνέβουμε ὅλοι μαζί στόν οὐρανό, ὅταν φωνάξει ὁ ἀρχάγγελος καί ἠχήσει ἡ σάλπιγγα τοῦ Θεοῦ. Γιατί σοῦ φαίνεται παράξενο πού προσκυνοῦσα τίς πέτρες πού κρατοῦν τήν Ἐκκλησιά μας; Αὐτές οἱ πέτρες κρατοῦν τή ζωή μας».

10 Ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1878 στήν Κρήτη καί ἡ Σύμβαση τῆς Χαλέπας Μιχαήλ Γ. Καβουλάκη E κατό τριάντα χρόνια συμπληρώνονται ἐφέτος ἀπό τήν ἐπανάσταση τοῦ 1878 στήν Κρήτη καί τή Σύμβαση τῆς Χαλέπας. Ἡ ἔκρηξη τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πολέμου τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1877 ἦταν μιά καλή εὐκαιρία γιά τήν ὀργάνωση ἐπαναστατικοῦ κινήματος στήν Κρήτη καί πρός αὐτήν τήν κατεύθυνση ἄρχισαν νά στρέφονται οἱ ὑπόδουλοι κάτοικοι τοῦ νησιοῦ. Τά μέσα τοῦ Ἰουλίου 1877 στίς περιοχές τῆς υτικῆς Κρήτης εἶχαν συγκεντρωθεῖ οἱ περισσότεροι πολιτικοί καί στρατιωτικοί ἡγέτες, γιά νά καταστρώσουν κοινά σχέδια πολιτικῆς καί ἔνοπλης δράσεως. Γιά τόν σκοπό αὐτόν ἐκλέχτηκε μία 24μελής Ἐπιτροπή, γιά νά συντονίζει τίς ἐνέργειες σέ ὁλόκληρη τή Μεγαλόνησο. Στήν Ἀθήνα ἱδρύθηκε «Τό Κρητικόν Κέντρον», μέ πρόεδρο τόν τραπεζίτη Μάρκο Ρενιέρη καί μέλος του τόν Ἰωάννη Ζυμβρακάκη, καί ἄρχισε ἡ συγκέντρωση ὅπλων καί ἐφοδίων γιά τήν Κρήτη, ὅπου εἶχαν ἤδη δημιουργηθεῖ τρία ἐπαναστατικά κομιτάτα, στόν Βάμο, στά Χανιά καί τό Ρέθυμνο. Τόν Αὔγουστο τοῦ 1877 τό ἐπαναστατικό κομιτάτο τῶν Χανίων ἐξέλεξε μία Μεταπολιτευτική Ἐπιτροπή μέ ἕδρα τήν Κράπη καί ἀργότερα οἱ ἀντιπρόσωποι ὅλων τῶν κομιτάτων ἀποφάσισαν νά συγκαλέσουν Παγκρήτια Ἐπαναστατική Συνέλευση στό χωριό Φρέ Ἀποκορώνου γιά τήν ἐκλογή Προεδρείου. Ἡ διαφαινόμενη ὡστόσο ἧττα τῆς Τουρκίας κατά τόν ρωσοτουρκικό πόλεμο προσδιόρισε καί τή στάση τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως. Ὁ Χαρ. Τρικούπης, Ὑπουργός Ἐξωτερικῶν στήν Οἰκουμενική Κυβέρνηση Κουμουνδούρου, δήλωσε στίς 27 εκεμβρίου 1877 ὅτι ἡ Ἑλλάδα θά ὑποστήριζε ἐνεργῶς τήν κρητική ἐπανάσταση. Στό μεταξύ ἡ ταχεία κατάρρευση τοῦ τουρκικοῦ μετώπου ἔδωσε τό σύνθημα τῆς καθόδου στήν Κρήτη τῶν ἐξόριστων ὁπλαρχηγῶν. Πρῶτος ἔφθασε ὁ Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε ὡς γενικός ἀρχηγός Κυδωνίας καί ἀκολούθησαν οἱ ὁπλαρχηγοί υτ. Κρήτης Γ. Κορκίδης, Λεων. Μπογιαντζόγλου, Κ. Κριάρης. Ἀ. Σκαλίδης, ὁ ἱερομόναχος Παρθένιος Περίδης καί ἄλλοι. Ἀνάλογες κινητοποιήσεις παρατηρήθηκαν καί στίς Ἀνατολικές Ἐπαρχίες κάτω ἀπό τή Γενική Ἀρχηγία τοῦ Μιχ. Κόρακα. Στίς ἀρχές τοῦ Ἰανουαρίου 1878 ὅλα πλέον ἦταν ἕτοιμα γιά τήν ἐξέγερση, ὁπότε καί συγκροτήθηκε στό Φρέ ἡ «Παγκρήτιος Ἐπαναστατική Συνέλευσις» μέ πλήρης ἀντιπροσώπευση. Ἀπό τήν τουρκική πλευρά οἱ κλιμακούμενες ἐπαναστατικές κινήσεις εἶχαν ἀνησυχήσει σοβαρά τήν Ὑψηλή Πύλη. Ἀπασχολημένη ἡ Τουρκία στόν πόλεμο μέ τή Ρωσία δέν ἦταν σέ θέση νά στείλει δυνάμεις στήν Κρήτη καί προτίμη-

11 σε, μέ ὑπόδειξη τῆς Ἀγγλίας, νά καταφύγει στήν πολιτική τοῦ συμβιβασμοῦ καί τῶν ὑποσχέσεων. Στά μέσα εκεμβρίου τοῦ 1877 ἡ Τουρκία ἀποφάσισε νά στείλει στή Μεγαλόνησο δύο ἀπεσταλμένους της, τόν Χριστιανό Κωστή Ἀδοσίδη πασά, ἄλλοτε διοικητή τοῦ Λασιθίου, καί τόν τουρκοκρητικό Σελήμ ἐφέντη, οἱ ὁποῖοι ἀνέλαβαν νά διαπραγμετευθοῦν μέ τούς Κρῆτες καί νά προτείνουν νέες παραχωρήσεις καί προνόμια στόν Ὀργανικό Νόμο τοῦ Ὕστερα ἀπό μακρές διαβουλεύσεις ἡ Συνέλευση τῶν Κρητῶν ἀπέρριψε τίς τουρκικές προτάσεις καί ἀνέθεσε στόν Ἰ. Τσουδερό νά συντάξει τήν ἀπάντηση, ἡ ὁποία περιελάμβανε τούς ἀκόλουθους ὅρους: 1) Νά κηρυχθεῖ ἡ Κρήτη αὐτόνομη ἡγεμονία, φόρου ὑποτελής στόν Σουλτάνο καί 2) Ὁ διοικητής νά εἶναι Χριστιανός καί νά ἐκλέγεται μέ τήν ἐγγύηση τῶν Μ. υνάμεων. Ὁ Ἀδοσίδης ζήτησε δεκαήμερη προθεσμία νά διαβιβάσει στήν Κωνσταντινούπολη τίς προτάσεις τῶν Κρητῶν, προθεσμία πού παρῆλθε χωρίς ἀπάντηση. Ἔτσι ἄρχισε ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1878 πρῶτα στή υτική Κρήτη καί σύντομα ἐπεκτάθηκε καί στίς ἀνατολικές ἐπαρχίες. Οἱ Τοῦρκοι τῆς ὑπαίθρου ἄρχισαν νά ἐγκαταλείπουν τά σπίτια τους καί νά καταφεύγουν στά φρούρια. Μέχρι τά τέλη Μαρτίου 1878 ὁλόκληρη ἡ Κρήτη βρισκόταν κάτω ἀπό τόν ἔλεγχο τῶν ἐπαναστατῶν, ἐκτός ἀπό τά φρούρια τῆς Ἱεραπέτρας, τῆς Σπιναλόγκας, τοῦ Ἡρακλείου, τοῦ Ρεθύμνου, τοῦ Ἰτζεδίν τῶν Χανίων, τῆς Κισάμου καί τῆς Γραμπούσας. Μετά τήν ἧττα τῆς Τουρκίας στόν ρωσοτουρκικό πόλεμο μέ τόν ἀριθμό 15 τῆς Συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, Φεβρουάριος 1878, ἡ Ὑψηλή Πύλη ὑποχρεωνόταν σέ πλήρη ἐφαρμογή τοῦ Ὀργανικοῦ Νόμου τοῦ Τόν Ἰούλιο τοῦ 1878 οἱ Πρόξενοι τῶν Μ. υνάμεων στήν Κρήτη ἐπέβαλαν ἀνακωχή, μέ τήν ὑπόσχεση ὅτι τό Κρητικό Ζήτημα θά ἀπασχολοῦσε τό συνέδριο τοῦ Βερολίνου. Μέ τό ἄρθρο 23 τῆς Συνθήκης τοῦ Βερολίνου (1/13 Ἰουλίου 1878) ἡ Τουρκία: «ὑπεχρεοῦτο νά ἐφαρμόσει ἀνελλιπῶς τόν Ὀργανικόν Νόμον μετά τήν τροποποίησιν τῶν διατάξεων ἐκείνων, αἵτινες ἤθελον κριθεῖ δίκαιαι». Ἡ Σύμβαση τῆς Χαλέπας Ἀμέσως μετά τόν τερματισμό τῶν ἐργασιῶν τοῦ Συνεδρίου τοῦ Βερολίνου ἡ ἀγγλική διπλωματία κινήθηκε ταχύτατα, γιά νά πετύχει τήν εἰρήνευση τῆς Κρήτης. Στά μέσα Αὐγούστου τοῦ 1878 ἡ Τουρκία, κατά σύσταση τῆς Ἀγγλίας, ἔστειλε δύο ἀπεσταλμένους στήν Κρήτη, τόν Γαζή Ἀχμέτ Μουχτάρ πασά καί τόν Σελήμ ἐφέντη, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τόν Γενικό ιοικητή Κρήτης Κωστή Ἀδοσίδη πασά καί τόν Ἄγγλο Πρόξενο στά Χανιά Σάν- Ὁ Καπετάν Μιχαήλ Κόρακας.

12 δουιθ ἔπειθαν τή Γενική Συνέλευση τῶν Κρητῶν νά ὑποδείξει ἀντιπροσώπους γιά συνομιλίες, μέ ἀντικείμενο τήν τροποποίηση τοῦ περίφημου Ὀργανικοῦ Νόμου τοῦ Μετά ἀπό διαπραγματεύσεις σκληρές καί ἐπίμονες, πού κράτησαν δύο μῆνες, ὑπογράφτηκε τελικά στίς 3 Ὀκτωβρίου 1878 ἡ γνωστή Σύμβαση τῆς Χαλέπας (ἀπό τό ὁμώνυμο προάστιο τῶν Χανίων), ἡ ὁποία ἐπικυρώθηκε μέ σουλτανικό φιρμάνι στίς 9 Νοεμβρίου Ἡ Σύμβαση ἀποτελοῦνταν ἀπό 16 ἄρθρα καί 6 Εἰδικές ιατάξεις. Οἱ κυριότερες διατάξεις της μποροῦν νά συνοψισθοῦν ὡς ἑξῆς: 1) Ὁ Γενικός ιοικητής Κρήτης θά μποροῦσε νά εἶναι καί Χριστιανός καί ἡ θητεία του ὁριζόταν γιά πέντε χρόνια, μέ δυνατότητα ὅμως ἀνανέωσης. 2) Ὁ Γενικός ιοικητής θά εἶχε καί ἕνα σύμβουλό του ἀπό τό ἀντίθετο θρήσκευμα. 3) Οἱ Χριστιανοί πληρεξούσιοι στή Γενική Συνέλευση ὁρίζονταν σέ 49, ἔναντι 31 Μουσουλμάνων. 4) Ἱδρυόταν Κρητική Χωροφυλακή. 5) Ἀναγνωριζόταν ἡ ἑλληνική ὡς ἐπίσημη γλώσσα τῶν δικαστηρίων καί τῆς Γενικῆς Συνέλευσης. Μόνο τά ἐπίσημα πρακτικά, οἱ ἀποφάσεις τῶν δικαστηρίων καί ἡ ἐπίσημη ἀλληλογραφία θά συντάσσονταν καί στίς δύο γλῶσσες. 6) Γιά νά ἐπικρατήσουν εἰρηνικές συνθῆκες διαβίωσης, δόθηκε γενική ἀμνηστία. 7) Προβλεπόταν προσωρινή ἀπαλλαγή ἀπό ὁρισμένους φόρους. 8) Ἐπιτρεπόταν ἡ ἵδρυση φιλολογικῶν συλλόγων καί ἡ ἔκδοση ἐφημερίδων. Χωρίς ἀμφιβολία ἡ Σύμβαση τῆς Χαλέπας ἀπεῖχε πολύ ἀπό τούς στόχους πού εἶχαν θέσει οἱ Κρητικοί, ὅταν ἄρχισαν τόν ἔνοπλο ἀγώνα τους. Παρόλο πού τό νέο κείμενο δέν παραχωροῦσε καθεστώς αὐτονομίας, οὔτε διασφάλιζε στούς Χριστιανούς προνόμια στή διοίκηση ἀνάλογα μέ τήν ἀριθμητική τους ἰσχύ, ἐντούτοις ἀποτελοῦσε ἕνα θετικό βῆμα πρός τή σταδιακή διαμόρφωση ἑνός καθεστῶτος αὐτοδιοικήσεως. Βιβλιογραφία: 1) Βασιλείου Ψιλλάκη, Ἱστορία τῆς Κρήτης, τόμος ΙV. 2) Ἐλευθερίου Πρεβελάκη, Τό καθεστώς τῆς Χαλέπας Ὁ Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης. καί τό φιρμάνι τοῦ ) Θεοχάρη ετοράκη, Ἱστορία τῆς Κρήτης, ) Γεωργίου Ρούσσου, Νεώτερη ἱστορία τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, τόμος, ἔκδοση ) Ἰ. Μουρέλου, Ἱστορία τῆς Κρήτης, τόμος Γ. 6) William Millet, Ἡ Τουρκία καταρρέουσα. Ἡ ἱστορία τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ἀπό τό ἔτος 1801 ἕως τό ) Τάσου Βουρνᾶ, Ἡ ἱστορία τῆς νεώτερης καί σύγχρονης Ἑλλάδας, ) Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, 5ος τόμος- Ἑλληνικά Γράμματα. 9) Ἱστορία τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, τόμος ΙΕ.

13 Οἱ Μυροφόρες γυναῖκες κατά την πατερική παράδοση Ἀποστόλου Μπουρνέλη, Ἀν. Καθηγητῆ Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης Oὅρος «Μυροφόρος» προέρχεται ἐκ τοῦ φέρω καί μῦρα καί σημαίνει ὁ φέρων, ὁ κομίζων μῦρα. Μυροφόροι «καλοῦνται, αἱ εὐσεβεῖς ἐκεῖναι γυναῖκες αἵτινες συνακολουθήσασαι αὐτῷ, τῷ Ἰησοῦ ἀπό τῆς Γαλατίας, μέχρι τοῦ τάφου καί παραμείνασαι πισταί εἰς τήν διδασκαλίαν αὐτοῦ, προσῆλθον ἐπί τό μνῆμα, ἵνα ἀλείψωσι τό σῶμα τοῦ Ἰησοῦ διά μύρων ἀψηφήσασαι πάντα κίνδυνον» 1. Ὁ ἀριθμός τῶν Μυροφόρων γυναικῶν, σύμφωνα μέ τίς Εὐαγγελικές μαρτυρίες τίς ὁποῖες γνωρίζουμε, ἦταν μεγάλος 2. Ἀπό αὐτές ἐπώνυμα μᾶς εἶναι γνωστές ἑπτά: 1. Μητέρα Ἰακώβου Ἡ Μαρία, μητέρα τοῦ Ἰακώβου, ὅπως τήν ἀναφέρει ὁ μύστης τοῦ πνεύματος Ἰωάννης Χρυσόστομος, εἶναι ἡ Θεοτόκος 3. Στά εὐαγγελικά κείμενα παρουσιάζεται καί ὡς μητέρα Ἰακώβου καί Ἰωσῆ 4, ὡς Μαρία Ἰωσῆ 5 καί ὡς ἄλλη Μαρία 6. Ὅπως γνωρίζουμε ὁ Ἰάκωβος καί Ἰωσῆς ἦσαν γυιοί τοῦ Ἰωσήφ τοῦ μνήστορος προερχόμενοι ἀπό τόν πρῶτο του γάμο. Ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου μας ἀνῆκε στήν ὁμάδα τῶν μυροφόρων γυναικῶν, ἦταν παρούσα στήν σταύρωση καί τόν ἐνταφιασμό τοῦ Υἱοῦ της, καθώς ἐπίσης ἦταν ἐκείνη πού μαζί μέ τή Μαρία τή Μαγδαλινή ἐπισκέφθηκε τό μνημεῖον «ὄρθρου βαθέος». Ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς ὑποστηρίζει ὅτι πρώτη ἀπό ὅλες τίς Μυροφόρες ἦλθε στόν τάφο ἡ Θεοτόκος, τή στιγμή πού γινόταν ὁ σεισμός καί εὐαγγελιστής τῆς ἀναστάσεως ἦταν ὁ γνώριμος σέ αὐτήν ἀρχάγγελος Γαβριήλ. Πρώτη ἐκείνη εἶδε καί ἀναγνώρισε τόν γλυκύτατο Υἱό της, τοῦ ὁποίου τά πόδια οἰκονομικῶς ἄγγιξε καί προσκύνησε. Σέ σχετικό λόγο του λέγει: «Ὡς δέ συμβάλλω τε καί συνάγω παρά τῶν εὐαγγελιστῶν ἁπάντων, καθά καί τοῦτο προεῖπον, πρώτη πάντων ἡ Θεοτόκος ἦλθεν ἐπί τόν τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ τάφον, τήν Μαγδαληνήν Μαρίαν ἐπαγομένη Καθάπερ δέ τό εὐαγγέλιον τῆς ἀναστάσεως μετά τῆς Μαγδαληνῆς Μαρίας ἡ Θεοτόκος παρά τοῦ ἀγγέλου ἀκούσασα μόνη συνῆκε τῶν εἰρημένων τήν δύναμιν, οὕτω καί μετά τῶν ἄλλων γυναικῶν, ὑπαντήσασα τῷ Υἱῷ καί Θεῷ, πρώτη τῶν ἄλλων ἁπασῶν καί εἶδε καί ἐπέγνω τόν ἀναστάντα καί προσπεσοῦσα τῶν αὐτοῦ ἥψατο ποδῶν καί ἀπόστολος αὐτοῦ πρός τούς Ἀποστόλους ἐγένετο» 7. Ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀποδέχεται τήν ἄποψη τοῦ Γρηγορίου Παλαμᾶ λέγοντας ὅτι «ἡ Παναγία Παρθένος ἔπαθεν εἰς τό πάθος τοῦ Υἱοῦ της περισσότερον ἀπό ἐκεῖνο πού ἔπαθαν ὅλα ὁμοῦ τά κτίσματα» καί ὅτι «ἡ λύπη της δέν εὑρίσκει ἄλλην παρόμοιαν διά νά συγκριθῇ, πάρεξ τήν λύπην ὅπου ἐδοκίμασεν ὁ ἡγαπημένος της Ἰησοῦς» 8. Γι αὐτό καί πρώτη ἐθεώρησε τήν ἀνάσταση τοῦ Υἱοῦ της, ἔπιασε μέ ἄκρα εὐλάβεια καί ἀγάπη τούς ἁγίους του πόδας καί τούς προσκύνησε. «Καί ὅταν αὐτή πρώτη ἐθεώρησε τήν

14 ἀνάστασιν τοῦ Υἱοῦ της! ὤ πόσον εὐφράνθη, ὅταν πλησιάζουσα εἰς τόν ἀγαπητόν της Ἰησοῦν ἔπιασε μέ ἄκραν εὐλάβειαν καί ἀγάπην τούς ἁγίους του πόδας καί τούς ἐπροσκύνησε! Καί ὅταν εἶδε γεμάτα ἀπό θεῖον φῶς καί ἀπό τῆς ἀναστάσεως τά μέλη τοῦ γλυκυτάτου της Υἱοῦ, τά ὁποῖα πρό ὀλίγου ἦσαν καταξεσχισμένα, ὅλα ἄτιμα καί ἀνείδεα! Μάλιστα δέ ἐξαιρέτως πόσον ἐχάρη, ὅταν ἤκουσεν ἀπό τό θεῖον σῶμα τοῦ Υἱοῦ της τόν χαροποιόν ἐκεῖνον λόγον ὅπου τῆς εἶπε τό χαῖρε. Μολονότι καί ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἀναφέρει, ὅτι ἦτο μαζί της καί ἡ Μαγδαληνή Μαρία καί ἔπιασε καί αὐτή τούς πόδας τοῦ Κυρίου καί τό χαῖρε καί αὐτή ἤκουσε, μέ σκοπόν διά νά μή ἀμφιβάλλεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Κυρίου μαρτυρουμένη ἀπό μόνην τήν θείαν μητέρα του διά τήν φυσική οἰκειότητα» Μαρία Μαγδαληνή Ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή, ἡ ὁποία εἶχε ἰδιαίτερους λόγους νά ἀκολουθεῖ τόν Κύριο, διότι μέ τόν τρόπο αὐτό ἐξέφρασε τά εὐγνώμονα αἰσθήματά της, ἐπειδή μέ τή θεία ἐξουσία του τήν εἶχε λυτρώσει ἀπό τήν τυραννία τῶν πονηρῶν πνευμάτων 10. Σύμφωνα μέ τούς Θεοφύλακτο Βουλγαρίας καί Εὐθύμιο Ζιγαβηνό ὁ Χριστός τήν ἀπήλλαξεν ἀπό ἑπτά 11 δαιμόνια πού καταδυνάστευαν τή ζωή της. Ἡ ἐπωνομασία της «Μαγδαληνή» ὀφείλεται προφανῶς εἰς τό ὄνομα τοῦ τόπου γεννήσεώς της, τῶν Μαγδάλων δηλαδή, κειμένου στή Γαλιλαία, κοντά στήν Τιβεριάδα 12. Μαζί μέ τήν Παναγία Μητέρα ἐπισκέπτεται τόν τάφο τοῦ Κυρίου. Ἐκεῖ ἀκούει τό χαρούμενο μήνυμα τῆς ἐγέρσεως τοῦ Χριστοῦ ἀπό τό στόμα τοῦ ἀρχάγγελου Γαβριήλ. Ἀμέσως μεταφέρει αὐτό στούς Ἀποστόλους Πέτρο καί Ἰωάννη. Ἡ παρουσία τοῦ Ἀγγέλου, καί τά λόγια του «μή φοβεῖσθε», ἔχουν ὡς σκοπό νά ἐμψυχώσουν τίς δύο μυροφόρες γυναῖκες, ὥστε νά δεχθοῦν στή συνέχεια μέ πραότητα τό ἐλπιδοφόρο μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως καί νά τό μεταδώσουν στήν ἀπελπισμένη ἀνθρωπότητα 13. Μετά τό χαρμόσυνο ἄγγελμα «Χριστός Ἀνέστη» ἡ Μαρία Μαγδαληνή ἐπιστρέφει καί κάθεται ἐπί τοῦ τάφου, ὅπου ἐμφανίζεται ὁ Ἀναστάς Κύριος. Τότε ἐκείνη τρέχει νά ἀσπαστεῖ τά πόδια του, νομίζοντας ὅτι ὁ Χριστός συνεχίζει τό ἐπίγειο ἔργο του. Τά λόγια του «μή μοῦ ἅπτου, πορεύου δέ πρός τούς ἀδελφούς μου καί εἰπέ αὐτοῖς, ἀναβαίνω πρός τόν πατέρα μου καί πατέρα ἡμῶν καί Θεόν μου καί Θεόν ἡμῶν» 14, ἀνακόπτουν τήν ὁρμή τῆς Μαρίας καί δημιουργοῦν στή σκέψη της ἕνα βαθύτερο προβληματισμό. Κατά τόν Εὐθύμιο Ζιγαβηνό ὁ Χριστός ἀκόμα καί τήν ὥρα ἐκείνη διδάσκει μέ τόν τρόπο του τή Μαρία. «Ὥρμησε γάρ ἅψασθαι τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὡς εἰώθει. Κωλύει δέ αὐτήν προσφέρεσθαι αὐτῷ

15 τοῦ λοιποῦ, καθώς τό πρότερον, θειοτέρας ἤδη τῆς σαρκός αὐτοῦ γενομένης Τοῦτο εἶπε δι οὐδέν ἕτερον, ὡς ὁ Χρυσόστομος φησίν, ἤ μόνον ἵνα γνῷ ὅτι ὑψηλότερός ἐστι καί αἱδεσιμώτερος. Ὁ γάρ μετά τοῦ σώματος σπεύδων ἀναβαίνειν πρός τόν Πατέρα καί Θεόν πρόδηλον ὅτι τό τοῦ σώματος ἐπίκηρον ἀπεβάλετο». 3. Μαρία τοῦ Κλωπᾶ - Μητέρα Ἰακώβου καί Ἰωάννου - Σαλώμη - Ἰωάννα - Σουσάννα Ἡ Μαρία τοῦ Κλωπᾶ εἶναι ἐξαδέλφη 16 τῆς Παναγίας, παιδί τοῦ πατέρα της Ἰωακείμ ἀπό τήν πρώτη του γυναίκα, τήν ὁποία εἶχε λάβει ἐξ αἰτίας τοῦ ἀποθανόντος ἀδελφοῦ του. Κατ ἄλλους ἡ Μαρία τοῦ Κλωπᾶ εἶναι σύζυγος 17 τοῦ Κλωπᾶ τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Ἰωσήφ, δηλαδή συννυφάδα «ἀδελφή» τῆς Παρθένου Μαρίας, γιατί κατά τήν Ἰουδαϊκή παράδοση, οἱ γυναῖκες τῶν ἀδελφῶν, ὀνομάζονται ἀδελφές. Ἡ μητέρα τῶν μαθητῶν Ἰακώβου καί Ἰωάννου 18 υἱῶν Ζεβεδαίου, ἦταν πιστή ἀκόλουθος τοῦ Κυρίου, γιατί φανταζόταν αὐτόν ὡς ἕνα πολιτικό ἄρχοντα, ὁ ὁποῖος θά ἐλευθέρωνε τούς ὁμοεθνεῖς της ἀπό τή Ρωμαϊκή δουλεία καί θά ἔδινε στά παιδιά της ἐπίγειες ἐξουσίες. Ἡ Σαλώμη 19 ἦταν ἡ κόρη τοῦ Ἰωσήφ τοῦ μνήστορος ἀπό τήν πρώτη τοῦ γυναίκα. Ἡ Ἰωάννα 20 ἦταν σύζυγος τοῦ Χουζᾶ, ἐπιτρόπου τοῦ βασιλέως Ἀντίπα. Ἡ Σουσάννα 21 εἶναι ἡ ἕβδομη καί τελευταία ἐπώνυμη μυροφόρα γιά τήν ὁποία δέν ἔχουμε στή διάθεσή μας περισσότερα στοιχεῖα. Κατά τόν μελιστάλακτο ρήτορα Ἰωάννη Χρυσόστομο τό γυναικεῖο γένος διακρίνεται γιά τή λεπτότητα 22 τῶν αἰσθημάτων του καί τόν πλοῦτον τοῦ ψυχικοῦ του κόσμου. Τά αἰσθήματα τῶν μυροφόρων γυναικῶν εἶναι πηγαῖα καί ἐκδηλώνονται στίς πιό κρίσιμες στιγμές τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου. Τήν ὥρα κατά τήν ὁποία οἱ μαθητές ἔχουν τρομοκρατηθεῖ ἐξ αἰτίας τῶν γεγονότων τοῦ πάθους, τότε ἐκεῖνες τολμοῦν αὐτό πού ὑπερβαίνει τήν ἀνθρώπινη διάνοια. Τότε ἀκριβῶς πού ἔχει μεσολαβήσει ἡ προδοσία τοῦ Ἰούδα, ἡ ἄρνηση τοῦ Πέτρου, ἡ ἐγκατάλειψη τοῦ Ἰησοῦ στό μῖσος τῶν ἀρχόντων καί στό φανατισμό τοῦ ὄχλου, τότε ἐκεῖνες οἱ ἄσημες γυναῖκες θά δείξουν τή βαθιά πίστη καί τήν περισσή ἀφοσίωσή τους 23. Ἀφοῦ ἀγοράζουν πολύτιμα μύρα ξεκινοῦν ὄρθρου βαθέος μέ προορισμό τόν Πανάγιο Τάφο καί μέ σκοπό νά μυρώσουν, νά ἀλείψουν τό σῶμα τοῦ εὐεργέτου τους. Τήν τολμηρά ἐνέργεια αὐτή ἐπαινεῖ ὁ Ἱερός Χρυσόστομος λέγοντας. «Εἶδες γυναικῶν ἀνδρείαν; εἶδες φιλοστοργίαν; εἶδες μεγαλοψυχίαν τήν ἐν τοῖς χρήμασι, τήν μέχρι θανάτου; Μιμησώμεθα τάς γυναῖκας οἱ ἄνδρες» 24. Καί ὁ ὑμνογράφος θά ὑπογραμμίσει «Τά μῦρα τῆς ταφῆς σου, αἱ γυναῖκες κομίσασαι, λαθραίως πρός τό μνῆμα παρεγέγοντο ὄρθριαι, τῶν Ἰουδαίων δειλιῶσαι τήν

16 αὐθάδειαν, καί στρατιωτῶν προορῶσαι τήν ἀσφάλειαν, ἀλλά φύσις ἀσθενής τήν ἀνδρείαν ἐνίκησεν, ὅτι γνώμη συμπαθής τῷ Θεῷ εὐηρέστησε» 25. Καθώς οἱ μυροφόρες πλησιάζουν στόν τάφο «ἔλεγον πρός ἑαυτάς, τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τόν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου» 26. Πρός μεγάλη τους ἔκπληξη ὁ λίθος ἔχει ἀποκυλισθεῖ καί ἄγγελος ἀναγγέλει σ αὐτές τήν ἔνδοξη Ἀνάσταση. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἀναφορά τοῦ ὑμνογράφου στό Πεντηκοστάριο. «Γέγονε δέ μηνυτής τῶν ἀγνοουσῶν γυναικῶν, ἐξαστράπτων Ἄγγελος, καί φάσκων πρός αὐτάς. Τί μετά θρήνων ζητεῖτε τόν ζῶντα, καί ζωοποιήσαντα τό γένος τῶν βροτῶν; ἐξηγέρθη Χριστός ὁ Θεός ἡμῶν, ἐκ νεκρῶν ὡς παντοδύναμος, παρέχων πᾶσιν ἡμῖν ἀφθαρσίαν καί ζωήν, φωτισμόν καί τό μέγα ἔλεος» 27. Κατόπιν τούτων κατανοοῦμε ὅτι τό περιφρονημένο γυναικεῖο φῦλο στά πρόσωπα τῶν μυροφόρων γυναικῶν, τιμᾶται ἀφάνταστα ἀπό τόν Ἀναστάντα καί ἀξιώνονται ἐκεῖνες οἱ ταπεινές γυναῖκες νά γίνουν οἱ πρώτοι διαπρύσιοι κήρυκες 28 τῆς ἀναστάσεως, οἱ πρῶτοι ἀγγελιοφόροι τῆς καταργήσεως τῆς βασιλείας τοῦ Ἅδου, οἱ αὐτόπτες μάρτυρες τοῦ κενοῦ μνημείου, οἱ πρόδρομοι 29 τῶν μετέπειτα ἁγίων γυναικῶν, οἱ ὁποῖες θά συρθοῦν στά ἱπποδρόμια, στά θέατρα τῶν Ἐθνικῶν, γιά νά στολίσουν τό μέτωπό τους μέ τό ἀμάραντο στεφάνι τῆς νίκης τοῦ μαρτυρίου. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ μυροφόρες γυναῖκες «εἶναι οἱ ἡρωΐδες τῆς ἀγάπης, μάρτυρες αὐτόπτες καί αὐτήκοοι τοῦ μοναδικοῦ γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως καί Ἀναστημένου Χριστοῦ. Στίς ἡρωϊκές μορφές τῶν Μυροφόρων ὁ κόσμος τῶν γυναικῶν παίρνει τή μεγαλύτερη καί ὡραιότερη καταξίωση στό χῶρο τῆς θρησκείας καί τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Πέφτει ὁ μῦθος γιά τήν δῆθεν ἀδυναμία τοῦ γυναικείου κόσμου, τά δέ φεμινιστικά κινήματα ὁλοκληρώνονται καί νοηματίζονται στίς μορφές τῶν Μ υ ρ ο φ ό ρ ω ν Εἶναι οἱ ἀναμμένες καρδιές, οἱ ἡρωϊκές θεοκίνητες ὑπάρξεις, οἱ εὐαγγελίστριες, οἱ γεμάτες στοργή, θυσία, πίστη, ἐλπίδα, ἀγάπη, διακονία, ἡρωϊσμό, ἀφοσίωση, εὐσέβεια, οἱ μαχητικές καί ἀσυμβίβαστες Ἡ ἐποχή μας ἀνήσυχη καί ταραγμένη, ὑλοκρατούμενη καί ὑλόμορφη, κάτω ἀπό μιά παγκόσμια ἀπειλή βίας καί ἀναρχίας, πολέμου καί κοσμογονικῶν μεταβολῶν, ἀπαιτεῖ ἡ γυναίκα νά σταθεῖ στό ὕψος τῶν ἡρωΐδων γυναικῶν τῆς ἱστορίας καί τῆς Ὀρθοδοξίας 30. Κατόπιν τούτων νομίζουμε ὅτι εἶναι πασιφανές, ὅτι στήν ἐποχή μας χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος νά λειτουργεῖ περισσότερο βιωματικά, ἐμπειρικά, ἀγαπητικά καί λιγότερο λογικά. Αὐτό δέν σημαίνει ἀπόρριψη τῆς λογικῆς, ἀλλά προβολή

17 τῆς πίστεως καί τοῦ πλησίον. Πάντων μέτρο ὀφείλουμε νά ἔχουμε τά πρόσωπα τῶν Ἁγίων καί ἐν προκειμένω, τῶν Ἁγίων Μυροφόρων γυναικῶν καί ὑπεράνω ὅλων τό Θεάνθρωπο, βάσει τοῦ ὁποίου ἡ ζωή μας θά νοηματοδοτεῖται, θά ἀνασταίνεται καί θά μυρίζει αἰωνιότητα. ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Φίλη Λ., «Μυροφόροι», Θ.Η.Ε. 9, Ματθ. 27, Μάρκ. 15, Λουκ. 23, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 88, 2, PG 58, 777. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Τῇ Κυριακῇ τῶν Μυροφόρων Ὁμιλ. 18, PG 151, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 88, 2, PG 58, Μάρκ. 15, 41, Ματθ. 21, 1. 27, Ἰωάν. 19, Γρηγορίου Παλαμᾶ, Τῇ Κυριακῇ, ἔνθ. ἀνωτ Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Πνευματικά Γυμνάσματα, Μελέτη ΛΒ, ἔκδ. Β, Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 1971, σσ Αὐτόθι. 10. Λουκ. 8, 2. Μάρκ. 15, 41, , 9. Ματθ. 27, 55. Ἰωάν. 19, 26. Τρεμπέλα Π., «Μαρία Μαγδαληνή», ΜΕΕ 16, Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ἑρμηνεία εἰς τό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιον, PG 123, 677C. Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς το κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιον PG 129, 848B. 12. Πολάκη Π., Συζητήσεις περί τό ἀλάβαστρον τοῦ μύρου, Ἀλεξάνδρεια 1932, σσ. 8-9, 12, 29. Βλ. καί Κουντουριώτου Σ. 13. Ἱερά γεωγραφία ἤ γεωγραφία τῆς Παλαιστίνης, ἔκδ. Φέσκου, Ἀθῆναι 1949, σ Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 89, 2, PG 58, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ἰωάννην Ὁμιλ. 86, 1, PG 59, 468. Βλ. καί Μάρκ. 16,9. Ἰωάν. 20, Γρηγορίου Παλαμᾶ, Τῇ Κυριακῇ τῶν Μυροφόρων Ὁμιλ. 18, PG 151, 240. Μηναῖον Ἰουλίου, Συναξάριον Ὄρθρου ΚΒ, Ἀθήνα 1967, σ. 57. Πρβλ. καί Σάκκου Σ., Ἡ ἔρευνα τῆς Γραφῆς, Θεσσαλονίκη 1969, σσ Ἀμβροσίου Ἀ., «Ὁ Ἰησοῦς ἐμφανίζεται στή Μαγδαληνή Μαρία», Πάνταινος 35 (1943) Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον PG 129, αμασκηνοῦ Στουδίτου, Θησαυρός αμασκηνοῦ, Εἰς τήν Κυριακή τῶν Μυροφόρων Λόγ., 29, Θεσ/νίκη 1971, σσ καί Τρεμπέλα Π., «Μαρία Κλωπᾶ», ΜΕΕ 16, Ἰωάν. 19, 26. Σιώτου Μ., Τό πρόβλημα τῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἰησοῦ, Ἀθήνα 1956, σ. 76 ἑ. Πρβλ. καί Π.Α.Τ. «Μαρία ἡ τοῦ Κλωπᾶ», Θ.Η.Ε. 8, Ματθ. 20, , Μάρκ. 15, , 1. αμασκηνοῦ Στουδίτου, Θησαυρός, ἔνθ. ἀνωτ. σ Βλ. καί Ε.Γ.Π. «Σαλώμη», ΜΕΕ 21, Λουκ. 8, 3. Σφακιανοῦ Α., «Αἱ γυναῖκες τῆς Καινῆς ιαθήκης», Πάνταινος 9 (1937) Λουκ. 8, 3. Βλ. καί Ε.Γ.Π. «Σουσάννα», ΜΕΕ 22, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ἰωάννην Ὁμιλ. 86, 1, PG 59, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 88, 3, PG 58, 778. Βλ. καί Ἰωάννου αμασκηνοῦ, Ὁμιλ. εἰς τό Ἅγιον Σάββατον 33, PG 99, 636. Πρβλ. καί ιονυσίου Μ., «Τά εὐγενῆ αἰσθήματα τῶν Μυροφόρων πρός τόν Σωτήρα», Πάνταινος 32 (1940) 293. Νικολάου Μ., «Αἱ Μυροφόροι», Πάνταινος 26 (1934) Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 88, 3, PG 58, 778, Πρβλ. καί Καραντώνη Ἀ., «Γυναῖκες τοῦ Εὐαγγελίου» Ἐφημέριος 8 (1979) 335. Μαρκουλάκη Ἀ., «Γυναῖκες Μυροφόρες», Ἀναγέννηση 30 (1991) Μπουρνέλη Ἀ., «Γυναῖκες πρῶτοι κήρυκες τῆς Ἀναστάσεως», Λυχνάρι 5 (1991) Πεντηκοστάριον, Κυριακή Μυροφόρων, ἔκδ. Φῶς Ἀθήνα 1934, σ Μάρκ. 16, 3. Ἀθανασίου Μ., «Αἱ μυροφόραι γυναῖκες», Πάνταινος 40 (1948) Πεντηκοστάριον, ἔνθ. ἀνωτ. σ Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον Ὁμιλ. 89, 2, PG 784. Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τήν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Λογ. 2, 10, PG 52, 783. Μακαρίου Χρυσοκεφάλου, Εἰς τάς Ἁγ. Μυροφόρους Γυναῖκας, Λόγ. 9, Θεσσαλονίκη 1989, σσ. 289, 297. Πρβλ. καί Ἠλιάδη Β., «Οἱ μορφές τῶν μυροφόρων βιβλικῶν γυναικῶν», Ἐφημέριος 23 (1964) Γαλανάκη. Ἐ., «Ἡ γυναίκα στή θρησκεία», Ἀναγέννηση 2 (1948) Καμηλάκη Χ., Μελετήματα εὐθύνης, Τόμ. Α, Ρέθυμνο 1997, σσ. 175, 177.

18 Ἰωάννης Καρδίτσης: Ὁ Γεραπετρίτης πλοίαρχος τοῦ Λάμπρου Κατσώνη Δημητρίου Λ. Παπαδάκη, φιλολόγου-τ. Λυκειάρχου Στίς 9 τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ 1787 ἡ αὐτοκράτειρα τῆς Ρωσίας Αἰκατερίνη Β ἡ Μεγάλη κήρυξε τό δεύτερο πόλεμο ἐναντίον τῆς Τουρκίας, ἔχοντας ὡς σύμμαχο της τόν αὐτοκράτορα τῆς Αὐστρίας Ἰωσήφ Β. Ἡ Μεγάλη Αἰκατερίνη διακήρυττε ὅτι σκεπτόταν νά διαλύσει τήν τουρκική αὐτοκρατορία καί νά ἀνασυστήσει τή βυζαντινή μέ αὐτοκράτορα τόν ἐγγονό της Κωνσταντίνο. Μάλιστα λίγους μῆνες ἀργότερα, στίς 17 τοῦ Φεβρουαρίου τοῦ 1788, ἡ αὐτοκράτειρα μέ ἔντυπη προκήρυξή της πρός τούς Ἕλληνες τόνιζε: «ὁπλισθῆτε ὁμοψύχως, ἵνα ἀνασταθῇ ἡ καταβεβλημένη ὑμῶν τύχη. Αἱ γάρ ναυτικαί ἡμῶν δυνάμεις παραγίγνονται ὑμῖν εἰς τοῦτο συνεργῆσαι». (Εἰκ. 1). Τήν ἐποχή αὐτή στήν καρδιά τῶν Ἑλλήνων ὑπῆρχε πικρία καί δυσπιστία πρός τούς ὁμόθρησκούς τους Ρώσους. Καί ἦταν τοῦτο φυσικό. Οἱ πομπώδεις διακηρύξεις καί ὑποσχέσεις τῆς Αἰκατερίνης Β, τίς παραμονές τοῦ πρῶτου ρωσοτουρκικοῦ πολέμου ( ), διαψεύστηκαν οἰκτρά. Πιό συγκεκριμένα: Ἡ Πελοπόννησος, ἡ Στερεά Ἑλλάδα καί κατά ἕνα μέρος ἡ Θεσσαλία, ἡ Κρήτη, τά νησιά τοῦ Αἰγαίου καί τοῦ Ἰονίου Πελάγους, ἔπειτα ἀπό τήν ὑπόσχεση τῆς Αἰκατερίνης γιά ἐθνική καί πολιτική ἐλευθερία, ξεσηκώθηκαν ἐναντίον τῶν Τούρκων μέ τήν ἐμφάνιση τοῦ ρωσικοῦ στόλου. Ὅμως οἱ Ρώσοι, ὅταν, δίχως σχέδιο καί ὀργάνωση, συντρίφτηκαν ἀπό τούς Τούρκους τοῦ Μοριᾶ ἐγκατέλειψαν τούς Ἕλληνες στήν τύχη τους καί ἀπέπλευσαν. Τό κίνημα τῆς Πελοποννήσου πνίγηκε στό αἷμα καί τά ἀλβανικά στίφη πού κατέβηκαν πρός τά νότια ἔκαμαν φοβερές καταστροφές καί σφαγές χριστιανῶν στήν Ἤπειρο, τή Θεσσαλία καί τή Στερεά Ἑλλάδα. Ἔτσι τώρα οἱ Ἕλληνες, μολονότι οἱ χορδές της ἐθνικῆς εὐαισθησίας τους δονήθηκαν μέ τήν ἔκρηξη τοῦ ρωσοαυστριακοῦ κατά τῆς Τουρκίας πολέμου καί μέ τίς διακηρύξεις τῆς τσαρίνας, δέν ἐξεγέρθησαν. Ὅμως στό προσκλητήριο τῆς τσαρίνας ἔσπευσε νά ἀνταποκριθεῖ ὁ Λάμπρος Κατσώνης, Ἕλληνας λοχαγός στήν ὑπηρεσία τῆς Ρωσίας (Εἰκ. 2). Ἀπό τήν Τεργέστη μέ μικρό στόλο, πού εἶχε ἑτοιμάσει ἡ ἐκεῖ ἑλληνική κοινότητα μέ δικές της δαπάνες, ἀπέπλευσε γιά τό Αἰγαῖο. Στό στόλο του μέ ἄδεια τῆς τσαρίνας ὕψωσε τή ρωσική σημαία. Σέ μία κορβέττα του τῶν 28 κανονιῶν, πού ἦταν ἀμερικάνικης κατασκευῆς, ἔδωσε τό ὄνομα πού ἔδιναν οἱ Ἕλληνες τότε στήν Αἰκατερίνη Β, «Ἀθηνά τῆς Ἄρκτου» (Εἰκ. 3). Τό σχέδιο τοῦ Λάμπρου Κατσώνη ἦταν ἔξυπνο καί παράτολμο. Συγκεκριμένα: Ὁ Λάμπρος πίστευε ὅτι ἡ τύχη τῆς Ἑλλάδας ἐξαρτιόταν ἀπό τήν ἔκβαση τοῦ δεύτερου ρωσοτουρκικοῦ πο- (Εἰκ. ). Αἰκατερίνη ἡ Β. (Εἰκ. ). Λάμπρος Κατσώνης.

19 λέμου. Πίστευε ἀκόμα ὅτι ὁ πόλεμος αὐτός θά κρινόταν κατά τή σύρραξη τῶν στόλων τοῦ σουλτάνου καί τῆς τσαρίνας στόν Εὔξεινο Πόντο. Γνώριζε ὅτι ἡ ρωσική ναυτική μοίρα τῆς Βαλτικῆς ἐπρόκειτο νά κατεβεῖ στό Αἰγαῖο, γιά νά κτυπήσει ἀπό τά νῶτα τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία. Ἀντιλαμβανόταν ὅμως ὅτι αὐτή ἡ μοίρα θά ἀργοῦσε νά φτάσει στό Αἰγαῖο. Ἔπρεπε λοιπόν νά φτάσει αὐτός στό Αἰγαῖο. Ἔπρεπε μέ τή ναυτική του δράση νά ὑποχρεώσει τήν Τουρκία νά ἀποστείλει ἐναντίον του ἰσχυρή ναυτική μοίρα. Ἔτσι θά χώριζε τίς ναυτικές δυνάμεις τῆς Τουρκίας καί θά εὐκόλυνε τούς Ρώσους στόν Εὔξεινο Πόντο. Ἔφτασε πράγματι στό Αἰγαῖο καί ἀμέσως ἄρχισε τίς ἐπιδρομές. Μέ τη σύλληψη τουρκικῶν πλοίων αὔξησε τό στόλο του σέ 16 πλοῖα καί ἔγινε ὁ φόβος καί ὁ τρόμος τῶν Τουρκῶν στή Μεσόγειο. Πάνω στά κύματα τοῦ Αἰγαίου ἔγραφε νέα θαυμαστά κατορθώματα τῶν Ἑλλήνων. Ἡ τσαρίνα, ὅταν ἔμαθε τά κατορθώματα τοῦ Κατσώνη, διέταξε νά ὀνομάζεται ἡ μικρή ἁρμάδα του «στόλος τῆς ρωσικῆς αὐτοκρατορίας». Πλοίαρχος τοῦ Λάμπρου Κατσώνη, τοῦ πρόδρομου τῶν Μιαούληδων καί τῶν Κανάρηδων, ἦταν ὁ Ἰωάννης Καρδίτσης. Σέ κάθε ναυμαχία πού ἔκαμε στό Αἰγαῖο ὁ Κατσώνης κυριαρχική ἦταν ἡ παρουσία τοῦ Καρδίτση καί πολύτιμη ἡ συμβολή του. Τά κατορθώματά του εἶναι τόσο ἐκπληκτικά, ὥστε νά μπορεῖ κανείς νά τά θεωρήσει κατασκευάσματα τοῦ θρύλου ἤ μίας εὔκολης πατριωτικῆς μυθοπλασίας. Ὅμως, δυστυχῶς, ἡ μεγάλη αὐτή μορφή εἶναι ἐλάχιστα γνωστή στούς εἰδικούς της νεοελληνικῆς ἱστορίας καί ἐντελῶς ἄγνωστη στό μεγάλο κοινό. Ἄς παρακολουθήσομε τώρα λεπτομερῶς τή ζωή καί τή δράση του Ἰωάννη Καρδίτση ὅπως βγαίνουν ἀπό τά ἀπομνημονεύματά του καί ἀπό τήν ἱστορία. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι στίς σελίδες τῆς ἱστορίας δέν (Εἰκ. ). Ἡ ναυμαχία τοῦ Κατσώνη «Ἀθηνά τῆς Ἄρκτου». ἀναφέρεται τό ὄνομα τοῦ Ἰωάννη Καρδίτση. Χρησιμοποίησα ὡστόσο διάφορα ἱστορικά συγγράμματα, γιά νά ἀναστήσω, ὅσο εἶναι δυνατό, τήν ἐποχή τοῦ Καρδίτση, γιατί, κατά τή γνώμη μου, μόνο ἔτσι ἡ δράση τοῦ ἥρωά μας θά κατανοηθεῖ καί θά ἀποτιμηθεῖ σωστά. Ἀκόμα χρησιμοποίησα ἱστορικά συγγράμματα, γιά νά παρουσιάσω πιό ὁλοκληρωμένα τά ἱστορικά γεγονότα, στά ὁποῖα ὁ ρόλος πού διαδραμάτισε ὁ ἥρωάς μας ἦταν σημαντικός. Ὁ Ἰωάννης Καρδίτσης γεννήθηκε στήν Ἱεράπετρα τῆς Κρήτης (Εἰκ. 4). Ὁ πατέρας του Ν. Κορδίτσης -στά ἀπομνημονεύματα τοῦ γιοῦ ἀναφέρεται μόνο τό ἀρχικό γράμμα τοῦ μικροῦ ὀνόματος τοῦ πατέρα- ἀγαποῦσε μέ πάθος τήν πατρίδα του Ἑλλάδα καί τή Ρωσία. Γι αὐτό ἄφησε τό μεγάλο βαθμό πού εἶχε στό στρατό τῆς Βενετίας καί ἔτρεξε στό Μοριά, γιά νά ἀγωνιστεῖ ὑπό τούς Ὀρλώφ ἐναντίον τῶν Τούρκων, γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας καί γιά τό μεγαλεῖο τῆς Ρωσίας. Καί ἔπεσε μαχόμενος ἡρωικά. Ἡ ὁλόψυχη αὐτή ἀγάπη τοῦ πατέρα πρός τήν Ἑλλάδα καί τή Ρωσία, τό ἀγωνιστικό του φρόνημα καί ὁ ἡρωικός του θάνατος συγκίνησαν καί συγκλόνισαν βαθύτατα τό γιό. Τοῦτα τοῦ διαμόρφωσαν τό χαραχτήρα περήφανο καί φιλελεύθερο καί πάνω ἀπ ὅλα ἀμείλιχτο ἐχθρό του Τούρκου κατακτητῆ. Γιά τή μητέρα του δέ

20 γνωρίζομε τίποτα. Ἀσφαλῶς ὅμως καί αὐτή, μέ τόν τρόπο πού γνωρίζει μόνο ἡ μάνα, θά τοῦ ἐμφύσησε ἀπό τή βρεφική του ἡλικία τό πνεῦμα μίας ἡρωικῆς καί ἐθνικῆς ἀγωγῆς, πού τόν ἔκαμε δυνατό καί ἄξιο ἀγωνιστή τῆς λευτεριᾶς τοῦ ἔθνους του. Ἡ θέση τῆς Ἱεράπετρας -κεῖται στό νοτιοαναολικό μέρος τῆς Κρήτης καί ἁπλώνεται στό ἀγκάλιασμα τοῦ ἀνοιχτοῦ Λιβυκοῦ πελάγους- σφράγισε βαθιά τή ζωή της καί ἔδωσε μία ξεχωριστή νότα στήν ἱστορία της. Πιστεύω πώς ἡ γεωγραφική αὐτή θέση τῆς πόλης ἐπέδρασε καί στό χαραχτήρα τοῦ τέκνου της, τοῦ Ἰωάννη Καρδίτση. Συγκεκριμένα ἔχω τή γνώμη ὅτι αὐτή συντέλεσε στό νά ἐξοικειωθεῖ ὁ Καρδίτσης ἀπό τήν παιδική του ἡλικία μέ τό ὑγρό στοιχεῖο καί νά γίνει ἔτσι τολμηρός, ριψοκίνδυνος, πραγματικός θαλασσόλυκος. Ἔπειτα ἀπ αὐτά, δέν εἶναι καθόλου παράξενο, πού παρέλαβε ἐπάξια ὁ Ἰωάννης Καρδίτσης τη σκυτάλη τοῦ ὡραίου ἀγώνα ἀπό τόν πατέρα του καί ἔγραψε σελίδες δόξας στή θάλασσα. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι δέν μποροῦμε νά δώσομε τά ἐξωτερικά χαραχτηριστικά τοῦ Καρδίτση, μέ τά ὁποῖα θά εἴχαμε πιό ὁλοκληρωμένη τήν εἰκόνα του. υστυχῶς οὔτε στά ἀπομνημονεύματά του ὑπάρχουν σχετικά στοιχεῖα οὔτε φωτογραφία του ἔχει διασωθεῖ. (Εἰκ. ). Ἡ Ἱεράπετρα στίς ἀρχές τοῦ ου αἰώνα, γενέτειρα τοῦ Ἰωάννη Καρδίτση. Μόλις ἔφτασε στό Αἰγαῖο ὁ Λάμπρος Κατσώνης μέ τό μικρό στόλο του, ὁ Ἰωάννης Καρδίτσης ἔσπευσε νά ἀγωνιστεῖ κάτω ἀπό τή σημαία του. Τοῦ πρόσφερε ἀμέσως, γιά ἐνίσχυση τοῦ ἀγώνα του, 3673 ὁλλανδικά δουκάτα. Ἐπειτα, γυρνώντας στά νησιά τοῦ Αἰγαίου, κατόρθωσε μέ φλογερά κηρύγματα νά στρατολογήσει 222 Ἕλληνες ὡς πλήρωμα τοῦ στόλου του. Ὁ Λάμπρος Κατσώνης μέ τή δράση του εἶχε προξενήσει σοβαρές ἀπώλειες στόν τουρκικό στόλο καί εἶχε σταματήσει κάθε κίνηση στά τουρκικά λιμάνια. Τότε ἐξαγριωμένος ὁ σουλτάνος Σελίμ Γ διέταξε τόν ἀρχιναύαρχό του Κιουτσούκ Χουσεΐν νά βρεῖ τό στολίσκο τοῦ Κατσώνη, νά τόν συντρίψει καί νά τοῦ φέρει ζωντανό ἤ νεκρό τόν ἀρχηγό του. Ὁ ἀρχιναύαρχός του ὅμως σέ μία πρώτη ἀπόπειρα ἀπέτυχε. Ἔτσι τόν κάλεσε στήν Κωνσταντινούπολη καί τόν ἐπίπληξε μέ ὀργή. Ἔπειτα ἀπ αὐτό, ὁ ἀρχιναύαρχος Κιουτσούκ Χουσεΐν μέ μεγαλύτερη ἁρμάδα ἀνήχθηκε στό πέλαγος, γιά νά κατατροπώσει, ὅπου τόν ἔβρισκε τόν Κατσώνη. Στίς 17 Μαίου τοῦ 1790, μεταξύ Ἀνδρου καί Εὔβοιας, κοντά στόν Καφηρέα (Κάβο ντ Ὄρο), συνάντησε ὁ Τοῦρκος ἀρχιναύαρχος τό στόλο τοῦ Κατσώνη. εκαεννιά πολεμικά ἀποτελοῦσαν τήν τουρκική ἁρμάδα. Μόνο 9 πλοῖα μάχης ἀποτελοῦσαν τό στόλο τοῦ Κατσώνη. Καί ἦταν τά ὀθωμανικά πλοῖα θαλάσσιος Γολιάθ μπροστά στά ἑλληνικά καταδρομικά. Ὁ Κατσώνης ὅμως δέν πτοήθηκε ἀπό τίς ὑπέρτερες δυνάμεις τοῦ ἐχθροῦ. Εἶχε ἐμπιστοσύνη στούς Λαμπρινούς του - ἔτσι ὀνομάζονταν οἱ ἄντρες πού πολεμοῦσαν ὑπό τίς διαταγές τοῦ Βοιωτοῦ καταδρομέα. Ἡ ναυμαχία ἄρχισε στίς 2 τό ἀπόγευμα. Καί οἱ Ἕλληνες καί οἱ Τοῦρκοι πολε-