Franz Peter Schubert

Transcript

1 Franz Peter Schubert

2 Νέα δεδομένα στο χώρο της μουσικής Αιιαγή ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε- Από παηξσλίεο θαη παξαγγειίεο ζην ειεύζεξν επάγγεικα Ο Beethoven σο είδσιν γηα άιινπο κνπζηθόο έξγα γηα λα εθπιεξώζνπλ κηα πξνζσπηθή επηζπκία παξά κηα παξαγγειία ειεύζεξνο ζπλζέηεο Πεξηνδεύνληεο κνπζηθνί, δηδαζθαιία καζεκάησλ δηεπζπληέο νξρήζηξαο ειάρηζηνη είραλ πινύζηνο πξνζηάηεο Οη πεξηζζόηεξνη ζπλζέηεο θπξίσο από ηε κεζαία ηάμε θαη γαινπρεκέλνη κέζα ζε κνπζηθό νηθνγελεηαθό πεξηβάιινλ. Γεκόζηεο ζπλαπιίεο παξαθνινύζεζε ζπλαπιηώλ κε ζπλδξνκή Απνδνρή από ην θνηλό London Philharmonic Society (1813) Société des Concerts du Conservatoire 1828 Vienna Philharmonische Konzerte 1842 Εήηεζε γηα κνπζηθή ζε ηδησηηθνύο ρώξνπο θπξίσο κε πηάλν πνιιά έξγα ζε δηαζθεπέο Ζ αθξόαζε εθηόο από ην ςπραγσγηθό ηεο ξόιν απνθηά εθπαηδεπηηθό ραξαθηήξα ελώ ζπκβάιεη παξάιιεια ζηελ ελ γέλεη θαιιηέξγεηα ηεο θνπιηνύξαο - Νέα πξνζέγγηζε ηνπ αθξναηεξίνπ ζηε κνπζηθή: Έλα κνπζηθό έξγν σο θνξέαο λνήκαηνο πξέπεη λα παίδεηαη νιόθιεξν ζαλ κηα απηόλνκε νιόηεηα θαη όρη απνζπαζκαηηθά Δθηέιεζε Καηά ην 1 ν κηζό ηνπ 19 νπ αηώλα ίδξπζε σδείσλ Αλάδεημε ηεο δεμηνηερλίαο π.ρ. List Paganini Έξγα γηα ην θνηλό ηεο κεζαίαο αζηηθήο ηάμεο πιεζπζκηαθή αύμεζε ιόγσ ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο Μνπζηθή ηππνγξαθία (Breitkopf Λεηςία 1765) Algemeine musikalische Zeitung ην πξώην πεξηνδηθό κνπζηθήο (θξηηηθέο-άξζξα). Κξηηηθή γηα αλαζεώξεζε έξγνπ δπλαηόηεηα επαλεθηέιεζεο

3 Franz Peter Schubert Μέζα ζε 18 ρξόληα, από ην 1810 κέρξη ην 1828, έγξαςε πεξίπνπ 630 Lieder, (ιίληεξ, ξνκαληηθά ηξαγνύδηα), κεινπνηώληαο ηνπο ζηίρνπο πεξηζζόηεξσλ από 100 δηαθνξεηηθώλ πνηεηώλ πκθσλίεο νλάηεο έξγα κνπζηθήο δσκαηίνπ ζξεζθεπηηθά έξγα - Λεηηνπξγία ζε Νην κείδνλα (1816). κεξηθέο όπεξεο

4 Franz Peter Schubert Βηέλλε - Απζηξία Μόιηο 31 ρξόλσλ Μαζήκαηα κε ηνλ παηέξα ηνπ θαη ηνλ Antonio Salieri 1814 έσο δάζθαινο κνπζηθήο 1818 ζύλζεζε θαη κπνέκηθε δσή νπκπεξηηάδεο Ο ζπλζέηεο ηνπ ιηλη - «πξίγθηπαο ηνπ ηξαγνπδηνύ» (Liederfürst). πλζέηεο ηνπ Βαζηιηά ησλ μσηηθώλ (Erlkönig), - γηα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα ήηαλ ην δηαζεκόηεξν έξγν ηνπ

5 Lied - Lieder Πξηλ από ηνλ νύκπεξη Γηόραλ Ρνύληνιθ Σζνύκζηεεγθ, Γηόραλ Φξίληξηρ Ράηραξη Καξι Φξίληξηρ Σζέιηεξ ζπλέζεζαλ Μόηζαξη Μπεηόβελ 1 ν εληαίνο θύθινο ηξαγνπδηώλ An die ferne Geliebte (ηνλ απνκαθξπζκέλε αγαπεκέλε) p. 98 (Απξίιηνο 1816). - Ο Ρόκπεξη νύκαλ ζεσξνύζε όηη ην ιηλη εμειίρζεθε ζεκαληηθά από ηελ επνρή ηνπ Μπεηόβελ θαη ζε απηό κεηά ζπλέβαιε «ε λέα γεξκαληθή ζρνιή πνίεζεο».

6 Lied - Lieder Lieder - Παξάγνληεο γηα ηελ άλζεζή ηνπ ζηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα: νη ξνκαληηθνί θαιιηεξγνύζαλ γεληθά κηθξώλ δηαζηάζεσλ κνξθέο (ε ηδέα κηαο ζύλζεζεο 4 ιεπηώλ σο αξηζηνπξγήκαηνο ήηαλ άγλσζηε θαηά ηε επνρή ηνπ κπαξόθ θαη ηεο θιαζηθήο επνρήο) Ζ εύξσζηνο κεζαία ηάμε θαη νη επξύηαηα δηαδεδνκέλεο θαη' νίθνλ κνπζηθέο εθδειώζεηο λέα ερεηηθά δεδνκέλα θαη ηερληθέο δπλαηόηεηεο ζην πηάλν. Πξηλ από ηνλ νύκπεξη, ε κεισδία θαη ε ζπλνδεία ησλ ηξαγνπδηώλ ήηαλ εληειώο απιέο, θαη έλα ηξαγνπδηζηήο ή ηξαγνπδίζηξηα ζπρλά ζπλόδεπαλ ζην πηάλν ηνλ εαπηό ηνπο. Οη βειηηώζεηο ζηνλ ηξόπν θαηαζθεπήο ηνπ πηάλνπ εμππεξέηεζαλ ηδαληθά ηνπο εξκελεπηηθνύο ζθνπνύο ηνπ νύκπεξη: γηα πξώηε θνξά ήηαλ δπλαηόλ λα γξαθηνύλ κέξε γηα πηάλν πνπ ήηαλ ζπλαξπαζηηθά, ραξαθηεξίδνληαλ από πξσηνθαλή έληαζε, εμαηξεηηθή δπζθνιία θαη ηδηαίηεξε δύλακε.

7 Lied - Lieder Έλα ζύλνιν ηξαγνπδηώλ σο κηα νιόηεηα όκνηαο ζπιινγηζηηθήο θαη κνπζηθνύ ζηπι Σν πνηεηηθό πεξηερόκελν έρεη ζρέζε κε κηα ζεηξά γεγνλόησλ ή εληππώζεσλ ή ςπρνινγηθώλ δηαζέζεσλ Κνηλό ζέκα, ζπλεπώο όρη θαη αλάγθε κόλν ελόο πνηεηή Ζ κνπζηθή ηνπ lied αληαλαθιά ηελ εμσηεξηθή ζηξνθηθή δνκή θαη ηελ εζσηεξηθή (ηδέα) θόξκα ηνπ πνηήκαηνο ηξνθηθή θόξκα κε εληαία αλάπηπμε θαη αξκνληθό ρξσκαηηζκό πνπ ππνγξακκίδεη ηελ πνηεηηθή ππόζηαζε ηνπ Lied. Ζ πηαληζηηθή ζπλνδεία αλαδεηθλύεη ηε δηάζεζε ή ηελ αηκόζθαηξα ησλ ηδεώλ ελώ ε θσλή ηνλίδεη ην ιόγν θαη ηηο εηθόλεο

8 Lied - Lieder Γεγνλόηα θαη αληηθείκελα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο σο κεηαθνξέο ησλ ςπρηθώλ θαηαζηάζεσλ. Perpetuum mobile - Moto Perpetuo Αέλαε δηαξθήο θίλεζε Δίδνο ηνθάηαο ζε γξήγνξε θαη ζύληνκε κνξθή κε λόηεο ίδηαο αμίαο Ο αξγαιεηόο ζηε Μαξγαξίηα Ο θαιπαζκόο κέζα ζηε ζύειια ζηνλ Βαζηιηά ησλ μσηηθώλ Ζ ζπλνδεία ζην πηάλνπ ζε κνξθή moto perpetuo, κηα αλειέεηε επίθιεζε γεκάηε ηαξαρή θαη αλεζπρία. Με ηνλ ηξόπν απηόλ δελ εθθξάδνληαη κόλν ε απιή πεξηγξαθηθή κνπζηθή απεηθόληζε ηνπ ξεαιηζηηθνύ ζηνηρείνπ ζην πνίεκα, αιιά απνδίδεηαη θαη ε αηκόζθαηξα πνπ θπξηαξρεί ζην ινγνηερληθό θείκελν. Μηα ηδηόκνξθε αιρεκεία ζαγελεπηηθνύ ιπξηζκνύ, ζπγθηλεηηθήο απαγγειίαο, αξκνληθήο εθεπξεηηθόηεηαο, κηα πξαγκαηηθή ζπλεξγαζία θσλήο θαη πηάλνπ θαη ςπρνινγηθή δηείζδπζε ζηα θείκελα πνπ ιεηηνπξγνύλ δηαθνξεηηθά ζε θάζε ηξαγνύδη ήδε από ηελ επνρή πνπ ήηαλ 17 εηώλ, θαη απιώο απέθηεζαλ κεγαιύηεξε νπζία θαηά ηε δηάξθεηα ησλ επόκελσλ 14 εηώλ. Από ηα ιόγηα ηνπ πνηήκαηνο πξνθύπηεη ε κεισδία ν ζθνπόο. Ζ αξκνλία θαη νη κεηαηξνπίεο δηακνξθώλνληαη από ηα πεξηγξάκκαηα ηεο κεισδίαο. Αιιά νη εμσηεξηθέο ιεπηνκέξεηεο ηεο ζθελήο ηνπ πνηεηή - θπζηθνύ, νηθηαθνύ ή κπζηθνύ ζθεληθνύ δεκηνπξγνύλ εθπιεθηηθά γξαθηθέο εηθόλεο ζηε ζπλνδεία.

9 Franz Peter Schubert ηα πξώηκα αξηζηνπξγήκαηα ηνπ, εκπλεύζηεθε από ηελ πνίεζε ηνπ Γθαίηε. Σν πξώην αξηζηνύξγεκα ηνπ, ε Μαξγαξίηα ζηνλ αξγαιεηό (Gretchen am Spinnrade) ζηηο 18 Οθησβξίνπ 1814 ζεσξείηαη από πνιινύο κνπζηθνιόγνπο σο η ημερομηνία γέννηζης ηοσ Γερμανικού lied (ζηξνθηθό ηξαγνύδη) αθνύ είρε ήδε γξάςεη άιια 29. Φόξκα ξεθξέλ (ΑΒΑΓΑΓΑ) κε δηαδνρηθέο κεηαηξνπηθέο αιπζίδεο, θόξκα ζηξνθηθήο παξαιιαγήο Από ην 1817 ν βαζηθόο εξκελεπηήο ησλ lieder ήηαλ ν βαξύηνλνο Johann Michael Vogl

10 Erlkönig Ο Franz Schubert ζπλέζεζε ην Lied "Erlkönig" γηα ζόιν θσλή θαη πηάλν ην 1815, από ην πνίεκα ηνπ Goethe. Ο Schubert αλαζεώξεζε ην ηξαγνύδη ηξεηο θνξέο πξηλ δεκνζηεύζεη ηελ ηέηαξηε ηνπ έθδνζε ην 1821 σο pus 1. Σν ηξαγνύδη παξνπζηάζηεθε γηα πξώηε θνξά ζε ζπλαπιία ηελ 1ε Γεθεκβξίνπ 1820 ζε ηδησηηθή ζπγθέληξσζε ζηε Βηέλλε θαη δεκόζηα ζηηο 7 Μαξηίνπ 1821 ζην ζέαηξν ηεο Βηέλλεο ζην ζέαηξν Kärntnertor. Οη ηέζζεξηο ραξαθηήξεο ζην ηξαγνύδη - ν αθεγεηήο, ν παηέξαο, ν γηνο θαη ν βαζηιηάο ησλ μσηηθώλ Erlking - ηξαγνπδηνύληαη από έλαλ κόλν ηξαγνπδηζηή. Ο Schubert έβαιε θάζε ραξαθηήξα ζε δηαθνξεηηθό θσλεηηθό εύξνο θαη ν θαζέλαο έρεη ηηο δηθέο ηνπ ξπζκηθέο απνρξώζεηο. Δπηπιένλ, νη πεξηζζόηεξνη ηξαγνπδηζηέο πξνζπαζνύλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηαθνξεηηθό θσλεηηθό ρξσκαηηζκό γηα θάζε κέξνο. 1. Ο Αθεγεηήο βξίζθεηαη ζηε κεζαία πεξηνρή θαη αξρίδεη ζε ειάζζνλα ηξόπν 2. Ο Παηέξαο βξίζθεηαη ζηε ρακειή πεξηνρή θαη ηξαγνπδάεη ηόζν ζε ειάζζνλα όζν θαη ζε κείδνλα ηξόπν. 3. Ο Τηόο βξίζθεηαη ζε έλα πςειόηεξν εύξνο, επίζεο ζε ειάζζνλα. 4. Ζ θσλεηηθή γξακκή ηνπ Erlking, ζε κείδνλα, παξέρεη ην κόλν δηάιεηκκα από ηηο ηξηάδεο ηνπ ostinato κπάζνπ ζην ζπλνδεία κέρξη ην ζάλαην ηνπ παηδηνύ Σν "Erlkönig" έρεη κεηαγξαθεί : γηα ζόιν πηάλν από ηνλ Franz Liszt. γηα ζόιν θσλή θαη νξρήζηξα από ηνλ Hector Berlioz. γηα ζόιν βηνιί από ηνλ Heinrich Wilhelm Ernst.

11 Lied - Lieder Nicolai Gedda sings "Nacht und Träume" by Schubert Fritz Wunderlich; "Ständchen"; Franz Schubert: An Die Musik

12 Lied - Lieder Ζ ηειεπηαία πεξίνδνο 2 θύθινη ηξαγνπδηώλ ζε πνίεζε; Wilhelm Müller Ωξαία κπισλνύ Die schöne müllerin (1823) Υεηκσληάηηθν ηαμίδη Witerreise (1827) Ζ πηαληζηηθή ζπλνδεία αλαδεηθλύεη ηε δηάζεζε ή ηελ αηκόζθαηξα ησλ ηδεώλ ελώ ε θσλή ηνλίδεη ην ιόγν θαη ηηο εηθόλεο Der Lindenbaum Φιακνπξηά θαηαθύγην εξσηεπκέλσλ πνπ ζπκβνιίδεη ηελ αγλόηεηα, ηελ αγάπε ηελ νκνξθηά ηεο γεξκαληθήο εμνρήο Ο πόζνο ηνπ πεξηπιαλώκελνπ γηα ην ζάλαην κεηαπιαζκέλνο ζε λνζηαιγηθή κλήκε Schwanengesang (κύκνειο άσμα) 1827

13 Schubert ε θείκελν ηνπ Goethe: Gesang der Geister über den Wassern (Σν ηξαγνύδη ησλ πλεπκάησλ πάλσ από ην λεξό) γηα αλδξηθό νθηέην κε ζπλνδεία εγρόξδσλ, D. 714,

14 Όπερεσ 1815 Der vierjährige Posten (Έλαο θξνπξόο γηα ηέζζεξα ρξόληα) Fernando Claudine von Villa Bella Die Freunde von Salamanka (The Friends of Salamanca) 1819 Οπεξέηα: Die Zwillingsbrüder (Σα δίδπκα αδέιθηα)

15 Το κουιντέτο «Η Πέςτροφα» Ζ πέζηξνθα Piano Quintet ζηε Λα κείδνλα, D. 667, Ζ πέζηξνθα Σν θνπηληέην «Ζ Πέζηξνθα» (1819) γηα ηνλ αζπλήζηζην ζπλδπαζκό πηάλν, βηνιί, βηόια, βηνινληζέιν θαη θνληξακπάζν είλαη έλα από ηα πην ζεκαληηθά έξγα ηνπ πξώηκνπ ζηπι ηνπ κνπζηθήο δσκαηίνπ. Έλα αμηνζεκείσην ραξαθηεξηζηηθό είλαη ε ελζσκάησζε ηνπ πηάλν ζηε κνπζηθή πθή, επί ίζνηο όξνηο κε ηα έγρνξδα, σο ηαθηηθό θαη ίζν κέινο ελόο ζπλόινπ. Κνπαξηέηα εγρόξδσλ 1824 Κνπηληέην εγρόξδσλ ζε Νην κείδνλα D

16 Συμφωνίεσ 4 ε ζε Νην ειάζζνλα, ν ίδηνο ηελ νλόκαζε Σξαγηθή (1816) 5 ε δεκνθηιήο σε Σι ύυεση Μείζονα (1816). Κιαζηθήο πεξηόδνπ πκθσλία No. 6 σε Ντο μείζονα. πκθσλία 8 ε εκηηειήο No.8, D ζε 2 κέξε πκθσλία 9 ε Νην κείδνλα No.9, D.944 ζε 4 κέξε Αλαθαιύθζεθε από ηνλ Schumann 10 ρξόληα κεηά ην ζάλαην ηνπ Schubert Μνξθνινγηθά ζηνηρεία: Γελ αθνινπζείηαη ην πξόηππν ηεο ζεκαηηθήο νξγάλσζεο θαη ελνξρήζηξσζεο ε αλάπηπμε ζεκάησλ δελ απνζθνπεί ζηελ θνξύθσζε Μεγάιεο ιπξηθέο κεισδίεο Πιαηηά αλάπηπμε ιπξηθώλ αξκνληώλ, όπνπ νη δηάθνξεο κεισδίεο απνθηνύλ κηα λεθειώδε ππόζηαζε Σα ζέκαηα μεπξνβάιινπλ από ηηο αιιαγέο αξκνλίαο θαη ερνρξσκάησλ Γηάθνξεο ιεπηέο κεηαπηώζεηο από ηνλ κείδνλα ζηνλ ειάζζνλα ηξόπν Όρη αλάπηπμε αιιά κηα επαλάιεςε πνπ δεκηνπξγεί ηε ςεπδαίζζεζε ζπκθσληθήο δξάζεο

17 Πιανιςτικά έργα νλάηεο π.ρ. Piano Sonata No.18 ζε νι κείδνλα, D Piano Sonata ζε η ύθεζε, D Impromptus, D.899, p.90 & D.935, p. posth. 142 πλεθηηθά έξγα, ζπρλά κεγάιεο έληαζεο ιπξηθνύ. Σν πξώην ζύλνιν έξγσλ κε ηίηιν Impromptus εθδόζεθε ην 1822 ζηε Βηέλλε από ηνλ κπνέκ ζπλζέηεο Jan Vorisek Ο Schubert αθνινύζεζε απιώο ζηα ρλάξηα ηνπ. Διαθξύ θαη ιηγόηεξν απαηηεηηθό ζηπι πνπ ήηαλ δεκνθηιέο εθείλε ηελ επνρή, ηα Impromptus ηνπ Vorisek απνδείρηεθαλ πνιύ δεκνθηιή θαη κε ηελ απιή ηξηκεξή δνκή ηνπο θαη κε ην ιηγόηεξν βηξηνπόδηθν γξάςηκν ηθαλό λα έρεη κηκεηέο. 6 Moments Musicaux p.94 (D780)

18 Πιανιςτικά έργα Franz Schubert - Fantasia γηα 4 ρέξηα ζηε Φα ειάζζνλα, D Ο Schubert έγξαςε έλα από ηα γλσζηόηεξα ηνπ έξγα γηα πηάλν, ηέζζεξα ρέξηα από ην Fantaisie ζε Φα ειάζζνλα, D. 940 (1828), ην έπαημε ν Schubert θαη ν θίινο ηνπ, ν ζπλζέηεο Franz Lachner, ζηηο 9 Μαΐνπ ηνπ ίδηνπ έηνπο, ζε κηα ηηο ιίγεο νπκπεξηηάδεο ηνπ έηνπο. Σν έξγν είλαη ζε ηέζζεξα ζπλερόκελα κέξε ελνπνηεκέλα κε ηνλ κειαγρνιηθό ηόλν ηνπ 1 νπ ζέκαηνο ηεο αηειείσηεο ηξαγσδίαο. - Αλνίγεη ζηελ ηνληθή κε έλα ζέκα πνπ πξνθαιεί ζιίςε, ζε Allegro molto moderato. Σν ηειεπηαίν κέξνο κηα ηεξάζηηα δηπιή θνύγθα κε έλα λέν ζέκα πνπ ηίζεηαη ελαληίνλ ηνπ ζέκαηνο αλνίγκαηνο σο δεύηεξν ζέκα. Μεηά από κηα ηεξάζηηα πνιπθσληθή θνξύθσζε θαη κηα ζύληνκε παύζε, ε ζιηβεξή, απιή θαη ςπρξή κεισδία επηζηξέθεη γηα ηειεπηαία θνξά, ρηππεκέλε, αιιά αθόκα ηξαγνπδώληαο ην θνκςό ηξαγνύδη ηεο. Σν έξγν ήηαλ αθηεξσκέλν ζηελ Karoline Esterházy von Galánta, ηελ θόξε ηνπ δνύθα ηνπ Esterházy, θαη θέξεη αξηζκό opus πνπ ν ίδηνο ν ζπλζέηεο έδσζε.

19 Τα τελευταία 3 Κουαρτέτα εγχόρδων του Schubert Κορυφαία στο είδος τους Κοσαρηέηο εγτόρδων No. 13, D 804 "Rosamunde" Κοσαρηέηο εγτόρδων No. 14 Ρε ελάζζονα, D.810 Ο θάναηος και η κόρη Κοσαρηέηο εγτόρδων Νο. 15 ζηη Σολ, D. 887

20 Schubert Ζ κνπζηθή ηνπ ππνθεηκεληθά ζπλαηζζεκαηηθή κε έληνλν ξνκαληηθό ηξόπν θαη πνηεηηθή αληίιεςε