ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΔ ΠΡΑΚΣΙΚΔ ΣΑ ΞΔΝΟΓΟΥΔΙΑ

Transcript

1 ΣΔΙ Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο ρνιή δηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΔ ΠΡΑΚΣΙΚΔ ΣΑ ΞΔΝΟΓΟΥΔΙΑ Ιωάλλεο Γηζιίαο Θεόδωξνο Υαηδεκήηξνο ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ 2013 ΔΠΟΠΣΗ ΚΑΘΗΓΗΣΗ θα. Μπνξκπόηζε Υξύζα 1

2 Πξόινγνο ηην παπούζα επγαζία έγινε πποζπάθεια να καηαγπαθούν ηα πεπιβαλλονηικά ππογπάμμαηα πος ςπάπσοςν και διακπίνονηαι ηα ξενοδοσεία η ζημαζία ηος ηοςπιζμού και η επίδπαζη ηος ζηο πεπιβάλλον αλλά και διεθνήρ εμπειπίερ έπεςνερ και ππακηικέρ ζε ξενοδοσεία. Η έπεςνα μαρ ππαγμαηοποιήθηκε ζε 3 νομούρ Καζηοπιάρ, Λάπιζαρ και Θεζζαλονίκηρ. Θελήζαμε να εξάγοςμε πληποθοπίερ εάν ο κόζμορ έσει εςεζθηηοποιήζη ππορ ηο πεπιβάλλον. Εςσαπιζηούμε όζοςρ διέθεζαν λίγο από ηο σπόνο ηοςρ και ζςμπλήπωζαν ηα επωηημαηολόγιά μαρ. Επίζηρ εςσαπιζηούμε ηην ςπεύθςνη καθηγήηπιά μαρ κα. Υπύζα Μποπμπόηζη. Εςσαπιζηούμε ηιρ οικογένειερ μαρ για ηην ζηήπιξή ηοςρ ζηα θοιηηηικά μαρ σπόνια. 2

3 Πεξηερφκελα Πξφινγνο...2 Πεξηερφκελα...3 Δηζαγσγή...5 Κεθάιαην 2 Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε 2.1 Ο ηνπξηζκφο,ηα είδε ηνπ ε ζεκαζία ηνπ θαη νη επηπηψζεηο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ Διιεληθή νηθνλνκία Νέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ Πιενλεθηήκαηα επέλδπζεο ζηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ Δηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ Μηθηέο κνξθέο Αλάιπζε ελλνηψλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηελ Διιάδα ην έηνο Γηαηί πξέπεη λα ζηξαθνχκε ζην πξάζηλν ηνπξηζκφ Ση είλαη ν πξάζηλνο ηνπξηζκφο Οη επηπηψζεηο ηνπ πξάζηλν ηνπξηζκνχ ζην πεξηβάιινλ Ση είλαη πξάζηλν μελνδνρείν Σα νθέιε ηνπ eco-managment Πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα ISO 14001: πζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο Χθέιεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ISO Αμηνιφγεζε /έιεγρνο ζπζηήκαηνο θαηά ISO Δπξσπατθφ νηθνινγηθφ ζήκα Eco-Label χζηεκα νηθνινγηθήο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ EMAS The Green Key, Eco Label Σα θξηηήξηα γηα ην Green Key LEED(leadership in energy and environmental design) H ζπκβνπιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θνηλσλία Οηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο...37 Κεθάιαην 3 Γηεζλήο εκπεηξία 3.1 Γήισζε πξνβιήκαηνο Οη θαηαιχηεο ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ Πξνθιήζεηο ηεο πξάζηλεο αλάπηπμεο θαη πξαθηηθέο Απφ ηελ πιεπξά ηεο δηαρείξηζεο νη θηλεηήξηνη παξάγνληεο γηα νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε Μείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο Πξνζδνθίεο ησλ πειαηψλ Πξνβιήκαηα κε ηα μελνδνρεία ηεο εco-πηζηνπνίεζεο Δπίπεδν εθπαίδεπζεο θαη πξάζηλε αληίιεςε Ζ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία θαη ηα πεξηβαιινληηθά θφζηε...47 Κεθάιαην 4ν Δξεπλεηηθή κεζνδνινγίa 4.1 Πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο θνπφο θαη ζηφρνη έξεπλαο Κξηηήξηα επηινγήο ησλ πεδίσλ έξεπλαο

4 4.4 ρεδηαζκφο εξσηεκαηνινγίνπ πγθέληξσζε θαη ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ... Απνηειέζκαηα έξεπλαο Κνηλσληθνδεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά Απφςεηο γηα ην πεξηβάιινλ πζρεηίζεηο έιεγρνη ππνζέζεσλ...75 Παξάξηεκα Παξάξηεκα Βηβιηνγξαθία

5 Δηζαγσγή ηηο κέξεο καο φιν θαη πεξηζζφηεξν ηφζν ζε εζληθφ αιιά θαη ζε δηεζλέο επίπεδν κηιάκε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη αξλεηηθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ε θιηκαηηθή αιιαγή, ε θαηαζπαηάιεζε θπζηθψλ πφξσλ θαη ελέξγεηαο, ε ξχπαλζε, ε αιινίσζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ, ε απνςίισζε ησλ δαζψλ θαη άιια πνιιά είλαη πιένλ πξνθαλήο. Σν πεξηβάιινλ απνηειεί ζπζηαηηθφ ηνπ ηνπξηζκνχ, αθνχ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ δηακφξθσζε ησλ πνηνηηθψλ ηνπ πξνδηαγξαθψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηε κηα αχμεζε ζηελ ηάζε ησλ ηνπξηζηψλ λα πξνηηκάλε ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ πεξηβαιινληηθά πξφηππα θαη πξαθηηθέο. ε απηήλ ηελ ηάζε ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία αληαπνθξίλεηαη κε ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ζηηο ππνδνκέο ησλ μελνδνρεηαθψλ ππνδνκψλ. ηφρνο είλαη ε αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κέζα απφ ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ φζν θαη απφ ηελ δεκηνπξγία πξάζηλσλ μελνδνρείσλ. Παξάιιεια νη πξάζηλεο πξαθηηθέο εθηφο απφ ηα νθέιε γηα ην πεξηβάιινλ, δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζηηο μελνδνρεηαθέο κνλάδεο λα εμνηθνλνκνχλ ζεκαληηθά ρξεκαηηθά πνζά. Ζ εξγαζία ρσξίδεηε ζε δχν κέξε ην ζεσξεηηθφ θαη ην εξεπλεηηθφ θνκκάηη. ηε βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε (θεθάιαην 2ν θαη 3ν )έρνπκε ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία αληίζηνηρα ελψ ζην εξεπλεηηθφ θνκκάηη έρνπκε έξεπλα κε πξσηνγελή δεδνκέλα κε ηε ρξήζε εξσηεκαηνινγίσλ. 5

6 Κεθάιαην 2 Βηβιηνγξαθηθή αλαζθόπεζε 2.1 Ο ηνπξηζκόο, ηα είδε ηνπ, ε ζεκαζία ηνπ θαη νη επηπηώζεηο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ Διιεληθή νηθνλνκία. ηελ ειιεληθή θαη δηεζλή βηβιηνγξαθία ππάξρνπλ πνιινί νξηζκνί ηεο έλλνηαο ηνπ ηνπξηζκνχ. Σν θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πιεηνςεθίαο ησλ νξηζκψλ είλαη φηη ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ηνπξηζκφ σο κηα δξαζηεξηφηεηα πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ηάζε ηνπ αλζξψπνπ γηα επηθνηλσλία, ςπραγσγία θαη δεκηνπξγία λέσλ εκπεηξηψλ κέζα απφ θάπνηνλ ηαμηδησηηθφ πξννξηζκφ. Ο πξψηνο νξηζκφο δίλεηαη απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ (Π.Ο.Σ.) θαη ραξαθηεξίδεηαη σο ηδηαίηεξα πιήξεο θαη αθξηβήο, πεξηγξάθνληαο ηελ έλλνηα ηνπ ηνπξηζκνχ σο κηα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ. πγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηνλ Π.Ο.Σ., ν ηνπξηζκφο απνηειείηαη απφ δξαζηεξηφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ ηαμηδεχνπλ θαη δηακέλνπλ ζε κέξε δηαθνξεηηθά απφ ην ζχλεζεο πεξηβάιινλ ηνπο, γηα ιφγνπο αλαςπρήο, απνθπγήο ησλ πξνβιεκάησλ ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, γηα άζθεζε επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη γηα ρξνληθφ δηάζηεκα φρη κεγαιχηεξν ηνπ ελφο έηνπο. Ο Όξνο ζχλεζεο πεξηβάιινλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εμαηξεζνχλ απφ ηνλ ελ ιφγν νξηζκφ ηα ζπρλά ή ηαθηηθά ηαμίδηα εληνό ησλ πεξηνρψλ ηεο ζπλεζηζκέλεο δηακνλήο θαη ηεο εξγαζίαο ή άιια ηαμίδηα ξνπηίλαο. Γεληθά, ν ηνπξηζκφο είλαη έλαο ζπλδπαζκφο δξαζηεξηνηήησλ, ππεξεζηψλ θαη βηνκεραληψλ, φπσο κεηαθνξηθψλ κέζσλ, ρψξνη δηακνλήο, ρψξνη ςπραγσγίαο, ρψξνη αζιεηηζκνχ, εζηηαηφξηα, εκπνξηθά καγαδηά, θαη πιεζψξαο άιισλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ πξνζθέξνπλ κηα ηαμηδησηηθή εκπεηξία, ζπκβάιινληαο παξάιιεια ζηελ άλνδν ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ηνπ πιεζπζκνχ, ζηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο, ζηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη ζηε κεγέζπλζε ηεο νηθνλνκίαο. χκθσλα ηνλ Θενδσξφπνπιν (2006) ε έλλνηα ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη πην ζπλνπηηθή θαη πεξηεθηηθή, θαη επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζηε δεκηνπξγία ησλ ζρέζεσλ θαη δηθηπαθψλ θαηλνκέλσλ πνπ αλαπηχζζνληαη θαηά ηελ άζθεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ο ηνπξηζκφο κπνξεί λα δηαηππσζεί σο ην ζχλνιν ησλ θαηλνκέλσλ θαη ζρέζεσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ επηθνηλσλία ησλ ηνπξηζηψλ, ησλ πξνκεζεπηψλ, ησλ επηρεηξήζεσλ, ησλ θπβεξλήζεσλ ζηηο πεξηνρέο ππνδνρήο, ζηε δηαδηθαζία ηεο έιμεο θαη θηινμελίαο απηψλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη άιισλ επηζθεπηψλ. (Θενδσξνπνχινπ, Δ., 2006). 6

7 Σα ηειεπηαία ρξφληα νη μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα πξνζπαζνχλ λα βειηηψζνπλ ην ηνπξηζηηθφ ηνπο πξντφλ αιιά θαη λα απμήζνπλ ην κεξίδην αγνξάο έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο ζηελ αλαηνιηθή κεζφγεην αιιά θαη λα αλαπιεξψζνπλ ηνπο έιιελεο ηνπξίζηεο θαη πειάηεο ιφγν νηθνλνκηθήο θξίζεο γη απηφ ζηξέθνληαη θαη ζε δηάθνξα άιια είδε ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Όια ηα είδε θαη νη κνξθέο ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ αλαθέξνληαη ζην παξαθάησ πίλαθα. Κοινωνικόρ ηοςπιζμόρ Αγποηοςπιζμόρ Γαζηπονομικόρ ηοςπιζμόρ Σοςπιζμόρ ςπαίθπος Αθληηικόρ ηοςπιζμόρ Πεπιηγηηικόρ ηοςπιζμόρ Θαλάζζιορ ηοςπιζμόρ Οικοηοςπιζμόρ Σοςπιζμόρ ςγείαρ Ιαμαηικόρ ηοςπιζμόρ Σοςπιζμόρ εςεξίαρ Πολιηιζηικόρ ηοςπιζμόρ ΠΙΝΑΚΑ 1. ΔΔΜΣ Εκπαιδεςηικόρ ηοςπιζμόρ Θπηζκεςηικόρ ηοςπιζμόρ Επαγγελμαηικόρ ηοςπιζμόρ ςνεδπιακόρ ηοςπιζμόρ Εκθεζιακόρ ηοςπιζμόρ Σοςπιζμόρ κινήηπων Υειμεπινόρ ηοςπιζμόρ Γςμνιζηικόρ ηοςπιζμόρ Υπονομεπιζηική μίζθωζη Σοςπιζμόρ πεπιπέηειαρ Σοςπιζμόρ ζε θεμαηικά πάπκα κα μοςζεία Σοςπιζηικά σωπιά Αζηικόρ ηοςπιζμόρ *ΕΕΜΣ= Εναλλακηικών Ειδών Μοπθών Σοςπιζμού ε θάπνηεο κνξθέο ηνπξηζκνχ φπσο ν ζξεζθεπηηθφο ε Διιάδα θαηέρεη ζεκαληηθφ κεξίδην αγνξάο ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο πηζηψλ πξνέξρεηαη απφ ηελ Ρσζία, Ρνπκαλία, Βνπιγαξία θαη εξβία, ζηελ Διιάδα έρνπλ αξρίζεη λα θαηαθηάλνπλ θαη ηνπξίζηεο πνπ δελ έρνπλ παξάδνζε ζηε ζξεζθεπηηθή ιαηξεία, φπσο Κηλέδνη θαη Γηαπσλέδνη αληηζέησο ζην ηνπξηζκφ πγείαο θέηνο μεθηλάλε λα γίλνληαη νη πξψηεο πξνζπάζεηεο εθθίλεζήο ηνπ θαη βξηζθφκαζηε ζε αξρηθφ ζηάδην. Ο ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο είλαη απφ ηνπο πην θεξδνθφξνπο είδνπο ηνπξηζκνχ γηα ηα μελνδνρεία. 7

8 Δπίζεο ηα θξνπαδεξνξφπινηα αλ θαη ''παξθάξνπλ'' γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ζηα ιηκάληα ηεο ρψξαο δίλνπλ ζεκαληηθή πλνή ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία ηνπ κέξνπο, φκσο ζε απηφ ην θνκκάηη ζηελ Διιάδα πξέπεη λα γίλνπλ αξθεηέο ελέξγεηεο θαη έξγα φπσο κεγαιχηεξεο πξνβιήηεο. Ζ εκπεηξία απφ ηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ δηαθέξεη αηά επίπεδν θαη ηχπν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο ζπιινγήο ζηνηρείσλ, ζπλάληεζα αλαθνξέο ζε μέλε βηβιηνγξαθία, γηα ελλνηνινγηθέο νξηνζεηήζεηο ησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Θεψξεζα ινηπφλ αλαγθαίν λα αλαθέξσ ηηο δηαθξίζεηο απηέο, εθφζνλ κηιάµε γηα θιαζηθέο, λέεο, ελαιιαθηηθέο, κηθηέο θαη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Ζ εµπεηξία απφ ηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ εηδηθψλ µνξθψλ ηνπξηζκνχ δηαθέξεη θαηά επίπεδν θαη ηχπν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Παξάιιεια, θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο ζηελ αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ µνξθψλ (McIntosh, 1972, pp 42-44, Le Tourisme, o.c., 1984) απνδείρζεθαλ νη ηνπηθέο ηδηνκνξθίεο ζε ρψξεο ή πεξηνρέο θαη ε ζπρλή ζπλχπαξμε δχν ή ηξηψλ εηδηθψλ µνξθψλ ζε έλα θνηλφ µνληέιν αλάπηπμεο, ζπρλά µε παξάδνζε πνιιψλ εηψλ. Τπάξρεη θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν µηα ηνµή αλάµεζα ζηηο εηδηθέο θαη ηηο λέεο µνξθέο ηνπξηζκνχ ππφ δχν έλλνηεο. Πξψηνλ, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο (φπσο αγξνηνπξηζκφο) νη εηδηθέο µνξθέο πξνυπήξραλ ρξνληθά ησλ λέσλ µνξθψλ θαζψο θαη ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ (φπσο νηθνηνπξηζµφο) θαη δεχηεξνλ, νη εηδηθέο µνξθέο ιεηηνχξγεζαλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο σο ζπκπιεξσκαηηθή µνξθή ηνπ µαδηθνχ, ελψ νη λέεο µνξθέο εκθαλίζηεθαλ θπξίσο ηα ηειεπηαία ρξφληα σο απάληεζε ζηελ αιιαγή ησλ θηλήηξσλ ησλ ηνπξηζηψλ (J. Jafari, 1989, pp.27-31, R. Mill- A. Morrison, 1985, pp.1-15) µε έµθαζε ζε απηά πνπ ζπλδένληαη µε ηελ νηθνινγία θαη ην πεξηβάιινλ. ελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη θάζε πξνζπάζεηα πιήξνπο αλάιπζεο ηεο ζπλνιηθήο εηθφλαο ησλ δηεζλψλ ηάζεσλ ζηηο εηδηθέο µνξθέο πξνζθξνχεη ζηελ αδπλακία εθαξκνγήο µηαο πιήξνπο θαη θεξέγγπαο ηππνινγίαο (Μ. Λνγνζέηεο, 1971, ζει, 33 35). πρλά άιισζηε, νη ελλνηνινγηθέο δηαθνξέο ησλ φξσλ «εηδηθέο», «λέεο» θαη «ελαιιαθηηθέο» µνξθέο παξαµέλνπλ αζαθείο, ελψ παξάιιεια δελ ππάξρνπλ εκπεηξίεο ζπγθξνηεκέλεο αλάπηπμεο ελφο πξνγξάκκαηνο γηα ην ζχλνιν ησλ εηδηθψλ µνξθψλ. Οη πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο αθνξνχλ µέξνο ησλ εηδηθψλ µνξθψλ θαη ηδηαίηεξα φζεο εκθαλίδνπλ ζπγγελή ραξαθηεξηζηηθά, φπσο γηα παξάδεηγκα αγξνηνπξηζκφ ηνπξηζµφ ζηελ χπαηζξν ρεηµεξηλφ ηνπξηζµφ (H. Grolleau,1989). Απηή ε θαηαγξαθή δελ ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί απφιπηε. Όπσο επεμεγείηαη ζηε ζπλέρεηα, επηδέρεηαη αιιαγέο, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ θαηάηαμε µηαο εηδηθήο µνξθήο (γηα παξάδεηγκα ν ηνπξηζµφο ηνπ ρεηµεξηλνχ ζθη µπνξεί λα ζεσξεζεί ρεηκεξηλφο ηνπξηζµφο ή αζιεηηθφο, ή δηάθνξεο εηδηθέο µνξθέο εκπεξηέρνπλ ηελ έλλνηα ηεο πεξηήγεζεο θαη ηεο εθπαίδεπζεο). 8

9 Δίλαη αλαγθαίν λα δηαρσξίζσ ηελ έλλνηα ησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζε : 1.λέεο κνξθέο,2. ελαιιαθηηθέο κνξθέο, 3. εηδηθέο κνξθέο, 4. κηθηέο κνξθέο ΝΔΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ηηο λέεο µνξθέο πεξηιακβάλνληαη φζεο αλαπηχρζεθαλ παξάιιεια ή µεηά ην µαδηθφ νξγαλσµέλν ηνπξηζµφ θαη ζπρλά ζε ζρέζε µε απηφλ. Ζ ζρέζε απηή εµθαλίδεηαη είηε σο ζπµπιεξσµαηηθή, είηε σο αληηζεηηθή µε ηελ έλλνηα ηεο εμππεξέηεζεο, µέζσ λέσλ µνξθψλ πξνζθνξάο, λέσλ αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη ηδηαίηεξα θάπνησλ νµάδσλ ηνπο. πλήζσο, νη λέεο µνξθέο εμειηζζφκελεο θαηέιεμαλ λα ιεηηνπξγνχλ µε νξγαλσκέλε θαη ζπρλά µαδηθή µνξθή, δηαθέξνληαο απφ ηνλ θιαζηθφ µαδηθφ ηνπξηζκφ µφλν ζην ζέµα ηεο εμεηδηθεπκέλεο πξνζθνξάο ε νπνία αληαπνθξίλεηαη αληίζηνηρα ζην εηδηθφ θίλεηξν ηνπ ηαμηδηνχ. Ζ πιεηνςεθία ησλ λέσλ µνξθψλ αληιεί πιένλ πειαηεία θαη απφ ηελ θιαζηθή πειαηεία ηνπ µαδηθνχ νξγαλσκέλνπ ηνπξηζκνχ. (ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΔ ΑΠΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΑΗΓΑΗΟΤ 2010) ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ηηο ελαιιαθηηθέο µνξθέο πεξηιακβάλνληαη φζεο έρνπλ σο βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο ηελ αληίζεζε ζην θιαζηθφ πξφηππν ηνπ µαδηθνχ ηνπξηζµνχ, έρνληαο σο αθεηεξία ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ηε δηαθχιαμε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηε θπζηθή δσή (E. Dixon, 1988, pp, 38 90, H. Grolleau, o.c, pp, ). Ζ πιεηνςεθία απηψλ ησλ µνξθψλ εκπεξηέρεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ ηνπξηζηψλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο απηψλ ησλ ελαιιαθηηθψλ µνξθψλ. Πνιιέο απφ απηέο ηηο µνξθέο αλαπηχρζεθαλ ππφ ηελ επηξξνή ηνπ νηθνινγηθνχ θηλήκαηνο ελψ είλαη ζπρλφ θαηλφκελν ε παξάιιειε αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ µνξθψλ πνπ ζπλδένπλ ηελ νηθνινγία θαη ηνλ πνιηηηζκφ. Ζ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα καο έρεη εληζρπζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα κέζα απφ επελδχζεηο ζε δηάθνξα έξγα ππνδνκήο. Όζνλ αθνξά ζηνλ ηνπξηζκφ πφιεσλ, ε ελ ιφγσ κνξθή ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλεη επηρεηξεκαηηθά ηαμίδηα, ζπλέδξηα, εθδειψζεηο πνιηηηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο θ.ά. Όζνλ αθνξά ζηνλ αζιεηηθφ ηνπξηζκφ, νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ 2004 απνηέιεζαλ νξφζεκν γηα ηε ρψξα καο. Ο ηακαηηθφο ηνπξηζκφο, ιφγσ ηεο γεσινγηθήο ζχζηαζεο ηνπ ειιεληθνχ ππεδάθνπο, απνηειεί άμνλα αμηνπνίεζεο ηεο Διιεληθήο πνιηηείαο. 9

10 Ζ Δ.Σ.Α. έρεη ππφ ηελ επνπηεία ηεο εγθαηαζηάζεηο ηακαηηθψλ πεγψλ ζε φιε ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα ελψ ε αμηνπνίεζε θαη ε εθκεηάιιεπζε ηνπο είλαη απνηέιεζκα ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπ Δ.Ο.Σ. θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. (ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΔ ΑΠΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΑΗΓΑΗΟΤ 2010) Οη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ είλαη ν : αγξνηνπξηζκφο, ν αξραηνινγηθφο, ν αξρηηεθηνληθφο, ν γαζηξνλνκηθφο, ν εθπαηδεπηηθφο, ν ζαιάζζηνο, ν ζξεζθεπηηθφο, ν ηακαηηθφο, ν ηαηξηθφο, ν νηθνηνπξηζκφο, ν νηλνηνπξηζκφο, ν πνιηηηζηηθφο θαη ν ηνπξηζκφο πγείαο θαη επεμίαο. χκθσλα κε πξφζθαηεο έξεπλεο, έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ (άλσ ηνπ 25%) επθαηάζηαησλ κε πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν Δπξσπαίσλ ηαμηδησηψλ αλαδεηνχλ πξσηφηππεο βησκαηηθέο εκπεηξίεο θαη ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο πέξα απφ ην ηξίπηπρν ήιηνο, ζάιαζζα, θηινμελία. Ζ Διιάδα κπνξεί λα πξνζθέξεη πιεζψξα ηέηνησλ εκπεηξηψλ εθκεηαιιεπφκελε ηελ πνηθηιφηεηα ησλ ηνπίσλ ηεο, ηνπο θπζηθνχο ηεο πφξνπο, ηνλ πνιηηηζκηθφ θαη ηζηνξηθφ ηεο πινχην, θαζψο θαη ηελ παξάδνζε, ηα ήζε θαη ηα έζηκά ηεο. Όια ηα πξνεγνχκελα, ζπλδπαζκέλα κε λεσηεξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα, κπνξνχλ λα αλαδείμνπλ πξσηφηππεο θεξδνθφξεο επελδπηηθέο επθαηξίεο. Πιενλέθηεκα ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ είλαη ε δπλαηφηεηα ηνπο λα πξνζειθχνπλ ηνπξίζηεο θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη κηα ζηαζεξή πεγή εζφδσλ θαη απαζρφιεζεο Πιενλεθηήκαηα Δπέλδπζεο ζηνλ Δλαιιαθηηθό Σνπξηζκό Πνηθίιν θπζηθφ πεξηβάιινλ εμαηξεηηθήο νκνξθηάο Απμαλφκελε δήηεζε γηα λέεο ηνπξηζηηθέο εκπεηξίεο νδεγνχλ ζε επνίσλεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο Δμαηξεηηθφο πνιηηηζκηθφο θαη ηζηνξηθφο πινχηνο Αλαπηπγκέλε πθηζηάκελε ηνπξηζηηθή ππνδνκή ε νπνία κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζπκπιεξσκαηηθά θαη λα ππνζηεξίμεη πξντφληα ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Διιάδα: Έλαο παγθνζκίσο αλαγλσξίζηκνο πξννξηζκφο ηφρνο ηεο Σνπξηζηηθήο ηξαηεγηθήο ηεο ρψξαο καο είλαη λα κεηαηξέςεη ηνλ πινχην ησλ πφξσλ ηεο ζε πξφηππα, κνλαδηθά ηνπξηζηηθά πξντφληα κε ηελ ζχκπξαμε Διιήλσλ θαη μέλσλ επελδπηψλ. 10

11 Πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηήζεη ηελ ζηξαηεγηθή ηεο απηή, ε Διιεληθή θπβέξλεζε έρεη ζέζεη σο πξνηεξαηφηεηά ηεο θαη ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο λέσλ κνξθψλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ νη νπνίεο ζπκπιεξψλνπλ ην παξαδνζηαθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο ρψξαο. Ζ Διιάδα πξνζειθχεη εηεζίσο πεξηζζφηεξνπο απφ 17 εθαηνκκχξηα επηζθέπηεο.( &la=2) ΔΙΓΙΚΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΙΜΟΤ Οη εηδηθέο µνξθέο είλαη απηέο πνπ µπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θιαζηθέο ππφ πνιιέο έλλνηεο. Οη δχν πεξηπηψζεηο θνηλσληθνχ ηνπξηζκνχ αλαπηχρζεθαλ απφ ηελ πξψηε κεηαπνιεκηθή δεθαεηία αληαπνθξηλφκελεο ζην αίηεµα γηα θζελέο δηαθνπέο ησλ µε πξνλνκηνχρσλ νπδψλ ηνπ πιεπζηνχ (π. ρ. ρακειφκηζζνη, ειηθησκέλνη ) θαη έθηνηε αλαπηχζζνληαη δηαθνξνπνηνχκελεο πνηνηηθά θαη πνζνηηθά, έρνληαο µηα απηφλνκε παξνπζία ζηνλ ζχγρξνλν ηνπξηζκφ. Ο αγξνηνπξηζκφο θαη ν ρεηκεξηλφο ηνπξηζκφο απνηεινχλ µηα απφ ηηο παιαηφηεξεο µνξθέο ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ πνπ ζπλδχαδαλ νηθνγελεηαθφ ηνπξηζκφ, γλσξηκία µε ηε θχζε θαη ραµειφ θφζηνο. Ζ ζεκεξηλή ηνπο µνξθή ραξαθηεξίδεηαη απφ µεγάιε πνηθηιία ηχπσλ πξνζθνξάο πνπ απνδεηθλχεη ηφζν ηελ επηηπρία ησλ δχν απηψλ µνξθψλ φζν θαη ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα αληαπνθξίλνληαη ζηε δηαθνξνπνηεκέλε δήηεζε ησλ ζχγρξνλσλ ηνπξηζηψλ. Σέινο ν ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο, είλαη ίζσο µηα απφ ηηο πξψηεο µνξθέο ηνπξηζκνχ, ζε ζπλδπαζµφ µε ηελ εθπαίδεπζε θαη παξαµέλεη µηα δπλαµηθή εηδηθή µνξθή ζπλδεφκελε µε ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο ή πεξηνρέο ηδηαίηεξεο ιαηξεπηηθήο ζεκαζίαο (π. ρ. Σήλνο). (ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΔ ΑΠΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΑΗΓΑΗΟΤ 2010) MIKTE ΜΟΡΦΔ Δλλνηνινγηθά ππάξρνπλ εηδηθέο µνξθέο πνπ µπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θαη λέεο θαη ελαιιαθηηθέο, φπσο ν γπκληζηηθφο, ελψ ζε άιιεο πεξηπηψζεηο ε δηαθνξεηηθή δηάξζξσζε ηεο πξνζθνξάο (νξγάλσζε, ππνδνµή θαη ινηπά )θαζνξίδεη αλ µηα εηδηθή µνξθή πξέπεη λα πεξηιεθζεί ηφζν ζηηο λέεο φζν θαη ζηηο ελαιιαθηηθέο (π. ρ. νηθνινγηθφο, ζπκπιέγκαηα αγξνηνπξηζκνχ ). πρλφ είλαη επίζεο ην θαηλφκελν ν ηίηινο πνπ νξίδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά θάπνηαο εηδηθήο µνξθήο (π. ρ. ηνπξηζκφο πγείαο) λα ζπλδέεηαη θαη µε ππεξεζίεο ηνπ µαδηθνχ ηνπξηζκνχ (π.ρ. φζνη ηαμηδεχνπλ γηα ιφγνπο πγείαο ζην εμσηεξηθφ). Ζ αλαδήηεζε ηνπ αξρηθνχ θηλήηξνπ ζηελ πεξίπησζε απηή, δείρλεη αλ πξφθεηηαη γηα εηδηθή µνξθή ή φρη. ηελ πεξίπησζε ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο, γηα παξάδεηγκα, ε εηδηθή µνξθή ζπλίζηαηαη ζηελ αλάπηπμε ζεξαπεπηηθψλ θέληξσλ πνπ ζπλδπάδνπλ ηαηξηθέο εμεηάζεηο µε θνχξεο νκνξθηάο θαη θπζηθήο δηαηξνθήο, νπφηε ην θίλεηξν δελ είλαη πάληα ε χπαξμε θάπνηαο 11

12 αξξψζηηαο. Παξφµνηα πεξίπησζε είλαη θαη ν ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο ν νπνίνο εθηφο απφ εηδηθή µνξθή (π. ρ. ηζηηνπινΐα) είλαη θαη ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηνπ µαδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ (π. ρ. ζαιάζζηα ζπνξ). Δλδεηθηηθά, παξαθάησ αλαθέξνληαη θάπνηεο λέεο, ελαιιαθηηθέο θαη εηδηθέο µνξθέο ηνπξηζκνχ: Νέεο : Τγείαο, πλεδξηαθφο, Υξνλνκεξηζηηθή µίζζσζε (time sharing), ηνπξηζκφο θηλήηξσλ. Δλαιιαθηηθέο : Σνπξηζκφο ζηελ χπαηζξν, Πνιηηηζηηθφο Δθπαηδεπηηθφο, Φπζηνιαηξηθφο, Πεξηεγεηηθφο. Δηδηθέο : Θξεζθεπηηθφο, Υεηκεξηλφο, Κνηλσληθφο ηνπξηζκφο. (Θενδσξνπνχινπ, Δ., 2006) Αλάιπζε ελλνηώλ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Οηθνηνπξηζκόο Ζ Διιάδα κε ηα καγεπηηθά ηνπία ηεο θαη έλα πιήζνο κνλαδηθψλ νηθνζπζηεκάησλ φπσο νη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο Ramsar, αγξνηηθά ηνπία, επηβιεηηθά βνπλά θαη ακφιπληα πνηάκηα, παξέρεη κνλαδηθέο επθαηξίεο γηα ηελ αλάπηπμε νηθνηνπξηζηηθψλ εκπεηξηψλ. Απηή ε ξαγδαία απμαλφκελε, αγνξά ππφζρεηαη ζεκαληηθέο απνδφζεηο θαη ππνζηεξίδεηαη ακέξηζηα απφ ηελ Διιεληθή θπβέξλεζε κε ηελ παξνρή ειθπζηηθψλ θηλήηξσλ. Αζιεηηθόο ηνπξηζκόο Ο ηφπνο πνπ έθεξε ζηνλ θφζκν ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο θαη ην 2004, δηνξγάλσζε απφ ηνπο πην επηηπρεκέλνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζηα ρξνληθά, είλαη ηδαληθφο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αζιεηηθνχ ηνπξηζκνχ. Απφ ηζηηνπινΐα θαη εμεξεχλεζε ζπειαίσλ, κέρξη νδνηπνξία θαη αιεμίπησην πιαγηάο, ε Διιάδα είλαη ζε ζέζε λα πξνζειθχζεη ιάηξεηο ησλ ζπνξ απφ φιν ηνλ θφζκν, νη νπνίνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αζρνιεζνχλ κε πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο, ελψ παξάιιεια ζα απνιακβάλνπλ ηα θπζηθά ζέιγεηξα ηεο ρψξαο, απφ ζεακαηηθά ηνπία κέρξη καγεπηηθέο παξαιίεο. Δπηηπρή Παξαδείγκαηα 1. Σν Euroleague Final 4 Athens Σν 2009 Athens CSI2*-W (Equestrian) international 3. Σν WRC Acropolis Rally of Greece (εηήζην) 4. Σν Athens Grand Prix Tsiklitiria (εληάζζεηαη ζην πιαίζην ηνπ IAAF Grand Prix) 5. Ζ εηήζηα Aegean Regatta 12

13 Σνπξηζκόο Τγείαο Ζ Διιάδα θεκίδεηαη γηα ηνπο άξηζηνπο γηαηξνχο ηεο θαη ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο, πνπ ζπνπδάδνπλ θαη εμεηδηθεχνληαη ζε κεξηθά απφ ηα θαιχηεξα παλεπηζηήκηα ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Βνξείνπ Ακεξηθήο. Σν γεγνλφο απηφ απνηειεί ζηξαηεγηθφ πιενλέθηεκα γηα ηε ρψξα, θαζψο νη αζζελείο αλαθαιχπηνπλ ηα νθέιε ηεο ηαηξηθήο θξνληίδαο ζε ρψξνπο φπνπ ε εμεηδίθεπζε ζπλδπάδεηαη κε ηελ εμνηθνλφκεζε εμφδσλ θαη έλα ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ αλάξξσζεο. Ο Οξγαληζκφο Παγθφζκηαο Τγείαο θαηαηάζζεη ην ζχζηεκα πγείαο ηεο Διιάδαο ζηε 14ε ζέζε κεηαμχ 191 ρσξψλ παγθνζκίσο. Ζ πιαζηηθή ρεηξνπξγηθή, ηα θέληξα απνηνμίλσζεο, νη θιηληθέο γνληκφηεηαο θαη ε αηκνθάζαξζε ζε επράξηζην πεξηβάιινλ είλαη απφ ηνπο ηνκείο πνπ γλσξίδνπλ επηηπρία ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο. Μία απφ ηηο πην ειθπζηηθέο πιεπξέο ηεο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο ζηελ Διιάδα είλαη ε δπλαηφηεηα αλάξξσζεο ζε έλα παλέκνξθν πεξηβάιινλ απνιακβάλνληαο ηελ ειιεληθή θηινμελία. Σν 2010, αλακέλεηαη λνκνζρέδην πνπ ζα ππνζηεξίδεη ηνλ ηνπξηζκφ πγείαο. Θξεζθεπηηθόο Σνπξηζκόο Ζ ζξεζθεπηηθή θιεξνλνκηά ηεο Διιάδαο πξνζειθχεη επηζθέπηεο απφ φιν ηνλ θφζκν, νη νπνίνη επηζθέπηνληαη εθθιεζίεο θαη κνλαζηήξηα ζε φιε ηε ρψξα πνπ ζπρλά βξίζθνληαη ζε πεξηνρέο κε εμαηξεηηθά ηνπία. Ο ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο ζπλδπάδεη πλεπκαηηθά, πνιηηηζκηθά θαη ηζηνξηθά ζέκαηα θαη παξάιιεια αλαδεηθλχεη ηελ εζληθή ηαπηφηεηα ηεο Διιάδαο. Δθηφο απφ ηα ηαμίδηα ζε Υξηζηηαληθά Οξζφδνμα κνλαζηήξηα, φπσο ηνπ Όξνπο Άζσο θαη ησλ Μεηεψξσλ, νη επηζθέπηεο έξρνληαη ζηελ Διιάδα γηα λα ζαπκάζνπλ θαη λα κειεηήζνπλ ηα κνλαδηθά Βπδαληηλά θαη κεηά -Βπδαληηλά αξηζηνπξγήκαηα, φπσο εηθφλεο θαη εηθνλνγξαθίεο, κσζατθά, ηνηρνγξαθίεο θαη ηεξά. Σφπνη ζξεζθεπηηθήο ιαηξείαο, απφ κηθξέο εθθιεζίεο ζε λεζηά έσο επηβιεηηθνί λανί, απνηεινχλ ζξεζθεπηηθή θιεξνλνκηά αηψλσλ, ηεο νπνίαο ν πινχηνο ραίξεη επξένο ζεβαζκνχ. Γηα παξάδεηγκα, ρηιηάδεο επηζθέπηεο ζπξξένπλ ζην λεζί ηεο Πάηκνπ, πξνθεηκέλνπ λα επηζθεθζνχλ ην πήιαην ηεο Απνθάιπςεο, φπνπ ιέγεηαη φηη ν Άγηνο Ησάλλεο, ν Θενιφγνο, έγξαςε ηελ Απνθάιπςε. Σέηνηεο εκπεηξίεο ζπκπιεξψλνπλ πην δεκνθηιείο θαη παξαδνζηαθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη πξνζθέξνπλ κνλαδηθέο επθαηξίεο ζε φιε ηελ Διιάδα. 13

14 Αγξνηνπξηζκόο Ο αγξνηνπξηζκφο εμειίζζεηαη ζε έλαλ απφ ηνπο πην δπλακηθνχο ηνκείο ηεο αγνξάο ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ, θαζψο νη επηζθέπηεο ζε φιν ηνλ θφζκν εθδειψλνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε θαη ηηο νηθνινγηθέο πξαθηηθέο. Ο αγξνηνπξηζκφο, βαζηζκέλνο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη ζηνλ αγξνηηθφ ηξφπν δσήο, επηθεληξψλεηαη ζηελ αλάπηπμε θαη ελίζρπζε ηεο ζρέζεο καο κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ αιιά θαη κε ηνπο αλζξψπνπο θαη ηηο θνηλφηεηεο πνπ θαηνηθνχλ θαη εμαζθαιίδνπλ ηα πξνο ην δελ απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο γεο. Οη επηζθέπηεο ζην πιαίζην ηνπ αγξνηνπξηζκνχ δηακέλνπλ θαη ζπρλά εξγάδνληαη καδί κε ηνπο κφληκνπο θαηνίθνπο, καζαίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν αγξνηηθέο ηερληθέο ζε έλα πξαθηηθφ επίπεδν. Πξφθεηηαη γηα κηα εκπεηξία πνπ απνθέξεη εηζνδήκαηα γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ηνπ αγξνηνπξηζκνχ θαη παξάιιεια πξνζθέξεη εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο γηα ηνπο επηζθέπηεο. Ο αγξνηνπξηζκφο απνηειεί νηθνλνκηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο ζε ζπρλά εμαηξεηηθήο νκνξθηάο απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο ηεο πεξηθέξεηαο θαη κπνξεί λα απνηειέζεη πφιν έιμεο γηα ηνπο επηζθέπηεο ζε ηνπηθέο γηνξηέο θαη εθδειψζεηο, λα εληζρχζεη ηελ παξαγσγή θαη πψιεζε ηνπηθψλ πξντφλησλ θαη λα δεκηνπξγήζεη ηζρπξνχο δηαπνιηηηζκηθνχο θνηλσληθνχο δεζκνχο. Δπίζεο, ν αγξνηνπξηζκφο κπνξεί λα ζπλδπαζηεί θαη κε άιιεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ φπσο είλαη ν αζιεηηθφο, ν ζξεζθεπηηθφο, ν ηζηνξηθφο ηνπξηζκφο θαη ν ηνπξηζκφο πγείαο. Ζ Διιάδα πξνζθέξεη πιήζνο επθαηξηψλ ζε απηή ηελ αλαπηπζζφκελε αγνξά, κε κνλαδηθέο εκπεηξίεο δηαθνπψλ ζε αγξνηηθά ρσξηά ή κε επθαηξίεο γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ ζχκθσλα κε ηνπηθά ήζε θαη έζηκα. ( Βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο επηηπρίαο ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζε κηα πεξηθεξεηαθή πεξηνρή είλαη ε ζπκβνιή φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηελ ελ ιφγσ δξαζηεξηφηεηα, θαηά ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία αιιά θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, κε ζηφρν ηελ παξάηαζε ηνπ ζηαδίνπ ηεο αλάπηπμεο. ε κηα πεξηνρή ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, νη εκπιεθφκελνη ζηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη νη κφληκνη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο, νη ηνπξίζηεο, νη επηρεηξήζεηο πνπ επσθεινχληαη άκεζα ή έκκεζα απφ ηνλ ηνπξηζκφ, ν δεκφζηνο ηνκέαο (ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν) θαη θνηλσληθέο νκάδεο πνπ αζθνχλ πηέζεηο (πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο θιπ.). Ο ηνπξηζκφο σο εξγαιείν θαη νη εκπιεθφκελνη θνξείο σο εθηειεζηέο ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο κπνξνχλ λα θαηαιήμνπλ ζε κηα απνδνηηθή θαη πνηνηηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ εληζρχεη ηελ πεξηθεξεηαθή πεξηνρή ηφζν ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν (θεθάιαην, επελδχζεηο, επηρεηξεκαηηθφηεηα, αχμεζε εηζνδήκαηνο),φζν θαη ζε θνηλσληθφ, απνηξέπνληαο ηνλ ελεξγφ πιεζπζκφ απφ ηελ κεηαλάζηεπζε ζην θέληξν ή ζην εμσηεξηθφ, δεκηνπξγψληαο ζέζεηο απαζρφιεζεο, είηε άκεζα ζε ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, είηε έκκεζα εληζρχνληαο ηηο επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ πξντφληα πνπ θαηαλαιψλεη ν ηνπξηζκφο. 14

15 ε πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο κπνξνχκε λα εμεηάζνπκε ηε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ πεξηθέξεηα. Ο αξηζκφο θιηλψλ ζε κηα πεξηθέξεηα κπνξεί λα δείμεη ην βαζκφ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, ελψ νη δείθηεο επεκεξίαο ησλ πεξηθεξεηψλ δείρλνπλ ηε ζπλνιηθφηεξε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο. Ζ Διιάδα ζα πξέπεη λα αιιάμεη ην πξντφλ πψιεζήο ηεο λα κελ είλαη κφλν ''ν ήιηνο θαη ε ζάιαζζα'' γηαηί είλαη επνρηαθφο ηνπξηζκνχο(θαινθαίξη θπξίσο), αιιά λα πξνζπαζήζεη λα αλαδείμεη θαη ηα ππφινηπα είδε ηνπξηζκνχ θαη λα δέρεηαη επηζθέπηεο νιφθιεξν ηνλ ρξφλν καδηθά κε κία λέα ζηξαηεγηθή θαη κάξθεηηλγθ δηφηη ν ηνπξηζκφο είλαη βαζηθφο ππιψλαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. ΠΙΝΑΚΑ 2. Σα βαζηθά κεγέζε ηνπ ειιεληθνύ ηνπξηζκνύ ην πκκεηνρή ζην ΑΔΠ 16,4 % πκκεηνρή απαζρφιεζε Απαζρνινχκελνη Γηεζλήο εηζπξάμεηο Γηεζλήο αθίμεηο ζηελ ηαμηδησηηθέο ηνπξηζηηθέο Μέζε θαηά θεθαιή δαπάλε Μεξίδην αγνξάο Μεξίδην αγνξάο επξσπατθήο παγθφζκηαο πγθέληξσζε πξνζθνξάο μελνδνρείσλ 18,3 % ρηιηάδεο άηνκα 10 δηο επξψ 15,5 εθαηνκκχξηα 646 επξψ 2.90% 1,5 % 66% ησλ θιηλψλ ζε Κξήηε, Γσδεθάλεζα, καθεδνλία θαη ζηεξεά Διιάδα Ξελνδνρεηαθφ δπλακηθφ μελνδνρεία θιίλεο (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Τνπξηζκνύ.) ηνλ επφκελν πίλαθα αλαθέξνληαη νη δηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο, δηεζλείο ηαμηδησηηθέο εηζπξάμεηο θαη κέζε θαηά θεθαιή δαπάλε, ην έηνο

16 ΠΙΝΑΚΑ 3. ΔΙΕΘΝΕΙ ΣΟΤΡΙΣΙΚΕ ΑΦΙΞΕΙ ΔΙΕΘΝΕΙ ΣΑΞΙΔΙΩΣΙΚΕ ΕΙΠΡΑΞΕΙ ΜΕΗ ΚΑΣΑ ΚΕΦΑΛΗ ΔΑΠΑΝΗ ΣΟΙΥΕΙΑ ΕΣΕ ΕΣΟ 2012 ΤΝΟΛΟ ,5% ,9 εκαηομμύπια εςπώ ΜΔΣΑΒΟΛΗ ,6 % 646 εςπώ 1,0 % (ΕΣΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείωλ Σξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Σνπξηζκνύ) Ζ ζπκβνιή ηεο ηνπξηζηηθήο νηθνλνκίαο ην 2011 ζην ΑΔΠ ηεο Διιάδαο θηάλεη ην 15,8%, ελψ ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε ζηελ ηνπξηζηηθή νηθνλνκία ( ζέζεηο εξγαζίαο) αληηζηνηρεί ζην 17,6% ησλ απαζρνινπκέλσλ. Μέρξη ην 2019 ε απαζρφιεζε ζηελ ηνπξηζηηθή νηθνλνκία κπνξεί λα απμεζεί ηνπιάρηζηνλ θαηά άηνκα, θαιχπηνληαο ην 100% ησλ αλέξγσλ θαηά ην πγθξηλφκελνο ζε παγθφζκην επίπεδν, ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο θαηαγξάθεη ηθαλνπνηεηηθέο επηδφζεηο. χκθσλα κε ηα ηειεπηαία δηαζέζηκα ζηνηρεία ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ (WTO), ε Διιάδα ην 2011 ήηαλ 17ε ζε επίπεδν δηεζλψλ αθίμεσλ θαη 19ε ζε επίπεδν εζφδσλ. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ην Παγθφζκην Οηθνλνκηθφ Φφξνπκ (WEF) ην 2011, ε ρψξα καο θαηαιακβάλεη ηελ 29ε ζέζε κεηαμχ 139 ρσξψλ ζην Γείθηε Σαμηδησηηθήο θαη Σνπξηζηηθήο Αληαγσληζηηθφηεηαο, ελψ ζην Γεληθφ Γείθηε Αληαγσληζηηθφηεηαο θαηαιακβάλεη κφιηο ηελ 90ε. Δπίζεο ε ζπκβνιή ηεο ηνπξηζηηθήο νηθνλνκίαο ην 2012 ζην ΑΔΠ ηεο Διιάδαο θηάλεη ην 16,4%, ελψ ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε ζηελ ηνπξηζηηθή νηθνλνκία ( ζέζεηο εξγαζίαο) αληηζηνηρεί ζην 18,3% ησλ απαζρνινπκέλσλ. πγθξηλφκελνο ζε παγθφζκην επίπεδν, ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο θαηαγξάθεη ηθαλνπνηεηηθέο επηδφζεηο. χκθσλα κε ηα ηειεπηαία δηαζέζηκα ζηνηρεία ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ (WTO), ε Διιάδα ην 2012 ήηαλ 17ε ζε επίπεδν δηεζλψλ αθίμεσλ θαη 23ε ζε επίπεδν εζφδσλ. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ην Παγθφζκην Οηθνλνκηθφ Φφξνπκ (WEF) ην 2013, ε ρψξα καο θαηαιακβάλεη ηελ 32ε ζέζε κεηαμχ 140 ρσξψλ ζην Γείθηε Σαμηδησηηθήο θαη Σνπξηζηηθήο Αληαγσληζηηθφηεηαο, ελψ ζην Γεληθφ Γείθηε Αληαγσληζηηθφηεηαο θαηαιακβάλεη κφιηο ηελ 96ε. 16

17 Φέηνο ην 2013 νη κεγάιεο πξνζθνξέο ησλ μελνδφρσλ πξνο ηνπο tour operators, ε αικαηψδεο αχμεζε ησλ αθίμεσλ απφ ηε Ρσζία, αιιά θαη ε έθξπζκε θαηάζηαζε ησλ ηειεπηαίσλ εβδνκάδσλ(θαινθαίξη) ζηελ Σνπξθία θαη ζηελ Αίγππην νδεγνχλ ηνλ ειιεληθφ ηνπξηζκφ ζε ξεθφξ αθίμεσλ γηα ην θεηηλφ θαινθαίξη. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ηξεηο απφ ηηο γλσζηφηεξεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαηέγξαςαλ ηνλ Ηνχλην κεγάιε αχμεζε, 19,01% ε Ρφδνο, 20,96% ην Ζξάθιεην θαη 30,62% ε αληνξίλε. χκθσλα κε ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, ην δίκελν Ηνπιίνπ - Απγνχζηνπ "δελ ζα πέθηεη θαξθίηζα" ζε αξθεηνχο ειιεληθνχο πξννξηζκνχο. Μεγάια μελνδνρεία ζε πεξηνρέο φπσο ε Ρφδνο θαη ε Κξήηε "έρνπλ αλάςεη θφθθηλν" γηα θξαηήζεηο ην ζπγθεθξηκέλν δηάζηεκα θαζψο μέκεηλαλ απφ ειεχζεξα δσκάηηα. Ζ δήηεζε γηα ζπγθεθξηκέλνπο πξννξηζκνχο φπσο ην Ζξάθιεην θαη ηα Υαληά, ε Ρφδνο, ε Κσο θαη ε αληνξίλε μεπεξλνχλ θαηά πνιχ ηηο δηαζέζηκεο ζέζεηο ζηα αεξνπνξηθά δξνκνιφγηα πνπ έρνπλ πξνγξακκαηηζηεί. Σα ζηνηρεία απηά απνδεηθλχνπλ φηη ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο είλαη έλαο απφ ηνπο ειάρηζηνπο ηνκείο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο, ν νπνίνο είλαη αληαγσληζηηθφο ζε παγθφζκην επίπεδν.( 20stin%20Ellada/I%20simasia%20tou%20tourismoy%202012/ ) Ζ Διιάδα έρεη ηηο δπλαηφηεηεο λα απμήζεη ηα πνζνζηά ηεο θαη θαηά ζπλέπεηα λα θαιπηεξέςεη ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο κέζν ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο. 2.2 ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΓΙΑ ΣΟΝ ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΟ ΔΣΟ 2012 Ζ ζέζε ηεο Διιάδαο ζηελ παγθφζκηα θαηάηαμε ην 2012 ζηηο αθήμεηο ήηαλ 17ή,ζηηο ζέζεηο είζπξαμεο ήηαλ 23ή θαη ε αληαγσληζηηθφηεηά ηεο ήηαλ 32ή. ΠΙΝΑΚΑ 4. Διεθνείρ ηοςπιζηικέρ αθίξειρ ζε Ελλάδα και ανηαγωνιζηέρ,ηο 2012 Αθίξειρ (εκαηομμύπια) Μεηαβολή Ιζπανία 57,7 2,7 % Σοςπκία 35,7 3.00% Ελλάδα 15,5-5,5 % Αίγςπηορ 11,2 17,9 % Κποαηία 10,4 4,5 % Κύππορ 2,5 3.00% (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Τνπξηζκνύ) 17

18 -Οη 10 Κπξηφηεξεο αγνξέο πξνέιεπζεο βάζεη κεξηδίνπ ζηηο δηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο, 2012 ΓΔΡΜΑΝΗΑ 13,6% Ζλσκέλν Βαζίιεην 12,4 % ΠΓΓΜ 8,4 % ΓΑΛΛΗΑ 6,3 % ΡΧΗΑ 5,6% ΗΣΑΛΗΑ 5,5% ΟΛΛΑΝΓΗΑ 3,1% ΒΟΤΛΓΑΡΗΑ 3,9% ΣΟΤΡΚΗΑ 3,9% ΔΡΒΗΑ-ΜΑΤΡΟΒΟΤΝΗΟ 4,0% ΛΟΗΠΔ ΥΧΡΔ 33,3% (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Τνπξηζκνύ) -Δπνρηθφηεηα δηεζλψλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ, 2012 Αθίμεηο Ηαλνπάξην 2,3% Φεβξνπάξην 1,7% Μάξηην 2,3% Απξίιην 4,0 % Μάην 7,6 % Ηνχλην 13,2% Ηνχιην 18,5 % Αχγνπζην 21,1% επηέκβξην 16,3 % Οθηψβξην 8,4 % Ννέκβξην 2,5 % Γεθέκβξην 2,1 % (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Τνπξηζκνύ.) -Σα 10 Διιεληθά αεξνδξφκηα µε ηηο πεξηζζφηεξεο δηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο, ΑΘΖΝΑ ΖΡΑΚΛΔΗΟ ΡΟΓΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΚΔΡΚΤΡΑ ΚΧ

19 7. ΥΑΝΗΑ ΕΑΚΤΝΘΟ ΑΝΣΟΡΗΝΖ ΚΔΦΑΛΟΝΗΑ ηεζλείο Σαμηδησηηθέο Δηζπξάμεηο απφ Μνλσκέλνπο Σαμηδηψηεο θαη Οξγαλσκέλα Σαμίδηα, 2012 (ζε εθαη. ) Μεκνλσκέλνη ηαμηδηψηεο 6.597,3 εθαηνκκχξηα επξψ 65,81 % Οξγαλσκέλα ηαμίδηα 3.427,6 εθαηνκκχξηα επξψ 34,19 % ζπλνιηθφ 100% = ,9 εθαηνκκχξηα επξψ (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζκηνπ Οξγαληζµνύ Τνπξηζµνύ.) -Οη 10 θπξηφηεξεο ρψξεο πξνέιεπζεο βάζεη ηεο κέζεο δηάξθεηαο παξαµνλήο αλά ηαμίδη κε θαηνίθσλ ζηελ Διιάδα, κέζε δηάξθεηα παξακνλήο 9,1% 1. Καλαδάο 14,8 % 2. Γεξκαλία 12,8 % 3. Κχπξνο 12,7 % 4. ΖΠΑ 12,5 % 5. Ρσζία 10,9 % 6. Οιιαλδία 10,8 % 7. Απζηξαιία 10,6 % 8. Διβεηία 10,4 % 9. Αγγιία 10,3 % 10. Απζηξία 10,0 % (ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζµηνπ Οξγαληζµνύ Τνπξηζµνύ.) -Αξηζµφο Ξελνδνρεηαθψλ Κιηλψλ, 2012 θαηεγνξία θιίλεο 5* * * * * ζχλνιν ( ΣΕΤΕ, επεμεξγαζία ζηνηρείσλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη Παγθόζµηνπ Οξγαληζµνύ Τνπξηζµνύ.) 19

20 2.3 Πξάζηλνο ηνπξηζκόο. Έλλνηα, σθέιεη, πνιηηηθέο. Ο ηνπξηζκφο είλαη πνιχηηκνο θαη ζηεξίδεη ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Οη ηνπξίζηεο δελ έξρνληαη κφλν γηα μεθνχξαζε θαη αλαλέσζε καθξηά απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα αιιά γηα λα απνιαχζνπλ ηα κλεκεία ηε θχζε θαη ην πεξηβάιινλ. Όκσο ηα ηειεπηαία ρξφληα νη αξλεηηθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο γεληθά απφ ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα αιιά θαη απφ ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ απφ ηα πεξηζζφηεξα μελνδνρεία φπσο ε ξχπαλζε,ε απνςίισζε ησλ δαζψλ,ε αιινίσζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ είλαη πιένλ πξνθαλήο. Ο ηνπξηζκφο είλαη ν ηνκέαο πνπ ζα πξέπεη λα ζπκβάιεη ζηελ εμνηθνλφκεζε ησλ πφξσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο θαη φρη ζηελ θαηαζηξνθή ηεο. Ο ζηφρνο ηνπ πξάζηλνπ ηνπξηζκνχ είλαη λα δνζεί ε δπλαηφηεηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ζε καθξνπξφζεζκε βάζε,θαη έηζη απνθεχγνληαη νη θαηαζηξνθέο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζπκβάιινληαο ζηελ επεκεξία ησλ ηνπηθψλ πιεζπζκψλ θαη ηελ ελίζρπζε ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ. Ο νξγαλσκέλνο ηνπξηζκφο, θπξίσο ιφγσ ηεο καδηθφηεηάο ηνπ αιιά θαη ηεο ζπρλήο ρξήζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο σο απινχ ππνδνρέα ησλ ππνδνκψλ, ζεσξήζεθε σο βαζηθή αηηία πνιιψλ δπζκελψλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ (Καξαβέιιαο et al 2003, Μπεξηάηνο 2003, Τζακπνύθνπ & Σθαλαβή 2004, Σθαλαβή & Σβνξώλνπ 2007, Αζαλαζίνπ 2007, Οδεγία 92/43 ΕΟΚ). Σν ζέκα απηφ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζε ρψξεο φπσο ε Διιάδα, φπνπ ν ζρεδηαζκφο, ν πξνγξακκαηηζκφ θαη ε δηαρείξηζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε δεηήκαηα πεξηβάιινληνο πζηεξνχζαλ θαη πζηεξνχλ ζε ζχγθξηζε κε πνιινχο απφ ηνπο αληαγσληζηέο καο. Δπηπιένλ ε ρψξα καο δηαζέηεη πνιινχο θαη εμαηξεηηθά πινχζηνπο θπζηθνχο πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο, γεγνλφο ην νπνίν επηβάιεη ηελ αλάπηπμε ηνπξηζηηθψλ πξνηχπσλ ηα νπνία ζα ηνπο ζέβνληαη θαη ζα ηνπο αλαδεηθλχνπλ πξνο φθεινο ηνπ ηνπξηζηηθνχ καο πξντφληνο. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ ελαιιαθηηθψλ εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ηδηαίηεξα νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο- ζεσξήζεθαλ φρη ηπραία έλαο ηζφξξνπνο θαη πνηνηηθφο ηξφπνο αλάπηπμεο ζε ηνπηθφ επίπεδν κε παξάιιειε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Δπίζεο, ην 80% ησλ Γεξκαλψλ ηνπξηζηψλ δειψλνπλ φηη ηα πςειά πεξηβαιινληηθά πξφηππα παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν φηαλ ζρεδηάδνπλ ηηο δηαθνπέο ηνπο, ελψ ην 1/3 ησλ Ακεξηθαλψλ ππνζηεξίδνπλ φηη είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ παξαπάλσ, αξθεί ην ηαμίδη θαη ε δηακνλή ηνπο λα είλαη θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ. Σν ίδην ιέεη θαη ην 21% ησλ Βξεηαλψλ πνπ ηαμηδεχνπλ εθηφο ηεο ρψξαο ηνπο. Δθηφο απφ ηα νθέιε γηα ην πεξηβάιινλ, πάλησο, ε κεηαηξνπή ελφο μελνδνρείνπ ζε «πξάζηλν» παξέρεη ηε δπλαηφηεηα γηα εμνηθνλφκεζε ζεκαληηθψλ ρξεκαηηθψλ πνζψλ. ην εμσηεξηθφ ην μελνδνρείν «London Heathrow Marriott» θέξδηζε πεξίπνπ δνιάξηα, κεηψλνληαο απιψο ηελ ελεξγεηαθή θαηαλάισζε θαη ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (CO2) θαηά 30%. 20

21 Απφ ηα ειιεληθά μελνδνρεία ν φκηινο «Aldemar» ζε Κξήηε, Ρφδν θαη δπηηθή Πεινπφλλεζν θαιχπηνπλ πιένλ κε ειηαθή ελέξγεηα ην 85% ησλ ζρεηηθψλ αλαγθψλ ηνπο, ελψ ε SANI Resort αλαθπθιψλεη θαηά κέζν φξν κεληαίσο πάλσ απφ 2 ηφλνπο ραξηηνχ θαη 4,5 γπαιηνχ, 660 θηιά καγεηξηθψλ ειαίσλ ηα νπνία κεηαηξέπνληαη ζε βηνθαχζηκα θαη 30 θηιά κπαηαξηψλ. Έλα μελνδνρείν κπνξεί λα γίλεη πην «πξάζηλν» κε απιέο θηλήζεηο, ρσξίο απαξαίηεηα λα ρξεηάδνληαη αθξηβέο επελδχζεηο Ση είλαη πξάζηλνο ηνπξηζκόο. Ο Bramwell (1990) νξίδεη ηνλ <<πξάζηλν ηνπξηζκφ>> ζαλ ηνπξηζκφ,ν νπνίνο αλαβαζκίδεη ηα πνιηηηζηηθά ζηνηρεία, ιεηηνπξγεί θάησ απφ ηνλ έιεγρν ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ,παξέρνληαο απαζρφιεζε αιιά θαη δηαηεξψληαο ηα νηθνλνκηθά νθέιε εληφο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. χκθσλα κε ηνλ θιαζηθφ νξηζκφ, πξάζηλε αλάπηπμε είλαη ε «αλάπηπμε πνπ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ παξφληνο ρσξίο λα ζέηεη ζε θίλδπλν ηε δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχςνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο». Με άιια ιφγηα, απνηειεί ηε κέξηκλα ψζηε ε ζεκεξηλή κεγέζπλζε λα κελ ππνλνκεχεη ηηο δπλαηφηεηεο κεγέζπλζεο ησλ κειινληηθψλ γελεψλ. Ζ αεηθφξνο αλάπηπμε έρεη ηξεηο ζπληζηψζεο: 1. νηθνλνκηθή 2. θνηλσληθή 3. πεξηβαιινληηθή νη νπνίεο απαηηνχλ ηζφξξνπε πνιηηηθή ζπλεθηίκεζε. Ζ ζηξαηεγηθή γηα ηελ πξάζηλε αλάπηπμε, πνπ εγθξίζεθε ην 2001 θαη αλαζεσξήζεθε ην 2005, ζπκπιεξψλεηαη, κεηαμχ άιισλ, απφ ηελ αξρή ηεο έληαμεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκαηηζκψλ ζηηο επξσπατθέο πνιηηηθέο πνπ έρνπλ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ. ( Ζ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν <<πξάζηλνο ηνπξηζκφο>> ζαλ κήλπκα πξνο ηνπο ηνπξίζηεο ζε ζέκαηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, απνθπγήο ξχπαλζεο ησλ αθηψλ θ.ιπ. (Φψηεο Καιηπίξεο,2006). Σν μελνδνρείν ραξαθηεξίδεηαη σο έλα νηθνινγηθφ μελνδνρείν φηαλ ιεηηνπξγεί κε πιήξε ζπλαίζζεζε ησλ επηπηψζεσλ πνπ έρεη ε ιεηηνπξγία ελφο μελνδνρείνπ ζην πεξηβάιινλ θαη εθαξκφδεη κεζφδνπο θαη πξαθηηθέο πνπ επηθέξνπλ ηα θαηά ην δπλαηφ αλά πεξίπησζε κέγηζηα πνζνζηά εμνηθνλφκεζεο ελεξγεηαθψλ θαη θπζηθψλ πφξσλ. Ζ έλλνηα θαη ν ζθνπφο ηνπ πξάζηλνπ ηνπξηζκνχ βάζε ην επελδπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζηελ Διιάδα αθνξά ζηελ πινπνίεζε επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ απφ επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη σο μελνδνρεηαθά ή ινηπά ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ιεηηνπξγνχλ εληφο ηεο Διιεληθήο Δπηθξάηεηαο, ελψ δελ εκπίπηνπλ ζηηο εμαηξέζεηο ηνπ Καλνληζκνχ (ΔΚ) 1998/

22 Ζ ζπγθεθξηκέλε Πξάμε απνζθνπεί: ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο ησλ εκπιεθφκελσλ ζηελ ηνπξηζηηθή δηαδηθαζία θαη ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. ηελ αλαβάζκηζε ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηνπο επηδφζεσλ. ηελ δεκηνπξγία ππνδνκψλ θαη ζρεδίσλ δξάζεσλ πνπ πιεξνχλ ηα θξηηήξηα νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο. ηελ θαηεχζπλζε απηή, νη ηνπξηζηηθέο κνλάδεο πνπ ζα εληζρπζνχλ κέζσ ηεο Πξάμεο «Πξάζηλνο Σνπξηζκφο» θαινχληαη λα βειηηψζνπλ ηηο ιεηηνπξγηθέο ηνπο ππνδνκέο θαη ηηο επηρεηξεζηαθέο ηνπο δηαδηθαζίεο, κε νηθνινγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, αμηνπνηψληαο ηα ηδηαίηεξα ηνπηθά, γεσγξαθηθά θαη πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Δηδηθφηεξα, νη ζηφρνη απηψλ ησλ ελεξγεηψλ είλαη ε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ησλ θηηξηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ ησλ επηιέμηκσλ επηρεηξήζεσλ, ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ε ζσζηή θαη ππεχζπλε δηαρείξηζε ηνπ χδαηνο θαη ησλ απνξξηκκάησλ, θαζψο θαη ε πινπνίεζε δηαδηθαζηψλ πνπ δελ επηβαξχλνπλ ην πεξηβάιινλ ελψ, παξάιιεια, πξνσζνχλ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ εκπιεθφκελσλ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Ζ βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο απφ ηελ πηνζέηεζε νηθνινγηθψλ πξνηχπσλ απνηεινχλ ζεκαληηθφ θίλεηξν γηα ηελ πηνζέηεζε ελφο ζπζηήκαηνο νηθνινγηθήο ιεηηνπξγίαο θαη πηζηνπνίεζεο. Ζ ζαθψο δηαθαηλφκελε ηάζε ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη ηνπξίζηεο αιιά θαη πνιιέο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο παγθνζκίσο έρνπλ επαηζζεηνπνηεζεί ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πηζηνπνίεζεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ, απνηειεί έλα επηπιένλ θίλεηξν γηα πξάζηλεο επελδχζεηο. Ζ αλαγλψξηζε ησλ ηάζεσλ απηψλ θαη ε αλαγθαηφηεηα εθζπγρξνληζκνχ ησλ ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ, κε γλψκνλα ην ζεβαζκφ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αξρή ηεο επθνξίαο, θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ πινπνίεζε ηεο Πξάμεο «Πξάζηλνο Σνπξηζκφο». ( 22

23 ην παξαθάησ πίλαθα αλαθέξνληαη νη θαηεγνξίεο ηνπξηζηψλ θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπο ζε ζρέζε κε ην πεξηβάιινλ. ΠΙΝΑΚΑ.5 <<ΠΡΑΙΝΗ>> ΣΑΗ ΚΑΙ ΤΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Ε ΥΕΗ ΜΕ ΣΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Καηεγνξία ηνπξίζηα 1. Αδξαλήο 2. Πεξηζηαζηαθφο 3. Πξάζηλνο 4. Πξσηνπφξνο πκπεξηθνξά Καλέλα απνιχησο ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ Πεξηζηαζηαθφ,θαηα πεξίπησζε ελδηαθέξνλ. Τηνζεηεί <<πξάζηλε>> ινγηθή ζηηο απνθάζεηο ηνπ. Πιήξεο, ελζπλείδεηε δξάζε ζε φιεο ηηο απνθάζεηο ηνπ. English tourism board (1992) Οη επηπηώζεηο ηνπ ηνπξηζκνύ ζην πεξηβάιινλ Οη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο δηαθξίλνληαη ζε 4ήο θαηεγνξίεο 1ε-Δνκεκέλν πεξηβάιινλ (αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο, αλζξώπηλνη νηθηζκνί) 2ε-Φπζηθό πεξηβάιινλ (νηθνζύζηεκα,θπζηθνί πόξνη) 3ε-θνηλσληθό πεξηβάιινλ ( ήζε, έζηκα, δεζκνί) 4ε-νηθνκνκηθό πεξηβάιινλ H αλάπηπμε αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ έρεη επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ φκσο ν ηνπξηζκφο δελ είλαη ε πεγή ηνπ πξνβιήκαηνο αιιά αδπλακία ειέγρνπ θαη νξγάλσζεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Σν πεξηβάιινλ απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν γηα ηελ ζσζηή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ θαη ηελ πγηεηλή ηνπ δηαβίσζε. Ζ αλάπηπμε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο έρεη ζπρλά σο απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ ππνβάζκηζε απηή κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ή θαη ηε δηαηήξεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δπίζεο, νη επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζην πεξηβάιινλ δεκηνπξγνχληαη θαη απφ ηηο αλάγθεο επέθηαζεο θάπνηνπ μελνδνρείνπ επε θηαζήο ηεο ζην ρψξν ηεο ππαίζξνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη απαηηε ζεηο ησλ ηνπξηζηψλ. Μάιηζηα νη επηπηψζεηο απηέο είλαη πνιχ πην έληνλεο ζε νηθνινγηθά επαίζζεηεο πεξηνρέο, φπσο πγξνβηφηνπνπο, παξαζαιάζζηεο θαη νξεηλέο πεξηνρέο. πγθεθξηκέλα παξαηεξνχληαη ζπγθξνχζεηο θαη δηαθσλίεο γηα ηηο ρξήζεηο γεο, 23

24 κε ηελ νξηνζεήεζε ησλ ζπλν ξσλ κεηαμπ ηνπ δνκεκέλνπ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο αιιά θαη δχν λνκηθψλ πξνζψπσλ, ην νπνη ν απαηηείηαη λα κείλεη αλεπεξέαζην. Μάιηζηα, ηίζεηαη έληνλα ην δήηεκα ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο θέξνπζαο ηνπξηζηηθήο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο, πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπε ί ε πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε. Σα θαηλν κελα απηα ε ρνπλ παξαηεξεζεη ηδη σο ηα ηειεπηαία ρξφληα κε ηελ καδηθή κνξθή πνπ έρεη πάξεη ν ηνπξηζκφο. Υαξαθηεξηζηηθά θαηλφκελα ππνβάζκηζεο ηνπ θπζηθνπ πεξηβαίινληνο απν ηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα είλα η: ε απσίεηα ζεκαληηθψλ εθηάζεσλ ηεο ππαίζξνπ, ε θαηαζηξνθή βηνην πσλ, ε αιινη σζε ηνπ ηνπηνχ, ε κείσζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ε ξχπαλζε ησλ πδάησλ, ε αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ησλ απνξξηκκάησλ θαη απνβιήησλ θαη ην πξφβιεκα ηεο δηαρεη ξηζεό ηνπο. Ηδηαίηεξα ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, φπνπ ν ηνπξηζκφο παξνπζηα δεη πνιιαπια ζηα ε ληαζε, νη πεξηβαιινληηθεό επηπησ ζεηο είλαη αθφκε κεγαιχηεξεο. Οη αιιαγέο ζην θιίκα κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ κεγάιν θίλδπλν ζην ηνπξηζκφ πνιιψλ πξννξηζκψλ γηαηί πνιιέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εμαξηψληαη άκεζα απφ ην θιίκα ηνπο θπζηθνχο θηλδχλνπο θαη νη πξνβιέςεηο γηα ηα θαηξηθά θαηλφκελα είλαη ζεκαληηθέο γηα ηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο. Παξάιιεια νη αξλεηηθέο επηδξάζεηο ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζπκβαίλεη θαη ζηνπο πφξνπο (λεξφ, αθηέο, κλεκεία, έξγα ηέρλεο) θαηά ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο ή θαηαλάισζήο ηνπο. Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε θπζηθή θαη πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά κπνξεί λα αθνξνχλ ζε θπζηθή θζνξά ή θαη απψιεηά ηνπο ιφγσ ηεο ρξήζεο ηνπο ή ηεο κείσζεο ηεο ηθαλνπνίεζεο πνπ πξνζθέξνπλ ιφγσ ηεο ππνβάζκηζήο ηνπο. Όκσο ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε εθηφο απφ ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο έρεη θαη ζεηηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ φπσο : α) ζπκβνιή ζηελ πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ κηαο πεξηνρήο ιφγσ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο είηε άκεζα ιφγσ ησλ έξγσλ ππνδνκήο θαη πνιηηηθήο αλάδεημεο ησλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο είηε έκκεζα ιφγσ ηδησηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, β) βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ιφγσ έξγσλ ππνδνκήο, ηα νπνία ρσξίο ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ δελ ζα γίλνληαλ Ση είλαη πξάζηλν μελνδνρείν Οηθνινγηθφ μελνδνρείν είλαη έλα μελνδνρείν ή θαηάιπκα πνπ έρεη θάλεη ζεκαληηθέο πεξηβαιινληηθέο βειηηψζεηο ζηε δνκή θαηαζθεπήο θαη ζηελ ιεηηνπξγία, πξνθεηκέλνπ λα ειαρηζηνπνηεζνχλ νη επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Δίλαη έλα πξάζηλν μελνδνρείν ζε ζέζε θαη ρξήζε θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ πνπ αθνινπζεί ηηο πξαθηηθέο ηεο πξάζηλεο λννηξνπίαο θαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ εκπλέεηαη απφ ηε ρξήζε ησλ παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ θαηαζθεπήο.( 24

25 Βαζηθφ θξηηήξην γηα λα ραξαθηεξηζηεί έλα μελνδνρείν «πξάζηλν» είλαη ε ρξήζε πιηθψλ θαη ε εθαξκνγή πξαθηηθψλ πνπ πεξηνξίδνπλ δξαζηηθά ηελ φπνηα επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ζπληήξεζε ελφο μελνδνρείνπ. Απφ ηνλ ηξφπν θαηαζθεπήο, νηθνδφκεζεο, ηε δηαρείξηζε ιπκάησλ θαη απνξξηκκάησλ, κέρξη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ή ηα πξνζθεξφκελα ζηνπο πειάηεο αλαιψζηκα πξντφληα θαη πιηθά. ( Δπίζεο ππάξρνπλ πηζηνπνηήζεηο πξνγξάκκαηα πνηφηεηαο θαη δηαθξίζεηο πνπ ζα αλαθεξζνχκε παξαθάησ Σα νθέιε ηνπ eco-managment Σα νηθνλνκηθά νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή κίαο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο είλαη: Μείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνο ηεο επηρείξεζεο. Ζ εθαξκνγή ελφο πξνγξάκκαηνο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, φπσο αλαθέξνπλ νη Iwanowski θαη Rushmore (Kirk 1998), ηνπιάρηζηνλ ζηα πξψηα ζηάδηα κπνξνχλ λα απνθέξνπλ κείσζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ ηεο επηρεηξήζεηο κέζσ ηεο εμνηθνλφκεζεο ησλ πφξσλ. Αχμεζε πεξηζσξίνπ θέξδνπο, απφ ηελ θαιχηεξε δηαρείξηζε πξψησλ πιψλ, ηελ νηθνλνκία ζην θφζηνο κεηαθνξάο θαη απνζήθεπζεο, κηθξφηεξν θφζηνο δηάζεζεο απνξξηκκάησλ θαη απνβιήησλ θαη κηθξφηεξεο δαπάλεο αζθάιηζεο εμαηηίαο ρακειφηεξνπ πεξηβαιινληηθνχ ξίζθνπ. Αχμεζε πσιήζεσλ, κε ηε δηείζδπζε ζε λέεο αγνξέο, ηε βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ νξγαληζκνχ, ηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κε ηνπο πειάηεο θαη ηελ παξνρή θαηλνηφκσλ θαη θαιχηεξεο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ. Διάηησζε θεθαιαίνπ θίλεζεο, κε ηελ ειάηησζε ηεο δεκηνπξγίαο απνξξηκκάησλ. Διάηησζε θνξνινγηθνχ ζπληειεζηή, κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ. Διάηησζε θφζηνπο ρξήκαηνο, κε ηελ πξνζέιθπζε επελδπηψλ θαη ηε δπλαηφηεηα δαλεηζκνχ κε θαιχηεξνπο φξνπο Eco Management ζεκαίλεη πξνζηαζία απφ θξίζεηο. Ζ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή κίαο επηρείξεζεο κπνξεί λα πξνζηαηέςεη ηελ ίδηα ηελ επηρείξεζε απφ πηζαλέο θξίζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλζξψπηλε πγεία θαη αζθάιεηα. Δπίζεο, ζε επίπεδν management ζπκβάιιεη ζηελ: 25

26 Αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο επηρείξεζεο ζπκβάιινληαο ζε απνηειεζκαηηθφηεξε δηνίθεζε.. Θεηηθή επίδξαζε ζην εζηθφ ησλ εξγαδνκέλσλ.. Βειηίσζε ησλ γεληθψλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ θαη δηαδηθαζηψλ δηνίθεζεο, αλαγλσξίδνληαο ηελ πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο εθαξκνγήο ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο νιηθήο πνηφηεηαο (Total Quality Management)..Eco Management ζεκαίλεη βειηίσζε δεκφζηαο εηθφλαο. Ζ ζηήξημε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη νη εζεινληηθέο δξάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ηνπηθνχ πεξηβάιινληνο, βειηηψλεη ηηο ζρέζεηο κε ηα θνηλά θαη ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαζψο θαη ηε δεκφζηα εηθφλα ηεο επηρείξεζεο, εληζρχνληαο παξάιιεια ηελ αληαγσληζηηθή ηεο ζέζε κε ηελ πηνζέηεζε πξνηχπσλ επηρεηξεκαηηθήο αξηζηείαο (EFQM)..Eco Management ζεκαίλεη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο Δλ θαηαθιείδη, έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά νθέιε πνπ επηηπγράλεηαη απφ ηελ πηνζέηεζε πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ είλαη ε πξνζηαζία ηνπ ίδηνπ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ θαη ελεξγεηαθψλ πφξσλ, νη νπνίνη είλαη απαξαίηεηνη γηα ηε ιεηηνπξγία κίαο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο Πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα Σν ππνπξγείν πεξηβάιινληνο ζηελ Διιάδα Πξνηεξαηφηεηα ηνπ Τπνπξγείνπ πεξηβάιινληνο ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο απνηειείηε ε πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο ξχπαλζεο ζηε δεκφζηα πγεία θαη ηα νηθνζπζηήκαηα, ε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ ιακβάλνληαο ππφςε ηηο πξνβιέςεηο γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο παγθφζκηαο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηελ πηνζέηεζε ελφο λένπ αλαπηπμηαθνχ κνληέινπ. 26

27 ΠΙΝΑΚΑ 6. ηνπο ηνκείο ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζπκπεξηιακβάλνληαη: ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ θαη ε αλαθχθισζε ε πξνζηαζία ηνπ πδάηηλνπ πεξηβάιινληνο θαη ε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ ε πξνζηαζία απφ ηελ αέξηα ξχπαλζε ε πξνζηαζία απφ ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο ηεο ερνξχπαλζεο θαη ησλ αθηηλνβνιηψλ ε πεξηβαιινληηθή αδεηνδφηεζε ησλ βηνκεραληθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ε πξνζηαζία απφ ηε βηνκεραληθή ξχπαλζε ε δηαρείξηζε θηλδχλσλ ηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ε δηαρείξηζε ρσξηθψλ πεξηβαιινληηθψλ δεδνκέλσλ ε δηεπθφιπλζε ηεο δεκφζηαο πξφζβαζεο ζηελ πεξηβαιινληηθή πιεξνθνξία ε παξαθνινχζεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ( ISO 14001: ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ Ζ ζεηξά ηνπ ISO ελζαξξχλεη ηνπο νξγαληζκνχο πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζην λα ζπζηεκαηνπνηήζνπλ θαη λα αλαγλσξίζνπλ ηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο, ηα πξντφληα ή θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπο. Ο ππξήλαο ηεο ζεηξάο πξνηχπσλ ησλ ΠΓ είλαη ην ISO Σν ISO νινθιεξψζεθε θαη εθδφζεθε πξψηε θνξά ηελ 1ε επηεκβξίνπ ηνπ 1996, θαη ηψξα είλαη ην πην επξέσο αλαγλσξηζκέλν πξφηππν πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο. Ο θχξηνο ιφγνο γηα ηελ εθαξκνγή ελφο πξνηχπνπ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο είλαη ε αλάγθε ησλ εηαηξεηψλ λα παξέρνπλ δηαζθάιηζε ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε ζρεηηθά κε ηε ζπκκφξθσζε κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. Τπάξρνπλ αξθεηά νθέιε πνπ κπνξεί λα απνθνκίζεη κηα επηρείξεζε απφ ηελ πηνζέηεζε, εθαξκνγή θαη σο θπζηθή ζπλέρεηα, ηελ πηζηνπνίεζε θαηά ISO Πξψηα απ' φια, κπνξεί, φπσο είλαη αλακελφκελν άιισζηε, λα βειηηψζεη ηελ πεξηβαιινληηθή ηεο επίδνζε. Παξάιιεια, κπνξεί λα έρεη ζεκαληηθά νηθνλνκηθά, ηα νπνία είλαη ηαπηφρξνλα θαη πεξηβαιινληηθά, νθέιε. ε απηά 27

28 ζπκπεξηιακβάλνληαη ε κείσζε ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ πξψησλ πιψλ θαη πφξσλ γεληθφηεξα, ε κεησκέλε θαηαλάισζε ελέξγεηαο, ε κείσζε ηεο παξαγσγήο απνβιήησλ κε ηαπηφρξνλε κείσζε ηνπ θφζηνπο δηάζεζήο ηνπο θαη ηέινο, ε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δηεξγαζηψλ (φζνλ αθνξά ζε ζέκαηα παξαγσγηθφηεηαο, απνβιήησλ, ζπκκφξθσζεο κε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία, γξαθεηνθξαηίαο θ.α.). ( CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B F%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE- %CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B 9%CF%83%CE%B7&Itemid=147) Χθέιεηεο πνπ πξνθύπηνπλ από ηελ εθαξκνγή ηνπ ISO Η εθαξκνγή ελόο Σπζηήκαηνο Δηαρείξηζεο Πεξηβάιινληνο παξέρεη έλα ζύζηεκα εληνπηζκνύ, αμηνιόγεζεο θαη ειέγρνπ ησλ ελεξγεηώλ ηνπ νξγαληζκνύ πνπ έρνπλ επίδξαζε θαη αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ. Μέζσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο κπνξεί λα επηηεπρζεί κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνύ θόζηνπο ηεο επηρείξεζεο από ηελ αύμεζε ηεο απνδνηηθόηεηαο θαη παξαγσγηθόηεηαο. Απηό κε ηελ ζεηξά ηνπ επηηπγράλεηαη κε ηνλ εληνπηζκό ηξόπσλ γηα ηελ δξαζηηθή κείσζε ησλ ππνιεηκκάησλ θαη απνξξηκκάησλ, ηελ απνδνηηθή δηάζεζε απηώλ, θαη κέζα από ηελ κάζεζε ηνπ πώο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί πην απνηειεζκαηηθά ε ελέξγεηα θαη ε εμνηθνλόκεζε ηεο. Επίζεο, ην πξόηππν απαηηεί ηελ επηβεβαίσζε ηνπ εληνπηζκνύ θαη ζπκκόξθσζεο ηεο επηρείξεζεο κε ηελ εθαξκνδόκελε λνκνζεζία γεγνλόο πνπ ζπληειεί ζηελ κείσζε ησλ πηζαλνηήησλ κίαο εζθαικέλεο πεξηβαιινληηθήο ελέξγεηαο (θαη πηζαλά πξνζζήκαηα) από άγλνηα. Μέζα από ηα πιενλεθηήκαηα κείσζεο ηνπ ιεηηνπξγηθνύ ξίζθνπ, γίλεηαη θαη πην πξνζηηή ε αζθάιηζε (θαη ηα αζθάιηζηξα) ηεο επηρεηξήζεσο. Τέινο, ε εθαξκνγή ηνπ πξνηύπνπ θαη ε πηζηνπνίεζε ηνπ νξγαληζκνύ παξέρεη εκπηζηνζύλε ζηνπο πεξηβαιινληηθά επαηζζεηνπνηεκέλνπο θνξείο, πειάηεο θαη εξγαδνκέλνπο, γεγνλόο πνπ αλακθίβνια βειηηώλεη πνιύ ηελ εηθόλα ηεο επηρείξεζεο. Η βειηησκέλε εηθόλα ηεο επηρείξεζεο κπνξεί λα αλνίμεη λέεο αγνξέο θαη λα απμήζεη ηηο πσιήζεηο.( Αμηνιόγεζε / Έιεγρνο πζηήκαηνο θαηά ISO Ζ δηαπηζηεπκέλε αμηνιφγεζε / έιεγρνο ηνπ ζπζηήκαηνο πξνυπνζέηεη ηελ επηινγή ελφο δηαπηζηεπκέλνπ νξγαληζκνχ πηζηνπνίεζεο. Ο επηιεγκέλνο νξγαληζκφο απηφο ζα κειεηήζεη θαη ζα αμηνινγήζεη ζε πξψηε θάζε ην εγρεηξίδην πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη ζα πξνρσξήζεη ζηελ πξψηε επηζεψξεζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο επηρείξεζεο (ε θάζε απηή νλνκάδεηαη 1ν ζηάδην ). Καηά ηελ πξώηε επηζεώξεζε απνηηκάηαη ε αμηνιόγεζε ησλ πεξηβαιινληηθώλ επηπηώζεσλ (όπσο απηή έρεη ηεθκεξησζεί από ηελ επηρείξεζε) θαη γίλεηαη 28

29 εθηίκεζε ηνπ θαηά πόζνλ νη ζηόρνη δηνίθεζεο πνπ έρνπλ ηεζεί είλαη κεηξήζηκνη θαη πξαγκαηνπνηήζηκνη. Σε κία άιιε πξνγξακκαηηζκέλε εκεξνκελία αθνινπζεί ην επόκελν ζηάδην (πνπ ζπρλά νλνκάδεηαη 2ν ζηάδην ) πνπ είλαη ε πξαθηηθή αμηνιόγεζε / έιεγρνο ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο, όπνπ ν θνξέαο πηζηνπνίεζεο επηζθέπηεηαη ηελ επηρείξεζε θαη αμηνινγεί θαηά πόζνλ νη εθαξκνδόκελεο πξαθηηθέο, ηα ηεξνύκελα αξρεία / εγγξαθέο θαη ηξόπνο εξγαζίαο είλαη ζύκθσλα κε ηηο ηεθκεξησκέλεο δηαδηθαζίεο θαη ηνπο επηρεηξεζηαθνύο ζηόρνπο. Μεηά από κία ζεηηθή αμηνιόγεζε, ν θνξέαο πηζηνπνίεζεο εθδίδεη ην πηζηνπνηεηηθό ISO Αθνινπζνύλ πεξηνδηθέο επηζθέςεηο επηηήξεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο (ζπλήζσο θάζε έηνο ή δύν θνξέο ην ρξόλν) πνπ ζηνρεύνπλ ζηε δηαζθάιηζε θαη ζπλέρηζε ηνπ ζπζηήκαηνο δηαζθάιηζεο πνηόηεηαο.( Δπξσπατθό νηθνινγηθό ζήκα (ECOLABEL) Ζ λνκνζεζία ε νπνία δηέπεη ην Οηθνινγηθφ ήκα είλαη ν λένο Κανονισμός (ΕΚ) 66/2010ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 25εο Ννεκβξίνπ 2009 ζρεηηθά κε ην νηθνινγηθφ ζήκα ηεο ΔΔ (EU Ecolabel). Σν Αλψηαην πκβνχιην Απνλνκήο Οηθνινγηθνχ πκβνπιίνπ - ΑΑΟ είλαη ν εζληθφο αξκφδηνο θνξέαο γηα ηελ απνλνκή ηνπ επξσπατθνχ νηθνινγηθνχ ζήκαηνο κε Πξφεδξν ηνλ εθάζηνηε Γεληθφ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγείνπ Πεξηβάιινληνο Δλέξγεηαο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο - ΤΠΔΚΑ. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ΑΑΟ δηέπεηαη απφ ηελ ΚΤΑ ππ. αξ /2482/ (ΦΔΚ 763/Β/1993), ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) ππ. αξ. 66/2010 ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 25εο Ννεκβξίνπ Σν ΑΑΟ είλαη ελδεθακειέο φξγαλν, ζπγθξνηείηαη κε Απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔΚΑ θαη απνηειείηαη κεηαμχ άιισλ θαη απφ έλα εθπξφζσπν (κε ηνλ αλαπιεξσηή ηνπ) ζπγθεθξηκέλσλ αξκφδησλ θνξέσλ, φπσο αλαθέξεηαη ζηε ζρεηηθή ΚΤΑ (νη εθπξφζσπνη είλαη απφ ην Τπνπξγείν ΠΔΚΑ, Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, ΓΔΔ, ΔΒ, Γεληθφ Υεκείν ηνπ Κξάηνπο, ΔΒ, Οξγάλσζε Καηαλαισηψλ, Οηθνινγηθή Οξγάλσζε). Ζ ζεηεία ησλ κειψλ ηνπ ΑΑΟ είλαη δηεηήο. Η ρξήζε ηνπ επξσπατθνύ νηθνινγηθνύ ζήκαηνο πξνζηαηεύεηαη από: ηελ αγνξαλνκηθή δηάηαμε Φ1-218/ (ΦΔΚ 139/Β/ ) ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηνπ φξνπ «νηθνινγηθφ» ζηελ νπνία αλαθέξεηαη φηη «απαγνξεχεηαη ε ρξήζε ηνπ επηζεηηθνχ πξνζδηνξηζκνχ «νηθνινγηθφ» ή «νίθν» ζηα ειιεληθά ή ζε μέλε γιψζζα, 29

30 θαηά ηελ δηάζεζε ζηελ θαηαλάισζε, πψιεζε θαη δηαθήκηζε θάζε είδνπο πξντφληνο, εθφζνλ ζε απηφ δελ έρεη εθρσξεζεί ν παξαπάλσ φξνο ή νηθνινγηθφ ζήκα...» θαη ηηο δηαηάμεηο ηνπ λένπ Καλνληζκνχ 66/2010 (άξζξν 10 πεξί επνπηείαο ηεο αγνξάο θαη ειέγρνπ ηεο ρξήζεο ηνπ νηθνινγηθνχ ζήκαηνο ηεο ΔΔ & άξζξν 17 πεξί θπξψζεσλ). Πξνο ην παξφλ έρνπλ ζεζπηζζεί απφ ηελ Δ.Δ. νηθνινγηθά θξηηήξηα γηα 11 θαηεγνξίεο πξντφλησλ (23 πξντφληα) & 2 θαηεγνξίεο ππεξεζηψλ νη νπνίεο είλαη: πξντφληα θαζαξηζκνχ, ειεθηξηθέο ζπζθεπέο, έλδπζε, επηθαιχςεηο-επελδχζεηο δαπέδσλ, θεπνπξηθή, έπηπια, ραξηί, νηθηαθέο ζπζθεπέο θαη αληηθείκελα, ππφινηπα νηθηαθά αληηθείκελα, ιηπαληηθά, θηηάμ ην κφλνο ζνπ, ππεξεζίεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη ππεξεζίεο θαηαζθελψζεσλ/θακπηλγθ.( ηηο ππεξεζίεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ ππάξρεη απφθαζε επηηξνπήο ζρεηηθά κε ηνλ θαζνξηζκφ νηθνινγηθψλ θξηηεξίσλ απνλνκήο θνηλνηηθνχ νηθνινγηθνχ ζήκαηνο γηα ππεξεζίεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ. θνπφο ησλ θξηηεξίσλ: Σα θξηηήξηα απνζθνπνχλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ θχξησλ επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ θαηά ηηο ηξεηο θάζεηο ηνπ θχθινπ δσήο ηεο ππεξεζίαο (αγνξά, παξνρή ππεξεζίαο, απφβιεηα). Σα θξηηήξηα απνζθνπνχλ ζπγθεθξηκέλα ζηα εμήο: πεξηνξηζκφο ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, πεξηνξηζκφο ηεο θαηαλάισζεο λεξνχ, πεξηνξηζκφο ηεο παξαγσγήο απνβιήησλ, πξνψζεζε ηεο ρξήζεο αλαλεψζηκσλ πφξσλ θαη νπζηψλ πνπ είλαη ιηγφηεξν επηβιαβείο γηα ην πεξηβάιινλ, πξνψζεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ελεκέξσζεο θαη εθπαίδεπζεο. Αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηηο απαηηήζεηο θαη γηα ηηο πξνδηαγξαθέο γηα ηε ιήςε ηνπ νηθνινγηθνχ ζήκαηνο έηζη φπσο αθξηβψο αλαθέξεηε ε επξσπατθή λνκνζεζία ζην Παξάξηεκα 1. 30

31 ύζηεκα Οηθνινγηθήο Γηαρείξηζεο θαη Διέγρνπ (EMAS) Σν χζηεκα Οηθνινγηθήο Γηαρείξηζεο θαη Διέγρνπ (EMAS) είλαη έλαο κεραληζκφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κέζσ ηνπ νπνίνπ αλαγλσξίδνληαη νη νξγαληζκνί εθείλνη πνπ βειηηψλνπλ ηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο επηδφζεηο ζε δηαξθή βάζε. Ζ ζπκκεηνρή ζην EMAS είλαη εζεινληηθή. Σν χζηεκα βαζίδεηαη ζηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) 761/2001 ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ. ηφρνη ηνπ EMAS είλαη: ε πξνψζεζε ηεο ζπλερνχο βειηίσζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ φισλ ησλ νξγαληζκψλ πνπ εδξεχνπλ ζηελ Δπξψπε, δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ ε αλαγλψξηζε ησλ νξγαληζκψλ εθείλσλ πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη έρνπλ θξνληίζεη θαη γηα ηελ εμσηεξηθή πηζηνπνίεζή ηνπο θαη ε γλσζηνπνίεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνφδνπ ησλ νξγαληζκψλ απηψλ ζην επξχηεξν θνηλφ ηφζν γηα επηβξάβεπζε ησλ ηδίσλ φζν θαη γηα ηελ ελζάξξπλζε θαη άιισλ λα αθνινπζήζνπλ ζηνλ ίδην δξφκν. Ζ ζπκκεηνρή ζην EMAS επηβεβαηψλεηαη κε ηε ρξήζε ηνπ ινγφηππνπ ηνπ EMAS. ( The Green Key, Eco-Label 31

32 The Green Key, ην πξάζηλν θιεηδί είλαη έλα ζήκα πνηφηεηαο (eco-label) γηα ηνλ ηνπξηζκφ. Σν Green Key είλαη έλα νηθνινγηθφ ζήκα πνηφηεηαο γηα ηνπξηζηηθέο κνλάδεο. Οη ελδηαθεξφκελνη ηνπξηζηηθνί επηρεηξεκαηίεο νθείινπλ λα ηεξνχλ νξηζκέλεο απαηηήζεηο νηθνινγηθήο ρξνηάο. ε αληάιιαγκα, απνθηνχλ ην δηθαίσκα λα ρξεζηκνπνηνχλ ην ζήκα (eco-label) γηα ην marketing ηεο επηρείξεζήο ηνπο. Καζψο ην βξαβείν Green Key είλαη έλα νηθνινγηθφ ζήκα γηα ηνλ ηνπξηζκφ, θαιχπηεη έλαλ αξηζκφ δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ απηνχ ηνπ ηνκέα. ην δίθηπν ζήκεξα ζπκκεηέρνπλ φιεο νη κνξθέο μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ, εζηηαηνξίσλ θαη εγθαηαζηάζεσλ αλαςπρήο, αιιά αξγφηεξα ζα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη άιινη ηνκείο ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο. Ζ επηβξάβεπζε κε ην ζήκα Green Key πξνυπνζέηεη ηελ ηήξεζε αξηζκνχ νηθνινγηθψλ απαηηήζεσλ, ησλ θξηηεξίσλ δειαδή ηνπ πξνγξάκκαηνο. ήκεξα, είλαη δηαζέζηκα ηα θξηηήξηα γηα: μελνδνρεία μελψλεο ρψξνπο θαηαζθήλσζεο (campings) ζπλεδξηαθά θέληξα Απηή ηε ζηηγκή, ε δηεζλήο Γξακκαηεία ηνπ δηθηχνπ Green Key κειεηά επί πιένλ θξηηήξηα, γηα άιινπο ηνκείο ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο, φπσο θέληξα αλαςπρήο, δσνινγηθνχο θήπνπο θιπ. Σν Green Key δεκηνπξγήζεθε απφ ην Ίδξπκα γηα ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, γλσζηφ σο FEE(Foundation for Environmental Education), κηα δηεζλή κε θπβεξλεηηθή νξγάλσζε κε απνζηνιή ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε αλά ηνλ θφζκν. Γηεζλήο ζπληνληζηήο θαη δηαρεηξηζηήο ηνπ Green Key είλαη σο FEEελψ εζληθφο ζπληνληζηήο ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ Διιάδα είλαη Διιεληθή Δηαηξία Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο. ( Σα θξηηήξηα γηα ην GREEN KEY Σα θξηηήξηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο GREEN KEY αθνξνχλ ζηελ Πεξηβαιινληηθή 32

33 Γηαρείξηζε ηεο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο θαη ζηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε πνπ πξέπεη ε επηρείξεζε λα αλαιακβάλεη γηα ην πξνζσπηθφ ηεο, ηνπο επηζθέπηεο ηεο, ηνπο πξνκεζεπηέο ηεο θαη εη δπλαηφλ ηελ ηνπηθή θνηλσλία κέζα ζηελ νπνία ιεηηνπξγεί. Σα θξηηήξηα γηα ηε βξάβεπζε κηαο επηρείξεζεο κε ην νηθνινγηθφ ζήκα πνηφηεηαο "the Green Key" ρσξίδνληαη ζηηο παξαθάησ 12 θαηεγνξίεο: 1. πκκεηνρή ηνπ Πξνζσπηθνχ 2. Πιεξνθφξεζε ησλ πειαηψλ 3. Γηαρείξηζε Νεξνχ 4. Πιχζηκν θαη θαζαξηζκφο 5. Γηαρείξηζε Απνξξηκκάησλ 6. Δλέξγεηα 7. Σξφθηκα θαη πνηά 8. Δζσηεξηθφ πεξηβάιινλ 9. Kήπνη θαη ρψξνη ζηάζκεπζεο 10. Πξάζηλεο δξαζηεξηφηεηεο 11. Γηνίθεζε 12. Πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε ( LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) 33

34 Ζ Leed είλαη εζεινληηθή εηαηξία, βαζηζκέλε ζηελ νκνθσλία, κε γλψκνλα ηελ αγνξά ηνπ πξνγξάκκαηνο ε νπνία παξέρεη έιεγρν ησλ πξάζηλσλ θηηξίσλ. Απφ κεκνλσκέλα θηίξηα θαη ζπίηηα, ή αθφκα ζε νιφθιεξεο γεηηνληέο θαη θνηλφηεηεο, ε LEED αιιάδεη ηνλ ηξφπν πνπ είλαη δνκεκέλν ην πεξηβάιινλ πνπ ζρεδηάδνληαη, θαηαζθεπάδνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ. Οινθιεξσκέλε θαη επέιηθηε ε LEED αληηκεησπίδεη νιφθιεξν ηνλ θχθιν δσήο ελφο θηηξίνπ. Ζ ζπκκεηνρή ζηελ εζεινληηθή δηαδηθαζία ε LEED απνδεηθλχεη ηελ εγεηηθή ζέζε, ηελ θαηλνηνκία, πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία θαη ηελ θνηλσληθή επζχλε. Ζ LEED πξνζθέξεη ζηνπο ηδηνθηήηεο ησλ θηηξίσλ θαη θνξείο ηα εξγαιεία πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα επεξεάζεη άκεζα ηελ απφδνζε ησλ θηηξίσλ ηνπο, ελψ παξέρεη πγηέο εζσηεξηθνχο ρψξνπο γηα ηνπο ελνίθνπο ηνπ θηηξίνπ. Ζ LEED κε έξγα κε επηηπρία ζε 135 ρψξεο κε δηεζλή έξγα, πνπ βξίζθνληαη εθηφο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ. Ζ εγεζία κε ηελ θακπάληα ηεο LEED είλαη κία εζληθνζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα λα ζπλδεζεί ην ππνζηεξηθηέο θηίξην, ηα θεθάιαηα, νη εηαηξείεο θαη νη επαγγεικαηίεο ηεο νηθνδνκήο κε ηε ράξαμε πνιηηηθήο γηα λα αλνίμεη ην δξφκν πξνο έλα πην βηψζηκν κέιινλ κε ηελ επηηάρπλζε ηεο απνξξφθεζεο ηεο αγνξάο ηεο LEED. Όιεο νη ιχζεηο ηεο πνιηηηθήο ζα εμαξηεζνχλ απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηεο θνηλφηεηαο ή ηνπ θξάηνπο, αιιά απηή ε εθζηξαηεία παξέρεη έλα ρξήζηκν ζεκείν εθθίλεζεο γηα θάζε LEED κε βάζε πξνζπαζεηψλ ηεο πνιηηηθήο. ( 2.4 Η ζπκβνπιή ηνπ ηνπξηζκνύ ζηελ θνηλσλία Όηαλ ν ηνπξηζκφο ιεηηνπξγεί θαη αλαπηχζζεηε κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν ηφηε ηα απνηειέζκαηα είλαη ζεηηθά. Ο ηνπξηζκφο θαη γεληθά ηα ηαμίδηα θέξλνπλ ζε επαθή ηνπο αλζξψπνπο θαη επεηδή ν ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη ην ζηνηρείν ηεο εθπαίδεπζεο αλαπηχζζεη ην αίζζεκα θαηαλφεζεο αλάκεζα ζε αλζξψπνπο θνπιηνχξεο θαη πνιηηηζκνχο θαη θάλεη δπλαηή ηελ πνιηηηζηηθή αληαιιαγή αλάκεζα ζηνπο θηινμελνχληεο θαη θηινμελνχκελνπο. Μέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ απμάλνληαη νη ζέζεηο εξγαζίαο θαη κεηψλεηε ε κεηαλάζηεπζε. Σν απνηέιεζκα κεηψλεη ηηο πξνθαηαιήςεηο θαη απμάλεη ηελ ακνηβαία ζπκπάζεηα θαη θαηαλφεζε, επίζεο νη θάηνηθνη κπνξνχλ λα απμήζνπλ ην εηζφδεκά ηνπο κε ηελ ζσζηή εθπαίδεπζε. Οιφθιεξν ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ θαηνίθσλ κπνξεί λα αιιάμεη κέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηα νθέιε είλαη βειηηψζεηο ζηηο ππνδνκέο πγείαο, κεηαθνξψλ,μελνδνρεία,αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη παξάιιεια απμάλεηε ην αίζζεκα ππεξεθάλεηαο ησλ θαηνίθσλ φπσο θαη αίζζεκα δηαηήξεζεο ηεο θιεξνλνκηάο θαη ηεο παξάδνζεο. 2.5 Οηθνλνκηθέο επηπηώζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 34

35 Αξρηθά, κέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ δεκηνπξγνχληαη λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο πνιιψλ εηδψλ θαη ηχπσλ φπσο άκεζεο ( ζηαζεξή εξγαζία ), έκκεζεο ( εκπφξην, βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ θαη πνηψλ, νηθνδνκηθέο ), πεξηζηαζηαθή, ζπκπιεξσκαηηθή. ηηο πεξηνρέο πνπ αλαπηχζζεηε ν ηνπξηζκφο δηαθνπψλ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε επνρηθφηεηα πνπ απνηειεί ζεκαληηθφ πξφβιεκα γηα ηνπο εξγαδφκελνπο ζην θιάδν ηνπ ηνπξηζκνχ. Ζ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζην ηνπξηζηηθφ θιάδν ζε αγξνηηθέο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο νδήγεζε ζηελ ππνβάζκηζε θαη εγθαηάιεηςε ησλ άιισλ θιάδσλ ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο π.ρ. γεσξγία. Οη κεγαιχηεξεο ειηθίεο δελ πξνηηκνχλ λα εγθαηαιείςνπλ ηελ γεσξγία φκσο νη λέεο ειηθίεο ηελ εγθαηαιείπνπλ γηα ηνλ ηνπξηζκφ δηφηη κεγαιχηεξα εηζνδήκαηα πξνζθέξεη ν ηνπξηζκφο θαη ζπγθαηαιέγνληαη ζηελ κεζαία ηάμε νη εξγαδφκελνη ζηνλ ηνπξηζκφ αληηζέησο ε γεσξγία ζέιεη πνιιά ζηξέκκαηα γηα κεγάια θέξδε θαη ην αγξνηηθφ εηζφδεκα δηαξθψο θζίλεη θαη νη αγξφηεο γίλνληαη κηθξνεπηρεηξεκαηίεο. Δπίζεο κέζσ ηεο εξγαζίαο ζην ηνπξηζκφ ππάξρεη δπλαηφηεηα γηα αλεμαξηεζία θαη αλεμαξηεηνπνίεζε απφ ηελ νηθνγέλεηα θπξίσο ζηνπο λένπο θαη ζηηο γπλαίθεο. Σα πςειφηεξα εηζνδήκαηα πνπ πξνζθέξεη ν ηνπξηζκφο είλαη ε θπξηφηεξε αηηία ηεο ηάζεο λα ζηξέθνληαη ζπλέρεηα θαη πεξηζζφηεξνη ζην ηνπξηζηηθφ θιάδν. Σν απνηέιεζκα είλαη ν ηνπξηζκφο λα κεηαηξέπεηαη ζηαδηαθά ζε θπξίαξρν θιάδν ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Απηφ φκσο έρεη έλα πνιχ ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζηηο θνηλσλίεο πνπ εμαξηνχληαη απφ αιινδαπνχο ηνπξίζηεο δηφηη ν ηνπξηζκφο επεξεάδεηαη απφ πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπγθπξίεο φπσο (πνιηηηθέο αλαηαξαρέο, αλεξγία) θαη φηαλ νη θνηλσλίεο-ρψξεο εμαξηνχληαη απφ ηνλ ηνπξηζκφ κφλν ηφηε γίλνληαη επάισηεο ζηελ ελδερφκελε πηψζε ηνπ πνπ κπνξεί λα νθείιεηε ζηελ αιιαγή πξνηηκήζεσλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη ζηελ δηεζλή ηξνκνθξαηία γεληθφηεξα. Μέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ απφ ην εμσηεξηθφ αιιά θαη ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ δεκηνπξγείηε έλα νηθνλνκηθφ θχθισκα. Σα ρξήκαηα πνπ δαπαλνχληαη ζηηο αγνξέο ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ απνηεινχλ ζπλαιιαγκαηηθά έζνδα ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο πνπ επηζθέπηνληαη ζηηο ρψξεο θηινμελίαο θαη ππνδνρήο. Οη δαπάλεο δελ πεξηνξίδνληαη κφλν ζε απηέο ηηο ζπλαιιαθηηθέο πξάμεηο αιιά ε ξνή ηνπο ζπλερίδεηε κέζα ζην νηθνλνκηθφ θχθισκα. Οη θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο επηδηψθνπλ λα δηαηεξήζνπλ ην ηνπξηζηηθφ ζπλάιιαγκα καθξνρξφληα θαη παξάιιεια επηδηψθνπλ ηελ βειηίσζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ θαη ην πνζνζηφ ζπλαιιάγκαηνο πνπ εμάγεηαη κε απηφ πνπ εηζάγεηαη. Σν πνζφ απφ ην αθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ θαη ν ηνπξηζκφο ππνινγίδεηαη απφ ην εηζφδεκα κείνλ ηα θφζηε πνπ ζπλεπάγεηαη ε παξνρή ππεξεζηψλ θηινμελίαο. 35

36 Αληηζέησο ν ηνπξηζκφο εάλ δελ είλαη πεγή ζπλαιιαγψλ γηα κία ρψξα ππνδνρήο ηφηε ην πξντφλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζα απνηειεί κηθξφ πνζνζηφ ζην Α.Δ.Π. Δπίζεο δελ είλαη ζπγθξίζηκα ηα πνζνζηά ηνπ ηνπξηζκνχ κε ηηο εμαγσγέο. Οη πεξηζζφηεξεο ρψξεο αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα ζην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξέρνπζσλ ζπλαιιαγψλ θαη γηα λα εληνπηζηεί ην πξφβιεκα απηφ εληείλνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα εηζξνή μέλσλ ζθιεξψλ λνκηζκάησλ π.ρ. Λίξα Αγγιίαο. ηηο πεξηνρέο πνπ ππάξρεη ηνπξηζκφο ππάξρεη ή ππήξρε ζηελ άλζεζε ηνπ απμεκέλε επελδπηηθφηεηα θεθαιαίνπ. Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ε επέλδπζε θεθαιαίνπ είλαη έλλνηεο παξάιιειεο, ε κία πξνυπνζέηεη ηελ άιιε. Δίηε κηιάκε γηα δεκφζηεο επελδχζεηο είηε γηα ηδησηηθή πξσηνβνπιία, ηνπξηζηηθή επέλδπζε είλαη κνλφ ε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθνχ θεθαιαίνπ, φπσο θηηξηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, εμνπιηζκνί μελνδνρείσλ. Καη θαζψο εμαξηάηαη απφ απηή, φηαλ απμάλεη ην ηνπξηζηηθφ θεθάιαην, απμάλεη θαη ε παξαγσγηθή ηθαλφηεηα ηεο ηνπξηζηηθήο νηθνλνκίαο θαη ην αληίζηξνθν. Ζ ηδησηηθή επέλδπζε εμαξηάηαη απφ ηα θέξδε πνπ ζα πξαγκαηνπνηήζνπλ νη επελδπηέο, ηνλ ξπζκφ αλάπηπμεο παξαγσγήο ησλ πξνη φλησλ, ην θφζηνο αγνξάο ησλ πξνη φλησλ, ηε θξαηηθή πνιηηηθή. Παξφια απηά ν ηνκέαο ηνπ ηνπξηζκνχ ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο χθεζεο θαη πνιηηηθήο θξίζεο θαη αλαηαξαρέο ραξαθηεξίδεηε απφ έληνλε αζηάζεηα. Έρεη ππνινγηζζεί φηη κία κείσζε 4% ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ ηνπξηζηψλ ηζνδπλακεί ζε κείσζε 8% κε 10% ησλ ηνπξηζηηθψλ εηζπξάμεσλ. Άιιν έλα αξλεηηθφ ζηνηρείν είλαη φηη δεκηνπξγείηε επνρηαθφο πιεζσξηζκφο ζηηο ηνπξηζηηθέο ρψξεο θαη παξάιιεια νδεγείηε ζε πνιχ κεγάιε άλνδν ησλ ηηκψλ ηεο γεο κε απνηέιεζκα ηελ θεξδνζθνπία θπξίσο ζε ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαη παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν 36

37 ΓΙΔΘΝΗ ΔΜΠΔΙΡΙΑ 3.1.ΓΗΛΧΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΟ Αλ θαη νη κειέηεο γηα ηηο πξάζηλεο αλεζπρίεο ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο έρνπλ πνιιαπιαζηαζηεί, δχν κεγάιεο έξεπλεο παξνπζηάδνπλ θελά ζε ζρέζε κε ηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία. Πξψηνλ, ε πιεηνςεθία ησλ κειεηψλ γηα πξάζηλεο πξαθηηθέο έρνπλ επηθεληξσζεί ζηηο εξγαζίεο θαηαζθεπήο ηεο μελνδνρεηαθήο βηνκεραλίαο ε νπνία ζην ζχλνιφ ηεο ζα πξέπεη λα δηεξεπλεζεί, δεδνκέλνπ φηη έρεη έλα κνλαδηθφ ζχλνιν ησλ πεξηζηάζεσλ θαη ησλ πξνθιήζεσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνθέξνπλ πηζαλά δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα. (Chung & Parker, 2008; Foster, Sampson, & Dunn, 2000; González & León, 2001; Maxwell, Rothenberg, Briscoe, & Marcus, 1997; Stabler & Goodall, 1997; Vastag et al., 1996). Οη πξάζηλεο πξαθηηθέο ησλ μελνδνρείσλ δηαθέξνπλ απφ εθείλεο ηεο παξαγσγήο ζε δχν επίπεδα: Πξψηνλ, ζε γεληθέο γξακκέο ηα μελνδνρεία έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη κεγαιχηεξεο έληαζεο εξγαζίαο απφ ηηο κεηαπνηεηηθέο επηρεηξήζεηο εληάζεσο εξγαζίαο θαη ζην πιαίζην απηφ ζπλεπάγεηαη φηη ηα μελνδνρεία ζηεξίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ γηα λα αζθήζνπλ πξάζηλεο πξαθηηθέο (Foster et al., 2000). Δπηπιένλ, ε πνζφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηελ εξγαζία ησλ εξγαδνκέλσλ δελ είλαη πξνβιέςηκε, ζε αληίζεζε κε ηηο κεραλέο ηεο κεηαπνηεηηθήο βηνκεραλίαο, θαη ηε ιεηηνπξγηθή θχζε ηεο μελνδνρεηαθήο επηρείξεζεο, φηη είλαη αλνηθηή 365 εκέξεο ην ρξφλν θαη αλακέλεη πεξηζζφηεξε θαηαλάισζε θπζηθψλ πφξσλ απφ φηη θάλνπλ ζηηο κεηαπνηεηηθέο επηρεηξήζεηο. Χο εθ ηνχηνπ, είλαη ζεκαληηθφ λα εμεηαζηνχλ νη πξάζηλεο πξαθηηθέο ζηα μελνδνρεία σο βηνκεραλία εηδηθφηεξα. Γεχηεξνλ, είλαη αλάγθε λα εμεηαζηεί πψο νη εξγαδφκελνη ηνπ μελνδνρείνπ αληηιακβάλνληαη ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηελ εθαξκνγή ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ ζε κία μελνδνρεηαθή κνλάδα. (Gustin & Weaver, 1996; Goldstein et al., 2008; Manaktola & Jauhari, 2007) and attitudes of managers (Bohdanowicz, 2005; 2006; Claver-Cortés et al., 2007; Kirk, 1998). Παξάιιεια νη εξεπλεηέο πξνηείλνπλ φηη ε αληίιεςε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηηο πξάζηλεο δξαζηεξηφηεηεο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ ηειηθή επίδνζε ηνπ μελνδνρείνπ ζηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδεη. (Daily & Steiner, 2001; Perron, Côte,& Duffy, 2006). Δπίζεο, νη εξγαδφκελνη αλνίγνπλ ην δξφκν γηα ηελ επηηπρία ηνπ μελνδνρείνπ θαη φρη κφλν ηε δεκηνπξγία κηαο πξάζηλεο θνπιηνχξαο (Fineman,1996 Govindarajula & Daily, 2004 Newton & Harte, 1997), αιιά είλαη έλα απφ ηα 37

38 θξίζηκα ζηνηρεία γηα λα έρνπλ κηα πην πξάζηλε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία ζεσξψληαο φηη κπνξνχλ λα απνδείμνπλ ηελ πξάζηλε δξαζηεξηφηεηα ζην πεξηβάιινλ εξγαζίαο.(daily & Huang, 2001; Jesitus, 1992; Murillo-Luna, GarcésAyerbe, & Rivers-Torres, 2007). Δθ ηνπ ζπκπεξάζκαηνο, ε θαηαλφεζε πψο νη εξγαδφκελνη ηνπ μελνδνρείνπ αληηιακβάλνληαη ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο δελ είλαη κφλν δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ επηηπρεκέλσλ πξάζηλσλ πξνγξακκάησλ, αιιά θαη έλα νπζηαζηηθφ ζηνηρείν πνπ πξέπεη λα εμεηάζεη θαηά ηελ αλάπηπμε θαηάιιεισλ ζρεδίσλ θαη αμηνιφγεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο, πξνθεηκέλνπ γηα λα παξακείλεη αληαγσληζηηθή ε μελνδνρεηαθή κνλάδα ζηελ αγνξά ηνπ κέιινληνο ΟΙ ΚΑΣΑΛΤΣΔ ΣΧΝ ΠΡΑΙΝΧΝ ΠΡΑΚΣΙΚΧΝ Παξά ηε δεκνηηθφηεηα ηνπ μελνδνρείνπ λα είλαη θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ ε θηλεηήξηα δχλακε πίζσ απφ απηφ είλαη ζπδεηήζηκε (Tzschentke et al., 2004). ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη ζπκβαηηθέο βηβιηνγξαθίεο ζπρλφηεξα εμεγνχλ ηα θίλεηξα ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο (ΔΚΔ) θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε ζε επίπεδν δηαρείξηζεο (Hass, 1996? Hussain, Tzschentke et al, 2004). Δλψ ε ΔΚΔ θαη ε επαηζζεηνπνίεζε είλαη επηηαθηηθνί παξάγνληεο, ζηνηρεία απφ πξνεγνχκελεο κειέηεο έρνπλ εληνπίζεη ηξία κεγάια θίλεηξα γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο ζηνλ θιάδν ηνπ μελνδνρείνπ. (Chan & Wong, Κιαβέξ-Cortés et al, Enz & Siquaw, 1999 González & León, 2001 Iwanowski & Rushmore, 1994? Kirk, 1995? 1998? Mensah, 2004? Post & Altmanm, 1994?. Tzschentke et al, 2004). Ζ πξψηε θηλεηήξηα δχλακε ζηηο ζεκεξηλέο πηέζεηο ή ζηνπο θαλνληζκνχο ηεο θπβέξλεζεο πξνο ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο (Chan & Wong, 2006? Kirk, 1995? 1998? Mensah, 2004?. Tzschentke et al, 2004). Εεηείηε απφ ηελ θπβέξλεζε θαλνληζκνί θαη λφκνη πνπ λα ελζαξξχλνπλ λα είλαη έλα μελνδνρείν πξάζηλν θαη λα έρνπλ πηέζεη ηε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία. Γηα παξάδεηγκα, ην 2008 ζηελ Φιφξηληα ν θξαηηθφο θνξέαο απαίηεζε λα κελ γίλνπλ θξαηήζεηο γηα ζπλαληήζεηο ή ζπλέδξηα ζε μελνδνρεία, πνπ δελ έρνπλ πηνζεηήζεη πξάζηλεο πξαθηηθέο. (Σκήκα Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο ηεο Φιφξηληα, 2009).ε αθξαίεο πεξηπηψζεηο, ζε νξηζκέλεο ρψξεο φπσο ε Απζηξαιία θαη ε Νέα Εειαλδία έρνπλ επηβάιεη νηθνλνκηθέο θπξψζεηο γηα ηε κε ζπκκφξθσζε ηνπ μελνδνρείνπ ζε πξάζηλεο πνιηηηθέο (Mensah, 2004). Σν δεχηεξν θίλεηξν πεξηιακβάλεη ρξεκαηηθέο παξνρέο ή ηα νηθνλνκηθά νθέιε πνπ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ απφ πξάζηλεο πξαθηηθέο (González & León, 2001 Iwanowski & Rushmore, 1994 Mensah, 2004 Tzschentke et., 2004). Πνιιέο νξγαλψζεηο ησλ μελνδνρείσλ έρνπλ αλαθέξεη νηθνλνκηθά νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην λα είλαη έλα μελνδνρείν πξάζηλν. Σν Hyatt Regency Chicago, γηα παξάδεηγκα, αλέθεξε φηη ην αθίλεην εμνηθνλφκεζε ην πνζφ ησλ 38

39 δνιαξίσλ κέζσ ηεο αλαθχθισζεο (Enz & Siquaw, 1999). Δπίζεο, ην μελνδνρείν Westin ζην ηάηι αλαθνίλσζε φηη κείσζε ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαηά εμήληα έμη ηνηο εθαηφ (66%) ην νπνίν είλαη ηζνδχλακν ζε $ εηεζίσο απφ ηε ρξήζε ελεξγεηαθψλ απνδνηηθψλ ζπζθεπψλ (Mensah, 2004). ε έλα άιιν παξάδεηγκα, ην Hyatt Regency Hotel ζηε Νέα Εειαλδία έρεη εγθαηαζηήζεη έλα ζχζηεκα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Σν θφζηνο ηνπ ζπζηήκαηνο ήηαλ $16.000, αιιά κφλν ζε έλα 14κελν, έγηλε κηα εμνηθνλφκεζε ησλ $ (Alexander, 2002). Σν ηξίην θίλεηξν γηα μελνδνρεία πνπ πηνζεηνχλ πξάζηλεο πξαθηηθέο λα πξνάγνπλ ηα ζεηηθά ζηηο δεκφζηεο ζρέζεηο θαη ην κάξθεηηλγθ (Florida Green Lodging Conference, 2008 Kirk, ClaverCortés et al, Tzschentke et al, 2004). Ο φξνο "πξάζηλν μελνδνρείν" βνεζά ζηελ πξνζέιθπζε πεξηζζφηεξσλ πειαηψλ ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε δηάθνξεο εθζέζεηο πνπ δείρλνπλ φηη νη εηαηξείεο ζέινπλ λα θξαηήζνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο ζε ζπλαληήζεηο γηα πξάζηλα μελνδνρεία. χκθσλα κε ηνλ (Mensah, (2004), ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζεσξνχληαη φηη δηαζέηνπλ πξάζηλεο εγθαηαζηάζεηο γηα ρψξνπο ζπλαληήζεσλ ηνπο απμήζεθε θαηά 10 ηνηο εθαηφ (10%) κεηαμχ 1997 θαη Απηφ δείρλεη ζεκαληηθή αχμεζε ζηελ πξνζνρή πνπ δίλεηαη ζηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο ζηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία, είλαη ζαθέο φηη απνδεηθλχεηαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ μελνδνρεηαθνχ νκίινπ Saunders νπνία εθηηκάηαη φηη ε πξνψζεζε ηνπ φξνπ «πξάζηλεο πξαθηηθέο» ζπλέβαιε λα θέξεη πάλσ απφ 2 εθαη. επξψ εμνηθνλφκεζε. (Glanzrock, 1995).Δπηπιένλ, ν αξηζκφο ησλ θαηαλαισηψλ πνπ επηδηψθνπλ έλα πην πξάζηλν ηξφπν δσήο έρεη απμεζεί (Bohdanowicz, 2005). Ο (Roberts, (1996) ζεκεηψλεη φηη νη πξάζηλνη θαηαλαισηέο δελ είλαη δηαθνξεηηθνί απφ ηνπο άιινπο, φηαλ πεγαίλνπλ γηα ςψληα θνηηάδνπλ έμσ γηα ηα πξάζηλα πξντφληα. Γηα ηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία, νη πξάζηλνη θαηαλαισηέο έρνπλ επηηαθηηθή αλάγθε πνπ επηιέγνπλ έλα πξάζηλν ζε εγθαηαζηάζεηο μελνδνρείν φηαλ ηαμηδεχνπλ. O (Heung, Fei, and Hu,(2006), δηαπίζησζε φηη νη επηζθέπηεο ζηελ Κίλα ήηαλ πξφζπκνη λα κείλνπλ ζε έλα πξάζηλν μελνδνρείν παξφιν πνπ ήηαλ αβέβαηνη γηα ην πψο πξέπεη λα είλαη έλαλ πξάζηλν μελνδνρείν. Δπίζεο, Οη (Manaktola θαη Jauari,(2007), δείρλνπλ φηη νη πξάζηλεο πξαθηηθέο ζε μελνδνρεία επεξεάδνπλ ηνπο θαηαλαισηέο γηα ηελ επηινγή ελφο μελνδνρείνπ γηα ηελ δηακνλή ηνπο. Ο (Gustin θαη ν Weaver, (1996), δείρλνπλ φηη νη ηαμηδηψηεο ζηεξίδνπλ ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο ζε μελνδνρεία. Καηά ζπλέπεηα ηα ζρέδηα ηνπ κάξθεηηλγθ πνπ ζηνρεχνπλ ζηνπο πξάζηλνπο θαηαλαισηέο είλαη κηα επθαηξία γηα ηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία. Δίλαη ζεκαληηθφ, ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία είλαη έλαο απφ ηνπο πην ελεξγνχο θιάδνπο ηεο βηνκεραλίαο θαη ηεο θηινμελίαο πνπ απνβάιινπλ κεγάιεο πνζφηεηεο ζηεξεψλ απνβιήησλ (Bohdanowicz, 2006). 39

40 Δπίζεο, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο μελνδνρείσλ απαζρνινχλ πξαθηηθέο εμσξατζκνχ πνπ ξππαίλνπλ ηνπηθά ζπζηήκαηα χδξεπζεο πξνθαιψληαο δηάβξσζε θαη ε ππνβάζκηζε ηνπ εδάθνπο (Skalon, 2007). Αθφκα θαη νη μελνδφρνη παξαδέρνληαη φηη ηα μελνδνρεία έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο γηα ην πεξηβάιινλ (Bohdanowicz, 2005), ε νπνία θαζηζηά ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο απαξαίηεηεο θαη φρη πξναηξεηηθέο. Μέρξη ζήκεξα, δελ ππάξρνπλ πιήξε ζηνηρεία κέηξεζεο ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ηεο μελνδνρεηαθήο βηνκεραλίαο ησλ ΖΠΑ γηα ην πεξηβάιινλ πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη. Χζηφζν, γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε ε Travel International (STI) εθηηκά ε κέζε ζπλνιηθή πνζφηεηα ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα αλά ηππηθφ δσκάηην μελνδνρείνπ, ην νπνίν είλαη πεξίπνπ 30 ηεηξαγσληθά κέηξα κε βάζε ηε ζρεηηθε ππνβνιή ηεο Energy Information Administration ησλ ΖΠΑ γηα ηελ θαηεγνξία. χκθσλα κε ηνλ ππνινγηζκφ ησλ STI, έλα ηππηθφ δσκάηην μελνδνρείνπ ζηηο ΖΠΑ εθπέκπεη πεξίπνπ 33,6 δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα εηεζίσο θαη θαηαλαιψλεη 29,3 θηινβαηψξεο ελέξγεηαο αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν. ηα επξσπατθά μελνδνρεία, έλα ηππηθφ μελνδνρείν αλακέλεη εηήζηα εθπνκπήο κεηαμχ 160 θαη 200 kg (πεξίπνπ ιίβξεο) ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ αλά δσκάηην αλάινγα κε ην θαχζηκν πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ζέξκαλζεο ή ςχμεο. (Bohdanowicz et al., 2005). ηε κειέηε ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ ζηα επξσπατθά μελνδνρεία, ν (Bohdanowicz et al., 2005) απνδεηθλχεη φηη νη επηζθέπηεο θαηαλαιψλνπλ έσο 440 ιίηξα (πεξίπνπ 117 γαιφληα) λεξνχ θαη ηελ παξαγσγή 1 kg (Πεξίπνπ 2,2 ιίβξεο) ησλ απνβιήησλ αλά βξαδηά. Σν αλεζπρεηηθφ γεγνλφο είλαη ζρεηηθά κε ηελ θαηαλάισζε πφξσλ απφ ηε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία είλαη φηη ε ρξήζε ησλ πφξσλ ηεο, επεξεάδεη ηελ θνηλφηεηα ζηελ νπνία νη νξγαλψζεηο ηεο ιεηηνπξγνχλ. Γηα παξάδεηγκα, ην λεξφ πνπ ρξεηάδεηαη γηα έλα εληαίν πξφηππν δσκαηίνπ μελνδνρείνπ ζε νξηζκέλεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, φπσο ζηηο Φηιηππίλεο είλαη ηζνδχλακε κε ηελ πνζφηεηα ηνπ λεξνχ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηνπιάρηζηνλ δέθα άηνκα ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ (Alexander, 2002). Σα ζηνηρεία απηά ππνγξακκίδνπλ ην γεγνλφο φηη ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία θαη κφλν πξέπεη λα εθαξκφδεη πξάζηλεο πξαθηηθέο γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ, αιιά θαη αλαιάβεη ηελ θνηλσληθή επζχλε κέζσ απηψλ. 3.3 ΠΡΟΚΛΗΔΙ ΣΗ ΠΡΑΙΝΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΠΡΑΚΣΙΚΔ Αλ θαη νη πξάζηλεο πξαθηηθέο επξέσο είλαη απνδεθηέο απφ ηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία, εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ νξηζκέλεο πξνθιήζεηο ζηελ εθαξκνγή πξάζηλσλ πξαθηηθψλ ζηνλ θιάδν πνπ πξέπεη λα εμεηάδνληαη πξνθεηκέλνπ λα 40

41 νδεγεζνχλ νη πξάζηλεο πξαθηηθέο πξνο ηα εκπξφο. Όπσο αλαθέξζεθε ππάξρεη ε έιιεηςε ελφο ή θαζνιηθά επξέσο απνδεθηνχ νξηζκνχ ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ (Harris & Crane, 2002). Καηά ζπλέπεηα, ππάξρεη θίλδπλνο ζχγρπζεο αλάκεζα ζε έλα θαηαπξάζηλν μελνδνρείν πξσηαξρηθψλ ζηφρσλ,νη πξάζηλεο πξαθηηθέο θαη νη κεξηθνί ζπλψλπκνη φξνη. Γηα παξάδεηγκα, έλα πξάζηλν μελνδνρείν θαη έλα ecolodge κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζχγρπζε ιφγσ ηεο νκνηφηεηαο ησλ φξσλ. Παξά ην γεγνλφο φηη απηέο νη δχν έλλνηεο κνηάδνπλ ζπλήζσο ζε πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο ζηηο εξγαζίεο ηνπο, κηα ecolodge δηαθέξεη ζαθψο απφ έλα πξάζηλν μελνδνρείν γηα ηνπο εμήο δχν ιφγνπο. Πξψηνλ, κηα ecolodge εμαξηάηαη απφ ηε θχζε θαη ην θαηάιπκα (Osland & Mackoy, 2004 Russell, Bottrill, & Meredith, 1995). Με άιια ιφγηα, ηα ecolodges είλαη εμεηδηθεπκέλα ηδξχκαηα πνπ βξίζθνληαη ζε θπζηθέο πεξηνρέο αληηζέησο κε έλα πξάζηλν μελνδνρείν πνπ δελ πξέπεη λα εμαξηάηαη απφ ηε θχζε. Γεχηεξνλ, ecolodges ζεσξνχληαη σο ηκήκα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ (Osland & Mackoy, 2004 Weaver & Lawton, 2002 Wight, 1997), ελψ ηα πξάζηλα μελνδνρεία δελ είλαη. Μάιινλ, πξφθεηηαη γηα επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ελζσκαηψλνπλ κηα πξάζηλε θηινζνθία ζηε δηαρείξηζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπο. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ νξηζκέλεο ακθηβνιίεο φζνλ αθνξά ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ κεηαμχ ησλ επαγγεικαηηψλ. Ο (Bohdanowicz,(2006) επηζεκαίλεη ζηε κειέηε ησλ αληηιήςεσλ ησλ δηεπζπληψλ ζε επξσπατθά μελνδνρεία πνπ έρνπλ ακθηβνιίεο αλέθπςαλ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ επεηδή νη ιεηηνπξγηθέο ηδηφηεηεο ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ άθξσο ζρεηίδνληαη κε ηελ εγθαηάζηαζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ή ζπζηήκαηα πνπ απμάλνπλ ην θφζηνο. Χζηφζν, αξθεηέο κειέηεο δείρλνπλ φηη ην θφζηνο ησλ λέσλ ζπζηεκάησλ ζα αληηζηαζκηζηεί απφ ηελ εμνηθνλφκεζε χδαηνο, ηεο ελέξγεηαο θαη ησλ απνβιήησλ θφζηνο ηεο κείσζεο κέζα ζε ιίγα ρξφληα (Claver-Cortés et al, Iwanowski & Rushmore, 1994). χκθσλα κε κία κειέηε πεξίπησζεο πέληε αθίλεηα ζηελ Σδακάηθα (Meade & Pringle, 2001), κε πξάζηλεο πξαθηηθέο ζεκαληηθά κείσζαλ ην λεξφ ησλ μελνδνρείσλ θαη ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο θαη απέδσζε ην θφζηνο εγθαηάζηαζεο ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Δπίζεο, θαίλεηαη φηη ε πεξίνδνο απφζβεζεο γηα ηελ αξρηθή επέλδπζε είλαη δχν πεξίπνπ ρξφληα, κε πεξίπνπ 150% απφδνζε ηεο επέλδπζεο (ROI) (Meade & Pringle, 2001).Δπηπιένλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε εμνηθνλφκεζε κέζσ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ είλαη ζπλερείο (Meade & Pringle,2001). Έλα άιιν ζεκείν είλαη φηη ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία έρεη εθθξάζεη αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηε κείσζε θαη ηα πξφηππα ησλ ππεξεζηψλ. Μεξηθέο πξάζηλεο πξαθηηθέο κπνξνχλ λα παξνπζηάδνπλ ηελ εληχπσζε ηνπ θίλδπλνπ ζηελ πνηφηεηα (Bohdanowicz et al, Bohdanowicz, 2006 Heung et al, Kirk, 1995). ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ν Dagmar (1994) ζεκεηψλεη φηη νη πξαθηηθέο δηαηήξεζεο, φπσο ε ρξήζε αεξνδφι ζακπνπάλ κπνξεί λα κεηψζεη απφβιεηα, 41

42 αιιά κπνξεί λα είλαη ζε αληίζεζε κε ηηο πξνζδνθίεο ησλ επηζθεπηψλ ζε απφιαπζε θαη άλεζε. Ζ αλεζπρία απηή, σζηφζν, δελ έρεη αμηνπνηεζεί ζηνλ ηνκέα ηεο έξεπλαο ζε πξαγκαηηθνχο πειάηεο ηνπ μελνδνρείνπ. ηελ Βφξεηα Ακεξηθή ην μελνδνρείνπ Guest ε κειέηε ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ JD Power θαη πλεξγάηεο (2007), ε εβδνκήληα ηξία ηνηο εθαηφ (73%) ησλ εξσηεζέλησλ ζε επηζθέπηεο ηνπ μελνδνρείνπ - δήισζαλ φηη ήηαλ πξφζπκνη λα ζπκκεηάζρνπλ ζε πξάζηλεο πξαθηηθέο. 3.4 ΑΠΟ ΣΗΝ ΠΛΔΤΡΑ ΣΗ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΟΙ ΚΙΝΗΣΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΓΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ Μείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνύ θόζηνπο Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε ησλ μελνδνρείσλ είλαη ην νηθνλνκηθφ φθεινο γηα ηνπο μελνδφρνπο. Πνιιέο κειέηεο δείρλνπλ φηη φπνηνη πηνζεηνχλ πξάζηλεο πξαθηηθέο κπνξεί ζε κεγάιν βαζκφ λα κεηψζνπλ ην εκεξήζην θφζηνο ιεηηνπξγίαο. χκθσλα κε ηνλ Graci θαη Doods,ε εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ είλαη ζεκαληηθή γηα ηηο μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε κηα εμαηξεηηθά αληαγσληζηηθή αγνξά. Σα μελνδνρεία πνπ μνδεχνπλ έλα κεγάιν πνζφ ζε ρξήκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο δηάζεζεο ηεο ελέξγεηαο, ηνπ λεξνχ θαη ησλ απνβιήησλ. Όκσο κε ηε κεηάβαζε ζε βηψζηκεο πξαθηηθέο, εθηηκάηαη φηη έλα μελνδνρείν κπνξεί λα κεηψζεη ηελ θαηαλάισζε ησλ πφξσλ ηεο θαηά 20% κε 40% (Graci θαη Doods, 2008). Παξφια απηά, δελ απνηειεί έθπιεμε φηη κηα κειέηε ζρεηηθά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο απνθάζεηο ηεο δηνίθεζεο ζε πηζηνπνηεκέλα μελνδνρεία βξήθε φηη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο δηαδξακάηηζε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ απφθαζε γηα ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε ζηα ηζπαληθά μελνδνρεία (Priego Bonilla et al., 2011).Αλ θαη έρνπλ ππάξμεη ηεθκεξησκέλεο πεξηπηψζεηο φπνπ νη δαπάλεο ζηελ ελέξγεηα αλέξρνληαη ζε πάλσ απφ ην ήκηζπ ηεο ζπλνιηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ην θφζηνο ζπληήξεζεο, ην θφζηνο ηεο ελέξγεηαο απαξηίδνπλ ηππηθά 3-6% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο γηα έλα μελνδνρείν (Bohdanowicz, 2001). Ζ απνδνηηθή δηαηήξεζε ζηελ ρξήζε ησλ πφξσλ ζηηο εγθαηαζηάζεηο κπνξεί λα είλαη κηα ηεξάζηηα πεγή εμνηθνλφκεζεο θφζηνπο γηα έλα μελνδνρείν, κε εθηηκψκελε εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ θπκαίλνληαη 10% έσο 25% (Bohdanowicz, 2006). Γηα λα κεησζεί ην θφζηνο ηεο ελέξγεηαο, θαζψο θαη λα πιεξνχλ ηα πξφηππα κε νηθνινγηθφ ζήκα, έλα μελνδνρείν κπνξεί λα εθαξκφζεη απιέο πξαθηηθέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο βειηησκέλεο κφλσζεο ζην ρψξν 42

43 θαη ηερλνινγίεο θσηηζκνχ. Άιια παξαδείγκαηα πεξηιακβάλνπλ: κείσζε ηεο ζην πνζφ ησλ θαηαλαισηψλ απνβιήησλ κέζσ ηεο αλαθχθισζεο απνξξηκκάησλ ζηα δσκάηηα, ελζάξξπλζε ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζεο ησλ ζεληνληψλ θαη πεηζέηεο, θαζψο θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ηχπνπ αεξνδφι ζηα ζακπνπάλ (Millar θαη Baloglu, 2011). Έλα εμαηξεηηθφ κνληέιν απηφ είλαη ην Crestwood Corporate Centre Building ζην Ρίηζκνλη, ζην Καλαδά. Σν θηίξην ζρεδηάζηεθε γηα λα αληαπνθξηζνχλ νη πεξηβαιινληηθέο απαηηήζεηο πνπ ηίζεληαη απφ ην Πξφγξακκα Πξνεγκέλεο Κηηξίσλ θαη ζήκεξα ιεηηνπξγεί ζε ιηγφηεξν απφ ην 50% ησλ ε εηήζηα θαηαλάισζε ελέξγεηαο ηεο ASHRAE (Ακεξηθαληθφο χιινγνο Μεραληθψλ Θέξκαλζεο, Φχμεο θαη Κιηκαηηζκφο Engineers) θηηξίνπ αλαθνξάο (Bohdanowicz et al., 2001). Απηά είλαη κεξηθά κφλν απφ πνιιέο πεξηπηψζεηο ηερληθψλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα βνεζήζεη λα δηαηεξήζεη έλα μελνδνρείν ηνπ νηθνινγηθνχ ζήκαηνο θαη λα κεηψζεη ηαπηφρξνλα ηηο ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο ην μελνδνρείν Πξνζδνθίεο ησλ πειαηώλ Έλαο άιινο ιφγνο γηα ηα μελνδνρεία λα ζπλερίζνπλ ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε είλαη ε θάιπςε ηεο απμαλφκελεο δήηεζεο απφ πειάηεο. Λφγσ ηεο αχμεζεο ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, φιν θαη πεξηζζφηεξνη πειάηεο ηείλνπλ λα ζεσξνχλ πεξηβαιινληηθά ππεχζπλα μελνδνρεία. χκθσλα κε κηα έθζεζε απφ ην International Ecotourism Society, πεξηζζφηεξα απφ 25 εθαηνκκχξηα Γεξκαλνί ηνπξίζηεο ζεσξνχλ φηη ε επηινγή θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ θαηαιχκαηα είλαη ζεκαληηθφ (IES, 2005). Αλ θαη ηελ επηινγή ελφο eco-certified μελνδνρείν κπνξεί λα θνζηίδεη πεξηζζφηεξν, κηα απμαλφκελε ηάζε δείρλεη φηη νη πειάηεο είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ πεξηζζφηεξα ζηα θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο (Han et. al., 2009). Ζ Γηεζλήο Ecotourism Society εθζέηεο πνπ ξσηήζεθαλ ήηαλ Βξεηαλνί ηνπξίζηεο πνπ ήηαλ πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ έλα επηπιένλ απφ 6 έμη έσο κε 7 ιίξεο (9-11 ακεξηθαληθά δνιάξηα) γηα ην θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ επηρεηξήζεηο, φηαλ ηαμίδεπαλ. 43

44 ε κηα άιιε έξεπλα απφ ην Instituto Nacional de Οηθνινγίαο ηνπ Μεμηθνχ, ηα δχν πέκπηα ησλ ηνπξηζηψλ, δήισζε φηη ζα πιεξψζνπλ θαηά κέζν φξν US $ 30 US $ 50 επηπιένλ γηα ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε θαηαιχκαηνο (Munoz θαη Rivera, 2002). Με ηελ ηζρπξή ππνζηήξημε απφ ηνπο ηνπξίζηεο γηα ηηο πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο πηζηνπνίεζεο καδί κε έλα ζηελ αλαπηπζζφκελε αγνξά, μελνδνρείν κε νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε ζα παίμεη ζίγνπξα έλα εγεηηθφ ξφιν ζηνλ ηνκέα ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο ζην κέιινλ (IES, 2005). Οη εηαηξείεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο πειάηεο λα θάλνπλ θαιχηεξα ελεκεξσκέλεο απνθάζεηο αγνξάο απφ ηελ βειηίσζε ηεο εκπεηξίαο ηνπο, ηεο νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο ησλ πξνγξακκάησλ θαη λα εμεγήζεη πεξί ηίλνο πξφθεηηαη (Hanet αl., 2010). Οη επηζθέπηεο ζπρλά αηζζάλνληαη κηα αίζζεζε ηεο ππεξεθάλεηαο θαη ηεο ηθαλνπνίεζεο απφ ηε ζηηγκή πνπ είλαη εθπαηδεπκέλεο θαη πην ζπλεηδεηέο επηινγέο ζρεηηθά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε κείσζε ή ε αλαθχθισζε ησλ απνβιήησλ (Enzθαη Siguaw, 1999). Οξηζκέλα μελνδνρεία αθφκα είλαη πξφζπκα λα δψζνπλ ηδησηηθέο μελαγήζεηο ησλ πεξηβαιινληηθψλ ελεξγεηψλ γχξσ απφ ην μελνδνρείν, ην νπνίν κπνξεί λα επεξεάζεη ηνπο επηζθέπηεο λα έξζνπλ πίζσ ζην μελνδνρείν ζην κέιινλ θαη λα ην ζπζηήζεη ζε θίινπο ηνπο, ηα νπνία θέξλεη πεξηζζφηεξνπο πειάηεο ζην μελνδνρείν (Han θαη Kim, 2010) Πξνβιήκαηα κε ηα μελνδνρεία ηεο Eco-Πηζηνπνίεζεο Η Eco-πηζηνπνίεζε είλαη ξαγδαία θαη θεξδίδεη ηελ παγθφζκηα πξνζνρή, ιφγσ ησλ απμεκέλσλ νθειψλ ηφζν ζην πεξηβάιινλ φζν θαη ηηο επηρεηξήζεηο. Χζηφζν, ε νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε έρεη κεξηθά πξνβιήκαηα πνπ ζηακαηνχλ νη μελνδφρνη απφ ηε ζπκκεηνρή. Καηά θχξην ιφγν, ε έιιεηςε επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ μελνδνρεηαθνχ πξνγξάκκαηνο νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο είλαη ην θχξην κεηνλέθηεκα ηνπ μελνδνρείνπ ηηο νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο. Πνιινί μελνδφρνη δελ έρνπλ βαζηά θαηαλφεζε ηεο αεηθνξίαο θαη ηηο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, έηζη ψζηε ε ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα eco-certification παξακέλεη ζε ρακειά επίπεδα. χκθσλα κε έλα ζε ζπλέληεπμε κε ηνλ Guido Bauer, ν Γηεπζχλσλ χκβνπινο ηεο πηζηνπνίεζεο Globe Green, πνιινί μελνδφρνη ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ δελ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηελ έλλνηα ηεο βησζηκφηεηαο, δεκηνπξγψληαο κηα αζήκαληε αγνξά ησλ ΖΠΑ φηη ε Green Globe επηιέγεη λα κε ζπλερίζεη (Bauer, 2011). Ζ ηαρεία αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο ησλ πξνγξακκάησλ θαζηζηά δχζθνιν γηα ηνπο θαηαλαισηέο λα εμνηθεησζνχλ θαη λα δηαθξίλνπλ κεηαμχ ησλ πξνγξακκάησλ. Πνιιά λέα νηθνινγηθά ζήκαηα είλαη επίζεο αλαμηφπηζηα θαη ε ηθαλφηεηα ησλ θαηαλαισηψλ λα αλαγλσξίζνπλ απζεληηθά πξνγξάκκαηα κεηψλεηαη (Chafe, 2005). Χο έλα παξάδεηγκα, ε πιεηνςεθία ησλ Γεξκαλψλ ηνπξηζηψλ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηηο εηηθέηεο ησλ πξντφλησλ, αιιά κφλν 3% έσο 19% ησλ γεξκαλψλ ηνπξηζηψλ κπνξεί λα 44

45 αλαγλσξίζεη ηα νηθνινγηθά ζήκαηα (Chafe, 2005). Μηα παξφκνηα ηάζε κπνξεί λα δεη θαλείο ζηελ Απζηξαιία θαη ζηελ Κφζηα Ρίθα (Chafe, 2005). Απηά ηα παξαδείγκαηα δείρλνπλ φηη εάλ νη θαηαλαισηέο δελ έρνπλ επίγλσζε ησλ νηθνινγηθψλ ζεκάησλ θαη ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, δελ κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε έλα νηθνινγηθφ πηζηνπνηεκέλν μελνδνρείν. Με ρακειφ δεκφζην επίπεδν επαηζζεηνπνίεζεο, ηα μελνδνρεία αηζζάλνληαη κεησκέλε εμσηεξηθή πίεζε γηα λα ηεζνχλ ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ πιήξε δέζκεπζε γηα ecocertification (Chafe, 2005). Σν δεχηεξν πξφβιεκα είλαη ε πςειή επέλδπζε θεθαιαίνπ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ νηθνινγηθή εθαξκνγή. χκθσλα κε ηελ chan, ν θχξηνο ιφγνο πνπ ηα μελνδνρεία δελ επηιέγνπλ λα ππνβιεζνχλ ζε νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε είλαη ην κεγάιν θφζηνο γεληθά (Chan, 2008). Ο Freeman δείρλεη φηη ην θφζηνο ελφο ISO eco-certification, ζε $ εηεζίσο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο πηζηνπνίεζεο (Freeman, 1997). Σα μελνδνρεία, επίζεο, πξέπεη λα δαπαλήζνπλ πφξνπο, πξνθεηκέλνπ λα πηνζεηήζνπλ πξαθηηθέο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, φπσο ε αλαβάζκηζε ζε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζπζθεπέο θαη ηνλ εμνπιηζκφ ή ηελ αγνξά θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ αιιά θαη πην αθξηβά θαζαξηζκνχ πξντφληα. Παξά ην γεγνλφο φηη δηαζέηνπλ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε κπνξεί λα κεηψζεη ηηο εζσηεξηθέο δαπάλεο ησλ επηρεηξήζεσλ, ε ηηκή ηεο πηζηνπνίεζεο ζα κπνξνχζε λα αληηζηαζκίζεη ηα νηθνλνκηθά νθέιε, φπσο ε πεξίνδνο απφζβεζεο κπνξεί λα είλαη πνιχ κεγάιε, ηδηαίηεξα γηα ηηο κηθξφηεξεο επηρεηξήζεηο (Fiorino, 2006). Οπζηαζηηθά, νη αξρηθέο δαπάλεο πνπ ζπλδένληαη κε εθαξκνγή βηψζηκσλ πξαθηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ θαη λα δηαηεξήζνπλ κηα νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο κπνξεί λα είλαη κηα νηθνλνκηθή επηβάξπλζε γηα ηα μελνδνρεία. Σν βέβαην νηθνλνκηθφ φθεινο είλαη έλα άιιν πξφβιεκα. Μηα κειέηε δηαπίζησζε φηη ζε μελνδνρείν ηεο Κφζηα Ρίθα πνπ κεηείρε ζηελ Πηζηνπνίεζε γηα ηνλ Αεηθφξν Σνπξηζκφ πέξαζε ην θφζηνο ζηνπο πειάηεο ηεο κε ηε κνξθή ησλ απμεκέλσλ ηηκψλ ησλ δσκαηίσλ (Chafe, 2005). Οη πςειφηεξεο ηηκέο ησλ δσκαηίσλ κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηνπ μελνδνρείνπ ηα έζνδα αλά πειάηε, αιιά κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ πειαηψλ. Γεδνκέλνπ φηη ε πιεηνςεθία ησλ πειαηψλ είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ πεξηζζφηεξν γηα νηθνινγηθά μελνδνρεία, ηα πςειφηεξα πνζνζηά ζην δσκάηην κπνξεί λα νδεγήζεη ηνπο πειάηεο ζε θζελφηεξα μελνδνρεία πνπ δελ δηαζέηνπλ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε. Ζ International Ecotourism Society (IES) ππνδεηθλχεη φηη νξηζκέλα απζηξαιηαλά μελνδνρεία παξαπνλέζεθαλ φηη ε ζπκκεηνρή ζε πξάζηλε πηζηνπνίεζε δελ θέξεη ηηο αλακελφκελεο επηπηψζεηο ζηελ αγνξά (IES, 2005). Απηά ηα μελνδνρεία κπνξεί λα έρνπλ κε ξεαιηζηηθέο πςειέο πξνζδνθίεο, αιιά νπνηαδήπνηε αξλεηηθή ζηάζε φζνλ αθνξά ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ κπνξεί λα απνηξέςεη ηελ ζπκκεηνρή απφ ηα μελνδνρεία. Σέινο, νξηζκέλεο πξάζηλεο πηζηνπνηήζεηο είλαη απιέο θαη δελ είλαη ηφζν 45

46 αμηφπηζηεο φζν νη άιιεο. Γηα παξάδεηγκα, νξηζκέλα πξνγξάκκαηα νηθνινγηθήο πηζηνπνίεζεο δελ έρνπλ ειέγρνπο απφ ηξίηνπο, ηα νπνία είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο, γηαηί ηα μελνδνρεία δελ κπνξνχλ λα παξέρνπλ εηιηθξηλείο κεηξήζεηο ηεο ρξήζεο ηεο ελέξγεηαο, ή επηρεηξεζηαθέο δηαδηθαζίεο. Απηά ηα πξνγξάκκαηα, φπσο ην Πξφγξακκα Green Key, Eco-Rating θαη Eco Crown ζηελ θηινμελία, παξέρνπλ βξαβεία γηα μελνδνρεία πνπ βαζίδεηαη κφλν απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα απηναμηνιφγεζεο ρσξίο θακία επαιήζεπζε απφ ηξίηνπο. Δπηπιένλ, δελ είλαη φια ηα νηθνινγηθά πξνγξάκκαηα πνπ επηζεσξνχλ ηα βξαβεπκέλα μελνδνρεία ηαθηηθά, αλ φρη θαζφινπ. Απηή ε έιιεηςε ηεο δένπζαο επηκέιεηαο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κείσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ηνπ μελνδνρείνπ ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ε νπνία θαζηζηά ηελ νηθνινγηθή πηζηνπνίεζε ζε λφεκα (Fiorino, 2006) Δπίπεδν εθπαίδεπζεο θαη πξάζηλε αληίιεςε Φαίλεηαη φηη ε εθπαίδεπζε θαη νηθνινγηθά ζέκαηα παξνπζηάδνπλ κηα πην ζηαζεξή ζρέζε απφ φηη άιια δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά. ε γεληθέο γξακκέο, είλαη πνιχ κνξθσκέλνη άλζξσπνη ζεσξείηαη φηη είλαη πεξηζζφηεξν πεξηβαιινληηθά ππεχζπλα, δηφηη πξνθαλψο είλαη πεξηζζφηεξν εθηεζεηκέλνη ζε πξάζηλν πιεξνθνξίεο (Klineberg et ατ., 1998). O (Newell θαη Green, 1997) ε εμέηαζαλ ηε θπιεηηθή επηξξνή ζηηο πξάζηλεο αλεζπρίεο, νη εξεπλεηέο δηαπηζηψλνπλ φηη ηα πςειφηεξα επίπεδα εθπαίδεπζεο δείρλνπλ πεξηζζφηεξα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα. Ο ( Vaske et. (2001) ) θαηάθεξε επίζεο λα δηαπηζηψζεη φηη ζην θνιέγην κνξθσκέλνη άλζξσπνη αλεζπρνχλ πεξηζζφηεξν γηα ηηο αξλεηηθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο απφ φηη εθείλνπο πνπ δελ έρνπλ πάεη ζην θνιέγην. ε αληίζεζε κε άιιεο κειέηεο πνπ αλαθέξζεθαλ, ε εμέηαζε ηεο (Shrum et ατ.,(1995) δείρλεη φηη ν παξάγνληαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη πξφηππν γηα ηελ αγνξά ησλ θαηαλαισηψλ γηα πξάζηλα πξντφληα είλαη αλεμάξηεηεο θαη δελ ζπλδένληαη. Οκνίσο, νη (Bhate & Lawler,1997) απνθαιχπηνπλ φηη νη θνηλσληθνί παξάγνληεο θαηεγνξίαο, φπσο ε εθπαίδεπζε είλαη κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κε πξάζηλεο ζπκπεξηθνξέο. 3.5 Η ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΑ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΙΚΑ ΚΟΣΗ 46

47 Δκπεηξηθέο κειέηεο απέδεημαλ ην ξφιν ηεο ηερλνινγίαο ζηελ ελίζρπζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο εξγαζίαο μελνδνρείνπ. Ζ ηερλνινγηθή θαηλνηνκία ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ είλαη δηαθνξεηηθή, ε θαηλνηνκία ζηηο ππεξεζίεο δηακνλήο ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Ζ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία είλαη έλαο πξνκεζεπηήο κε γλψκνλα ηνλ ηνκέα πνπ πξσηνπνξεί ζηελ εθαξκνγή ηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (R & D) πνπ ελζσκαηψλνληαη ζηελ ηερλνινγία, αληί λα αλαιάβεη εζσηεξηθέο δξαζηεξηφηεηεο ( Orfila - Sintes, Crespi - Cladera, & Martinez - Ros, 2005). Όζν ε ηερλνινγηθή θαηλνηνκία νδεγεί ζηελ θαιχηεξε θαη ηαρχηεξε αληίδξαζε ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εθ 'φζνλ ε θαηλνηνκία είλαη ελζσκαησκέλε ζηε ζηξαηεγηθή ηεο εηαηξείαο, ε ηερλνινγία κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλαο ηξφπνο γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ( Orfila - Sintes et al., 2005 ). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, o (Barros θαη Alves,2004) ππνζηήξημαλ επίζεο φηη νη επελδχζεηο ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε βειηίσζε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγηθφηεηαο Δηδηθφηεξα, ηφληζαλ φη ε ηερλνινγηθή αιιαγή ( θαηλνηνκία) πεξηιακβάλεη νπνηαδήπνηε επέλδπζε πνπ βειηηψλεη ηελ ζπλνιηθή παξαγσγηθφηεηα κηαο παξαγσγηθήο κνλάδαο πνπ πξνθχπηεη εμαηηίαο ηεο ζπζζψξεπζεο ηνπ θεθαιαίνπ, ε νπνία ζπλεπάγεηαη ηελ πηνζέηεζε ηεο ηερλνινγίαο απφ ηηο βέιηηζηεο πξαθηηθέο ζε μελνδνρεία, επνκέλσο, ε κεηαηφπηζε ησλ ζπλφξσλ ηεο ηερλνινγίαο. ε μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο, ε ηερλνινγηθή αιιαγή ζεκαίλεη επέλδπζε ζε λέεο ηερληθέο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ ζρέζε κεηαμχ ηεο ηάζεο ηεο θαηλνηνκίαο γηα ηελ θαηεγνξία ησλ μελνδνρείσλ, ηηο ξπζκίζεηο δηαθπβέξλεζεο θαη ην κέγεζφο ηνπο ζεσξείηαη απφ ηνπο (Siguaw, Enz θαη Namasivayam, ( 2000 ). Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο δείρλνπλ φηη ηα πςειφηεξα μελνδνρεία πνπ αλήθνπλ ζε κηα αιπζίδα είλαη πην θαηλνηφκα, επεηδή ηείλνπλ λα θαη κπνξνχλ εχθνια, λα απνθηήζνπλ ηελ «ηερλνγλσζία» θαη άιισλ άπισλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ζε ζχγθξηζε κε ην ρακειφηεξν ηηκνιφγην θαη ηα μελνδνρεία πνπ δελ αλήθνπλ ζε θακία αιπζίδα. Έρεη επίζεο απνδεηρζεί φηη, πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε αληαγσληζηηθφηεηα, ηα μελνδνρεία ζα πξέπεη λα πξνζαξκφζνπλ ηελ θαηάξηηζε θαη άιισλ αλζξψπηλσλ πφξσλ ζε επελδχζεηο θαη ζε θαηλνηνκίεο ιέλε νη (Cohen & Levin, 1989 Griliches, 1990 Olsen & Connolly, 1999 Sirilli & Evangelista, 1998 ). Ο (Pine,1992 ) ζπδήηεζε ηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο ζηνλ θιάδν ησλ μελνδνρείσλ θαη αλαγλψξηζε ηε ζεκαζία ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ ζε απηή ηε δηαδηθαζία. Έρεη απνδεηρζεί φηη ε θπζηθή ηερλνινγία, φπσο ηα θηίξηα θαη 47

48 ζπλαθήο εμνπιηζκφο, είλαη εχθνιν λα κεηαθέξεηε. Όκσο ε ηερλνινγία πνπ απαηηείηαη γηα θαηλνηφκεο κεζφδνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ είλαη πην δχζθνιν λα κεηαθεξζνχλ. Απαηηνχλ δηαθνξεηηθά είδε δεμηνηήησλ, γλψζεσλ, θαη ηελ ηθαλφηεηα απνξξφθεζεο ησλ αλζξψπσλ. Δηδηθφηεξα, ε επηηπρήο κεηαθνξά ηερλνινγίαο ζηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία εμαξηάηαη απφ ηε δηαζεζηκφηεηα θαη ηε βνχιεζε ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ είλαη εθνδηαζκέλνη κε θαηάιιειε εθπαίδεπζε, ηελ θαηάξηηζε, ηελ αλάπηπμε θαη πξνψζεζεο ησλ επθαηξηψλ. Οη (Sigala, Airey, Jones, θαη Lockwood, 2004) ππνζηήξημαλ φηη ηα θέξδε ηεο παξαγσγηθφηεηαο πξνθχπηνπλ φρη κφλν απφ ηηο επελδχζεηο αιιά θαη απφ ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ δηθηχσζεο ηερλνινγίαο θαη ησλ δπλαηνηήησλ πιεξνθφξεζεο. Οη ( Chandrasekar and Dev, 1989 ) εμέηαζαλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο δνκήο ηεο βηνκεραλίαο εμεηδηθεπκέλα κε ηελ παξνπζίαζε ελφο ηερλνινγηθνχ πιαηζίνπ. Οη ηερλνινγηθέο δηαζηάζεηο ζε απηφ ην πιαίζην κπνξεί λα ζεσξεζνχλ απφ ηε ζθνπηά ηεο εμππεξέηεζεο ζε δχν δηαζηάζεηο :ηελ πνηθηινκνξθία, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ δηαθνξεηηθψλ κνλάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ηελ πνιππινθφηεηα, ε νπνία αληηπξνζσπεχεη ην βαζκφ θαη ηε θχζε ησλ ζρέζεσλ πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ ππνκνλάδσλ. Οη (Chandrasekar and Dev,1989) αλέθεξαλ επίζεο φηη ε αχμεζε ηεο πνηθηιίαο θαη ηεο πνιππινθφηεηαο ζα έρνπλ επηπηψζεηο ηεο ηερλνινγίαο, ε νπνία απαηηεί κηα πην ζπληνληζκέλε νξγαλσηηθή δνκή. Ζ πιεξνθνξηθή, φπσο ην Internet θαη ηα θεληξηθά ζπζηήκαηα θξαηήζεσλ, είλαη κία απφ ηηο θξίζηκεο ηερλνινγηθέο επελδχζεηο πνπ γίλνληαη ζπρλά απφ ηα μελνδνρεία γηα ηε βειηίσζε ηεο απφδνζεο ( Wong & Kwan, 2001 Alpár & Kim, 1990) Δπηπιένλ,ν (Siguaw et al, 2000) δήισζε φηη νη απνθάζεηο ζα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζε θαη κπνξεί λα δεκηνπξγήζνπλ έλα αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Οη ( Ham Kim, & Jeong, 2005 ) εμέηαζαλ ηελ επίδξαζε ησλ εθαξκνγψλ πιεξνθνξηθήο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ ηνπ θαηαιχκαηνο. Σα επξήκαηά ηνπο δείρλνπλ φηη ε εγθαηάζηαζε ησλ εθαξκνγψλ ηεο πιεξνθνξηθήο ζην κπξνζηηλφ γξαθείν ζα κπνξνχζε λα βειηηψζεη ηελ απφδνζε ησλ μελνδνρείσλ. Αλ θαη ε εγθαηάζηαζε back-office εθαξκνγψλ, φπσο ην πξνζσπηθφ, αγνξάδνπλ κνλάδεο ηεο ινγηζηηθήο θαη νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ αλαθνξάο, δελ κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ ησλ μελνδνρείσλ ζε βξαρππξφζεζκν νξίδνληα, δελ βνεζά κε ηε βειηίσζε ηεο καθξνπξφζεζκεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ μελνδνρείνπ. Δπηπιένλ, ην κνλαδηθφ εχξεκα ηεο κειέηεο ηνπο έδεημαλ φηη ην εζηηαηφξην θαη νη εγθαηαζηάζεηο δεμηψζεσλ,ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ απφδνζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ μελνδνρείνπ. Μεξηθνί ζπγγξαθείο ζπδήηεζαλ εηδηθφηεξα γηα ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ θαη κε ηελ ελέξγεηα (Karagiorgas, Tsoutsos, & MoiaPol, 2007) κηαο εηαηξείαο ηνπ μελνδνρείνπ ζε ζρέζε κε ηελ απφδνζε ησλ μελνδνρείσλ θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. 48

49 ε πνιιά μελνδνρεία, ηα ηέιε ελέξγεηαο αληηπξνζσπεχνπλ έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ. Μεηά ηηο δαπάλεο ηνπ πξνζσπηθνχ, ε ελέξγεηα είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα ζηνηρεία ησλ δαπαλψλ. Ζ αχμεζε ηεο ηηκήο ηεο ελέξγεηαο νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο γηα ηα μελνδνρεία θαη πηζαλή κείσζε ηεο θεξδνθνξίαο (SEI, 2001). Δπηπιένλ, νη (Trung and Kumar,2005) αλέθεξαλ φηη ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ πφξσλ θαη ησλ επηπηψζεσλ ησλ απνβιήησλ ζα κπνξνχζε λα επεξεάζεη ηα έζνδα,ηηο πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο, θαη ηε δεκφζηα εηθφλα ηνπ μελνδνρείνπ. Ο (Karagiorgas et al.,2007) εηζήγαγε έλα κνληέιν γηα ηελ πξνζνκνίσζε ησλ ξνψλ ελέξγεηαο θαη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζε έλα μελνδνρείν. Ζ ελέξγεηα ξέεη ζην μεθίλεκα ηνπ μελνδνρείνπ απφ ηηο δηάθνξεο εηζφδνπο ησλ θαπζίκσλ (φπσο ην πγξαέξην, ειεθηξηζκφο, θιπ.), ηα νπνία αλήθνπλ ζε νθηψ θέληξα θφζηνπο (π.ρ. αλειθπζηήξα, catering, πιπληήξηα, θ.ιπ.) θαη ηέινο, κέρξη ηελ ηειηθή ρξήζε (φπσο ε ςπραγσγία, κπαξ, ινπηξά, δηακνλήο, θ.ιπ.). Απηφ ην κνληέιν, ην νπνίν βαζίδεηαη επί ηεο κήηξαο ελεξγεηαθφ κίγκα, εθαξκφδεηαη γηα λα δείμεη ηε ζεκαζία ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο θαη ηελ απμαλφκελε επαηζζεζία ζε πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο ζε ζρέδηα μελνδνρείνπ. Οη (Shimming and Burnett (2002) ηφληζαλ ηε ζεκαζία ελφο πξνγξάκκαηνο δηαρείξηζεο ηεο ελέξγεηαο ζηελ επίηεπμε κεγαιχηεξεο θεξδνθνξίαο ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ θαη άιιεο πξαθηηθέο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ιφγνη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ρξήζεο ελέξγεηαο ζηα μελνδνρεία. Χζηφζν, είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη ρσξίο ηηο δεμηφηεηεο θαη ηηο γλψζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ, δελ είλαη δπλαηφλ λα εθαξκφζνπλ απνηειεζκαηηθά πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο ηεο ελέξγεηαο. Έηζη, ην αλζξψπηλν θεθάιαην είλαη έλαο θξίζηκνο παξάγνληαο. Σα μελνδνρεία ζα πξέπεη λα επελδχζνπλ πεξηζζφηεξν ζηελ θαηάξηηζε θαη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα (SEI, 2001 and Trung & Kumar, 2005). 3.6 Οη αλεζπρίεο ησλ πειαηώλ θαη ε πξνζπκία ηνπο λα πιεξώζνπλ γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. 49

50 Παξά ην γεγνλφο φηη νη αληηιήςεηο ησλ πειαηψλ γηα ηελ έλλνηα ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο (ΔΚΔ) θαη νη πξσηνβνπιίεο ηηο θνηλσληθά ππεχζπλεο εηαηξείαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ θαίλεηαη λα επεξεάδνπλ ζεηηθά ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά (Creyer θαη Ross, 1997 Forte θαη Lamont, 1998 Mason, 2000 Simon, 1995), κηαο νκάδαο απφ κειέηεο πνπ πξνθχπηεη φηη ε απφθιηζε κεηαμχ ησλ αληηιήςεσλ θαη ζηάζεσλ ησλ πειαηψλ πξνο ηελ ΔΚΔ θαη ηεο πξαγκαηηθήο αγνξαζηηθήο ηνπο ζπκπεξηθνξάο (Boulstridge θαη Carrigan, 2000 Κάξηγθαλ θαη Attalla, 2001 Manaktola θαη Jauhari, 2007 Roberts, 1996). Πξάγκαηη, ε ζρέζε κεηαμχ ησλ πειαηψλ θαη ε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηελ ΔΚΔ θαη ε θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο είλαη πνιχπινθε, εμαξηάηαη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ, ηα θίλεηξα ηεο εηαηξείαο, θαζψο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πειαηψλ ( Sen θαη Bhattacharya, 2001 Κάξηγθαλ θαη Attalla, 2001 Folkes θαη Kamins, 1999 ). Ζ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο ( Tajfel θαη Turner, 1986) κπνξεί λα είλαη κηα ζεσξία ππφβαζξν γηα κηα ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ «ησλ επηπέδσλ ησλ πεξηβαιινληηθψλ αλεζπρηψλ θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ γηα ηηο επηρεηξήζεηο νη πειάηεο γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. Απηφ νθείιεηαη, φηη νη άλζξσπνη ηείλνπλ λα ζπλδεζνχλ κε ηνπο νξγαληζκνχο ησλ νπνίσλ νη ηαπηφηεηεο είλαη δηαξθέο δηαθξηηηθφ, θαη ηθαλφ λα απμήζεη απηνζεβαζκφ ηνπο (Bhattacharya θαη Sen, 2004). Δπεηδή ε ηαπηφηεηα κηαο εηαηξείαο, απνθαιχθζεθε απφ πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο, είλαη ζρεηηθά αλζεθηηθή (Bhattacharya θαη Sen, 2004), δηαθνξνπνηείηαη απφ ηνπο άιινπο (Manaktola θαη Jauhari, 2007), θαη είλαη ζε ζέζε λα εληζρχζεη ν απηνζεβαζκφο ησλ θαηαλαισηψλ (Christy et al, 1996?. Sen θαη Bhattacharya, 2001), νη πειάηεο πνπ έρνπλ πςειφηεξν βαζκφ αλεζπρηψλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα είλαη πην πηζαλφ λα εληνπηζηνχλ κε κηα εηαηξεία πνπ αζθεί έληαζε γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. Καη, έλα πςειφ βαζκφ ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ πειαηψλ θαη ηεο εηαηξείαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο πνπ ηείλεη λα δεκηνπξγήζεη κηα ζεηηθή αμηνιφγεζε ησλ πξάζηλσλ πξσηνβνπιηψλ ηεο εηαηξείαο, ε νπνία, κε ηε ζεηξά ηεο, νδεγεί ζε κηα πξνζπκία λα πιεξψζνπλ πεξηζζφηεξν γηα απηέο ηηο πξσηνβνπιίεο (Brown θαη Dacin, 1997). Σν κέζν-ηέινο ηεο ζεσξίαο ( Gutman, 1982) παξέρεη έλα άιιν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αλεζπρηψλ ησλ πειαηψλ θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο ηεο εηαηξείαο. χκθσλα κε ηα κέζα - ηέιε ηεο ζεσξίαο ζην πιαίζην ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ, νη πειάηεο απνθαζίδνπλ λα αγνξάζνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ ή ππεξεζία ( κέζν ) γηα λα επηηεπρζεί ην επηζπκεηή αμία ηνπο (ηέινο ) ( Huber et al., 2001 ). Γειαδή, νη αμίεο ησλ πειαηψλ, φπσο ηα αηζζήκαηα 50

51 απηνεθηίκεζεο, παξέρεη ηελ θαηεχζπλζε γηα ηελ αγνξά ελφο πξντφληνο ή κηαο ππεξεζίαο ηνπ νπνίνπ ηα ραξαθηεξηζηηθά κεηαθέξνπλ ηελ νπζία ηνπ ελ ιφγσ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο ( Olson θαη Reynolds, 1983 ). Γεδνκέλνπ φηη ε πξάζηλε πξαθηηθή κπνξεί λα είλαη κηα ραξαθηεξηζηηθή ηδηφηεηα ηνπ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο ( Manaktola θαη Jauhari, 2007) θαη νη πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο απφ έλαλ πειάηε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζσπηθή αμία ελφο αηφκνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ απηνζεβαζκφο ( Sen θαη Bhattacharya, 2001 ), έλαο πειάηεο πνπ είλαη πην ελδηαθεξφκελνο γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα κπνξεί λα είλαη πην πηζαλφ λα αγνξάζνπλ κηα πξάζηλε πξσηνβνπιία πνπ ζρεηίδεηε κε ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο γηα λα ηθαλνπνηήζεη κηα πξνζσπηθή αμία, ν απηνζεβαζκφο. Μεξηθά εκπεηξηθά ζηνηρεία ππνζηεξίδνπλ ηε ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο αλεζπρίαο ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ. O ( Creyer θαη Ross,1997), απφ 280 εξσηεζέλησλ πειαηψλ, δηαπηζηψζεθε φηη ε εζηθή κηαο επηρείξεζεο είλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηηο απνθάζεηο αγνξάο ησλ πειαηψλ, θαη νη πειάηεο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ πςειφηεξε ηηκή γηα λα αληακείςεη ηελ εζηθή ζπκπεξηθνξά κηαο επηρείξεζεο. χκθσλα κε κηα κειέηε ηεο ζηάζεο ησλ πειαηψλ πξνο ιφγνπ ηνπ κάξθεηηλγθ, πνπ δηελεξγήζεθε απφ Roper Starch Worldwide θαη Cone & Coughlin Communications ην 1993, 85% ησλ 2000 εξσηεζέλησλ πειαηψλ ΖΠΑ έδεημαλ ζεηηθά ηηο λννηξνπίεο πξνο κηα εηαηξεία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε κηα πεγή αλεζπρίαο γηα ηνπο πειάηεο, θαη ην 51% ηνπ δείγκαηνο νη πειάηεο απάληεζαλ κε πξνζπκία λα πιεξψζνπλ επηπιένλ γηα ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο πξσηνβνπιίεο πνπ αλεζπρνχλ γηα πξάζηλεο πξαθηηθέο (Simon,1995). ην πιαίζην ηεο βηνκεραλίαο εζηηαηνξίσλ, ν Dutta et al, ( 2008 ) δηεμήγαγε αλαιχζεηο φζνλ αθνξά ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ αλεζπρηψλ ησλ πειαηψλ γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ ηα αζθάιηζηξα γηα ηηο πξαθηηθέο απηέο, ζπγθξίλνληαο ηνπο πειάηεο ζηηο ΖΠΑ θαη ηνπο Ηλδνχο πειάηεο. Ο Dutta et αl, ( 2008) δηαπίζησζαλ φηη ελψ νη πειάηεο ζηηο ΖΠΑ γηα εζηηαηφξηα κε ελδηαθέξσλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα είλαη πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ ηηο ηηκέο ηνπ κελνχ κέρξη 10 % ή θαη πεξηζζφηεξν γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο, νη ηλδνί πειάηεο η << βαζηθά θίλεηξα γηα λα πιεξψλνπλ πςειφηεξεο ηηκέο κελνχ ήηαλ νη αλεζπρίεο γηα ηελ πγεία θαη νξαηφηεηαο >>. Δπηπιένλ, νη εξεπλεηέο δηαπίζησζαλ φηη νη πειάηεο ζηηο ΖΠΑ είλαη ζε γεληθέο γξακκέο, πην πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ πςειφηεξεο ηηκέο κελνχ γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο απφ ηελ ηλδνχο πειάηεο.ο Gustin θαη Weaver ( 1996 ), κε ηε δηεμαγσγή κε θαλνληθή αλάιπζε ζπζρέηηζεο κε έλα δείγκα ησλ ακεξηθαληθψλ πειάηεο ηνπ μελνδνρείνπ, βξήθε κηα ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ζηάζε έλαληη ησλ ΖΠΑ ζε «πειάηεο θηινπεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο θαη ηηο πξνζέζεηο αγνξάο. Αλ θαη ε κειέηε δελ κπφξεζε λα ππνινγίζεη αθξηβψο ηελ πξνζπκία λα 51

52 πιεξψζεη ηα αζθάιηζηξα πξνθχπηνπλ άκεζα απφ ηελ εθαξκνγή πξάζηλσλ πξαθηηθψλ, ίζσο ην εχξεκα κπνξεί λα ζεκάλεη ζεξκηθή ηζρχ απφ ηηο αλεζπρίεο ησλ πειαηψλ γηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα απφ ηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. χκθσλα κε (Choi θαη Parsa, 2006 ), πνιινί πειάηεο παξέκεηλαλ δηζηαθηηθνί λα πιεξψζνπλ ηα αζθάιηζηξα γηα ηα πξάζηλα πξντφληα, έηζη ε ηηκνιφγεζε γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο ζα πξέπεη λα εμεηάζεη ηηο επαηζζεζίεο ησλ πειαηψλ ζε πξφζζεηεο δαπάλεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή πξάζηλσλ πξσηνβνπιηψλ. Μέζα απφ δηάθνξεο κεζνδνινγίεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εξεπλψλ, πεηξακάησλ, θαη νη νκαδηθέο ζπλεληεχμεηο, νη (Bhattacharya θαη Sen, 2004) πξφηεηλαλ φηη νη ζεηηθέο αληηιήςεηο ηνπ πειάηε γηα ηελ ΔΚΔ δελ νδεγνχλ θαη 'αλάγθε ζε πξαγκαηηθή απφθαζε αγνξάο. Γηα παξάδεηγκα, εάλ νη θαηαλαισηέο αηζζάλνληαη φηη νη θνηλσληθά ππεχζπλεο πξνζπάζεηεο ηεο εηαηξείαο λα κελ ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ, είλαη απξφζπκνη λα αγνξάζνπλ ην πξντφλ, ην νπνίν είλαη πηζαλφ λα βιάςεη ηηο πσιήζεηο ηνπ ελ ιφγσ πξντφληνο. Οη ( Carrigan θαη Attalla,2001 ), κέζα απφ νκαδηθέο ζπδεηήζεηο, δηαπίζησζαλ φηη νη πεξηζζφηεξνη θαηαλαισηέο έρνπλ ιίγε πξνζνρή γηα ηελ εζηθή πξσηνβνπιία ηεο εηαηξείαο θαηά ηε ιήςε απνθάζεσλ αγνξάο. Οη εξεπλεηέο θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε ζρέζε κεηαμχ εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο ε αληίιεςε θαη ηελ αγνξαζηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ παξέκεηλε αλαπφδεηθην, θαη νη θαηαλαισηέο θαίλεηαη λα ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα λα ζπγθξίλεηε ηηο εζηθέο πξαθηηθέο ησλ δηαθφξσλ εηαηξεηψλ θαη ησλ πξντφλησλ ηνπο. Οκνίσο, κε ηελ επθνιία - ηερληθψλ δεηγκαηνιεςίαο γηα ηελ θαηάζεζε ηεο βηνκεραλίαο ζηελ Ηλδία, νη (Manaktola θαη Jauhari, 2007) δηαπίζησζαλ φηη, αλ θαη νη θαηαλαισηέο έρνπλ ηελ αλεζπρία γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο θαη πξνηηκνχλ μελνδνρεία πνπ δηεμάγνπλ πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο, δελ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ επηπιένλ γηα απηέο ηηο πξσηνβνπιίεο. ] 3.7 Σύπνη ησλ μελνδνρείσλ θαη ε πξνζπκία λα πιεξώζνπλ παξαπάλσ γηα πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. 52

53 Ζ πξνζπκία ησλ πειαηψλ λα πιεξψζνπλ γηα ηηο πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο κπνξεί λα δηαθέξεη αλάινγα κε ην είδνο ηνπ μελνδνρείνπ ή ηκήκαηα (π.ρ., νηθνλνκία, κέζα, ηηκέο θαη ηκήκαηα πνιπηειείαο). ην πιαίζην ηεο ηεο αηηίαο πνπ ζρεηίδεηαη ην κάξθεηηλγθ,νη (Strahilevitz θαη Myers, 1998 ) πξφηεηλαλ λα επεξεάζεη κε ζπκπιεξσκαηηθή βάζε, πνπ εμεγεί έλα πςειφηεξν βαζκφ ζπζρέηηζεο κεηαμχ πνιπηειή πξντφληα θαη ηα θίλεηξα αγνξάο γηα πξσηνβνπιίεο ηεο ΔΚΔ. Γειαδή, ηα αιηξνπηζηηθά θίλεηξα, φπσο επηξξνέο γηα ηα πξντφληα αγνξψλ, είλαη πην απνηειεζκαηηθά κε εδνληθή, πνιπηειή πξντφληα απφ ρξεζηηθά, απαξαίηεηα πξντφληα, επεηδή ηα ζπλαηζζήκαηα ηεο επραξίζηεζεο ή ηελ ελνρή πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ πνιπηειή πξντφληα κπνξνχλ λα κεηξηαζηνχλ κε ηε ζπκκεηνρή ζε θνηλσληθά ππεχζπλεο δξαζηεξηφηεηεο ( Strahilevitz, 1999? Strahilevitz θαη Myers, 1998 ). Οκνίσο, νη (Folkes θαη Kamins,1999 ) δηαπίζησζαλ φηη νη επηπηψζεηο ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ ζρεηηθά κε ηε ζηάζε ησλ πειαηψλ πξνο θνηλσληθά ππεχζπλεο εηαηξείεο είλαη κεγαιχηεξεο απφ εθείλεο ησλ θαηψηεξσλ πξντφλησλ. Σα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ κειεηψλ ππνδειψλνπλ φηη ηα πνιπηειή ή αλψηεξα πξντφληα, φπσο ε αχμεζε ηνπ βαζκνχ μελνδνρείσλ πηζαλφηεξν λα ζπλδέεηαη κε ηε ζηάζε ή ηελ πξνζπκία λα πιεξψζνπλ έλα αζθάιηζηξν γηα πξσηνβνπιίεο ηεο ΔΚΔ. χκθσλα κε ην ελδερφκελν πιαίζην ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο πνπ πξνηείλεη ν (Bhattacharya θαη Sen,2004 ), νη αληηδξάζεηο ησλ πειαηψλ ζε θνηλσληθά ππεχζπλεο πξσηνβνπιίεο δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θιάδσλ ησλ πειαηψλ. Γειαδή, έλα βαζηθφ πνιιαπιαζηαζηή πνπ επηηαρχλεη ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ αληηιήςεσλ ησλ πειαηψλ ηεο ΔΚΔ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ αγνξά ηνπο είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ησλ επηιεγκέλσλ ηκεκάησλ ηεο εηαηξείαο, φπσο ην δηαζέζηκν εηζφδεκα ή ηελ πξφζβαζε ζε πξντφληα ηεο εηαηξείαο. Ζ ζέζε κηαο επηρείξεζεο, ηελ εηθφλα, ηηο αμίεο, ή πξνζθνξέο πξντφλησλ, επίζεο, ζεκαληηθά ηελ επηξξνή ζπλδένληαη κε ηελ ΔΚΔ παξνρήο πιεξνθνξηψλ θαη ηηο πξνζέζεηο αγνξψλ ησλ πειαηψλ ( Brown θαη Dacin, 1997 & Sen θαη Bhattacharya, 2001 ). χκθσλα κε ηνλ (Wind, 1990 ), ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ην πξντφλ ή ηελ ππεξεζία ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ γηα ηελ απηνεθηίκεζε είλαη έλα ζεκαληηθφ θξηηήξην ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο ζέζεο. Ο (Erickson θαη ν Eckert, 1977 ), εξεπλψληαο ηα ραξαθηεξηζηηθά απφ 32 πειάηεο ηνπ μελνδνρείνπ, ζχκθσλα κε ηξία ηκήκαηα ηνπ μελνδνρείνπ πνπ νλνκάζηεθε σο κεζαία ηάμε, ε εξγαηηθή ηάμε θαη νη Skid Row, δηαπηζηψζεθε φηη νη πειάηεο πνπ αλαδεηνχλ μελνδνρεία ζε πςειφηεξε ηηκή θαη ην ηκήκα αμία ηείλεη λα έρνπλ ζεκαληηθά πςειφηεξε απηνεθηίκεζε απφ ηνπο πειάηεο πνπ δηακέλνπλ ζε μελνδνρεία ζε ρακειφηεξε ηηκή θαη ηκήκα ηεο αμίαο. Γηαηί λα πιεξψλνπλ γηα ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο ζπκβάιιεη ζηελ πξνζσπηθή ηνπο εηθφλα ( Christy et al, 1996 & Sen and Bhattacharya, 2001 ), νη πειάηεο 53

54 έλα πςειφηεξν ηκήκα μελνδνρεηαθψλ ηηκψλ ( π.ρ., πνιπηειή), κπνξεί λα είλαη πην πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ γηα ηηο πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο λα ηθαλνπνηήζεη έλα πςειφηεξν φξην γηα ηελ απηνεθηίκεζε απφ ηνπο πειάηεο ηεο ζε ρακειφηεξε θαηεγνξία ηηκήο ( π.ρ. κέζεο ηηκήο ή ην ηκήκα ηεο νηθνλνκίαο ). Αlexandris et al.,2002 ) δηαπίζησζαλ φηη ε ππεξεζία ζε μελνδνρεία κε πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ε εκθάληζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ, ηελ αμηνπηζηία, θαη ηελ ηθαλφηεηα λα παξέρνπλ ππεξεζίεο, πνπ αληηπξνζψπεπαλ ην 85 % ηεο δηαθχκαλζεο ζηελ πξφζεζε αγνξάο ζηελ ειιεληθή μελνδνρεηαθή βηνκεραλία. Τπνζέηνληαο φηη θάζε ηκήκα ηνπ μελνδνρείνπ αληηπξνζσπεχεη δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππεξεζηψλ ( π.ρ., θπζηθή εγθαηάζηαζε, ηελ αμηνπηζηία, θαη ηθαλφηεηαο ) θαη νη επηζθέπηεο ηνπ πςειφηεξνπ βαζκνχ μελνδνρείσλ έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη πεξηζζφηεξν αλήζπρνη γηα ηελ απηνεθηίκεζε ( Erickson θαη Eckert, 1977 ), ηα είδε ηνπ μελνδνρείνπ κπνξεί λα επζχλνληαη γηα ηελ ζεκαληηθή θαη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ πξνζπκία ηνπο λα πιεξψζνπλ έλα αληίηηκν γηα ηηο πξάζηλεο πξσηνβνπιίεο. 3.8 Η θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ησλ λνηθνθπξηώλ θαη νη ξπζκίζεηο ζηα μελνδνρεία Ζ θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά αλαθέξεηαη ζε ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλεηδεηά επηδηψθεη λα ειαρηζηνπνηήζεη ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ησλ ελεξγεηψλ ηνπ αηφκνπ ζην θπζηθφ θαη δνκεκέλν θφζκν ( Kollmuss θαη Agyeman, 2002 ). Παξαδείγκαηα ηεο θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο πεξηιακβάλνπλ ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ πφξσλ θαη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο, ηε κε ρξήζε ηνμηθψλ νπζηψλ θαη ηε κείσζε ηεο παξαγσγήο απνβιήησλ.ο (Homburg θαη Stolberg, 2006 ) δηαηξνχκελε ε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ην πεξηβαιινληηθφ αθηηβηζκφ ( π.ρ., ελεξγφ ζπκκεηνρή ζε πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο ), κε αθηηβηζηηθή ζπκπεξηθνξά ζηε δεκφζηα ζθαίξα ( π.ρ., αλαθνξψλ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα ), ηδησηηθή ζθαίξα νηθνινγία ( π.ρ., ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ αγνξά αλαθπθισκέλσλ πξντφλησλ) θαη ηε ζπκπεξηθνξά ζε νξγαληζκνχο ( Stern, 2000 ). Οκνίσο,ν (Rice, 2006 ) δηαθξίλεη ηξία είδε ησλ θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ απνηειείηαη απφ ηε δεκφζηα ζθαίξα, ε ηδησηηθή ζθαίξα, θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αθηηβηζηή. Ζ παξνχζα έξεπλα επηθεληξψλεηαη ζηελ ηδησηηθή ζθαίξα ηεο θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο. Ζ ηδησηηθή ζθαίξα 54

55 ησλ θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο αλαθέξεηαη ζε ζπκπεξηθνξέο πνπ είλαη πξναηξεηηθέο ( Rice, 2006 ). Γηα παξάδεηγκα, ζε έλα πεξηβάιινλ μελνδνρείνπ, ε ηδησηηθή ζθαίξα ηεο θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ζβήλνπλ ηα θψηα φπνηε είλαη δπλαηφλ ή ηε κείσζε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ ινπηξψλ ( Fujii, 2006 ). Ζ έξεπλα ζηελ θνηλσληθή ςπρνινγία πξφηεηλε φηη ε ζπκπεξηθνξά είλαη δπλακηθή θαη επξηζθφκελε ( Roeser θαη Galloway,2002 and Volet, 2001 ). Οη άλζξσπνη έρνπλ ηελ ηάζε λα παξνπζηάδνπλ νξηζκέλεο ζπκπεξηθνξέο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ξχζκηζε, ιφγσ ηεο επηξξνήο ησλ πεξηζηάζεσλ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο ( Beltman and Voet, 2007 and Kaplan, 2000 ). Γεδνκέλα ηεο θχζεο ζηα ζπκθξαδφκελα ηεο ζπκπεξηθνξάο, h θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα δηαθέξεη κεηαμχ ησλ ξπζκίζεσλ. Δλψ αξθεηά κεγάινο αξηζκφο απφ ηηο πξνεγνχκελεο κειέηεο ζε θηινπεξηβαιινληηθέο ζπκπεξηθνξέο δηεμήρζε ζηηο ξπζκίζεηο ησλ λνηθνθπξηψλ ( π.ρ., Chu θαη Chiu, 2003, Clark θαη Finley, 2007, Gregory θαη Di Leo, 2003 ). Απηέο ηηο κειέηεο δηαπηζηψζεθε φηη νη παξάγνληεο ελεξγνπνίεζεο αλεζπρηψλ ελφο αηφκνπ κε ην πεξηβάιινλ ελζαξξχλεη ζεκαληηθά ηελ εκπινθή ελφο αηφκνπ ζε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά. Γηα παξάδεηγκα, ν (Clark θαη Finley, 2007) βξέζεθε φηη ε απηναληίιεςε γλψζεσλ γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, ε πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά θαη αλεζπρία γηα ηηο κειινληηθέο ειιείςεηο παξνπζίαζαλ ζεηηθή θαη ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κε ηελ πξφζεζε λα εθαξκφζνπλ κηα ζεηξά εηδηθψλ πξαθηηθψλ γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ λεξνχ ζην ζπίηη κεηαμχ ησλ εξσηεζέλησλ θαηνίθσλ. Δλψ ε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ζηηο ξπζκίζεηο ησλ λνηθνθπξηψλ έρεη κειεηεζεί εθηελψο, ε έξεπλα ζηηο ξπζκίζεηο θηινμελίαο είλαη πεξηνξηζκέλε. Ζ πην ζπρλή κειέηε ζηε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ μελνδνρείνπ είλαη π.ρ. ε επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ πεηζεηψλ Goldstein et al, 2007, 2008?. Shang et al, 2010).Οη (Chu and Chiu, 2003) δηαπίζησζαλ φηη ε αληίιεςε h εζηθή ππνρξέσζε βειηίσζε ηελ πξνβιεςηκφηεηα ζρεηηθά κε ηελ πξφζεζε ησλ αλζξψπσλ γηα ηελ αλαθχθισζε ησλ νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ. Μηα έξεπλα κεηαμχ ησλ επηζθεπηψλ ηνπ μελνδνρείνπ έδεημε φηη ην 99 % ησλ ζπκκεηερφλησλ απνδέρζεθε ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ επεμεξγαζκέλσλ ιπκάησλ γηα ην θαδαλάθη ηεο ηνπαιέηαο φζν δηάζηεκα δελ ππάξρεη αηζζεηηθή επίδξαζε ζηα απνηειέζκαηα πνπ ζα εκθαληζηνχλ ( Antakyali et al., 2008 ). ε κειέηεο ησλ θαηαλαισηψλ ε ζηάζε απηή πξνο ηηο πξάζηλεο πξαθηηθέο, νη ζπκκεηέρνληεο αλέθεξαλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο γηα θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ 55

56 μελνδνρεία (Han and Kim, 2010), αιιά ήηαλ απξφζπκνη λα πιεξψζνπλ επηπιένλ γηα ηελ πξνηίκεζε ( Li and Ouyang 2009, Manaktola andjauhari, 2007 ). Πξνεγνχκελε έξεπλα θαη απνδεηθηηθά ζηνηρεία θαίλεηαη λα δείρλνπλ φηη ε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά είλαη πην δηαδεδνκέλε ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ λνηθνθπξηψλ, ελψ κηα ηέηνηα ζπκπεξηθνξά ζε έλα πεξηβάιινλ μελνδνρείνπ εμαξηάηαη απφ παξάγνληεο φπσο ε πξνζσπηθή άλεζε, επθνιία ή / θαη ην θφζηνο. Χζηφζν, ηα ζηνηρεία ηεο δηαθνξάο ζε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά κεηαμχ ηεο ξχζκηζεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ηε ξχζκηζε μελνδνρείνπ ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία είλαη ζε κεγάιν βαζκφ παξαηήξεζε θαη αλεπίζεκα. ην θαιχηεξν ηεο γλψζεο καο, θακία κειέηε δελ έρεη δνθηκαζηεί εκπεηξηθά ηελ άπνςε φηη ηα άηνκα εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξν επίπεδν θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξά ζε κηα ξχζκηζε ησλ λνηθνθπξηψλ απφ φ, ηη ζε έλα πεξηβάιινλ μελνδνρείνπ. ε απηή ηε κειέηε, έρνπκε δνθηκάζεη εκπεηξηθά ηε ζπκπεξηθνξά ππφζεζε-απφθιηζε. Πξνβιέπνπκε φηη νη άλζξσπνη ζα εκθαλίζνπλ έλα πςειφηεξν επίπεδν θηινπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξά ζε κηα ξχζκηζε ησλ λνηθνθπξηψλ απφ φηη ζε έλα πεξηβάιινλ μελνδνρείνπ ζηε ζεσξεηηθή παξαδνρή φηη νη άλζξσπνη γεληθά ζπκπεξηθέξνληαη δηαθνξεηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηαμηδηνχ. Μηα πξνεγνχκελε έξεπλα ( Leontido, 1994 ) πξνηείλεη ηελ άπνςε φηη νη άλζξσπνη ζπκπεξηθέξνληαη δηαθνξεηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ απφ εθείλεο ηνπ πεξηβάιινλ ηνπ ζπηηηνχ ηνπο.ο (Dann and Cohen, 1991) ππνζηήξημε φηη ε επζχλε πνπ ζπλήζσο ζπλδένληαη κε ην αξρηθφ πεξηβάιινλ βξίζθεηαη ζε εθθξεκφηεηα ή ζε αλαζηνιή. Οη άλζξσπνη ηείλνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη ζε κηα πην απειεπζεξσκέλε θαη ιηγφηεξν ζπγθξαηεκέλν ηξφπν απφ φηη είλαη ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζπηηηνχ ηνπο ( Mathieson θαη Wall, 1982 ). Ζ δηαθνξά ζπκπεξηθνξάο είλαη ηδηαίηεξα εκθαλή γηα ηνπο ηαμηδηψηεο αλαςπρήο, δηφηη ην άηνκν βιέπεη " ηνλ εαπηφ ηνπ σο έλα δηαθνξεηηθφ είδνο ηνπ αηφκνπ φηαλ βξίζθνληαη ζε δηαθνπέο, ιηγφηεξν πεξηνξηζκέλν ξφιν απφ ηηο ζπλήζεηο απαηηήζεηο θαη ηηο δηαπξνζσπηθέο ππνρξεψζεηο " ( Eiser θαη ε Ford, 1995, ζει ). Γεδνκέλνπ φηη ε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά, κηα ζπκπεξηθνξά εθδήισζε ηεο θνηλσληθήο επζχλεο θαη δηαπξνζσπηθέο ππνρξεψζεηο, αλακέλεηαη φηη νη άλζξσπνη ζα θαηαδεηθλχνπλ ιηγφηεξν θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ, φηαλ είλαη ιηγφηεξν πεξηνξηζκέλνη απφ ηηο ελ ιφγσ ππνρξεψζεηο. Ζ ππφζεζε απηή ζπλνςίδνληαη παξαθάησ: Τπφζεζε : Σα άηνκα εκθαλίδνπλ έλα πςειφηεξν επίπεδν θηιφπεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο ζε πεξηβάιινλ νηθηαθψλ απφ φ, ηη ζε έλα πεξηβάιινλ μελνδνρείνπ. 3.9 Η γεληθή έιιεηςε πεξηβαιινληηθήο αλεζπρίαο 56

57 Ζ πξνζπκία θαη ε ηθαλφηεηα ηεο δηαρείξηζεο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ λα ιάβεη κεγαιχηεξε πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε θαη ε επζχλε είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ζηελ πξνζπάζεηα έληαμεο ζε έλαλ πςειφηεξν βαζκφ ηεο βησζηκφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Τπάξρνπλ αληηθξνπφκελα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηε θχζε ησλ βηνκεραληθψλ πξαθηηθψλ. Μεξηθέο κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη νη θνξείο εθκεηάιιεπζεο ζηα μελνδνρεία αλαγλσξίδνπλ γεληθά ηελ αλάγθε γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εκπιέθνληαη ζε κηα ζεηξά απφ δξαζηεξηφηεηεο. Πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα, φπσο ε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ε αλαθχθισζε θαη ε θνκπνζηνπνίεζε ππνιείκκαησλ ησλ ηξνθψλ γηα ηε κείσζε ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ηεο ελέξγεηαο απμάλεηαη ζηαζεξά ζε φιν ηνλ θφζκν (Bowe, 2005 and Bruns, 2000 Chen, Legrand, & Sloan, 2005, Dodd, Hoover, and Revilla, 2001). Καηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε εζληθή, ε θνηλνηηθή θαη δηεζλή ηνπξηζηηθή πνιηηηθή έρεη ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ, επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ θαη ηελ παξνρή ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ (π.ρ. νηθνηνπξηζκφο, ν ηνπξηζκφο πγείαο), αιιά ζπλέρεηα λα θξαηάκε ην πεξηβάιινλ ζην κπαιφ (Karagiorgas et al., 2006). Μειέηεο έρνπλ δείμεη φηη ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία έρεη ζπκθέξνλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, δεδνκέλνπ φηη εμαξηάηαη απφ ην ειθπζηηθφ θαη αζθαιέο πεξηβάιινλ (Chan & Wong, 2006). Ζ πίεζε γηα ηε βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ησλ μελνδνρείσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί, σο εθ ηνχηνπ, φπσο θαζνδεγείηαη απφ ηελ αλάγθε λα δηαηεξεζεί ην ηνπηθφ πεξηβάιινλ, ηα νθέιε γηα κηα ηέηνηα επθαηξία γηα λα κεηψζεη ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο θαη ηε δηαηήξεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, ηελ εθαξκνγή ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαλνληζκψλ, ζεζκηθέο πηέζεηο, θαη κηα απμαλφκελε δήηεζε απφ ηνπο πειάηεο γηα θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ πξνγξάκκαηα (Bohdanowicz, 2005a, b Le et al, Rivera, 2004, Vazques, Santos, & Alvarez, 2001). Άιιεο κειέηεο έδεημαλ φηη, παξά ηε ζεκαζία ηεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, δελ είλαη πάληα κηα θνξπθαία πξνηεξαηφηεηα ζε πνιιέο ρψξεο ( Cunningham, 2005 and Mbaiwa, 2003, Trung & Kumar, 2005 ). Όπσο νη (Le, Hollenhorst, Harris, McLaughlin, et al, 2006 ), '' ε πξφθιεζε έγθεηηαη ζην λα πάξνπλ ηηο επηρεηξήζεηο λα πηνζεηήζνπλ θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ πξαθηηθέο ''.Οη ( Bohdanowicz, Simanic and Martinac, 2005, p. 7 ) δηαπίζησζαλ φηη νη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί θαη νη εγθαηαζηάζεηο, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην ζεκαληηθφηεξν κεξίδην ηεο παγθφζκηαο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, εμαθνινπζνχλ λα δηαρεηξίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ιίγν ή θαζφινπ ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ. Σα επξήκαηα ηεο κειέηεο αλέθεξαλ επίζεο φηη ππάξρνπλ θάπνηεο ειιείςεηο πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο θαη ελδηαθέξνλ γηα ηελ αεηθφξν ηα κέηξα πξνζηαζίαο ησλ μελνδνρείσλ ηεο Άγθπξαο. Λίγεο μελνδνρεηαθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Άγθπξα ήηαλ ηθαλνπνηεηηθέο φζνλ αθνξά ηηο 57

58 πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο. Δθηφο απφ ηελ παξνπζίαζε κηθξή αλεζπρία γηα ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, νη πεξηζζφηεξνη δηεπζπληέο μελνδνρείσλ ζηελ έιιεηςε γλψζεο ηεο Άγθπξαο γηα ηελ χπαξμε ησλ επηρεηξήζεσλ αλαθχθισζεο, ISO 14001, ε ελέξγεηα ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαη πξνγξάκκαηα κε πεξηβαιινληηθά βξαβεία, θαη έρνπλ ιίγν ελδηαθέξνλ πνπ αλήθνπλ ζε πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο θαη θαλέλα ζρέδην γηα λα πξνζρσξήζνπλ ζε κηα ηέηνηα νξγάλσζε ζην κέιινλ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ζεκαληηθή βειηίσζε, νη δηαρεηξηζηέο ηνπ μελνδνρείνπ πξέπεη λα απνθηήζνπλ επαξθείο γλψζεηο θαη λα αλαπηχμνπλ ηα θαηάιιεια ελδηαθέξνληα γηα ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα. Δπηπιένλ, νη δηαρεηξηζηέο ηνπ μελνδνρείνπ ζα πξέπεη λα είλαη πξφζπκνη λα δηαζέζνπλ ηα απαξαίηεηα θεθάιαηα γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ εθαξκνγή γηα πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα Έιιεηςε πεξηβαιινληηθώλ ζρεδίσλ,πνιηηηθώλ θαη δξαζηεξηνηήησλ H πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε έρεη θαηαζηεί έλα ζεκαληηθφ ζέκα ζηε βηνκεραλία ηεο θηινμελίαο, κε κηα ζεηξά απφ μελνδνρεία πηνζέηεζε νξζψλ πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ δηαρείξηζεο σο απάληεζε ζηελ απμαλφκελε αλεζπρία γηα ηα βηψζηκα ηνπξηζηηθά πξντφληα ( Mensah, 2004 ). Χζηφζν, ηα επξήκαηα ηεο κειέηεο δείρλνπλ φηη ηα μελνδνρεία ζε Άγθπξα, είλαη πνιχ πίζσ απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, ηελ πηνζέηεζε θαη αλάπηπμε πεξηβαιινληηθά γηα ππεχζπλεο πνιηηηθέο θαη ελέξγεηεο. Απηφ είλαη πηζαλφ λα νθείιεηαη φρη κφλν ζηελ επηθξαηνχζα ηξφπνπ δηεμαγσγήο επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη κε ηηο γεληθέο ζπλζήθεο ζηε ρψξα. Ξελνδνρεία ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαίλεηαη λα έρνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο : Γηα παξάδεηγκα, πεξηζζφηεξν απφ ην ήκηζπ ( 56,9 % ), ηεο νπεδίαο νη δηεπζπληέο μελνδνρείσλ πεξηιακβάλνπλ κηα δήισζε πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ζην επηρεηξεκαηηθφ ηνπο ζρέδην, έλαληη κφλν 4 % ζηελ Πνισλία ( Bohdanowicz, 2005, page. 10). Μηα κειέηε πνπ δηεμήρζε απφ ηελ Price water house Coopers γηα ηα επξσπατθά μελνδνρεία δηαπηζηψζεθε φηη ην 80 % ησλ εξσηεζέλησλ είρε κηα πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ( Clark & Siddall, 2001 ). Ζ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία ησλ ΖΠΑ είρε απαληήζεη ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, φπσο ήδε απφ ην 1920 ( Mensah, 2004 ), αιιά θαίλεηαη φηη είλαη γλσζηφ κφλν ζε πέληε αζηέξσλ μελνδνρεία επηδηψθνπλ επηζεηηθέο πεξηβαιινληηθέο πξσηνβνπιίεο. χκθσλα κε κηα κειέηε, ε βηνκεραλία ησλ ΖΠΑ ζεσξείηαη φηη έρεη έιιεηςε '' ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηε θήκε ηεο σο ζε 58

59 κεγάιν βαζκφ ερζξηθφ γηα ην πεξηβάιινλ θαη γεληθά απξφζπκνη λα θηλεζνχλ πξνο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ή νπνηνδήπνηε '' κεηαξξχζκηζε ( Conner, 2000 ). Απηφ δείρλεη φηη ππάξρεη επίζεο έιιεηςε ελδηαθέξνληνο, ηελ επαηζζεηνπνίεζε θαη ηελ επζχλε ζε νξηζκέλα μελνδνρεία ζηηο ΖΠΑ ε θαηάζηαζε θαίλεηαη λα επηδεηλψλεηαη ζηελ Άγθπξα. Γηαηί ιίγνη ζρεδηάδνπλ θαη πξνγξακκαηίδνπλ πεξηβαιινληηθέο πνιηηηθέο θαη δηαρείξηζε πνπ ζα κπνξνχζε λα βξεζεί ζε μελνδνρεία ζηελ πξσηεχνπζα. χκθσλα κε νξηζκέλεο κειέηεο, ηα μελνδνρεία πνπ ζρεδηάδνπλ δξαζηεξηφηεηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο γηα ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, λεξνχ, θαη ηα πιηθά, κεηψλνληαο έηζη ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ( Bowe, 2005 Bruns, 2000 Forbes, 2001 Kirk, 1998 ). Δπηπιένλ, θάηη ηέηνην ζα κπνξνχζε λα εληζρχζεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πειαηψλ θαη ηε δεκφζηα εηθφλα ηεο εηαηξείαο ( Chan & Wong, 2006 ). Ζ παξνχζα κειέηε δηαπίζησζε φηη ηα πεξηζζφηεξα μελνδνρεία ζηελ Άγθπξα έρνπλ κηθξφ ή θαζφινπ ελδηαθέξνλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, ηηο πνιηηηθέο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο. Γηα παξάδεηγκα, ιίγνη δηεπζπληέο είραλ αθνχζεη ή ελδηαθέξνληαη γηα ην Pine βξαβείν πνπ πξνζθέξνληαη απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ θαη Σνπξηζκνχ. Ο (Font,2002 ) αλέθεξε φηη '' δελ ππάξρεη ξχζκηζε γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ηνπξηζκνχ, ηεο θηινμελίαο θαη ηνπ νηθνηνπξηζκνχ ηηο ίδηεο ηηο επηρεηξήζεηο δειψζνπλ νη ίδηνη σο βηψζηκε, πξάζηλε, θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ, θαη νχησ θαζεμήο ''. Μηα πξσηνβνπιία πνπ αλέιαβε ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία ηα ηειεπηαία ρξφληα, θπξίσο ζηα δπηηθά, ππήξμε ε πηνζέηεζε ηνπ δηεζλψο αλαγλσξηζκέλν πξφηππν ISO Σν πξφηππν πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο είλαη επίζεο έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο θάζε ζρέδην πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηελ πνιηηηθή θαη ηελ πξαθηηθή. Σέηνηα δηεζλψλ πξνηχπσλ κπνξεί λα βνεζήζεη ηα μελνδνρεία λα ζεζπίζεη πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ έληαμή ηνπο ζε έλα ζπλεθηηθφ πιαίζην, εληζρχνληαο έηζη ηηο ζρέζεηο κε ηελ θπβέξλεζε,νξγαληζκνχο, νκάδεο θαηαλαισηψλ, ησλ θνηλνηήησλ, θαη πεξηβαιινληηθψλ, ζπλεηδεηά ηνπο επελδπηέο θαη ηνπο ηνπξίζηεο ( Chan & Wong, 2006 Font, 2002 TSE, 2005 ). Σα επξήκαηα ηεο κειέηεο δείρλνπλ επίζεο φηη κεξηθά απφ ηα μελνδνρεία ζηελ Άγθπξα ζα είλαη επηιέμηκα γηα ηελ πηζηνπνίεζε ISO 14001, επεηδή δελ πιεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο,ν ζρεδηαζκφ, ηελ εθαξκνγή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηε ιήςε δηνξζσηηθψλ κέηξσλ, θαζψο θαη ηελ εθηέιεζε θξηηηθψλ δηαρείξηζεο. Κεθάιαην 4ν 59

60 Δξεπλεηηθή κεζνδνινγία 4.1 ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ Χο έξεπλα λνείηαη ε εκπεηξηθή εξγαζία πνπ δηεμάγεηαη ζε ζπλερή βάζε κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία λέαο γλψζεο, ελψ ζε πην ζπγθεθξηκέλα, ε επηζηεκνληθή έξεπλα είλαη κία δνκεκέλε, ζπλερήο θαη εκπεξηζηαησκέλε δηεξεχλεζε ελφο ζέκαηνο κε ζηφρν ηελ εμεχξεζε απαληήζεσλ γηα ην ζέκα πνπ δηεξεπλάηαη (Kotleretal, 1999). Με βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά θάζε ηνπ ζέκαηνο πξνο επίιπζε επηιέγεηαη θαη ε αλάινγε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Οη κέζνδνη εξεπλάο δηαρσξίδνληαη ζε ζπλερείο ή adhoc, ζε πνζνηηθέο ή πνηνηηθέο, ζε πξσηνγελείο ή δεπηεξνγελείο θαη ζε γεληθήο ή πεξηνξηζκέλεο ρξήζεο (Middleton&Clarke, 2001). 4.2 ΚΟΠΟ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ ΔΡΔΤΝΑ Ζ βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε πνπ πξνεγήζεθε είρε σο ζθνπφ ηελ θαηαγξαθή ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή Πξάζηλσλ ηξαηεγηθψλ απφ ηα μελνδνρεία. θνπφο ηνπ εκπεηξηθνχ κέξνπο ηεο κειέηεο είλαη ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία εξσηεκαηνινγίσλ θαη ε ζπιινγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ κε ζηφρν ηελ απάληεζε εξσηεκάησλ θαη ηελ επαιήζεπζε ή φρη δηαπηζηψζεσλ ζρεηηθψλ κε ηηο απφςεηο ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηελ εθαξκνγή Πξάζηλσλ ηξαηεγηθψλ απφ ηα μελνδνρεία ζηελ Διιάδα. Γηα ηελ απνηχπσζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζηφρσλ είλαη αλάγθε λα ηεζνχλ εθ ησλ πξνηέξσλ κηα ζεηξά απφ εξεπλεηηθά εξσηήκαηα ηα νπνία ζα βνεζήζνπλ ζηελ αλάιπζε ησλ δεηεκάησλ ηεο παξνχζαο κειέηεο, θαηεπζχλνληαο ηελ έξεπλα. Έηζη, νπζηαζηηθά ε παξαθάησ έξεπλα ζηνρεχεη: Να δηεξεπλήζεη ην βαζκφ ηεο πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ εξσηεζέλησλ 60

61 Να απνζαθελίζεη ηε ζρέζε ησλ θνηλσληθνδεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ δείγκαηνο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο ηνπο επαηζζεηνπνίεζεο Να αμηνινγήζεη ην βαζκφ θαηά ηνλ νπνίν νη εξσηεζέληεο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα ζηεξίμνπλ ηελ εθαξκνγή Πξάζηλσλ ηξαηεγηθψλ απφ ηα μελνδνρεία Να ζθηαγξαθήζεη ηε ζπζρέηηζε ηνπ βαζκνχ πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο θαη ηνπ βαζκνχ επηζπκίαο ζηήξημεο ηεο εθαξκνγήο Πξάζηλσλ ηξαηεγηθψλ απφ ηα μελνδνρεία 4.3 ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΔΠΙΛΟΓΗ ΣΧΝ ΠΔΓΙΟΤ ΔΡΔΤΝΑ Δίλαη θνηλψο απνδεθηφ πσο ε πιεξφηεηα ηεο κεζνδνινγίαο απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ επηηπρία κηαο επηζηεκνληθήο έξεπλαο, θαζψο ν βαζκφο ζηνλ νπνίν κηα έξεπλα ζα είλαη επηηπρήο εμαξηάηαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηηο κεζφδνπο πνπ ζα αθνινπζεζνχλ (ηακέινο & Γαθνπνχινπ, 2007). Βεβαίσο, δελ ππάξρεη ε «ηέιεηα» κέζνδνο, θαζψο θάζε κηα παξνπζηάδεη ηα δηθά ηεο πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα (Javeau, 1970). ε θάζε πεξίπησζε, δηαθνξεηηθνί κέζνδνη ζπκπιεξψλνπλ ε κηα ηελ άιιε, απαληψληαο ζε εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζε δηαθνξεηηθέο πηπρέο ή δηαζηάζεηο ηνπ ίδηνπ θαηλνκέλνπ, απμάλνληαο έηζη ηελ θαηαλφεζε θαη εξκελεία ηνπ (Morse, 2000). ηελ ζπγθεθξηκέλε κειέηε θαη κέζα απφ ηε ζχλδεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ αλάιπζεο κε ην πξαθηηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο, ρξεζηκνπνηνχληαη κέζνδνη πνζνηηθήο (quantitative) έξεπλαο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ φζν ην δπλαηφλ πιεξέζηεξε κειέηε ηνπ ζέκαηνο. Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο, ρξεζηκνπνηήζεθε ε έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγην, κηα απφ ηηο πιένλ δηαδεδνκέλεο κεζφδνπο γηα ηε ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ (Javeau, 1970). 61

62 Ζ επηινγή ηεο πνζνηηθήο έλαληη ηεο πνηνηηθήο πξνζέγγηζεο, πξνηηκήζεθε δηφηη παξνπζηάδεη ην πιενλέθηεκα λα κελ ππφθεηηαη ζε ζθάικαηα δεηγκαηνιεςίαο, επηηξέπνληαο ηελ άληιεζε ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ κεγάινπ εχξνπο (Ρφληνο & Παπάλεο, 2006; Javeau, 1970). Ζ ζπιινγή ζηνηρείσλ κέζσ εξσηεκαηνιφγηνπ έρεη θάπνηα πιενλεθηήκαηα θαη θάπνηα κεηνλεθηήκαηα, ηα φπνηα θαη αλαθέξνληαη πην θάησ. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο εξσηεκαηνινγίσλ είλαη φηη ε παξνχζα κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη ζε φιεο ηηο θαηαζηάζεηο, έρεη ρακειφ θφζηνο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο είλαη γξήγνξα. Αληηζέησο φκσο απηή ε κέζνδνο ζπιινγήο ζηνηρείσλ έρεη θαη θάπνηα αξλεηηθά. Καηαξρήλ αξθεηνί αξλνχληαη λα απαληήζνπλ, δεπηεξεπφλησο θάπνηνη έζησ θαη αλ ζέινπλ δελ κπνξνχλ λα απαληήζνπλ, είηε γηαηί είλαη δχζθνιε ε εξψηεζε, είηε δηφηη δελ αληηιακβάλνληαη αθξηβψο ην λφεκα ηεο. Σέινο ην ηξίην κεηνλέθηεκα αλαθέξεηαη ζηελ ίδηα ηελ επηθνηλσλία. Οη εξσηψκελνη ζπρλά δίλνπλ απαληήζεηο πνπ δελ είλαη αιεζηλέο, επί παξαδείγκαηη απαληήζεηο πνπ μέξνπλ φηη ζα επραξηζηήζνπλ απηφλ πνπ εξσηά. Παξφια ηα κεηνλεθηήκαηα πνπ έρεη ην εξσηεκαηνιφγην, κπνξνχλ λα κεησζνχλ ζεκαληηθά, αλ δνζεί ε πξέπνπζα πξνζνρή ζε φια ηα ζηαδία ηεο πξνεηνηκαζίαο ηνπ. Τπάξρνπλ δηαθφξσλ εηδψλ εξσηήζεηο πνπ κπνξνχλ λα δηαηππσζνχλ θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο ζπλέληεπμεο κέζσ εξσηεκαηνιφγηνπ. πλήζσο νη εξσηήζεηο είλαη αλνηρηνχ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ. ηηο αλνηρηέο εξσηήζεηο, ν εξσηψκελνο δηαηππψλεη ηελ γλψκε θαη ηελ ζέζε ηνπ πάλσ ζε πξνθαζνξηζκέλν ζέκα, ρσξίο λα ηίζεληαη ζπγθεθξηκέλνη φξνη δηαηχπσζεο απφςεσλ. Ο ηξφπνο απηφο ηεο ζπλέληεπμεο ξίρλεη άπιεην θσο ζην πσο ζθάθηεηαη ν εξσηψκελνο θαη έηζη νη πιεξνθνξίεο πνπ παίξλεη ν εξεπλεηήο είλαη ηδηαίηεξα 62

63 ρξήζηκεο. Οη κφλνη πεξηνξηζκνί πνπ ηίζεηαη αλαθέξνληαη ζην κέγεζνο ησλ απαληήζεσλ θαη θπζηθά ζηελ επεμεξγαζία ηνπο πνπ είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε. ηηο θιεηζηέο εξσηήζεηο ν εξσηψκελνο θαιείηε λα απαληήζεη ζε πξνθαζνξηζκέλεο απαληήζεηο απφ ηνλ εξσηψκελν. Οη εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ είλαη ζπλήζσο ηηο παξαθάησ κνξθήο (Κπξηαδή, 1999): Γηρνηνκεκέλεο (Ναη/ Όρη). Πνιιαπιψλ επηινγψλ (Multiple choice). Κιίκαθα Likert. Κιίκαθα βαξχηεηαο Κιίκαθα Rating Οη δπν ηειεπηαίεο κνξθέο είλαη εξσηήζεηο θιίκαθαο θαη είλαη ηδηαίηεξα εχθνιεο ζηελ επεμεξγαζία ηνπο. Σν εξσηεκαηνιφγην επηιέρζεθε σο βαζηθφ κεζνδνινγηθφ εξγαιείν ζην ζηάδην ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο θαζψο παξνπζηάδεη κηα ζεηξά πιενλεθηεκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε δπλαηφηεηα ζπιινγήο ζηνηρείσλ απφ ζρεηηθά κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ γηα ηα ίδηα ζέκαηα θαη ζπλεπψο ε ζπγθξηζηκφηεηα, ε δπλαηφηεηα πνζνηηθνπνίεζεο θαη ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπιιέγνληαη, θαζηζηνχλ ην εξσηεκαηνιφγην ην θχξην εξγαιείν ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο ζηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο (ηακέινο & Γαθνπνχινπ, 2007). 4.4 ΥΔΓΙΑΜΟ ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ Ο ζρεδηαζκφο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πινπνηήζεθε ιακβάλνληαο ππφςε ηελ πξνυπάξρνπζα ζρεηηθή βηβιηνγξαθία, ηνπο αληηθεηκεληθνχο ζθνπνχο ηεο 63

64 έξεπλαο θαη ηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ πνηνηηθή έξεπλα πνπ πξνεγήζεθε. Σν εξσηεκαηνιφγην πεξηιάκβαλε δηάθνξνπο ηχπνπο εξσηήζεσλ φπσο: εξσηήζεηο νλνκαζηηθνχ ηχπνπ θαη εξσηήζεηο θιίκαθαο Likert. Καηαβιήζεθε πξνζπάζεηα, λα κελ είλαη καθξνζθειέο θαη πεξίπινθν, έηζη ψζηε λα κελ αηζζαλζνχλ νη εξσηψκελνη φηη θνπξάδνληαη απφ εμαληιεηηθνχ είδνπο έξεπλα (Cohenetal, 2007). Αλαιπηηθφηεξα, ην εξσηεκαηνιφγην ρσξίζηεθε ζε 2 επί κέξνπο ζεκαηηθνχο άμνλεο, πεξηιακβάλνληαο 23 ζπλνιηθά εξσηήζεηο. Ο πξψηνο ζεκαηηθφο άμνλαο πνπ αλαθέξεηαη ζηηο απφςεηο ησλ εξσηεζέλησλ γηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ θαη εζηηάδεη ζηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο ζηάζεηο, πεπνηζήζεηο θαη αμίεο. Ο δεχηεξνο ζεκαηηθφο άμνλαο, κε 9 εξσηήζεηο νλνκαζηηθνχ ηχπνπ, πεξηιακβάλεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε δεκνγξαθηθά, θνηλσληθά θαη αηνκηθά ζηνηρεία ησλ εξσηψκελσλ θαζψο θαη εξσηήζεηο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ απνζαθήλεζε ηνπ βαζκνχ πνπ νη εξσηεζέληεο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα ζηεξίμνπλ ηελ εθαξκνγή Πξάζηλσλ ηξαηεγηθψλ απφ ηα μελνδνρεία. 64

65 4.5 ΤΓΚΔΝΣΡΧΗ ΚΑΙ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ Σν ηειηθφ ζηάδην ηεο έξεπλαο κε ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ, δηήξθεζε δέθα εκέξεο, απφ 15/10 έσο 25/10 ηνπ 2013, θαη δηελεξγήζεθε κε ηε κέζνδν ησλ πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ. πλνιηθά, ζπγθεληξψζεθαλ 126 εξσηεκαηνιφγηα κε ηε ρξήζε ηεο κεζφδνπ απιήο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο. Μεηά ηε δηεθπεξαίσζε ησλ ζπλεληεχμεσλ θαη ηε ζπγθέληξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, δηελεξγήζεθε έιεγρνο γηα ηελ πιεξφηεηα, ηε ζπλέπεηα θαη ηελ αιεζνθάλεηα ησλ απαληήζεσλ, νη νπνίεο θσδηθνπνηήζεθαλ θαη κεηαθέξζεθαλ ζε εηδηθά δηακνξθσκέλε θνηλσληνινγηθή κήηξα ηνπ ζηαηηζηηθνχ παθέηνπ γηα ηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο SPSS Οη κεηαβιεηέο ηεο έξεπλαο αλήιζαλ ζε ζπλνιηθφ αξηζκφ ζηηο 23 θαη είλαη ζην ζχλνιν ηνπο πνζνηηθέο. Με ηε ζεηξά ηνπο νη πνζνηηθέο κεηαβιεηέο δηαθξίλνληαη ζε νλνκαζηηθέο θαη ηεξαξρηθέο 5βαζκηαο θιίκαθαο Likert. ηε ζπλέρεηα, ρξεζηκνπνηήζεθε ε πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα ζηηο εξσηήζεηο πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ην εξσηεκαηνιφγην θαη ηα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη κέζσ δηαγξακκάησλ, θαη βαζηθψλ κέηξσλ ζέζεο θαη δηαζπνξάο. Δλ ζπλερεία, ρξεζηκνπνηείηαη ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο r ηνπ Pearsonπνχ δηεξεπλά ηε ζπζρέηηζε επηκέξνπο κεηαβιεηψλ, θαη t-test γηα αλεμάξηεηα δείγκαηα θαη Αλάιπζεο Γηαθχκαλζεο Μνλήο Καηεχζπλζεο (OneWayANOVA) (Dodge, 2003). 65

66 Σν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο γηα ην νπνίν δηελεξγνχληαη νη έιεγρνη ππνζέζεσλ ηεο χπαξμεο ή κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο ζπζρέηηζεο ή δηαθνξνπνίεζεο επηιέγεηαη λα είλαη ην α=0,05, φπσο ζπκβαίλεη ζπλήζσο ζηηο έξεπλεο θνηλσληθνχ πεξηερνκέλνπ. Οη κεηαβιεηέο ηεο έξεπλαο αλήιζαλ ζε ζπλνιηθφ αξηζκφ ζηηο 23 θαη είλαη ζην ζχλνιν ηνπο πνζνηηθέο. Με ηε ζεηξά ηνπο νη πνζνηηθέο κεηαβιεηέο δηαθξίλνληαη ζε νλνκαζηηθέο θαη ηεξαξρηθέο 5βαζκηαο θιίκαθαο Likert. ηε ζπλέρεηα, ρξεζηκνπνηήζεθε ε πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα φζνλ αθνξά ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα ζηηο εξσηήζεηο πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ην εξσηεκαηνιφγην θαη ηα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη κέζσ δηαγξακκάησλ, θαη βαζηθψλ κέηξσλ ζέζεο θαη δηαζπνξάο. Δλ ζπλερεία, ρξεζηκνπνηείηαη ν ζηαηηζηηθφο έιεγρνο r ηνπ Pearsonπνχ δηεξεπλά ηε ζπζρέηηζε επηκέξνπο κεηαβιεηψλ, θαη t-test γηα αλεμάξηεηα δείγκαηα θαη Αλάιπζεο Γηαθχκαλζεο Μνλήο Καηεχζπλζεο (OneWayANOVA) (Dodge, 2003). Σν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο γηα ην νπνίν δηελεξγνχληαη νη έιεγρνη ππνζέζεσλ ηεο χπαξμεο ή κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο ζπζρέηηζεο ή δηαθνξνπνίεζεο επηιέγεηαη λα είλαη ην α=0,05, φπσο ζπκβαίλεη ζπλήζσο ζηηο έξεπλεο θνηλσληθνχ πεξηερνκέλνπ. 66

67 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ 4.6 ΚΟΙΝΧΝΙΚΟΓΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ Πεξλψληαο ζηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο κε ηε ρξήζε κεζφδσλ Πεξηγξαθηθήο ηαηηζηηθήο, αξρηθά παξαηεξείηαη φηη ην 54,8% ησλ εξσηεζέλησλ απνηειείηαη απφ γπλαίθεο θαη ην 45,2% απφ άλδξεο Αλαθνξηθά κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα παξαηεξείηαη φηη ην 44,4% απηψλ είλαη απφθνηηνη Λπθείνπ, ην 17,7% απφθνηηνη ΗΔΚ, ην 16,1% απφθνηηνη ΣΔΗ, ην 14,5% απφθνηηνη ΑΔΗ θαη ην 7,3% θάηνρνη Μεηαπηπρηαθνχ ή Γηδαθηνξηθνχ ηίηινπ. 67

68 Παξάιιεια, παξαηεξείηαη φηη ην 53,8% ησλ εξσηεζέλησλ είλαη άγακνη, ην 38,5% έγγακνη, ην 4,3% δηαδεπγκέλνη θαη ην 3,4% ζε δηάζηαζε. 68

69 Όζνλ αθνξά ην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα ηνπο εηζφδεκα, ην 16,9% ησλ εξσηεζέλησλ απαληά φηη απηφ θζάλεη έσο 600 επξψ, ην 41,1% απφ 600 έσο 1000 επξψ, ην 15,3% απφ 1000 έσο 1500 επξψ, ην 12,9% απφ 1500 έσο 2000 επξψ θαη ην 13,7% φηη μεπεξλά ηα 2000 επξψ. Δπηπιένλ παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ πνπ έρνπλ εξγαζηεί ζε μελνδνρείν ηζνχηαη κε 13,6%, ελψ παξάιιεια ην 44,0% ζπλήζσο επηιέγεη γηα ηε δηακνλή ηνπ νηθνλνκηθά μελνδνρεία, ην47,2% κεζαίνπ θφζηνπο θαη ην 8,8% μελνδνρεία πνιπηειείαο. 69

70 70

71 Δζηηάδνληαο ζηηο απαληήζεηο ηνπ δείγκαηνο ηεο έξεπλαο ζε ζρέζε κε ην εάλ νη εξσηεζέληεο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ πεξηζζφηεξα ρξήκαηα γηα λα δηακείλνπλ ζε έλα μελνδνρείν πνπ θαηαβάιεη πξνζπάζεηεο γηα λα είλαη πεξηβαιινληηθά βηψζηκν παξαηεξείηαη φηη ην 48,3% ηνπ δείγκαηνο αζξνηζηηθά ζπκθσλεί κε ηελ αληίζηνηρε ζέζε ελψ κηθξφ (24,6% αζξνηζηηθά) είλαη ην πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ πνπ δηαθσλεί κε απηή. Σν 27,0% ηνπ δείγκαηνο πξνβάιεη νπδέηεξε ζέζε. Ζ κέζε βαζκνινγία ησλ απαληήζεσλ ηζνχληαη κε 3,25 (Σ.Α.=1,116). Σέινο, ην 24,2% ησλ εξσηεζέλησλ δελ ζα ήηαλ πξφζπκν λα πιεξψζεη επηπιένλ πνζφ γηα λα ππνζηεξίμεη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ μελνδνρείσλ ψζηε λα είλαη πεξηβαιινληηθά βηψζηκα, ην 33,9% απηψλ είλαη δηαηεζεηκέλν λα πιεξψζεη έλα επηπιένλ πνζφ ηεο ηάμεο ηνπ 1% έσο 5%, ην 28,2% έλα πνζφ ηεο ηάμεο ηνπ 6% έσο 10%, ην 2,4%% έλα πνζφ ηεο ηάμεο ηνπ 11% έσο 15%, ην 5,6% έλα πνζφ ηεο ηάμεο ηνπ 16% έσο 20% θαη ην 5,6% έλα πνζφ κεγαιχηεξν ηνπ 20%. 71

72 4.7 ΑΠΟΦΔΙ ΓΙΑ ΣΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ Παξνπζηάδνληαο ηηο απφςεηο ησλ εξσηεζέλησλ αλαθνξηθά κε ην πεξηβάιινλ κε βάζεη ηηο ζηάζεηο, πεπνηζήζεηο θαη αμίεο ηνπο, αξρηθά παξαηεξείηαη φηη ν βαζκφο ζπκθσλίαο ηνπο κε ηε ζέζε «Πιεζηάδνπκε ην φξην γηα ηνλ αξηζκφ ησλ 72