ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΩΤΟ:

Transcript

1 Σημείωση: Στην ανάλυση των παρακάτω θεμάτων και ειδικότερα στις ασκήσεις ανάλυσης των παραθεμάτων εφαρμόστηκε η μέθοδος της παράθεσης (παρατίθεται δηλαδή πρώτα η ανάλυση των στοιχείων από το σχολικό βιβλίο και στη συνέχεια η ανάλυση των παραθεμάτων πηγών), αντί για τη μέθοδο της σύνθεσης (συνδυασμός των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου και των αντίστοιχων που αντλούνται από τις πηγές παραθέματα), για να μπορεί ο μαθητής / η μαθήτρια να διακρίνει επακριβώς τις πληροφορίες που πρέπει να γράψει από το σχολικό βιβλίο και τις αντίστοιχες που πρέπει να σχολιάσει από τις πηγές παραθέματα. Όπως είναι γνωστό, είναι προτιμότερο να ακολουθείται η μέθοδος της σύνθεσης στην πραγμάτευση τέτοιων θεμάτων, καθώς οι μαθητές που την ακολουθούν παίρνουν περισσότερες μονάδες με τη μέθοδο αυτή. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΩΤΟ: ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α1 Α Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: α. Σ. Ε. Κ. Ε. β. Η παράταξη των «ορεινών». γ. Αγροτική Μεταρρύθμιση. [Μονάδες: /15] Α Σημειώστε δίπλα σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις Σ, αν θεωρείτε ότι το περιεχόμενό της είναι σωστό, ή Λ, αν θεωρείτε ότι το περιεχόμενό της είναι λανθασμένο. α. Η αμερικανική εταιρία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος σε όλη την πρωτεύουσα. β. Η Ε. Α. Π. ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της αγροτικής αποκατάστασης.

2 γ. Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης ανέλαβε αρμοστής το διάστημα δ. Το ραλλικό κόμμα προωθούσε την ισχυρή εκτελεστική εξουσία. ε. Το όραμα της ποντιακής Δημοκρατίας εκπληρώθηκε στις αρχές του 1922 έπειτα από συναπτά έτη αγώνων. ΘΕΜΑ Α2 [Μονάδες: /10] Α Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εξωτερική πολιτική, τον πληθυσμό και την εθνολογική σύσταση της Ελλάδος; [Μονάδες: /13] Α Ποια ήταν η στάση του Βενιζέλου απέναντι στις εθνικές διεκδικήσεις των Ποντίων και πώς συνέβαλε ο Μητροπολίτης Χρύσανθος στην μεταβολή της άποψής του; [Μονάδες: /12] ΟΜΑΔΑ Β : ΘΕΜΑ Β1 Με βάση τα παρακάτω αποσπάσματα και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Ποιο πρόβλημα τις κοινοβουλευτικής ζωής θίγει ο Χαρίλαος Τρικούπης με το άρθρο του; [Μονάδες: /13] β) Να προσδιορίσετε τη θέση του βασιλιά και τις επιπτώσεις της στην πολιτική ζωή της χώρας. [Μονάδες: /12] ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1 «Αφ ότου κατά το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχή των κυβερνήσεων της μειοψηφίας, παν νέον βήμα της εξουσίας μαρτυρεί περί του σκοπού εις τον οποίον αυτή αποβλέπει. Αψευδής δε απόδειξη του διενεργουμένου σχεδίου και αι προσφάτως διεξαχθείσαι βουλευτικαί εκλογαί καλούνται εις την

3 εξουσίαν κυβερνήσεις αποκρουόμεναι παρά της πλειοψηφίας του Έθνους, χορηγείται εις αυτάς η διάλυσις της Βουλής και συνάμα παν μέσον επηρεασμού των συνειδήσεων του λαού και νοθεύσεως των εκλογών και λέγομεν ύστερον ότι πταίει ο λαός διά την τοιαύτην κατάστασιν». Από άρθρο του Χαριλάου Τρικούπη στην εφημερίδα «Καιροί» την 29 η Ιουνίου 1874 ΠΑΡΑΘΕΜΑ 2 «Όπως πλήρης υπήρξεν ο προς τα δικαιώματα του λαού περί την εκλογή των βουλευτών σεβασμός της κυβερνήσεώς μου, ούτως πλήρης θέλει είσθαι η παρ εμού αναγνώρισις των από του γράμματος και πνεύματος του Συντάγματος στηριζομένων προνομιών των εκλεκτών του Έθνους. Αι προνομίαι αύται της βουλής ανταποκρίνονται προς καθήκοντα επιβαλλόμενα εις αυτήν. Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων παρ εμού εις την κυβέρνησιν του τόπου την δεδηλωμένην προς αυτούς εμπιστοσύνην της πλειοψηφίας των αντιπροσώπων του Έθνους, δέχομαι ίνα η Βουλή καθιστά εφικτήν την ύπαρξην του προσόντος τούτου, άνευ του οποίου αποβαίνει αδύνατος η αρμονική λειτουργία του πολιτεύματος». Από λόγο του βασιλιά Γεωργίου Α στη Βουλή στις 11 Αυγούστου 1875 ΘΕΜΑ Β2 Βασισμένοι στο απόσπασμα που σας δίνεται και στις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στην παρακάτω ερώτηση: Ποιες ήταν οι αιτίες στις οποίες οφειλόταν η καλλιέργεια της διαμάχης Ελευθερίου Βενιζέλου και βασιλέως Γεωργίου και ποιο το γεγονός που οδήγησε στην κορύφωση της σύγκρουσης των δύο ανδρών; Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Ιταλία απέσπασαν την Κρήτη από την Αυτοκρατορία του Σουλτάνου και την έθεσαν υπό τον έλεγχό τους. Εγγυητές της νέας τάξης στο νησί και των αποφάσεων των Δυνάμεων είναι ένας διεθνής στρατός κατοχής. Ουσιαστικά την κατέστησαν ένα διεθνές προτεκτοράτο κοινού ελέγχου με ένα καθεστώς Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου εγκαθιστώντας στις τρεις μεγάλες πόλεις δικό τους στρατό, με αρκετές πολιτικές αρμοδιότητες, και τοποθετώντας ηγεμόνα της νεότευκτης πολιτείας ένα πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης. Από τη μεριά της Ελλάδας, ο Γεώργιος ικανοποιούσε πλήρως

4 τις επιδιώξεις της για το προσεχές μέλλον, αφού ακόμη δεν ήταν εφικτό να πραγματοποιήσει άμεσα την προσάρτηση της Κρήτης. Αποτελούσε ταυτόχρονα εγγύηση στους κρητικούς ηγέτες για την άμεση σύνδεση με τα ξένα οικονομικά και πολιτικά κέντρα καλύπτοντας όλες τις επιδιώξεις τους. Το Σεπτέμβρη του 1900 ο Γεώργιος έκανε μία περιοδεία στην Ευρώπη, όπου πείσθηκε ότι η ένωση ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί. Πρότεινε τότε: «η εξουσία την οποίαν έχουν σήμερα αι Δυνάμεις επί της Κρήτης να μεταδοθή υπ αυτών εις το βασιλέα της Ελλάδος. Ούτος δε να διορίση έναν εκ των υιών του ως αντιβασιλέα, όστις να κυβερνά τον τόπον χωρίς Βουλάς και σύνταγμα, διότι με αυτά τα πράγματα ο τόπος δεν πάει μπροστά». Στόχος του Γεωργίου ήταν ένα απολυταρχικό καθεστώς, με συνδετικό κρίκο Ελλάδας και Κρήτης το πρόσωπό του. Ο Βενιζέλος είχε αντιληφθεί τα σχέδια των μεγάλων και γνώριζε τις εντολές που είχε ο πρίγκιπας. Αγωνίζεται να ενισχύσει την αυτονομία της Κρήτης, ζητά να διευρυνθεί η Κρητική χωροφυλακή και να αντικαταστήσει τα στρατεύματα των μεγάλων δυνάμεων που παρέμεναν στο νησί. Όσο θα υπήρχε ξένος στρατός δεν θα ήταν πραγματικά ελεύθερη η πατρίδα του. Αξιώνει το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας να γίνει φιλελεύθερο, γιατί μόνο όταν ο Κρητικός λαός θα μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα θα μείνει άσβηστη η φλόγα του ενωτικού αγώνα. Απαιτεί, μετά τον τερματισμό της θητείας του πρίγκιπα, ο νέος αρμοστής να εκλεγεί από την Κρητική εθνοσυνέλευση και να διορισθεί εν ονόματι του βασιλιά των Ελλήνων τότε ο βασιλιάς θα είχε το δικαίωμα να ανακαλέσει τον αρμοστή του και να κηρύξει την ένωση του νησιού με την Ελλάδα, χωρίς την έγκριση των μεγάλων. Τότε τα τοπικά προβλήματα λησμονήθηκαν και ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός με το Γεώργιο στρέφεται κατά του Βενιζέλου για να συκοφαντηθεί ο αγώνας του με πρόσχημα την Κρητική χωροφυλακή. Τον κατηγορούν ότι θέλει ισχυρή χωροφυλακή, γιατί έχει εγκαταλείψει το όνειρο της ένωσης και θέλει την Κρήτη ανεξάρτητη Πολιτεία. Η πολιτική εφημερίδα «Κήρυξ» εκδόθηκε αρχικά από τον Βενιζέλο, προκειμένου να υποστηρίξει τις θέσεις του και να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες εναντίον του. Στο κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου με τίτλο «Αντί Προγράμματος» αναπτύσσει τις θέσεις του και δηλώνει ότι είναι: «[...] Απαρασαλεύτως αφωσιωμένος εις την εθνικήν ιδέαν και βαθύτατα πεπεισμένος, ότι μόνην ριζικήν λύσιν του κρητικού ζητήματος θ αποτελέση η προς την Ελλάδα ένωσις [...] παραδίδοντας Κρήτην ευημερούσα και ακμάζουσα και όχι χρεωκοπημένη και παράλυτον [...]». Στα πρώτα πέντε βαρυσήμαντα άρθρα του με τίτλο «Γεννηθήτω Φως» δηλώνει ότι: «ο «Κήρυξ» διερμηνεύει τας πολιτικάς μου ιδέας». Αντίπαλή της εφημερίδα είναι η «Πατρίς» στην οποία αρθρογραφεί ο ιδιαίτερος γραμματέας του πρίγκιπα Ανδρέας

5 Παπαδιαμαντόπουλος. Ο δημοσιογραφικός αγώνας είναι σκληρός, εξοντωτικός. Δικαστικές διώξεις, ποινές και παύσεις ακολουθούν με οριστική παύση στις 14 Μαρτίου 1903 μαζί με την καταδίκη του Ελευθερίου Βενιζέλου «επί δημοσιογραφική εξυβρίσει» σε φυλάκιση 15 ημερών, την οποία και εξέτισε στις φυλακές του Ιτζεδίν. [Μονάδες: /25] ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΩΤΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α1 Α α. «Σ. Ε. Κ. Ε.»: σχολικό βιβλίο, σελίδα 97, «Οι υψηλοί δείκτες (Κ.Κ.Ε.)» και σελίδα 47 η πληροφορία «προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή». β. «Ορεινοί»: σχολικό βιβλίο, σελίδα 77 «Μέσα στην Εθνοσυνέλευση του συγκροτήθηκαν οι πυρήνες όπως ονομάστηκαν» και «οι Ορεινοί απαρτίστηκαν πλοιοκτητών.» γ. «Αγροτική Μεταρρύθμιση»: σχολικό βιβλίο, σελίδα 42, «(Τον 19 ο αιώνα) Καθώς η κατοχή γης κοινωνικές συνθήκες». Α Λ 2. Σ 3. Σ 4. Λ 5. Λ ΘΕΜΑ Α2 Α Σχολικό βιβλίο, σελίδες : «Η Μικρασιατική καταστροφή ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό». Α

6 Σχολικό βιβλίο, σελίδες : «Η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου υπέρ του λαού σας». ΟΜΑΔΑ Β : ΘΕΜΑ Β1 α) Τα πρωτογενή παραθέματα που δίνονται προς εξέταση αφορούν την πρόταση του Τρικούπη να εφαρμοστεί στην πολιτική ζωή της χώρας η αρχή της δεδηλωμένης αλλά και την αντίδραση του βασιλιά στην πρόταση αυτή. Με βάση τα παραθέματα αυτά, θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα μετά την ψήφιση του Συντάγματος του 1864 και τις νέες εξελίξεις που η ψήφισή του επέβαλε. Ειδικότερα, έπειτα από δύο χρόνια από την έναρξη της Εθνοσυνέλευσης του ψηφίστηκε το Σύνταγμα του 1864, το οποίο εισήγαγε καινοτομίες στην πολιτική ζωή, καλύπτοντας κενά του προηγούμενου Συντάγματος του 1844 και ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο για την ελεύθερη συγκρότηση κομμάτων. Όμως, αυτό που δεν είχε διευθετηθεί με ακρίβεια στο Σύνταγμα αυτό ήταν η δύναμη και οι αρμοδιότητες των κομμάτων μειοψηφίας και κατά πόσο αυτά μπορούσαν να επηρεάζουν την πολιτική ζωή και την ύπαρξη μιας σταθερής κυβέρνησης στη χώρα. Ο νεαρός τότε πολιτικός Χαρίλαος Τρικούπης πρότεινε στην Βουλή την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης, πρόταση η οποία ψηφίστηκε το Ο Τρικούπης υποστήριζε ότι η μοναδική λύση στο πρόβλημα της πολιτικής αστάθειας σταθερότερες κυβερνήσεις μειοψηφίας. Σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα, το οποίο περιέχει απόσπασμα από το άρθρο του Τρικούπη στην εφημερίδα «Καιροί» λίγο πριν την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης, διατυπώνεται καθαρά η αντίληψή του για τη δύναμη που συγκέντρωναν μέχρι τότε στα χέρια τους τα κόμματα μειοψηφίας. Πιο συγκεκριμένα, καυτηριάζει την ψήφιση της αρχής των κυβερνήσεων μειοψηφίας του 1868, υπενθυμίζοντας ότι ο μόνος στόχος ενός τέτοιου κυβερνητικού ατοπήματος είναι η διάλυση της Βουλής και κατ επέκταση του κράτους και του λαού του. Οι παρελθούσες βουλευτικές εκλογές επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά του, αφού είναι καταφανές ότι οι απορριπτέες και απεχθείς για το λαό κυβερνήσεις μειοψηφίας αποτελούν ιθύνοντες για τη διάσπαση της ενότητας της Βουλής, φορείς εκλογικής νοθείας και υποβολείς ετέρων συμφερόντων. Απαλλάσσοντας τον ελληνικό λαό από τις ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση του κράτους κατηγορεί απροκάλυπτα τον παραπάνω πολιτικό

7 μηχανισμό προετοιμάζοντας το έδαφος για την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης, σχεδόν ένα χρόνο μετά. β) Οι αρμοδιότητες του βασιλιά είχαν ήδη περιοριστεί σημαντικά από το Σύνταγμα του 1844, αφού, για να θεωρηθεί έγκυρη οποιαδήποτε πράξη του, χρειαζόταν την προσυπογραφή του αρμόδιου υπουργού. Όταν ο Γεώργιος ο Α διαδέχθηκε τον Όθωνα, που εγκατέλειψε τον θρόνο και τη χώρα αντιμετωπίζοντας την οργή του λαού μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1862, δεν περίμενε περαιτέρω περιορισμούς από το νέο Σύνταγμα. Ωστόσο, παρά την έντονη αντίδραση του βασιλιά Γεωργίου του Α κυβερνήσεις της αρεσκείας του. Το 1875 με την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης, ο βασιλιάς υπό την πίεση της αντιπολίτευσης σε μεταβολή του πολιτικού τοπίου. Το δεύτερο παράθεμα, το οποίο αποτελεί το λόγο του βασιλιά Γεωργίου του Α στη Βουλή το 1875, αφορά στην υποχρεωτική αποδοχή του ψηφίσματος από τον ίδιο. Καθιστά σαφές πως, όπως η κυβέρνησή του έδειξε τον πρέποντα σεβασμό απέναντι στα απαραβίαστα δημοκρατικά και θεσμικά κατοχυρωμένα δικαιώματα του λαού κατά την ανάδειξη των βουλευτών μέσω της διαδικασίας των εκλογών, έτσι και στην παρούσα περίπτωση θα σεβαστεί τα αιτήματα του Συντάγματος, εννοώντας εν προκειμένω το ψήφισμα της αρχής της δεδηλωμένης. Ισχυρίζεται πως, αφού το Σύνταγμα επιβάλλει να προέρχεται κυβέρνηση από κόμματα που έχουν την δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών, δέχεται να διορίζει κυβερνήσεις, όχι πλέον της αρεσκείας του, αλλά κυβερνήσεις πλειοψηφίας αναδεδειγμένες από τις βουλευτικές εκλογές και παραδέχεται ότι χωρίς αυτό το προνόμιο αναστέλλεται η ισορροπημένη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και συνεπώς η εύρυθμη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού. Η ανάλυση των παραπάνω λόγων του βασιλιά αλλά και του άρθρου του Τρικούπη αποδεικνύει πως, πράγματι, τόσο η πρόταση του Τρικούπη όσο και η αποδοχή της πρότασης αυτής από το βασιλιά συνέβαλαν στην αλλαγή της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα και στην εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε δικαίως μιλάμε σήμερα για ιστορικές αποφάσεις και αποδοχές που αποτέλεσαν τομή και καθοριστική καινοτομία που καθόρισε την πολιτική των ελληνικών κομμάτων αμετάκλητα. ΘΕΜΑ Β2 Σχολικό βιβλίο, σελίδες : «Το θετικό και αισιόδοξο κλίμα σε δυναμική αναμέτρηση με τον Πρίγκιπα».

8 Σχολιασμός παραθέματος: Σύμφωνα με το παράθεμα που δίνεται προς εξέταση, ο Γεώργιος δεν ήταν «παρά ένα πιόνι των Μεγάλων Δυνάμεων» στην Κρήτη. Πιο εκλεπτυσμένα, ο εντολοδόχος τους, προκειμένου να έχουν πλήρη έλεγχο των τεκταινομένων στο νησί, το οποίο ήταν στρατηγικής σημασίας για αυτούς και το οποίο μακροπρόθεσμα επιθυμούσαν να το προσαρτήσουν στις αποικιακές κτήσεις τους. Προς το παρόν, θα ήταν υπό πλήρη έλεγχο υπό το βλέμμα και τις εντολές του βασιλιά. Μάλιστα, εκτός του βασιλιά, και με προοπτική να εξασφαλιστεί η τάξη στο νησί, οι Μεγάλες Δυνάμεις εγκατέστησαν έναν στρατό με σημαντικά πολιτευτικά προνόμια. Το θέμα της ένωσης με την Ελλάδα είχε ήδη τεθεί υπό συζήτηση αλλά ο Γεώργιος δεν έδειχνε ιδιαίτερη προθυμία να υποστηρίξει μία τέτοια προαίρεση. Μετά από την περιοδεία του στην Ευρώπη το Σεπτέμβριο του 1900 και, έχοντας λάβει εντολές από τις Μεγάλες Δυνάμεις, αποφάσισε να μην προχωρήσει καθόλου προς την κατεύθυνση της ένωσης και, μάλιστα, να ενισχύσει την απολυταρχία του καθεστώτος του, διατυπώνοντας απερίφραστα στον ελληνικό λαό ότι το Σύνταγμα και η Βουλή δεν ενδείκνυνται για ην πρόοδο μιας χώρας. Ο Βενιζέλος, βέβαια, δε χρειαζόταν αυτές τις δηλώσεις για να αντιληφθεί ότι η συνεργεία των Μεγάλων Δυνάμεων και του Γεωργίου μόνο οφέλη δε θα προσκόμιζε στην Κρήτη. Επειδή, λοιπόν, η παρουσία ξένων στρατευμάτων στο νησί από κοινού με τις αυξημένες αρμοδιότητες του πρίγκιπα στα κέντρα λήψης αποφάσεων θα παρακώλυαν το δρόμο προς την ένωση και την αυτονομία, πρότεινε την ενίσχυση της κρητικής χωροφυλακής, την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων, που συχνά έρχονταν σε σύγκρουση με τους πολίτες της Κρήτης, την αναθεώρηση του Συντάγματος της Κρητικής πολιτείας και την εκλογή νέου αρμοστή έπειτα από την ολοκλήρωση της θητείας του Πρίγκιπα. Το όραμα ήταν ο, εκλεγμένος από τους Κρήτες, νέος αρμοστής να διοριστεί με εντολή του βασιλιά και να συνεχίσει τον αγώνα προς την ένωση χωρίς να αναμένει το έναυσμα από τις Δυνάμεις. Όπως είναι φυσικό, οι προτάσεις του Βενιζέλου ανησύχησαν και εξόργισαν το βασιλιά και τους φιλοβασιλικούς κύκλους. Κηρύσσεται πόλεμος εναντίον του Βενιζέλου μέσω του τύπου και προπαγανδίζονται οι πολιτικές του θέσεις με το πρόσχημα ότι η επιδίωξή του είναι να λιποτακτήσει από τον αγώνα της ένωσης και να ανακηρύξει την ανεξαρτησία του νησιού. Η ισχυρή χωροφυλακή θα ήταν η ασπίδα και το μέσο του για αυτό το εγχείρημα. Η σύγκρουση και οι φραστικές επιθέσεις κλιμακώνονται μέσω του τύπου της εποχής ανάλογα με τα πολιτικά φρονήματα του κάθε φορέα

9 ενημέρωσης. Η εφημερίδα «Κήρυξ», που χρηματοδοτούσε ο ίδιος ο Βενιζέλος, εξέδωσε πέντε άρθρα του ιδίου, στα οποία απροσχημάτιστα στηλιτεύει τις ανυπόστατες κατηγορίες του βασιλιά και των οπαδών του και βεβαιώνει ότι το μοναδικό όραμα που ποθεί να υλοποιήσει είναι εκείνο της ένωσης με την Ελλάδα. Επεσήμανε, μάλιστα, την πεποίθησή του ότι οποιαδήποτε άλλη επιδίωξη όσον αφορά στο Κρητικό ζήτημα όχι μόνο δε θα εξασφάλιζε ευημερία στο πολύπαθο νησί αλλά θα το παρέδιδε, ολοκληρωτικά ανήμπορο να σταθεί ως αυτόνομο, στα χέρια του βασιλιά και των Μεγάλων Δυνάμεων. Ανάλογης διάθεσης και πυγμής ήταν και τα άρθρα της αντίπαλης εφημερίδας «Πατρίς» που εξέφραζε τα φρονήματα του Γεωργίου. Αναπόφευκτη συνέπεια όλων αυτών ήταν η καταφυγή στα δικαστικά έδρανα και η απόλυση πολιτικών προσώπων από τα καθήκοντά τους με αποκορύφωμα την οριστική και αμετάκλητη απόλυση του Βενιζέλου στις 14 Μάρτιου Η κατηγορία που του αποδόθηκε ήταν η υβριστική επίθεση στο πρόσωπο του βασιλιά μέσω του τύπου και επέσυρε ποινή φυλάκισης 15 ημερών. Η διπλωματία δεν είχε πια θέση σε αυτή την ανηλεή σύγκρουση και το ξέσπασμα μιας επανάστασης ήταν προ των πυλών. Η επανάσταση του Θερίσου, που ξέσπασε μόλις δύο χρόνια αργότερα, δεν ήταν παρά η φυσική εξέλιξη της σύγκρουσης των δύο ανδρών αλλά και της αγωνίας του κρητικού, φιλελεύθερου λαού που οραματιζόταν τη στιγμή της ένωσης με την Ελλάδα και της ουσιαστικής απελευθέρωσης. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α1 Α Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: α. Φεντερασιόν β. Υπηρεσία παλιννοστήσεως και περιθάλψεως γ. Μέθοδος Διακανονισμού Κλήριγκ δ. Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης [Μονάδες: /20] Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της στήλης Α και δίπλα στον καθέναν από αυτούς τα γράμματα της στήλης Β, τα οποία

10 προσδιορίζουν τις χρονολογίες που αντιστοιχούν στα γεγονότα της στήλης Α (περισσεύει μία χρονολογία). ΣΤΗΛΗ Α: ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. Σύσταση γενικής διεύθυνσης ανταλλαγής πληθυσμών. 2. Η ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος. ΣΤΗΛΗ Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ Η ίδρυση του Σ. Ε. Κ. Ε Η ψήφιση της «αρχής της δεδηλωμένης» 5. Ο Όθωνας εγκαταλείπει την Ελλάδα δια παντός. 6. Ξεσπά η επανάσταση του Θερίσου. 7. Ιδρύεται το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας ΘΕΜΑ Α2 [Μονάδες: /5] Α Τι γνωρίζετε για το εσωτερικό αναγκαστικό δάνειο της Ελλάδος μετά την επαναφορά του βασιλιά Κωνσταντίνου από τα φιλοβασιλικά κόμματα το Νοέμβριο του 1920; [Μονάδες: /13] Α Πότε και για ποιους λόγους έστειλαν οι Μεγάλες Δυνάμεις τελεσίγραφο στους Επαναστάτες στο Θέρισο; Πότε και πού υπογράφτηκε η τελική συμφωνία με τις Μεγάλες Δυνάμεις από το Βενιζέλο και ποιο ήταν το περιεχόμενό της; [Μονάδες: /12]

11 ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β1 Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αποτιμήσετε τη συμβολή των Μικρασιατών προσφύγων στην ανάπτυξη του τομέα της βιομηχανίας. ΠΑΡΑΘΕΜΑ [Μονάδες: /25] Στο χώρο των εργοστασίων κυριάρχησε η ταπητουργία με δεύτερη την βαμβακουργία, την οποία οι πρόσφυγες εμπλούτισαν με νέα είδη: αλατζάδες, κουβέρτες και άλλα. Το σύνολο των βιομηχανικών οικοπέδων που παραχώρησε η Ε. Α. Π. σε ενδιαφερόμενους σε όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς ήταν 40. Από αυτά, τα εικοσιτέσσερα βρίσκονταν στη Νέα Ιωνία και από τα υπόλοιπα, δύο στην Καισαριανή, επτά στη Νίκαια, επτά στον Υμηττό, ένα στο Βύρωνα, ένα στα Ταμπούρια του Πειραιά, ένα στη Δραπετσώνα και ένα στον Πειραιά. Εκτός από τα ταπητουργεία και τα υφαντουργεία, στη Νέα Ιωνία ένα οικόπεδο χρησιμοποιήθηκε για εργοστάσιο ελαστικών, ένα για σοκολατοποιία και ζαχαροπλαστική, ένα για βιομηχανία χρωμάτων και ένα για αγγειοπλαστική. Ο νέος και πολλά υποσχόμενος κλάδος της ταπητουργίας προσήλκυσε το ενδιαφέρον πολλών γνωστών γηγενών επιχειρηματιών, οικονομικών παραγόντων και τραπεζών, που, εκμεταλλευόμενοι την τεχνογνωσία των προσφύγων, συνεταιρίστηκαν μαζί τους στη δημιουργία μεγάλων εταιριών. [ ] Όσο για τη μεταξουργία, κύριος παράγοντας της ανάπτυξής της στην Ελλάδα ήταν η συνεισφορά των προσφύγων που, με την τεχνογνωσία τους και, κυρίως, με τα φθηνά εργατικά χέρια που προσέφεραν έδωσαν μεγάλη ώθηση στην Ελληνική Βιομηχανία Μεταξιού. Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική επανάσταση στη Νέα Ιωνία Παράμετρος εγκατάστασης». ΘΕΜΑ Β2 Αντλώντας στοιχεία από τις παρακάτω πηγές και βασισμένοι στις ιστορικές σας γνώσεις να επισημάνετε: α) Ποιες ήταν οι συνθήκες που οδήγησαν στο ξέσπασμα του κινήματος στο Γουδί το 1909 και

12 β) στην ταύτιση ποιων ακριβώς πολιτικών αντιλήψεων βασίστηκε η συνεργασία Βενιζέλου και Στρατιωτικού Συνδέσμου. ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1 «Η βελτίωση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σταμάτησε, όταν το 1909 ξέσπασε μία στρατιωτική επανάσταση, η οποία ξεκίνησε ως ανταρσία των κατώτερων αξιωματικών του στρατεύματος εναντίον ενός νομοσχεδίου που περιόριζε τις δυνατότητες παραγωγής τους. Η όλη ιστορία όμως είχε βαθύτερα αίτια: πήγαζε από το πλατύ κύμα δυσαρέσκειας εναντίον της κυβέρνησης και του βασιλιά, που αυξήθηκε, όταν έγινε αισθητός σε όλη την χώρα ο αντίκτυπος από την οικονομική κρίση του 1908, που είχε πλήξει την Αίγυπτο και την Αμερική, από την καταστροφή της σοδειάς του ελαιοκάρπου και των καπνών, την πτώση της τιμής της σταφίδας και την αύξηση της φορολογίας. Τα ριζοσπαστικά μεταρρυθμιστικά σχέδια που είχε καταστρώσει ο Δημήτριος Γούναρης όταν ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομικών τον Ιούνιο του 1908, δεν μπόρεσαν να υλοποιηθούν Επικρατούσε γενικά η εντύπωση ότι η Ελλάδα παρέπαιε, ότι ήταν ανήμπορη να σημειώσει τις ίδιες υλικές προόδους με άλλα έθνη και ότι δε γινόταν τίποτα για να προστατευτούν οι Έλληνες της Τουρκίας από την εχθρότητα των Νεότουρκων». Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας ΠΑΡΑΘΕΜΑ 2 Η σκέψη της συνεργασίας του Στρατιωτικού Συνδέσμου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο είχε προωθηθεί από αντιπρόσωπο των νέων αξιωματικών, το λοχαγό Σάρρο, στις πρώτες κιόλας κοινές συνεδριάσεις των «ανθυπολοχαγών υπολοχαγών. Η πρόταση όμως δεν έγινε ευνοϊκά αποδεκτή τότε από τους «λοχαγούς» και ιδιαίτερα από τον Ε. Ζυμβρακάκη. Τον Αύγουστο ο ίδιος ο Βενιζέλος με ανώνυμα άρθρα του στον «Κήρυκα» των Χανίων υποστήριξε την ανάγκη στρατιωτικής επεμβάσεως στην ελληνική πολιτική και αργότερα την επιβολή προσωρινής δικτατορίας, η οποία, αφού πραγματοποιούσε το ανορθωτικό της πρόγραμμα, θα έπρεπε να προκηρύξει εκλογές. Η απόφαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου να προσφύγει στο Βενιζέλο υπαγορεύτηκε κάτω από την επίδραση συναισθηματικών κινήτρων αλλά και ορθολογικών εκτιμήσεων. Ο Βενιζέλος, όχι μόνο είχε εκφράσει στην πράξη την διττή προσήλωση προς την εθνική ιδέα και τους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά και είχε αποβεί ο δυναμικός φορέας αντιλήψεων και μεθόδων που έβρισκαν ευνοϊκή ανταπόκριση στο χώρο των επαναστατών. Η δημιουργία κράτους σύγχρονου, ικανού να αντιμετωπίσει τις εντεινόμενες

13 διεθνείς πιέσεις και να συμβάλει στην άμεση βελτίωση των όρων κοινωνικής ζωής, είχε αποτελέσει τη συνισταμένη τόσο των προγραμματικών δηλώσεων του Βενιζέλου, όσο και των επαναστατικών διακηρύξεων του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους [Μονάδες: /25] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α α. Φεντερασιόν: σχολικό βιβλίο, σελίδα 46 «η μεγάλη πολυεθνική ιδεολογίας στη χώρα». β. Υπηρεσία παλιννοστήσεως και περιθάλψεως: σχολικό βιβλίο, σελίδα 143 «Στα πλαίσια και τις ασχολίες τους». γ. Μέθοδος Διακανονισμού Κλήριγκ: σχολικό βιβλίο, σελίδα 54 «Στο εξωτερικό εμπόριο είχε και θετικά στοιχεία». δ. Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης: σχολικό βιβλίο, σελίδες «Στο μεταξύ επαναστάτες». Α => 1924 / 2 => 1927 / 3 => 1918 / 4 => 1875 / 5 => 1862 / 6 => 1905 / 7 => ΘΕΜΑ Α2 Α Σχολικό βιβλίο, σελίδα 50, «Το Νοέμβριο του 1920 και τις βαρύτατες συνέπειές της». Α Σχολικό βιβλίο, σελίδα 215 «Η επιμονή Κρήτης με την Ελλάδα».

14 ΟΜΑΔΑ Β ΘΕΜΑ Β1 Σχολικό βιβλίο, σελίδα 167 «Για ένα διάστημα εγκατάσταση των προσφύγων» και σελίδες «Η άφιξη των προσφύγων βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων». Σχολιασμός παραθέματος: Το πρωτογενές παράθεμα που δόθηκε προς εξέταση από το βιβλίο της Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική επανάσταση στη Νέα Ιωνία Παράμετρος εγκατάστασης» αναφέρεται στην συμβολή των προσφύγων στην ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας μετά το Αναλυτικότερα, στον τομέα της βιομηχανίας οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν με αυτό που γνώριζαν καλύτερα. Η πλειοψηφία των εργαζομένων επικεντρώθηκε στην ταπητουργία και την παραγωγή και επεξεργασία βαμβακιού, εισάγοντας μάλιστα νέα παραγωγικά είδη όπως οι αμπατζάδες και οι κουβέρτες. Οι εδαφικές παροχές της Ε. Α. Π. στάθηκαν πολύτιμες για την επέκταση του παραγωγικού δικτύου της χώρας και την απορρόφηση προσφύγων εργαζομένων σε αυτό. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων παραχώρησε 40 βιομηχανικά οικόπεδα προς αξιοποίηση, μοιρασμένα στους διάφορους προσφυγικούς συνοικισμούς, σε διάφορες περιοχές του Πειραιά και της Αθήνας, όπως η Νέα Ιωνία, η Νίκαια και ο Βύρωνας. Ως γνωστόν, οι πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα διακρίνονταν για τις καθοριστικές για τις συνθήκες της εποχής γνώσεις και ικανότητες, αλλά και την ισχυρή διάθεσή τους για εργασία. Σημαντικός αριθμός επιχειρηματιών, οικονομικών και τραπεζικών παραγόντων του τόπου ενδιαφέρθηκαν από πολύ νωρίς να αξιοποιήσουν τις τεχνικές γνώσεις και οργανωτικές δεξιότητες των προσφύγων και να δημιουργήσουν από κοινού επιχειρήσεις που θα ενίσχυαν την παραγωγική δύναμη και συνεπώς την οικονομική επιρροή της χώρας. Αξίζει στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι η και ελληνική μεταξουργία έλαβε ισχυρή ώθηση από τη συνεισφορά των προσφύγων. Τα εργατικά έξοδα ήταν σημαντικά χαμηλότερα από εκείνα των γηγενών, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με την τεχνογνωσία τους πάνω στο αντικείμενο, κατέστησε τους πρόσφυγες ανεκτίμητο παράγοντα προώθησης των εργασιών της ελληνικής μεταξουργίας. Επομένως, από τα παραπάνω προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα ότι οι πρόσφυγες με τον ερχομό τους στη χώρα δεν έφεραν μόνο

15 δυσεπίλυτα προβλήματα αλλά αποτέλεσαν και παράγοντα ανάπτυξης, εξέλιξης και προώθησης πολλών παραγωγικών τομέων της οικονομίας με σημαντικότερο αυτόν της βιομηχανικής ανάπτυξης. ΘΕΜΑ Β2 α) Σχολικό βιβλίο, σελίδες 84 86: «Κατά την περίοδο περιορισμό της γραφειοκρατίας» => έμφαση στα σημεία όπου διατυπώνεται η δυσαρέσκεια των αξιωματικών του στρατού και ο κίνδυνος στρατιωτικής αναποτελεσματικότητας. Σχολιασμός παραθέματος: Σύμφωνα με τα στοιχεία του πρώτου παραθέματος, το νομοσχέδιο περί περιορισμού των στρατιωτικών εξοπλισμών, που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση, αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για το ξέσπασμα της επανάστασης στο Γουδί, ενός κινήματος που αποτέλεσε τομή στην ιστορία της Ελλάδος γενικότερα και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Παρότι ο βασικότερος στόχος της κυβέρνησης Θεοτόκη πέρα από τις φορολογικές ελαφρύνσεις ήταν να καταστεί ο στρατός ένα ικανότατο όργανο απώθησης των Οθωμανικών οχλήσεων και διεκδίκησης ελληνικών εδαφών και ταυτόχρονα να αποτελέσει ισχυρή γνώμη και επιρροή στην εσωτερική πολιτική, η διεθνής οικονομική κρίση, που έγινε αισθητή στη χώρα το 1908, ανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να αμελήσει αυτές τις προτεραιότητες. Η οικονομική δυσπραγία και στασιμότητα τροφοδότησε την ήδη υποθάλπουσα και σχεδόν καθολική αντιπάθεια προς το στέμμα και την κυβέρνηση και ώθησε μία ομάδα κατώτερων στρατιωτικών αξιωματικών σε ανταρσία. Η εμπιστοσύνη στις ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις του Γούναρη από το πόστο του υπουργού οικονομικών τον Ιούνιο του 1908 διαψεύστηκε, όταν, εξαιτίας της κρίσης, έπεσε η τιμή της σταφίδας και αυξήθηκαν οι φορολογικές επιβαρύνσεις. Αυτές οι μεταβολές, από κοινού με την καταστροφή της σοδειάς του ελαιόκαρπου και των καπνών στάθηκαν το εφαλτήριο της εντονότατης αντίδρασης λαού και αξιωματικών. Η Ελλάδα έδινε πλέον την εντύπωση μιας χώρας που δεν είχε τη δυνατότητα να συναγωνιστεί ή έστω να συμβαδίσει με την πρόοδο των άλλων χωρών και το πιο ανησυχητικό ήταν ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Τουρκίας φαίνονταν να έχουν μείνει ανυπεράσπιστοι μπροστά στην απειλή των Νεότουρκων. Το κίνημα στο Γουδί το 1909 ήταν ο μοναδικός και αναπόφευκτος τρόπος να εκδηλωθεί αυτή η μαζική δυσαρέσκεια και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα κάτω από την πίεση των επαναστατών.

16 β) Σχολικό βιβλίο, σελίδες 86 88: «Το 1909 συντελείται τις επιδιώξεις του» και σελίδες 89 90: «Στόχευε σε εκσυγχρονισμό από μέλη της Εθνοσυνέλευσης». Σχολιασμός παραθέματος: Όπως διαπιστώνεται στο δεύτερο παράθεμα από την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», στους στρατιωτικούς κύκλους συζητείτο ήδη πολύ καιρό η ενδεχόμενη σύμπραξη στρατιωτικού συνδέσμου και Βενιζέλου με προοπτική έναν κοινό σκοπό: την αναδιάρθρωση του πολιτικού συστήματος. Ο λοχαγός Σάρρος, ως αντιπρόσωπος των νέων αξιωματικών είχε διατυπώσει ενθέρμως αυτήν την πρόταση στη συνέλευση των ανώτερων αξιωματικών του στρατού. Εκείνοι που εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους ήταν οι κατώτεροι αξιωματικοί. Από την άλλη πλευρά, ο Βενιζέλος εξέφρασε τη, σύμφωνη με την απόφαση των ανώτατων αξιωματικών, γνώμη του αρθρογραφώντας στην εφημερίδα «Κήρυξ». Διατύπωσε την πεποίθησή του πως η κατάσταση της ελληνικής πολιτικής έχρηζε άμεσης στρατιωτικής παρέμβασης και μάλιστα απαιτούσε την προκήρυξη εκλογών, αφού όμως είχε προηγηθεί η ηγεσία μιας προσωρινής κυβέρνησης δικτατορίας, η οποία θα αναλάμβανε την αναδιάρθρωση του τόπου. Ο στρατιωτικός σύνδεσμος, από την πλευρά του, ζήτησε τη βοήθεια του Βενιζέλου υποκινημένος από το αίσθημα εθνικής συνείδησης και από αντικειμενική εκτίμηση των αναγκών και του ισχύοντος πολιτικού συστήματος της χώρας. Συνεπώς, η εν λόγω συνεργασία ήταν εύλογο να προκύψει, αφού ο έλληνας πολιτικός με τη στάση του απέναντι στα εθνικά συμφέροντα και το θεσμό της δημοκρατίας, ακολουθούσε πρακτικές που έβρισκαν σύμφωνη τη γνώμη των επαναστατών. Ο εκσυγχρονισμός του κρατικού μηχανισμού υπήρξε πρωταρχικός στόχος της κυβέρνησης Βενιζέλου και βρισκόταν στην εξαγγελία των πρώτων προγραμματικών δηλώσεων του κόμματός του. Επιζητούσε ένα κράτος στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά ισχυρό, προσαρμοσμένο στα σύγχρονα δεδομένα και ανθεκτικό στις διεθνείς πιέσεις. Ένα κράτος που θα παρείχε κοινωνική ισορροπία και γαλήνη και συνάμα θα αποτελούσε φόβητρο για τις επιθετικές διαθέσεις των Νεότουρκων. Οι επαναστατικές διακηρύξεις του Στρατιωτικού Συνδέσμου έβρισκαν πλήρη ανταπόκριση στις προθέσεις της κυβέρνησης Βενιζέλου, γεγονός που δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την επιδίωξη της μεταξύ τους συνεργασίας.

17 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΡΙΤΟ: ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α1 Α Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: α. Ε. Α. Π. β. Βενιζελισμός γ. Κοινοβουλευτική ομάδα Ιαπώνων [Μονάδες: /15] Α Σημειώστε δίπλα σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις Σ, αν θεωρείτε ότι το περιεχόμενό της είναι σωστό, ή Λ, αν θεωρείτε ότι το περιεχόμενό της είναι λανθασμένο. α. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ. Ε. Κ. Ε.) μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (Κ. Κ. Ε.). β. Ο Τρικούπης ήταν υποστηρικτής της συγκέντρωσης και του ελέγχου όλων των εξουσιών από το κόμμα. γ. Το Ελληνικό κράτος δε στάθηκε τελικά ικανό να αντιμετωπίσει το ζήτημα της αποκατάστασης των προσφύγων μετά την καταστροφή του δ. Η 18 η Μαρτίου 1901 ήταν η ημερομηνία του ξεσπάσματος της επανάστασης του Θερίσου. ε. Η Ελλάδα του μεσοπολέμου αντιμετώπισε με μεγαλύτερη ευκολία τα προβλήματα που ταλάνιζαν τα περισσότερα βαλκανικά κράτη, εξαιτίας πλήθους πλεονεκτημάτων που διέθετε. [Μονάδες: /10]

18 ΘΕΜΑ Α2 Α Ποιες ήταν οι συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων για την Ελλάδα σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, έκτασης και πληθυσμού πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο; [Μονάδες: /13] Α Τι γνωρίζετε για τις συνθήκες παράδοσης της Τραπεζούντας στο μητροπολίτη Χρύσανθο μέχρι και το Φεβρουάριο του 1918; ΘΕΜΑ Β1 ΟΜΑΔΑ Β : [Μονάδες: /12] Με βάση το παρακάτω παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις, να εξηγήσετε πώς η κυβέρνηση Βενιζέλου χειρίστηκε το ζήτημα της αγροτικής μεταρρύθμισης το 1917, εκτιμώντας παράλληλα τη συμβολή των αγροτικών συνεταιρισμών στην ολοκλήρωσή της. ΠΑΡΑΘΕΜΑ [Μονάδες: /22] «Η αγροτική μεταρρύθμιση Βενιζέλου ήταν το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα. Άλλαξε ριζικά τις σχέσεις ιδιοκτησίας της γης, γενικεύοντας το σύστημα τις μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση των επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το Οι συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος έδωσαν στο συνεταιριστικό κίνημα μεγάλη ώθηση. Τα προβλήματα που είχαν σχέση με τη διακίνηση προϊόντων, την παραδοσιακή εκμετάλλευση του μικρού παραγωγού από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδοτήσεως που

19 επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν ακόμη πιο αισθητή την ανάγκη συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί» ΘΕΜΑ Β2 Από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Αξιοποιώντας τις πληροφορίες του παραθέματος και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: α) Πώς μεθοδεύτηκαν οι πρώτες διώξεις ανά περιοχή μετά τη λήξη του Μικρασιατικού πολέμου τον Αύγουστο του 1922; β) Πώς μπορείτε να περιγράψετε τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια; ΠΑΡΑΘΕΜΑ [Μονάδες: /28] «Η διαδικασία αναχώρησης των ελληνικών πληθυσμών καθορίστηκε από τις διαφορετικές συνθήκες της ιστορικής τους ύπαρξης. Στα δυτικά μικρασιατικά παράλια, περιοχή με συμπαγές και ακμάζον ελληνικό στοιχείο, ο αιματηρός διωγμός εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων κορυφώθηκε μετά την καταστροφή της Σμύρνης, το Σεπτέμβριο του Αντίθετα, στην Ανατολική Θράκη η παρουσία ελληνικών στρατευμάτων επέτρεψε την ειρηνική εκκένωση της περιοχής. Οι ορθόδοξοι, τουρκόφωνοι, στην πλειονότητά τους, κάτοικοι της κεντρικής και νότιας Μικράς Ασίας αναχώρησαν οργανωμένα κάτω από την εποπτεία της Διεθνούς Μικτής Επιτροπής από τον Οκτώβριο του 1923 έως το Στον Πόντο η έξοδος πήρε διαφορετική μορφή. Αν και οι παραλιακές περιοχές εκκενώθηκαν σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης της Ανταλλαγής, στις ορεινές περιοχές δημιουργήθηκε αντάρτικο κίνημα αντίστασης στη μοίρα του ξεριζωμού. Αρκετές κοινότητες, με την καθοδήγηση ένοπλων σωμάτων, έφυγαν προς τον Καύκασο ελπίζοντας στη σύντομη επιστροφή τους. Ο τρόπος και ο χρόνος αναχώρησης καθόρισαν το σχηματισμό δύο κατηγοριών προσφύγων. Στην πρώτη εντάσσονται αυτοί που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα πριν από το 1922, οι κανονικά ανταλλαγέντες και οι κάτοικοι της Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι μπόρεσαν να διασώσουν την κινητή περιουσία τους ή μέρος αυτής, σε αντίθεση με το μεγάλο ποσοστό εκείνων που έχασαν τα πάντα με την καταστροφή. Πέρα από αυτό, μεταξύ του πολυάριθμου προσφυγικού πληθυσμού υπήρχαν

20 οικονομικές και κοινωνικές διακρίσεις, πολιτιστικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες, ως ένα βαθμό, αμβλύνονταν από την κοινή μοίρα του ξεριζωμού. Για τον αριθμό των προσφύγων δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία εκτός από εκείνα της απογραφής του 1928, στην οποία καταγράφονται πρόσφυγες (περιλαμβάνονται προερχόμενοι από τη Βουλγαρία, τον Καύκασο και αλλού) και διακρίνονται σε αστούς και αγρότες. Ο διαχωρισμός έγινε με βάση τον τρόπο αποκατάστασής τους στην Ελλάδα και σε καμιά περίπτωση δε δηλώνει το προηγούμενο επάγγελμα ή τον τόπο κατοικίας τους. Οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούσαν το μεγαλύτερο τμήμα του προσφυγικού πληθυσμού, καθώς πολλοί άνδρες εξοντώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Αν υπολογίσουμε το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας λόγω των επιδημιών και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης και το γεγονός της αναχώρησης πολλών προσφύγων σε άλλες χώρες, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι σαφώς μεγαλύτερος πληθυσμός φυγάδων ζήτησε καταφύγιο στο ελληνικό κράτος. Η χώρα με πληθυσμό μόλις πέντε εκατομμύρια κατοίκους, με κλονισμένη οικονομία και αποδιοργανωμένη κρατική μηχανή, βρέθηκε αντιμέτωπη με τα τεράστια προβλήματα τα οποία συνεπαγόταν η άφιξη τόσων εξαθλιωμένων ανθρώπων. (Πηγή: «Το προσφυγικό ζήτημα», από το Περιοδικό «Ιστορικά» της εφημερίδας Ελευθεροτυπία). ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΡΙΤΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α1 Α α. Ε. Α. Π.: σχολικό βιβλίο, σελίδα 153, «Η ελληνική κυβέρνηση οριστική στέγαση» και σελίδα 155 «Η Ε. Α. Π. λειτούργησε απέναντι στους πρόσφυγες». β. Βενιζελισμός: σχολικό βιβλίο, σελίδα 48 «Στην περίοδο 1910 δυνάμεων του έθνους». γ. Κοινοβουλευτική ομάδα Ιαπώνων: σχολικό βιβλίο, σελίδα 86, «Το μοναδικό νέο διαλύθηκε το 1908». Α.1.2.