ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Transcript

1

2 ΔΗΑΓΧΓΖ Γέκαιο (>δείθλπκη=νξζή θαηεπζπληήξηα γξακκή) είλαη έλα ζχλνιν θαλφλσλ πνπ ξπζκίδνπλ θαηά ηξφπν ππνρξεσηηθφ ηηο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ πνπ ζπκβηψλνπλ ζε κία θνηλσλία νξγαλσκέλε ζε θξάηνο. Με άιια ιφγηα, δίθαην είλαη ην ζχλνιν ησλ γεληθψλ θαη αθεξεκέλσλ θαλφλσλ, νη νπνίνη ξπζκίδνπλ κε εηεξφλνκα θαη επηηαθηηθά ηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ κηαο θξαηηθά νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο, ζε ζπγθεθξηκέλν ηφπν θαη ρξφλν. Αλάιπζε: εκαζία γηα ην δίθαην έρεη ε ζπκκφξθσζε ησλ αηφκσλ ζηηο επηηαγέο θαη απαγνξεχζεηο ηνπ, αλεμάξηεηα απφ ην ςπρνινγηθφ ππφβαζξν (θίλεηξν) ηεο ζπκπεξηθνξάο. Η ζπκκφξθσζε, εμάιινπ, είλαη αλεμάξηεηε απφ ηε ζέιεζε ηνπ αλζξψπνπ θαη επηηπγράλεηαη κε ηνλ θξαηηθφ θαηαλαγθαζκφ. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα ηνληζηεί φηη ην δίθαην δελ πξνέξρεηαη απφ ηηο επηζπκίεο ηνπ αηφκνπ, αιιά απφ ηε βνχιεζε ηεο θνηλσλίαο πνπ είλαη νξγαλσκέλε ζε θξάηνο. Σέινο, ην δίθαην εθαξκφδεηαη ζε αθαζφξηζην αξηζκφ αηφκσλ, φπνπ θαη φπνηε πιεξσζνχλ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο. Ζθικά: αληηιήςεηο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ αλαθνξηθά κε ην ηη είλαη θαιφ θαη θαθφ. ΤΓΚΡΗΖ ΓΗΚΑΗΟΤ ΜΔ ΣΖΝ ΖΘΗΚΖ ΚΟΠΟ αξκνληθή ζπκβίσζε εζηθή ηειείσζε ΑΦΟΡΑ ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ΤΠΟΡΔΧΣΗΚΟΣΖΣΑ ππνρξεσηηθφο ραξαθηήξαο εζσηεξηθή δέζκεπζε ΠΡΟΔΛΔΤΖ εηεξφλνκε απηφλνκε ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ δηθαηψκαηα + ππνρξεψζεηο ΜΟΝΟ θαζήθνληα ΑΤΣΖΡΟΣΖΣΑ κέηξηα έληνλε ΚΤΡΧΔΗ πιηθέο ςπρνινγηθέο (ηχςεηο ζπλείδεζεο) ΟΜΟΗΟΣΖΣΑ: απεπζχλνληαη ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά κε θαλφλεο. Άξα, νη δχν απηέο έλλνηεο ηέκλνληαη, αλ θαη ΓΔΝ ζπκπίπηνπλ. Δθιμοηςπέα: Σν ζχλνιν ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ ηεξνχληαη κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ νξηζκέλεο θνηλσλίαο, ρσξίο λα έρνπλ αλαρζεί ζε λφκνπο. Ρπζκίδνπλ ηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά ΑΛΛΑ δελ δεζκεχνπλ εμαλαγθαζηηθά ηελ αλζξψπηλε βνχιεζε. Γικαιοζύνη: Σν κέηξν κε ην νπνίν αμηνινγείηαη ην δίθαην, θαζψο θαη ε θαηεπζπληήξηα γξακκή γηα ηελ παξαγσγή ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 1

3 Α) Ππυηογενεέρ (=ππάξρνπλ απηνηειψο) ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΖΓΔ ΓΗΚΑΗΟΤ ΝΟΜΟ: Οπζηαζηηθόο Κάζε γξαπηή πξάμε ηεο Πνιηηείαο πνπ ζέηεη θαλφλα δηθαίνπ. Σππηθόο Κάζε πξάμε ηεο Πνιηηείαο πνπ ζεζπίδεηαη απφ ηα αξκφδηα φξγαλά ηεο, αλεμάξηεηα απφ ην πεξηερφκελφ ηεο. ΔΘΗΜΟ: Άγξαθνο θαλφλαο δηθαίνπ πνπ δεκηνπξγείηαη ράξε ζηε καθξά θαη νκνηφκνξθε ηήξεζε κηαο νξηζκέλεο ζπκπεξηθνξάο απφ ηα κέιε κηαο θνηλσλίαο, κε ηελ πεπνίζεζε φηη ηεξνχλ θαλφλα δηθαίνπ. Γηαθξίλνληαη ζε γεληθά, ηνπηθά θαη εηδηθά (=ηεξνχληαη κφλν απφ νξηζκέλα πξφζσπα). Η παξαβίαζή ηνπο απφ ηα δηθαζηήξηα θαζηζηά ηελ απφθαζε αλαηξεηέα. ΓΔΝΗΚΧ ΠΑΡΑΓΔΓΔΓΜΔΝΟΗ ΚΑΝΟΝΔ ΓΗΔΘΝΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ: Δζηκηθνί θαλφλεο πνπ απνηεινχλ απηνδηθαίσο εζσηεξηθφ δίθαην θαη ππεξηζρχνπλ ησλ λφκσλ. ΓΗΚΑΗΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ: Ιδξπηηθέο πξάμεηο θαη θαλνληζκνί πνπ ηζρχνπλ απηφκαηα. Β) Γεςηεπογενεέρ (=αληινχλ ηζρχ απφ άιιε πεγή). Σν δίθαην νξηζκέλεο θνξέο παξαπέκπεη ζε παξαγγέικαηα ηεο εζηθήο πνπ γίλνληαη πεγέο δηθαίνπ θαη ησλ νπνίσλ ε ηήξεζε επηβάιιεηαη κε θαηαλαγθαζκφ: ΚΑΛΖ ΠΗΣΖ: Η εληηκφηεηα ζηελ θνηλσληθή ζπκβίσζε, ψζηε λα εμηζνξξνπνχληαη ηα ζπκθέξνληα θαη λα απνθεχγνληαη νη αδηθίεο. ΥΡΖΣΑ ΖΘΖ: Οη αληηιήςεηο ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ γηα ην πνηα ζπκπεξηθνξά είλαη εζηθή. ΤΝΑΛΛΑΚΣΗΚΑ ΖΘΖ: Οη ζπλήζεηεο πνπ ηεξνχληαη ζηηο ζπλαιιαγέο. ΓΗΔΘΝΔΗ ΤΜΒΑΔΗ: Κπξψλνληαη κε λφκν θαη έρνπλ απμεκέλε ηππηθή ηζρχ έλαληη ηεο έλλνκεο ηάμεο εθηφο ηνπ πληάγκαηνο. ΤΝΖΘΔΗΔ: ηαζεξνί ηξφπνη ζπκπεξηθνξάο ρσξίο ζπλείδεζε γηα ηελ αλαγθαηφηεηά ηνπο σο λφκσλ. ΤΛΛΟΓΗΚΔ ΤΜΒΑΔΗ ΔΡΓΑΗΑ Νομολογέα: Tν ζχλνιν ησλ ιχζεσλ πνπ δίλνπλ ηα δηθαζηήξηα ζηηο δηάθνξεο ππνζέζεηο. Αλ θαη εθαξκφδεηαη ζε φια ηα δηθαζηήξηα δελ αλήθεη ζηηο πεγέο δηθαίνπ. Ρφινο ηεο είλαη ε εξκελεία ησλ θαλφλσλ, ε ζπγθεθξηκελνπνίεζε αφξηζησλ ελλνηψλ θαη ε πιήξσζε ησλ φπνησλ θελψλ λφκνπ. ΗΥΤ ΝΟΜΟΤ Η έλαξμε εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ 10 κέξεο απφ ηε δεκνζίεπζή ηνπ ζηε Φ.Δ.Κ ή φπνηε νξίδεηαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ. ΑΝΑΓΡΟΜΗΚΟΣΖΣΑ ΝΟΜΟΤ = ε ηθαλφηεηα ηνπ λφκνπ λα νξίδεη γηα ην παξειζφλ. ΑΚ 2: Κάζε λφκνο νξίδεη γηα ην κέιινλ θαη δελ έρεη αλαδξνκηθή δχλακε. ΚΑΜΦΖ ΣΟΤ ΚΑΝΟΝΑ: Η κε αλαδξνκηθφηεηα δελ θαηνρπξψλεηαη απφ ην χληαγκα θαη έηζη ν ΑΚ 2 δελ έρεη απμεκέλε ηππηθή ηζρχ. ΔΗΓΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Γλήζηα: φηαλ έλαο λφκνο ξπζκίδεη έλλνκεο ζπλέπεηεο πνπ επήιζαλ πξηλ ηελ έλαξμε ηεο εθαξκνγήο ηνπ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 2

4 Με γλήζηα: φηαλ έλαο λφκνο ξπζκίδεη έλλνκεο ζρέζεηο πνπ δελ ππήξραλ πξηλ ηελ αξρή εθαξκνγήο ηνπ, αιιά πεγάδνπλ απφ θαηαζηάζεηο πξνυπάξρνπζεο απηνχ. ΚΛΑΓΟΗ ΓΗΚΑΗΟΤ Σν Γίθαην δηαθξίλεηαη ζε Ηδησηηθό θαη Γεκόζην. Η δηάθξηζε απηή ππαγνξεχεηαη απφ ην χληαγκα θαη ηνλ Κψδηθα ηεο Πνιηηηθήο Γηθνλνκίαο, κε βάζε ηα εμήο θξηηήξηα: ηα ππνθείκελα ηνπ λφκνπ// ην ζπκθέξνλ πνπ εμππεξεηεί ν θαλφλαο// αλ ηα ππνθείκελα έρνπλ ζρέζεηο ηζνηηκίαο-ππεξνρήο κεηαμχ ηνπο// αλ θάπνην ππνθείκελν είλαη θνξέαο εμνπζίαο. Σο ΗΓΗΧΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ δηαθξίλεηαη επηπιένλ ζε: ΑΣΗΚΟ ζρέζεηο ηδησηψλ κεηαμχ ηνπο: ΓΔΝΗΚΔ ΑΡΥΔ: Δθαξκνγή ζε φιεο ηηο ηδησηηθέο έλλνκεο ζρέζεηο. ΔΝΟΥΗΚΟ: Αθνξά ηηο ζρέζεηο νθεηιέηε-δαλεηζηή. ΔΜΠΡΑΓΜΑΣΟ: Αθνξά ηηο ζρέζεηο ησλ αηφκσλ κε ηα πξάγκαηα. ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΟ: Αθνξά ζρέζεηο νηθνγελεηαθέο ή νηνλεί νηθνγελεηαθέο. ΚΛΖΡΟΝΟΜΗΚΟ: Αθνξά ηελ ηχρε ησλ έλλνκσλ ζρέζεσλ ηνπ πξνζψπνπ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. ΔΜΠΟΡΗΚΟ δίθαην ησλ εκπφξσλ θαη ησλ εκπνξηθψλ πξάμεσλ. ΔΡΓΑΣΗΚΟ ζρέζεηο εξγνδφηε-εξγαδνκέλνπ. ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ δηθαίσκα επί ησλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ ηνπ. ΗΓΗΧΣΗΚΟ ΓΗΔΘΝΔ εθαξκνζηέν δίθαην ζε ζρέζε πνπ ζπλδέεηαη κε πεξηζζφηεξεο έλλνκεο ηάμεηο. ΚΑΝΟΝΔ ΓΗΚΑΗΟΤ = επηηαγέο, απαγνξεχζεηο, αλαγλψξηζε δηθαηψκαηνο. ΜΟΡΦΖ πξαγκαηηθό: ην ζχλνιν ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα λα ελεξγνπνηεζεί ε ξπζκηζηηθή δχλακή ηνπ θαλφλα δηθαίνπ. έλλνκεο ζπλέπεηεο: ηα λνκηθά απνηειέζκαηα πνπ ζπλεπάγεηαη ε πιήξσζε ησλ πξνυπνζέζεσλ. ΓΗΑΚΡΗΔΗ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ: 1. Καζνιηθνί Σνπηθνί // 2. Γεληθνί (=γηα φια ηα πξφζσπα) Δηδηθνί (=γηα νξηζκέλε θαηεγνξία πξνζψπσλ) Αηνκηθνί (=κφλν γηα νξηζκέλα πξφζσπα, π.ρ. Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο) // 3. Απαγνξεπηηθνί (=απνθπγή πξάμεο) Δπηηαθηηθνί (=πξαγκαηνπνίεζε ελέξγεηαο) // 4. Απηνηειείο Με απηνηειείο (=ζπλδπαζκφο κε άιινπο θαλφλεο) // 5. Αλαγθαζηηθνί (=απαξέγθιηηε εθαξκνγή ηνπο) Δλδνηηθνί (=δπλαηφηεηα κεξηθήο απφθιηζεο, ζχκθσλα κε ηελ έλλνκε ηάμε θαη ηα ρξεζηά ήζε) // 6. Απζηεξνί Δπιεικεέρ (=ζηάζκηζε εθαξκνγήο απφ ην δηθαζηή αλάινγα κε ηηο πεξηζηάζεηο) // 7. Δξκελεπηηθνί (= απνθαιχπηνπλ ην λφεκα άιινπ θαλφλα ή ηεο ηδησηηθήο βνχιεζεο). ΝΟΜΗΜΑ ΣΔΚΜΖΡΗΑ = ζπκπεξάζκαηα πνπ ζπλάγεη ν λφκνο ζρεηηθά κε άγλσζηα πεξηζηαηηθά απφ άιια γλσζηά, κε ζθνπφ λα δηεπθνιπλζεί ν δηθαζηήο ζηε δηαπίζησζε ηεο αιήζεηαο ή ηεο αλαιήζεηαο ησλ ηζρπξηζκψλ ησλ δηαδίθσλ. Γηαθξίλνληαη ζε καρεηά (=επηηξέπεηαη αληαπφδεημε) θαη ακάρεηα. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 3

5 ΠΛΑΜΑ ΓΗΚΑΗΟΤ = ε εμίζσζε απφ ηνλ λνκνζέηε ελφο πεξηζηαηηθνχ κε άιιν αλφκνην γηα ηελ εμππεξέηεζε ζπγθεθξηκέλνπ ζθνπνχ (ΑΚ 36). ΓΔΝΗΚΔ ΡΖΣΡΔ = αφξηζηεο λνκηθέο έλλνηεο πνπ θαιείηαη λα εξκελεχζεη ν δηθαζηήο αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε, ψζηε λα θαηαιήμεη ζηελ απφθαζε. ΓΗΑΣΑΞΖ = θάζε ηκήκα γξαπηνχ δηθαίνπ πνπ έρεη νινθιεξσκέλν λφεκα. Απηέο πνπ δελ πεξηιακβάλνπλ θαλφλα δηθαίνπ ιέγνληαη αηειείο θαη δηαθξίλνληαη πεξαηηέξσ ζε ζπκπιεξσηηθέο θαη παξαπεκπηηθέο (=πεξηιακβάλνπλ κφλν πξαγκαηηθφ). ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ = εληνπηζκφο ηνπ θαλφλα δηθαίνπ πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηα εθάζηνηε πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, πξνθεηκέλνπ λα επέιζνπλ νη πξνβιεπφκελεο έλλνκεο ζπλέπεηεο. ηϊδια: ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΗΣΟΡΗΚΟΤ= δηαπίζησζε πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ ΔΝΣΟΠΗΜΟ ΔΦΑΡΜΟΣΔΟΤ ΚΑΝΟΝΑ πνπ λα θαιχπηεη ηα πξαγκαηηθά γεγνλφηα. ΤΠΑΓΧΓΖ ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ ζηνλ θαλφλα, ψζηε λα δηαπηζησζεί αλ ξπζκίδνληαη απφ απηφλ. ΤΝΑΓΧΓΖ/ΓΗΑΠΗΣΧΖ/ΔΠΔΛΔΤΖ έλλνκεο ζπλέπεηαο. ΓΗΚΑΝΗΚΟ ΤΛΛΟΓΗΜΟ ΜΔΗΕΧΝ ΠΡΟΣΑΖ: ην πξαγκαηηθφ θαη νη έλλνκεο ζπλέπεηεο ηνπ θαλφλα δηθαίνπ. ΔΛΑΧΝ ΠΡΟΣΑΖ: ε δηαπίζησζε φηη ε επίδηθε έλλνκε ζρέζε εκπίπηεη ζην πξαγκαηηθφ ηνπ εθαξκνδφκελνπ θαλφλα. ΤΜΠΔΡΑΜΑ: επηβνιή έλλνκσλ ζπλεπεηψλ κε ππαγσγή ηεο κείδνλαο ζηελ ειάζζνλα πξφηαζε. ΤΡΡΟΖ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ = φηαλ ην ίδην πξαγκαηηθφ πεξηζηαηηθφ ππάγεηαη ζε πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ θαλφλεο δηθαίνπ. o o o ΧΡΔΤΣΗΚΖ εθαξκφδνληαη φινη νη θαλφλεο δηθαίνπ θαη επέξρνληαη θαζνιηθά νη έλλνκεο ζπλέπεηέο ηνπο. ΓΗΑΕΔΤΚΣΗΚΖ δηθαίσκα επηινγήο ηνπ θαλφλα πνπ ζα εθαξκνζηεί. ΑΠΟΚΛΔΗΣΗΚΖ εθαξκφδεηαη κφλν έλαο θαλφλαο δηθαίνπ, απνθιείνληαο φινπο ηνπο άιινπο. ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ = απνθάιπςε ηνπ λνήκαηνο ηνπ λφκνπ ή αληηκεηψπηζε ηπρφλ ειαηησκάησλ θαη θελψλ. ΑΤΘΔΝΣΗΚΖ: πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνλ λνκνζέηε. ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΖ: πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνλ εθαξκνζηή ηνπ δηθαίνπ (=δηθαζηήο). ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΗΚΖ: γίλεηαη κε βάζε ηε βνχιεζε ηνπ ηζηνξηθνχ λνκνζέηε. ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΖ: αλαδήηεζε ηεο ινγηθήο πίζσ απφ ηνλ θαλφλα. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 4

6 Κπιηάπια επμηνεέαρ: 1. ην ΓΡΑΜΜΑ ηνπ λόκνπ= ην λφεκα ησλ ιέμεσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. 2. ην ΤΣΖΜΑ= ε ζέζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ θαλφλα κέζα ζην ζχλνιν ζην νπνίν αλήθεη. 3. ε ΗΣΟΡΗΑ= ηα πεξηζηαηηθά πνπ νδήγεζαλ ζηε ζέζπηζε ηνπ θαλφλα. 4. ν ΚΟΠΟ= αλαδήηεζε ηνπ λνήκαηνο πνπ αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηελ πξαγκάησζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ ζθνπνχ ηνπ θαλφλα. ΓΗΟΡΘΧΣΗΚΖ ΔΡΜΖΝΔΗΑ = φηαλ ε γξακκαηηθή δηαηχπσζε εκπνδίδεη ηελ πξαγκάησζε ηνπ επηδησθφκελνπ απφ ηνλ θαλφλα ζηφρνπ. ΤΣΑΛΣΗΚΖ: φηαλ ν λνκνζέηεο εθθξάδεηαη επξχηεξα απφ φζν ζα ήζειε, νπφηε πξέπεη λα πεξηνξηζηεί ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θαλφλα. ΓΗΑΣΑΛΣΗΚΖ: φηαλ ν λνκνζέηεο εθθξάδεηαη ζηελφηεξα απφ φζν ζα ήζειε, νπφηε πξέπεη λα δηεπξπλζεί ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θαλφλα. ΔΡΜΖΝΔΤΣΗΚΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΑ 1. από ην κείδνλ ζην έιαζζνλ= αθνχ ν θαλφλαο δηθαίνπ επηηξέπεη ην κείδνλ, ηφηε ζίγνπξα επηηξέπεη θαη ην έιαζζνλ, θαζψο απνηειεί ηκήκα ηνπ πξψηνπ. 2. από ην έιαζζνλ ζην κείδνλ= αθνχ ν θαλφλαο δηθαίνπ απαγνξεχεη ην έιαζζνλ, ηφηε ζίγνπξα απαγνξεχεη θαη ην κείδνλ, θαζψο απηφ ππεξθαιχπηεη ην πξψην. 3. από ηε ζησπή ηνπ λόκνπ= ε πεξίπησζε παξακέλεη αξξχζκηζηε ή ππάγεηαη ζηνλ γεληθφ θαλφλα. 4. εμ αληηδηαζηνιήο. ΚΔΝΑ ΓΗΚΑΗΟΤ = πεξηπηψζεηο πνπ απαηηνχζαλ ξχζκηζε δελ ξπζκίζηεθαλ πιήξσο ή θαζφινπ απφ θάπνηνλ θαλφλα δηθαίνπ. ΑΚΟΤΗΑ: κία πεξίπησζε κέλεη αξξχζκηζηε απφ θάπνηνλ θαλφλα δηθαίνπ. Αλ ην θελφ ππήξρε θαηά ην ρξφλν ζέζπηζεο ηνπ λφκνπ, νλνκάδεηαη πξσηνγελέο. Αλ, φκσο, ην θελφ δεκηνπξγήζεθε αξγφηεξα, ιφγσ λέσλ ζπλζεθψλ, νλνκάδεηαη δεπηεξνγελέο. ΔΚΟΤΗΑ: αλ θαη ε πεξίπησζε ξπζκίδεηαη, ε δηαηχπσζε ηνπ θαλφλα δηθαίνπ αθήλεη πεξηζψξηα εμεηδίθεπζεο. ΤΓΚΑΛΤΜΜΔΝΑ: ζε έλαλ θαλφλα δηθαίνπ ξπζκίδνληαη πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο απφ απηέο πνπ ζθφπεπε ν λνκνζέηεο. Ανηιμεηώπιζη: κε αλαινγία= νκνηφηεηα ηεο αξξχζκηζηεο πεξίπησζεο κε άιιεο ξπζκηζκέλεο. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 5

7 ΑΝΣΗΝΟΜΗΑ = ζχγθξνπζε ξπζκίζεσλ γηα κηα νξηζκέλε πεξίπησζε. Γηαθξίλεηαη ζε: i) ΚΑΝΟΝΗΣΗΚΖ (= δηαθνξεηηθέο έλλνκεο ζπλέπεηεο ζπλδένληαη κε ην ίδην πξαγκαηηθφ). ii) ΑΞΗΟΛΟΓΗΚΖ (= φηαλ ν λνκνζέηεο εθθξάδεη κία αμηνιφγεζε ζε έλαλ θαλφλα δηθαίνπ πνπ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε άιιε πνπ βξίζθεηαη ζε δηαθνξεηηθφ θαλφλα). Ανηιμεηώπιζη: Με βάζε ηηο αξρέο ν λεόηεξνο λόκνο αλαηξεί ηνλ παιαηόηεξν// ν ηεξαξρηθά αλώηεξνο λόκνο ππεξηζρύεη ηνπ ηεξαξρηθά θαηώηεξνπ// ν εηδηθόο λόκνο ππεξηζρύεη ηνπ γεληθόηεξνπ. ΑΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΚΑΗ ΑΣΗΚΟ ΚΧΓΗΚΑ = ξπζκίδεη ηηο έλλνκεο ζρέζεηο ησλ πξνζψπσλ απφ ηε γέλλεζε σο ην ζάλαηφ ηνπο. ηξέθεηαη, δειαδή, γχξσ απφ δχν πφινπο: ην πξφζσπν (=ππνθείκελν έλλνκσλ ζρέζεσλ, δηθαησκάησλππνρξεψζεσλ) θαη ηελ πεξηνπζία (=ζχλνιν δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ πνπ επηδέρνληαη ρξεκαηηθήο απνηίκεζεο). ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ: Βάζε ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα (ΑΚ) απνηειεί ην βπδαληηλνξσκατθφ δίθαην θαη θπξίσο ε ηνπζηηληάλεηα λνκνζεζία. Απφ ην 1828 νξίζηεθε φηη ηα δηθαζηήξηα ζα εθάξκνδαλ ηνπο λφκνπο ησλ απηνθξαηφξσλ (Βαζηιηθά) πνπ πεξηέρνληαλ ζηελ Δμάβηβιν (=θσδηθνπνηεκέλε ζπιινγή λφκσλ) ηνπ Αξκελφπνπινπ ηελ απφθαζε απηή πηνζέηεζε θαη ε Αληηβαζηιεία. Σν 1856 ζεζπίζηεθαλ λένη λφκνη πνπ εθζπγρξφληζαλ ην ηφηε ηζρχνλ δίθαην, ελψ δηαηεξήζεθαλ θαη νη πθηζηάκελνη ζηηο πξνζαξηεζείζεο πεξηνρέο ηνπηθνί αζηηθνί θψδηθεο. Απφ ην 1835 γίλνληαλ πξνζπάζεηεο απφ δηάθνξεο επηηξνπέο γηα ηε ζχληαμε ΑΚ ρσξίο, φκσο, απνηέιεζκα. Σν 1930, ε Κπβέξλεζε Βεληδέινπ ζπγθξφηεζε 5κειή επηηξνπή γηα ηνλ ίδην ζθνπφ πνπ νινθιήξσζε επηηπρψο ην έξγν ηεο. Όκσο, ην 1936 ν Μεηαμάο αλέζεζε ζηνλ Μπαιή λα πξνρσξήζεη ζηελ θαηάξηηζε λένπ ΑΚ, ν νπνίνο, ελψ νινθιεξψζεθε ην 1939, ηέζεθε ζε εθαξκνγή κφιηο ηελ 1 ε /7/1941. Σα γεγνλφηα πνπ αθνινχζεζαλ αλέζηεηιαλ ηελ ηζρχ ηνπ ΑΚ ηνπ Μπαιή κέρξη ηελ απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο. Σφηε δεκηνπξγήζεθε λέα επηηξνπή γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ΑΚ ηνπ Βεληδέινπ πνπ ηέζεθε ζε εθαξκνγή ζηηο 23/2/1946. Λίγν αξγφηεξα επαλήιζε ζε ηζρχ ν ΑΚ ηνπ Μπαιή κε δηάηαγκα ηεο 7 εο -10 εο Μαξηίνπ 1946, θαη κάιηζηα ίζρπζε αλαδξνκηθά απφ ηηο 23/2/1946. ΔΠΗΓΡΑΔΗ: απφ ηνλ Ναπνιεφληεην Κψδηθα θαη ηνλ γαιιηθφ Code Civil / απφ ηνλ γεξκαληθφ ΑΚ θαη ηνπο δχν ειβεηηθνχο (αζηηθφ θαη ελνρψλ) / απφ ηηο ηδέεο ηνπ αζηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ. ΘΔΜΔΛΗΧΓΔΗ ΑΡΥΔ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΝΝΟΜΖ ΣΑΞΖ ζεβαζκόο πξνζσπηθόηεηαο θαη αλζξώπηλεο αμηνπξέπεηαο ειεχζεξε αλάπηπμε. αξρή ηεο ηδησηηθήο απηνλνκίαο (= ην άηνκν ξπζκίδεη ηηο πξνζσπηθέο θαη πεξηνπζηαθέο ηνπ ζρέζεηο θαηά βνχιεζε) ειεπζεξία ζπκβάζεσλ, ειεπζεξία ζπλέξρεζζαη-ζπλεηαηξίδεζζαη. αξρή ηεο αζθάιεηαο ησλ ζπλαιιαγώλ πξνζηαζία ησλ αζζελέζηεξσλ ( εθκεηάιιεπζε) θαη ηεο ηδηνθηεζίαο. ηζόηεηα ησλ θύισλ. αξρή ηεο ππνρξεσηηθήο ηήξεζεο ησλ ζπκθσλεκέλσλ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 6

8 ΓΗΚΑΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ Η ΔΔ έρεη λνκηθή πξνζσπηθφηεηα σο ππνθείκελνπ ηνπ Γεκφζηνπ Γηεζλνχο Γηθαίνπ θαη ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο. Οξηζκέλνη ππνζηεξίδνπλ φηη ζηεξείηαη λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο, αθνχ απνηειεί δηαθπβεξλεηηθή ζπλεξγαζία αλεμάξηεησλ θξαηψλ. Πάλησο, εκθαλίδεη ζηνηρεία ηφζν δηεζλνχο νξγαληζκνχ ( ίδξπζε κε δηεζλή ζχκβαζε) φζν θαη νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο ( παξαρψξεζε ηκήκαηνο ηεο θπξηαξρίαο ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηελ Έλσζε). Σν Γίθαην ηεο ΔΔ (ελσζηαθφ/θνηλνηηθφ δίθαην) δηαθξίλεηαη ζε: ΠπυηογενΫρ: νη θαλφλεο πνπ ζεζπίδνληαη κε ηηο ηδξπηηθέο ζπλζήθεο ηεο ΔΔ. ΠαπΪγυγο: νη θαλφλεο πνπ ζεζπίδνληαη κε πξάμεηο ησλ νξγάλσλ ησλ θξαηψλ-κειψλ θαλνληζκνί: θαλφλεο κε γεληθή θαη άκεζε ηζρχ πνπ ζεκειηψλνπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο. νδεγίεο: θαλφλεο πνπ ελζσκαηψλνληαη ζηελ έλλνκε ηάμε ησλ θξαηψλ-κειψλ κε πνιηηεηαθέο πξάμεηο. απνθάζεηο: πξάμεηο ρσξίο θαλνληζηηθή ηζρχ πνπ δεζκεχνπλ ηα θξάηε-κέιε ζηα νπνία απεπζχλνληαη. Γιεθνεέρ ζςμβϊζειρ με ηπέηα κπϊηη ά διεθνεέρ οπγανιζμούρ. Άγπαθο δέκαιο: δηθατθέο αξρέο πνπ αλαγλσξίδνληαη απφ ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην. ΑΡΥΖ ΣΖ ΤΠΔΡΟΥΖ ΣΟΤ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ = ην δίθαην ηεο ΔΔ βξίζθεηαη ζηελ αλψηεξε βαζκίδα ηεο έλλνκεο ηάμεο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζε ζρέζε κε ην αλ ππεξέρεη ή φρη ζε ζρέζε κε ην χληαγκα. χκθσλα κε ην άξζξν 28 ηνπ πληάγκαηνο ην θνηλνηηθφ δίθαην πξάγκαηη είλαη αλψηεξν, αθνχ ζηφρνο ηνπ είλαη ε ζπλέλσζε ησλ επηκέξνπο έλλνκσλ ηάμεσλ θαη εζληθψλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ. Άιινη, φκσο, δελ απνδέρνληαη απηή ηελ αληίιεςε, θαζψο ππνζηεξίδνπλ φηη ην χληαγκα αλαγλσξίδεη ηελ ίδηα ηνπ ηελ ππεξνρή έλαληη φισλ ησλ άιισλ θαλφλσλ δηθαίνπ, θαη άξα- θαη ηνπ Δπξσπατθνχ δηαθνξεηηθά, απηναλαηξείηαη. ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΑ ΣΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ =θνξείο έλλνκσλ ζρέζεσλ, θπζηθά θαη λνκηθά πξφζσπα. ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΚΑΗΟΤ: Κάζε άλζξσπνο έρεη δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο (ΑΚ 34). Απνθιείεηαη ν πεξηνξηζκφο ηεο ηθαλφηεηαο δηθαίνπ ή ε παξαίηεζε απφ απηή, κηαο θαη απηφ αληίθεηηαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο. Τπάξρνπλ, βέβαηα, θαη εηδηθέο ηθαλφηεηεο δηθαίνπ (π.ρ. γάκνο) πνπ κπνξνχλ λα πεξηνξηζηνχλ κέρξη θάπνην ζεκείν. ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΑΓΗΚΟΤ: Όπνηνο έρεη ηθαλφηεηα δηθαίνπ κπνξεί λα ζπκκεηέρεη ζε δίθε πνπ ηνλ αθνξά σο ελάγσλ ή ελαγφκελνο, ρσξίο λα απαηηείηαη θακία άιιε πξνυπφζεζε. ΑΡΥΖ ΦΤΗΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ: Με ηε γέλλεζε (ΑΚ 35). ΚΤΟΦΟΡΟΤΜΔΝΟ (ΑΚ 36): Ωο πξνο ηα δηθαηψκαηα πνπ ηνπ επάγνληαη, ην θπνθνξνχκελν ζεσξείηαη γελλεκέλν αλ γελλεζεί δσληαλφ [=πιάζκα δηθαίνπ: πξφθεηηαη γηα λνκηθή αίξεζε, κε απνηέιεζκα ε θηήζε δηθαησκάησλ λα είλαη πξνζσξηλή κέρξη ηελ πιήξσζε ή νξηζηηθή καηαίσζε ηεο αίξεζεο). Μάιηζηα, ην θπνθνξνχκελν έρεη ηθαλφηεηα δηαδίθνπ. ΠποϋποθΫζειρ λα ππάξρεη θπνθνξνχκελν/ λα γελλεζεί δσληαλφ/ λα έρεη αλζξψπηλε κνξθή ( ηεξαηνγέλεζε). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 7

9 ΜΖΠΧ ΤΝΔΗΛΖΜΜΔΝΟ: Σν πξφζσπν πνπ δελ έρεη αθφκε ζπιιεθζεί. Σνπ παξέρεηαη πεξηνξηζκέλε πξνζηαζία, ππφ ηε βαζηθή πξνυπφζεζε φηη θάπνηε ζα ζπιιεθζεί θαη χζηεξα ζα γελλεζεί. ΣΔΥΝΖΣΖ ΓΟΝΗΜΟΠΟΗΖΖ: Σν εμσζσκαηηθά γνληκνπνηεκέλν σάξην ζεσξείηαη θπνθνξνχκελν απφ ηε ζηηγκή ηεο γνληκνπνίεζεο ζην δνθηκαζηηθφ ζσιήλα. ΣΔΛΟ ΦΤΗΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ: Με ην ζάλαην (ΑΚ 35). Ωο ζάλαηνο λνείηαη ε παχζε ησλ εγθεθαιηθψλ ιεηηνπξγηψλ, αθφκε θη αλ νη ιεηηνπξγίεο ησλ άιισλ νξγάλσλ θαη ηεο αλαπλνήο δηαηεξνχληαη κε ηερλεηά κέζα. ΑΚ 37: Όπνηνο επηθαιείηαη ην ζάλαην άιινπ γηα λα αζθήζεη θάπνην δηθαίσκα ζα πξέπεη πξψηα λα ην απνδεηθλχεη. ΑΚ 38: ΣΔΚΜΖΡΗΟ ΤΝΑΠΟΒΗΧΔΧ Αλ πεξηζζφηεξνη έρνπλ πεζάλεη θαη δελ κπνξεί λα δηαπηζησζεί/ απνδεηρζεί ε ζεηξά ζαλάηνπ, ηεθκαίξεηαη φηη φινη πέζαλαλ ηαπηφρξνλα. ΑΚ 39: Αθφκε θη αλ ην ζψκα δε βξέζεθε, ν ζάλαηνο ζεσξείηαη φηη έρεη απνδεηρζεί αλ ην πξφζσπν εμαθαλίζηεθε θάησ απφ ζπλζήθεο πνπ θαζηζηνχλ ην ζάλαηφ ηνπ βέβαην. ΑΦΑΝΔΗΑ = ε θαηάζηαζε ζηελ νπνία θεξχζζεηαη θάπνηνο δηθαζηηθψο ψζηε λα ζεσξείηαη λεθξφο. ΠΡΟΩΠΟΘΔΔΗ (ΑΚ 40): 1. Δμαθάληζε ελώ βξηζθόηαλ ζε θίλδπλν δσήο/ 2. Απνπζία γηα πνιύ θαηξό ρσξίο εηδήζεηο/ 3. Καηάζηαζε ζαλάηνπ πνιύ πηζαλή ιόγσ ησλ πξαγκαηηθώλ ζπλζεθώλ. ΑΚ 41: Γηα λα δεηεζεί ε αθάλεηα ζα πξέπεη λα έρεη πεξάζεη ηνπιάρηζηνλ έλα έηνο απφ ηε ζηηγκή πνπ ην πξφζσπν βξέζεθε ζε θίλδπλν ή -αλ απηφο ήηαλ παξαηεηακέλνο- απφ ηελ ηειεπηαία ζηηγκή ηνπ ή πέληε ηνπιάρηζηνλ έηε απφ ηελ ηειεπηαία είδεζε. ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ (AK 42): Οπνηνζδήπνηε εμαξηά δηθαηψκαηα απφ ην ζάλαην ηνπ πξνζψπνπ κπνξεί λα ππνβάιεη ζρεηηθή αίηεζε πνπ εθδηθάδεηαη απφ ην Δηξελνδηθείν ηεο ηειεπηαίαο θαηνηθίαο ή δηακνλήο ηνπ αθαληζζέληνο. Αλ είλαη βάζηκε ην δηθαζηήξην δηαηάζζεη ηε δεκνζίεπζε πεξίιεςήο ηεο, καδί κε πξφζθιεζε γηα παξνρή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ην πξφζσπν κέζα ζε πξνζεζκία ηνπιάρηζηνλ ελφο έηνπο. Μεηά ηελ άπξαθηε παξέιεπζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξνζεζκίαο, ην δηθαζηήξην εθδηθάδεη ηελ αίηεζε θαη θεξχζζεη ηελ αθάλεηα- εθ φζνλ απνδεηρζνχλ ηα γεγνλφηα. Σέινο, ε απφθαζε δεκνζηεχεηαη ζε πεξίιεςε θαη ηζρχεη θαλνληθά, εθηφο αλ αζθεζεί έθεζε ή αλαίξεζε. ΤΝΔΠΔΗΔ: Μπνξνχλ λα αζθεζνχλ απφ ηνπο δηθαηνχρνπο φια ηα δηθαηψκαηα πνπ εμαξηψληαη απφ ην ζάλαην ηνπ πξνζψπνπ. Παξάιιεια, ν ίδηνο ν αθαληζζείο ράλεη νξηζκέλα δηθαηψκαηά ηνπ ή απνδεζκεχεηαη απφ έλλνκεο ζρέζεηο (π.ρ. ππνρξέσζε γνληθήο κέξηκλαο). Ωζηφζν, ν γάκνο δελ ιχεηαη απηνδηθαίσο αληηζέησο, πξέπεη λα θαηαηεζεί αίηεζε δηαδπγίνπ θαηά ηνπ άθαληνπ. Δπίζεο, νη θιεξνλφκνη πξέπεη λα δψζνπλ αζθάιεηα γηα ηελ ελδερφκελε απφδνζε ηεο πεξηνπζίαο ζε επηθξαηέζηεξνπο θιεξνλφκνπο ή ζηνλ άθαλην, αλ επηζηξέςεη. Η ππνρξέσζε αζθάιεηαο αίξεηαη κεηά απφ 10 ρξφληα απφ ηε ζηηγκή ηεο παξάδνζεο ηεο πεξηνπζίαο ζηνπο θιεξνλφκνπο. ΑΡΖ ΣΖ ΑΦΑΝΔΗΑ: Αλ ν άθαληνο επαλεκθαληζηεί ή απνδεηρζεί φηη δεη/πέζαλε. ε πεξίπησζε επαλεκθάληζεο εθδίδεηαη λέα απφθαζε πνπ αίξεη ηελ θαηάζηαζε ηεο αθάλεηαο ν ίδηνο κπνξεί λα δεηήζεη θαη ηελ επηζηξνθή ηεο πεξηνπζίαο ηνπ απφ ηνπο θιεξνλφκνπο. Πάλησο, ν γάκνο δελ αλαζπζηήλεηαη απηνδηθαίσο. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 8

10 ΔΞΑΣΟΜΗΚΔΤΖ ΠΡΟΧΠΟΤ ΟΝΟΜΑ: Μία ή πεξηζζφηεξεο ιέμεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ πξνζψπνπ. Απνηειείηαη απφ ην βαπηηζηηθφ, ην επψλπκν, ην παηξψλπκν θαη ην κεηξψλπκν. Απνθηάηαη κε νλνκαηνδνζία (ΑΚ 1512 θαη ΑΚ 1518), δειαδή είηε κε βάπηηζε είηε κε απεπζείαο δήισζε ζην ιεμίαξρν, θαη επηιέγεηαη ειεχζεξα απφ ηνπο γνλείο, ελψ κπνξεί λα αιιάμεη κε δηθαζηηθή απφθαζε. Όζν γηα ην επψλπκν, απηφ δελ αιιάδεη κε ην γάκν σο πξνο ηηο έλλνκεο ζρέζεηο, αιιά ζηηο θνηλσληθέο νη ζχδπγνη κπνξνχλ λα επηιέμνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ φπνην ζέινπλ. Σέινο, ην φλνκα εμνκνηψλεηαη, θάησ απφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, κε ην ςεπδψλπκν θαη πξνζηαηεχεηαη δηθαζηηθψο απφ θάζε πξνζβνιή. ΦΤΛΟ: Γηάθξηζε κε βάζε ηα εμσηεξηθά γελλεηηθά φξγαλα. Δίλαη δπλαηή ε αιιαγή ηνπ θχινπ, ελψ θαηνρπξψλεηαη ε ηζφηεηα αλδξψλ-γπλαηθψλ. ΤΓΓΔΝΔΗΑ: Η έλλνκε ζρέζε πνπ πξνθχπηεη απφ θνηλή θαηαγσγή ή γάκν θαη πξνζδηνξίδεη λνκηθά ην πξφζσπν. Γηαθξίλεηαη ζε ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο πνπ ζεκειηψλεηαη κε ηε γέλλεζε ( α) ζε επζεία γξακκή: ν έλαο θαηάγεηαη απεπζείαο απφ ηνλ άιιν, π.ρ. παηέξαο-γηφο// β) εθ πιαγίνπ: θαηαγσγή απφ ην ίδην πξφζσπν, π.ρ. αδέξθηα) θαη ζε ζπγγέλεηα εμ αγρηζηείαο (= ε ζρέζε ηνπ ελφο ζπδχγνπ κε ηνπο ζπγγελείο ηνπ άιινπ ζπδχγνπ). Μπνξεί λα ζεκειησζεί ζπγγέλεηα απφ πηνζεζία ( κεηαμχ ηνπ αλήιηθνπ πηνζεηνχκελνπ, ησλ ζεηψλ γνλέσλ θαη ησλ ζπγγελψλ ηνπο/ κεηαμχ ελήιηθνπ πηνζεηνχκελνπ θαη ησλ ζεηψλ γνλέσλ) θαη ηερλεηή γνληκνπνίεζε. Η ζπγγέλεηα νδεγεί ζηε δεκηνπξγία δηθαησκάησλ-ππνρξεψζεσλ, ζπλδέεηαη κε έλλνκεο ζπλέπεηεο θαη πεξηνξίδεη εηδηθέο ηθαλφηεηεο (π.ρ. γάκνο κε ζπγγελείο κέρξη θάπνην βαζκφ). {ΒΑΘΜΟ ΤΓΓΔΝΔΗΑ: Ο αξηζκόο ησλ γελλήζεσλ πνπ ζπλδέεη ζπγγεληθά πξόζσπα.} ΖΛΗΚΗΑ: Σν ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ κεζνιαβεί απφ ηε γέλλεζε ηνπ πξνζψπνπ. Ωο ελήιηθνη ραξαθηεξίδνληαη φζνη έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 18 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, ελψ νη ππφινηπνη ραξαθηεξίδνληαη σο αλήιηθνη. Οη αλήιηθνη ρσξίδνληαη επηπιένλ ζε θπξίσο αλειίθνπο, πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 10 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, θαη ζε λήπηα. ΚΑΣΟΗΚΗΑ (ΑΚ 51-55): Ο ζηαζεξφο λνκηθφο δεζκφο ηνπ πξνζψπνπ κε ηνλ ηφπν ηεο κφληκεο εγθαηάζηαζήο ηνπ, πνπ απνηειεί ην θέληξν ησλ βηνηηθψλ/ επαγγεικαηηθψλ/ θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ. Γηαθξίλεηαη ζε εθνχζηα ( πξφζεζε + πξαγκαηηθή εγθαηάζηαζε ζε ηφπν) θαη λφκηκε (απνθηάηαη ακέζσο κέζσ ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λφκνπ, π.ρ. νη ηζφβηνη δεκφζηνη ππάιιεινη έρνπλ σο λφκηκε θαηνηθία ηνλ ηφπν ηνπ δηνξηζκνχ ηνπο θαη νη αλήιηθνη ηελ θαηνηθία ησλ γνλέσλ ηνπο). Η θηήζε ηεο θαηνηθίαο απνηειεί νηνλεί δηθαηνπξαμία. Ιζρχεη ε αξρή ηεο απνθιεηζηηθφηεηαο (= ν θαζέλαο κπνξεί λα έρεη κία κφλν θαηνηθία αλ έρεη πεξηζζφηεξεο σο θαηνηθία ζεσξείηαη ν ηφπνο ηεο θχξηαο εγθαηάζηαζεο) θαη ηεο αλαγθαηφηεηαο (= φια ηα πξφζσπα πξέπεη νπσζδήπνηε λα έρνπλ θαηνηθία. Αλ ην άηνκν κεηαβάιεη ηελ θαηνηθία ηνπ ρσξίο λα απνθηήζεη θαηλνχξγηα, ζεσξείηαη σο ηζρχνπζα ε πξψηε). Σέινο, αλ δελ κπνξεί λα απνδεηρζεί ε ηειεπηαία θαηνηθία ηνπ αηφκνπ, ηφηε σο ηειεπηαία θαηνηθία αλαγλσξίδεηαη ν ηφπνο δηακνλήο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζψπνπ. ΗΘΑΓΔΝΔΗΑ: Ο λνκηθφο δεζκφο ελφο αηφκνπ κε ηελ πνιηηεία. Αλάινγα κε ηελ ηζαγέλεηά ηνπο ηα πξφζσπα δηαθξίλνληαη ζε εκεδαπνχο θαη αιινδαπνχο. Απνθηάηαη κε γέλλεζε, αλαγλψξηζε, πηνζεζία, θαηάηαμε νκνγελνχο αιινδαπνχ ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο, κε πνιηηνγξάθεζε θαη γηα ηνπο αιινδαπνχο (είηε ιφγσ γέλλεζεο ζηελ Διιάδα απφ λφκηκα δηακέλνληεο ζηε ρψξα -επί 5 έηε- γνλείο είηε ιφγσ επηηπρνχο εμάρξνλεο θνίηεζεο ζε ειιεληθφ ζρνιείν). Μπνξεί λα αθαηξεζεί αλ ην άηνκν απέθηεζε εθνχζηα άιιε ηζαγέλεηα ή αλ αλέιαβε ππεξεζία αληίζεηε ζηα εζληθά ζπκθέξνληα. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 9

11 ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΑ ΓΗΚΑΗΟΠΡΑΞΗΑ = ε δπλαηφηεηα ηνπ αηφκνπ λα κεηέρεη απηνπξνζψπσο ζηε δεκηνπξγία ή αιινίσζε έλλνκσλ ζρέζεσλ. Γηα ηελ απνλνκή ηεο ιακβάλνληαη ππφςε θξηηήξηα, φπσο ε ειηθία ( πλεπκαηηθή σξηκφηεηα) θαη ε ςπρηθή/ ζσκαηηθή πγεία, ελψ ηα πξφζσπα δηαθξίλνληαη ζε ηθαλά, πεξηνξηζκέλσο ηθαλά θαη αλίθαλα γηα δηθαηνπξαμία. Α) Ηκανοέ για δικαιοππαξέα: Οη ελήιηθνη πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 18 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, εθηφο αλ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ή είλαη αλάπεξνη. Β) ΠεπιοπιζμΫνα ικανοέ για δικαιοππαξέα: Οη αλήιηθνη πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 10 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο θαη φπνηνη βξίζθνληαη ζε κεξηθή επηθνπξηθή ή ζηεξεηηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε. *ΓΗΚΑΣΗΚΖ ΤΜΠΑΡΑΣΑΖ (ΑΚ 1666 και ΑΚ 1672) ιφγσ ςπρηθήο/ δηαλνεηηθήο δηαηαξαρήο, αιθννιηζκνχ, ηνμηθνκαλίαο, αζσηίαο. Γηαθξίλεηαη ζε: ηεξεηηθή: Σν πξφζσπν είλαη αλίθαλν γηα κεξηθέο ή φιεο ηηο δηθαηνπξαμίεο, γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ νπνίσλ αληηπξνζσπεχεηαη απφ θάπνην άιιν πξφζσπν. Σίζεηαη κε δηθαζηηθή απφθαζε. Δπηθνπξηθή: Σν πξφζσπν δελ κπνξεί λα επηρεηξήζεη θακία ή κεξηθέο δηθαηνπξαμίεο ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκπαξαζηάηε. Σίζεηαη κε δηθαζηηθή απφθαζε. ΚΤΡΟ ΓΗΚΑΗΟΠΡΑΞΗΧΝ ΠΔΡΗΟΡΗΜΔΝΑ ΗΚΑΝΧΝ: Έγθπξεο, εθ φζνλ αθνινπζνχληαη νη ΑΚ ε αληίζεηε πεξίπησζε είλαη άθπξεο (ΑΚ 130). Η αθπξφηεηα είλαη ππέξ ηνπ αλειίθνπ, ησλ λφκηκσλ αληηπξνζψπσλ ηνπ θαη ησλ δηαδφρσλ ηνπ. Δηδηθά γηα φζνπο ηεινχλ ππφ επηθνπξηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε, ε αθπξφηεηα είλαη ππέξ απηνχ πνπ βξίζθεηαη ζε ζπκπαξάζηαζε, ησλ δηαδφρσλ ηνπ θαη ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκπαξαζηάηε. Γ) Ανέκανοι για δικαιοππαξέα: Πξφζσπα θάησ ησλ 10 εηψλ θαη φζνη βξίζθνληαη ζε πιήξε ζηεξεηηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε. Δπίζεο, αλίθαλνη ζεσξνχληαη θαηά ηελ ΑΚ 131- θαη απηνί πνπ βξίζθνληαη ζε κφληκε ή παξνδηθή ςπρηθή/ δηαλνεηηθή δηαηαξαρή, εθ φζνλ απηή πεξηφξηδε απνθαζηζηηθά ηε ιεηηνπξγία ηεο βνχιεζή ηνπο ( αδπλακία λα δηαγλψζνπλ ηελ νπζία, ην πεξηερφκελν θαη ηηο ζπλέπεηεο ησλ πξάμεψλ ηνπο). {AK 171}. ΚΤΡΟ ΓΗΚΑΗΟΠΡΑΞΗΧΝ ΑΝΗΚΑΝΧΝ: Άθπξεο θαηά ηελ ΑΚ 130. Σελ αθπξφηεηα κπνξεί λα επηθαιεζηεί φπνηνο έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ, ελψ κάιηζηα- ν ίδηνο νθείιεη θαη λα ηελ απνδείμεη. Δπηπιένλ, άθπξε είλαη θαη ε δήισζε βνπιήζεσο πνπ απεπζχλεηαη ζε αλίθαλν πξφζσπν (ΑΚ 170). Καη εμαίξεζε έγθπξεο είλαη νη δηθαηνπξαμίεο αλίθαλσλ αηφκσλ φηαλ απηέο αθνξνχλ θαζεκεξηλέο ζπλαιιαγέο (π.ρ. αγνξά εθεκεξίδαο). [Ο ζπλαιιαρζείο κε αλίθαλν ηεο ΑΚ 128 δελ πξνζηαηεχεηαη αιιά έρεη αμίσζε αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ (ΑΚ 904), εθ φζνλ ε πεξηνπζία ζψδεηαη. // Αληίζεηα, ν ζπλαιιαρζείο κε αλίθαλν ηεο ΑΚ 133 πξνζηαηεχεηαη θαη κπνξεί λα δεηήζεη απνδεκίσζε]. ΣΑΓΗΑ ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΑΝΖΛΗΚΟΤ (ΑΚ ) Απηόο πνπ έρεη ζπκπιεξώζεη ην 10 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπ: Ιθαλφο γηα δηθαηνπξαμίεο απφ ηηο νπνίεο απνθηά κφλν έλλνκν φθεινο (= απφθηεζε δηθαηψκαηνο ή απαιιαγή απφ ππνρξέσζε), π.ρ. δσξεά πψιεζε, ρξεζηδάλεην, απνδνρή θιεξνλνκηάο. Γηα ηηο δηθαηνπξαμίεο πνπ δελ κπνξεί λα επηρεηξήζεη, ν αλήιηθνο αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηα πξφζσπα πνπ αζθνχλ ηε γνληθή κέξηκλα (ΑΚ 1510). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 10

12 Απηόο πνπ έρεη ζπκπιεξώζεη ην 14 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπ: Ιθαλφο λα δηαζέηεη ειεχζεξα θαζεηί πνπ θεξδίδεη απφ ηελ πξνζσπηθή ηνπ εξγαζία ή πνπ ηνπ δφζεθε γηα λα ην ρξεζηκνπνηεί θαη λα ην δηαζέηεη ειεχζεξα. Με ηα πξναλαθεξζέληα αληηθείκελα κπνξεί λα θαηαξηίδεη θάζε είδνπο δηθαηνπξαμία, εθ φζνλ κε απηά εθπιεξψλεη άκεζα ηελ ππνρξέσζε δφζεηο. Απηόο πνπ έρεη ζπκπιεξώζεη ην 15 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπ: Ιθαλφο λα ζπλάπηεη ζχκβαζε εξγαζίαο θαη φιεο ηηο παξεπφκελεο ή ζπλαθείο κε απηή δηθαηνπξαμίεο (π.ρ. ππνγξαθή γηα ηε ζχζηαζε εξγαηηθνχ ζσκαηείνπ). Αλ νη γνλείο αξλνχληαη λα δψζνπλ ηε ζπγθαηάζεζή ηνπο, ηφηε ν αλήιηθνο κπνξεί λα πάξεη άδεηα κε θαηάζεζε αίηεζεο ζην Δηξελνδηθείν ηνπ ηφπνπ θαηνηθίαο ή δηακνλήο ηνπ. Έγγακνο αλήιηθνο: Ιθαλφο γηα θάζε δηθαηνπξαμία απαξαίηεηε γηα ηε ζπληήξεζε ή αχμεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ, ηελ αληηκεηψπηζε αλαγθψλ εθπαίδεπζεο θαη ζπληήξεζεο ηνπ ίδηνπ αιιά θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Μάιηζηα, κπνξεί λα εθκηζζψλεη ηα αθίλεηά ηνπ (ην πνιχ γηα 6 έηε), λα εηζπξάηηεη ηα εηζνδήκαηα απφ ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη λα δηεμάγεη θάζε δίθε ζρεηηθή κε ηηο παξαπάλσ δηθαηνπξαμίεο. ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΑΤΣΟΠΡΟΧΠΖ ΓΗΚΑΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΖ = Όπνηνο έρεη πιήξε ηθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία κπνξεί λα παξίζηαηαη ζην δηθαζηήξην κε ην δηθφ ηνπ φλνκα. Σν πξφζσπν πνπ έρεη πεξηνξηζκέλε ηθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία κπνξεί λα παξίζηαηαη ζην δηθαζηήξην κε ην φλνκά ηνπ κφλν ζηηο ππνζέζεηο πνπ αθνξνχλ πξάμεηο γηα ηηο νπνίεο έρεη ηθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία. Αλ ην άηνκν δελ έρεη ηθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία δελ κπνξεί λα εκθαλίδεηαη ζην δηθαζηήξην θπζηθά, κπνξεί λα εθπξνζσπεζεί απφ ηνπο αληηπξνζψπνπ ηνπ (γνλείο γηα ηνλ αλήιηθν/ ζπκπαξαζηάηεο γη απηφλ πνπ βξίζθεηαη ζε δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε). ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΑ ΑΓΗΚΟΠΡΑΞΗΑ/ΚΑΣΑΛΟΓΗΜΟ = Η ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα επζχλεηαη γηα ηηο άδηθεο πξάμεηο ή ηηο παξαιείςεηο ηνπ. Καζνξίδεηαη κε θξηηήξηα ηελ ειηθία, ηελ πλεπκαηηθή σξηκφηεηα θαη ηελ ςπρηθή/ζσκαηηθή πγεία. ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ (ΑΚ 57 κ.ε.) Ωο πξνζσπηθφηεηα λννχληαη νη αμίεο πνπ απαξηίδνπλ ηελ νπζία ηνπ αλζξψπνπ. Σν δηθαίσκα πξνζηαζίαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη πξνζσπηθφ, πξνζσπνπαγέο, απφιπην θαη απηνηειέο, ελψ ελδηαθέξεη ηε δεκφζηα ηάμε, θαζψο πνιιέο εθθάλζεηο ηνπ έρνπλ αλαπαιινηξίσην ραξαθηήξα. ΔΚΓΖΛΧΔΗ ΣΟΤ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΟ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ Φπζηθή ππόζηαζε (= δσή, ζσκαηηθή αθεξαηφηεηα, πγεία). Φπρηθή ππόζηαζε. Ζζηθή ππόζηαζε (= ηηκή, ππφιεςε, αμηνπξέπεηα, αμηνπηζηία). Αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθόηεηαο (= λα κπνξεί λα δηαζέηεη ην πξφζσπν ηνλ εαπηφ ηνπ θαηά βνχιεζε -> πξνζσπηθή αζθάιεηα θαη ειεπζεξία θίλεζεο). Μέζα πξνζδηνξηζκνύ ηνπ πξνζώπνπ (= φλνκα, εηθφλα, θσλή). Πξντόληα δηάλνηαο. θαίξα απνξξήηνπ. Γεδνκέλα πξνζσπηθνύ ραξαθηήξα. Κνηλόρξεζηα πξάγκαηα (= δεκφζηα αγαζά- ΑΚ 966 θαη ΑΚ 967). Δπαγγεικαηηθή ελαζρόιεζε θαη αλέιημε. Ννκηθά πξόζσπα (ζην βαζκφ πνπ ε πξνζηαζία ζρεηίδεηαη κε ηε θχζε ηνπο). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 11

13 ΠΡΟΒΟΛΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ: Πξφθεηηαη γηα θάζε επέκβαζε ελφο ηξίηνπ ζε νπνηαδήπνηε εθδήισζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ελφο αηφκνπ. Γηαθξίλεηαη ζε: ΔΧΣΔΡΗΚΖ -> Η πξνζβνιή πξνέξρεηαη απφ ην ίδην ην πξφζσπν (π.ρ. παξαίηεζε απφ ην δηθαίσκα ζηα πξντφληα ηεο δηάλνηάο ηνπ). Η πεξίπησζε απηή δε ξπζκίδεηαη απφ ηνλ ΑΚ. ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ -> Η πξνζβνιή πξνθαιείηαη απφ ηξίηνπο θαη είλαη παξάλνκε, εθηφο αλ ππάξρνπλ ιφγνη πνπ αίξνπλ ηνλ παξάλνκν ραξαθηεξηζκφ (π.ρ. λφκνο, ζπλαίλεζε δηθαηνχρνπ θ.ά.). ΑΞΗΧΔΗ ΑΠΟ ΣΖΝ ΠΡΟΒΟΛΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ Άξζε ηεο πξνζβνιήο (ΑΚ 57) -> Η πξνζβνιή πξέπεη λα είλαη παξάλνκε θαη λα πθίζηαηαη αθφκε. Αίηεκα ηνπ πξνζβιεζέληνο είλαη ε επαλαθνξά ζηελ αξρηθή θαηάζηαζε. Η αμίσζε απηή ππφθεηηαη ζε 20εηή παξαγξαθή. Παξάιεηςε ηεο πξνζβνιήο ζην κέιινλ (ΑΚ 57) -> Απαηηείηαη πξνεγνχκελε παξάλνκε πξνζβνιή θαη χπαξμε βάζηκνπ θηλδχλνπ λα επαλαιεθζεί. Μπνξεί, σζηφζν, λα αζθεζεί θαη πξνιεπηηθά. Απνδεκίσζε (ΑΚ 57) -> Αλ ε πξνζβνιή ηεο πξνζσπηθφηεηαο πξνθχπηεη απφ παξάλνκε/ππαίηηα ζπκπεξηθνξά θαη νδεγεί ζε πεξηνπζηαθή δεκία, ε νπνία ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ πξνζβνιή. Η αμίσζε ηεο απνδεκίσζεο ζεκειηψλεηαη κε ηηο δηαηάμεηο ηεο ΑΚ 914. Ηθαλνπνίεζε εζηθήο βιάβεο (ΑΚ 59) -> Ηζηθή βιάβε είλαη ε κε απνηηκεηή ζε ρξήκα δεκία πνπ πθίζηαηαη ην πξφζσπν απφ ηε δηαηάξαμε ησλ κε πεξηνπζηαθψλ αγαζψλ ηνπ. Σν αίηεκα είλαη ε θαηαβνιή ρξεκαηηθνχ πνζνχ, δεκνζίεπκα ή φ,ηη άιιν επηβάιινπλ νη πεξηζηάζεηο. Άιιεο δπλαηόηεηεο: Έγεξζε αλαγλσξηζηηθήο αγσγήο ή ιήςε αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ. ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΟΝΟΜΑΣΟ (ΑΚ 58): Γεληθά ην φλνκα πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ ΑΚ 57, αιιά θαη εηδηθψο απφ ηελ ΑΚ 58 ζε δχν πεξηπηψζεηο -> 1) Όηαλ ακθηζβεηείηαη ην δηθαίσκα θάπνηνπ λα θέξεη έλα όλνκα θαη 2) όηαλ θάπνηνο ρξεζηκνπνηεί παξάλνκα ην όλνκα απηό. Πξνζηαζία κπνξεί λα δεηήζεη φρη κφλν ν πξνζβιεζείο, αιιά θαη θάζε ηξίηνο πνπ βιάπηεηαη. Σέινο, είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη ζηελ έλλνηα ηνπ νλφκαηνο πεξηιακβάλνληαη ην ςεπδψλπκν θαη ε επσλπκία ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ. ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΓΗΑΝΟΗΑ (ΑΚ 60): Πξνυπφζεζε είλαη λα αλαγλσξίδεη άιιε δηάηαμε ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ ζηα πξντφληα ηεο δηάλνηάο ηνπ. Ο δεκηνπξγφο έρεη αμηψζεηο γηα άξζε ηεο πξνζβνιήο, παξάιεηςήο ηεο ζην κέιινλ θαη γηα απνδεκίσζε κε βάζε ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ εζηθή βιάβε (ΑΚ 59) θαη ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ (ΑΚ 904). ΠΡΟΣΑΗΑ ΜΝΖΜΖ ΝΔΚΡΟΤ {ά ςπόλητηρ νομικού πποζώπος μεηϊ ηη διϊλςζη} (ΑΚ 57): Ο θχθινο ησλ δηθαηνχρσλ θαζνξίδεηαη απφ ηε ζπλαηζζεκαηηθή εγγχηεηα κε ηνλ απνβηψζαληα (π.ρ. ζχδπγνο, αληφληεο, θαηηφληεο, θιεξνλφκνη απφ δηαζήθε), εμαηηίαο ηεο νπνίαο ε πξνζβνιή ηεο κλήκεο ηνπ λεθξνχ πξνθαιεί ηελ πξνζβνιή ηνπ ζπλαηζζεκαηηθνχ ηνπο θφζκνπ. Αζθνχληαη απηνηειψο φιεο νη αμηψζεηο ηεο ΑΚ 57, ελψ γηα ηελ άξζε ηνπ παξαλφκνπ ηζρχεη επηπιένλ φηη ν ιφγνο άξζεο κπνξεί λα αθνξά ηφζν ηνλ λεθξφ φζν θαη ηνπο δηθαηνχρνπο. ΝΟΜΗΚΑ ΠΡΟΧΠΑ = ελψζεηο πξνζψπσλ ή ζχλνια/ζπγθεληξψζεηο πεξηνπζηψλ πνπ έρνπλ γηα ζπζηαζεί γηα νξηζκέλν ζθνπφ θαη απνθηνχλ απηνηειή ηθαλφηεηα δηθαίνπ κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ. Ο ΚΟΠΟ κπνξεί λα είλαη ηδησηηθφο, θνηλσληθφο ή θεξδνζθνπηθφο. Σα λνκηθά πξφζσπα πξέπεη λα έρνπλ κνληκφηεηα θαη αλεμαξηεζία απφ ηα θπζηθά πξφζσπα πνπ ηα απνηεινχλ ή πνπ ηνπο έρνπλ πξνζθέξεη ηηο πεξηνπζίεο ηνπο (= αξρή ηεο απηνηέιεηαο). Η πξναλαθεξζείζα αξρή κπνξεί λα ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 12

14 αξζεί γηα λα δηεξεπλεζεί ε δξαζηεξηφηεηα θαη ε ηαπηφηεηα ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη πίζσ απφ ηα λνκηθά πξφζσπα, πξνθεηκέλνπ λα θαηαινγηζηνχλ επζχλεο, αιιά κφλν ζε αθξαίεο πεξηπηψζεηο θαη γηα ηελ εμππεξέηεζε εζληθψλ ζπκθεξφλησλ. ΦΤΖ ΝΟΜΗΚΟΤ ΠΡΟΧΠΟΤ Α) Πιάζκα δηθαίνπ: Σερλεηφ δεκηνχξγεκα πνπ έρεη ηθαλφηεηα δηθαίνπ αιιά φρη δηθαηνπξαθηηθή. Απηφ ζεκαίλεη φηη δελ έρεη δηθή ηνπ βνχιεζε, νπφηε δελ επζχλεηαη γηα ηηο παξάλνκεο πξάμεηο ή ηηο παξαιείςεηο ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ (= φξγαλα). // Β) Βνπιεηηθό όξγαλν: χλζεηνο νξγαληζκφο κε δηθή ηνπ βνχιεζε πνπ εθθξάδεηαη κέζσ ησλ νξγάλσλ ηνπ. Οη πξάμεηο ησλ ηειεπηαίσλ βαξχλνπλ ην ίδην ην λνκηθφ πξφζσπν, αθνχ έρεη ηθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία θαη θαηαινγηζκφ. // Γ) εκεξηλή ζεσξία-αληίιεςε: Σν λνκηθφ πξφζσπν έρεη δηθή ηνπ βνχιεζε πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ηα φξγαλά ηνπ ζην πιαίζην ηεο εμνπζίαο ηνπο κέζσ εηδηθήο δηαδηθαζίαο. Άξα, ην λνκηθφ πξφζσπν επζχλεηαη ην ίδην γηα ηηο αμηφπνηλεο πξάμεηο θαη ηηο παξαιείςεηο ησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ νξγάλσλ ηνπ. ΓΗΑΚΡΗΔΗ 1. Γεκνζίνπ δηθαίνπ: Σα λνκηθά πξφζσπα απηά είλαη θνξείο δεκφζηαο εμνπζίαο θαη ηδξχνληαη κε πξάμε ηεο πνιηηείαο γηα ηελ επίηεπμε ζπιινγηθψλ ζθνπψλ. // 2. Ηδησηηθνύ δηθαίνπ: Σα ζπγθεθξηκέλα λνκηθά πξφζσπα ηδξχνληαη απφ ηδηψηεο γηα αηνκηθνχο ζθνπνχο θαη δηέπνληαη απφ ην αζηηθφ ή εκπνξηθφ δίθαην αλάινγα κε ηε θχζε ηνπο. Ιζρχεη ε αξρή ηνπ θιεηζηνχ αξηζκνχ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν λφκνο πξνβιέπεη νξηζκέλνπο ηχπνπο λνκηθψλ πξνζψπσλ κε ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά. Με άιια ιφγηα, δελ επηηξέπεηαη ζηελ ηδησηηθή βνχιεζε ε δεκηνπξγία άιισλ κε δηαθνξεηηθά γλσξίζκαηα. // 3. Μεηθηήο θύζεο: Πξφθεηηαη γηα λνκηθά πξφζσπα πνπ έρνπλ ηδξπζεί κε πξάμε ηνπ θξάηνπο θαη αζθνχλ θνηλσληθά σθέιηκε δξαζηεξηφηεηα (π.ρ. ΔΡΣ, ΔΛΣΑ, ΔΤΓΑΠ). ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΚΑΗΟΤ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ (AK 61): Σα λνκηθά πξφζσπα έρνπλ απηνηειή ηθαλφηεηα δηθαίνπ πνπ δελ εθηείλεηαη, φκσο, ζε έλλνκεο ζρέζεηο πνπ απαηηνχλ ηδηφηεηεο θπζηθνχ πξνζψπνπ, δειαδή αλζξψπηλε θχζε (π.ρ. γάκνο). Σαπηφρξνλα, έρνπλ ηθαλφηεηα δηαδίθνπ θαη δηθαζηηθήο παξάζηαζεο κέζσ ησλ αξκφδησλ νξγάλσλ ηνπο. ΤΣΑΖ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Με δχν πξάμεηο α) ζπζηαηηθή (= δηθαηνπξαμία κε ηελ νπνία απνθαζίδεηαη ε δεκηνπξγία ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ) θαη β) θαηαζηαηηθή (= φξνη δηνίθεζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ) πνπ θαηαξηίδνληαη εγγξάθσο. Δηδηθά γηα ην ίδξπκα απαηηείηαη ζπκβνιαηνγξαθηθφ έγγξαθν, αιιηψο ε ίδξπζή ηνπ είλαη άθπξε (ΑΚ 154). Γηα λα νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία ηεο ζχζηαζεο απαηηείηαη δεκνζηνπνίεζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξάμεσλ. Πάλησο, αθφκε θη αλ ε ζχζηαζή ηνπ είλαη ειαηησκαηηθή, ην λνκηθφ πξφζσπν κπνξεί λα ζπλάπηεη έγθπξεο δηθαηνπξαμίεο, εθ φζνλ έρεη αξρίζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ (= de facto λνκηθφ πξφζσπν). ΔΓΡΑ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Ο ηφπνο ζηνλ νπνίν ηα λνκηθά πξφζσπα αλαπηχζζνπλ ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο. Καζνξίδεηαη κε ηε ζπζηαηηθή ηνπο πξάμε (= θαηαζηαηηθή έδξα), ελψ -αλ δελ πξνβιέπεηαη- σο έδξα ζεσξείηαη ν ηφπνο φπνπ ιεηηνπξγεί ε δηνίθεζή ηνπο (= πξαγκαηηθή έδξα). Σα λνκηθά πξφζσπα νπσζδήπνηε πξέπεη λα έρνπλ έδξα (= αξρή ηεο αλαγθαηφηεηαο) θαη φρη πεξηζζφηεξεο απφ κηα (= αξρή ηεο απνθιεηζηηθφηεηαο). ε πεξίπησζε πνπ δηαθέξεη ε θαηαζηαηηθή απφ ηελ πξαγκαηηθή έδξα, ππεξηζρχεη ε θαηαζηαηηθή. Αιιαγή ηεο έδξαο κπνξεί λα γίλεη είηε κε ηξνπνπνίεζε ηεο ζπζηαηηθήο πξάμεο είηε κε κεηαβνιή ηνπ ηφπνπ άζθεζεο ηεο δηνίθεζεο. ΔΠΧΝΤΜΗΑ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Πξνζδηνξίδεηαη κε ηε ζπζηαηηθή πξάμε θαη πξέπεη λα ππάξρεη νπσζδήπνηε (= αξρή ηεο αλαγθαηφηεηαο). Ιδηαίηεξεο αξρέο θαη εηδηθνί λφκνη νξίδνπλ ηελ επσλπκία ησλ εκπνξηθψλ εηαηξηψλ. ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Πεξηιακβάλεη ηελ επσλπκία, ηε θήκε, ηελ πίζηε, ηε ζθαίξα ηνπ απνξξήηνπ θαη ηελ αλάπηπμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ζε ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 13

15 ζπλζήθεο πγηνχο αληαγσληζκνχ. Σν λνκηθφ πξφζσπν κπνξεί λα ππνζηεί εζηθή βιάβε φηαλ ε αδηθνπξαμία ζε βάξνο ηνπ είλαη παξάλνκε, ππαίηηα θαη βιάπηεη ηελ επσλπκία, ηε θήκε, ηελ πίζηε θαη ηελ ππφιεςή ηνπ. ΓΗΟΗΚΖΖ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Πξφθεηηαη γηα ην θαηαζηαηηθφ φξγαλν (= ζην πιαίζην ηεο εμνπζίαο ηνπ ζρεκαηίδεη ηε βνχιεζε) ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ θαη απνηειείηαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξα θπζηθά/λνκηθά πξφζσπα, πνπ δελ είλαη απαξαίηεην λα απνηεινχλ κέιε ηνπ. Η αλάδεημε ηεο δηνίθεζεο γίλεηαη κε βάζε ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεη ε ζπζηαηηθή πξάμε, κε ζηφρν λα θξνληίδεη ηηο ππνζέζεηο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ ( δηαρείξηζε πεξηνπζίαο, επηρείξεζε δηθαηνπξαμηψλ, ιήςε απνθάζεσλ, πξαγκάησζε ζθνπνχ) θαη λα ην εθπξνζσπεί δηθαζηηθά θαη εμσδηθαζηηθψο. Η δηνίθεζε αζθείηαη απηνπξνζψπσο, φκσο ε ζπζηαηηθή πξάμε κπνξεί λα αλαζέηεη νξηζκέλεο πξάμεηο ζε ηδηαίηεξν πξφζσπν. Αλ ε δηνίθεζε είλαη πνιπκειήο, απαηηείηαη απφιπηε πιεηνςεθία ζηε ζπλέιεπζε γηα ηε ιήςε ηεο απφθαζεο. ΤΓΚΡΟΤΖ ΤΜΦΔΡΟΝΣΧΝ (ΑΚ 66): Μέινο ηεο δηνίθεζεο δε δηθαηνχηαη λα ςεθίζεη ζηε ζπλέιεπζε αλ ε απφθαζε αθνξά ηελ επηρείξεζε δηθαηνπξαμίαο ή ηελ έγεξζε/θαηάξγεζε δίθεο κεηαμχ ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ θαη ηνπ ίδηνπ ή ηεο ζπδχγνπ ηνπ ή ζπγγελνχο εμ αίκαηνο κέρξη ηξίηνπ βαζκνχ. Σν θψιπκα επεθηείλεηαη ηφζν ζηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηε ζπλέιεπζε φζν θαη ζην ζπλππνινγηζκφ ηεο ςήθνπ ηνπ γηα ηελ επίηεπμε απαξηίαο. Η παξαβίαζε ηεο ΑΚ 66 νδεγεί ζε αθχξσζε ηεο απφθαζεο. ΓΗΟΡΗΜΟ ΠΡΟΧΡΗΝΖ ΓΗΟΗΚΖΖ (ΑΚ 69): α) Όηαλ ππάξρεη έιιεηςε πξνζώπσλ ηεο δηνίθεζεο πνπ ζπλεπάγεηαη δηαξθή ή κεξηθή αδπλακία ησλ κειώλ ηεο γηα άζθεζε ηεο δηνίθεζεο ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ. πκβαίλεη ζε πεξηπηψζεηο ιήμεο ηεο ζεηείαο ηεο δηνίθεζεο πξνεγνχκελε ζχγθιεζε Γεληθήο πλέιεπζεο, αθχξσζεο ηεο εθινγήο κε δηθαζηηθή απφθαζε, αλαζηνιήο εθηέιεζεο ηεο απφθαζεο ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο, δηαθσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ ή άξλεζήο ηνπ λα αλαιάβνπλ δηνηθεηηθά θαζήθνληα θαη κφλν εθ φζνλ δελ ππάξρνπλ αλαπιεξσκαηηθά κέιε. ε απηή ηελ πεξίπησζε αλαδεηθλχεηαη λέα δηνίθεζε γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο επείγνπζεο πεξηπηψζεηο. // β) Όηαλ δεκηνπξγείηαη ζύγθξνπζε ζπκθεξόλησλ κεηαμύ ηεο δηνίθεζεο θαη ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ. Έηζη, ε παιαηά δηνίθεζε ζπκπιεξψλεηαη κε λέα κέιε, ψζηε λα απνθαζίζεη γηα ην δήηεκα πνπ πξνθάιεζε ηε ζχγθξνπζε. Ο δηνξηζκφο ηεο πξνζσξηλήο δηνίθεζεο γίλεηαη κε απφθαζε Δηξελνδηθείνπ πνπ δηθάδεη ηελ αίηεζε νπνηνπδήπνηε έρεη έλλνκν φθεινο. ΠΡΑΞΔΗ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ Η έθηαζε ηεο εμνπζίαο ησλ νξγάλσλ ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ νξίδεηαη απφ ηε ζπζηαηηθή πξάμε. Απηφ ζεκαίλεη φηη θάζε ελέξγεηά ηνπο πέξα απφ απηέο πνπ έρνπλ πξνβιεθζεί ζεσξείηαη άθπξε θαη δε δεζκεχεη ην λνκηθφ πξφζσπν. Πάλησο, πεξηνξηζκνί ηεο εμνπζίαο πνπ δελ έρνπλ θαηαγξαθεί ζην θαηαζηαηηθφ εχινγα βαξχλνπλ ην λνκηθφ πξφζσπν. ΓΗΚΑΗΟΠΡΑΚΣΗΚΖ ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Πεξηιακβάλεη κφλν ηηο έλλνκεο ζρέζεηο γηα ηηο νπνίεο ην λνκηθφ πξφζσπν έρεη ηθαλφηεηα δηθαίνπ. Γηα λα δεζκεχεηαη απφ απηέο ην λνκηθφ πξφζσπν πξέπεη λα ηεξνχληαη νη παξαθάησ πξνυπνζέζεηο (ΑΚ 70): 1) ε δηθαηνπξαμία πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη από ηα όξγαλα ηεο δηνίθεζεο ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ // 2) ηα όξγαλα πξέπεη λα δξνπλ ππό ηελ ηδηόηεηά ηνπο απηή, ζην όλνκα θαη γηα ινγαξηαζκό ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ, θαη εληόο ησλ νξίσλ ηεο εμνπζίαο πνπ ηνπο αλαγλσξίδεηαη από ην θαηαζηαηηθό ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ. Αλ ππάξμεη ακθηβνιία γηα ην ηειεπηαίν πξνζηαηεχεηαη ν θαιφπηζηνο ηξίηνο πνπ ζπλαιιάρζεθε κε ην φξγαλν ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ, ρσξίο λα γλσξίδεη φηη απηφ ιεηηνπξγνχζε εθηφο ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 14

16 Οη εζσηεξηθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηε δηνίθεζε θαη ζην λνκηθφ πξφζσπν δηέπνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ εληνιή (ΑΚ 713), ελψ νη εμσηεξηθέο ζρέζεηο ησλ νξγάλσλ ηνπ κε ηξίηνπο απφ ηελ αληηπξνζψπεπζε (ΑΚ 211). ΔΤΘΤΝΖ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Γηα ηηο δεκηνγφλεο πξάμεηο ησλ νξγάλσλ ηνπ, εθ φζνλ κπνξεί απφ ηε θχζε ηνπ λα επηρεηξήζεη ( ελέξγεηεο πνπ απαηηνχλ ηδηφηεηεο θπζηθψλ πξνζψπσλ). Πξνυπνζέηεη (ΑΚ 71): α) πξάμε ή παξάιεηςε παξάλνκε θαη ππαίηηα πνπ παξάγεη ππνρξέσζε πξνο απνδεκίσζε, απόδνζε πξάγκαηνο ή αδηθαηνιόγεηνπ πινπηηζκνύ θαη άξζε πξνζβνιήο απόιπησλ δηθαησκάησλ // β) ε πξάμε/παξάιεηςε απηή λα έρεη γίλεη από ηα θαηαζηαηηθά όξγαλα ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ ή θαη από όξγαλα πνπ δελ ην εθπξνζσπνύλ, εθ φζνλ νη αξκνδηφηεηέο ηνπο είλαη θαηαγεγξακκέλεο ζην θαηαζηαηηθφ (π.ρ. δηεπζπληήο ππνθαηαζηήκαηνο) // γ) ε πξάμε/παξάιεηςε λα πξαγκαηνπνηείηαη θαζ ππέξβαζε ηεο εμνπζίαο ηνπ νξγάλνπ, αιιά όρη θη αλ έγηλε επ επθαηξία ησλ θαζεθόλησλ ηνπ (π.ρ. θινπή πξάγκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ θαηάξηηζε θάπνηαο δηθαηνπξαμίαο). Με άιια ιφγηα πξέπεη λα ππάξρεη αηηηψδεο ζπλάθεηα αλάκεζα ζηηο πξάμεηο ηνπ νξγάλνπ θαη ζηα θαζήθνληά ηνπ (= φηαλ νη πξάμεηο ηνπ απνηεινχλ αλαγθαίν κέζν γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ). Αλ επζχλεηαη θαη ην φξγαλν καδί κε ην λνκηθφ πξφζσπν, ηφηε ε επζχλε ηνπο είλαη εηο νιφθιεξνλ ν δεκησζείο, δειαδή, κπνξεί λα ζηξαθεί θαηά ελφο απφ ηα δχν θαη λα απαηηήζεη νιφθιεξν ην πνζφ ηεο απνδεκίσζεο (ΑΚ 481). Αλ ην λνκηθφ πξφζσπν, ηειηθά, θαηαβάιεη ηελ απνδεκίσζε, ηφηε έρεη δηθαίσκα λα δεηήζεη ηα ρξήκαηα απηά απφ ην φξγαλν γηα αζέηεζε ππνρξέσζεο (ΑΚ 714). ΣΔΛΟ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: Με ηε δηάιπζε= ιήμε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ σο πξνο ηελ επηδίσμε ηνπ ζθνπνχ ηνπ. ΔΚΚΑΘΑΡΗΖ (ΑΚ 72): Γηελεξγείηαη απφ ηνπο εθθαζαξηζηέο πνπ πξνβιέπνληαη ζηε ζπζηαηηθή πξάμε αλ δελ ππάξρεη ηέηνηα πξφβιεςε, ηελ εθθαζάξηζε αλαιακβάλεη ε δηνίθεζε ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ θαη αλ δελ ππάξρεη ή αξλείηαη, ηφηε νη εθθαζαξηζηέο νξίδνληαη απφ ην Δηξελνδηθείν ηεο έδξαο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ. Ρφινο ηνπο είλαη ε επαιήζεπζε ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ηνπ παζεηηθνχ, ε ξεπζηνπνίεζε ηνπ ελεξγεηηθνχ, ε εθπιήξσζε εθθξεκψλ ππνρξεψζεσλ θαη ε απφδνζε ηνπ ππνινίπνπ ζηνπο δηθαηνχρνπο. Οη εθθαζαξηζηέο επζχλνληαη γηα θάζε ππαίηηα παξάβαζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο πνπ δεκηψλεη ηνπο δαλεηζηέο ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ θαη δελ ζρεηίδεηαη κε ηηο αλάγθεο ηεο εθθαζάξηζεο. ΣΤΥΖ ΣΖ ΠΔΡΗΟΤΗΑ ΣΧΝ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ (ΑΚ 77): Ο δηθαηνχρνο πνπ ζα ιάβεη ην ππφινηπν πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ εθθαζάξηζε νξίδεηαη απφ ηε ζπζηαηηθή πξάμε ή απφ ην λφκν ή κε απφθαζε ηνπ αξκφδηνπ νξγάλνπ. Αλ δελ ππάξρεη θαλείο δηθαηνχρνο, ηφηε ε πεξηνπζία πεξηέξρεηαη ζην Γεκφζην πνπ ππνρξενχηαη λα ηε δηαζέζεη ππέξ ηνπ επηδησθφκελνπ απφ ην λνκηθφ πξφζσπν ζθνπνχ. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ ΜΟΡΦΖ ΝΟΜΗΚΧΝ ΠΡΟΧΠΧΝ: 1) Με θαηάξγεζε ηνπ πθηζηάκελνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ θαη ηε ζύζηαζε λένπ. Η πεξηνπζία ηνπ πξψηνπ κεηαβηβάδεηαη ζην επφκελν κεηά ηελ εθθαζάξηζε. / 2) Με ππνθαηάζηαζε ηνπ πθηζηάκελνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ από θαηλνύξγην ρσξίο λα πξαγκαηνπνηείηαη εθθαζάξηζε ( ε πεξηνπζία ηνπ πξψηνπ απιψο πεξηέξρεηαη ζην άιιν). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 15

17 ΣΟ ΧΜΑΣΔΗΟ (ΑΚ 78 κ.ε.) = έλσζε 20 ηνπιάρηζηνλ θπζηθψλ (ή θαη λνκηθψλ) πξνζψπσλ κε πιήξε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα, ε νπνία επηδηψθεη κε θεξδνζθνπηθφ ζθνπφ (= κε επηδίσμε νηθνλνκηθψλ σθειεκάησλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο) θαη έρεη απνθηήζεη λνκηθή πξνζσπηθφηεηα κε βάζε ηνπο φξνπο ηνπ λφκνπ. ΤΣΑΖ: Mε ζπζηαηηθή πξάμε θαη ζχληαμε θαηαζηαηηθνχ, ηα νπνία πξέπεη λα ππνγξάςνπλ ηνπιάρηζηνλ 20 πξφζσπα κε πιήξε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα. Μπνξνχλ λα ππνγξάςνπλ θαη δηθαηνπξαθηηθψο αλίθαλνη εθ φζνλ νη δηθαηνπξαθηηθψο ηθαλνί πνπ έρνπλ ππνγξάςεη είλαη ηνπιάρηζηνλ 20. Καη εμαίξεζε, γηα ηε ζύζηαζε εξγαηηθνύ ζσκαηείνπ κπνξνύλ λα ππνγξάςνπλ εγθύξσο θαη αλήιηθνη πνπ έρνπλ ζπκπιεξώζεη ην 15 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, ζύκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο ΑΚ 135. <Γηα πεξαηηέξσ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο ζπζηαηηθήο πξάμεο θαη ηνπ θαηαζηαηηθνχ -> ΑΚ 79 θαη ΑΚ 80> Μεηά ηελ θαηάξηηζε ησλ παξαπάλσ εγγξάθσλ, πξέπεη λα ππνβιεζεί αίηεζε ζην Δηξελνδηθείν ηεο έδξαο ηνπ ζσκαηείνπ γηα ηελ εγγξαθή ηνπ ζην βηβιίν ησλ ζσκαηείσλ <ην ίδην βηβιίν εγγξάθνληαη νη ηξνπνπνηήζεηο ηνπ θαηαζηαηηθνχ {ΑΚ 84} θαη ε δηάιπζε ηνπ ζσκαηείνπ {ΑΚ 85}>. Σελ αίηεζε ππνβάιινπλ νη ηδξπηέο ή ε δηνίθεζε (ΑΚ 79) καδί κε ηε ζπζηαηηθή πξάμε, ην θαηαζηαηηθφ θαη έγγξαθν κε ηα νλφκαηα ησλ κειψλ ηεο δηνίθεζεο. Έπεηηα, ην δηθαζηήξην ειέγρεη ηε λνκηκφηεηα ηνπ ζσκαηείνπ (= αλ ν ζθνπφο ηνπ είλαη ζαθήο, κε θεξδνζθνπηθφο, λφκηκνο, ζχκθσλνο κε ηα ρξεζηά ήζε θαη αλ ην θαηαζηαηηθφ είλαη πιήξεο κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηεο ΑΚ 80) θαη ην αλ ππάξρεη θαηάρξεζε δηθαηψκαηνο κε ηελ ίδξπζή ηνπ (ΑΚ 281- π.ρ. δχν ζπλδηθαιηζηηθά ζσκαηεία ζην ίδην εξγνζηάζην απαγνξεχνληαη). Έιεγρνο ζθνπηκφηεηαο δε γίλεηαη, αθνχ αλαγλσξίδεηαη ζπληαγκαηηθά ε ειεπζεξία ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη. Αλ ε αίηεζε γίλεη δεθηή, δηαηάζζεηαη ε δεκνζίεπζε πεξίιεςεο ηνπ θαηαζηαηηθνχ ζηνλ ηχπν θαη ε εγγξαθή ηνπ ζσκαηείνπ ζην βηβιίν ζσκαηείσλ (ΑΚ 81). Με απηφ ηνλ ηξφπν ην ζσκαηείν απνθηά λνκηθή πξνζσπηθφηεηα. ΤΝΔΠΔΗΔ ΑΠΟΚΣΖΖ ΝΟΜΗΚΖ ΠΡΟΧΠΗΚΟΣΖΣΑ: Με ηελ απφθηεζε λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ην ζσκαηείν απνθηά απηνηειή ηθαλφηεηα δηθαίνπ, δειαδή, γίλεηαη ππνθείκελν δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ. Σαπηφρξνλα, απνθηά ηθαλφηεηα δηαδίθνπ, πνπ ζεκαίλεη φηη κπνξεί λα εκθαλίδεηαη ζην δηθαζηήξην σο ελάγσλ ή ελαγφκελνο γηα ηηο δηάθνξεο ππνζέζεηο ηνπ, εθπξνζσπνχκελν θπζηθά- απφ ηα φξγαλά ηνπ. Σέινο, ηνπ κεηαβηβάδεηαη ε πεξηνπζία πνπ ηνπ έρεη ηαρζεί θαη μεθηλά λα ιεηηνπξγεί πξνθεηκέλνπ λα θηάζεη ζηελ πινπνίεζε ηνπ επηδησθφκελνπ ζθνπνχ ηνπ. ΜΔΛΖ ΧΜΑΣΔΗΟΤ: Φπζηθά θαη λνκηθά πξφζσπα. Δμαξρήο είλαη ηνπιάρηζηνλ 20 αιιά ζηε ζπλέρεηα κπνξεί λα πξνζηεζνχλ θαη άιια. Σν κέινο ζπλδέεηαη κέζσ έλλνκεο ζρέζεο εκπηζηνζχλεο κε ην ζσκαηείν, απφ ηελ νπνία πεγάδνπλ ακνηβαία δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο (π.ρ. πίζηε θαη θαηαβνιή εηζθνξψλ απφ ηελ πιεπξά ηνπ κέινπο). Η ηδηφηεηα ηνπ κέινπο είλαη πξνζσπνπαγήο θαη δελ επηδέρεηαη αληηπξνζψπεπζεο. ΔΗΟΓΟ ΝΔΟΤ ΜΔΛΟΤ: Πξνυπφζεζε γηα ηελ είζνδν λέσλ κειψλ είλαη λα έρνπλ πιήξε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα. Ωζηφζν, κπνξεί ην θαηαζηαηηθφ ή ν ζθνπφο ηνπ ζσκαηείνπ λα κελ επηηξέπνπλ ηελ είζνδν επηπιένλ κειψλ (ΑΚ 86). Σν ηειεπηαίν δελ ηζρχεη αλ ην ζσκαηείν έρεη κνλνπσιηαθή ζέζε (= ην κνλαδηθφ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ ζε κία νξηζκέλε πεξηνρή). Αλ ην ζσκαηείν αξλεζεί ηελ είζνδν κέινπο παξφηη πιεξνχληαη νη αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο, ην άηνκν κπνξεί λα δεηήζεη ηελ θαηαδίθε ηνπ ζσκαηείνπ ζε δήισζε βνπιήζεσο. Η εγγξαθή ηνπ κέινπο γίλεηαη κε αίηεζε ηνπ ελδηαθεξφκελνπ θαη απνδνρή ηεο απφ ην αξκφδην φξγαλν ηνπ ζσκαηείνπ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 16

18 ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΑ ΚΑΗ ΤΠΟΥΡΔΧΔΗ ΜΔΛΟΤ (ΑΚ 80): Σα δηθαηψκαηα θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ κειψλ ηνπ ζσκαηείνπ είλαη πξνζσπηθήο ή πεξηνπζηαθήο θχζεο θαη κπνξεί λα απμάλνληαη κε απφθαζε ηεο ζπλέιεπζεο ησλ κειψλ. Όπνην κέινο δελ επηζπκεί ηελ αχμεζε ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπ κπνξεί λα παξαηηεζεί, αθνχ δελ κπνξεί λα απνθιεηζηεί απφ απηή ηε ξχζκηζε ιφγσ ηεο ηζνηηκίαο πνπ πξέπεη λα ππάξρεη αλάκεζα ζηα κέιε. χκθσλα κε ηελ ΑΚ 89 κπνξνχλ λα παξαρσξνχληαη ηδηαίηεξα δηθαηψκαηα ππέξ νξηζκέλσλ κειψλ κφλν εθ φζνλ απηφ πξνβιέπεηαη απφ ην θαηαζηαηηθφ θαη χζηεξα απφ απφθαζε φισλ ησλ κειψλ. Γηα ηελ θαηάξγεζε ηέηνηνπ είδνπο δηθαησκάησλ απαηηείηαη ηξνπνπνίεζε ηνπ θαηαζηαηηθνχ θαη δελ αξθεί ε απφθαζε ηεο γεληθήο ζπλέιεπζεο. Σέινο, ην ζσκαηείν έρεη δηθαίσκα πεηζαξρηθήο εμνπζίαο ζηα κέιε. ΑΠΧΛΔΗΑ ΗΓΗΟΣΖΣΑ ΜΔΛΟΤ: Με ην ζάλαην ηνπ κέινπο. Με ηε δηάιπζε ηνπ ζσκαηείνπ. Με (ειεύζεξε) απνρώξεζε ηνπ κέινπο: πληειείηαη κε κνλνκεξή, απεπζπληέα, ξεηή ή ζησπεξή δήισζε ηνπ κέινπο πξνο ην ζσκαηείν θαη δελ απαηηείηαη απνδνρή ηεο γηα λα ηζρχζεη (=αλαπηχζζεη ελέξγεηα ακέζσο). Πξέπεη λα γλσζηνπνηείηαη ηνπιάρηζηνλ 3 κήλεο πξηλ ηε ιήμε ηνπ ινγηζηηθνχ έηνπο εθηφο αλ νθείιεηαη ζε ζπνπδαίν ιφγν (ΑΚ 87). Με απνβνιή ηνπ κέινπο: Η απνβνιή πξαγκαηνπνηείηαη είηε γηα ιφγνπο πνπ πξνβιέπνληαη ζην θαηαζηαηηθφ {νπφηε νξίδεηαη παξάιιεια ε δηαδηθαζία θαη ην αξκφδην φξγαλν -> ΑΚ 80) είηε γηα ζπνπδαίν ιφγν {νπφηε αξκφδηα γηα ηε ιήςε ηεο απφθαζεο είλαη ε ζπλέιεπζε ησλ κειψλ}. Σν κέινο πξέπεη λα ιάβεη γλψζε ηεο απνβνιήο ηνπ θαη λα θιεζεί πξνεγνπκέλσο ζε απνινγία. Η απνβνιή γίλεηαη κε γλσζηνπνίεζε κε θάζε πξφζθνξν κέζν- ηεο απφθαζεο ζην κέινο, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ε θνηλνπνίεζή ηεο ζηα ππφινηπα κέιε. Σέινο, ην κέινο έρεη δηθαίσκα κέζα ζε 2 κήλεο λα πξνζθχγεη θαηά ηεο απνβνιήο ελψπηνλ ηνπ κνλνκεινχο Πξσηνδηθείνπ. ΟΡΓΑΝΑ ΣΟΤ ΧΜΑΣΔΗΟΤ ΓΗΟΗΚΖΖ -> Δθπξνζσπεί ην ζσκαηείν ζηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηξίηνπο θαη επηκειείηαη ησλ ππνζέζεψλ ηνπ, εθηειψληαο ηηο απνθάζεηο ηεο ζπλέιεπζεο ησλ κειψλ. Σν θαηαζηαηηθφ κπνξεί λα πξνβιέπεη φηη ε επηκέιεηα νξηζκέλσλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα άιινπ νξγάλνπ ή λα επηβάιιεη πεξηνξηζκνχο ζηελ έθηαζε ηεο εμνπζίαο ηεο δηνίθεζεο. Κξίζηκν γηα ηε ξχζκηζε ησλ ζρέζεψλ ηνπ κε ηνπο ηξίηνπο είλαη ην θαηαζηαηηθφ. Γηα ηε δηνίθεζε ηζρχνπλ νη γεληθέο δηαηάμεηο ηεο ΑΚ Η δηνίθεζε απνηειείηαη απφ κέιε ηνπ ζσκαηείνπ πνπ πξέπεη λα έρνπλ πιήξε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα θαη λα είλαη Έιιελεο πνιίηεο, ελψ εθιέγεηαη απφ ηε ζπλέιεπζε ησλ κειψλ. Η ζεηεία ηεο αξρίδεη αθνχ ζπγθξνηεζεί ζε ζψκα, κεηά ηε ιήμε ηεο ζεηείαο ηεο πξνεγνχκελεο. Δπζχλεηαη απέλαληη ζην ζσκαηείν γηα θάζε ππαίηηα δεκία πνπ ηνπ πξνθαιεί θαη παχεη: α) όηαλ ιήμεη ε ζεηεία ηεο / β) κε απόθαζε ηεο ζπλέιεπζεο ησλ κειώλ / γ) κε δηάιπζε ηνπ ζσκαηείνπ / δ) κε δηνξηζκό πξνζσξηλήο δηνίθεζεο / ε) γηα πξαγκαηηθνύο ιόγνπο (π.ρ. ζάλαηνο, παξαίηεζε θ.ά.). ΤΝΔΛΔΤΖ -> Σν ζχλνιν ησλ κειψλ ηνπ ζσκαηείνπ πνπ νξγαλψλνληαη ζε ζψκα. ΑΡΜΟΓΗΟΣΖΣΑ: Η ζπλέιεπζε είλαη ην αλψηαην φξγαλν ηνπ ζσκαηείνπ πνπ απνθαζίδεη γηα θάζε ππφζεζή ηνπ, εθ φζνλ δελ ππάγεηαη ζηελ αξκνδηφηεηα άιινπ νξγάλνπ. Οη δηθαηνδνζίεο ηεο νξίδνληαη ζηελ ΑΚ 93, εδ. <ζχκθσλα κε ηελ ΑΚ 99, νη ηξεηο ηειεπηαίεο αξκνδηφηεηεο ηεο πξναλαθεξζείζαο δηάηαμεο αζθνχληαη απνθιεηζηηθά απφ ηε ζπλέιεπζε> β θαη ΑΚ 94. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 17

19 ΤΓΚΛΖΖ ΚΑΗ ΤΓΚΡΟΣΖΖ -> Γηα ηε ζπγθξφηεζε ηεο ζπλέιεπζεο απαηηείηαη ζχγθιεζή ηεο απφ ηε δηνίθεζε φηαλ ην επηβάιιεη ν ζθνπφο ηνπ ζσκαηείνπ ή νξίδεηαη απφ ην θαηαζηαηηθφ (ΑΚ 95). Η ζχγθιεζε πξαγκαηνπνηείηαη κε έγγξαθε πξφηαζε ηεο δηνίθεζεο πνπ απεπζχλεηαη ζε φια ηα κέιε θαη αλαθέξεη ζαθψο ηα ζέκαηα ηεο εκεξήζηαο δηάηαμεο. Πάλησο, θαη ην 1/5 ησλ κειψλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηε ζχγθιεζε ηεο ζπλέιεπζεο κε έγγξαθε αίηεζή ηεο ζηε δηνίθεζε. ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ -> Η ζπλέιεπζε ιακβάλεη απνθάζεηο κε απφιπηε πιεηνςεθία ησλ παξφλησλ (ΑΚ 97), εθηφο αλ ν λφκνο/θαηαζηαηηθφ πξνβιέπνπλ απμεκέλε απαξηία θαη πιεηνςεθία. Έηζη, γηα ην ζρεκαηηζκφ ηεο απαξηίαο αξθεί ε παξνπζία νζσλδήπνηε κειψλ θαη γηα ηε ιήςε ηεο απφθαζεο απαηηείηαη λα ζπγθεληξψλνληαη ππέξ απηήο ην ½ + 1 ησλ κειψλ πνπ παξίζηαληαη. Γηα ηε ζπγθέληξσζε πιεηνςεθίαο ππνινγίδνληαη κφλν φζνη ςήθηζαλ. Γηα αλαιπηηθφηεξε παξνπζίαζε, αλαηξέμηε ζηηο ΑΚ 89 θαη ΑΚ ΝΟΜΗΚΖ ΦΤΖ ΣΖ ΑΠΟΦΑΖ -> Η απφθαζε ηεο ζπλέιεπζεο είλαη κία πνιπκεξήο δηθαηνπξαμία πνπ απαηηεί ηε ζχκπξαμε πεξηζζφηεξσλ πξνζψπσλ θαη δεζκεχεη φια ηα κέιε ηνπ ζσκαηείνπ, αθφκε θη αλ πξνζρψξεζαλ κεηά ηε ιήςε ηεο. ΔΛΑΣΣΧΜΑΣΗΚΔ ΑΠΟΦΑΔΗ -> Αλ ε ςήθνο (= δήισζε βνπιήζεσο γηα ηελ νπνία απαηηείηαη δηθαηνπξαθηηθή βνχιεζε θαη κπνξεί λα αθπξσζεί ιφγσ πιάλεο/απάηεο/απεηιήο) είλαη άθπξε ή αθπξψζηκε θαη εθ φζνλ επεξεάδεη ηελ απφθαζε πνπ ιήθζεθε ή ην ζρεκαηηζκφ πιεηνςεθίαο, ηφηε ε απφθαζε ηεο ζπλέιεπζεο αθπξψλεηαη. Δπίζεο, ε απφθαζε ηεο ζπλέιεπζεο κπνξεί λα αθπξσζεί θαη ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ΑΚ Σέινο, ζχκθσλα κε ηελ ΑΚ 101, απφθαζε ηεο ζπλέιεπζεο πνπ αληηβαίλεη ζην λφκν/θαηαζηαηηθφ θαη επεξεάδεη ηελ πιεηνςεθία είλαη θαη απηή άθπξε. Γηα λα ηζρχζεη ε αθπξφηεηα απαηηείηαη έγεξζε αλαγλσξηζηηθήο αγσγήο. ΓΗΑΛΤΖ ΣΟΤ ΧΜΑΣΔΗΟΤ Με απόθαζε ηεο ζπλέιεπζεο (= απηνδηάιπζε): Η ζπγθεθξηκέλε απφθαζε ιακβάλεηαη κε βάζε ηελ απαξηία/πιεηνςεθία πνπ νξίδνπλ νη ΑΚ 99 θαη ΑΚ 103. Με απηνδίθαηε ιύζε: Όηαλ νξίδεη ην θαηαζηαηηθφ ή φηαλ ηα κέιε κείλνπλ ιηγφηεξα απφ 10. Απηνδίθαηε ιχζε δελ επέξρεηαη κε ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηνπ ζσκαηείνπ (ΑΚ 104). Με δηθαζηηθή απόθαζε Δηξελνδηθείνπ: Μεηά απφ αίηεζε ηεο δηνίθεζεο ή ηνπ 1/5 ησλ κειψλ γηα ηνπο ιφγνπο πνπ πξνβιέπεη ε ΑΚ 105. Άιιν πξφζσπν δε κπνξεί λα δεηήζεη δηάιπζε, εθηφο αλ θαιέζεη ηελ επνπηεχνπζα αξρή γηα λα θηλήζεη ε ίδηα ηε δηαδηθαζία. ΤΝΔΠΔΗΔ ΓΗΑΛΤΖ: Με ηε δηάιπζε ηνπ ζσκαηείνπ παχεη ε ηδηφηεηα ησλ κειψλ ηνπ ζσκαηείνπ, θαηαξγνχληαη ηα φξγαλά ηνπ θαη πεξλά ζην ζηάδην ηεο εθθαζάξηζεο (+ ΑΚ 106). Αλ δελ πξνβιέπεηαη ηξφπνο δηάζεζεο ηεο ππνιεηπφκελεο πεξηνπζίαο, απηή πεξηέξρεηαη ζην δεκφζην. ΔΝΧΔΗ ΠΡΟΧΠΧΝ ΠΟΤ ΓΔΝ ΑΠΟΣΔΛΟΤΝ ΧΜΑΣΔΗΟ (ΑΚ 107) = ελψζεηο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηελ αλάπηπμε θνηλήο δξαζηεξηφηεηαο γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλνπ ζθνπνχ. Πξφθεηηαη γηα ελψζεηο κε θεξδνζθνπηθφ ζθνπφ ή πνπ έρνπλ ιηγφηεξα απφ 20 κέιε ή πνπ δε ζέινπλ λα απνθηήζνπλ ζσκαηεηαθφ ραξαθηήξα. Οη ελψζεηο απηέο ξπζκίδνληαη κε βάζε ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ εηαηξεία. ΤΣΑΖ: Με άηππε δηθαηνπξαμία ησλ κειψλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηε δήισζε βνπιήζεψο ηνπο θαη ηε ζπκθσλία ηνπο γηα ηελ επηδίσμε ηνπ ζθνπνχ ηεο έλσζεο. εκεηψλεηαη φηη ν επηδησθφκελνο ζθνπφο πξέπεη λα είλαη λφκηκνο θαη ζχκθσλνο κε ηα ρξεζηά ήζε. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 18