Καρκίνος του μαστού: Παράγοντες Κινδύνου και Οικογενής Προδιάθεση

Transcript

1 Καρκίνος του μαστού: Παράγοντες Κινδύνου και Οικογενής Προδιάθεση Ioanna Tzoulaki MSc PhD Lecturer in Epidemiology University of Ioannina School of Medicine & Imperial College School of Medicine

2 Καρκίνος του μαστού Σπρλόηεξε κνξθή θαξθίλνπ ζηηο γπλαίθεο ζηε Ειιάδα Σπρλόηεξε αηηία ζαλάηνπ ζε γπλαίθεο ειηθίαο εηώλ Σηελ Ειιάδα εκθαλίδνληαη ~4500 λέεο πεξηπηώζεηο θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ ην ρξόλν

3 Παράγοντες κινδύνου Ο θαξθίλνο ηνπ καζηνύ δελ είλαη κηα αζζέλεηα κε ζαθή αηηηνινγία Πνιππαξαγνληηθή λόζνο Κάπνηεο γπλαίθεο έρνπλ πεξηζζόηεξεο πηζαλόηεηεο από θάπνηεο άιιεο λα πάζνπλ θαξθίλν ηνπ καζηνύ παξάγνληεο πνπ απμάλνπλ θαη άιινη πνπ ειαηηώλνπλ απηόλ ηνλ θίλδπλν γελεηηθνί πνπ ηνπο κεηαθέξνπκε κέζα ζηα θύηηαξά καο θαη πεξηβαιινληηθνί πνπ καο επεξεάδνπλ κεηά ηε γέλλεζή καο επηβαξπληηθνί παξάγνληεο δελ ζεκαίλνπλ όηη ππνρξεωηηθά κηα γπλαίθα ζα πάζεη θάπνηε θαξθίλν ηνπ καζηνύ θαη αληίζηξνθα δελ ζεκαίλεη πωο όπνηα γπλαίθα δελ ηνπο έρεη, δελ πξόθεηηαη πνηέ λα εκθαλίζεη θαξθίλν

4 Παράγοντες αναπαραγωγής Εκκελαξρή θαη εκκελόπαπζε Όζν κεγαιύηεξε είλαη ε ειηθία εκκελαξρήο θαη κηθξόηεξε ε ειηθία εκκελόπαπζεο ηόζν κηθξόηεξνο είλαη ν θίλδπλνο εκθάληζεο θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ Τνθεηόο, αηεθλία, ειηθία 1εο ηειεηόκελεο εγθπκνζύλεο Παξνδηθή αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ κεηά ηνλ ηνθεηό θαη ζηε ζπλέρεηα κηα καθξνπξόζεζκε κείσζε ηνπ θηλδύλνπ Γπλαίθεο πνπ ηεθλνπνίεζαλ πξηλ από ηα 30 ηνπο ρξόληα, έρνπλ κηθξόηεξν θίλδπλν ζε ζύγθξηζε κε εθείλεο πνπ απέθηεζαλ ην πξώην ηνπο παηδί κεηά ηα 30 Οπμονικέρ επιδπάζειρ ζηην ανάπηςξη ηηρ νόζος οιζηπογόνα και ππογεζηεπόνη

5 Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης Οηζηξνγόλα, πξνγεζηεξόλε, ή θαη ηα δύν κπνξεί λα δνζνύλ γηα ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ νηζηξνγόλνπ πνπ δελ παξάγεηαη πιένλ από ηηο σνζήθεο ζηηο κεηεκκελνπαπζηαθέο γπλαίθεο Η ρξήζε νξκνληθήο ζεξαπείαο ζρεηίδεηαη κε αύμεζε θηλδύλνπ εκθάληζεο θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ Μεηά ηε δηαθνπή ρξήζεο ν θίλδπλνο κεηώλεηαη Άιιεο επσθειείο ζπλέπεηεο ηεο νξκνληθήο ζεξαπείαο πξέπεη λα ζπλππνινγίδνληαη

6 Άλλοι παράγοντες κίνδυνου Έθζεζε ζε αθηηλνβνιία/ αθηηλνζεξαπεία ζην ζώξαθα γηα άιιν λόζεκα Μαζηόο ν πην επαίζζεηνο ηζηόο ζηελ αθηηλνβνιία Καηαλάισζε αιθνόι Ο θίλδπλνο απμάλεηαη θαηά 50% γηα 50gr εκεξήζηαο θαηαλάισζεο Φπζηθή άζθεζε/ Παρπζαξθία Ο θίλδπλνο κεηώλεηαη θαηά 30% κε κεξηθέο ώξεο θπζηθήο άζθεζεο ηελ εβδνκάδα Ιζηνξηθό θαξθίλνπ

7 Οικογενειακό ιστορικό και γενετικοί παράγοντες Οη πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ νθείινληαη ζε πεξηβαιινληηθνύο παξάγνληεο θαη ζηνλ ηξόπν δσήο θαη όρη ζε γελεηηθνύο παξάγνληεο Οη πεξηζζόηεξεο γπλαίθεο κε ηελ αζζέλεηα δελ έρνπλ νηθνγελεηαθό ηζηνξηθό Οη πεξηζζόηεξεο γπλαίθεο κε νηθνγελεηαθό ηζηνξηθό δελ ζα αλαπηύμνπλ πνηέ θαξθίλν ηνπ καζηνύ Οη γπλαίθεο πνπ έρνπλ ζπγγελείο πξώηνπ βαζκνύ κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ έρνπλ ηε δηπιάζηα πηζαλόηεηα λα εκθαλίζνπλ ηελ λόζν από απηέο πνπ δελ έρνπλ

8 Κληρονομικός καρκίνος του μαστού 10% ηνπ ζπλόινπ ησλ πεξηζηαηηθώλ θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ Κξηηήξηα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκό ησλ γπλαηθώλ κε ζεκαληηθή αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ Μία ζπγγελήο πξώηνπ βαζκνύ κε θαξθίλν θαη ζηνπο δύν καζηνύο ή θαξθίλν ηνπ καζηνύ θαη ησλ σνζεθώλ Μία ζπγγελήο πξώηνπ βαζκνύ κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ θάησ από ηελ ειηθία ησλ 40 εηώλ ή κε άλδξα πξώηνπ βαζκνύ ζπγγελή κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ Δύν πξώηνπ ή δεύηεξνπ βαζκνύ ζπγγελείο κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ ειηθίαο θάησ ησλ 60 εηώλ ή θαξθίλνπ ησλ σνζεθώλ ζε νπνηαδήπνηε ειηθία από ηελ ίδηα πιεπξά ηεο νηθνγέλεηαο Τξεηο πξώηνπ ή δεύηεξνπ βαζκνύ ζπγγελείο κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ θαη ησλ σνζεθώλ ζηελ ίδηα πιεπξά ηεο νηθνγέλεηαο

9 Κληρονομικός καρκίνος του μαστού Τνπιάρηζηνλ πέληε κεηαιιάμεηο βιαζηηθήο ζεηξάο πνπ πξνδηαζέηνπλ γηα θαξθίλν ηνπ καζηνύ έρνπλ εληνπηζηεί Κπξίαξρα απηνζσκηθά γνλίδηα, αηειήο δηεηζδπηηθόηεηα BRAC1 θαη BRAC2 Εληνπίδνληαη ζε κεγάιν πνζνζηό νηθνγελεηώλ πςεινύ θίλδπλνπ Σρεηίδνληαη θαη κε εκθάληζε θαξθίλνπ σνζεθώλ θαη άιισλ θαξθίλσλ Κάζε γπλαίθα κε βιαβεξή κεηάιιαμε ζε απηά ηα γνλίδηα δελ ζα εκθαλίζεη θαξθίλν 5 θνξέο πην πηζαλό από γπλαίθεο ρσξίο κεηαιιάμεηο

10 Γονιδιακός έλεγχος BRAC1 και BRAC2 Μεηαιιάμεηο κπνξνύλ λα εμεηαζζνύλ κε απιή ιήςε αίκαηνο Εμέηαζε κπνξεί λα είλαη ρξήζηκε κόλν ζε γπλαίθεο κε πςειή πηζαλόηεηα θιεξνλνκηθνύ θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ θαη όρη ζην γεληθό πιεζπζκό Εμέηαζε πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη κόλν κεηά από γελεηηθή ζπκβνπιεπηηθή

11 Επιλογές σε ένα θετικό αποτέλεσμα Εληαηηθόο πιεζπζκηαθόο έιεγρνο (screening) Απηνεμέηαζε, καζηνγξαθία, καγλεηηθή ηνκνγξαθία Πξνθπιαθηηθή ρεηξνπξγηθή Αθαίξεζε ηζηνύ πνπ είλαη ζε θίλδπλν, πξνθπιαθηηθή ακθoηεξόπιεπξε καζηεθηνκή ή πξνθπιαθηηθή ακθνηεξόπιεπξε σνζεθεθηνκή Εμάιεηςε θίλδπλνπ είλαη αβέβαηα Πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο/ ηξόπνο δσήο Χεκεηνπξνθύιαμε

12 Καρκίνος του μαστού Σπρλόηεξνο θαξθίλνο ζηηο γπλαίθεο Κιεξνλνκηθόο θαξθίλνο ηνπ καζηνύ: 10% ηνπ ζπλόινπ ησλ πεξηζηαηηθώλ θαξθίλνπ ηνπ καζηνύ Μηθξέο αιιαγέο ζηνλ ηξόπν δσήο κπνξνύλ αλ βνεζήζνπλ ζηελ κείσζε ηνπ θηλδύλνπ εκθάληζεο ηεο λόζνπ 42% κείσζε ζηελ ζπρλόηεηα εκθάληζεο ηεο λόζνπ (World Cancer Research Fund)