Α.Τ.Ε.Ι. ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Transcript

1 Α.Τ.Ε.Ι. ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΜΕΛΕΤΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΠΟΓΕΙΟΥ PARKING ΜΕ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΛΙΠΑΝΤΗΡΙΟ Επιβλέπων Καθηγητής: Σταύρος Δ. Καμινάρης Επίκουρος καθηγητής ΑΤΕΙ Πειραιά Σπουδαστής: Μπουτζαρέλος Βασίλειος ΑΜ: ΑΙΓΑΛΕΩ Μάιος 2014

2 Copyright Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή της για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τον συγγραφέα. Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν το συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Ανώτατου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πειραιά. ii

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΊΕΣ Η παρούσα Πτυχιακή Εργασία εκπονήθηκε στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε. του Α.Τ.Ε.Ι. Πειραιά στα πλαίσια της εμβάθυνσης στον τομέα των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων υπό την επίβλεψη του Επίκουρου Καθηγητή κ. Καμινάρη Σταύρου, ο οποίος διατύπωσε το αντικείμενο της εργασίας σύμφωνα με τα ειδικά μου ενδιαφέροντα. Με την παρούσα εργασία περατώνονται οι σπουδές μου στο Τμήμα Ηλεκτρολογίας και οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τους ανθρώπους που συνέβαλλαν στην ολοκλήρωσή της. Ξεκινώντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές μου στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά, με τους οποίους είχα την ευκαιρία και την χαρά να συνεργαστώ όλα αυτά τα χρόνια. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Καμινάρη Σταύρο για την εμπιστοσύνη και το ενδιαφέρον που έδειξε τόσο κατά την ανάθεση της εργασίας, όσο και για τη συμπαράσταση και την καθοδήγησή του καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της. Δεν θα μπορούσα να ξεχάσω τους φίλους μου, με τους οποίους περάσαμε αξέχαστα όλα αυτά τα χρόνια. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου που στηρίζει τις προσπάθειες μου είτε ηθικά είτε υλικά καθ όλη τη διάρκεια των μαθητικών αλλά και ακαδημαϊκών μου σπουδών. iii

4 ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ Ευχαριστίες... iii Περιεχόμενα... iv Λίστα σχημάτων... v Λίστα πινάκων... vi Summary... vii Πρόλογος... viii 1 o Κεφάλαιο Γενικά περί Εσωτερικών ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων Τι ορίζουμε ως ΕΗΕ Είδη Εγκαταστάσεων Περιγραφή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού Κύρια γραμμή Πίνακες διανομής Υλικά και τοπικά κυκλώματα διακλάδωσης Διατάξεις γείωσης- προστασίας Διατάξεις προστασίας από υπερεντάσεις o Κεφάλαιο Περιγραφή κτιρίου και εξοπλισμού Περιγραφή κτιρίου Περιγραφή Εξοπλισμού Εξοπλισμός χώρου στάθμευσης Εξοπλισμός Πλυντηρίου Εξοπλισμός Λιπαντηρίου Εξοπλισμός Γραφείου Εξοπλισμός WC Αναλυτική Περιγραφή Εξοπλισμού o Κεφάλαιο Φωτοτεχνική Μελέτη Στοιχεία Φωτοτεχνίας Παράμετροι Μετρήσεων Φωτοτεχνικοί Υπολογισμοί o Κεφάλαιο Μελέτη Ισχυρών Ρευμάτων Ισχυρά Ρεύματα Υπολογισμός Πτώσης Τάσης και Διατομής Αγωγών Αναλυτικός Υπολογισμός Γραμμών κατά ΕΛΟΤ HD Υπολογισμός και Κατανομή Φορτίων Αναλυτικός Υπολογισμός Καλωδίων Παροχής κατά ΕΛΟΤ HD Τεχνική Περιγραφή Στοιχεία Γραμμών Ηλεκτρικών Πινάκων o Κεφάλαιο Μελέτη Θεμελιακής Γείωσης Θεμελιακή Γείωση Κατασκευή Θεμελιακής Γείωσης Μέτρηση Αντίστασης Γείωσης o Κεφάλαιο Προμέτρηση- Κοστολόγιση Υπολογισμός Συνολικού Κόστους Εγκαάστασης Τρόπος Πληρωμής Βιβλιογραφία Παράρτημα 1...Ι Παράρτημα 2... ΙΙ iv

5 ΛΊΣΤΑ ΣΧΗΜΆΤΩΝ Σχήμα 1.1 Υλικά προστασίας και διακλάδωσης... 5 Σχήμα 1.2 Τύποι ρευματοδοτών Σχήμα 1.3 Τύποι ρευματοληπτών Σχήμα 1.4 Βιδωτές ασφάλειες Σχήμα 1.5 Μαχαιρωτή ασφάλεια Σχήμα 1.6 Αυτόματη ασφάλεια Σχήμα 2.1 Aρχιτεκτονικό σχέδιο Σχήμα 5.1 Απεικόνιση Υλικών Θεμελιακής Γείωσης v

6 ΛΊΣΤΑ ΠΙΝΆΚΩΝ Πίνακας 1.1 Μέγιστος αριθμός αγωγών σε διάμετρο σωλήνωσης... 7 Πίνακας 1.2 Χαρακτηριστικά χαλκού- αλουμινίου Πίνακας 1.3 Μονωτικά υλικά Πίνακας 1.4 Αντιστοιχία καλωδίων εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων Πίνακας 2.1 Πίνακας Εξοπλισμού Πίνακας 4.1 Συγκεντρωτικός Πίνακας Καταναλώσεων Πίνακας 4.2 Ασφάλειες Πινάκων Πίνακας 4.3 Πίνακας Ασφαλειοδιακοπτών Πινάκων Πίνακας 4.4 Τυποποιημένες Παροχές Χαμηλής Τάσης Πίνακας 5.1 Πίνακας Υλικών Θεμελιακής Γείωσης Πίνακας 6.1Υλικά Ηλεκτρικών Πινάκων Πίνακας 6.2 Κουτιά Διακλάδωσης Πίνακας 6.3 Σωλήνες- Οδεύσεις Πίνακας 6.4 Αγωγοί- Καλώδια Πίνακας 6.5 Υλικά Γείωσης Πίνακας 6.6 Ρευματοδότες- Διακόπτες- Φωτιστικά Σώματα vi

7 SUMMARY In this paper we intend to study the electrical installation of an underground parking area which includes a carwash and a car lubrication area. In the first chapter we have an introduction to Internal Electrical Installations as well as the regulations, materials and process needed to be completed. In the second chapter we make a description of the building and premises installation, detail, and the basic operation equipment. In the third chapter, there is a detailed lighting study of the installation including calculations for each site depending on the lighting needs. In the fourth chapter, there is a detailed study of the electrical installation including calculations for each line voltage drop, power switch and fuse selection and the cable cross sections. Once this stage of the calculations, we proceed to the technical description of the building and design of the electrical panel to make proper distribution to loads of modes. In the fifth chapter we present the study of foundational grounding and the calculation of the necessary materials for its construction. In the sixth chapter we implement the cost of the project and scales of installation. Finally, there is the annex to plans and Affidavit Electrical Installer / Certificate in Electrical which deliver integrated study (drawings, calculations, etc.) and offer to the concerned customer. vii

8 ΠΡΌΛΟΓΟΣ Στην εργασία αυτή έχουμε ως αντικείμενο την μελέτη για ηλεκτρολογική εγκατάσταση ενός υπόγειου χώρου στάθμευσης με πλυντήριο και λιπαντήριο. Στο κεφάλαιο 1 θα ασχοληθούμε με την εισαγωγή στις ΕΗΕ, τα υλικά και τη διαδικασία που χρειάζεται ώστε να ολοκληρωθεί μια ηλεκτρολογική εγκατάσταση. Στο κεφάλαιο 2 βρίσκεται η περιγραφή του κτηρίου και των χώρων της εγκατάστασης, αναλυτικά, και ο βασικός εξοπλισμός λειτουργίας. Στο κεφάλαιο 3 υπάρχει η αναλυτική φωτοτεχνική μελέτη της εγκατάστασης που περιλαμβάνει τους υπολογισμούς για κάθε χώρο ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες φωτισμού. Στο κεφάλαιο 4 έχουμε την μελέτη των ισχυρών ρευμάτων, η οποία περιλαμβάνει την μελέτη για πτώση τάσης, την επιλογή ασφαλειών και διακοπτών, τις διατομές των καλωδίων και σχεδιασμό του ηλεκτρικού πίνακα ώστε να γίνει σωστή κατανομή στα φορτία των φάσεων. Όταν ολοκληρωθεί αυτό το στάδιο των υπολογισμών, προχωράμε στη τεχνική περιγραφή της εγκατάστασης. Στο κεφάλαιο 5 γίνεται η μελέτη της θεμελιακής γείωσης και ο υπολογισμός των απαραίτητων υλικών για την κατασκευή της. Στο κεφάλαιο 6 υλοποιούμε την κοστολόγηση του έργου και τους πίνακες τιμών της εγκατάστασης. Τέλος, υπάρχει το παράρτημα με τα σχέδια και την Υπεύθυνη Δήλωση Εγκαταστάτη Ηλεκτρολόγου (ΥΔΕ)/Πιστοποιητικό Ηλεκτρολόγου τα οποία παραδίδουμε με την ολοκληρωμένη μελέτη ( σχέδια, υπολογισμούς, κ.α.) και προσφορά στον ενδιαφερόμενο πελάτη. viii

9 1 O ΚΕΦΆΛΑΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 1.1 Τι Ορίζουμε ως Ε.Η.Ε Ως εσωτερική ηλεκτρική εγκατάσταση (Ε.Η.Ε.) εννοούμε μια ηλεκτρική εγκατάσταση που λειτουργεί με την αποκλειστική ευθύνη ενός καταναλωτή, τροφοδοτείται, σ ένα σημείο της, με ηλεκτρική ενέργεια και χρησιμεύει για να διοχετεύει την ενέργεια αυτή σε συσκευές καταναλώσεως. Με τον όρο «ηλεκτρική εγκατάσταση», (Από ΕΛΟΤ HD ) εννοείται ένα σύνολο ηλεκτρολογικών υλικών, τα οποία έχουν κατάλληλα χαρακτηριστικά και συνδέονται με κατάλληλο τρόπο μεταξύ τους, ώστε να μπορούν να επιτελούν ένα συγκεκριμένο σκοπό. Ειδική κρατική νομοθεσία καθορίζει ρητά τις προδιαγραφές ασφαλείας που θα πρέπει να πληρούν οι ηλεκτρολογικές εσωτερικές εγκαταστάσεις. Είναι λοιπόν αναγκαίο για να έχουμε ωφέλεια από τον ηλεκτρισμό να γίνει η εκτέλεση της εγκατάστασης με σωστό τρόπο Είδη Εγκαταστάσεων Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις διακρίνονται σε δύο είδη, τις εγκαταστάσεις υπαίθρου και τις εσωτερικές εγκαταστάσεις κλειστού χώρου. Οι εγκαταστάσεις υπαίθρου εξυπηρετούν ασκεπείς χώρους των οποίων οι αγωγοί και τα άλλα εξαρτήματα είναι εκτεθειμένα στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και στις καιρικές συνθήκες. Τέτοιου είδους είναι οι εγκαταστάσεις εξωτερικών φωτισμών που χρησιμοποιούν οι δήμοι, τα εργοτάξια και λοιποί εξωτερικοί (ανοικτοί) χώροι. Οι εγκαταστάσεις κλειστού χώρου αφορούν εσωτερικούς χώρους και κυρίως οικίες. Επιμέρους αυτές διακρίνονται σε οικιακές εγκαταστάσεις ή φωτισμού (συνήθως η τροφοδοσία τους γίνεται με μονοφασική παροχή) και βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή εγκαταστάσεις κίνησης, οι οποίες τροφοδοτούνται με τριφασική παροχή. Τέτοιες είναι οι εγκαταστάσεις σε εργοστάσια και μεγάλες βιομηχανίες. 1

10 1.2 Περιγραφή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού μίας ΕΗΕ Κύρια γραμμή (παροχή ΔΕΗ) Η κύρια γραμμή ή αλλιώς παροχή μίας ΕΗΕ είναι το καλώδιο που αναχωρεί από το δίκτυο της εκάστοτε εταιρίας ηλεκτρισμού και καταλήγει στο μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας του καταναλωτή. Η εταιρία ηλεκτρισμού τοποθετεί επίσης, για την προστασία του μετρητή, ασφάλεια τήξης ή μικροαυτόματο στο κιβώτιο όπου τοποθετείται ο μετρητής. Η κύρια γραμμή πρέπει να προστατεύεται από μηχανικές καταπονήσεις όταν η ίδια δεν διαθέτει κατάλληλο χαλύβδινο οπλισμό, συνεπώς οδεύει προς τον είδη διαμορφωμένο χώρο που βρίσκεται το κουτί του μετρητή με βάση τις οδηγίες της εταιρίας ηλεκτρισμού, εναέρια ή υπόγεια. Οι παροχές διαφέρουν ανάλογα με τα φορτία που θα εξυπηρετήσουν σε μονοφασικές και τριφασικές. Οι μονοφασικές παροχές εξυπηρετούν μονοφασικές καταναλώσεις με μικρή ισχύ (π.χ. οικιακές), οι οποίες τροφοδοτούνται από το δίκτυο χαμηλής τάσης με φασική τάση 230 Volt και συχνότητα 50Hz. Οι τριφασικές παροχές εξυπηρετούν καταναλώσεις μεγάλης ισχύος με τριφασικά ή και μονοφασικά φορτία (π.χ. βιοτεχνίες, καταστήματα αλλά και μεγάλες οικίες). Αν η τροφοδότηση των τριφασικών καταναλωτών γίνεται από το δίκτυο χαμηλής τάσης τότε η ενεργός τιμή της πολικής τάσης είναι 400 Volt και αντίστοιχα η φασική 230 Volt με συχνότητα 50Hz και στις 2 τάσεις. Εάν η τροφοδότηση γίνεται από το δίκτυο μέσης τάσης η ενεργός τιμή της πολικής τάσης είναι Volt και απαιτείται η κατασκευή ιδιωτικού υποσταθμού ΜΤ/ΧΤ για την τροφοδότηση της εγκατάστασης. Τα καλώδια της παροχής είναι τύπου Butyl Neoprene (BN) κατάλληλης διατομής, ανάλογα με την κατανάλωση, και είναι διπολικό για μονοφασική παροχή (φάση L και ουδέτερος N) ή τετραπολικό για τριφασική παροχή (φάσεις L1,L2,L3 και ουδέτερος N). Λόγω της μορφής του δικτύου που χρησιμοποιεί η εταιρία ηλεκτρισμού για την τροφοδοσία των καταναλωτών χαμηλής τάσης, το οποίο είναι ουδετερογειωμένο (ΤΝS) ο ουδέτερος γειώνεται στον υποσταθμό του καταναλωτή πριν από το μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας του καταναλωτή. Από το σημείο γείωσης αναχωρούν ξεχωριστοί αγωγοί ουδετέρου και προστασίας. Επομένως η κύρια γραμμή μετρητή- γενικού πίνακα πρέπει εκτός από τους αγωγούς φάσεων και ουδετέρου να περιλαμβάνει και τον αγωγό προστασίας (PE). Στον αγωγό προστασίας συνδέονται όλα τα μεταλλικά περιβλήματα των ηλεκτρικών συσκευών μια εγκατάστασης. Η γραμμή μετρητή- πίνακα προστατεύεται μόνο από βραχυκύκλωμα (εντάσεις ρεύματος πολλαπλάσιες της ονομαστικής) από το μικροαυτόματο ή τις ασφάλειες τήξεως του μετρητή, ενώ η προστασία από υπερφορτίσεις (εντάσεις ρεύματος λίγο μεγαλύτερες της ονομαστικής) εξασφαλίζεται από τις γενικές ασφάλειες του γενικού πίνακα διανομής της εκάστοτε ηλεκτρολογικής εγκατάστασης. 2

11 1.2.2 Πίνακες διανομής Οι πίνακες διανομής χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία και τον έλεγχο λειτουργίας μιας εγκατάστασης καθώς και για τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στα διάφορα κυκλώματα. Οι πίνακες διανομής διακρίνονται σε: Α) Γενικούς πίνακες διανομής Β) Πίνακες φωτισμού Γ) Πίνακες κίνησης Στο εσωτερικό των πινάκων διανομής βρίσκονται τα όργανα προστασίας και ελέγχου των κυκλωμάτων που τροφοδοτούν, όπως ρελέ ισχύος, αυτόματοι διακόπτες, διακόπτες φορτίου κτλ. Ο ρόλος των πινάκων διανομής είναι πολλαπλός. Αρχικά πάνω σε αυτούς βασίζεται η λειτουργία της εγκατάστασης, καθώς περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία ελέγχου, όπως επίσης και η προστασία της εγκατάστασης αλλά και των χειριστών της. Έτσι μέσω ζυγών διακλαδώσεως και κατάλληλων ακροδεκτών, οι κύριες γραμμές διακλαδίζονται σε δευτερεύουσες γραμμές. Αυτές είτε συνιστούν κυκλώματα διακλαδώσεως στα οποία συνδέονται άμεσα συσκευές κατανάλωσης είτε τροφοδοτούν υποπίνακες. Η επιλογή του μεγέθους ενός πίνακα διανομής γίνεται με κριτήριο την ισχύ παροχής ( Α, kva) και από τον αριθμό των επιμέρους κυκλωμάτων. Το είδος του πίνακα διανομής εξαρτάται από το βαθμό προστασίας και από το περιβάλλον στο οποίο θα τοποθετηθεί. Ο πίνακας διανομής τοποθετείται αμέσως μετά το κιβώτιο του μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας και στην πιο προσιτή θέση του κτιρίου για να μπορούμε να διακόπτουμε εύκολα την παροχή σε περίπτωση κινδύνου ή δυσλειτουργίας. Στις εσωτερικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούμε κατά κύριο λόγο χωνευτούς πλαστικούς ή μεταλλικούς πίνακες. Σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούμε κυρίως εξωτερικούς πίνακες αυξημένης προστασίας Υλικά και τοπικά κυκλώματα διακλάδωσης Τα ηλεκτρικά κυκλώματα μιας ηλεκτρικής εγκατάστασης είναι οι γραμμές τροφοδότησης, μέσω των οποίων γίνεται η διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας προς τις καταναλώσεις. Οι γραμμές τροφοδότησης αναχωρούν από τον πίνακα και καταλήγουν στα φορτία της εγκατάστασης. Τα ηλεκτρικά φορτία μιας βιομηχανικής εγκατάστασης είναι του γενικού και τοπικού φωτισμού, των ρευματοδοτών, του φορητού κα σταθερού βιομηχανικού εξοπλισμού και των φορτίων κίνησης, δηλαδή των ηλεκτρικών κινητήρων. Σε ένα βιομηχανικό κτίριο υπάρχουν διάφορες κατηγορίες χώρων, όπως ο κύριος χώρος παραγωγής, ο χώρος ηλεκτρικής υπηρεσίας (υποσταθμός), οι χώροι αποθήκευσης προϊόντων, τα γραφεία διοίκησης κτλ., στους οποίους πρέπει να προβλέπονται τα αναγκαία 3

12 κυκλώματα διακλάδωσης για την τροφοδότηση των φορτίων που εγκαθίστανται στους χώρους αυτούς. Έτσι σε μια βιομηχανική εγκατάσταση, εκτός από κυκλώματα φωτισμού για την τροφοδότηση φωτιστικών σημείων, ρευματοδοτών μικρής ισχύος και ενισχυμένων ρευματοδοτών απαιτούνται και επιπλέων κυκλώματα όπως κυκλώματα τροφοδότησης κινητήρων αλλά και ειδικού ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού, κυκλώματα εξωτερικού φωτισμού και κυκλώματα ενεργητικής πυροπροστασίας. Οι γραμμές των κυκλωμάτων μπορούν να είναι πολυπολικά καλώδια, τα οποία φέρουν τον κατάλληλο αριθμό αγωγών ή να είναι μεμονωμένοι αγωγοί, οι οποίοι τοποθετούνται μέσα σε πλαστικούς ή μεταλλικούς προστατευτικούς σωλήνες. Οι γραμμές των μονοφασικών κυκλωμάτων φέρουν τρείς αγωγούς (φάση, ουδέτερο και αγωγό προστασίας) ενώ οι γραμμές τριφασικών κυκλωμάτων φέρουν τέσσερις αγωγούς ( τις τρείς φάσεις και τον αγωγό προστασίας) σε περίπτωση συμμετρικού φορτίου. Στην περίπτωση μη συμμετρικού φορτίου φέρουν και έναν επιπλέον ουδέτερο αγωγό. Με βάση το πρότυπο CENELEC HD η εγκατάσταση των γραμμών μπορεί να γίνει: Πάνω σε τοίχο, μέσα σε σωλήνες. Με απευθείας τοποθέτηση πάνω σε τοίχο, με στηρίγματα. Με απευθείας τοποθέτηση καλωδίου ή σωλήνα μέσα σε επίχρισμα μονωμένου ή μη τοίχου. Με απευθείας τοποθέτηση καλωδίων πάνω σε σχάρα. Με απευθείας τοποθέτηση καλωδίων με μηχανική προστασία, πάνω σε δάπεδο. Η μηχανική προστασία εξασφαλίζεται με την τοποθέτηση των καλωδίων μέσα σε χαλυβδοσωλήνες. Εναερίως με στήριξη ή όχι σε χαλύβδινο συρματόσχοινο. Μέσα στο έδαφος σε σωλήνες πλαστικούς, μεταλλικούς ή τσιμεντοσωλήνες. Μέσα στο νερό. (π.χ. για την τροφοδοσία υποβρυχίων αντλιών) Η επιλογή των μεμονωμένων αγωγών ή του πολυπολικού καλωδίου ενός κυκλώματος γίνεται με βάση τη διατομή, το είδος της μόνωσης, το πλήθος και το υλικό των αγωγών της γραμμής. Τα καλώδια που χρησιμοποιούνται συνήθως στα κυκλώματα διακλάδωσης των ΕΗΕ είναι χάλκινα με θερμοπλαστική μόνωση ή με μόνωση από σιλικόνη. Η διατομή των αγωγών της γραμμής υπολογίζεται, λαμβάνοντας υπόψη το μήκος της γραμμής, το ηλεκτρικό φορτίο που εξυπηρετεί η γραμμή και την επιτρεπτή πτώση τάσεως πάνω στη γραμμή. Το πλήθος των αγωγών μιας γραμμής κυκλώματος διακλάδωσης προσδιορίζεται από τον αριθμό των φάσεων του φορτίου ( μονοφασικό ή τριφασικό) και από τον τύπο του δικτύου ( εδώ εξετάζονται μόνο τα ουδετερογειωμένα δίκτυα της ΔΕΗ). Στην κατασκευή μιας ΕΗΕ χρησιμοποιούνται υλικά, τα οποία μαζί με τους αγωγούς των καλωδίων συνεισφέρουν στην ασφαλή μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας στις διάφορες ηλεκτρικές καταναλώσεις. Τέτοια υλικά είναι οι σωλήνες προστασίας των αγωγών των καλωδίων, βοηθητικά εξαρτήματα σύνδεσης, στήριξης και διακλάδωσης των σωλήνων, κουτιά τοποθέτησης ρευματοδοτών και διακοπτών, οι ρευματοδότες και οι ρευματολήπτες. 4

13 Κύριος στόχος αυτών των υλικών είναι να προστατεύσουν τους αγωγούς των καλωδίων και να διευκολύνουν τη σύνδεση και την τροφοδοσία των διαφόρων κυκλωμάτων μιας ΕΗΕ. Ανάλογα με την αντοχή τους τα διάφορα υλικά χαρακτηρίζονται ως ελαφρού τύπου ή βαρέως τύπου, που είναι κατασκευασμένα από το ίδιο υλικό αλλά έχουν μεγαλύτερη μηχανική αντοχή. Για κάθε υλικό αναφέρονται από τον κατασκευαστή: Η ταυτότητα του υλικού η οποία περιλαμβάνει, την περιγραφή του, τον τύπο και τα πρότυπα εφαρμογής του (ΙΕC ή DIN), την ονομασία, το χρώμα και τη συσκευασία του, το σήμα ποιότητας, τα ειδικά χαρακτηριστικά και τις εφαρμογές του. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του υλικού που αφορούν διαστάσεις, διατομές (εξωτερικές, εσωτερικές), βάρος κτλ. Οι δομικές (tests) που έχει υποστεί το υλικό, σύμφωνα με ορισμένα πρότυπα και τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών. Οι δομικές αυτές αφορούν τις μηχανικές, θερμικές και ηλεκτρομονωτικές αντοχές του υλικού. Τα υλικά των εσωτερικών εγκαταστάσεων παράγονται από διάφορες εταιρίες σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα IEC (IEC 423, 614,695 και 1035) ή τα γερμανικά DIN (DIN 49017, και ΕΝ 50086). Τα υλικά αυτά είναι άφλεκτα και έχουν τις απαραίτητες μηχανικές και ηλεκτρομονωτικές ιδιότητες. Στην παρακάτω φωτογραφία μπορούμε να δούμε κάποια τέτοια υλικά. Σχήμα 1.1 5

14 ΣΩΛΗΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΛΩΔΙΩΝ Καλώδια που πρόκειται να μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια, ορατά ή χωνευτά, εάν δεν παρουσιάζουν κατάλληλη μηχανική αντοχή και μόνωση, προστατεύονται με σωλήνες. Οι σωλήνες αυτοί χαρακτηρίζονται από: Τον τύπο και το υλικό κατασκευής τους Την εσωτερική ή εξωτερική διάμετρο Ανάλογα με το υλικό κατασκευής οι σωλήνες προστασίας κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες οι οποίες είναι: Οι μονωτικοί, δηλαδή αυτοί που κατασκευάζονται από μονωτικό υλικό ή φέρουν στο εσωτερικό τους μονωτική επίστρωση. Οι μη μονωτικοί, οι οποίοι είναι μεταλλικοί χωρίς εσωτερική επένδυση. Οι σωλήνες και των δύο παραπάνω κατηγοριών πρέπει να είναι εσωτερικά λείοι και σε σημεία όπου γίνεται σύνδεση ή υπάρχουν τομές να μην υπάρχουν αιχμηρές ακμές, ώστε το πέρασμα των αγωγών μέσα από αυτές να είναι εύκολο και ασφαλές για τη μόνωση των. Στις εσωτερικές ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούμε κατά κύριο λόγο μονωτικούς σωλήνες, οι οποίοι εμφανίζονται στο εμπόριο σε ευθύγραμμη μορφή ή σε μορφή σπιράλ, σε διάφορους τύπους και χρωματισμούς. Στα τεχνικά χαρακτηριστικά τους αναφέρονται, από τον κατασκευαστή, η εσωτερική και εξωτερική διάμετρος, το πάχος του τοιχώματος αλλά και το βάρος ανά μέτρο μήκους. Διαστάσεις σωλήνων- τοποθέτηση καλωδίων Ο τύπος σωλήνα που θα χρησιμοποιηθεί σε μια εγκατάσταση, καθώς και η μορφή του, επιλέγονται με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε εγκατάστασης. Σημαντική παράμετρος για την επιλογή των σωλήνων είναι η ελάχιστη επιτρεπόμενη εσωτερική διάμετρος που πρέπει να έχουν και η οποία υπολογίζεται σε συνδυασμό με το πλήθος και τη διατομή των αγωγών που θα περάσουν μέσα από αυτούς. Ο κυριότερος λόγος που επιβάλλει την επιλογή της ελάχιστης επιτρεπόμενης διαμέτρου, είναι η ευκολότερη τοποθέτηση των καλωδίων μέσα στους σωλήνες ώστε να μην καταστρέφεται η μόνωσή τους. Επίσης, για τον ίδιο αριθμό και διατομή αγωγών, έχουμε συνήθως μεγαλύτερη διάμετρο σε χωνευτούς σωλήνες από ότι έχουμε σε ορατούς γιατί η απαγωγή θερμότητας είναι μικρότερη στους χωνευτούς σωλήνες. 6

15 Διατομή αγωγών 2 ( mm ) Μέγιστος αριθμός αγωγών σε διάμετρο σωλήνωσης Φ 13,5 mm Φ 16 mm Φ 20 mm Φ 25 mm Φ 32 mm Φ 40 mm Φ 50 mm 1, , Πίνακας 1.1 ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΣΩΛΗΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Σε μία ΕΗΕ οι σωλήνες ακολουθούν διαδρομές με γωνίες ή φτάνουν σε σημεία που πρέπει να γίνουν ενώσεις ή διακλαδώσεις ή τέλος καταλήγουν σε θέσεις αναμονής που πρέπει να συνδεθούν κάποιες ηλεκτρικές συσκευές. Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιείται μια σειρά από βοηθητικά υλικά, τα οποία κατά κύριο λόγο από πλαστικό με τα ίδια πρότυπα όπως και οι σωλήνες προστασίας, έτσι ώστε να προσαρμόζονται κατάλληλα με αυτές, ενώ και αυτά εμφανίζονται σε δύο τύπους ( ελαφρού και βαρέως τύπου). Τέτοια βοηθητικά υλικά είναι τα κουτιά διακλαδώσεως- διελεύσεως, οι καμπύλες, τα εξαρτήματα σύνδεσης και στήριξης σωλήνων και τα κουτιά διακοπτών και ρευματοδοτών. Κουτιά διακλαδώσεως- διελεύσεως, καμπύλες, κουτιά διακοπτών και ρευματοδοτών. o Κουτιά διακλαδώσεως- διελεύσεως Σε μια ηλεκτρική εγκατάσταση όπου χρειάζεται να έχουμε διακλαδώσεις ή ενώσεις αγωγών, αυτές πρέπει να γίνονται μέσα σε κατάλληλα κουτιά, που αντίστοιχα ονομάζονται, κουτιά διακλαδώσεως ή διελεύσεως. Κατασκευάζονται με τα ίδια πρότυπα, όπως και οι σωλήνες, και η μορφή τους μπορεί να είναι στρογγυλή ή τετράγωνη. Σημεία της εγκατάστασης που απαιτείται η χρήση κουτιών διακλαδώσεως ή διελεύσεως είναι: Οπουδήποτε απαιτείται να συνδεθούν από την ίδια γραμμή τροφοδοσίας δύο ή περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές ή παροχές αναμονής. Σε μεγάλες διαδρομές αγωγών ή διαδρομές με γωνίες, για την εύκολη τοποθέτησή τους. 7

16 Πέρα από την αναγκαιότητα της χρήσης κουτιών, η χρήση τους σε διάφορα σημεία μας δίνει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα όπως: Εύκολη αντικατάσταση αγωγών που έχουν τυχόν φθορές. Εύκολο εντοπισμό βλαβών στην εγκατάσταση. Εύκολο εντοπισμό της διαδρομής μιας γραμμής για την αποφυγή ατυχήματος σε περίπτωση επέμβασης στο επίχρισμα του τοίχου ( τοποθέτηση καρφιών κτλ). Τα κουτιά διακλαδώσεως ή διελεύσεως πρέπει να είναι ορατά ακόμη και μετά την τοποθέτηση επιχρίσματος και τη βαφή του τοίχου και να μην τοποθετούνται αντικείμενα πάνω σε αυτά. o Καμπύλες Σε διαδρομές σωλήνων προστασίας με γωνίες αντί των κουτιών διελεύσεως που προϋποθέτουν κόψιμο και σύνδεση αγωγών, χρησιμοποιούμε καμπύλες. Αυτές όπως και οι σωλήνες κατασκευάζονται με τα ίδια πρότυπα και παρουσιάζουν τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά όσον αφορά αντοχές, τύπους κτλ. Στα τεχνικά χαρακτηριστικά των καμπυλών, παρέχονται από τους κατασκευαστές, για κάθε τυποποιημένη διάμετρο, οι διαστάσεις, η εξωτερική και εσωτερική τους διάμετρος και το βάρος τους ανά τεμάχιο. o Κουτιά διακοπτών και ρευματοδοτών Σε σημεία της ηλεκτρικής εγκατάστασης, όπου πρόκειται να συνδεθούν μηχανισμοί ελέγχου (διακόπτες κτλ) ή παροχής (ρευματοδότες ή ρευματολήπτες) ηλεκτρικής ενέργειας, τοποθετούνται κατάλληλα κουτιά που ονομάζονται κουτιά διακοπτών ή ρευματοδοτών. Αυτά κατασκευάζονται με τα ίδια διεθνή πρότυπα όπως τα κουτιά διακλαδώσεωςδιελεύσεως και παρουσιάζουν τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά, όσον αφορά αντοχές, τύπους κτλ. Επιπλέον, διαθέτουν ειδικά δόντια στα τοιχώματά τους για τη συγκράτηση των μηχανισμών των διακοπτών ή ρευματοδοτών, ενώ μπορούν να συναρμολογηθούν μεταξύ τους, όταν τοποθετούνται στο ίδιο σημείο της εγκατάστασης. Στα τεχνικά χαρακτηριστικά των κουτιών αυτών δίνονται από τους κατασκευαστές οι διαστάσεις τους καθώς και το βάρος τους ανά τεμάχιο. o Εξαρτήματα στήριξης-σύνδεσης σωλήνων προστασίας Η ανάγκη για σύνδεση των σωλήνων προστασίας μεταξύ τους, για τη σύνδεσή τους με τα κουτιά διακλαδώσεως- διελεύσεως και για τη στήριξη τους όταν πρόκειται για ορατή εγκατάσταση, οδήγησε τους κατασκευαστές των υλικών αυτών να παράγουν κατάλληλα εξαρτήματα για τους σκοπούς αυτούς. Τέτοια εξαρτήματα είναι: Οι μούφες, που συνδέουν τους σωλήνες μεταξύ τους. Τα ρακόρ, που συνδέουν τους σωλήνες με τα κουτιά διακλαδώσεως Τα κολάρα, που στηρίζουν τους σωλήνες σε ορατές εγκαταστάσεις. Τα παραπάνω κατασκευάζονται με τα ίδια πρότυπα και παρουσιάζουν τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά όσον αφορά αντοχές, τύπους κτλ με τους σωλήνες και συνεργάζονται κατάλληλα για την εξασφάλιση της ομαλής συνέχειας των. 8

17 Στα τεχνικά χαρακτηριστικά για τις μούφες και τα ρακόρ δίνονται, από τους κατασκευαστές για κάθε τυποποιημένη διάμετρο, οι διατομές τους (εσωτερικές και εξωτερικές), το μήκος τους και το βάρος τους ανά τεμάχιο. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΚΑΙ ΛΗΨΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ Για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε διάφορες ηλεκτρικές καταναλώσεις μέσα σε μία ηλεκτρική εγκατάσταση, όπως φορητές ηλεκτρικές συσκευές, φωτισμός κτλ., χρησιμοποιούνται διάφοροι μηχανισμοί οι οποίοι συνδέουν κατάλληλα και με ασφάλεια τους αγωγούς που μεταφέρουν την ηλεκτρική ενέργεια, με τις αντίστοιχες ηλεκτρικές καταναλώσεις. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι: Οι ρευματοδότες (πρίζες) Οι ρευματολήπτες (φις) Οι λυχνιολαβές (ντουί) Σε μια σύγχρονη ηλεκτρική εγκατάσταση, οι παραπάνω μηχανισμοί κατασκευάζονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, παρέχοντας πλήρη ασφάλεια και προστασία έναντι τυχαίας επαφής και υγρασίας με μεταλλικά μέρη που βρίσκονται υπό τάση, αλλά και ευκολία στη σύνδεσή τους με τους αγωγούς που θα μεταφέρουν την ηλεκτρικά ενέργεια. o Ρευματοδότες Οι ρευματοδότες (πρίζες) είναι μηχανισμοί που μπορούν να τοποθετηθούν ή σε σταθερές θέσεις μιας ηλεκτρικής εγκατάστασης (μέσα στα κουτιά ρευματοδοτών) ή μπορούν να είναι κινητοί, απλοί ή πολλαπλοί, παίρνοντας παροχή από σταθερό σημείο της εγκατάστασης. Και οι δύο μορφές τους αποτελούν σημεία για την τροφοδοσία φορητών ηλεκτρικών καταναλώσεων. Κατασκευαστικά αποτελούνται από δύο μέρη, α) το περίβλημα, που είναι φτιαγμένο από πλαστικό, παρέχοντας προστασία έναντι επαφής και β) τον κυρίως μηχανισμό που βρίσκεται στο εσωτερικό του περιβλήματος και είναι φτιαγμένος από μέταλλο, όπου και γίνονται οι συνδέσεις με τους αγωγούς. Σε σχέση με τον τρόπο και τη θέση εγκατάστασης των ρευματοδοτών, αυτοί διακρίνονται στους εξής τύπους: Χωνευτούς: Τοποθετούνται χωνευτά, μέσα στα κουτιά των ρευματοδοτών της εγκατάστασης. Εξωτερικούς: Τοποθετούνται σε ορατές εγκαταστάσεις. Στεγανούς: Τοποθετούνται σε χώρους όπου έχουμε αυξημένη υγρασία. 9

18 Σχήμα 1.2 Ανάλογα με το είδος της ηλεκτρικής εγκατάστασης που θα τροφοδοτήσουν οι ρευματοδότες, διακρίνονται σε: α)μονοφασικούς ρευματοδότες Χρησιμοποιούνται κυρίως στις οικιακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις αλλά και σε βιομηχανίες. Ανάλογα με τους ακροδέκτες που συνδέουν διακρίνονται σε: Διπολικούς: Συνδέουν φάση- ουδέτερο της παροχής με φάση- ουδέτερο της κατανάλωσης. Δεν χρησιμοποιούνται σχεδόν καθόλου στις μέρες μας. Τριπολικούς: Συνδέουν φάση- ουδέτερο- γείωση της παροχής, με τα αντίστοιχα της ηλεκτρικής κατανάλωσης. Σούκο: Είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία τριπολικών ρευματοδοτών, όπου ο ακροδέκτης της γείωσης καταλήγει σε ελάσματα που είναι εμφανή. Οι ρευματοδότες σούκο είναι αυτοί που χρησιμοποιούνται κατά κανόνα και το πλεονέκτημά τους είναι πως πρώτα γειώνουν την ηλεκτρική κατανάλωση και κατόπιν την τροφοδοτούν. Σήμερα οι μονοφασικοί ρευματοδότες κατασκευάζονται για ηλεκτρικές παροχές: Α /250 V. Β)Τριφασικούς ρευματοδότες Χρησιμοποιούνται κυρίως στις βιομηχανικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε οικιακές εγκαταστάσεις με τριφασική παροχή και τριφασικές καταναλώσεις. Ανάλογα με τους αγωγούς που συνδέουν διακρίνονται σε: Τετραπολικούς: Συνδέουν τις τρείς φάσεις και τον ουδέτερο με τα αντίστοιχα της κατανάλωσης. Έχουν τέσσερις ακροδέκτες σύνδεσης. Πενταπολικούς: Συνδέουν τις τρείς φάσεις, τον ουδέτερο και τη γείωση της παροχής με τα αντίστοιχα της κατανάλωσης. Έχουν πέντε ακροδέκτες σύνδεσης. Σήμερα οι τριφασικοί ρευματοδότες κατασκευάζονται για ηλεκτρικές παροχές Α / 250 V. 10

19 o Ρευματολήπτες Οι ρευματολήπτες (ή κοινώς φις) είναι μηχανισμοί οι οποίοι παίρνουν την ηλεκτρική ενέργεια συνδεόμενοι με τους ρευματοδότες και τροφοδοτούν φορητές ηλεκτρικές καταναλώσεις. Κατασκευαστικά είναι ίδιοι με τους ρευματοδότες και επί πλέον είναι φτιαγμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκλείεται η είσοδος τους σε ρευματοδότες διαφορετικής τάξης και ρεύματος, ενώ κατά την εισαγωγή τους σε αυτούς αποκαθίσταται πρώτα η επαφή με την γείωση και κατόπιν γίνεται η επαφή με τους ενεργούς ακροδέκτες των ρευματοφόρων. Διακρίνονται σε μονοφασικούς (διπολικούς τριπολικούς σούκο) ή τριφασικούς (τετραπολικούς πενταπολικούς) και κατασκευάζονται σε αντίστοιχες σειρές τάσης και ρεύματος, όπως και οι ρευματοδότες. Παρακάτω δίνονται, σαν παράδειγμα, ρευματολήπτες που χρησιμοποιούνται στις οικιακές ή βιομηχανικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Σχήμα 1.3 o Λυχνιολαβές Οι λυχνιολαβές (ή κοινώς ντουί) είναι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία λαμπτήρων φωτισμού, από τις γραμμές τροφοδοσίας. Κατασκευάζονται με διεθνή πρότυπα και με τρόπο ώστε να συνδέονται και να αποσυνδέονται εύκολα και να αποκλείουν την επαφή του καταναλωτή με σημεία που υπάρχει τάση, κατά την τοποθέτηση των λαμπτήρων σε αυτές. Το υλικό κατασκευής τους είναι συνήθως από βακελίτη, πλαστική ύλη, πορσελάνη ή μέταλλο. Φέρουν προστατευτικό δακτύλιο ώστε να αποκλείεται ο κίνδυνος επαφής με σημεία που έχουν τάση, κατά την τοποθέτηση των λαμπτήρων, ενώ ανάλογα με το μέγεθος τους διακρίνονται σε γολιάθ (κοχλιωτές), κοινές (κοχλιωτές ή μπαγιονέτ) και μινιόν (κοχλιωτές ή μπαγιονέτ). Το πλεονέκτημα που εμφανίζουν τα κοχλιωτά ντουί είναι ότι εξασφαλίζουν καλύτερη επαφή και γι αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται κυρίως σε εξωτερικούς χώρους ή σε κινητά φωτιστικά σώματα. 11

20 ΤΟΠΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΗΣ (ΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ ΚΑΛΩΔΙΑ) Αγωγός ονομάζεται το αγώγιμο σύρμα, γυμνό ή μονωμένο όταν έχει μονωτικό περίβλημα, που διοχετεύει ηλεκτρικό ρεύμα. Κατασκευάζεται από χαλκό ή αλουμίνιο και κράματά τους. ΧΑΛΚΟΣ (οικιακές εγκαταστάσεις) ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ (δίκτυο ΔΕΗ) Ειδική αντίσταση p Cu =0,0178Q.mm 2 /m Ειδική αντίσταση p AI =0,028Q.mm 2 /m Πυκνότητα g Cu =8,92Kg/dm 3 Πυκνότητα, ε ΑΙ =2,7Κg/dm 3 Θερμικός συντελεστής Κ -1 Θερμικός συντελεστής Κ -1 ΑΚΡΙΒΟΤΕΡΟ ΦΘΗΝΟΤΕΡΟ Πίνακας 1.2 Οι αγωγοί διακρίνονται ως: 1. Μονόκλωνοι: λιγότερο εύκαμπτοι και με διατομή μέχρι 16 mm 2 2. Πολύκλωνοι ή λεπτοπολύκλωνοι: εύκαμπτοι και με διατομή από 16mm 2 και πάνω. Καλώδιο είναι κάθε απλός μονωμένος αγωγός ή σύστημα τέτοιων αγωγών με κοινή προστατευτική επένδυση (ελαστική, πλαστική, μεταλλική κ.α.), η οποία προστατεύει τους αγωγούς από μηχανικές καταπονήσεις και άλλες επιδράσεις π.χ. υγρασία. Τα καλώδια διακρίνονται σε: 1. Μονοπολικά: ένας μονωμένος αγωγός 2. Πολυπολικά: πολλοί μονωμένοι αγωγοί (διπολικό, τριπολικό, τετραπολικό,..., πολυπολικό). Τα καλώδια εσωτερικών εγκαταστάσεων κατασκευάζονται με χάλκινους αγωγούς δύσκαμπτους (μονόκλωνους ή πολύκλωνους) όταν προορίζονται για μόνιμη εγκατάσταση ή εύκαμπτους (λεπτοπολύκλωνους) όταν προορίζονται για εγκαταστάσεις όπου απαιτείται κινητικότητα των καλωδίων. Ως μονωτικό υλικό χρησιμοποιείται κυρίως PVC ή ελαστικό και ως προστατευτικός μανδύας, αντίστοιχα, PVC ή ελαστικό. Καλώδια που τοποθετούνται σε σταθερές καλωδιώσεις μέσα σε σωλήνες μπορούν να έχουν μόνο μόνωση χωρίς προστατευτικό μανδύα. 12

21 Μονωτικά υλικά Μονωτικό Υλικό Τάση αντοχής (kv) Μεγίστη συνεχώς επιτρεπόμενη θερμοκρασία Μέγιστη θερμοκρασία σε βραχυκύκλωμα Χλωριούχο πολυβινύλιο PVC Αιθυλένιο προπυλένιο EPR 6/10 70 C 170 C C 250 C XLPE C 250 C Πίνακας 1.3 o Xρωματισμοί μονωμένων αγωγών. Για τη διευκόλυνση των συνδέσεων κατά την εγκατάσταση των αγωγών και των καλωδίων, αλλά και κατά τις επεμβάσεις που ενδεχομένως θα χρειασθεί να γίνουν μεταγενέστερα, οι μονώσεις των αγωγών έχουν συγκεκριμένα χρώματα που διευκολύνουν την αναγνώριση των αγωγών. Οι κανόνες που ισχύουν είναι οι ακόλουθοι : Ο αγωγός προστασίας έχει μόνωση με λωρίδες πράσινες και κίτρινες κατά τη διεύθυνση του αγωγού. Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί αγωγός άλλου χρώματος ως αγωγός προστασίας και ο αγωγός με χρώμα πράσινο - κίτρινο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για κανέναν άλλο σκοπό. Επίσης δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για άλλο σκοπό ούτε μονόχρωμος αγωγός που να έχει ένα από τα δύο αυτά χρώματα, ούτε δίχρωμος αγωγός που να περιέχει ένα από τα δύο αυτά χρώματα. Ο ουδέτερος αγωγός έχει μόνωση με χρώμα μπλε ανοιχτό. Όμως είναι επιτρεπτό να χρησιμοποιηθεί ως αγωγός φάσης ένας αγωγός που έχει χρώμα μπλε ανοιχτό, αν στο κύκλωμα δεν υπάρχει ουδέτερος. Οι αγωγοί φάσεων πρέπει να είναι μονόχρωμοι με οποιοδήποτε χρώμα, εκτός από το κίτρινο και το πράσινο. 13

22 Συμβολισμός καλωδίων Οι αγωγοί και τα καλώδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι τυποποιημένα τόσο ως προς το μέγεθος της διατομής τους όσο και ως προς τα κατασκευαστικά τους χαρακτηριστικά και τη χρήση για την οποία προορίζονται. Μέχρι πρόσφατα τα καλώδια που υπήρχαν στο εμπόριο ακολουθούσαν τα γερμανικά πρότυπα VDE. Τώρα υπάρχουν αγωγοί και καλώδια εναρμονισμένα κατά CENELEC.Oι κυριότεροι τύποι των καλωδίων εσωτερικών εγκαταστάσεων με τα χαρακτηριστικά τους αναφέρονται στον πίνακα που ακολουθεί. Αντιστοιχία τύπων καλωδίων εσωτερικών εγκαταστάσεων Παλαιός Τύπος NYA NYAF NYM,A05VV-U(R) NLH,NMH NYMHY NYLHY NYFAZ NYSLYO Νέος Τύπος H07V-U, H07V-R, H05V U H05V-K, H07V-K H05W-U, H05W-R H05RR-F H05VV-F H03VV-F H03VH-H H05VV5-F (Ο τύπος ΝΥΜ δεν έχει καταργηθεί.) Πίνακας 1.4 o Επεξήγηση συμβόλων Η - Καλώδια σύμφωνα με εναρμονισμένα πρότυπα Α-Αναγνωρισμένος εθνικός τύπος Τάση Λειτουργίας U ο /U /1000 V /300 V /750 V /500 V Υλικό μόνωσης αγωγών V- P.V.C R R- Ελαστικό 14

23 Υλικό μανδύα V- P.V.C Είδος αγωγού U - Δύσκαμπτος στρογγυλός αγωγός, μονόκλωνος R-Δύσκαμπτος στρογγυλός αγωγός, πολύκλωνος S- Δύσκαμπτος αγωγός σχήματος κυκλικού τομέα (πολύκλωνος) Η- Υπερεύκαμπτος αγωγός F- Εύκαμπτος αγωγός Κ- Εύκαμπτος αγωγός για μόνιμη τοποθέτηση 15

24 ΤΥΠΟΙ ΚΑΛΩΔΙΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ o Καλώδια για γενικές χρήσεις με μόνωση PVC χωρίς μανδύα. 16

25 o Καλώδια για γενικές χρήσεις με εύκαμπτο αγωγό, μόνωση από PVC χωρίς μανδύα. 17

26 o Καλώδια για εσωτερική καλωδίωση με μονόκλωνο, μόνωση PVC χωρίς μανδύα. o Καλώδια για εσωτερική καλωδίωση με εύκαμπτο αγωγό, μόνωση PVC χωρίς μανδύα 18

27 o Καλώδια για σταθερή καλωδίωση με μόνωση και μανδύα από PVC 19

28 o Εύκαμπτα καλώδια με μόνωση και μανδύα από ελαστικό 20

29 o Εύκαμπτα καλώδια με μόνωση και μανδύα από PVC 21

30 o Καλώδια για σταθερή καλωδίωση με μόνωση και μανδύα από PVC 22

31 o Εύκαμπτα καλώδια με μόνωση από PVC (αγωγοί παράλληλοι- καλώδιο πεπλατυσμένο) 23

32 1.3 Διατάξεις γείωσης- προστασίας o Θεμελιακή γείωση Η γείωση αποτελεί βασικό στοιχείο της ηλεκτρικής εγκατάστασης και θα πρέπει να κατασκευάζεται με ιδιαίτερη προσοχή. Θεμελιακή γείωση είναι η μέθοδος γειώσεως της εσωτερικής ηλεκτρικής εγκαταστάσεως ενός κτιρίου. Πρόκειται για ένα αγώγιμο μέρος (ηλεκτρόδιο) θαμμένο στο έδαφος, κάτω από τα θεμέλια του κτιρίου ή κατά προτίμηση, εγκιβωτισμένο στο σκυρόδεμα των θεμελίων του κτιρίου, γενικά σε μορφή κλειστού βρόγχου. Μπορεί να είναι σε μορφή ταινίας ή κυλινδρικής διατομής για εγκαταστάσεις ονομαστικής τάσης μέχρι 1000V εναλλασσόμενου ρεύματος. Η θεμελιακή γείωση αποτελεί συστατικό στοιχείο της ηλεκτρικής εγκατάστασης και θα πρέπει να κατασκευάζεται με ιδιαίτερη φροντίδα και προσοχή. Για την καλύτερη προστασία των αγωγών γείωσης από τη διάβρωση και τις μηχανικές καταπονήσεις κατά την φάση της κατασκευής, προτείνεται η τοποθέτηση του ηλεκτροδίου να γίνεται στο οπλισμένο σκυρόδεμα και όχι στο άοπλο σκυρόδεμα καθαριότητας. o Σύνθεση Η θεμελιακή γείωση είναι μια διάταξη που αποτελείται από το ηλεκτρόδιο γείωσης, τον αγωγό γείωσης και την λήψη θεμελιακής γείωσης. Ως ηλεκτρόδια θεμελιακής γείωσης πρέπει να χρησιμοποιούνται χαλύβδινες ή χάλκινες ταινίες με ελάχιστες διαστάσεις διατομής 30mm X 3,5mm ή χαλύβδινοι αγωγοί κυκλικής διατομής με ελάχιστη διάμετρο 10mm. Για την επίτευξη χαμηλότερης αντίστασης γείωσης προτείνεται η χρήση ταινίας. o Ηλεκτρόδιο γειώσεως Το ηλεκτρόδιο της θεμελιακής γείωσης τοποθετείται σε μορφή κλειστού βρόγχου, στο εξωτερικό περίγραμμα των πέδιλων και των συνδετήριων δοκαριών των εξωτερικών τοιχίων της θεμελίωσης του κτιρίου (βλέπε κάτοψη). Σε κτίρια μεγαλύτερων διαστάσεων (με τη μία τουλάχιστον διάσταση μεγαλύτερη από 25m) συνιστάται η από την θεμελιακή γείωση περικλειόμενη επιφάνεια να κατανέμεται σε μικρότερα τμήματα-βρόγχους μέγιστων διαστάσεων (20m X 20m). Το ηλεκτρόδιο θα πρέπει να αποτελείται από τμήματα σχετικά μεγάλου μήκους, ώστε να απαιτούνται κατά το δυνατόν λίγες συνδέσεις. Το ηλεκτρόδιο γείωσης πρέπει να τοποθετείται έτσι ώστε να περιβάλλεται από όλες τις πλευρές του από τουλάχιστον 5cm σκυροδέματος. Αν χρησιμοποιηθεί ηλεκτρόδιο γείωσης σε μορφή ταινίας, αυτή πρέπει να τοποθετηθεί με τη μεγαλύτερη διάσταση της διατομής της κατακόρυφα. Τα ηλεκτρόδια θεμελιακής γείωσης πρέπει να τοποθετούνται επί του κατώτερου επιπέδου του οπλισμού της θεμελίωσης και να στερεώνονται σε αυτόν κάθε 2m με την χρήση ειδικών συνδετήρων - σφιγκτήρων, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν σωστή ηλεκτρική σύνδεση του ηλεκτροδίου με τον οπλισμό Στους αρμούς διαστολής του κτιρίου, το ηλεκτρόδιο θεμελιακής γείωσης πρέπει να διακόπτεται και να κατασκευάζονται εκατέρωθεν του αρμού λήψεις γείωσης στο εσωτερικό του κτιρίου σε σημεία εύκολα επισκέψιμα και ελέγξιμα και να συνδέονται μεταξύ τους με εύκαμπτο αγωγό ισοδύναμης διατομής με το ηλεκτρόδιο γείωσης. Τα ηλεκτρόδια 24

33 θεμελιακής γείωσης (ταινίες ή αγωγοί) θα πρέπει να τοποθετούνται έτσι, ώστε μετά την ολοκλήρωση των εργασιών κατασκευής του άοπλου σκυροδέματος, να περιβάλλονται από τουλάχιστον 5cm σκυροδέματος σε όλες τους τις πλευρές. o Εξαρτήματα Τα εξαρτήματα για τη σύνδεση των αγωγών ή των ταινιών μεταξύ τους καθώς και με το σιδερένιο οπλισμό πρέπει να είναι κατασκευασμένα από θερμά γαλβανισμένο ή ανοξείδωτο χάλυβα, να έχουν αντοχή σε διάβρωση και ικανότητα να άγουν το αναμενόμενο ρεύμα σφάλματος. Η πρόσδεση του ηλεκτροδίου με τον οπλισμό με τη χρήση χαλυβδοσύρματος δεν εξασφαλίζει σωστή αγώγιμη σύνδεση και μπορεί να δημιουργήσει υπερθέρμανση και σπινθήρα μεταξύ ηλεκτροδίου και οπλισμού και ρωγμή στο σκυρόδεμα. Για την συγκράτηση της ταινίας ή του αγωγού πριν και κατά τη διάρκεια της σκυρόδεσης, πρέπει να χρησιμοποιούνται ορθοστάτες - αποστάτες. Αυτοί θα πρέπει να εξασφαλίζουν τον εγκιβωτισμό των ηλεκτροδίων σύμφωνα με την παραπάνω απαίτηση και, ειδικά για την περίπτωση ταινίας, την ασφαλή συγκράτησή της σε κατακόρυφη θέση. Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη μεγαλύτερης επιφάνειας επαφής μεταξύ σκυροδέματος και ηλεκτροδίου θεμελιακής γείωσης είναι η καλή δόνηση του σκυροδέματος και η περιεκτικότητα σε τσιμέντο πρέπει να είναι τουλάχιστον 240Kg/m3. o Λήψη θεμελιακής γείωσης Είναι το συνδετικό στοιχείο της διάταξης γείωσης με την ηλεκτρική εγκατάσταση, τις ισοδυναμικές συνδέσεις, τα συστήματα επεξεργασίας πληροφοριών, την εγκατάσταση της αντικεραυνικής προστασίας κ.λ.π. Οι λήψεις θεμελιακής γείωσης πρέπει να είναι κατασκευασμένες από υλικό ανθεκτικό στη διάβρωση (γαλβανισμένο ή ανοξείδωτο χάλυβα). Μπορεί να είναι σε μορφή ακροδέκτη γείωσης ή ζυγού γείωσης ή σε μορφή στρογγυλού αγωγού ή ταινίας. Πρέπει να επισημαίνονται (π.χ. με επικάλυψη ταινίας, χρωματισμό κ.λ.π.) και να προστατεύονται κατάλληλα από φθορά κατά τη φάση κατασκευής του κτιρίου. Τα εξαρτήματα σύνδεσης της ηλεκτρικής εγκατάστασης και των ισοδυναμικών συνδέσεων με τις λήψεις της θεμελιακής γείωσης, καθώς και τα σημεία σύνδεσης των εξαρτημάτων διαστολής με τις λήψεις της θεμελιακής γείωσης πρέπει να έχουν αντοχή σε διάβρωση στο περιβάλλον που εγκαθίστανται, ικανότητα να άγουν το αναμενόμενο ηλεκτρικό ρεύμα και επαρκή μηχανική αντοχή ώστε να εξασφαλίζεται η διατήρηση της ηλεκτρικής συνέχειας. Για τη σύνδεση της ηλεκτρικής εγκατάστασης, των ισοδυναμικών συνδέσεων κ.λ.π. με τη θεμελιακή γείωση, κατασκευάζονται λήψεις όσο το δυνατόν πλησιέστερα στις θέσεις εγκατάστασης πινάκων διανομής που προβλέπεται η άμεση σύνδεσή τους στη γείωση καθώς και όπου θα πραγματοποιηθούν οι κύριες και συμπληρωματικές ισοδυναμικές συνδέσεις που προβλέπονται από το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD και Σε όλες τις περιπτώσεις, θα πρέπει οι λήψεις να συνδέονται στο ηλεκτρόδιο γείωσης με το μικρότερο δυνατό μήκος αγωγού γείωσης. 25

34 o Αγωγός γείωσης Είναι ο αγωγός που συνδέει τη λήψη θεμελιακής γείωσης με το ηλεκτρόδιο γείωσης. o Κύριος αγωγός προστασίας ΡΕ Αγωγός απαιτούμενος για την ηλεκτρική σύνδεση του ζυγού γείωσης του κύριου πίνακα της ηλεκτρικής παροχής με τον κύριο ακροδέκτη ή κύριο ζυγό γείωσης. o Κύριος ακροδέκτης ή κύριος ζυγός γείωσης Είναι ο ακροδέκτης ή ο ζυγός που προορίζεται για την ηλεκτρική σύνδεση αγωγών για σκοπούς γείωσης. Στον κύριο ακροδέκτη ή κύριο ζυγό γείωσης μπορούν να συνδεθούν ο κύριος αγωγός προστασίας ΡΕ, οι αγωγοί των κύριων ισοδυναμικών συνδέσεων, ο αγωγός γείωσης και ενδεχομένως οι αγωγοί σύνδεσης μιας γείωσης λειτουργίας, αν υπάρχει. o Ακροδέκτης ή ζυγός γείωσης Είναι ο ακροδέκτης ή ο ζυγός που προορίζεται για την ηλεκτρική σύνδεση των αγωγών προστασίας ΡΕ, των αγωγών ισοδυναμικών συνδέσεων και του αγωγού γείωσης. Εάν η θεμελιακή γείωση χρησιμοποιείται και ως γείωση αντικεραυνικής προστασίας θα πρέπει οι συνδετήρες - σφιγκτήρες να έχουν υποστεί τις προβλεπόμενες εργαστηριακές δοκιμές των Προτύπων της σειράς ΕΛΟΤ ΕΝ 50164, και η αντίσταση της θεμελιακής γειώσεως να είναι 1ΟΩΜ όπως ορίζουν τα πρότυπα. o Χρήση της θεμελιακής γείωσης Η θεμελιακή γείωση χρησιμοποιείται για τη σύνδεση με τον ουδέτερο της εγκατάστασης (σε δίκτυα ΤΝ), για τη σύνδεση με τον αγωγό προστασίας (σε δίκτυα ΤΤ), ως γείωση προστασίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας πληροφοριών, γείωση λειτουργίας (βλέπε ΕΛΟΤ HD 384, Κεφ. 54) των κύριων και συμπληρωματικών ισοδυναμικών συνδέσεων (βλέπε ΕΛΟΤ HD και ) καθώς και των συστημάτων αντικεραυνικής προστασίας (βλέπε ΕΛΟΤ 1197 και σειρά Προτύπων ΕΛΟΤ ΕΝ 62305) εφόσον πληροί τις απαιτήσεις του προτύπου. 1.4 Διατάξεις προστασίας από υπερένταση o Γενικά Ο όρος υπερένταση χρησιμοποιείται για ένταση μεγαλύτερη της ονομαστικής που μπορεί να εμφανιστεί σε λειτουργία χωρίς σφάλμα ή σε βραχυκύκλωμα. Ο όρος υπερφόρτιση χαρακτηρίζει ένταση μεγαλύτερη της ονομαστικής που δεν οφείλεται σε σφάλμα. Η προστασία υπερεντάσεως είναι συνεπώς η προστασία διαφόρων στοιχείων της εγκατάστασης τόσο έναντι ρευμάτων υπερφορτίσεως όσο και έναντι ρευμάτων βραχυκυκλώσεως. Οι υπερεντάσεις πρέπει να διακόπτονται σε σχετικά σύντομο χρόνο χωρίς να προλάβουν να προκαλέσουν υπέρβαση της μέγιστης επιτρεπόμενης θερμοκρασίας. 26

35 Οι διατάξεις προστασίας έναντι υπερεντάσεων (ρευμάτων υπερφορτίσεως και μικρών ρευμάτων βραχυκυκλώσεως) πρέπει: Να επιτρέπουν την ροή των παροδικών υπερεντάσεων κατά την κανονική λειτουργία. Να διακόπτουν την τροφοδότηση πριν η θερμοκρασία του στοιχείου που προστατεύουν υπερβεί την μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή (προστασία που παρέχεται το θερμικό στοιχείο της διάταξης προστασίας). Να διακόπτουν στον μικρότερο δυνατό χρόνο τα ρεύματα βραχυκυκλώσεως (προστασία που παρέχεται από το ήλεκτρο μαγνητικό στοιχείο της διάταξης προστασίας). Να εξασφαλίζουν την διακοπή μόνο του τμήματος του κυκλώματος στο οποίο παρουσιάζεται η υπερένταση (επιλογική προστασία). Οι διατάξεις προστασίας συγκροτούνται κυρίως από τα μέσα προστασίας που λειτουργούν με κριτήριο το ρεύμα και είναι: 1) Ασφάλειες 2) Αυτόματοι διακόπτες 3) Διαφορικοί διακόπτες διαφυγής εντάσεως (Δ.Δ.Ε) ή ηλεκτρονόμοι υπερεντάσεως. Η ηλεκτρική εγκατάσταση σχεδιάζεται για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων φορτίων και λειτουργεί ομαλά υπό κανονικές συνθήκες φορτίσεως. Σε μη κανονικές συνθήκες (π.χ. υπερφόρτιση, σφάλμα) προκύπτουν υπερεντάσεις, δηλαδή αύξηση του ρεύματος πέραν του κανονικού (που συνίσταται είτε σε ρεύματα υπερφορτίσεως είτε σε ρεύματα βραχυκυκλώσεως) με αποτέλεσμα έκλυση υπερβολικής θερμότητας. Τότε είναι δυνατόν να προκύψουν απαράδεκτα υψηλές θερμοκρασίες για τον εξοπλισμό με πιθανούς κινδύνους, όπως μείωση της διάρκειας ζωής ή/και καταστροφή του, πυρκαγιές, εκρήξεις ηλεκτροπληξίες κ.α. Τα μέτρα πρόληψης συνίστανται στην παρεμβολή κατάλληλων διατάξεων προστασίας. Τα όργανα προστασίας (ασφάλειες αυτόματες ή μη,αυτόματοι διακόπτες - μικροαυτόματοι) έναντι υπερεντάσεων, πρέπει σε περίπτωση οποιασδήποτε υπερεντάσεως, να επιτελούν την έγκαιρη απόζευξη γραμμών, μηχανημάτων, συσκευών και εν γένει τμημάτων εγκαταστάσεων που προστατεύουν, με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκλείεται οποιοσδήποτε κίνδυνος για τους ανθρώπους ή το περιβάλλον καθώς και οποιαδήποτε βλάβη των προστατευόμενων εγκαταστάσεων. Τα όργανα προστασίας συγκροτούνται βασικά από στοιχεία προστασίας που προστατεύουν από βραχυκυκλώματα, θερμικά στοιχεία που προστατεύουν από υπερεντάσεις και υπερφορτίσεις, ηλεκτρομαγνητικά στοιχεία που προστατεύουν από μικρά 27

36 βραχυκυκλώματα), των οποίων η αρχή λειτουργίας στηρίζεται στην αύξηση του ρεύματος ή της θερμοκρασίας πέραν μιας ορισμένης τιμής. Τα στοιχεία προστασίας πρέπει να έχουν χαρακτηριστικές εντάσεως χρόνου τέτοιες ώστε να επενεργούν και να διακόπτουν το κύκλωμα προτού τα προστατευόμενα στοιχεία υποστούν βλάβη. 1)Ασφάλειες Ασφάλεια ονομάζουμε την διάταξη που προορίζεται να διακόπτει αυτόματα ένα κύκλωμα, όταν η έντασή του ξεπεράσει μία ορισμένη τιμή (ονομαστική ένταση). Αυτό γίνεται είτε με το λιώσιμο ενός λεπτού σύρματος (ασφάλειες τήξεως) είτε με την πτώση ενός αυτόματου διακόπτη (αυτόματες ασφάλειες). Έτσι, έχουμε προστασία των αγωγών, των μονώσεων και των συσκευών του κυκλώματος από υπερεντάσεις και βραχυκυκλώματα. Η ασφάλεια μπαίνει πάντα στον αγωγό της φάσεως και στην αρχή του κυκλώματος που προστατεύει. Δεν επιτρέπεται να τοποθετηθεί στον αγωγό της γειώσεως και στον ουδέτερο. Ο χρόνος πού χρειάζεται μία ασφάλεια για να διακόψει την τροφοδοσία, εξαρτάται από το μέγεθος της υπερεντάσεως και από τον τύπο της ασφάλειας. Γ ενικά σε περίπτωση βραχυκυκλώματος η διακοπή γίνεται σε μερικά εκατοστά του δευτερολέπτου, ενώ σε περίπτωση υπερεντάσεως σε μερικά δευτερόλεπτα ή και λεπτά. Διακρίνουμε δύο τύπους ασφαλειών, ανάλογα με την ταχύτητα που διακόπτουν την τροφοδοσία : Τις ασφάλειες ταχείας τήξης (τύπος L) και τις ασφάλειες βραδείας τήξης (τύποςg). Συνήθως χρησιμοποιούνται οι ασφάλειες ταχείας τήξης, ενώ οι βραδείας τήξης χρησιμοποιούνται στα κυκλώματα ηλεκτροκινητήρων ή σε συνεργασία με ασφάλειες ταχείας τήξης. Ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής τους διακρίνουμε δύο είδη ασφαλειών: α) τις ασφάλειες τήξεως και β) τις αυτόματες ασφάλειες (ή μικροαυτόματους). Α) Ασφάλειες τήξης: Οι ασφάλειες τήξης διακρίνονται σε: α) Βιδωτές: Χρησιμοποιούνται στις ΕΗΕ και υπάρχουν σε δύο τύπους τις D ή DIAZED και τις Do ή NEOZED που έχουν μικρότερες διαστάσεις. Σχήμα

37 Η όλη διάταξη μιας ασφάλειας, αποτελείται από τα εξής μέρη: 1. Το φυσίγγι (ασφάλεια), που είναι κατασκευασμένο από πορσελάνη και περιέχει το νήμα (τηκτό) και ένα ενδεικτικό χρωματιστό δίσκο, ο οποίος πέφτει, όταν η ασφάλεια καεί. 2. Την βάση της ασφάλειας ή ασφαλειοθήκη. Είναι το εξάρτημα που στερεώνεται πάνω στον πίνακα και μέσα σ αυτό τοποθετείται το φυσίγγι. 3. Την μήτρα. Είναι μικρό πορσελάνινο εξάρτημα που τοποθετείται στο βάθος της ασφαλειοθήκης και εξασφαλίζει ότι δεν θα τοποθετηθεί, από λάθος, μεγαλύτερη ασφάλεια από την κατάλληλη για την γραμμή. 4. Το πώμα. Είναι πορσελάνινο, βιδώνει πάνω στην ασφαλειοθήκη και συγκρατεί το φυσίγγι. Στο πάνω μέρος του έχει γυαλί, για να φαίνεται αν έχει καεί το φυσίγγι. Κάθε φυσίγγι χαρακτηρίζεται από το ονομαστικό ρεύμα του, που καθορίζει έως πόσα Ampere μπορούν να περάσουν από το τηκτό του. Τα ονομαστικά ρεύματα έχουν τυποποιημένες τιμές: 6Α, 10Α, 16Α, 20Α, 25Α, 35Α, 40Α, 50Α, 63Α,80Α, 100Α. Για κάθε μέγεθος υπάρχει και ένα χαρακτηριστικό χρώμα πάνω στον ενδεικτικό δίσκο. β) Μαχαιρωτές: Έχουν σώμα μορφής ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου. Στην πάνω και κάτω βάση του έχουν από ένα έλασμα (λεπίδα). Τα δύο αυτά ελάσματα, κουμπώνουν σε αντίστοιχες διπλές ελατηριωτές μεταλλικές λάμες, που βρίσκονται στην βάση της ασφάλειας. Έτσι γίνεται η στήριξη της ασφάλειας και ταυτόχρονα η ηλεκτρική επαφή. Σχήμα 1.5 Για την τοποθέτηση ή αφαίρεση των μαχαιρωτών ασφαλειών από την βάση τους, χρησιμοποιείται ειδική μονωτική λαβή. Μαχαιρωτές ασφάλειες υπάρχουν, σε τυποποιημένα μεγέθη, από 6 έως και 1000 Α, αλλά συνήθως χρησιμοποιούνται για μεγάλες εντάσεις (άνω 29

38 των 30 Α). γ) Κυλινδρικές: Έχουν σώμα κυλινδρικό και οι δύο βάσεις τους είναι από αγώγιμο υλικό για να γίνεται η ηλεκτρική επαφή και η στήριξη. Χρησιμοποιούνται για μεγάλες εντάσεις ρεύματος, όπως σε πίνακες υποσταθμών και σε πίνακες διανομής της ΔΕΗ. Β) Αυτόματες ασφάλειες (ή μικροαυτόματες) Οι αυτόματες ασφάλειες έχουν διαφορετική κατασκευή από τις ασφάλειες τήξεως, αλλά και αυτές, διακόπτουν την τροφοδοσία σε περίπτωση υπερεντάσεως ή βραχυκυκλώματος, με παρόμοιο τρόπο. Μετά την διακοπή όμως, δεν χρειάζεται να τις αντικαταστήσουμε αλλά απλώς να σηκώσουμε το χειριστήριο και να αποκατασταθεί η τροφοδοσία (αφού βέβαια επισκευάσουμε ή απομονώσουμε την συσκευή που προκάλεσε το βραχυκύκλωμα). Αποτελούνται από ένα ηλεκτρομαγνητικό στοιχείο (ρελέ) και από ένα διμεταλλικό στοιχείο (θερμικό). Το ηλεκτρομαγνητικό στοιχείο κάνει διακοπή σε περίπτωση βραχυκυκλώματος πολύ γρήγορα (εκατοστά ή και χιλιοστά του δευτερολέπτου), ενώ το διμεταλλικό διακόπτει σε περίπτωση υπερεντάσεως με καθυστέρηση μερικών δευτερολέπτων ή και λεπτών, ανάλογα με την υπερένταση. Σχήμα 1.6 Οι αυτόματες ασφάλειες στερεώνονται στην ράγα του πίνακα διανομής, από μία για κάθε μερικό κύκλωμα. Αντέχουν για ζεύξεις - αποζεύξεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως διακόπτες των κυκλωμάτων, αλλά για περιορισμένο αριθμό χρήσεων. Επειδή υπάρχει η μικρή πιθανότητα να κολλήσουν και να μην παρέχουν προστασία για πολύ μεγάλα ρεύματα βραχυκυκλώματος (3000 Α και πάνω), πρέπει να τοποθετούμε ως γενική ασφάλεια του πίνακα ασφάλεια τήξεως και όχι αυτόματη ασφάλεια. 30