ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΛΛΑΝΤΙΚΑ - ΚΡΕΑΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ

Transcript

1 Αθήνα, Μάιος 2008 ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΛΛΑΝΤΙΚΑ - ΚΡΕΑΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ Απαγορεύεται η με κάθε μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο μέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η μετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η με οποιαδήποτε τρόπο δημοσίευσή του, ολόκληρου ή τμημάτων του, χωρίς την άδεια των δημιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας).

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη...i Ζήτηση...i Προσφορά... ii Αγορά... ii Διεθνής Αγορά... iii 1. Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου Αλλαντικών Εισαγωγή Πρώτη Ύλη Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Περιγραφή των Προϊόντων Περιγραφή του Κλάδου Βασικά Oικονομικά Mεγέθη Θεσμικό Πλαίσιο...8 Παράρτημα Κεφαλαίου Η Ζήτηση Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Μέση Μηνιαία Δαπάνη των Νοικοκυριών για Αλλαντικά Παράρτημα Κεφαλαίου Η Προσφορά Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Δομή και Διάρθρωση του Κλάδου Κανάλια Διανομής Διαφημιστική Δαπάνη Αλλαντικών Παραγωγικές Επιχειρήσεις Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Χρηματοοικονομική Ανάλυση Παραγωγικών Επιχειρήσεων Κερδοφορία Αποδοτικότητα Ρευστότητα Χρηματοοικονομική Διάρθρωση Δραστηριότητα Ανάλυση του Ομαδοποιημένου Ισολογισμού Εισαγωγικές Επιχειρήσεις Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Πωλήσεις Εισαγωγικών Επιχειρήσεων Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Παράρτημα Κεφαλαίου Εγχώρια Αγορά Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Εγχώρια Παραγωγή Αλλαντικών Εξωτερικό Εμπόριο Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Εγχώρια Αγορά Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Εγχώρια Αγορά Αλλαντικών Μερίδια Αγοράς Εγχώρια Αγορά Κρεατοσκευασμάτων Μερίδια Αγοράς Παράρτημα Κεφαλαίου Ευρωπαϊκή Αγορά Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Εξωτερικό Εμπόριο Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων στην ΕΕ Εξωτερικό Εμπόριο Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων στα Βαλκάνια Παράρτημα Κεφαλαίου Συμπεράσματα και Προοπτικές του Κλάδου Γενικά Ανάλυση Ανταγωνιστικού Περιβάλλοντος Είσοδος νέων ανταγωνιστών Κίνδυνοι από υποκατάστατα προϊόντα Διαπραγματευτική Δύναμη Προμηθευτών Διαπραγματευτική Δύναμη Αγοραστών Ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία Αδύνατα σημεία

3 Ευκαιρίες Απειλές Οικονομικά Αποτελέσματα Παράρτημα Ι: Ισολογισμοί Εταιρειών του Κλάδου Παράρτημα ΙΙ: Κατάλογος Κλαδικών Μελετών που έχουν εκπονηθεί από τη Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της ICAP A.E Benchmarking Παραγωγικών Επιχειρήσεων Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων (σε ηλεκτρονική μορφή)

4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1 Εγχώρια καθαρή παραγωγή κρέατος ( )...2 Πίνακας 1.2 Εγχώρια κατανάλωση κρέατος ( )...2 Πίνακας 1.3 Βασικά οικονομικά μεγέθη επιχειρήσεων παραγωγής, επεξεργασίας και συντήρησης κρέατος και προϊόντων κρέατος ( )...8 Π1.1 Εξέλιξη της καθαρής εγχώριας παραγωγής κρέατος ανά κατηγορία ( ) Π1.2 Μέσες ετήσιες σταθμισμένες τιμές παραγωγών κρέατος ( ) Π1.3 Γενικό ισοζύγιο παραγωγής-κατανάλωσης κρέατος ( ) Π2.1 Μέσοι ετήσιοι δείκτες τιμών εισαγωγών βιομηχανίας και τιμών παραγωγού εγχώριας αγοράς αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ( ) Π2.2 Απογραφή πραγματικού πληθυσμού (2001) Π2.3 Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών ανά κυριότερη χώρα προέλευσης ( ) Π2.4 Διανυκτερεύσεις αλλοδαπών και ημεδαπών τουριστών στα συλλογικά τουριστικά καταλύματα ( ) Π2.5 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών κατά αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές Π2.6 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων ορισμένων ειδών που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές Πίνακας 3.1 Μέσος όρος συμμετοχής κατηγοριών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο σύνολο των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (2006, Α εξάμηνο 2007) Πίνακας 3.2 Διαφημιστική δαπάνη αλλαντικών κονσερβών κρέατος ( ) Πίνακας 3.3 Συνοπτική παρουσίαση παραγωγικών επιχειρήσεων αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων Πίνακας 3.4 Συνολικές πωλήσεις επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων ( ) Πίνακας 3.5 Συντομογραφίες επωνυμιών για την ανάγνωση των διαγραμμάτων Πίνακας 3.6 Παρουσίαση εισαγωγικών επιχειρήσεων αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων Πίνακας 3.7 Συνολικές πωλήσεις εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου ( ) Π3.1 Επιχειρήσεις παραγωγής προϊόντων από κρέας ζώων και πουλερικών κατά νομό (2003). 59 Π3.2 Διάρθρωση της διαφημιστικής δαπάνης αλλαντικών από τις επιχειρήσεις του κλάδου, ανά μέσο ενημέρωσης ( ) Π3.3 Διάρθρωση της διαφημιστικής δαπάνης βιομηχανικών εταιρειών τροφίμων ( ) 60 Π3.4 Διάρθρωση της διαφημιστικής δαπάνης αλλαντικών ανά κατηγορία και εμπορικό σήμα ( ) Π3.5 Δείκτες κερδοφορίας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ) Π3.6 Δείκτες αποδοτικότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.7 Δείκτες ρευστότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.8 Δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.9 Δείκτες δραστηριότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.10 Ομαδοποιημένος ισολογισμός επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών- κρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.11 Ομαδοποιημένος ισολογισμός κερδοφόρων επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.12 Ομαδοποιημένος ισολογισμός ζημιογόνων επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Π3.13 Ορισμοί χρηματοοικονομικών δεικτών Πίνακας 4.1 Εγχώρια παραγωγή αλλαντικών ( ) Πίνακας 4.2 Διάρθρωση βιομηχανικής παραγωγής προϊόντων από κρέας (2006) Πίνακας 4.3 Μερίδια εγχώριας παραγωγής αλλαντικών (2007) Πίνακας 4.4 Εισαγωγές αλλαντικών-παρασκευασμάτων και κονσερβών κρέατος ( ). 79 Πίνακας 4.5 Εξαγωγές αλλαντικών -παρασκευασμάτων και κονσερβών κρέατος ( ). 79

5 Πίνακας 4.6 Μέγεθος εγχώριας αγοράς αλλαντικών ( ) Πίνακας 4.7 Διάρθρωση εγχώριας αγοράς αλλαντικών (2007) Πίνακας 4.8 Μερίδια εγχώριας αγοράς αλλαντικών (2007) Πίνακας 4.9 Δείκτης συγκέντρωσης Πίνακας 4.10 Εγχώρια αγορά κρεατοσκευασμάτων ( ) Π4.1 Βιομηχανική παραγωγή αλλαντικών και λοιπών συναφών ειδών ( ) Π4.2 Εισαγωγές αλλαντικών και άλλων παρασκευασμάτων από κρέας ζώων και πουλερικών, ανά κατηγορία ( ) Π4.3 Ανάλυση εισαγωγών σε κρέατα αλατισμένα, αποξηραμένα ή καπνιστά γενικά, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.4 Ανάλυση εισαγωγών σε συκώτια όλων των ζώων παρασκευασμένα ή διατηρημένα και ομογενοποιημένα, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.5 Ανάλυση εισαγωγών άλλων παρασκευασμάτων χοιροειδών, στα οποία περιλαμβάνονται τα μείγματα και οι κονσέρβες, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.6 Ανάλυση εισαγωγών σε παρασκευάσματα και κονσέρβες βοοειδών, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.7 Ανάλυση εισαγωγών σε παρασκευάσματα πουλερικών, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.8 Ανάλυση εισαγωγών σε λουκάνικα, σαλάμια και παρόμοια προϊόντα από κρέας, παραπροϊόντα σφαγίων ή αίμα, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.9 Ανάλυση εισαγωγών σε ωμοπλάτες και τεμάχια αυτών από χοιροειδή, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.10 Ανάλυση εισαγωγών σε χοιρομέρι (ζαμπόν) και τεμάχια αυτού, ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.11 Εξαγωγές αλλαντικών και άλλων παρασκευασμάτων από κρέας ζώων και πουλερικών, ανά κατηγορία ( ) Π4.12 Ανάλυση εξαγωγών σε κρέατα αλατισμένα, αποξηραμένα ή καπνιστά γενικά, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.13 Ανάλυση εξαγωγών σε συκώτια όλων των ζώων παρασκευασμένα ή διατηρημένα και ομογενοποιημένα, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.14 Ανάλυση εξαγωγών άλλων παρασκευασμάτων χοιροειδών, στα οποία περιλαμβάνονται και τα μείγματα και οι κονσέρβες κρέατος, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.15 Ανάλυση εξαγωγών σε παρασκευάσματα και κονσέρβες βοοειδών, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.16 Ανάλυση εξαγωγών σε λουκάνικα, σαλάμια και παρόμοια προϊόντα, από κρέας, παραπροϊόντα σφαγίων ή αίμα, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.17 Συγκεντρωτικά στοιχεία εξαγωγών σε χοιρομέρι (ζαμπόν) και τεμάχια αυτού, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.18 Ανάλυση εξαγωγών σε παρασκευάσματα πουλερικών, ανά χώρα προορισμού ( ) Π4.19 Ανάλυση εξαγωγών σε ωμοπλάτες και τεμάχια αυτών από χοιροειδή, ανά χώρα προορισμού ( ) Πίνακας 5.1 Εξωτερικό εμπόριο αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων της ΕΕ-27 ( ) Πίνακας 5.2 Διάρθρωση εξωτερικού εμπορίου αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων της ΕΕ-27 (2005) Πίνακας 5.3 Εξωτερικό εμπόριο αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων σε χώρες των Βαλκανίων ( ) Πίνακας 5.4 Διάρθρωση εξωτερικού εμπορίου αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων σε χώρες των Βαλκανίων (2005) Π5.1 Εξωτερικό εμπόριο αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων στην Ε.Ε ( ). 110 Π5.2α Εισαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων, ανά κατηγορία, σε χώρες της ΕΕ - 27 ( ) Π5.2β Εισαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων, ανά κατηγορία και χώρα στην ΕΕ - 27 ( ) Π5.3α Εξαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων, ανά κατηγορία σε χώρες της ΕΕ ( )

6 Π5.3β Εξαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων, ανά κατηγορία και σε χώρες της ΕΕ - 27 ( ) Π5.4 Εισαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων ορισμένων βαλκανικών χωρών, ανά κατηγορία ( ) Π5.5 Εξαγωγές αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων ορισμένων βαλκανικών χωρών, ανά κατηγορία ( )

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 3.1 Χωροταξική κατανομή των επιχειρήσεων παραγωγής προϊόντων από κρέας ζώων και πουλερικών (2003) Διάγραμμα 3.2 Διαφημιστική δαπάνη αλλαντικών κονσερβών κρέατος ( ) Διάγραμμα 3.3 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Διάγραμμα 3.6 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικών-κρεατοσκευασμάτων ( ) Διάγραμμα 3.7 Εξέλιξη δεικτών δραστηριότητας επιχειρήσεων παραγωγής αλλαντικώνκρεατοσκευασμάτων ( ) Διάγραμμα 4.1 Εξέλιξη εγχώριας παραγωγής αλλαντικών ( ) Διάγραμμα 5.1 Εξέλιξη όγκου εισαγωγών και εξαγωγών αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων της Ε.Ε.-27 ( ) Διάγραμμα 5.2 Διάρθρωση Εξωτερικού Εμπορίου Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων της Ε.Ε. των 27 (2005)

8 ΣΥΝΟΨΗ Ο κλάδος της αλλαντοποιίας άρχισε να αναπτύσσεται συστηματικά μετά τη δεκαετία του 1960, ενώ απέκτησε τα χαρακτηριστικά μεταποιητικής βιομηχανίας τη δεκαετία του Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 εισήλθε σε φάση εκσυγχρονισμού, προκειμένου να εναρμονιστεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις προδιαγραφές ποιότητας. Η εγχώρια παραγωγή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης για αλλαντικά και κρεατοσκευάσματα, ενώ το εξωτερικό εμπόριο του κλάδου είναι σχετικά περιορισμένο. Ωστόσο, διαπιστώνεται μεγάλη εξάρτηση του κλάδου από τις εισαγωγές πρώτης ύλης (κυρίως από την Ε.Ε.). Ο παραγωγικός τομέας περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, όμως οι μεγάλου μεγέθους εταιρείες και όμιλοι ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής και αγοράς, ενώ το υπόλοιπο μοιράζεται σε πλήθος επιχειρήσεων. Ζήτηση Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων ποικίλουν και σχετίζονται αφενός με το διαθέσιμο εισόδημα, την τιμή των προϊόντων, το μέγεθος του πληθυσμού και του εισερχόμενου τουρισμού και, αφετέρου, με τις διατροφικές συνήθειες, την αλλαγή του τρόπου ζωής (που επιφέρει μείωση του διαθέσιμου χρόνου για προετοιμασία γευμάτων) και την αυξανόμενη τάση για κατανάλωση έτοιμου φαγητού. Ο μέσος όρος των μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών για αλλαντικά και αλίπαστα κρέατα ανέρχεται σε 7,72, σύμφωνα με την τελευταία Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΣΥΕ (2004/05). Με βάση τις γεωγραφικές περιοχές, την υψηλότερη μέση μηνιαία δαπάνη για αλλαντικά και λοιπά συναφή προϊόντα παρουσίασαν οι αστικές περιοχές και τη χαμηλότερη οι αγροτικές περιοχές. Η κατά κεφαλή κατανάλωση αλλαντικών στην Ελλάδα υστερεί σημαντικά σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρουσιάζοντας ωστόσο ανοδική τάση. Συγκεκριμένα, η κατά κεφαλή κατανάλωση αλλαντικών στην Ελλάδα εκτιμάται σε 10 κιλά/ανά άτομο περίπου, ενώ σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζεται περίπου σε 20 κιλά/ανά άτομο κατά μέσο όρο. Η ζήτηση των εξεταζόμενων προϊόντων επηρεάζεται επίσης από απρόβλεπτους παράγοντες που κατά καιρούς εμφανίζονται και σχετίζονται με την ποιότητα του κρέατος. Τα φαινόμενα αυτά προκαλούν περιστασιακή μετατόπιση της ζήτησης μεταξύ των επιμέρους ειδών αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων και δεν ασκούν μεγάλη επίδραση στη συνολική κατανάλωση. Μάιος 2008 i

9 Προσφορά Ο εξεταζόμενος κλάδος περιλαμβάνει, όπως έχει ήδη αναφερθεί, μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων. Η πλειοψηφία αυτών είναι μικρού μεγέθους, διαθέτουν περιορισμένη παραγωγική δυναμικότητα και απευθύνονται κυρίως στην τοπική αγορά όπου δραστηριοποιούνται. Οι μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις είναι σχετικά λίγες σε αριθμό, η παραγωγική τους δυναμικότητα είναι υψηλή και η διανομή των προϊόντων τους πραγματοποιείται σε όλη την ελληνική επικράτεια. Ορισμένες από αυτές έχουν προβεί σε στρατηγική κάθετης ολοκλήρωσης, εξασφαλίζοντας τον έλεγχο και τη διαθεσιμότητα της πρώτης ύλης. Ο εισαγωγικός τομέας αποτελείται κυρίως από μεγάλου μεγέθους εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο των ειδών διατροφής και τα εξεταζόμενα προϊόντα συμβάλλουν με μικρό ποσοστό στη διαμόρφωση των συνολικών τους πωλήσεων. Πέραν των εισαγωγέων τροφίμων, αλλαντικά εισάγονται και από μεγάλες αλυσίδες super market. Τα δίκτυα διανομής των αλλαντικών και των κρεατοσκευασμάτων στην εγχώρια αγορά περιλαμβάνουν τα σημεία λιανικής πώλησης (σούπερ μάρκετς, παντοπωλεία, κρεοπωλεία, κλπ.) και τους χώρους μαζικής εστίασης. Ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται στο κανάλι των σούπερ μάρκετς είναι ιδιαίτερα έντονος, καθώς κυριαρχούν οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις που διαθέτουν επώνυμα προϊόντα. Τα εμπόδια εισόδου για τις μικρότερες επιχειρήσεις στο συγκεκριμένο κανάλι είναι υψηλά και ως εκ τούτου, οι εν λόγω επιχειρήσεις προμηθεύουν κυρίως χώρους μαζικής εστίασης, ή την τοπική αγορά όπου εδρεύουν. Αγορά Η εγχώρια παραγωγή αλλαντικών σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ICAP παρουσίασε διαχρονική αύξηση το χρονικό διάστημα , με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 4,1%. Αντίθετα το 2006, σημείωσε μείωση της τάξης του 2% σε σχέση με το 2005, γεγονός που οφείλεται κυρίως στη μείωση δραστηριοτήτων μεγάλης (προβληματικής) αλλαντοβιομηχανίας. Τελικά, το 2007 εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε σε τόνους. Η εγχώρια φαινομενική κατανάλωση αλλαντικών και κονσερβών κρέατος ήταν ανοδική την περίοδο (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής: 3,7%) και διαμορφώθηκε σε τόνους το Η εισαγωγική διείσδυση στον κλάδο έχει αυξηθεί την τελευταία τριετία και ανέρχεται σε 17% - 18%. Όσον αφορά τη διάρθρωση της κατανάλωσης μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών προϊόντων, το 2007 εκτιμάται ότι η πάριζα-μορταδέλα απέσπασε το μεγαλύτερο μερίδιο (26%-27%) και ακολούθησαν τα λουκάνικα (περίπου 21%), το ζαμπόν (18%-19%) και τα αλλαντικά πουλερικών (14%-15%). Κατά το 2007 η εταιρεία Νίκας Π.Γ. ΑΒΕΕ εκτιμάται ότι συγκέντρωσε μερίδιο αγοράς 16% περίπου, η Κρέτα Φάρμ ΑΒΕΕ ακολούθησε με μερίδιο της τάξης του 15% και η εταιρεία Υφαντής ΑΒΕΕ απέσπασε το 14% περίπου της εγχώριας αγοράς. Η εισαγωγική διείσδυση στην αγορά αλλαντικών και κονσερβών κρέατος είναι συγκριτικά περιορισμένη, με αισθητή παρουσία περισσότερο στο τομέα των κονσερβών. Μάιος 2008 ii

10 Η εγχώρια αγορά κρεατοσκευασμάτων συμπίπτει σχεδόν με την εγχώρια παραγωγή, καθώς οι εισαγωγές και οι εξαγωγές των εν λόγω προϊόντων είναι πολύ περιορισμένες. Το μέγεθος αγοράς παρουσίασε ανοδική πορεία το χρονικό διάστημα , με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 4,5%. Το 2007 εκτιμάται σε τόνους, αυξημένο κατά 3,3% έναντι του προηγούμενου έτους. Το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς καλύπτεται από παρασκευάσματα χοιρινού και βοδινού κρέατος, ενώ το υπόλοιπο αφορά παρασκευάσματα από κρέας πουλερικών. Οι επιχειρήσεις Hellenic Catering AE και Ζελιαλίδης ΑΕ καταλαμβάνουν κορυφαίες θέσεις, με εκτιμώμενα μερίδια αγοράς της τάξεως του 8% και 7% αντίστοιχα. Οι προοπτικές εξέλιξης του κλάδου των αλλαντικών και των κρεατοσκευασμάτων τα προσεχή έτη διαγράφονται ευνοϊκές. Διεθνής Αγορά Αναφορικά με τις εξελίξεις στο εξωτερικό εμπόριο αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (27 χωρών), οι εισαγωγές παρουσίασαν μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 5,66% το διάστημα και διαμορφώθηκαν σε 3,9 εκ. τόνους το Η Μ. Βρετανία ήταν η χώρα που πραγματοποίησε τις μεγαλύτερες εισαγωγές, καλύπτοντας το 24,5% των συνολικών εισαγωγών των 27 χωρών της Ε.Ε. το Αντίθετα οι συνολικές εξαγωγές των 27 χωρών της Ε.Ε., ενώ ακολούθησαν ανοδική πορεία το διάστημα , το 2005 παρουσίασαν μείωση (κατά 13,6%) σε σχέση με το Κορυφαία εξαγωγική χώρα ήταν η Ολλανδία, η οποία κάλυψε το 21% της συνολικής ποσότητας εξαγωγών σε αλλαντικά και κρεατοσκευάσματα για το Το εξωτερικό εμπόριο αλλαντικών στα Βαλκάνια παρουσίασε ανοδική πορεία το χρονικό διάστημα Το 2005 οι συνολικές εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 7,1% περίπου, καθώς και οι εξαγωγές ( κατά 11,8% περίπου) σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το 2005 η Ρουμανία συγκέντρωσε το υψηλότερο μερίδιο εισαγωγών σε αλλαντικά και κρεατοσκευάσματα μεταξύ των Βαλκανικών χωρών (32,2%) και ακολούθησαν η Ελλάδα (23,8%) και η Κροατία (8,8%). Η Σλοβενία ήταν η κυριότερη εξαγωγική χώρα το 2005, με ποσοστό συμμετοχής 42,4% στο σύνολο των εξαγωγών σε κρεατοσκευάσματα και αλλαντικά. Μάιος 2008 iii

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΑΛΛΑΝΤΙΚΩΝ 1.1 Εισαγωγή Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση του κλάδου αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων. Συγκεκριμένα εξετάζονται οι ακόλουθες κύριες κατηγορίες αλλαντικών: αλλαντικά από κρέας γαλοπούλας και πουλερικών, αποξηραμένα-καπνιστά ή σε άρμη, λουκάνικα, ζαμπόν (χοιρομέρι και ωμοπλάτες), πάριζες-μορταδέλες, σαλάμια (αέρος, λοιπά βραστά, κλπ), λάντσιον μητ (luncheon meat), κόρν μπήφ (corned beef) και τσόπτ πόρκ (chopped pork). Στα κρεατοσκευάσματα χρησιμοποιείται κρέας ζώων και πουλερικών ως κύρια πρώτη ύλη (νωπό ή κατεψυγμένο), το οποίο έχει τεμαχιστεί και επεξεργαστεί. Στην παρούσα μελέτη εξετάζονται τα ωμά προϊόντα από κρέας, καθώς και εκείνα που έχουν υποστεί μερική θερμική επεξεργασία, όπως τα παναρισμένα και μαριναρισμένα. Ενδεικτικά αναφέρονται τα σουβλάκια, ο γύρος, τα μπιφτέκια, το ρολό, τα παναρισμένα σνίτσελ, τα «νάγκετς» και άλλα συναφή προϊόντα. Δεν εξετάζονται προϊόντα τα οποία εμπεριέχουν στα συστατικά τους σε μικρότερο βαθμό κρέας-κιμά, προϊόντα τα οποία έχουν υποστεί πλήρη θερμική επεξεργασία, οι κονσέρβες έτοιμων φαγητών που εμπεριέχουν στα συστατικά τους κρέας - κιμά και δεν απαιτείται συντήρηση σε χαμηλές θερμοκρασίες όπως π.χ. κεφτεδάκια, ντολμαδάκια, κονσέρβες με κρέας και λαχανικά ή όσπρια κ.ά και ο κιμάς. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου (κεφ. 1), καθώς και πληροφορίες για την πρώτη ύλη και το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια αποτύπωσης των παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση των αλλαντικών και των κρεατοσκευασμάτων. Στα πλαίσια της ανάλυσης της προσφοράς του κλάδου (κεφάλαιο 3) παρουσιάζονται οι κυριότερες παραγωγικές επιχειρήσεις και πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση των οικονομικών τους καταστάσεων. Επιπλέον, παρουσιάζονται ορισμένες από τις κυριότερες εισαγωγικές επιχειρήσεις αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων. Στο κεφάλαιο 4 παρατίθεται το μέγεθος της εγχώριας αγοράς, όπως προκύπτει από την αλληλεπίδραση ζήτησης και προσφοράς, καθώς και τα μερίδια αγοράς που κατέχουν οι κυριότερες επιχειρήσεις του κλάδου. Ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση της διεθνούς αγοράς αλλαντικών (κεφάλαιο 5). Στο τελευταίο κεφάλαιο παρατίθενται τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης και εντοπίζονται τα προβλήματα και οι προοπτικές του κλάδου. 1.2 Πρώτη Ύλη Αλλαντικών και Κρεατοσκευασμάτων Η εγχώρια παραγωγή προϊόντων με βάση το κρέας είναι άμεσα εξαρτημένη από την ποσότητα προσφοράς, τις τιμές και την ποιότητα των κρεάτων. Μάιος

12 Όπως φαίνεται απ τον πίνακα 1.1 η συνολική εγχώρια παραγωγή κρέατος εμφάνισε πτωτική τάση, με μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης 1,24% τη περίοδο Το 2006 η παραγωγή κρέατος διαμορφώθηκε σε 506,9 χιλ. τόνους, εκ των οποίων το 33,2% αντιστοιχούσε σε παραγωγή κρέατος πουλερικών, το 23,4% σε παραγωγή χοιρινού κρέατος, το 22,1% σε παραγωγή κρέατος αιγοπροβάτων και το 12,2% σε παραγωγή κρέατος βοοειδών (πίνακες 1.1, Π1.1 του παραρτήματος). Πίνακας 1.1 Εγχώρια καθαρή παραγωγή κρέατος ( ) Έτη Συνολική Παραγωγή Κρέατος Ετήσια Μεταβολή ,10% ,82% ,88% ,74% ,60% ,91% ,12% ,19% ,07% ,24% ,76% ,40% ,17% ,87% ,02% ,33% ,52% ,65% ,18% ,85% ,65% Ποσότητα: τόνοι Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων H εξέλιξη των μέσων ετήσιων σταθμισμένων τιμών παραγωγών κρέατος κατά τη χρονική περίοδο , παρουσίασε αύξηση σε όλες τις κατηγορίες πλην του κρέατος πουλερικών (όπου παρατηρήθηκε μείωση της μέσης τιμής του) και του κρέατος κουνελιών, του οποίου η τιμή παρέμεινε στα ίδια επίπεδα τα δύο τελευταία χρόνια. Το 2006 η υψηλότερη μέση τιμή παραγωγού κρέατος (εξαιρουμένων των κουνελιών) αντιστοιχεί στο αιγοπρόβειο κρέας ( 5,0-5,1/κιλό) και στο βόειο/ μοσχαρίσιο ( 3,7/κιλό) (Π1.2 του παραρτήματος). Πίνακας 1.2 Εγχώρια κατανάλωση κρέατος ( ) Έτος Ποσότητα Ετήσια Μεταβολή ,57% ,22% ,48% ,86% ,19% ,74% ,10% ,29% Ποσότητα: τόνοι Πηγή: Π1.3 Μάιος

13 Οι ποσότητες του εισαγόμενου κρέατος αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,15% την περίοδο , με συνέπεια ο βαθμός εισαγωγικής διείσδυσης κρεάτων (βασικής πρώτης ύλης για τη παραγωγή αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων) την τελευταία πενταετία να κυμανθεί μεταξύ 41%-48%. Γενικότερα, οι εισαγωγές ακολούθησαν ανοδική πορεία και αυτό οφείλεται κυρίως στην μειωμένη ανταγωνιστικότητα των εγχωρίων προϊόντων, όπως επίσης και στις εγγενείς αδυναμίες της πρωτογενούς εγχώριας παραγωγής. Στον πίνακα Π1.3 του παραρτήματος παρουσιάζεται η εξέλιξη της εγχώριας παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος, καθώς και το μέγεθος των εισαγωγών-εξαγωγών για την περίοδο Η εγχώρια κατανάλωση κρέατος το 2006 ανήλθε σε τόνους (πίνακας 1.2). Με βάση τα στοιχεία της κλαδικής μελέτης «Κρέας» που εκπονήθηκε το 2007 από την ICAP, η μέση ετήσια κατά κεφαλή κατανάλωση κρέατος το 2006 ανέρχονταν σε 83,1 κιλά ανά άτομο. 1.3 Περιγραφή των Προϊόντων Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, στον κλάδο παραγωγής προϊόντων από κρέας ζώων και πουλερικών (Κωδ ) περιλαμβάνονται: Η παραγωγή ξηραμένου, παστού ή καπνιστού κρέατος Η παραγωγή προϊόντων κρέατος όπως: λουκάνικα, σαλάμια, αλλαντικά τύπου πουτίγκας, αλλαντικά τύπου Andouillettes, καρυκευμένα λουκάνικα, αλλαντικά τύπoυ Bologna, πατέ, γκαλαντίνες, ψιλοκομμένο χοιρινό με λίπος (Rilattes), χοιρομέρι, εκχυλίσματα και ζωμοί κρέατος Η παραγωγή έτοιμων γευμάτων σε κονσέρβες ή άλλου είδους συσκευασία, με κύριο συστατικό το κρέας. Σύμφωνα με το άρθρο 91 του Κώδικα Τροφίμων, ως προϊόντα αλλαντοποιίας ορίζονται «τα προϊόντα που έχουν υποστεί ειδική τεχνολογική επεξεργασία και παρασκευάζονται από κρέας ή και βρώσιμα παραπροϊόντα κρέατος, σε κομμάτια ή όχι, στα οποία μπορεί να προστεθούν πρώτες, βοηθητικές και πρόσθετες ύλες και τα οποία μπορεί να είναι ή όχι ενθηκευμένα σε φυσικά ή τεχνητά περιβλήματα, ή να διατίθενται σε αυτοτελή κομμάτια». Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται το σαλάμι, το ζαμπόν, το προσούτο, το λουκάνικο, η πάριζα κλπ. Οι κυριότερες κατηγορίες αλλαντικών βάσει του Κώδικα Τροφίμων ταξινομούνται με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και έχουν ως εξής: Προϊόντα από σύγκοπτο κρέας Περιλαμβάνονται ωμά προϊόντα, προϊόντα ωρίμανσης και μερικής ωρίμανσης, καθώς επίσης και προϊόντα θερμικής επεξεργασίας. Ειδικότερα: Ωμά προϊόντα (λουκάνικα) Η πρώτη ύλη είναι το καθαρό χοιρινό κρέας ή το μίγμα βοδινού και χοιρινού κρέατος, ή ακόμα και το μίγμα χοιρινού, βοδινού και πρόβειου κρέατος (λουκάνικα ωμά σύμμεικτα). Η Μάιος

14 προσθήκη κρέατος πουλερικών απαγορεύεται, ενώ τοποθετούνται σε θήκες φυσικής προέλευσης (βρώσιμα περιβλήματα) και είναι δυνατόν να υποστούν μερική αφυδάτωση ή κάπνισμα. Η περιεκτικότητά τους σε λίπος δεν πρέπει να ξεπερνά το 35%. Προϊόντα ωρίμανσης (ξερά) Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τα σαλάμια αέρος, τα σουτζούκια και τα παρεμφερή αυτών. Η παραγωγική τους διαδικασία περιλαμβάνει την ενθήκευση αυτών σε φυσικές ή τεχνητές θήκες, καθώς και την αφυδάτωση, ωρίμανση και πιθανόν και το κάπνισμα αυτών. Βάσει του Κώδικα Τροφίμων, απαγορεύεται ρητώς να υποστούν θερμική επεξεργασία και η περιεκτικότητά τους σε λίπος να υπερβαίνει το 45%. Σουτζούκια παράγονται από σύγκοπτο πρόβειο και βοδινό κρέας, με προσθήκη λίπους και αρτυμάτων και η περιεκτικότητά τους σε λίπος δεν πρέπει να υπερβαίνει το 50%. Προϊόντα μερικής ωρίμανσης (ημίξερα) Η εν λόγω κατηγορία περιλαμβάνει τα σαλάμια τύπου Βιέννης, Σερβίας, μπύρας κτλ. τα οποία αφού υποστούν μερική ωρίμανση, υφίστανται θερμική επεξεργασία, ενώ απαγορεύεται η προσθήκη αμύλου. Προϊόντα θερμικής επεξεργασίας (βραστά) Τα προϊόντα υπόκεινται σε θερμική επεξεργασία (πήξη των πρωτεϊνών μέχρι το κέντρο της μάζας). Στην εν λόγω κατηγορία ανήκουν τα λουκάνικα τύπου Φρανκφούρτης, Βιέννης, Λίμπερτ, κοκτέιλ, μορταδέλα, πάριζα και άλλα βραστά σαλάμια. Προϊόντα από τεμάχια κρέατος Τα προϊόντα της εν λόγω ευρύτερης κατηγορίας έχουν ως βασική πρώτη ύλη αυτοτελή ογκώδη τεμάχια σφάγιου χοιρινού κρέατος, με ή άνευ οστών και υφίστανται ειδική τεχνολογική επεξεργασία. Προϊόντα ωρίμανσης Η συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνονται το χοιρομέρι (ή αλλιώς ζαμπόν) ωρίμανσης, την ωμοπλάτη ωρίμανσης (σπάλα), το νουά ωρίμανσης και τον παστουρμά. Προϊόντα θερμικής επεξεργασίας Η υποκατηγορία αυτή περιλαμβάνει το χοιρομέρι (ζαμπόν), την ωμοπλάτη (σπάλα), το μπέικον, το νουά, το φιλέτο χοιρινό ή βοδινό, τις βοδινές ή χοιρινές μπριζόλες, τη γλώσσα και τα τεμάχια πτηνών θερμικής επεξεργασίας. Άλλα Για την παραγωγή διαφόρων άλλων προϊόντων αλλαντοποιίας πέραν των αναφερομένων, βασική πρώτη ύλη αποτελεί το κρέας και τα διάφορα παραπροϊόντα αυτού, αφού υποστούν ειδική επεξεργασία. Ενδεικτικά αναφέρονται τα προϊόντα: πηκτή, πατέ, φουάγκρα χήνας, κόρν-μπηφ (corned beef), λάντσιον-μητ (luncheon-meat) και προϊόντα τύπου τσόπτ-μητ (chopped-meat). Επίσης, περιλαμβάνονται και τα προϊόντα από βοδινό ή χοιρινό κρέας σε ζελατίνη ή στο φυσικό ζωμό τους, παστό (σύγληνο) κρέας, καθώς και άλλα προϊόντα με τεμάχια κρέατος. Μάιος

15 Σύμφωνα με τα άρθρα του Κώδικα Τροφίμων, στον ορισμό των κρεατοσκευασμάτων συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ των άλλων, και τα προψημένα παρασκευάσματα με πρώτη ύλη το κρέας. Δεν θεωρούνται έτοιμα φαγητά, από τη στιγμή που απαιτείται, έστω και μικρή, προεργασία από τον τελικό χρήστη προκειμένου να καταναλωθεί (π.χ. ψήσιμο-ζέσταμα). Για την παραγωγή τους απαιτείται «συνταγή». Τα προϊόντα χωρίζονται με βάση τη συσκευασία σε δύο κατηγορίες: προϊόντα κοπής (χύμα) και self service. Τα «χύμα» διανέμονται σε σούπερ μάρκετ, σε εταιρείες κέτερινγκ, σε χώρους μαζικής εστίασης κλπ. Η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα διατροφής και υγείας (διοξίνες κλπ.), οι ανησυχίες που προκαλούνται από το φόβο για τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των τροφίμων, (π.χ. γενετική τροποποίηση και ακτινοβόληση των τροφίμων), αλλά και η νέα αντίληψη για γεωργικές και κτηνοτροφικές πρακτικές φιλικότερες προς το περιβάλλον, συνέβαλαν στην είσοδο νέων προϊόντων στην αγορά, των «βιολογικών αλλαντικών», που προήλθαν από ζώα εκτρεφόμενα με φυσικές ζωοτροφές, φάρμακα και άλλα συστατικά που δεν περιέχουν γενικώς χημικά συστατικά. Ωστόσο, η ζήτηση των συγκεκριμένων προϊόντων είναι ακόμη χαμηλή, γεγονός που οφείλεται αφενός μεν στην αρκετά πρόσφατη είσοδό τους στην αγορά και, αφετέρου, σε σημαντικές διαφορές τιμών, ενώ ως γνωστόν η ζήτηση αλλαντικών χαρακτηρίζεται από υψηλή ελαστικότητα ως προς την τιμή. Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί ένα Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την αρμόδια Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας, ενώ επιβλεπτικός ρόλος έχει ανατεθεί στον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.) AGROCERT. Οι εγκεκριμένοι Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης είναι οι εξής: Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων «ΔΗΩ», «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ Ε.Π.Ε.» - Έλεγχοι Πιστοποιήσεις Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας - Προαγωγή Αειφόρου Ανάπτυξης, Ινστιτούτο Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων «ΒΙΟΕΛΛΑΣ Α.Ε.», «QWAYS Διαδρομές ποιότητας Α.Ε», «ACERT ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Α.Ε», «Α. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ & ΣΙΑ ΕΕ IRIS», «ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ - ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΘΩΜΑΣ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗΣ Ο.Ε.» και «ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α.Ε.». O Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (ΟΠΕΓΕΠ)-Agrocert είναι ο επίσημος εθνικός φορέας που πιστοποιεί και χορηγεί ενιαίο εθνικό σήμα αναγνώρισης στα ελληνικά βιολογικά προϊόντα. Επιπλέον, αξιολογεί και επιβλέπει τους εγκεκριμένους Οργανισμούς Ελέγχου, οι οποίοι ασκούν έλεγχο και πιστοποίηση των προϊόντων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας και των επιχειρήσεων εισαγωγής τέτοιων προϊόντων από τρίτες χώρες. Στις παρούσες συνθήκες υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον των καταναλωτών σχετικά με τις μεθόδους παραγωγής των τροφίμων. Στα πλαίσια αυτής της γενικότερης τάσης, θεσπίστηκαν Μάιος

16 κανονισμοί για τη βιολογική καλλιέργεια, οι οποίοι εξελίχθησαν σε ένα γενικό πλαίσιο που εφαρμόζεται στις καλλιέργειες και στην κτηνοτροφία, καθώς και στην επισήμανση, στη μεταποίηση και στην εμπορία βιολογικών προϊόντων. Οι κανονισμοί που διέπουν τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία είναι: Ο ΚΑΝ (ΕΟΚ)2092/91 όπως έχει συμπληρωθεί, τροποποιηθεί και ισχύει. Η Κοινή Υπουργική Απόφαση αριθμ /06 που καθορίζει τα συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή του ΚΑΝ(ΕΟΚ) 2092/91. Η Υπουργική Απόφαση αριθμ / (ΦΕΚ 1579/ ) που αφορά τον «Καθορισμό συμπληρωματικών μέτρων για τον προσδιορισμό της προέλευσης του κρέατος που παράγεται σύμφωνα με τον Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου» όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. Η υπ. αριθμ / εγκύκλιος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η οποία αφορά τη «δημιουργία βάσης δεδομένων πολλαπλασιαστικού υλικού παραχθέντος με βιολογικό τρόπο όπως προβλέπεται από τον Κανονισμό 1452/2003/ΕΚ και διαδικασίες παρέκκλισης όπως προβλέπονται από το άρθρο 6 παράγραφος 3 του Κανονισμού 2092/91/ΕΟΚ». Η Υπουργική Απόφαση αριθμ / (ΦΕΚ 1927/ ) για τον καθορισμό λεπτομερειών εφαρμογής της ΚΥΑ αριθμ /06. O Κανονισμός Αξιολόγησης και Επίβλεψης του Συστήματος Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας του AGROCERT Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. Οι παραπάνω κανονισμοί καλύπτουν θέματα όπως ζωοτροφές, πρόληψη ασθενειών και κτηνιατρική αγωγή, καλή διαβίωση των ζώων, μέθοδοι εκτροφής και διαχείριση της κοπριάς, ενώ οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και τα προϊόντα που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς αποκλείονται ρητά από τις βιολογικές μεθόδους παραγωγής. Ο Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου δημιούργησε το πρόγραμμα Eco-Hellas Good Living, το οποίο αφορά την προώθηση των ευρωπαϊκών προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας. Η διάρκεια του προγράμματος ανέρχεται σε τρία χρόνια και χρηματοδοτείται από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. 1.4 Περιγραφή του Κλάδου Ο κλάδος των αλλαντικών απέκτησε βιομηχανικό χαρακτήρα από τη δεκαετία του 70, ενώ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90 και κυρίως από το 1996 και έπειτα, διήλθε περίοδο εκσυγχρονισμού και ποιοτικής αναβάθμισης των παραγόμενων προϊόντων, με τις κοινοτικές και κρατικές επιχορηγήσεις που δόθηκαν στα πλαίσια εφαρμογής των υποχρεωτικών οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα ο κλάδος περιλαμβάνει ορισμένες μεγάλου μεγέθους βιομηχανίες, οι οποίες ελέγχουν σημαντικό μέρος της αγοράς. Κάποιες εξ αυτών είναι καθετοποιημένες, Μάιος

17 επιτυγχάνοντας καλύτερο έλεγχο της πρώτης ύλης και μείωση του κόστους παραγωγής. Η παραγωγική διαδικασία στις εν λόγω εταιρείες είναι αυτοματοποιημένη και ο μηχανολογικός εξοπλισμός που χρησιμοποιείται είναι σύγχρονος. Οι αναφερόμενες μονάδες διαθέτουν γνωστά εμπορικά σήματα, τα οποία υποστηρίζουν με τις κατάλληλες ενέργειες μάρκετινγκ, ενώ διατηρούν και ανεπτυγμένα δίκτυα διανομής καλύπτοντας όλη την Ελλάδα. Στον κλάδο δραστηριοποιείται επίσης μεγάλος αριθμός μεσαίου και μικρού μεγέθους επιχειρήσεων, με μικρότερη παραγωγική δυναμικότητα και πιο περιορισμένα δίκτυα διανομής. Οι μικρού μεγέθους επιχειρήσεις παράγουν συνήθως παραδοσιακά αλλαντικά (κυρίως λουκάνικα) ή/και κρεατοσκευάσματα. Μικρός αριθμός επιχειρήσεων στον κλάδο παράγει παραδοσιακά αλλαντικά με διακριτικό γνώρισμα την ονομασία προέλευσης (τοπικά προϊόντα), ενώ οι επιχειρήσεις εισαγωγής αλλαντικών εμπορεύονται κυρίως προϊόντα που έχουν ξεχωρίσει στην αγορά εξαιτίας της προέλευσής τους. Ο τομέας των κρεατοσκευασμάτων περιλαμβάνει επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο του κρέατος και των ειδών διατροφής. Στο οξύτατο ανταγωνιστικό περιβάλλον του κλάδου των αλλαντικών και των κρεατοσκευασμάτων, οι μεγαλύτερες κυρίως επιχειρήσεις επιδιώκουν τη διαφοροποίηση, δημιουργώντας νέα προϊόντα και βελτιώνοντας διαρκώς τα υπάρχοντα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ποιότητα αυτών, η οποία εξασφαλίζεται με συνεχείς ελέγχους στην παραγωγική διαδικασία και τήρηση προτύπων διασφάλισης ποιότητας. Επίσης, η δημιουργία «επώνυμων» προϊόντων βρίσκεται ανάμεσα στους στόχους των εταιρειών, οι οποίες δαπανούν κονδύλια για διαφημιστική προβολή και ενέργειες προώθησης. Εκτός των παραγωγικών και εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων, εμπλέκονται στην μεταποιητική δραστηριότητα και καταστήματα εμπορίας κρεάτων. Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, αρκετά κρεοπωλεία παράγουν και διαθέτουν (αντίθετα με τους σχετικούς κανονισμούς απαγόρευσης), προϊόντα από κρέας ζώων και πουλερικών. Ωστόσο, η παραγωγή τους αφορά κύρια σε μικρή ποικιλία παραδοσιακών λουκάνικων και σε σουβλάκια. 1.5 Βασικά Oικονομικά Mεγέθη Τα βασικά οικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων παραγωγής, επεξεργασίας και συντήρησης κρέατος και προϊόντων κρέατος κατά το διάστημα 2001 έως 2005 παρατίθενται στον πίνακα 1.3. Από τα σχετικά στοιχεία φαίνεται ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων της ετήσιας βιομηχανικής έρευνας της ΕΣΥΕ μειώθηκε σταδιακά, από 79 επιχειρήσεις το 2001 σε 55 το Μάιος

18 Το 2005 οι συνολικές πωλήσεις των παραγομένων προϊόντων για τις εταιρείες της έρευνας ανήλθαν σε χιλ. το τελευταίο έτος, σημειώνοντας μείωση της τάξεως του 4% σε σχέση με το Ο μέσος όρος πωλήσεων προϊόντων ανά εταιρεία εμφανίζει αυξητική τάση κατά το εξεταζόμενο διάστημα και διαμορφώθηκε σε χιλ./εταιρεία το 2005, έναντι αντίστοιχου ποσού χιλ./εταιρεία το Πίνακας 1.3 Βασικά οικονομικά μεγέθη επιχειρήσεων παραγωγής, επεξεργασίας και συντήρησης κρέατος και προϊόντων κρέατος ( ) Μεγέθη Αριθμός Καταστημάτων Σύνολο Απασχολουμένων Σύνολο Αμοιβών Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής Σύνολο Αναλώσεων Προστιθεμένη Αξία Παραγωγής Πωλήσεις Προϊόντων Σύνολο Επενδύσεων Αξία: χιλ. Πηγή: ΕΣΥΕ (Ετήσιες Έρευνες Βιομηχανίας) 1.6 Θεσμικό Πλαίσιο Βασικοί στόχοι της κοινοτικής νομοθεσίας τροφίμων είναι (μεταξύ άλλων) η διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας, της ασφάλειας και του καταναλωτή, η διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών στην εσωτερική αγορά, η απόδοση της πρωταρχικής ευθύνης για την ασφάλεια των τροφίμων στη βιομηχανία, στους παραγωγούς και στους προμηθευτές, κλπ. Η ποιότητα των τροφίμων διασφαλίζεται με διαφορετικές προσεγγίσεις ανά κράτος μέλος λόγω των διαφορετικών στόχων της εσωτερικής αγοράς και της αγροτικής πολιτικής. Επιπροσθέτως έχει θεσπιστεί η υποχρεωτική εφαρμογή του συστήματος Ανάλυσης Κινδύνου σε Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου «HACCP-Hazard Analysis Critical Control Points», το οποίο αφορά τις μεταποιητικές επιχειρήσεις τροφίμων. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο προληπτικό σύστημα για τον έλεγχο και την ασφάλεια υγιεινής των τροφίμων, το οποίο πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια της μεταποιητικής διαδικασίας (από την παραλαβή των πρώτων υλών, την αποθήκευση σε κατάλληλες θερμοκρασίες, την κατεργασία κλπ). Ο συνδυασμός του συστήματος HACCP με το Διεθνές αναγνωρισμένο πρότυπο ISO 9000, αυξάνει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα ελέγχου των τροφίμων, ενώ για να μπορέσει μια επιχείρηση του κλάδου να εγκαταστήσει ένα Σύστημα Διασφάλισης Ποιότητας σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 9000, πρέπει οπωσδήποτε να διαθέτει HACCP. Ο αρμόδιος κρατικός φορέας στη χώρα μας για τον έλεγχο της εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν τον κλάδο των τροφίμων είναι ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Το 2002 θεσπίστηκε το πρότυπο ΕΛΟΤ 1416 για την πιστοποίηση εφαρμογής HACCP Μάιος

19 από τις επιχειρήσεις, ενώ πριν το σύστημα εφαρμόζονταν με βάση τις προϋποθέσεις του Codex Allimentarius. Ο τομέας των τροφίμων για όλους τους ανωτέρω λόγους, διέπεται από σωρεία διατάξεων. Παρόλα αυτά η πληθώρα των Κοινοτικών Νομοθετικών Κειμένων κατέδειξε την ανάγκη για απλοποίηση και επικαιροποίηση του παράγωγου κοινοτικού δικαίου με στόχο την ολοκληρωμένη προσέγγιση της παραγωγής τροφίμων «από τη φάρμα στο τραπέζι». Η ενοποιημένη νομοθεσία που εφαρμόζεται από , ονομάζεται «Πακέτο Υγιεινής» - Hygiene Package και αποτελείται από 4 Κανονισμούς και μία οδηγία. Οι 17 οδηγίες που σχετίζονται με την υγιεινή τροφίμων, αντικαθίστανται από ένα πακέτο 5 Κανονισμών και 1 Οδηγίας: 1. Καν. (ΕΚ) 852/ Κανονισμός Υγιεινής Τροφίμων: Θέτει γενικούς κανόνες υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων που εφαρμόζονται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων, από το χωράφι ή το στάβλο μέχρι τον τελικό καταναλωτή. Με τον κανονισμό αυτό ο «παραγωγός τροφίμων» - όπως ορίζεται στο κείμενο, φέρει την πλήρη ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων που παράγει, διακινεί, διαθέτει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Καν. 852/2004 και την εφαρμογή των Αρχών του HACCP, από τις επιχειρήσεις τροφίμων. 2. Καν. (ΕΚ) 853/ Κανονισμός για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες υγιεινής για τρόφιμα ζωικής προέλευσης που πρέπει να τηρούνται σε συνδυασμό με όσα προβλέπονται στον Καν. 852/2004. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Καν. 853/ Κανονισμός (ΕΚ) 882/ Κανονισμός για την διεξαγωγή του επίσημου ελέγχου τροφίμων. Η Ευρωπαική επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Κανονισμού 882/2004 σχετικά με την δειγματοληψία για μικροβιολογικές δοκιμές. 4. Κανονισμός (ΕΚ) 854/ Κανονισμός για τον επίσημο έλεγχο τροφίμων ζωικής προέλευσης. Ο κανονισμός αυτός καθορίζει ειδικές διατάξεις για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης. 5. Οδηγία 2004/41 ΕΚ. - Με την οδηγία αυτή καταργούνται συγκεκριμένες οδηγίες περί υγιεινής τροφίμων. Επιπλέον τα μέτρα εφαρμογής του πακέτου υγιεινής έχουν ως εξης: Κανονισμός (ΕΚ) 2073/2005 σχετικά με τα μικροβιολογικά κριτήρια των τροφίμων Κανονισμός (ΕΚ) 2074/2005 για θέσπιση μέτρων εφαρμογής για ορισμένα προϊόντα βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και για την οργάνωση επίσημων ελέγχων βάσει των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004, για την παρέκκλιση από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 852/2004 και για τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και (ΕΚ) αριθ. 854/2004 Κανονισμός (ΕΚ) 2075/2005 για τη θέσπιση ειδικών κανόνων σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για ανίχνευση Trichinella στο κρέας Μάιος

20 Κανονισμός (ΕΚ) 1441/2007 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2073/2005 της Επιτροπής περί μικροβιολογικών κριτηρίων για τα τρόφιμα. Κατόπιν παρουσιάζονται περιληπτικά οι τροποποιήσεις του πακέτου υγιεινής. Κανονισμός (ΕΚ) 1662/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Κανονισμός (ΕΚ) 1663/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 854/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1664/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2074/2005 σχετικά με μέτρα εφαρμογής για ορισμένα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και για την κατάργηση ορισμένων μέτρων εφαρμογής. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1665/2006 για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2075/2005 για τη θέσπιση ειδικών κανόνων σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για ανίχνευση Trichinella στο κρέας. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1666/2006 για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2076/2005 για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων σχετικά με την εφαρμογή των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 853/2004, (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Σχετικά με την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων ισχύει η οδηγία 2000/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ης Μαρτίου 2000, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών. Η οδηγία αυτή κωδικοποιεί και καταργεί την οδηγία 79/112/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων και τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις της. Η οδηγία εφαρμόζεται στα προσυσκευασμένα τρόφιμα που προορίζονται να παραδοθούν ως έχουν στον τελικό καταναλωτή ή στα εστιατόρια, τα νοσοκομεία και άλλες παρόμοιες μονάδες ομαδικής εστίασης. Δεν εφαρμόζεται στα προϊόντα που προορίζονται για εξαγωγή εκτός της Κοινότητας. Η επισήμανση, η παρουσίαση και η διαφήμιση των τροφίμων πρέπει να μην οδηγούν σε πλάνη τον αγοραστή ως προς τα χαρακτηριστικά ή τα αποτελέσματα του τροφίμου, να μην αποδίδουν σε ένα τρόφιμο ιδιότητες πρόληψης, αγωγής και θεραπείας οποιασδήποτε ανθρώπινης ασθένειας (πλην των φυσικών μεταλλικών νερών και των τροφίμων που προορίζονται για ειδική διατροφή για τα οποία υπάρχουν ιδιαίτερες κοινοτικές διατάξεις). Η επισήμανση των τροφίμων πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες υποχρεωτικές ενδείξεις: Την ονομασία πώλησης: Η ονομασία προβλέπεται από τις κοινοτικές διατάξεις για το τρόφιμο αυτό ή, εάν δεν υπάρχουν τέτοιες, από τις νομοθετικές διατάξεις ή τις συνήθειες που ισχύουν στο κράτος μέλος εμπορίας. Πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την ένδειξη περί της Μάιος

21 φυσικής κατάστασης και της διαδικασίας επεξεργασίας του τροφίμου (π.χ.: σε σκόνη, κατεψυγμένο, συμπυκνωμένο, καπνιστό) στην περίπτωση που η παράλειψη της ένδειξης αυτής θα μπορούσε να προκαλέσει εσφαλμένη εντύπωση στον αγοραστή. Αντιθέτως, ενδεχόμενη επεξεργασία με ιονίζουσα ακτινοβολία πρέπει να αναφέρεται πάντοτε. Τον κατάλογο των συστατικών: Πρέπει να απαριθμούνται μετά από την ένδειξη «συστατικά», σε φθίνουσα σειρά περιεκτικότητας ως προς το βάρος και να αναφέρονται με την ειδική ονομασία τους, επιφυλασσομένων ορισμένων παρεκκλίσεων που προβλέπονται στο παράρτημα I (Κατηγορίες συστατικών για τα οποία η ένδειξη της κατηγορίας μπορεί να αντικαταστήσει την ένδειξη του ειδικού ονόματος -π.χ.: «Έλαιο», «Βούτυρο κακάο», «Τυρί», «Λαχανικά»), το παράρτημα II (Κατηγορίες συστατικών που αναφέρονται υποχρεωτικά με το όνομα της κατηγορίας τους συνοδευόμενο από το ειδικό τους όνομα ή τον αριθμό ΕΚ -π.χ. : χρωστικό, μέσο οξίνισης, γαλακτωματοποιητής, υγροσκοπικό μέσον) και το παράρτημα III (Αναγραφή των αρωματικών υλών) της οδηγίας. Δεν απαιτείται ειδική μνεία για προϊόντα που αποτελούνται από ένα μόνον συστατικό υπό τον όρο ότι η ονομασία πώλησης ταυτίζεται με το όνομα του συστατικού ή επιτρέπει τον καθορισμό της φύσης του συστατικού χωρίς να υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης. Εξάλλου, δεν είναι υποχρεωτική η μνεία των συστατικών ενός σύνθετου συστατικού το οποίο δεν αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 25% του τροφίμου. Την ποσότητα των συστατικών ή των κατηγοριών συστατικών εκφρασμένη ως ποσοστό: Εφαρμόζεται όταν τα συστατικά περιλαμβάνονται στην ονομασία πώλησης, προβάλλονται στην επισήμανση ή είναι ουσιώδη για το χαρακτηρισμό ορισμένου τροφίμου ωστόσο, προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις. Την καθαρή ποσότητα: Η ένδειξη αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται εκφρασμένη σε μονάδες όγκου για τα υγρά και σε μονάδες μάζας για τα λοιπά προϊόντα. Ωστόσο, προβλέπονται ειδικές διατάξεις για τα τρόφιμα που πωλούνται με το κομμάτι και για τα στερεά τρόφιμα που προσφέρονται σε υγρό κάλυψης. Την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας (ημέρα, μήνα, έτος) εκτός εάν πρόκειται για τρόφιμα με διατηρησιμότητα μικρότερη από 3 μήνες (αρκούν η ημέρα και ο μήνας), τρόφιμα με μέγιστη διατηρησιμότητα 18 μηνών (αρκούν ο μήνας και το έτος) ή με διατηρησιμότητα μεγαλύτερη από 18 μήνες (το έτος αρκεί). Στα εξαιρετικώς αλλοιώσιμα τρόφιμα πρέπει να αναφέρεται η ημερομηνία μέχρι την οποία επιτρέπεται η κατανάλωση. Τις ιδιαίτερες συνθήκες διατήρησης και χρήσης. Το όνομα ή την εμπορική επωνυμία και τη διεύθυνση του κατασκευαστή ή του συσκευαστή ή ενός πωλητή εγκατεστημένου στο εσωτερικό της Κοινότητας. Τον τόπο καταγωγής ή προέλευσης, σε περίπτωση που η παράλειψη της ένδειξης αυτής είναι δυνατόν να οδηγήσει σε πλάνη τον καταναλωτή. Τις οδηγίες χρήσεως, εφ' όσον είναι αναγκαίο. Οι ενδείξεις πρέπει να είναι ευκόλως κατανοητές, ευδιάκριτες, ευανάγνωστες και ανεξίτηλες. Ωστόσο, προβλέπονται ειδικές διατάξεις όσον αφορά: Μάιος

22 Τις επαναχρησιμοποιούμενες υάλινες φιάλες και τις συσκευασίες μικρών διαστάσεων, τα προσυσκευασμένα τρόφιμα: οι υποχρεωτικές ενδείξεις πρέπει να αναγράφονται επί της προσυσκευασίας ή επί ετικέτας συνδεδεμένης με αυτήν. Όταν τα προσυσκευασμένα τρόφιμα παραδίδονται για επεξεργασία σε μονάδες ομαδικής εστίασης, οι ενδείξεις μπορούν να αναγράφονται στα εμπορικά έγγραφα, εάν και εφόσον η ονομασία πώλησης, η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας και τα στοιχεία του κατασκευαστή ή του συσκευαστή αναγράφονται επί της εξωτερικής συσκευασίας του τροφίμου. Τα τρόφιμα που δεν προσφέρονται προσυσκευασμένα προς πώληση ή για τα τρόφιμα που συσκευάζονται κατά την πώληση εφόσον το ζητήσει ο αγοραστής: τα κράτη μέλη πρέπει να καθορίζουν τον τρόπο αναγραφής των υποχρεωτικών ενδείξεων. Επιπλέον εφαρμόζεται από 1 Ιουλίου 2007 ο Κανονισμός 1924/2006/ΕΚ ο οποίος αποσκοπεί στην εναρμόνιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών που έχουν σχέση με τη χρήση ισχυρισμών διατροφής και υγείας που διατυπώνονται στα τρόφιμα, ώστε να εξασφαλισθεί η αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και η παροχή υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή. Ο Κανονισμός 1924/2006/ΕΚ εξειδικεύει τις γενικές αρχές της Οδηγίας 2000/13/ΕΚ θεσπίζοντας ειδικές διατάξεις όσον αφορά στη χρήση ισχυρισμών διατροφής και υγείας στα τρόφιμα που διατίθενται ως έχουν στον τελικό καταναλωτή. Όπως προαναφέρθηκε, το νομοθετικό πλαίσιο για την επισήμανση των τροφίμων καθορίζεται από την Οδηγία 2000/13 για «την προσέγγιση νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την επισήμανση, παρουσίαση και διαφήμιση των τροφίμων» και την Οδηγία 90/496/ΕΟΚ σχετικά με «τους κανόνες επισήμανσης των τροφίμων όσον αφορά τις τροφικές τους ιδιότητες», όπως έχουν εναρμονισθεί στο Εθνικό μας δίκαιο στα Άρθρα 11 και 11α του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών. Επιπλέον εθνικές διατάξεις για τη διατύπωση διατροφικών ισχυρισμών, προβλέπονται στο Άρθρο 10 του Κ.Τ.Π. οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν για την περίοδο των μεταβατικών μέτρων του άρθρου 28 του Κανονισμού. Ειδικότερα, όσον αφορά στους «ισχυρισμούς υγείας» επισημαίνεται ότι, εξακολουθεί να ισχύει το Άρθρο 11 παράγραφος 2 (α) στοιχείο (ii) του Κ.Τ.Π. σύμφωνα με το οποίο «Η επισήμανση και ο τρόπος που γίνεται αυτή δεν πρέπει να αποδίδει στο τρόφιμο ιδιότητες πρόσληψης, αγωγής ή θεραπείας ασθενειών ή να τις υπονοούν». Μάιος

23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 Π1.1 Εξέλιξη της καθαρής εγχώριας παραγωγής κρέατος ανά κατηγορία ( ) Καθαρή Έτος Εγχώρια Βόειο - Λοιπά Βρώσιμα Χοιρινό Αιγοπρόβειο Πουλερικών Παραγωγή Μοσχαρίσιο Κρέατα Παραπροϊόντα Κρέατος Ποσότητα: σε τόνους Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων Μάιος