«πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκόο» Γηεξεύλεζε ησλ απόςεσλ ησλ θνηηεηώλ ζρεηηθά κε ηε ζπκβνιή ηνπ ζεζκνύ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή

Transcript

1 Σανπθηζή Μαξία «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκόο» Γηεξεύλεζε ησλ απόςεσλ ησλ θνηηεηώλ ζρεηηθά κε ηε ζπκβνιή ηνπ ζεζκνύ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή Μεηαπηπρηαθή Δξγαζία Δηδίθεπζεο πνπ ππνβιήζεθε ζην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο» ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Γεκνθξίηεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο Αιεμαλδξνχπνιε 2010

2 Taouktsi Maria Career Counselling-Career Guidance University and Technological Institutes students perceptions about its contribution to young people s career development and choice Dissertation submitted in the context of the Programme of Postgraduate Studies Science of Education of the Department of Primary Level Education of Democritus University of Thrace Alexandroupolis

3 Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα Διέλε Σαξαηφξε Καζεγήηξηα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Γεκνθξίηεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο Σξηκειήο επηηξνπή Διέλε Σαξαηφξε, Καζεγήηξηα ηνπ ΠΣΓΔ ηνπ ΓΠΘ Κσλζηαληίλνο Κφθθηλνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ηνπ ΠΣΓΔ ηνπ ΓΠΘ Μαξίλα Κνπγηνπξνχθε, Δπίθνπξνο Καζεγήηξηα ηνπ ΠΣΓΔ ηνπ ΓΠΘ 3

4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πξφινγνο Πεξίιεςε... Abstract... Δηζαγσγή ΠΡΩΣΟ ΜΔΡΟ: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ Κεθάιαην 1: ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟ 1.1. Δλλνηνινγηθέο Απνζαθελίζεηο Αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ Δπαγγεικαηηθνύ Πξνζαλαηνιηζκνύ Δπαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη πξνζαλαηνιηζκόο ζε ζρνιηθά πεξηβάιινληα Πεξηερφκελν θαη ζηφρνη παγθνζκίσο Μέζνδνη εθαξκνγήο χγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκόο ζηελ Διιάδα ηφρνη Φνξείο θαη ππεξεζίεο Θέκαηα εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ 39 Κεθάιαην 2: ΤΓΥΡΟΝΔ ΔΞΔΛΗΞΔΗ ΣΟΝ ΚΟΜΟ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ 4

5 2.1. πλέπεηεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ζηελ νηθνλνκία θαη ηελ εξγαζία Δπηπηψζεηο ησλ εμειίμεσλ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή.. 43 Κεθάιαην 3: ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΔΠΗΛΟΓΖ 3.1. Θεσξίεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη επηινγήο Σαμηλόκεζε ησλ ζεσξηώλ Παξαδνζηαθέο Θεσξίεο Θεσξία ηεο πξνζαξκνγήο ζηελ εξγαζία Θεσξία ησλ επαγγεικαηηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ Θεσξία ηεο απηναληίιεςεο Θεσξία ηνπ απνθιεηζκνχ θαη ζπκβηβαζκνχ Κνηλσληθή-γλσζηηθή ζεσξία ύγρξνλεο Θεσξίεο Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην ησλ ζπζηεκάησλ Θεσξία ηεο θαηαζθεπήο ηεο ζηαδηνδξνκίαο Θεσξία ηνπ ράνπο ζηηο ζηαδηνδξνκίεο Λήςε επαγγεικαηηθήο απόθαζεο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή απόθαζε Γλσζηηθνί παξάγνληεο. 85 5

6 Παξάγνληεο πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηα επαγγέικαηα Παξάγνληεο πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηνλ εαπηφ Πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο Με γλσζηηθνί παξάγνληεο Μνληέια ιήςεο επαγγεικαηηθήο απόθαζεο Καλνληζηηθά κνληέια Πεξηγξαθηθά κνληέια πκβνπιεπηηθά κνληέια Ο ξόινο ηνπ επαγγεικαηηθνύ ζπκβνύινπ Κξηηηθή ζηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο επαγγεικαηηθήο ζπκβνπιεπηηθήο θαη θαζνδήγεζεο Πξφζθαηεο πξνηάζεηο επαγγεικαηηθήο ζπκβνπιεπηηθήο.. 99 ΓΔΤΣΔΡΟ ΜΔΡΟ: ΔΡΔΤΝΑ Κεθάιαην 1: ΑΦΔΣΖΡΗΑ, ΣΟΥΟΗ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 1.1. Αθεηεξία θαη ζηόρνο ηεο έξεπλαο Τπνζέζεηο ηεο έξεπλαο Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο

7 Κεθάιαην 2: ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΔΠΔΞΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ 2.1. Πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή Αλάιπζε ζπρλνηήησλ ησλ δεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ππνθεηκέλσλ ηνπ δείγκαηνο Αλάιπζε ζπρλνηήησλ ησλ απαληήζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο Μειέηε επεμεγεκαηηθώλ κεηαβιεηώλ Σειηθέο επαγγεικαηηθέο επηινγέο Δπηδξάζεηο αηνκηθψλ παξαγφλησλ Δπηδξάζεηο εμσγελψλ παξαγφλησλ Υξήζε ππεξεζηώλ Δπαγγεικαηηθνύ Πξνζαλαηνιηζκνύ Δπηδξάζεηο ησλ δεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ Δπηδξάζεηο εμσηεξηθψλ ζπλζεθψλ Υξεζηκόηεηα ππεξεζηώλ Δπαγγεικαηηθνύ Πξνζαλαηνιηζκνύ Δπηδξάζεηο ησλ δεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ Απόςεηο γηα ην ζεζκό «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκόο» Δπηδξάζεηο ησλ δεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ Δπηδξάζεηο εμσηεξηθψλ ζπλζεθψλ 172 7

8 Κεθάιαην 3: ΓΗΑΠΗΣΩΔΗ- ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 3.1 πλνπηηθή παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ Γηαπηζηώζεηο Δπαγγεικαηηθή επηινγή Υξήζε ππεξεζηψλ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ Υξεζηκφηεηα ππεξεζηψλ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ Απφςεηο γηα ην ζεζκφ «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο» Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο πκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο 200 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Διιελφγισζε 203 Ξελφγισζζε Ννκνζεζία. 229 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α: Δξσηεκαηνιφγην 230 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β: Πίλαθεο/ Γξαθήκαηα

9 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ εξγαζία απηή είλαη πξντφλ κηαο πξνζπάζεηαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο ζπκκεηνρήο κνπ ζην Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Γεκνθξίηεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο θαη ζηελ νινθιήξσζή ηεο ζπλέβαιαλ πνιινί παξάγνληεο. Καηαξρήλ, αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ ηελ επηβιέπνπζα ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο Καζεγήηξηα θ. Διέλε Σαξαηφξε γηα ηελ επηζηεκνληθή θαζνδήγεζε, ζηήξημε θαη ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ πξφζθεξε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο κνπ, αιιά θαη γηα ηελ ηδηαίηεξα ζεηηθή ζηάζε ηεο πνπ δηεπθφιπλε θαη ελίζρπζε ηηο πξνζπάζεηέο κνπ. Δπίζεο, ζα ήζεια λα εθθξάζσ επραξηζηίεο πξνο ηα ππφινηπα κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο, ηελ Δπίθνπξν Καζεγήηξηα θ. Μαξίλα Κνπγηνπξνχθε θαη ηνλ Δπίθνπξν Καζεγεηή θ. Κσλζηαληίλν Κφθθηλν γηα ηε ζεκαληηθή ζπκβνιή ηνπο ζηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο πξνζπάζεηαο. Ηδηαίηεξα επραξηζηψ ηελ θ. Καηεξίλα Κεδξάθα γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηεο ζρεηηθά κε ην εξεπλεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο, ηελ θ. Μαξίλα Κνπγηνπξνχθε, ηνλ θ. Κσλζηαληίλν Υαηδεδήκνπ, απφ ην Παηδαγσγηθφ Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη ηνλ θ. Δπζηάζην Γεκεηξηάδε απφ ηε ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο ηνπ ΣΔΗ Καβάιαο νη νπνίνη δηεπθφιπλαλ ηε δηαδηθαζία δηαλνκήο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, αιιά θαη ηνπο θνηηεηέο γηα ηελ πξνζπκία πνπ επέδεημαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ πξνζπάζεηα απηή. Σέινο, αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηε ζπκπαξάζηαζε θαη θαηαλφεζε πνπ έδεημε φιε απηή ηε ρξνληθή πεξίνδν. 9

10 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Οη ξαγδαίεο αιιαγέο ζηελ νηθνλνκία ζε φιν ηνλ θφζκν θαη ε πξφζθαηε νηθνλνκηθή χθεζε έρνπλ αξλεηηθφ αληίθηππν ζηελ αγνξά θαη ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο. Οη ζπλαθφινπζεο αιιαγέο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, δεκηνπξγψληαο αίζζεκα αλαζθάιεηαο ζηνπο λένπο, θαζηζηνχλ ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή έξγν δχζθνιν θαη απαηηεηηθφ θαη επηβάιινπλ ηελ αλάγθε γηα ελίζρπζε θαη αλαβάζκηζε ησλ ππεξεζηψλ επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη πξνζαλαηνιηζκνχ. Ζ παξνχζα κειέηε εμεηάδεη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηινγή επαγγέικαηνο, ηε ζπκκεηνρή ησλ λέσλ ζε δξαζηεξηφηεηεο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνίηεζήο ηνπο ζην Λχθεην, ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα απηψλ θαη ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ «πκβνπιεπηηθή- Πξνζαλαηνιηζκφο» ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ 345 πξσηνεηείο θνηηεηέο, νη νπνίνη ζπκπιήξσζαλ εξσηεκαηνιφγην ζρεηηθφ κε ηα παξαπάλσ εξεπλεηηθά εξσηήκαηα, ζρεδηαζκέλν εηδηθά γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη: (α) ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο επεξέαζαλ ηελ επαγγεικαηηθή επηινγή ησλ θνηηεηψλ, (β) ε πιεηνςεθία ησλ θνηηεηψλ ζπκκεηείρε ζε κία ηνπιάρηζηνλ δξαζηεξηφηεηα Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνίηεζήο ηνπο ζην Λχθεην, (γ) νη πην δεκνθηιείο δξαζηεξηφηεηεο ήηαλ ε δηαλνκή έληππνπ πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ, ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη θαη νη επηζθέςεηο ζε ρψξνπο επαγγεικαηηψλ, (δ) ην θχιν, ε ζρνιηθή επίδνζε, ν βαζκφο ελεκέξσζεο θαη ε αληίιεςε ησλ θνηηεηψλ γηα ηελ πξνζβαζηκφηεηα ησλ ππεξεζηψλ απηψλ επεξέαζαλ ην βαζκφ ζπκκεηνρήο ηνπο, ελψ ε ππνβνιή ζε ςπρνκεηξηθά ηεζη επεξεάζηεθε επηπιένλ απφ ηελ θαηαγσγή θαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηεο κεηέξαο, (ε) ην θχιν, ε ζρνιηθή επίδνζε θαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ γνλέσλ επεξέαζαλ ηφζν ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ 10

11 ζηηο νπνίεο ζπκκεηείραλ φζν θαη ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζεζκνχ «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο». Δπίζεο, νη θνηηεηέο πνπ είραλ ζπκκεηάζρεη ζε έζησ θαη κία δξαζηεξηφηεηα Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη απηνί πνπ ζεσξνχζαλ ηνλ θαζεγεηήζχκβνπιν επαξθψο ελεκεξσκέλν/θαηαξηηζκέλν ηείλνπλ λα εθθξάδνπλ πην ζεηηθέο εθηηκήζεηο γηα ην ζεζκφ. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη ν ζεζκφο «πκβνπιεπηηθή- Πξνζαλαηνιηζκφο» δελ ηθαλνπνηεί ζηνλ ίδην βαζκφ ηηο αλάγθεο φισλ ησλ καζεηψλ. Οη γπλαίθεο, νη λένη κε ρακειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε θαη απηνί πνπ ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ γνλέσλ ηνπο ήηαλ ρακειφ εθηίκεζαλ πην ζεηηθά ην ζεζκφ. Απηφ απνδεηθλχεη φηη νη πην επαίζζεηεο νκάδεο καζεηψλ επσθεινχληαη πεξηζζφηεξν θαη ππνδεηθλχεη φηη ζα πξέπεη λα ζπλερηζηεί θαη λα εληζρπζεί ε παξνρή ηέηνηνπ είδνπο ππεξεζηψλ. Χζηφζν, ην γεγνλφο φηη πνιχ κηθξφ πνζνζηφ θνηηεηψλ ραξαθηήξηζε ηηο δξαζηεξηφηεηεο «πνιχ ρξήζηκεο» είλαη αλεζπρεηηθφ θαη εληζρχεη ηελ αλάγθε γηα αλαβάζκηζε, βειηίσζε θαη αλακφξθσζε ηνπ ζεζκνχ. Λέμεηο θιεηδηά: επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, επαγγεικαηηθή επηινγή, επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε-επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο, θαζεγεηήο-ζχκβνπινο, δξαζηεξηφηεηεο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο, «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο». 11

12 ABSTRACT The rapid global changes in economy, followed by the recent recession, have a negative impact on the labour market and work in general. The subsequent changes create a sense of insecurity among young people, making career development and choice a particularly daunting task and necessitating more active action, reinforcement and enhancement of career guidance services. This study examines the factors that influence career choice, young people s participation in career guidance activities while at High School, their perceptions of the usefulness of the activities and their perceptions of the effectiveness of the Career Counselling and Guidance programme delivered by the Ministry of Education. A total sample of 345 first-year University and Technological Institutes students completed a questionnaire, designed for the needs of the present study. The main findings were the following: (a) personal characteristics along with environmental factors influenced the students career choice, (b) the majority of the students participated in at least one type of career guidance activities across High School years, (c) the most common types of activities were distribution of written material, psychometric tests and visits to work places, (d) gender, academic achievement, adequate information and beliefs about the accessibility of the career guidance services were the main factors which determined the participation or non-participation in the activities. Participation in psychometric tests was additionally determined by the place of residence and the educational level of the students mothers, (e) gender, academic achievement and family educational background influenced both students perceptions of the usefulness of the career guidance activities they participated in, and also their perceptions of the effectiveness of the Career Counselling and Guidance programme applied in their school. Also, the students who had participated in at least one career guidance activity and those who considered their career advisors 12

13 to be well-informed/trained tended to express a more positive attitude towards the programme. Implications: The findings showed that the Career Counselling and Guidance services in Greece do not satisfy equally the needs of all the students. Women, low academic achievers and students with a low family educational background perceived their usefulness more favourably. This indicates that career guidance programmes are valued more by young people who are more vulnerable, and career advisors should continue to provide support to them. The fact that only a small proportion of students found the activities and the services in general very useful is worrying and indicates a need for enhancement, improvement and reform. Key words: career development, career choice, career advice-career guidance, career advisor, career guidance activities, Career Education, Career Counselling-Guidance. 13

14 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ εθπαίδεπζε ζηηο κέξεο καο πθίζηαηαη δξηκεία θξηηηθή ζε φ,ηη αθνξά ζηελ αληηιακβαλφκελε αδπλακία ηεο λα πξνεηνηκάζεη ηνπο λένπο γηα ην κέιινλ θαη λα ηνπο παξέρεη ηα εθφδηα πνπ ζεσξνχληαη απαξαίηεηα γηα ηελ ελήιηθε δσή θαη γηα ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπο ζην θνηλσληθφ γίγλεζζαη. Μηα απφ ηηο ζπλεζέζηεξεο επηθξίζεηο πνπ δέρεηαη αθνξά ζηελ απνηπρία λα θαζνδεγήζεη θαη λα πξνζαλαηνιίζεη επαγγεικαηηθά ηνπο λένπο. ηηο κέξεο καο ε αλάγθε γηα παξνρή ζηήξημεο ζηνπο εθήβνπο ζην δχζθνιν έξγν ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο αλάπηπμεο θαη επηινγήο είλαη πεξηζζφηεξν έληνλε παξά πνηέ. Οη αιιαγέο ζηελ εξγαζηαθή πξαγκαηηθφηεηα, ε φμπλζε ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ ζε φιν ηνλ πιαλήηε, ε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ καζηίδεη ηδηαίηεξα ηε ρψξα καο, ηα ζπλερψο απμαλφκελα πνζνζηά ηεο αλεξγίαο, νη επηζθαιείο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ε δπζθνιία εχξεζεο θαη δηαηήξεζεο ηεο εξγαζίαο, έρνπλ δεκηνπξγήζεη κηα λέα εζηθή ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο κεηαδίδνληαο έλα αίζζεκα αλαζθάιεηαο ζηνπο λένπο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ε έκθαζε ηεο κεηακνληέξλαο Γπηηθήο θνηλσλίαο ζε αμίεο φπσο ε απηνπξαγκάησζε θαη ε πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε θάλνπλ ην άηνκν φιν θαη πεξηζζφηεξν ελήκεξν γηα ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ησλ επηινγψλ ηνπ ζηε γεληθή ηνπ επεκεξία, ελψ ν θφζκνο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη ην πιαίζην φπνπ νη άλζξσπνη επηρεηξνχλ λα βξνπλ ην πξνζσπηθφ ηνπο λφεκα θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο (Savickas, 2000). πλεπψο, κηα αθαηάιιειε επαγγεικαηηθή απφθαζε κπνξεί λα έρεη ηφζν νηθνλνκηθφ φζν θαη ςπρνινγηθφ θφζηνο γηα ην άηνκν. ηελ πξνζπάζεηα ησλ λέσλ λα ραξάμνπλ ηελ αηνκηθή ηνπο πνξεία θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ην κέιινλ ηνπο, ε πνιηηεία επηδηψθεη λα ζηαζεί αξσγφο ζηεξίδνληαο θαη δηεπθνιχλνληαο ην έξγν ηνπο κέζσ ηνπ ζεζκνχ «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο» πνπ εθαξκφδεηαη ζηε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. ηφρνο ηνπ ζεζκνχ είλαη ε θαζνδήγεζε ησλ εθήβσλ κέζα απφ ηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ε παξνρή ηφζν ηεο πιεξνθφξεζεο φζν θαη ησλ 14

15 «εξγαιείσλ» πνπ ηνπο είλαη απαξαίηεηα ζην δχζθνιν εγρείξεκα ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη επηινγήο. Σν εξψηεκα είλαη θαηά πφζν ν ζεζκφο απηφο αληαπνθξίλεηαη απνηειεζκαηηθά ζηηο αλάγθεο ησλ ζεκεξηλψλ λέσλ. Ζ παξνχζα εξγαζία επηδηψθεη λα δηαπηζηψζεη θαηαξρήλ ηνπο παξάγνληεο επηξξνήο ησλ επαγγεικαηηθψλ επηινγψλ, θαη αθνινχζσο, ηφζν ην βαζκφ ρξήζεο ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ, ηελ αληηιακβαλφκελε απφ ηνπο λένπο ρξεζηκφηεηά ηνπο, φζν θαη ηε γεληθφηεξε ζηάζε θαη άπνςή ηνπο γηα ην ζεζκφ. Σν ζέκα πξνζεγγίδεηαη ζεσξεηηθά, κε αλαζθφπεζε ηεο πξφζθαηεο ειιεληθήο θαη μέλεο βηβιηνγξαθίαο θαη εξεπλεηηθά. Οη πξνζεγγίζεηο απηέο απνηεινχλ θαη ηα δχν βαζηθά κέξε ηεο εξγαζίαο. Σν πξώην κέξνο (ζεσξεηηθφ) πεξηιακβάλεη ηξία θεθάιαηα. ην πξώην θεθάιαην, αξρηθά γίλνληαη ελλνηνινγηθέο απνζαθελίζεηο ησλ βαζηθψλ φξσλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ παξνχζα κειέηε θαη αθνινπζεί αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ παγθνζκίσο. Δπίζεο, παξνπζηάδνληαη ην πεξηερφκελν, νη ζηφρνη, νη κέζνδνη εθαξκνγήο, αιιά θαη νη ζχγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ εθαξκνγή ηεο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη πξνζαλαηνιηζκνχ ζε ζρνιηθά πεξηβάιινληα. Σέινο, παξνπζηάδνληαη ην πεξηερφκελν, νη ζηφρνη θαη νη ζπλεξγαδφκελνη θνξείο πινπνίεζεο ηνπ ζεζκνχ «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο» ζηελ Διιάδα. ην δεύηεξν θεθάιαην επηρεηξείηαη ε ζθηαγξάθεζε ησλ εμειίμεσλ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη νη ζπλέπεηεο πνπ ζπλεπάγνληαη γηα ηελ ςπρνινγία ηεο εξγαζίαο θαη ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη επηινγή. Σν ζεσξεηηθφ κέξνο νινθιεξψλεηαη κε ην ηξίην θεθάιαην φπνπ αλαπηχζζνληαη νη παξαδνζηαθέο θαη νη ζχγρξνλεο ζεσξίεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη επηινγήο, νη παξάγνληεο επηξξνήο θαη ηα κνληέια ιήςεο επαγγεικαηηθήο απφθαζεο θαη ηέινο, ν ξφινο ηνπ επαγγεικαηηθνχ ζπκβνχινπ θαη πξφζθαηεο πξνηάζεηο επαγγεικαηηθήο ζπκβνπιεπηηθήο. 15

16 Σν δεύηεξν κέξνο, ην εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο εξγαζίαο, απνηειείηαη απφ ηξία θεθάιαηα. ην πξώην θεθάιαην παξαηίζεληαη ε αθεηεξία, νη ζηφρνη θαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο, ελψ ζην δεύηεξν παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. Ζ έξεπλα νινθιεξψλεηαη κε ην ηξίην θεθάιαην, φπνπ ζρνιηάδνληαη ηα επξήκαηα θαη νη ηάζεηο πνπ αλαδεηθλχνληαη, εληνπίδνληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο θαη ηέινο, δηαηππψλνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα θαη νη πξνηάζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηε κειέηε. 16

17 ΜΕΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΕΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 17

18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1o ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟ 1.1. Δλλνηνινγηθέο Απνζαθελίζεηο ην θεθάιαην απηφ επηρεηξείηαη, αξρηθά, ε ελλνηνινγηθή απνζαθήληζε θαη νξηνζέηεζε θάπνησλ βαζηθψλ ελλνηψλ ζην ρψξν ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, θαζψο ζπρλά παξαηεξείηαη ζχγρπζε ηφζν ζηνλ ελλνηνινγηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ φξσλ φζν θαη ζηε ρξήζε απηψλ. Πνιινί ζπγγξαθείο έρνπλ ηνλίζεη ηελ αλάγθε γηα δεκηνπξγία δηεζλψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ θαη αξρψλ πνπ δηέπνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ζπκβνπιεπηηθή, αιιά θαη γηα δεκηνπξγία κηαο θνηλήο γιψζζαο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ πνπ παξέρνπλ ππεξεζίεο επαγγεικαηηθήο ζπκβνπιεπηηθήο (Savickas et al., 2005). Ζ έιιεηςε αθξίβεηαο ζηε ρξήζε ησλ φξσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαθή ρξήζε απηψλ, θάηη πνπ παξαηεξείηαη ζπρλά, αιιά θαη νη πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο ζηε ρξήζε ησλ ελλνηψλ, δεκηνπξγεί ζχγρπζε ζηνπο εηδηθνχο, ηνπο καζεηέο, ηνπο γνλείο θαη ηνπο ζπκβνπιεπφκελνπο ιεηηνπξγψληαο σο ηξνρνπέδε ηφζν ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ζεσξίαο φζν θαη ζηελ πξάμε (Niles & Karajic, 2008). Χζηφζν, νη ιέμεηο έρνπλ δχλακε δεδνκέλνπ φηη νη εηδηθνί επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο «αζθνχλ έλα ιεθηηθφ επάγγεικα φπνπ νη ιέμεηο θαη ηα ζχκβνια ζπρλά γίλνληαη ην πεξηερφκελν ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ έρνπλ κε ηνπο πειάηεο ηνπο» φπσο ραξαθηεξηζηηθά επηζεκαίλεη o Herr (1997b). Δπνκέλσο, ε κεγαιχηεξε αθξίβεηα θαη ζαθήλεηα ζηε ρξήζε ησλ φξσλ, αιιά θαη ε δεκηνπξγία κηαο θνηλήο γιψζζαο είλαη απαξαίηεηε γηαηί κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ απνθπγή παξαλνήζεσλ ελψ ηαπηφρξνλα κπνξεί λα εληζρχζεη ην επάγγεικα ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπκβνχισλ, ηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ πξαθηηθψλ ηεο εθπαίδεπζήο ηνπο αιιά θαη ηε δηεζλνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ γηα θαηάξηηζε (Niles & Karajic, 2008). 18

19 Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ελλνηνινγηθή απνζαθήληζε ησλ φξσλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ παξνχζα κειέηε, νη νπνίνη είλαη νη εμήο: Δπαγγεικαηηθή αλάπηπμε, ηαδηνδξνκία, Παξέκβαζε επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, πκβνπιεπηηθή ζηαδηνδξνκίαο, Δπαγγεικαηηθή ζπκβνπιεπηηθή, Δπαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε ή Δπαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο, Δπαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε ή Δπαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο ζε ζρνιηθά πεξηβάιινληα, ρνιηθόο Δπαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο, Πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, Πειάηεο, πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκόο. Επαγγελμαηική ανάπηςξη: Ο φξνο απηφο αλαθέξεηαη ζηηο δηα βίνπ ςπρνινγηθέο θαη ζπκπεξηθνξηθέο δηαδηθαζίεο, θαζψο επίζεο θαη ζηηο επηξξνέο πνπ πξνέξρνληαη απφ ην πεξηβάιινλ, νη νπνίεο δηακνξθψλνπλ ηε ζηαδηνδξνκία ηνπ αηφκνπ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ. Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία ελφο ζρεδίνπ ζηαδηνδξνκίαο, ην πξνζσπηθφ ζηηι ιήςεο απφθαζεο, ηελ ελζσκάησζε ησλ ξφισλ δσήο, ηελ έθθξαζε ησλ αμηψλ θαη ηελ απηναληίιεςε ζε φιε ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ αηφκνπ (Niles & Harris- Bowlsbey, 2002). ηαδιοδπομία: Έρνπλ δνζεί πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί νξηζκνί ζηελ έλλνηα ηεο ζηαδηνδξνκίαο. ηελ παξνχζα εξγαζία, σο ζηαδηνδξνκία λνείηαη ν ζπλδπαζκφο ηεο αιιεινπρίαο ησλ επαγγεικάησλ θαη ησλ ξφισλ δσήο πνπ θαιείηαη ην άηνκν λα παίμεη κέζα ζην ζπλνιηθφ πιαίζην ηεο απην-αλάπηπμήο ηνπ (Super, 1976) θαη πεξηιακβάλεη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζην επάγγεικα, ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπ αηφκνπ γηα ηελ επαγγεικαηηθή δσή αιιά θαη κεηά απφ απηή, θαζψο επίζεο θαη ζηελ ελαξκφληζε ηεο εξγαζίαο κε ηελ νηθνγέλεηα, ηελ θνηλφηεηα θαη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν. Χο ηέηνηα, ινηπφλ, ε ζηαδηνδξνκία είλαη κνλαδηθή γηα θάζε άηνκν μερσξηζηά (Herr et al., 2004). 19

20 Παπέμβαζη επαγγελμαηικήρ ανάπηςξηρ: Αθνξά ζην ζχλνιν ησλ ζθφπηκσλ ελεξγεηψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ησλ αηφκσλ πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ απνηειεζκαηηθά ζηα θαζήθνληα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο αλάπηπμεο (Spokane, 1991). Χο ηέηνηεο ζεσξνχληαη νη ελέξγεηεο πνπ επηδηψθνπλ λα βνεζήζνπλ ηνπο αλζξψπνπο λα απνθηήζνπλ απην-ζπλεηδεηφηεηα, επαγγεικαηηθή ελεκεξφηεηα, δεμηφηεηεο ιήςεο απφθαζεο θαη εχξεζεο εξγαζίαο, λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο επαγγεικαηηθέο ηνπο επηινγέο αθνχ απηέο έρνπλ γίλεη πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε ηζνξξνπία κεηαμχ επαγγεικαηηθήο θαη πξνζσπηθήο δσήο θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ην επαγγεικαηηθφ άγρνο. Σέηνηνπ είδνπο ελέξγεηεο αθνξνχλ ζε αηνκηθή θαη νκαδηθή επαγγεικαηηθή δηαπαηδαγψγεζε, πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ππνβνεζνχκελα απφ ππνινγηζηέο θαη ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα παξνρήο πιεξνθνξηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο κνξθέο παξνρήο πιεξνθνξηψλ ζηνπο πειάηεο. ςμβοςλεςηική ζηαδιοδπομίαρ: Αθνξά ζηε ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία πνπ κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο αλζξψπνπο ζηα ζηάδηα πνπ έπνληαη ηεο εηζφδνπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη εληζρχεη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε θαη πνξεία (ηδεξνπνχινπ-γεκάθνπ, 2006). Επαγγελμαηική ζςμβοςλεςηική: Δίλαη πην γεληθφο φξνο θαη θαιχπηεη ηηο θάζεηο πξνεηνηκαζίαο ελφο αλζξψπνπ γηα ηε κειινληηθή επαγγεικαηηθή ηνπ δσή (ηδεξνπνχινπ-γεκάθνπ, 2006). Αθνξά ζηελ ηππηθή ζρέζε ελφο εηδηθνχ θαη ελφο πειάηε ή κηα νκάδαο πειαηψλ πνπ ζηνρεχεη ζηελ ππνβνήζεζε ησλ αηφκσλ απηψλ ψζηε λα δηαρεηξηζηνχλ πην απνηειεζκαηηθά ηηο επαγγεικαηηθέο ηνπο αλεζπρίεο φπσο ηελ επηινγή επαγγέικαηνο, ηηο επαγγεικαηηθέο κεηαβάζεηο, ην επαγγεικαηηθφ άγρνο ή ηελ εχξεζε εξγαζίαο (Niles & Karajic, 2008). Ζ δηαδηθαζία πεξηιακβάλεη ηε δφκεζε κηαο ζηελήο ζρέζεο ζπκβνχινπ-πειάηε, αμηνιφγεζε ηεο θχζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, θαζνξηζκφ ζηφρσλ, παξεκβάζεηο πνπ εληζρχνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηξφπνπ αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ απφ ηνλ πειάηε, αμηνιφγεζε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηνλ ηεξκαηηζκφ ηεο ή ηελ πξνζθνξά πεξεηαίξσ παξεκβάζεσλ. Οη 20

21 επαγγεικαηηθνί ζχκβνπινη ζπρλά απαηηείηαη λα δηαζέηνπλ πςειή θαηάξηηζε ζηε ζπκβνπιεπηηθή, ζηελ ςπρνινγία θαη ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε (Niles & Harris-Bowlsbey, 2002). Επαγγελμαηική Καθοδήγηζη ή Επαγγελμαηικόρ Πποζαναηολιζμόρ: Δίλαη έλαο γεληθφο φξνο κε ηνλ νπνίν απνδίδνληαη φιεο νη κνξθέο παξεκβάζεσλ, ζηξαηεγηθψλ θαη ηερληθψλ γηα ηελ παξνρή βνήζεηαο ζην άηνκν ζε ζέκαηα επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη επηινγήο. Σα πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο βνεζνχλ ην άηνκν λα απνθηήζεη γλψζεηο ζρεηηθά κε ηνλ εαπηφ, λα θαηαλνήζεη ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηνπο παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ θαη ην ξφιν πνπ παίδεη ν ειεχζεξνο ρξφλνο ζηε δσή ηνπ αηφκνπ θαη ην θαζηζηνχλ ηθαλφ λα αλαδεηά θαη λα εληνπίδεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ επαγγεικαηηθή επηινγή θαη απηνπξαγκάησζε ψζηε λα ιακβάλεη νξζέο θαη ελήκεξεο επαγγεικαηηθέο απνθάζεηο. Επαγγελμαηική Καθοδήγηζη ή Επαγγελμαηικόρ Πποζαναηολιζμόρ ζε ζσολικά πεπιβάλλονηα: Πεξηιακβάλεη ηηο ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δηεπθφιπλζε ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ καζεηψλ θαη ελειίθσλ (π.ρ. καζεηψλ ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο), κέζσ πνηθίισλ εθπαηδεπηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο πιεξνθφξεζεο γηα ηα επαγγέικαηα, ηεο δηάρπζεο κέζα ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα ελλνηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα επαγγέικαηα θαη ηε ζηαδηνδξνκία, ηεο παξνρήο επθαηξηψλ γηα εκπεηξίεο ζε εξγαζηαθνχο ρψξνπο θαη ηεο πξνζθνξάο καζεκάησλ γηα ζρεδηαζκφ ζηαδηνδξνκίαο (Isaacson & Brown, 2000). πρλά απηνί πνπ πξνζθέξνπλ ηέηνηνπ είδνπο ππεξεζίεο έρνπλ πνιχ κηθξή εθπαίδεπζε ζε ζέκαηα επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη θαζφινπ ζηε ζπκβνπιεπηηθή, ελψ ζπρλά εξγάδνληαη ζε ζπλεξγαζία κε ζπκβνχινπο πνπ δηαζέηνπλ ηέηνηνπ είδνπο θαηάξηηζε. σολικόρ Επαγγελμαηικόρ Πποζαναηολιζμόρ: Ο φξνο έρεη θαζηεξσζεί λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη ηε δηδαζθαιία ηνπ αληίζηνηρνπ καζήκαηνο 21

22 ζηελ Γ Γπκλαζίνπ θαη Α ηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα. Ππογπάμμαηα επαγγελμαηικήρ ανάπηςξηρ: Μπνξνχλ λα νξηζζνχλ σο «έλα ζπζηεκαηηθφ πξφγξακκα ζπληνληζκέλσλ απφ ηνλ ζχκβνπιν πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ, ην νπνίν είλαη ζρεδηαζκέλν κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα δηεπθνιχλεη ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ» (Herr et al., 2004). Σέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο ζηφρνπο, επηδηψμεηο, ελέξγεηεο θαη κεζφδνπο αμηνιφγεζεο ησλ ελεξγεηψλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη εηδηθφηεξα δξαζηεξηφηεηεο αλάπηπμεο ηεο απηνγλσζίαο, επαγγεικαηηθήο πιεξνθφξεζεο θαη αηνκηθήο θαη νκαδηθήο ζπκβνπιεπηηθήο. Σα πξνγξάκκαηα απηά ζπλήζσο ζρεδηάδνληαη απφ επαγγεικαηηθνχο ζπκβνχινπο πνπ είηε ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα είηε σο κέιε κηαο νκάδαο παξνρήο πξνγξακκάησλ νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ άιινπο ζπκβνχινπο, πξνπνλεηέο ζηαδηνδξνκίαο θαη εθπαηδεπηέο. Πελάηηρ: Ο φξνο αλαθέξεηαη ζε θάζε άηνκν πνπ δεηά ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε θαη αθνξά θαη ζηα δχν θχια. ςμβοςλεςηική-πποζαναηολιζμόρ: Αθνξά ζην ζεζκφ πνπ έρεη θαζηεξσζεί απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο ζηελ Διιάδα θαη πεξηιακβάλεη ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζηε Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ηελ Α ηάμε ηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ, αιιά θαη φιεο ηηο ζπληνληζκέλεο πξνζπάζεηεο απφ θνξείο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ αηφκνπ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ αθελφο λα γλσξίζεη θαη λα θαιιηεξγήζεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη αθεηέξνπ λα ηνλ αμηνπνηήζεη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν Αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ Δπαγγεικαηηθνύ Πξνζαλαηνιηζκνύ Ο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο, παγθνζκίσο, εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, κε ηε καδηθή εηζξνή 22

23 ηνπ επαγγεικαηηθνχ δπλακηθνχ ζηηο πφιεηο, σο απνηέιεζκα ηεο εθβηνκεράληζεο ηεο εξγαζίαο θαη ηεο αλάπηπμεο κεγάισλ εηαηξηψλ ζηα αζηηθά θέληξα. Ζ ηεξαξρηθή δνκή ησλ εηαηξηψλ απηψλ, πνπ πξνζέθεξε ζηνπο εξγαδφκελνπο αζθάιεηα θαη δπλαηφηεηα γηα ζηαζεξή ζηαδηνδξνκία θαη εμέιημε (Savickas, 2005), νδήγεζε ζηελ αζηπθηιία ή αθφκα θαη ζηε κεηαλάζηεπζε ζε άιιεο ρψξεο θαη επείξνπο (Gysbers, 2008), θαζηζηψληαο επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα θαζνδήγεζε θαη ηνπνζέηεζε ησλ αηφκσλ απηψλ ζε θαηάιιειεο ζέζεηο εξγαζίαο. Σελ ίδηα επνρή μεθίλεζε θαη ην επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ γχξσ απφ ηνλ ρψξν ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, κε πνιινχο κειεηεηέο ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή λα δεκνζηεχνπλ κειέηεο (Super, 1974). Ζ δεκνζίεπζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Parsons «Γηαιέγνληαο Δπάγγεικα» ην 1909, ηνλ θαζηέξσζε σο ζεκειησηή ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ σο νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα κε ζηφρν ηελ παξνρή βνήζεηαο ζηα άηνκα γηα ηε ζσζηή επηινγή επαγγέικαηνο. Μέζα απφ ηελ πνιπεηή ελαζρφιεζε ησλ επηζηεκφλσλ κε ην ζέκα απηφ, δηακνξθψζεθαλ δηαθνξεηηθέο ηάζεηο πνπ αληηθαηφπηξηδαλ ηελ εξγαζηαθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο θάζε επνρήο. Καηά ηα πξψηα ρξφληα εθαξκνγήο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, ε θπξίαξρε αληίιεςε ζεσξνχζε δεδνκέλε ηελ χπαξμε έκθπησλ θιίζεσλ, δεμηνηήησλ θαη ελδηαθεξφλησλ ζηα άηνκα πνπ ηνπο θαζηζηνχλ θαηάιιεινπο γηα ζπγθεθξηκέλα κφλν επαγγέικαηα. Καηά ζπλέπεηα, ην ελδηαθέξνλ ησλ επηζηεκφλσλ ζηξάθεθε ζηελ αλαθάιπςε ησλ δεμηνηήησλ απηψλ θαη ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ θάζε αηφκνπ ζην επάγγεικα γηα ην νπνίν ην πξνφξηδε ε θχζε. Ζ αλάγθε γηα πιεξνθφξεζε απμήζεθε ηδηαίηεξα ζηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα, φπνπ ε αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο, ε πξφνδνο ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ε έιιεηςε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κεηά ηνλ 1 ν Παγθφζκην Πφιεκν, θαηέζηεζαλ αλαγθαία ηελ θαιχηεξε θαηαλνκή ηνπ ππάξρνληνο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κε απνηέιεζκα νη ππεξεζίεο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ λα 23

24 εζηηαζηνχλ ζηελ πιεξνθφξεζε (Καζζσηάθεο, 1999) ησλ αηφκσλ ζρεηηθά κε ηηο ζέζεηο εξγαζίαο θαη ησλ απαηηνχκελσλ πξνζφλησλ. Ζ νηθνλνκηθή χθεζε ηνπ 1929 ζηηο ΖΠΑ, ε εμάπισζή ηεο ζηελ Δπξψπε θαη ε ζπλαθφινπζε εκθάληζε ηεο αλεξγίαο έζεζε ην δήηεκα ηνπνζέηεζεο ησλ ηθαλφηεξσλ ζε ζέζεηο εξγαζίαο. Ζ θαηάζηαζε απηή επαλέθεξε ην ελδηαθέξνλ ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζηηο δεμηφηεηεο ησλ αηφκσλ θαη ζηηο κεζφδνπο αλαθάιπςήο ηνπο, ζπρλά ιεηηνπξγψληαο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο εμππεξέηεζεο ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο θαη πξνσζψληαο ηα άηνκα ζε ηνκείο πνπ δελ αληηκεηψπηδαλ νμχ πξφβιεκα αλεξγίαο (Καζζσηάθεο, 1999). Απηή ηελ πεξίνδν ηδξχνληαη θαη νη πξψηνη νξγαλσκέλνη θνξείο γηα ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηα επαγγέικαηα. Φαίλεηαη φηη νη ζηφρνη ηεο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο, απηή ηελ πεξίνδν, ήηαλ θνηλνί ζε Δπξψπε, Αζία θαη Αθξηθή παξφιν πνπ ε νξγάλσζε θαη ε εθαξκνγή ηεο παξνπζίαδε πνηθηινκνξθία εμαηηίαο δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ παξαδφζεσλ (Keller & Viteles, 1937). Καηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1940 θαη 1950, κε ηελ παξάιιειε αλάπηπμε ηεο Φπρνκεηξίαο, o Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο εζηηάζηεθε ζηε ρξήζε ςπρνκεηξηθψλ ηεζη θαη ζπρλά ζε θαηάρξεζε απηψλ, κε απνηέιεζκα λα αζθεζεί θξηηηθή πάλσ ζηνπο ηξφπνπο πνπ νη κεηξήζεηο απηέο ρξεζηκνπνηνχληαη, κε πνιινχο κειεηεηέο λα απνθαινχλ ζαξθαζηηθά ηε κέζνδν απηή «Test-em and tell-em» (Prediger, 1974 Rounds & Tracey, 1990 Herr et al, 2004). ηε ζπλέρεηα, θαηά ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 20 νπ αηψλα, αλαπηχρζεθε ε ηάζε ζεψξεζεο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ σο κηα παηδαγσγηθή δηαδηθαζία κε ζηφρν ηελ επαγγεικαηηθή δηαπαηδαγψγεζε θαη ελεκέξσζε πεξηζζφηεξν παξά ηελ αλαθάιπςε ησλ δεμηνηήησλ. ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ζπγθεθξηκέλα, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ελεκέξσζεο, ζηήξημεο, θαη θαζνδήγεζεο ηνπ αηφκνπ πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζεη ηνλ εαπηφ ηνπ, ηηο ηθαλφηεηεο, ηηο θιίζεηο, ηα ελδηαθέξνληα αιιά θαη ηηο αδπλακίεο ηνπ, λα πξνζδηνξίζεη ηη δεηά απφ ηε δσή ηνπ θαη λα θαηαιήμεη κφλν ηνπ ζε επαγγεικαηηθέο απνθάζεηο. ηελ 24

25 πξνζπάζεηα απηή, ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη δελ εγθαηαιείπνληαη, αιιά παχνπλ λα έρνπλ πηα ηνλ πξσηεχνληα ξφιν. Οη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο αλά ηνλ θφζκν, κε ηελ θαζηέξσζε ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ηελ ίδξπζε επαγγεικαηηθψλ ζρνιείσλ (Καζζσηάθεο, 1999) ζπλεηζέθεξαλ ζηε λέα απηή αληίιεςε, δεκηνπξγψληαο λέα δεδνκέλα ηφζν ζηελ εθπαίδεπζε φζν θαη ηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ θαηάζηαζε απηή νδήγεζε ζηελ αλάγθε θαζηέξσζεο ηνπ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζην ζρνιείν, πξνθεηκέλνπ ν καζεηήο λα βνεζεζεί ζηε ιήςε αξρηθά εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηε ζπλέρεηα επαγγεικαηηθψλ απνθάζεσλ. Μεηά ηε δεθαεηία ηνπ 70 θαη κε ηε λέα, ελεξγεηαθή απηή ηε θνξά θξίζε, αιιά θαη ηελ παξάιιειε εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο έγηλε νμχηεξν. Ο ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο επαλαπξνζδηνξίζηεθε θαη γηα πξψηε θνξά άξρηζε λα γίλεηαη ιφγνο γηα «δηα βίνπ εθπαίδεπζε», αλαγλσξίδνληαο ηελ αλάγθε γηα επαλεθπαίδεπζε θαη επαλαθαηάξηηζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Ο εληνπηζκφο ησλ δεμηνηήησλ ηνπ αηφκνπ θαη ε ηνπνζέηεζή ηνπ ζε θάπνηα ζέζε εξγαζίαο δελ ήηαλ πηα εθηθηφο. ηηο κέξεο καο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ξαγδαίεο αιιαγέο θαη πςειέο απαηηήζεηο, νη ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ζηηο επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη ε πξφζθαηε παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε επεξεάδνπλ ην ραξαθηήξα θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηεο εξγαζίαο, κε απνηέιεζκα λα απαηηνχληαη φρη κφλν γλψζεηο αιιά θαη πνιιαπιέο θαη ζχλζεηεο δεμηφηεηεο, δπλαηφηεηα γηα ζπλεξγαζία, επειημία, πξνζαξκνζηηθφηεηα, απνηειεζκαηηθφηεηα, πξσηνβνπιία, δεκηνπξγηθφηεηα αιιά θαη ηθαλφηεηα λα καζαίλεη θαλείο κέζα απφ ηε δνπιεηά (Goleman, 1999). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη εμσγελείο ζπλζήθεο θαίλεηαη λα παίδνπλ φιν θαη πην ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμεχξεζε εξγαζίαο. ηελ επνρή, ινηπφλ, ησλ ζπλερψλ κεηαβνιψλ θαη ηεο γξήγνξεο εμέιημεο, νη λένη έρνπλ πιένλ πεξηζζφηεξε αλάγθε γηα θαζνδήγεζε θαη ζηήξημε ζηελ 25

26 πξνζπάζεηά ηνπο λα ζηαζκίζνπλ φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο παξάγνληεο θαη λα πάξνπλ ζπλεηδεηέο επαγγεικαηηθέο απνθάζεηο (Κεδξάθα, 2004). Γηα ην ιφγν απηφ, απφ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αηψλα θαη κέρξη ζήκεξα δηαπηζηψλεηαη κηα εληαηηθνπνίεζε ζηηο πξνζπάζεηεο αλάπηπμεο θαη εθαξκνγήο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο ζε εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα, ελψ παξάιιεια εληείλεηαη ε αλάγθε γηα ηελ αλάπηπμε θνηλψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ζηελ επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε παγθνζκίσο (Gysbers, 2008). Ζ δηαρείξηζε ηεο παξνρήο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο, ππάγεηαη ζηα Τπνπξγεία Δξγαζίαο θαη Δθπαίδεπζεο (Watts & Fretwell, 2004 Watts & Sultana, 2004 Plant, 2006) θαη εθαξκφδεηαη ζε εζληθφ, θξαηηθφ, ηνπηθφ ή λνκαξρηαθφ επίπεδν Δπαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη πξνζαλαηνιηζκόο ζε ζρνιηθά πεξηβάιινληα Πεξηερόκελν θαη ζηόρνη παγθνζκίσο Σα ηειεπηαία 30 ρξφληα, ηφζν νη ζεσξεηηθνί φζν θαη νη επαγγεικαηίεο ζπκθσλνχλ φηη ην πεξηερφκελν ηεο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ γηα ηνπο καζεηέο, θαζψο ζπλεηζθέξεη ζηε ζπλνιηθή ηνπο αλάπηπμε θαη εμέιημε θαη νδεγεί ζε καζεζηαθά απνηειέζκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ απόθηεζε γλώζεσλ, αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη δηακόξθσζε ζηάζεσλ. Σα καζεζηαθά απνηειέζκαηα πνπ επηδηψθνληαη νκαδνπνηνχληαη ζε επξχηεξεο θαηεγνξίεο πνπ ζπλήζσο αλαθέξνληαη ζηελ επαγγεικαηηθή, αθαδεκατθή θαη πξνζσπηθή-θνηλσληθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ θαη ζπρλά δηαηξνχληαη ζε ππνθαηεγνξίεο πνπ αθνξνχλ ζηελ ειηθία, ζην ζηάδην θαη ζηελ ηάμε ζην ζρνιείν, ή ηαμηλνκνχληαη αλάινγα κε ηα καζεζηαθά ζηάδηα φπσο απφθηεζε γλψζεο, εθαξκνγή θαη αλαζηνραζκφο (Gysbers, 2008). 26

27 ηηο πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο ρψξεο ην κνληέιν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα παξνρή ζρνιηθήο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε ηεο δεμηόηεηαο ιήςεο απόθαζεο, ζηελ ελεκεξόηεηα θαη πιεξνθόξεζε γηα επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο, ζηε δεμηόηεηα κεηάβαζεο θαη ηελ απηνεπίγλσζε (DOTS: Decision learning Opportunity awareness Transition learning Self-awareness). ηελ Απζηξαιία, νη ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δηαρείξηζε ηνπ εαπηνχ, ε πιεξνθφξεζε, ε εμεξεχλεζε εξγαζίαο θαη ε νηθνδφκεζε ηεο δσήο θαη ηεο εξγαζίαο. ην Hong Kong, εθαξκφδεηαη έλα ζπλνιηθφ πξφγξακκα αλάπηπμεο δεμηνηήησλ δσήο, κέξνο ηνπ νπνίνπ απνηειεί ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, παξάιιεια κε ηελ αθαδεκατθή θαη ηελ πξνζσπηθήθνηλσληθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. ηελ Ακεξηθή, ζχκθσλα κε ηηο Δζληθέο Οδεγίεο Δπαγγεικαηηθήο Αλάπηπμεο, σο ζηφρνη νξίδνληαη ε πξνζσπηθήθνηλσληθή αλάπηπμε, ε εθπαηδεπηηθή επίηεπμε θαη δηα βίνπ κάζεζε θαη ε δηαρείξηζε ηεο ζηαδηνδξνκίαο (America s Career Resource Network, 2006), ελψ ε Ακεξηθαληθή Έλσζε ρνιηθψλ πκβνχισλ θάλεη ιφγν γηα αθαδεκατθή, επαγγεικαηηθή θαη πξνζσπηθή-θνηλσληθή αλάπηπμε (American School Counselor Association, ASCA, 2005 ). ηηο ρψξεο φινπ ηνπ θφζκνπ έρνπλ αλαπηπρζεί θαη εθαξκφδνληαη πξνγξάκκαηα Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζηα ζρνιεία, πνπ άιια απφ απηά είλαη ζχλζεηα θαη παξέρνληαη κέζα απφ δηαθφξνπο θνξείο θαη άιια φρη. ηελ Απζηξαιία γηα παξάδεηγκα, ε εθπαίδεπζε ζηαδηνδξνκίαο παξέρεηαη κέζσ ελφο πξνγξάκκαηνο, κε ζπγθεθξηκέλν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπ έρεη ζηφρν λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα πάξνπλ ελήκεξεο εθπαηδεπηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο απνθάζεηο νη νπνίεο ζα ηνπο θαηαζηήζνπλ ηθαλνχο λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ εξγαζηαθή δσή (Prideaux et al., 2002). ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη ζπκβνπιεπηηθή έρεη ελζσκαησζεί ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνζσπηθήο-θνηλσληθήο αλάπηπμεο θαη πγείαο θαη βαζίδεηαη ζε Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα (Watts, 2001). Ζ ηδέα ηεο εθαξκνγήο ηεο πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ, σο πξφγξακκα θεξδίδεη 27

28 φιν θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο θαη ζε άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο φπσο ε Γαλία, ε Γεξκαλία, ε Διιάδα, ε Οιιαλδία θαη ε Πνξηνγαιία, φπνπ ζπρλά δηδάζθεηαη σο μερσξηζηφ κάζεκα θαη άιινηε εληάζζεηαη ζην πεξηερφκελν άιισλ καζεκάησλ (Watts, 2001). Χζηφζν, κεξηθέο θνξέο παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν, ε έληαμε ηεο εθπαίδεπζεο ζηαδηνδξνκίαο λα γίλεηαη κε ηξφπν ηέηνην πνπ λα ηθαλνπνηεί ηηο νξγαλσηηθέο αλάγθεο ηνπ ζρνιείνπ θαη φρη ηηο αλάγθεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ καζεηψλ, ελψ ζπρλά δελ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην επξχηεξν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ (OECD, 2004) Μέζνδνη εθαξκνγήο Ζ αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο έρεη δείμεη κεγάιε πνηθηιία κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα πιαίζηα ηεο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο. Χο κέζνδνη ζεσξνχληαη νη ινγηθνί θαη ζπζηεκαηηθνί ηξφπνη δηδαζθαιίαο πνπ επηδηψθνπλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ζην λα απνθηήζνπλ ηηο γλψζεηο, δεμηφηεηεο θαη ζηάζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο αλάπηπμε θαη ζηαδηνδξνκία (Gysbers, 2008). πλεζηζκέλεο κέζνδνη είλαη νη νκηιίεο ζηελ ηάμε, δηνξγαλψζεηο εθδειψζεσλ ζηαδηνδξνκίαο, εξγαζηήξηα, ςπρνκεηξηθά ηεζη θαη εξκελεία απηψλ, πξνζσπηθή ζπλέληεπμε (OECD, 2001) θαζψο επίζεο θαη πιεξνθφξεζε, αμηνιφγεζε, εξγαζηαθέο εκπεηξίεο, επηζθέςεηο ζε ρψξνπο εξγαζίαο (Watts & Fretwell, 2004) θαη ηέινο, αηνκηθή θαη νκαδηθή ζπκβνπιεπηηθή, παξαπνκπή ζε εηδηθνχο, πξνζνκνηψζεηο θαηαζηάζεσλ ηεο δσήο θαη ηεο εξγαζίαο κέζα ζηελ ηάμε, παίμηκν ξφισλ, ζπγθξφηεζε νκάδσλ ζηήξημεο απφ ζπλνκήιηθνπο, ηνπνζέηεζε θαη παξαθνινχζεζε (Blueprint for Life/Work Designs, n.d.). Νεφηεξεο κέζνδνη πνπ γίλνληαη φιν θαη πην δεκνθηιείο είλαη νη εηθνληθέο ζπλεληεχμεηο εξγαζίαο, ε αλάζεζε ησλ καζεηψλ ζε κέληνξεο, νη επηζθέςεηο ζε βηνκεραλίεο θαη ην Real Game (ζεηξά αιιεινδηαδερφκελσλ πξνγξακκάησλ νηθνδφκεζεο ζηαδηνδξνκίαο ζηα πιαίζηα ειθπζηηθψλ, κε απεηιεηηθψλ, 28

29 δηαζθεδαζηηθψλ θαηαζηάζεσλ πνπ πξνζνκνηάδνπλ ζε αιεζηλέο θαηαζηάζεηο ηεο ελήιηθεο δσήο), νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο ζηα ζρνιεία ηεο Απζηξαιίαο, θαζψο επίζεο θαη ε ρξήζε ηνπ portfolio θαη ησλ αηνκηθψλ ζρεδίσλ δξάζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο θαλδηλαβηθέο ρψξεο (Plant, 2003), ζηελ Ακεξηθή, ζηελ Οιιαλδία, ζηελ Απζηξαιία, ζηνλ Καλαδά θαη ζηε Γαλία (OECD, 2004). Ο Walker θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ (2006) πεξηέγξαςαλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ σο έλα ζπλερέο πνπ μεθηλάεη απφ πξνζεγγίζεηο κε θέληξν ην καζεηή θαη θαηαιήγεη ζε πξνζεγγίζεηο κε θέληξν ηελ πιεξνθφξεζε. Ζ πξψηε πξνζέγγηζε έρεη ηελ ηάζε λα είλαη εμαηνκηθεπκέλε, λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο μερσξηζηέο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή θαη λα ελεξγεί πξνβιεπηηθά, ελψ αληίζεηα ε δεχηεξε είλαη πην παζεηηθή, παξέρεη πην γεληθή πιεξνθφξεζε θαη πξνυπνζέηεη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή. Οη ζηξαηεγηθέο αηνκηθνχ ζρεδηαζκνχ δξάζεο εζηηάδνληαη ζην λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα ζρεδηάδνπλ, λα επνπηεχνπλ θαη λα δηαρεηξίδνληαη ηελ πξνζσπηθή-θνηλσληθή, αθαδεκατθή θαη επαγγεικαηηθή ηνπο αλάπηπμε, ελψ νη ζχκβνπινη ζηαδηνδξνκίαο ιεηηνπξγνχλ σο δηεπθνιπληέο ζηε δηαδηθαζία απηή. Γηαπηζηψζεθε φηη νη επαγγεικαηηθνί ζχκβνπινη πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο πην απνηειεζκαηηθνί είλαη απηνί πνπ ηνλ πεξηζζφηεξν ρξφλν παξέρνπλ εμαηνκηθεπκέλεο ππεξεζίεο, κε δηα δψζεο ζπδεηήζεηο κε ηνλ ελδηαθεξφκελν ή ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ζε κηθξέο νκάδεο (Walker et al., 2006). Σα ζρέδηα δσήο θαη ζηαδηνδξνκίαο ιεηηνπξγνχλ σο δηαδηθαζίεο, θαζψο εμειίζζνληαη ζε φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζρνιηθψλ ρξφλσλ κέζσ ησλ καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ παξέρνληαη ζηα πιαίζηα ηεο θαζνδήγεζεο, αιιά θαη σο όξγαλα αθνχ παξέρνπλ δνκεκέλνπο ηξφπνπο ζπιινγήο, αλάιπζεο, ζχλζεζεο θαη νξγάλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ζηνλ εαπηφ, ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ εξγαζία. Χο δηαδηθαζίεο επηηξέπνπλ ηελ ελζσκάησζε ηεο πιεξνθφξεζεο 29

30 απηήο ζηε βξαρππξφζεζκε αιιά θαη καθξνπξφζεζκε ζηνρνζεζία θαη ζηε ιήςε απφθαζεο, ελψ σο φξγαλα απνηεινχλ πξνζρέδηα γηα ηελ πνξεία θαη ηελ αλαδήηεζε ζηε δσή. Γηα ην ιφγν απηφ, ν ΟΟΑ ηνλίδεη ηελ αλάγθε εθαξκνγήο ηέηνηνπ είδνπο ηερληθψλ ζπκβνπιεπηηθήο θαη θαζνδήγεζεο απφ ην Γεκνηηθφ ρνιείν, φπνπ ηίζεληαη ηα ζεκέιηα γηα ηελ απφθηεζε δεμηνηήησλ δηαρείξηζεο ηνπ εαπηνχ θαη ηεο επαγγεικαηηθήο δσήο ηνπ αηφκνπ (OECD, 2004). ε φ,ηη αθνξά ζηε ρξήζε ησλ κεζφδσλ επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζηηο αληηιήςεηο γηα ηε ρξεζηκφηεηά ηνπο θαίλεηαη φηη, σο έλα βαζκφ, επεξεάδνληαη απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο παξέρνληαη. Οη Alloway (2004), Walker (2006) θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπο δηαπίζησζαλ φηη νη καζεηέο, ηα ζρνιεία ησλ νπνίσλ πηνζέηεζαλ καζεηνθεληξηθέο κεζφδνπο παξνρήο ππεξεζηψλ, ζπκκεηείραλ κε κεγαιχηεξε επθνιία ζε δξαζηεξηφηεηεο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζε αληίζεζε κε απηνχο πνπ θνηηνχζαλ ζε ζρνιεία πνπ έθαλαλ ρξήζε κεζφδσλ κε θέληξν ηελ πιεξνθφξεζε. Βξέζεθε, επίζεο, φηη ηα θνξίηζηα πξνηηκνχλ νπζηαζηηθή θαη ζε βάζνο ζπδήηεζε κε ηνλ επαγγεικαηηθφ ζχκβνπιν θαη ζεσξνχλ ηε ζρέζε κε ηνλ επαγγεικαηηθφ ζχκβνπιν σο πξσηίζηεο ζπνπδαηφηεηαο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ελψ αληίζεηα ηα αγφξηα έρνπλ ηελ ηάζε λα βξίζθνπλ πην ρξήζηκεο ηηο κεζφδνπο πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ παξνρή ιχζεσλ, ζηελ πιεξνθφξεζε γηα ηα επαγγέικαηα θαη ζηνπο ηξφπνπο πξφζβαζεο ησλ πιεξνθνξηψλ (Walker et al., 2006). Σν θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο, επίζεο, δηαπηζηψζεθε φηη επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ππεξεζηψλ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (Lokan et al., 1993), ελψ ν ηφπνο θαηαγσγήο δελ θάλεθε λα έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε (McSwan & Stevens, 1995 Shaw & Larson, 2003). 30

31 ύγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνύ Τπάξρνπλ ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ εθαξκνγή ηεο επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο, ηα νπνία απαζρνινχλ ηνπο επηζηήκνλεο θαη δελ έρνπλ απαληεζεί αθφκα. Γηα παξάδεηγκα, δελ ππάξρεη ζπκθσλία ζην εξψηεκα αλ ε επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη ζπκβνπιεπηηθή ζα πξέπεη λα είλαη έλα αλεμάξηεην πξφγξακκα ή κέξνο ελφο πξνγξάκκαηνο πξνζσπηθήο-θνηλσληθήο θαη αθαδεκατθήο αλάπηπμεο. Έξεπλεο έδεημαλ φηη ζηελ πεξίπησζε νιηζηηθψλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο, ζπλήζσο ε επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε πεξηζσξηνπνηείηαη θαη ζπξξηθλψλεηαη θαζψο δίλεηαη κεγαιχηεξε πξνζνρή ζε καζεζηαθά πξνβιήκαηα θαη πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο (Watts & Fretwell, 2004 OECD, 2004). Έλα άιιν δήηεκα πνπ ρξίδεη πξνζνρήο είλαη ν ρξφλνο έλαξμεο παξνρήο θαζνδήγεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο ζηνπο λένπο θαζψο θαη ν βαζκφο θαζνδήγεζεο πνπ ζα πξέπεη λα πξνζθέξεηαη. Δπηζηήκνλεο δηαπίζησζαλ φηη νη παξεκβάζεηο Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζπλήζσο δελ έρνπλ κεγάιε δηάξθεηα, αιιά θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ εθαξκφδνληαη δελ παξνπζηάδνπλ ζπλέρεηα θαη αιιεινπρία κεηαμχ ηνπο (Dykeman et al., 2002). Πνιινί είλαη νη κειεηεηέο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ εθαξκνγή ηεο Δπαγγεικαηηθήο πκβνπιεπηηθήο ζην Γεκνηηθφ ρνιείν, θαζψο αλ ν καζεηήο ηνπ Γεκνηηθνχ δελ έρεη απνθηήζεη θξηηηθή απηνγλσζία, θαλέλα επφκελν βήκα επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο δελ κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθφ (Κνζκίδνπ- Hardy, 1998). Πξνηείλνπλ, ινηπφλ, ηελ εθαξκνγή ηεο ζπκβνπιεπηηθήο θαη επαγγεικαηηθήο θαζνδήγεζεο ζην ζηάδην απηφ, ζηα πιαίζηα ηεο παηδαγσγηθήο πξάμεο (Κνζκίδνπ-Hardy, 1998 Μπξνχδνο, 2001) κε έκθαζε ζηελ ςπρνπαηδαγσγηθή δηάζηαζε ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο (Καζζσηάθεο, 2002, 2003) θαη ζε έλα αζθαιέο θιίκα φπνπ ην παηδί ζα κπνξέζεη λα κεγηζηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ θαη λα απνθηήζεη ηηο δεμηφηεηεο εθείλεο πνπ ζα ηνπ επηηξέςνπλ λα δηαρεηξηζηεί ην κέιινλ ηνπ (Hofman et al., 2001 Kαζζσηάθεο, 31

32 2003 Stephanou, 2004). ηφρνη ελφο ηέηνηνπ πξνγξάκκαηνο ζα πξέπεη λα είλαη ε απηνγλσζία, ε ελίζρπζε ηεο απηνεθηίκεζεο, ε θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ ιήςεο απφθαζεο, απνηειεζκαηηθήο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο, ε θαηαλφεζε ελλνηψλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο, ε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε επαγγέικαηα, αιιά θαη ν θαζνξηζκφο ζηφρσλ θαη ε αλάπηπμε δξάζεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ (Γεκεηξφπνπινο Μπαθαηζή, 1996 ηεθάλνπ, 2005). εκαληηθή, επίζεο, ζεσξείηαη θαη ε εκπινθή ησλ γνλέσλ ζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα (ηεθάλνπ, 2005). Σέινο, ε ζπκβνπιεπηηθή θαη θαζνδήγεζε ζα πξέπεη λα αθνξά ζηελ επηινγή ηνπ επαγγέικαηνο κφλν, ή ζα πξέπεη λα ηδσζεί απφ ηελ πξννπηηθή ηεο δηα βίνπ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο; Σν εξψηεκα απηφ ηέζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Super ην 1974 θαη ζπλερίδεη αθφκα θαη ζήκεξα λα είλαη θαίξην. Οη Gysbers θαη Henderson (2006) πξφηεηλαλ κηα επξεία πξννπηηθή αλζξψπηλεο αλάπηπμεο θαη εμέιημεο θάλνληαο ιφγν γηα δηα βίνπ πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε (Life Career Development), νξίδνληάο ηελ σο απηναλάπηπμε κέζα απφ ηελ ελζσκάησζε ησλ ξφισλ, ησλ πεξηβαιιφλησλ θαη ησλ γεγνλφησλ ζηε δσή ηνπ αλζξψπνπ. χκθσλα κε ηελ αληίιεςε απηή, ην άηνκν λνείηαη σο φιν, πνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ θαιείηαη λα αληαπνθξηζεί ζε δηαθνξεηηθνχο ξφινπο (καζεηήο, εξγαδφκελνο, θαηαλαισηήο, πνιίηεο, γνληφο), ζε δηαθνξεηηθά πεξηβάιινληα (ζπίηη, ζρνιείν, θνηλφηεηα) θαη δηαθνξεηηθά γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ (είζνδνο ζην επάγγεικα, γάκνο, δηαδχγην, ζπληαμηνδφηεζε) αιιά παξφια απηά παξακέλεη κνλαδηθφ θαη δηαηεξεί ην δηθαίσκα λα επηιέμεη ηνλ ηξφπν δσήο πνπ ηνλ εθθξάδεη. Βξίζθεηαη, δειαδή, ζε κηα αδηάθνπε δπλακηθή δηαδηθαζία ηνπ γίγλεζζαη ε νπνία επεξεάδεηαη άκεζα απφ παξάγνληεο φπσο ην θχιν, ηελ εζλνηηθή θαηαγσγή, ηελ πλεπκαηηθφηεηα, ηε θπιή, ηηο ζεμνπαιηθέο πξνηηκήζεηο θαη ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ ηνπ επίπεδν. Δπνκέλσο, ε επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ζπληζηά κέξνο ηεο ζηαδηνδξνκίαο δσήο ηνπ αηφκνπ θαη ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη ζε ζπλάξηεζε κε φινπο απηνχο ηνπο παξάγνληεο θαη φρη αλεμάξηεηα. 32

33 πλνςίδνληαο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη, πέξα απφ ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο, ν ζεζκφο ηεο πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε ζηα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα ζηηο ρψξεο φινπ ηνπ θφζκνπ, θαη κνινλφηη νη κέζνδνη θαη νη πξαθηηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά δηαθέξνπλ απφ ρψξα ζε ρψξα, θνηλφ ζηφρν απνηειεί ε ππνβνήζεζε ησλ λέσλ ζηε δηαρείξηζε ηεο επαγγεικαηηθήο δσήο θαη ζηαδηνδξνκίαο ηνπο. Αλακέλεηαη φηη ν ξφινο ηνπ ζεζκνχ απηνχ ζα ηζρπξνπνηεζεί δεδνκέλσλ ησλ αιιαγψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κε εμαηξεηηθή ηαρχηεηα ζε φιν ηνλ πιαλήηε πκβνπιεπηηθή θαη Δπαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηελ Διιάδα ηόρνη Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο γηα νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ππεξεζηψλ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ζηελ Διιάδα έγηλαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 απφ ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη ην Τπνπξγείν Παηδείαο κε ζηφρν λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο γηα Δπαγγεικαηηθφ Πξνζαλαηνιηζκφ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο αληίζηνηρα. Ο ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο εθαξκφζηεθε γηα πξψηε θνξά ζηε Γ Γπκλαζίνπ ην 1976, κε ην Ν. 309, κε ζθνπφ «λα βνεζήζεη ην καζεηή ζηελ εθινγή ηεο ζρνιηθήο θαη επαγγεικαηηθήο θαηεχζπλζεο κε βάζε ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο θιίζεηο ηνπ». Σν 1985 επεθηάζεθε θαη ζην Λχθεην, κε ζηφρν «ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ καζεηψλ, ηελ πιεξνθφξεζε γηα ηηο επαγγεικαηηθέο δηεμφδνπο θαη ηελ αξκνληθή έληαμε ζην θνηλσληθφ ζχλνιν» (Ν.1566/1985) θαη παξάιιεια θαζηεξψζεθε ν ξφινο ηνπ ππεχζπλνπ ΔΠ ζε Ννκαξρηαθφ επίπεδν. ήκεξα, ν ζεζκφο ηνπ ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ έρεη κεηνλνκαζζεί ζε «πκβνπιεπηηθή-πξνζαλαηνιηζκφο», εθαξκφδεηαη ζηε Γ Γπκλαζίνπ θαη ηελ Α ηάμε ηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ, ελψ ν ζθνπφο ηνπ έρεη 33

34 δηαθνξνπνηεζεί, αθνχ δειψλεηαη φηη επηδηψθεη «ηελ παξνρή βνήζεηαο ζηνπο καζεηέο θαηά ηα δηάθνξα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπο ψζηε λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηηο θιίζεηο ηνπο, λα αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηέο ηνπο θαη λα δηεθδηθήζνπλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην θνηλσληθφ γίγλεζζαη» (Ν. 2525/97). Οη λέεο δηαζηάζεηο ηνπ ζεζκνχ αθνξνχλ «ζηε ζπκβνπιεπηηθή δηαδηθαζία, ζηελ έκθαζε ζηελ εμειηθηηθή δηαδηθαζία, ζηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή θαη ζπλεηδεηή δηεξεχλεζε θαη αλαδήηεζε, αιιά θαη δηεθδίθεζε ηεο θνηλσληθήο ζπκκεηνρήο ζηα δξψκελα πεξί ην ζρνιείν, θαη ηέινο ζηε δπλακηθή ρξνηά ηφζν ηεο εμέιημεο ηνπ αηφκνπ φζν θαη ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζηελ έιιεηςε ζηαηηθφηεηαο ζηελ θνηλσληθή, εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή πξαγκαηηθφηεηα» (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην: Οδεγφο γηα ηνλ Δθπαηδεπηηθφ, 2000). Μέζα απφ απηφ ην πξίζκα, ζεσξείηαη φηη ν ζεζκφο πκβνπιεπηηθή- Πξνζαλαηνιηζκφο ζην ζρνιείν απνηειεί κηα κνξθή παξέκβαζεο πνπ επηδηψθεη «λα εμαζθαιίζεη ηελ θαηάιιειε επηζηεκνληθή ζηήξημε θαη δηεπθφιπλζε ζην άηνκν ψζηε κφλν ηνπ λα δηεξεπλά, λα αλαγλσξίδεη θαη λα αλαδεηθλχεη ηνλ εαπηφ ηνπ, αλαθαιχπηνληαο φιεο ηηο πιεπξέο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ αιιά αλαπηχζζνληαο θαη θαιιηεξγψληαο ηηο πιεπξέο πνπ επηζπκεί, ελψ παξάιιεια πξνεηνηκάδεηαη λα αληηκεησπίζεη απνηειεζκαηηθά ηελ εμσηεξηθή πξαγκαηηθφηεηα, φπνηα θαη φπσο δηακνξθψλεηαη θάζε θνξά, κε απψηεξν ζθνπφ λα κπνξεί λα αμηνπνηεί θαιχηεξα ηνλ εαπηφ ηνπ, θάλνληαο ηηο φπνηεο επηινγέο είλαη θαιχηεξεο γηα ην ίδην θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν, ληψζνληαο νινθιεξσκέλν θαη ηθαλνπνηεκέλν ζηελ θαζεκεξηλή απηή δηαδηθαζία» (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην: Οδεγφο γηα ηνλ Δθπαηδεπηηθφ, 2000). Οη εηδηθνί εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη ηνπ ζεζκνχ θαη νη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ζηηο νπνίεο αληηζηνηρνχλ, παξνπζηάδνληαη παξαθάησ. Απηνγλσζία. ηνρεχεη ζην λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα δηεξεπλήζνπλ θαη λα ζπζρεηίζνπλ ηα πξνζσπηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο επαγγεικαηηθέο αμίεο 34

35 θαη ηα ζρέδηά ηνπο γηα ην κέιινλ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο καο. Πιεξνθόξεζε. Δπηδηψθεη λα θαηαζηήζεη ηνπο καζεηέο ηθαλνχο λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο αλαδήηεζεο, αμηνιφγεζεο, νξγάλσζεο, επεμεξγαζίαο, θξηηηθήο αλάγλσζεο θαη αμηνπνίεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ, αιιά θαη λα ελεκεξσζνχλ ζρεηηθά κε ηα επαγγέικαηα θαη λα γλσξίζνπλ ηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο. Λήςε απόθαζεο. Βαζηθή επηδίσμε είλαη λα θαηαζηήζεη ηνπο καζεηέο ηθαλνχο λα παίξλνπλ απνθάζεηο κέζα απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο ηνπο επηινγέο, λα αμηνινγνχλ θαη λα πξνβιέπνπλ ηηο πηζαλέο ζπλέπεηεο ησλ επηινγψλ ηνπο, λα θαηαλννχλ ηνπο εζσγελείο θαη εμσγελείο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο απνθάζεηο ηνπο θαη λα αμηνινγνχλ θαη λα ηεξαξρνχλ ηηο παξακέηξνπο ησλ απνθάζεψλ ηνπο. Γηεπθόιπλζε ησλ κεηαβάζεσλ. ηνρεχεη ζην λα πξνεηνηκάζεη ηνπο καζεηέο γηα ηηο κεηαβνιέο θαη αιιαγέο πνπ ελδέρεηαη λα ζπκβνχλ, ψζηε λα είλαη ηθαλνί λα αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο πνπ ζα ηνπο δηεπθνιχλνπλ ζηελ επφκελε θαηάζηαζε κεηάβαζεο, αιιά θαη λα πξνζδηνξίδνπλ ηα ηδηαίηεξα ζηνηρεία πνπ επηβάιινπλ νη λένη ξφινη θαη ηα λέα πεξηβάιινληα. Αλάπηπμε Γεμηνηήησλ Εσήο. Δπηδηψθεηαη λα θαηαζηεί ν καζεηήο ηθαλφο λα αλαπηχζζεη θαη λα εθαξκφδεη ηηο βαζηθέο δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο, θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο, ζπλεξγαζίαο, νκαδηθήο εξγαζίαο, απηνπαξνπζίαζεο θαη επαγγεικαηηθήο θαη εθπαηδεπηηθήο εμέιημεο. Όιεο νη παξαπάλσ ιεηηνπξγίεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε, ηελ σξίκαλζε ηνπ αηφκνπ, ηελ ηνπνζέηεζε (πξνζσξηλή ή κφληκε ή απιά γηα απφθηεζε εκπεηξίαο), παξαπνκπή, κεηα-παξαθνινχζεζε, ζπκβνπιεπηηθή ή ςπρνινγηθή ζηήξημε, ζεξαπεία, αμηνιφγεζε, έξεπλα απνηεινχλ κηα ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα πνπ ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία αλαθέξεηαη σο Αγσγή ηαδηνδξνκίαο. 35

36 Δίλαη θαλεξφ ινηπφλ, φηη ν ζεζκφο απνθηά δηεπηζηεκνληθή θαη νιηζηηθή δηάζηαζε θαη ελαξκνλίδεηαη κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρνιείνπ γεληθφηεξα, ιεηηνπξγψληαο ζπκπιεξσκαηηθά. Γηα ην ιφγν απηφ, πξνσζείηαη ε έλλνηα ηεο δηάρπζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πκβνπιεπηηθήο-πξνζαλαηνιηζκνχ ζε θάζε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ζρνιείνπ, δηδαθηηθή θαη εμσδηδαθηηθή, κε ηξφπν πνπ λα είλαη απφιπηα ιεηηνπξγηθφο σο εγγελέο κέξνο ηεο φιεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην: Οδεγφο γηα ηνλ Δθπαηδεπηηθφ, 2000). Ο Γεκεηξφπνπινο (2000) πξνηείλεη κηα Οιηθή-Γπλακηθή πξνζέγγηζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ ζηελ εθπαίδεπζε, επηζεκαίλνληαο φηη ε δηάρπζε πξνυπνζέηεη φηη ν ζεζκφο αθνξά ζε φινπο (καζεηέο, γνλείο, εθπαηδεπηηθνχο), ζε φια (θάζε φςε ηεο αγσγήο, φια ηα αληηθείκελα ελδηαθέξνληνο ησλ πειαηψλ, φιεο ηηο κνξθέο αλαγθψλ ή πξνβιεκάησλ), επηρεηξείηαη κέζσ φινπ ηνπ έκςπρνπ πιηθνχ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, αμηνπνηείηαη ην ζχλνιν ησλ κέζσλ πνπ δηαζέηεη ε ζρνιηθή κνλάδα, ηα Γξαθεία ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ηα Κέληξα πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη αλαθέξεηαη ζε φιε ηελ εμειηθηηθή πνξεία ηνπ αηφκνπ, θαζψο δηαξθεί φζν θαη ε γεληθή εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη εμέιημε Φνξείο θαη ππεξεζίεο ηα πιαίζηα ηεο ζηήξημεο θαη πιαηζίσζεο ηνπ ζρνιείνπ ζηελ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ, ηδξχζεθαλ ην Δζληθφ Κέληξν Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΔΚΔΠ), ηα Κέληξα πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΚΔΤΠ) ζηηο έδξεο ησλ λνκψλ ηεο ρψξαο, ηα Γξαθεία πκβνπιεπηηθήο θαη ρνιηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (ΓΡΑΔΠ) ζε ζρνιηθέο κνλάδεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, ην Κέληξν πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ θαη ην Κέληξν πκβνπιεπηηθήο θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Γηεχζπλζεο πνπδψλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. Παξάιιεια, 36