ص ص ISC

Transcript

1 بازار بر برق مصرف در صرفهجویی اثر بررسی تعادل الگو یک از استفاده با تولید نهادههای عمومی حقیقی ایمان اقتصادی علوم دکتری منظور داود صادق)ع( امام دانشگاه اقتصاد دانشکده دانشیار آقابابائی محمدابراهیم تهران دانشگاه اقتصادي علوم دکتری دانشجوی )چاپی( شاپا 4 شماره هفدهم سال 39 زمستان پژوهشی - علمی فصلنامه 39//08 پذیرش: 39/02/2 دریافت: برق صنعت در سرمایهخروج اثر بررسی برای الگو يک ارائه مقاله این اصلی هدف چکیده: عمومی تعادل الگوي يک از تحليل اين براي ميباشد. برق مصرف در کارايي بهبود فرض با ضرف به ميتوان الگو اين خاص ويژگيهاي از ميشود. استفاده ایران اقتصاد برای محاسبهپذیر ناقص جانشيني فرض و دستمزدها چسبندگي ناهمگن كار بازار برق مورد در ثابت قيمت در بهبود درصد ده با مطالعه اين نتايج اساس بر کرد. اشاره مختلف بخشهاي بين سرمايه میزان به ترتیب به کار نیروی و سرمایه خروج با برق بخش اقتصاد در برق مصرف کارايي کشاورزي و صنايع خدمات بخش نهایی تعادل در شد. خواهد مواجه درصد 9/48 و 9/53 خود به برق بخش از شده خارج سرمايه و کار نيروي پذيرش در را سهم بيشترين ترتيب به ميدهند. اختصاص محاسبهپذیر عمومی تعادل نیرویکار جریان سرمايه خروج برق صرفهجویی کلیدواژهها: ص ص ISC در نمایه C68, D2 :JL طبقهبندي

2 فصلنامه علمی- پژوهشی سال هفدهم مقدمه ايران از لحاظ مصرف انرژي به منظور توليد كاالها و خدمات وضعيت مطلوبي نداشته و جزو كشورهاي با شدت انرژي بسيار باال محسوب ميشود. شدت مصرف نهايي انرژي در كشور نه تنها در مقايسه با كشورهاي نفتخيز بسيار باالتر بلكه از برخي مناطق نظير آمريكاي شمالي آفريقا و خاورميانه نيز بيشتر است. در سال 2009 در سطح جهان به طور متوسط براي توليد يك ميليون دالر ارزش افزوده 8 تن معادل نفت خام انرژي مصرف شده است در حاليكه اين رقم در ايران بيش از دو برابر مقدار متوسط جهاني است. در سال 389 کل فروش برق وزارت نیرو و صنایع بزرگ در حدود 88 هزار گیگاوات ساعت بوده است که نسبت به سال 388 در حدود 0/8 درصد رشد داشته است. در این بین سهم بخش خانگی 33/ درصد بخش صنعتی 33/2 درصد سهم بخش کشاورزی و عمومی به ترتیب 3/ و /6 درصد از مصرف برق کل کشور بوده است كشاورزي صنعتي تجاري عمومي خانگي شماره 4 زمستان نمودار )(: مصرف برق در بخش های مختلف تامین شده توسط وزارت نیرو)گیگا وات ساعت( منبع: ترازنامه انرژی سال 389 باال بودن مصرف انرژی در کشور بهینهسازی مصرف انرژی به طور کلی و انرژی برقرار به طور. ترازنامه انرژی سال 389 ص

3 رب اما است. کرده تبدیل کشور در انرژی سیاستگزاران اصلی نگرانیهای و دغدغهها از یکی به ویژه پدیده دو وقوع شاهد انرژی مصرف بهینهسازی دنبال به میرود انتظار اقتصادی نظریههای اساس بازگشت معنی به واقع در بازگشتي اثر باشیم.» 2 سرمايه خروج»اثر و» بازگشتي به»اثر مرسوم مهم تقاضای مجدد افزایش و انرژی هزینه کاهش دلیل به که است انرژی صرفهجویی از قسمتی )جبران( 390(. حقیقی و آقابابایی )منظور میشود ایجاد آن از ناشی نیروی ویژه به منابع بخشی بین تخصیص بر برق مصرف بهینهسازی اثرات بررسی به مقاله این در هدف است. پرداخته سرمایه خروج اثر معرفی به مشخص طور به مقاله این میپردازیم. سرمایه و کار برق صنعت در کار نیروی و سرمایه کارگیری به بر برق مصرف در صرفهجویی تاثیر بررسی مقاله این است. )CG( 3 محاسبهپذير عمومي تعادل الگوي يک چارچوب در ایران اقتصادی بخشهای سایر و تجربی مطالعههای و نظری مبانی و برق بخش در کار نیروی و سرمایه جریان بر برق مصرف در صرفهجویی اثرات تحليل زمینه در است: شده مطرح مختلف دیدگاه دو برق بلندمدت عرضه حجم افزایش باعث مدت بلند در برق مصرف در صرفهجویی که میکند بیان نظریه یک بخشهای در ویژه به انرژی مصرف بهینهسازی بلندمدت در میشود. برق صنعت در سرمایهگذاری همه در سرمایه موجودی افزایش نتیجه در و تولید عوامل نهایی بهرهوری افزایش موجب تولیدی برق داخلی عرضه افزایش نتیجه در و اقتصاد تولید امکانات فضای افزایش میشود. اقتصاد بخشهای نوبه به که کند ایجاد برق برای جدیدی القایی تقاضای یافته کاهش برق نهاده قیمت میشود سبب 2000( )بروکز شد خواهد موجب را برق بخش در سرمایهگذاری افزایش خود از ناشی قیمت کاهش دارد. تاکید برق صنعت در سرمایه حجم کاهش بر دیگر نظریه مقابل در این از میشود. برق بخش سودآوری افت و برق عرضهکنندگان درآمد کاهش باعث برق تقاضای کاهش به گاهي مییابد. کاهش بلندمدت در برق عرضه یافته کاهش برق بخش در سرمایه تشکیل میزان رو رخ زمانی درآمد کاهش طبعا ميشود. گفته سرمایهگذاری«کاهش»اثر ثابت سرمایه کاهش پديده مقدار افزایش درصد اینصورت در که باشد یک از کوچکتر برق تقاضای قیمتی کشش که میدهد تولید... نهادههای بازار بر برق مصرف در صرفهجویی اثر بررسی دیگران و حقیقی 27. Rebound ffect 2. Diinvetment effect 3. Comutable General quilibrium 4. Brooke

4 فصلنامه علمی- پژوهشی تقاضا کمتر از درصد کاهش قیمت خواهد بود )ترنر 2009(. به نظر میرسد تفاوت این دو رویکرد در توجه به الگوی تخصیص منابع و همچنین زمان است. رویکرد اول نگاه بلندمدت داشته و بر این باور است که حجم سرمایه در بخش برق افزایش خواهد یافت. اما رویکرد دوم نگاه تخصیصی داشته و معتقد است سهم بخش برق در تخصیص منابع تولید در یک کشور کاهش مییابد. به بیان دیگر رویکرد اول بر اثر مقیاس تمرکز دارد و رویکرد دوم بر اثر جانشینی. شکل آتی این تفاوت را نمایش میدهد. بدین معنی که در رویکرد اول افزایش در سرمایهگذاری ناشی از افزایش مقیاس کل اقتصاد است )قسمت ب شکل 2 ( و در رویکرد دوم کاهش در سرمایه صنعت برق ناشی از جانشینی سرمایه در بخشهای مختلف است )قسمت الف شکل 2 (. سال هفدهم برق برق شماره 4 ساير ساير الف ب شکل) (: اثر صرفه جویی در مصرف برق بر منحنی امکانات تولید بر اساس دو نظریه رقیب منبع: الگو پژوهش زمستان 39 در دنیا مطالعههای اندکی در خصوص اثر خروج سرمایه صورت پذیرفته است. اما مطالعههایی را میتوان یافت که اثرات صرفهجویی در مصرف انرژی را مورد بررسی قرار دادهاند. واشیدا در سال 2004 اثرات اقتصادی و محیط زیستی ناشی از بهبود کارایی مصرف انرژی را مورد بررسی قرار داده است. در این مطالعه از یک الگوی تعادل عمومی 33 بخشی برای اقتصاد ژاپن بهره گرفته شده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که اندازه اثر بازگشتی و میزان تغییرهای فعالیتها در بخشها به. Turner 28

5 دارد. بستگی خانوار مطلوبیت توابع در جانشینی کشش همچنین و تولید فناوری در جانشینی کشش 2004(. )واشيدا است شده محاسبه %70 تا %35 بین بازگشتی اثر مطالعه این در منحنی در آن نقش و انرژی مصرف در صرفهجویی اثرات بررسی به )2004( 2 ويکستروم مطالعه برای محاسبهپذیر عمومی تعادل الگوی یک از مطالعه این در است. پرداخته 3 محیطی زیست کوزنتز پسانداز بر انرژی مصرف در صرفهجویی اثر مقاله این در چند هر است. شده گرفته بهره سوئد اقتصاد گزارش بخشها بین سرمایه تغییرهای بر آن اثر اما است بوده مدنظر سرمایه تشکیل و سرمایهگذاری است. نشده است گرفته قرار بررسی مورد نیز نروژ اقتصاد در انرژی مصرف در کارایی بهبود از ناشی اثرات بهبود اثرات بررسی برای عمومی تعادل الگوی یک از مطالعه این در 2004(. 4 راسموسن و )گرپراد تحلیل را بازگشتی اثرات نیز مطالعه این چند هر است. شده استفاده نفت و برق مصرف در کارایی است. نداده قرار توجه مورد را سرمایه خروج اما کرده ثبات فرض نظری الگو در اینکه نخست که است این در مطالعهها سایر با حاضر مقاله تمایز وجه و شده گذاشته کنار مقیاس اثر دیگر عبارت به است. شده لحاظ کار نیروی حجم و سرمایه انباره و سرمایه خروج اینکه دوم است. مختلف بخشهای بین سرمایه و کار جریان جانشینی اثر بر تمرکز نتایج حساسیت همچنین است. بوده مدنظر مقایسهای ایستای تحلیل یک در برق بخش از کار نیروی است. شده محاسبه نیز جانشینی پارامترهای انتخاب به تولید... نهادههای بازار بر برق مصرف در صرفهجویی اثر بررسی دیگران و حقیقی 29 دادهها و پژوهش روش جزئي تعادل روشهاي از ميتوان اقتصادي متغيرهاي بر انرژي مصرف بهينهسازي تاثير تحليل در انرژي بازار به جزئي تعادل رويكرد در هستند. محدوديتهايي داراي روشها اين اما گرفت بهره رب موثر عوامل همه نميتوان رو اين از ميشوند. فرض ثابت اقتصاد بخشهاي ساير به مربوط شرايط»فرض عمومي تعادل رويكرد در اما کرد. تبيين را اقتصاد مختلف بخشهاي بين سرمايه تخصيص بين سرمايه و كار تخصيص عمومي تعادل رويكرد در ميشود. گذاشته كنار شرايط«ساير ثبات و كار نيروي دستمزد و ميگيرد انجام سرمايه و كار نسبي بازدهي اساس بر اقتصاد مختلف بخشهاي سرمايه خروج و ورود بر موثر عوامل ديگر عبارت به ميشود. تعيين درونزا صورت به سرمايه سود نرخ. Wahida 2. Viktrom 3. nvironmental Kuznet curve 4. Greerud& Ramuen

6 سال هفدهم شماره 4 زمستان 39 فصلنامه علمی- پژوهشی به يك بخش به صورت درونزا و بر اساس تعاملهای بخشها و نهادهاي اقتصاد الگوسازي ميشوند. با توجه به اينكه رويكرد تعادل عمومي نگاه جامعتري به متغيرها و تعاملهای موثر در سرمايهگذاري دارد به نظر ميرسد نتايج بهتري نيز دربرداشته باشد. از اينرو در بررسي مسئله پژوهش حاضر از رويكرد تعادل عمومي محاسبهپذير بهره گرفتهايم. ويژگيهاي الگو پژوهش در الگو تعادل عمومی مورد استفاده در اين مقاله اقتصاد ایران یک اقتصاد باز و کوچک در اقتصاد جهاني فرض ميشود. توابع تولید و مصرف از نوع توابع داراي کشش جانشيني ثابت )CS( و با ساختار اليهاي 2 در نظر گرفته ميشوند. سه فرض اساسی در الگوهای تعادل عمومي شامل تسویه بازار توازن درآمد و شرط سود صفر در نظر گرفته شده است. از ويژگيهاي خاص الگوي پژوهش حاضر ميتوان به فرض قيمت ثابت در بازار برق بازار كار ناهمگن چسبندگي دستمزدها و فرض جانشيني ناقص سرمايه در بخشهاي مختلف اشاره نمود. پس از کاليبره كردن الگو اثرات ناشي از ده درصد صرفهجویی در مصرف برق بر پرداختي به سرمايه و همچنین ورود و خروج سرمايه و نیروی کار در همه بخشهای تولیدی مورد تحلیل و ارزيابي قرار ميگيرد. فرض بر آن است که بهبود کارایی در این الگو برونزا بوده و هزینهای به همراه ندارد. مطالعهها نشان ميدهند كه کششهاي جانشینی میان نهادههای تولید ممكن است بر نتایج حاصل از اين الگوها تاثير داشته باشد. از اینرو در جهت اعتبارسنجي نتايج حاصل شده الزم است حساسیت نتايج نسبت به انتخاب کشش جانشینی میان نهادههای مورد تحليل قرار گيرد. در همين راستا نتايج پژوهش حاضر بر اساس سه كشش جانشيني متفاوت مورد محاسبه قرار گرفته است. ساختار کلي الگوي پايه مورد استفاده الگو مورد استفاده در اين پژوهش يك الگوي تعادل عمومي محاسبهپذير است كه مبتني بر مطالعه شاهمرادي و همكاران )389( توسعه يافته است. الگو پژوهش حاضر نسبت به مطالعههای گذشته در برخي از ابعاد توسعهيافته كه در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.. Contant laticity of Subtitution 2. Neted Structure 30

7 ساختار توليد رفتار توليدکننده در اقتصاد به صورت فرمهاي تابعي الیهای با کشش جانشيني ثابت )NCS( در نظر گرفته شده است. محصولهای هر بخش با استفاده از نهادههای واسطهای غیرانرژی )M( انرژی )( نیروی کار )L( و سرمایه )K( تولید میشود. تفاوت اين مطالعه با پژوهشهای گذشته در اين است كه ساختار الیهای در نظر گرفته شده در این مطالعه به صورت KLM- است. به عبارت ديگر اليه انرژي )( به عنوان جانشيني براي مجموع ساير نهادهها )KLM( در نظر گرفته شده است. اين ساختار كمك ميكند تحليل حساسيت نسبت به كششهاي جانشيني بين انرژي و ساير نهادهها ممكن شود. به عالوه نهاده انرژي به نوبه خود به نهاده برق و انرژیهاي فسيلي تقسيم ميشود. ساختار کلی بخش توليد در الگو در شکل آتی ارائه شده است. محصولات بررسی اثر صرفهجویی در مصرف برق بر بازار نهادههای تولید... محصول بخش S حقیقی و دیگران لايه غير انرژي لايه انرژي لايه كالاي واسطه لايه ارزش افزوده برق لايه انرژي فسيلي نيروي كار سرمايه 3 شکل) 2 (: ساختار توليد در الگوي پيشنهادي منبع: الگو پژوهش. Neted Contant laticity of Subtitution

8 39 زمستان 4 شماره هفدهم سال پژوهشی علمی- فصلنامه مختلف بخشهاي بين اوليه نهادههاي ناقص جابجايي الگوسازي در پژوهش اين ديگر نوآوري لذا ميشوند گرفته نظر در همگن کامل بهطور سرمایه و کار نیروی مطالعههای از بسياري در است. بخشها بين سرمايه بازدهي و دستمزد و است ممكن بخشها بين سرمايه و كار نيروي سريع جابجايي فرض ناهمگن کامل بهطور سرمايه و كار نيروي مطالعههای از ديگر برخي در ميشود. فرض يكسان نيا الگو در نيست. امكانپذير بخشها بين كار نيروي و سرمايه جابجايي هيچگونهای لذا و ميشوند مختلف بخشهای در سرمايه و کار نيروي بین ناقص جانشيني تعریف با است شده سعي پژوهش بازدهي تفاوت همچنين و دستمزدها تفاوت امكان فرض اين شوند. نزديكتر واقعيت به الگو روابط ميكند. فراهم را مختلف بخشهاي در سرمايه صنعت كشاورزي مختلف بخشهاي براي ايران در برق تعرفه اينكه ديگر توجه قابل نكته»قيمتگذاري قيمتها در تفاوت اين گرفتن نظر در براي حاضر پژوهش در است. متفاوت و... خانگي شده گرفته نظر در متفاوت مختلف بخشهای در انرژی قيمت و الگوسازي برق بازار براي تبعيضي«است. خانوار مخارج ساختار نظر در )389( ديگران و شاهمرادي مطالعه به شبيه حاضر پژوهش در خانوار مخارج الگوي ديگر عبارت به است. شده فرض M-S صورت به اليهاي ساختار كه تفاوت اين با شده گرفته انرژي بين جانشيني دوم اليه در سپس ميشوند. تركيب اول اليه در )S( پسانداز با مصرفي كاالهاي کاالهاي و انرژي مصرف به فرد مصرف ساختار اين در شد. خواهد تعريف )M( غيرانرژي و )( هب ميشود. تقسيم فسيلي سوختهاي و برق مصرف به نيز انرژي مصرف ميشود. تقسيم غيرانرژي نآ بر فرض و بوده مواجه بودجه محدودیت با فرد میکند. پسانداز نیز برونزایی نرخ با فرد عالوه شده ارائه 2 شکل در خانوار مخارج ساختار است. ثابت سرمایه و کار نیروی اولیه موجودی که است است. از اولیه موجودی بودن ثابت به توجه با خود ثابت بودجه قید به توجه با فرد ساختار این در میکند. حداکثر مصرف از را خود مطلوبیت پسانداز ثابت میزان و سرمایه- و کار نیروی 32

9 پسانداز برق خانوار مخارج انرژي مركب كالاي مصرف فسيلي انرژيهاي مطلوبيت تابع و تقاضا ساختار )3(: شکل پژوهش الگو منبع: انرژي غير مركب كالاي تولید... نهادههای بازار بر برق مصرف در صرفهجویی اثر بررسی عمومي تعادل الگو رياضي روابط معادله صورت به را بخش هر براي صفر سود شرط ميتوان CS توليد توابع فرض به توجه با )KLM( نهادهها ساير و )( انرژي از CS تركيب اساس بر ميتوان را توليد هزينه كرد. بيان )( زا CT تركيب يك اساس بر ميتوان نيز را محصولها توليد از حاصل درآمد همچنين داد. نمايش توليدي فعاليت هر درآمد ميشود مشاهده كه همانطور کرد. تدوين فعاليت يك توليدي محصولهای است. شده تدوين )( محصول هر قيمت از تابعي صورت به دیگران و حقیقی i, i KLM, KLM, 0 i ) ( f, m, KLM KL M ) 2( 33. Contant elaticity of tranformation

10 پژوهشی علمی- فصلنامه هفدهم سال 4 شماره 39 زمستان (4) )3( KL f, f f M M M m, m (4) m, M m, m, m m (4) (4) m, M m m, m (4) (4) M m m m m, m m (5) m m (4) (4) m m M m, m )4( m ff, FF ff, FF el, el (5) el, ff, FF ff, FF el, el, el el ff, FF el, el (5) ff, FF el, el ff, FF el, el (5) (5) (5) (5) (6) (5) ff, FF el, el )5( FF FF FF FF FF e, FF e, e (6) (6) e, e, e, e (6) (6) e, FF e e, e (6) (6) e (6) e e e e e e FF e, e )6( د نشان معادلها اين e در لاي در سهم لايههاي پارامتر بااليي لايههاي لايههاي در اليههاي در لايههاي بالايي سهم سهم در در لايههايدر سهم پارامتر سهم پارامتر سهم پارامتر سهم پارامتر پارامتر در قيمت پارامتر قيمت سهم قیمت سطح سطح قيمت پارامتر سطح سطح قيمت سود سطح سود سود سود سطح قيمت سطح سطح سطح سود سطح دهنده دهنده سود دهنده سطح نشان نشان سطح سود نشان دهنده نشان معادلها معادلها دهنده سطح نشان معادلها اين نشان دهنده اين در در اين معادلها نشان اين اين در در ايندر معادلها اين در در اين در جانشيني عوامل كشش کشش عوامل بين عوامل توليد توليد بين جانشيني بين عوامل بين عوامل جانشيني كشش بين كشش بين جانشيني تبديل كشش جانشيني تبديل كشش کشش كشش تبديل كشش تبديل تبدیل پاييني كشش کشش پاييني كشش تبديل لايههاي پاييني پاييني كشش لايههاي پاييني اليههايدر سهم لايههاي پاييني لايههاي پارامتر سهم در سهم سهم لايههايدر پارامتر پارامتر بالايي سهم سهم بالايي پارامتر در بالايي پارامتر بالايي سهم پارامتر بالايي بالايي جانشين كشش يا يا يا جانشيني انرژيه فسيلي ρ يا يا انرژيه بين كشش بين يا انرژيه بين جانشيني بينρ فسيلي يا انرژيه بين جانشيني كشش انرژيهاي كشش بين واسطهاي كشش جانشيني بين واسطهاي كشش جانشيني نهادههاي واسطهاي كشش کشش نهادههاي بين واسطهاي نهادههاي واسطهای بين جانشيني بين جانشيني نهادههای بين نهادههاي كشش بين جانشيني كشش بين كشش جانشيني بين توليد كشش توليد جانشيني كشش توليد توليد كشش توليد توليد غير بين كشش فسيلي ρ و نهادهها ساير اليه ساي لايه جانشينيو جانشينيانرژي لايه انرژي γكششبين جانشيني و انرژي اليهغير غير غير نهادههاي انرژي γكشش بين جانشيني و افزوده كشش نهادههاي غير غير نهادههاي و و افزوده غير ارزش γ نهادههايو انرژي بين بين جانشيني غير افزوده ارزش و افزوده ارزش بين نهادههايو ارزش افزوده كشش و جانشيني بين بين ارزش افزوده جانشيني فسيلي ρ كشش بين ارزش كشش جانشيني بين فسيلي ρ كشش فسيلي ρ كشش فسيلي ρ بخش انرژيهاي انديس نشاندهندهلايه لايهو وبرق بين برق همچنين جانشيني بين هستند. كشش فسيلي ν انرژيهايو نهادهها نهادهها اليه وساير برق بينلايه انرژيلايهو جانشيني و انرژي كشش لايه νبين همچنين بين انرژيهاي هستند. انرژيهاي فسيلي لايه ولايه انرژيهايو برق لايه برق لايه بينو برق و برق لايه جانشيني بين بين جانشينيو برق كشش بين كششν جانشيني كششوν و نهادهها ν νو كشش نهادهها سايرو نهادهها ν لايه ساير و نهادهها سايرو و لايه انرژي لايه سايرو لايه انرژي لايه و انرژي لايه بين بين لايه لايهو انرژي بين بين لايه بين غیر محصولات محصولات واسطهای نهادههاي انديس انديس توليدي توليدي j سرمایه بخش بخش و کار انديس انديس نیروی انديس نشاندهنده f تولیدی محصوالت همچنين همچنين انديس هستند. هستند. i تولیدی فسيلي فسيلي كار نيروي محصولاتانديس توليدي محصولات انديس توليدي انديس بخش بخش توليدي انديس بخش انديس نشاندهنده انديس نشاندهندهبخش انديس همچنين نشاندهنده همچنين هستند. هستند. همچنين فسيليهستند. هستند. فسيلي فسيلي هستند. الكتريكي انرژي انديس el و انرژي انديس e برق انرژی انديس انديس غيرانرژيبرق غيرانرژيبرق واسطهاي واسطهاي نهادههاي نهادههاي انديس انديس سرمايه سرمايه و نيرويوكار نيروي انديس انديس توليدي توليدي الك انرژي انديس el انديس غيرانرژيبرق انديسو انرژي غيرانرژيبرق انديس غيرانرژيبرق واسطهاي غيرانرژيبرق واسطهاي واسطهاي نهادههاي نهادههاي واسطهاي نهادههاي انديس انديس نهادههاي هستند. سرمايه سرمايه انديس سرمايه الكتريكي و وو انديس سرمايه كار كار كار نيروي انرژي نيروي و سرمايه كار و كار انديس نيروي انديس نيروي و كار انديس el و توليدي انديس نيروي توليدي انديس توليدي توليدي معادله اين اساس بر ميدهد. نشان را )KLM( نهادهها ساير اليه مورد در تابعي فرم )2( معادله هستند. الكتريكي انرژي انديس el و انرژي انرژي م در تابعي فرم )5( (2) معادلهمعادله در دادهاند. تشكيل را CS تركيب يك )KL( اساس اساس بر ميدهد. بر ميدهد. نشان نشان را (KLM) را (KLM) نهادهها نهادهها ساير هستند. افزوده ساير لايه هستند. مورد لايه ارزش الكتريكي هستند. اليه مورد در تابعي انرژي الكتريكي هستند.با در انرژي )M( واسطه تابعي فرم انديس انرژي (2) فرم انديس الكتريكي el انرژي مواد معادله (2) elو انديس انرژي el اليه معادله انديسو انرژيو el el انديسو انرژي و انرژي el و انرژي واس مواد لايه را اساس نيز CS اساس را معادله )6( بر اساس وبر CS بر اساس تركيب ميدهد. )4( اين بر و )3( تركيب ميدهد. بر اساس معادالت يك نشان نشان ميدهد. بر (KL) رايك را نشان است. ميدهد. (KL) افزوده (KLM) نشان شده افزودهرا (KLM) بيان نشانرا )FF( ارزش نهادهها فسيليرا ارزش لايه نهادهها (KLM) با لايه ساير ساير نهادهها هاي (M) با لايه (M) لايه ساير انرژي نهادهها واسطه مورد مورد ساير مورد اليه واسطه لايه در مواد در لايه با تابعي در مورد )el( ساير مواد لايه تابعي تابعي مورد برق فرم معادله لايه در لايه جانشيني فرم در (2) تابعي فرم مورد معادله تابعي (2) اين معادله (2) نيز فرم در اين معادله فرم تابعي (2) (2) معادله فرم معادله (2) معادله )FF( فسيلي انرژي معادله در ( FF )را دادهاند.را CSرا (FF) فسيلي CS تشكيل تركيبرا فسيلي CS تركيبهاي ورا )M( يك انرژي يك تركيب CS واسطه انرژي (KL) لايه تركيبيك مواد )KL( با لايه (KL) (el) افزوده (KL) يك با (el) برق افزوده ارزش (KL) افزوده ارزش جانشيني برق افزوده لايه جانشيني ارزش بالايه ارزش افزوده اليههاي با نيز ( M )با لايه (5) نيز لايه ارزش در را معادله با (5) (M) واسطه معادلهبا (M) لايه CS مواد مواددر واسطه دادهاند. مواد با تركيب لايه واسطه (M) ترتيب دادهاند. لايه لايه معادله مواد تشكيل مواد واسطه به معادله تشكيل لايه اين لايه معادله مواد اين اين معادله اينلايه معادله اين اين هس به ميتوان را معادالت همه در موجود متغيرهاي ميشود مشاهده كه همانطور ميدهند. نمايش ) معادلات لايههاي (FF) است. لايههاي (FF) شده فسيلي در (FF) بيانرا در CS هاي فسيلي هاي را فسيلي (FF) CS تركيب انرژي هاي هاي فسيلي تركيب لايه انرژي لايه ترتيب انرژي با با با هاي ترتيب (el) لايه (el) لايهبه انرژي نيز با برق به برق (el) (6) نيزبا (el) لايه جانشيني ( 6 )و برق با (4) برق جانشينيو (el) ( 4 )و نيز نيز (3) نيز (5) برقو (5) معادلات (3) (5) معادله نيز جانشيني معادلات معادله نيز (5) است. ( 5 )در دادهاند. معادله در است. نيز شده معادله دادهاند. (5) شده در بيان تشكيل در دادهاند. معادله بيان تشكيل دادهاند. در تشكيل دادهاند. تشكيل تشكيل اين در کرد. تقسيم فني( )ضرايب سهم پارامترهاي و جانشيني پارامترهاي قيمت متغيرهاي دسته و مواد (KL) همانطور لايههاي افزوده همانطور لايههاي در ميدهند. در لايههاي در ارزش را را ميدهند. را CS در نمايش لايههاي در را CS نمايش را تركيب (FF) CS در (FF) تركيب را فسيلي ترتيب تركيب CS فسيلي ترتيب انرژي به به تركيب ترتيب نيز نيز انرژي ( 6 )و (6) (M) به (6) و ترتيب نيز به ( M )و (4) واسطه (4) نيز (6) (4) واسطهو (6) به ( 3 )و موادو (3) (4) نيز (3) معادلاتو (KL) مواد (4) (6) معادلاتو (KL) ( 3 )وو است. افزوده (4) معادلات است. است. افزوده شدهو ارزش (3) شده بيان شده است. ارزش معادلات است. بيان بيان شده شده است. بيان بيان شده بيان ساير اما ميشوند. تعيين تقاضا و عرضه تعامالت اساس بر و هستند درونزا قيمت متغيرهاي بين متغي ميشود دسته سه به ميتوان را معادلات همه انرژي ودر واسطهموجود متغيرهاي مواد (KL) افزودهميشود مشاهده ارزش دسته همانطور سال مشاهده سه همانطور دادههاي ميدهند. به ميتوان كه اساس ميدهند. همانطور نمايش بر فني را معادلات نمايش ضرايب ميدهند. (FF) نمايش يا (FF) فسيلي سهم همه (FF) نمايش پارامترهاي در فسيلي انرژي موجود فسيلي (FF) ميشوند.و انرژي ( M )و متغيرهاي انرژي فسيلي و تعيين واسطه (M) انرژيو (M) برونزا ميشود مواد واسطه مواد واسطهو صورت (M) (KL) مشاهده مواد مواد به واسطه (KL) پارامترها افزوده (KL) موادكه افزوده ارزش (KL) افزوده ارزش ارزش افزوده ارزش پارامترها دسته در كرد. سه تقسيم فني) (ضرايب را معادلات همهسهم پارامترهاي در موجود و جانشيني متغيرهاي پارامترهاي ميشود قيمت مشاهده كه قيمت در دسته همكاران كرد. سه دسته متغيرهاي سه تقسيم دسته بهو شاهمرادي سهبه فني) ميتوان سه دسته به (ضرايب مطالعه به ميتوان سه را را ميتوان اساس سهم معادلات بررابه پارامترهاي ميتوان جانشيني معادلات همه همه كشش در درو همه جانشيني معادلات همه موجود پارامترهاي در در پارامترهاي موجود همه متغيرهاي موجود همچنين متغيرهايدر قيمت موجود شدهاند. ميشود محاسبه متغيرهاي ميشود مشاهده ميشود پايه مشاهده ميشود كه مشاهده كه كه مشاهده كه كه تعيين تعييندر كرد. تقاضا تقسيم تقاضا و عرضه فني) و عرضه تعاملات (ضرايب تعاملات اساسسهم پارامترهاي بر و بر هستند و هستندو جانشيني درونزا درونزا قيمت قيمت متغيرهاي متغيرهاي بينقيمت متغيرهاي بين اين اين قيمت متغيرهاي در كرد.در دركرد. بين تقسيم در كرد. كرد. اين فني) تقسيم فني) در تقسيم كرد. (ضرايب فني) فني) تقسيم (ضرايب سهم سهم (ضرايب فني) پارامترهاي سهم (ضرايب سهم پارامترهاي سهم وو جانشيني پارامترهاي و جانشيني و شدهاند. پارامترهاي پارامترهايو جانشيني انتخاب )389( قيمت پارامترهاي قيمت متغيرهاي قيمت متغيرهاي قيمت متغيرهاي ضرايب تعيين بيان ضرايب )7( يا سهم تقاضا رابطه يا پارامترهاي سهم صورت و عرضه پارامترهاي تعاملات ميشوند. ميشوند. اساس تعيين تعيين بر برونزا و هستند برونزا صورت صورت درونزا به پارامترها به قيمت پارامترها ساير متغيرهاي ساير اما ميشوند. اما بين ميشوند. اين 34 پارامترها ساير تعيين اما ضرايب جانشيني تقاضا تعيين تقاضا ميشوند. تعيين يا سهم تقاضاو و كشش عرضه تقاضا تعيين به است و پارامترهاي عرضه تعاملاتو تقاضا خانوار عرضه تعاملات مخارجو ميشوند. همچنين اساس تعاملات وعرضه درآمد تعيين بر اساس بر تعاملات برابری شدهاند. اساسو و برونزا هستند بر بر اساسو دهنده نشان هستند محاسبه صورت درونزاو هستند بر درونزا کهو پايه به پارامترها سال قيمت هستند درآمد توازن درونزا دادههاي ساير قيمت متغيرهاي درونزا شرط قيمت متغيرهاي قيمت اما اساس ميشوند. بر بين بين فني اين اين متغيرهاي بين بين اين اين بين اين جانشيني كشش پارامترهاي همچنين شدهاند. محاسبه پايه سال دادههاي اساس بر فني سا دادههاي ضرايب اساس ضرايب جانشيني يا سهميا ضرايب بر فني يا كشش پارامترهاي سهم يا ضرايب سهم پارامترهاي يا سهم پارامترهاي ميشوند. شدهاند. ميشوند. پارامترهاي همچنين انتخاب تعيين شدهاند. (389) تعيين برونزا ميشوند. تعيين محاسبه همكاران برونزا صورت برونزا تعيين پايه سال به صورت و به شاهمرادي صورت برونزا پارامترها به پارامترها به صورت سايردادههاي مطالعه بهساير اساس اما اما ساير پارامترها بر اساس ميشوند. ساير اما اما ميشوند. ساير اما ميشوند. شدهاند. انتخاب (389) همكاران و شاهمرادي مطالعه اساس بر برفني شاهمرادي جانشيني مطالعه رابطه رابطه جانشيني اساس صورت كشش برصورت به است كشش جانشيني به پارامترهاي كشش است پارامترهاي شدهاند.خانوار كشش مخارج همچنين پارامترهاي مخارج انتخاب همچنين و درآمد و شدهاند. (389) شدهاند.درآمد همچنين برابري برابري محاسبه همكاران شدهاند. دهنده دهنده محاسبه شدهاند. پايه پايه نشان محاسبهو شاهمرادي سال نشان سال پايه محاسبه كه درآمد كه پايه دادههاي سال درآمد مطالعه سال دادههاي پايه توازن توازن اساس سال شرط شرط بر اساس بر دادههاي فني اساس برفني فني بر اساس فني بر فني نشا كه درآمد رابطه توازن صورت شرط به است خانوار شدهاند. مخارج شدهاند. انتخاب شدهاند. و درآمد انتخاب (389) شدهاند. انتخاب برابري (389) انتخاب همكاراندهنده (389) نشان وو شاهمرادي وكه همكاران ميشود: درآمد شاهمرادي ميشود:و بيان توازن مطالعه و شاهمرادي بيان (7) شرط مطالعه اساس (7) مطالعه بر اساس بر اساس مطالعه بر بر اساس بر رابطه ميشود: رابطه صورت رابطه بيان رابطه به صورت (7) است به صورت رابطه به خانوار است به صورت است خانوار مخارج خانواربه است مخارجو و مخارج درآمد خانوار و درآمد برابري مخارجو درآمد برابري دهنده برابريو درآمد نشان دهنده نشان دهنده برابري كه كه ميشود: نشان نشان درآمد دهنده بيانكه توازن درآمد توازن نشان (7) درآمد شرط شرط توازنكه درآمد شرط شرط توازن شرط

11 بررسی اثر صرفهجویی در مصرف برق بر بازار نهادههای تولید... حقیقی و دیگران. end, f eh, N mh, N N f f h ميشود: SA ) 7( h h h mh, m ) 8( m ff, h el, h el N FF ) 9( FF h h eh, ) 0( e e سمت چپ رابطه )7( نشان دهنده مخارج خانوار )با توجه به توابع مطلوبيت )CS و سمت راست نشان دهنده درآمدهاي خانوار است كه بر اساس سطح مخارج نرمال شده است. در اين روابط Sa سطح مخارج مصرفي خانوار end موجودی اولیه خانوار از عوامل تولید بیانگر شاخص پسانداز کشش جانشینی بین کاالهای مصرفی غیر انرژی کشش جانشيني بين انرژيها σ كشش جانشيني بين اليه انرژي و اليه ساير نهادهها و h انديس خانوارهاست. معادله )8( تركيب CS در اليه غير انرژي را نمايش ميدهد. همچنين معادله )9( تركيب CS بين برق و اليه انرژيهاي فسيلي را بيان کرده و معادله )0( تركيب CS در اليه انرژيهاي فسيلي را نشان ميدهد. الگوسازي عرضه و تقاضاي برق عرضه برق تابعي از سطح فعاليت صنعت برق و قيمت برق است. تقاضاي برق نيز بر اساس مجموع تقاضاي خانوارها و فعاليتها تعيين ميشود. به طور كلي تقاضاي برق تابعي از قيمت برق سطح فعاليت بخشها قيمت انرژيهاي فسيلي قيمت ساير كاالها و درآمد خانوارهاست. در فضاي رقابتي قيمت تعادلي و مقدار تعادلي به صورت درونزا و بر اساس نيروهاي عرضه و تقاضا تعيين ميشوند. رفتار بازار برق را در قالب مسئله MCP و بر اساس توابع هزينه CS اليهاي ميتوان چنين نوشت: 35 Pel ALelSel Del, Del, h 0, Pel 0, ALelSel Del, Del, h )( h h ()

12 D D el,, el, el,,,,, KLM PKLM P P P Pel AL D el, h, h el, h h el, h,,,, M hpm h hp h P P Pel WL D )2( )3( فصلنامه علمی- پژوهشی سال هفدهم كه در آن D نشانگر تقاضا D تقاضا در سال پايه و S عرضه سال پايه است. در واقع D نشانگر میزان مصرف در سال پایه است. به بیان دیگر مصرف برق را میتوان به صورت تقاضای محقق شده در سال پایه بر اساس متغیرهای قیمت در آن سال تعریف کرد. همچنين WL سطح رفاه و درآمد خانوارها و AL سطح فعاليت را نشان ميدهد. انديس h براي خانوارها براي فعاليتها و el براي برق استفاده شده است. همانطور كه مشاهده ميشود تقاضاي برق رابطه معكوس با قيمت برق و رابطه مستقيم با سطح توليد و سطح درآمد خانوارها دارد. ساير روابط از جمله توابع تقاضا و عرضه در بازار كاالها و خدمات بازار عوامل و بازار ارز همچنين شماره 4 روابط تجارت خارجي بر اساس مطالعه شاهمرادي و همكاران )389( تدوين شده است. دادههای مورد استفاده الگو پيشنهادي با استفاده از ماتریس دادههای خرد 380 وزارت نیرو کاليبره شده است. ماتريس دادههاي خرد در واقع يك ماتريس حسابداري اجتماعي است كه به صورت مستطيل )نامتقارن( درآمده است. به عبارت دیگر در حالت کلی دادههای موجود در این ماتریس شکل مستطیل شده ماتریس حسابداری اجتماعی است. این ماتریس دادههای مربوط به تعامالت کارگزاران اقتصادی را به صورت مثبت و منفی بیان میکند. در این ماتریس هر ستون نشانگر درآمد و هزينه يك كارگزار اقتصادي است. هر سطر نيز در واقع عرضه يا تقاضا در يك بازار را نشان ميدهد. در اين جدول مقادير مثبت درآمد يا عرضه بوده و مقادير منفي هزينه يا تقاضا هستند )شاهمرادی حقیقی و زاهدی 389(. ماتریس دادههای خرد بر پایه مفاهیم مهمی از»اقتصاد خرد«بنا شده است که در الگوهای تعادل. شاهمرادي و همکاران )388(. زمستان 39 36

13 عمومی مورد استفاده قرار میگیرند. این مفاهیم که شبیه روابط ریاضی در الگوهای تعادل عمومی است عبارتند از: ( شرط سود صفر اقتصادی در فعالیتهای تولیدی )ستونهای مربوط به فعالیت تولیدی( 2( برابری عرضه و تقاضا در بازارهای اقتصاد )سطرهای بازار کاال و خدمات بازار کار و بازار سرمایه( 3( برابری مخارج و منابع درآمدی برای نهادها خانوار و دولت )ستونهای مربوط به نهادها خانوارها و دولت(. جدول آتی شکل تجمیع شده این جدول را نمایش میدهد. سطر برق را در نظر بگیرید. عدد مثبت در این سطر ارزش عرضه برق را نشان میدهد. همانگونه که مشاهده میشود ارزش برق فروخته شده در سال پایه برابر 0355 میلیارد ریال بوده است. اعداد منفی در این سطر میزان تقاضای برق )یا هزینه هر بخش برای برق( در سال مورد نظر را نشان میدهند. از این رقم هزینه برق بخش کشاورزی بخش صنعت و معدن بخش خدمات و خانگی برای خرید برق به ترتیب و 2283 میلیارد ریال همچنین خالص صادرات برق 2 میلیارد ریال و ارزش برق تقاضا شده توسط بخش فرآورده های نفتی 247 میلیارد ریال بوده است. ستون برق را در نظر بگیرید این ستون نشان میدهد که درآمد حاصل از فروش برق صرف چه چیزی شده است. بر این اساس 777 میلیارد ریال هزینه فرآوردهها نفتی الزم برای تولید برق و هزینه مواد و محصوالت صنعتی 43 میلیارد و هزینه خدمات خریداری شده توسط صنعت برق 388 میلیارد ریال بوده است. جبران خدمات کارکنان هزینهای معادل 773 میلیارد ریال بر صنعت تحمیل کرده و 268 میلیارد نیز رقم مازاد عملیاتی خالص فعالیت این صنعت بوده است. بررسی اثر صرفهجویی در مصرف برق بر بازار نهادههای تولید... حقیقی و دیگران 37

14 سال هفدهم شماره 4 زمستان 39 فصلنامه علمی- پژوهشی جدول )(: ماتریس دادههای خرد انرژی 380 در حالت تجمیع شده )ارقام به میلیارد ریال( دولت و دنیای تشکیل استخراج فرآوردههای صنعت و برق خدمات خانوارها موسسات خارج سرمایه نفت و گاز نفتی معدن کشاورزی -0/ / 548 -/ / /972 محصوالت کشاورزی -2/ 876-0/ / 74 3/ 0 نفت خام و گاز طبیعی -27 5/ / 67-8, / 48 39/ / 627 فرآوردههای نفتی -69/ / 754 -/ 73-90/ / / 954-2/ / 48 مواد و محصوالت صنعتی و معدنی / -3/ / 649-3/ برق 638-9/ 694-2/ / -56/ / / 377 -/ / 090 خدمات / 70-3/ 338 -/ / 8-3/ 695-2/ 270-2/ 824 جبران خدمات كاركنان / -09/ / / 87 درآمد مختلط 0 0 5/ 46 6/ / 727-2/ 68-47/ 709-8/ / 834-6/ 987 مازاد عملياتي )خالص( 93/ / 628-5/ / / 670-4/ 367-4/ 338-3/ 066-3/ 424-3/ 82 مالیات تعرفه و سایر اقالم منبع: محاسبات پژوهش بر اساس ماتریس دادههای خرد انرژی البته ماتریس دادههای خرد انرژی دارای جزییات بیشتری است و حاملهای انرژی را نیز به تفکیک در بردارد. این تفکیک برای بررسی تغییرات فناوری مصرف انرژی و جانشینی بین حاملهای انرژی مفید خواهد بود. نتایج برای اعمال بهبود کارایی و صرفهجویی در مصرف برق پارامتر D در معادله )2( و )3( در ضریب el صرفهجویی ضرب شده است: Del ( efel ) 38 در این رابطه اگر ef برابر % 0 فرض شود به این ترتیب مقدار تقاضای پایه % 0 کاهش را نشان

15 صرفهجویی درصد ده نتیجه در و برق مصرف بهینهسازی اقتصادي اثرات پژوهش این در داد. خواهد غیر و انرژی نهاده بین جانشینی کشش الگو اصلی سناریوی در است. شده محاسبه آن مصرف در نتایج این عالوه به است. شده گرفته نظر در 0/5 واسطه( کاالهای و سرمایه کار نیروی )شامل انرژی )تابع واحد جانشینی کشش و تولید( اول الیه در لئونتیف )تابع صفر جانشینی کشش فرض دو با است. شده مقایسه نیز تولید( اول الیه در 2 کاب-داگالس برق بخش بر اثر محاسبات نتایج ميدهد. نشان برق تقاضاي كاهش در را خود ابتدا برق مصرف در بهينهسازي اثر كمتر کاهش اين اما ميیابد. کاهش نيز آن تقاضای برق مصرف بهینهسازی دنبال به كه ميدهد نشان و )منظور میشود مربوط بازگشتی اثرات پدیده به آن علت که بود خواهد اولیه صرفهجویی میزان از 9/76 میزان به برق تقاضای کاهش درصد ده میزان به برق مصرف در صرفهجویی 390(. همکاران تغییر با که میدهد نشان الگو حساسیت تحلیل است. داشته دنبال به اصلی سناریوی در را درصد نمیکند. تجربه را چندانی تغییر رقم این اول الیه در نهادهها جانشینی کشش برق بخش بر برق مصرف در صرفهجویی درصد ده بهبود تاثير )2(: جدول /0 5 0 انرژی غیر و انرژی نهاده جانشيني كشش -9/ 59-9 /76-9 /78 تقاضا تغییر -4 /37-4 /72-5/ 06 سرمايه به پرداختي -9 /4-9 /48-9 /7 سرمایه تغییر -9 /2-9/ 53-9 /73 کار نیروی تغییر پژوهش محاسبات منبع: تولید... نهادههای بازار بر برق مصرف در صرفهجویی اثر بررسی دیگران و حقیقی است آن انتظار شده منجر برق بخش فعاليت سطح كاهش به برق تقاضاي كاهش كه آنجا از را سرمایهگذاری کاهش اثر 2 جدول نتایج يابد. كاهش نيز سرمايه و كار از برق بخش تقاضاي كه موجودی برق بخش در سرمایه پرداختي درصدی 4/72 کاهش دنبال به که گونهای به میکند تایید بخش در شاغل کار نیروی عالوه به مییابد. کاهش درصد 9/48 میزان به نیز بخش این در سرمایه است. مواجه درصدی 9/53 کاهش با نیز برق 39. Leontief 2. Cobb-Dougla

16 فصلنامه علمی- پژوهشی اثر بر بخش فرآوردههاي نفتي از سوي ديگر كاهش سطح فعاليت بخش برق منجر به كاهش تقاضاي بخش برق از نهادههاي واسطه به ويژه سوخت نيروگاهها خواهد شد. به اين ترتيب به نظر ميرسد كاهش فعاليت بخش برق بيشترين تاثير را بر بخش فرآوردههاي نفتي بر جاي خواهد گذاشت. البته نتايج محاسبات نشان ميدهد که بهينهسازي مصرف برق تاثير منفي كوچكي بر بخش فرآوردههاي نفتي خواهد داشت. همانطور كه جدول 3 نشان ميدهد کاهش در تقاضای برق ناشي از صرفهجویی به نوبه خود سبب کاهش تقاضای فرآوردههای نفتی به میزان 0/23 واحد درصد خواهد شد. از سوی دیگر این بهبود سبب افزایش 0/04 واحد درصد در پرداختي سرمایه در این بخش میشود. جدول )3(: تاثير 0 درصد صرفهجویی در مصرف برق بر بخش فرآوردههای نفتی -0 /27 0/ 20-0 /25-0 /32 0/5-0 /23 0/ 04-0 /2-0/ 27 سال هفدهم 0 كشش جانشيني نهاده انرژی و غیر انرژی -0/ 4 تغییر سطح فعالیت -0/ 5 پرداختي به سرمايه -0/ 4 تغییر سرمایه -0/ 6 تغییر نیروی کار منبع: محاسبات پژوهش شماره 4 علیرغم افزایش پرداختي به سرمايه موجودی سرمایه کاهش مییابد زیرا عوامل ديگري نيز بر موجودي سرمايه هر بخش تاثيرگذار هستند. سرمایه هر بخش ارتباط مثبتی با سه عامل پرداختي به سرمایه سطح فعالیت بخش و قیمت نهادههای جانشین دارد. از اینرو هر چند در این مورد پرداختي به سرمايه در بخش فرآوردههای نفتی افزایش ناچیزی را تجربه نموده اما به دلیل کاهش سطح فعالیت این بخش به میزان 0/4 واحد درصد موجودی سرمایه بخش فرآوردههای نفتی نیز در مجموع کاهش 0/2 واحد درصدی را تجربه میکند. به عالوه تغییر کشش جانشینی در الیه اول تولید تغییرات زیادی را در موجودی سرمایه و نیروی کار به دنبال ندارد. دليل اين كاهش خفيف در فعاليت بخش فرآوردههاي نفتي آن است كه صادرات و عرضه داخل جانشين كامل يكديگر نيستند. به عبارت ديگر با كاهش تقاضاي بخش برق از فرآوردههاي نفتي صادرات فراوردهها افزايش مييابد اما اين افزايش ممكن است كاهش در تقاضاي داخلي را پوشش ندهد. زمستان 39 40

17 اثر بر ساير بخشها اطالعات ماتريس دادههاي خرد انرژي نشان ميدهد كه سهم برق در هزينه توليد بخشهاي توليدي كشور در حدود /07 درصد است. از اينرو با صرفهجويي ده درصدي در مصرف برق انتظار ميرود ساير بخشهاي توليدي با تغيير اندكي مواجه شوند. نتايج محاسبات نيز حاكي از آن است كه تغيير در سطح فعاليت ساير بخشهاي توليدي كمتر از يك واحد درصد خواهد بود. آنچه در اين پژوهش اهميت دارد جابجايي سرمايه و نيروي كار بر اثر بهينهسازي مصرف برق است. محاسبات نشان ميدهد كه نيروي كار و سرمايه از بخش برق خارج شده و به ساير بخشهاي اقتصاد وارد شدهاند. در اين بين صنعت خدمات و كشاورزي سهم مهمي در پذيرش اين نهادهها دارند. جدول )4(: اهميت بخشهاي عمده اقتصاد در ايجاد ارزش افزوده سهم از جبران خدمات كاركنان سهم از پرداختي به سرمايه % 5 % 2 كشاورزي و دامداري % 34 % 2 استخراج نفت خام و گاز طبيعي % 5 % 5 صنعت % 37 % 70 خدمات منبع: محاسبات پژوهش بر اساس ماتريس دادههاي خرد انرژي بررسی اثر صرفهجویی در مصرف برق بر بازار نهادههای تولید... حقیقی و دیگران بر اساس محاسبات انجام گرفته عمده نيروي كار خارج شده از بخش برق جذب بخش خدمات ميشود. همانطور كه جدول 5 نشان ميدهد در سناريوي پايه % 80 نيروي كار خارج شده از بخش برق وارد بخش خدمات شده و % 4 آنها وارد صنعت خواهند شد. در مورد سرمايه خارج شده از بخش برق نيز بخش خدمات بيشترين پذيرش را خواهد داشت به نحوي كه در حدود % 69 از آن را جذب خواهد کرد. بخش صنعت و كشاورزي نيز به ترتيب % 23 و % 5 سرمايه خارج شده از بخش برق را به خود اختصاص ميدهند. 4 جدول )5(: سهم بخشهاي عمده اقتصاد در پذيرش نيروي كار خارج شده از بخش برق 0/5 0 كشش جانشيني نهاده انرژی و غیر انرژی % % % 3 كشاورزي و دامداري % 3 % 4 % 25 صنعت % 8 % 80 % 63 خدمات منبع: محاسبات پژوهش

18 پژوهشی علمی- فصلنامه برق بخش از شده خارج سرمايه پذيرش در اقتصاد عمده بخشهاي سهم )6(: جدول 0/5 0 انرژی غیر و انرژی نهاده جانشيني كشش % 5 % 5 % دامداري و كشاورزي % 23 % 23 % 34 صنعت % 69 % 69 % 5 خدمات پژوهش محاسبات منبع: 39 زمستان 4 شماره هفدهم سال نتیجهگیری اين درآمد ميشود اقتصاد در برق تقاضاي كاهش به منجر برق مصرف بهينهسازي كه آنجا از از سرمايه و كار نيروي خروج به منجر برق بخش در درآمد كاهش داد. خواهد كاهش را بخش رد مهم دغدغههای از یکی عنوان به همواره سرمایهگذاری کاهش اثر اينرو از شود. مي بخش اين است. بوده مطرح انرژی حوزه در ویژه به کارایی ارتقای سیاستهای در کار نیروی و سرمایه موجودی تغییر بر برق مصرف در صرفهجویی تاثیر بررسی به پژوهش این تعادل الگوي يك كمك با مقاله اين در پرداخت. ايران اقتصاد در برق بخش بر تاکید با انرژی بخش بخشهای در کار نیروی و سرمایه موجودی سرمایه به درپرداختي تغییر مقدار محاسبهپذير عمومي است. شده محاسبه تولیدی مختلف 9/76 میزان به برق تقاضای کاهش برق مصرف در صرفهجویی درصد ده میدهد نشان نتایج این که یافت کاهش درصد 9/48 میزان به نیز بخش این در سرمایه موجودی دارد. دنبال به را درصد برق بخش در شاغل کار نیروی عالوه به میشود. محسوب سرمایهگذاری کاهش اثر بر تاییدی مسئله پذيرش بيشترين خدمات بخش كه داد نشان نتايج همچنين است. مواجه درصدی 9/53 کاهش با نیز الزم نکته این به توجه ميدهد. اختصاص خود به را برق بخش از شده خارج سرمايه و كار نيروي از را آمده دست به مختلف بخشهای بین کار نیروی و سرمایه ناقص تحرک فرض با نتایج این که است کامل تحرک فرض که صورتی در باشد. مناسبی فرض ایران اقتصاد برای میرسد نظر به که است بود. خواهد شدیدتر تغییرات این باشد مدنظر کار نیروی و سرمایه قيمت شرايط در است. شده فرض شده داده صورت به برق بازار در قيمت حاضر پژوهش در انرژي مصرف در صرفهجويي ميزان با برابر تقریبی بهطور انرژي تقاضاي در كاهش ميزان شده تعيين لذا بازگشتي(. )اثرات است خفيفتر انرژي مصرف بهينهسازي اثر برق آزاد بازارهاي در اما بود. خواهد 42

19 به نظر ميرسد خروج نيروي كار و سرمايه در شرايط بازار آزاد كمتر از شرايط قيمت تعيين شده باشد. به اين ترتيب براي كاهش اثر خروج سرمايه در اثر بهينهسازي مصرف انرژي الزم است سياستهاي بهينهسازي در شرايط بازارهاي آزاد دنبال شوند. منابع الف( فارسی شاهمرادي اصغر حقيقي ايمان زاهدي راضيه آقابابائی محمد ابراهیم. )388(. تحليل تاثير سياستهاي قيمتي در بخشهاي اقتصادي )با تمرکز بر آب و انرژي(: رويکرد تعادل عمومي محاسبهپذير. گزارش نهايي طرح تحقيقاتي وزارت نيرو ايران. شاهمرادي اصغر منظور داود و حقيقي ايمان )389( بررسي اثرات حذف يارانه آشكار و پنهان انرژي در ايران: الگوسازي تعادل عمومي محاسبهپذير بر مبناي ماتريس دادههاي خرد تعديل شده فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژي شماره 26 صص منظور داود آقابابائی محمد ابراهیم حقيقي ايمان. )390(. تحليل اثرات بازگشتی ناشی از بهبود كارايي در مصرف برق در ايران: الگوي تعادل عمومي محاسبهپذير. فصلنامهی مطالعات اقتصاد انرژی سال هشتم 28 صص.-24 وزارت نيرو. )387(. آمار و نمودارهاي انرژي در ايران و جهان وزارت نيرو. وزارت نیرو )389( ترازنامه انرژی سال 389 دفتر برنامهریزی کالن برق و انرژی. بررسی اثر صرفهجویی در مصرف برق بر بازار نهادههای تولید... حقیقی و دیگران 43 ب( انگلیسی Bro oke, L. G., (978). 'nergy Policy, the nergy Price Fallacy and the Role of Nuclear nergy in the UK', nergy Policy, 6(2), Brooke, L. G., (2000). 'nergy fficiency Fallacie Reviited', nergy Policy, 28(67-), Ghazizadeh, M.S.; Sheikh-l-lami, M.K.; Seifi, H.,(2007). 'lectricity Retructuring', Power and nergy Magazine, I. Vol. 5(2), Gre erud, S. & Ramuen, I. (2004). 'A General quilibrium Aement of Rebound ffect', nergy conomic, 26(2),

20 Tur ner, K., (2009). 'Negative Rebound and Diinvetment ffect in Reone to An Imrovement in nergy fficiency in the UK conomy'. nergy conomic. 3, ( 5), Viktröm, P., (2004). 'nergy fficiency and nergy Demand: A Hitorical CG Invetigation on the Rebound ffect in the Swedih conomy 957'. Umeå Univerity. Umea, Sweden. Wa hida, T., (2004).'conomy-Wide Model of Rebound ffect for nvironmental fficiency', International Workho on Sutainable Conumtion, Univerity of Leed. زمستان 39 فصلنامه علمی- پژوهشی سال هفدهم شماره 4 44