ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΧ ΣΜΗΜΑ ΓΙΔΘΝΧΝ ΚΑΙ ΔΤΡΧΠΑΙΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ. Μεηαπηστιακό Πρόγραμμα Σποσδών. Δπηβιέπνλ: Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Ληάθνπξαο Πέηξνο

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΧ ΣΜΗΜΑ ΓΙΔΘΝΧΝ ΚΑΙ ΔΤΡΧΠΑΙΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ Μεηαπηστιακό Πρόγραμμα Σποσδών Δπηβιέπνλ: Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Ληάθνπξαο Πέηξνο Θέκα Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο: «Διεθνές Δίκαιο και οι ελληνοηοσρκικές ζτέζεις από ηην κρίζη ηων Ιμίων και ενηεύθεν: ηο πλαίζιο ηης ειρηνικής επίλσζης.» Όλνκα Φνηηήηξηαο: ηπιηαλή Βαζηιείνπ Αξηζκόο Μεηξώνπ: ΜΘ/08006 Πεηξαηάο, Ινύιηνο

2 Δσταριζηίες Καηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο δηαηξηβήο, κνπ ζπκπαξαζηάζεθαλ αξθεηνί ζπλάδειθνη θαη θίινη. Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο εηιηθξηλέζηαηεο επραξηζηίεο κνπ πξνο απηνχο. Ηδηαηηέξσο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα Καζεγεηή Πέηξν Ληάθνπξα. Ζ ζπλερήο ππνζηήξημε θαη νη εχζηνρεο παξαηεξήζεηο ηνπ φπνηε ρξεηαδφληνπζαλ έδξαζαλ θαηαιπηηθά. Σέινο λα επραξηζηήζσ ηνπο γνλείο κνπ γηα ηε δηαξθή ηνπο ζηήξημε. 1

3 Περιετόμενα ΠΔΡΙΛΗΦΗ... 4 ΔΙΑΓΧΓΗ... 5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΚΤΡΙΑ ΗΜΔΙΑ ΓΙΑΦΟΡΑ ΣΟ ΑΙΓΑΙΟ Τθαινθξεπίδα Αηγηαιίηηδα δώλε Διιεληθόο ελαέξηνο ρώξνο Σν δηθαίσκα ζηξαηησηηθνπνίεζεο ησλ λεζηώλ ηνπ αλαηνιηθνύ Αηγαίνπ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΗ ΣΧΝ ΙΜΙΧΝ Σν ρξνληθό ηεο θξίζεο Σν δηεζλέο λνκηθό πιαίζην Η ζέζε ηεο Σνπξθίαο Η ζέζε ηεο Διιάδαο Η ζέζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηώλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΟ ΓΙΔΘΝΔ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΔΙΡΗΝΙΚΗ ΔΠΙΛΤΗ ΓΙΔΘΝΧΝ ΓΙΑΦΟΡΧΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΑΘΜΟ ΣΟ ΔΛΙΝΚΙ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΥΔΔΙ ΔΛΛΑΓΑ ΣΟΤΡΚΙΑ ΜΔ ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΔΝΧΗ Ρεαιηζκόο/Νενξεαιηζκόο θαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο ζηηο ζρέζεηο Δ.Δ. Σνπξθίαο Φηιειεπζεξηζκόο θαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο ζηηο ζρέζεηο Δ.Δ Σνπξθίαο Δπξσπατθή Έλσζε: Μνλόδξνκνο γηα ηελ Διιελνηνπξθηθή πξνζέγγηζε ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΛΛΑΓΑ ΣΟΤΡΚΙΑ ΔΝ ΔΣΗ πκπέξαζκα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Διιελόγισζζε ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ

4 3

5 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Γιεθνές Γίκαιο και οι ελληνοηοσρκικές ζτέζεις από ηην κρίζη ηων Ιμίων και ενηεύθεν: ηο πλαίζιο ηης ειρηνικής επίλσζης. ησλιανή Βαζιλείοσ Ζ Διιάδα θαη ε Σνπξθία είλαη δχν γεηηνληθέο ρψξεο ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ νη νπνίεο θαηέρνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ βαιθαληθή πεξηνρή, ηφζν ζηνλ νηθνλνκηθφ φζν θαη ζηνλ πνιηηηθφ θαη ζηξαηησηηθφ ηνκέα. Απνηεινχλ κέιε ηνπ Οξγαληζκνχ Βνξεηναλαηνιηθνχ πκθψλνπ (ΝΑΣΟ) ελψ ε Διιάδα θαη κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ Σνπξθία απνηειεί ππνςήθην κέινο ηεο Δ.Δ απφ ην 1999, κε ηε χλνδν Κνξπθήο ηνπ Διζίλθη, ζεκείν θακπήο γηα ηηο ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ ηφζν ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ φζν θαη ζε θαζαξά δηκεξέο επίπεδν. Σν 1830 κεηά ηελ αλεμαξηεζία ηεο Διιάδαο απφ ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία, νη κνπζνπικάλνη ηεο Αλαηνιίαο απέθηεζαλ ηελ εζληθή ηνπο ηαπηφηεηα σο Σνχξθνη, έπεηηα απφ αγψλεο κε ηηο ειιεληθέο δπλάκεηο νη νπνίεο θαηείραλ ηελ πεξηνρή ηεο Αλαηνιίαο ην Απφ ηφηε θαη εληεχζελ νη ζρέζεηο ησλ δχν γεηηνληθψλ ρσξψλ είλαη αξθεηά ηεηακέλεο γηα ηελ πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο θαη ηελ Κχπξν, ελψ νη πεξίνδνη ζπλεξγαζίαο είλαη ειάρηζηεο, κε πην έληνλε ηελ πεξίνδν πνπ πξσζππνπξγνί ησλ δχν ρσξψλ ήηαλ ν Βεληδέινο θαη ν Αηαηνχξθ. Σν θαινθαίξη ηνπ 1974 νη δχν ρψξεο έθηαζαλ ζην ρείινο ηνπ πνιέκνπ, φηαλ ε Άγθπξα εηζέβαιε ζηελ Κχπξν, ελψ ην ίδην έθξπζκε θαηάζηαζε δεκηνπξγήζεθε θαη ην 1996 ε νπνία έθεξε ζην απνθνξχθσκα ηηο ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ φηαλ άξρηζε ε δηεθδίθεζε απφ ηελ πιεπξά ηεο Σνπξθίαο ηεο θπξηφηεηαο δχν λήζσλ, κε ηελ νλνκαζία Ίκηα/Κardak 1, απφ ηελ Διιάδα θαη ηελ Σνπξθία αληίζηνηρα. Ζ δηακάρε γηα ηελ θπξηαξρία νδήγεζε ζηε ζπγθέληξσζε δπλάκεσλ γχξσ απφ ηελ επίδηθε πεξηνρή θαζψο θαη ζηελ παξέκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ γηα ηελ απνθιηκάθσζε ηεο έληαζεο ησλ δχν κειψλ ηνπ Οξγαληζκνχ Βνξεηναλαηνιηθνχ πκθψλνπ (ΝΑΣΟ). Απφ ηφηε θαη ζην εμήο κηα ζεηξά απφ ηπραία γεγνλφηα φπσο κηα πεξηθεξεηαθή ζχγθξνπζε, δχν κεγάιεο θαηαζηξνθέο θαη ν ζάλαηνο ελφο θνξπθαίνπ Έιιελα πνιηηηθνχ έρεη νδεγήζεη ζε κηα πιήξε κεηακφξθσζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ, νη νπνίεο θηάζαλε θαη ζε κηα πξσηνθαλή επηβεβαίσζε θηιίαο θαη αιιειεγγχεο. Απφ ην γεγνλφο ησλ Ηκίσλ θαη εληεχζελ, νη δχν ρψξεο έρνληαο πξαγκαηνπνηήζεη αξθεηέο ζπλαληήζεηο θαη δηαπξαγκαηεχζεηο δελ έρνπλ θαηαιήμεη ζηελ επίιπζε ησλ δηαθνξψλ ζην Αηγαίν. Ζ επίιπζε παξακέλεη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηεζλή ζηαζεξφηεηα ζηελ πεξηνρή ελψ νη απφςεηο σο πξνο ηελ επίιπζε πνηθίινπλ. Άπνςή καο απνηειεί ε εηξεληθή επίιπζε πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ ηεο Υάγεο. 1 Υάξηλ επθνιίαο ζα αλαθέξσ ηηο λήζνπο σο Ίκηα ζε ηνύηε ηελ εξγαζία, αθόκα θαη όηαλ ζα αλαθέξνκαη ζηηο ηνπξθηθέο αμηώζεηο. 4

6 ΔΙΑΓΧΓΗ Γηα αηψλεο νη ζρέζεηο Διιάδαο θαη Σνπξθίαο ήηαλ ηαξαρψδεηο κε ειάρηζηεο πεξηφδνπο εηξήλεο φπσο απηή απφ ην 1920 κέρξη ην Απφ ην 1974 ην θιίκα ησλ ζρέζεσλ άιιαμε άξδελ κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηηο εληάζεηο, ηε δπζπηζηία θαη ηηο απεηιέο πνιέκνπ αθφκα θαη ηηο ζπγθξνχζεηο. Οη δηαθνξέο ησλ δχν ρσξψλ αθνξνχλ ηελ Κχπξν, ην Αηγαίν Πέιαγνο θαη ηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο. ηελ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία ζα καο απαζρνιήζνπλ νη δηαθνξέο πνπ έρνπλ πξνθχςεη ζην Αηγαίν Πέιαγνο απφ ην γεγνλφο ησλ Ηκίσλ θαη εληεχζελ θαη ε εηξεληθή ηνπο επίιπζε, επί ηε βάζεη ηνπ Γηεζλνχο Γηθαίνπ. ηνλ ράξηε ηνπ ΟΖΔ πεξηιακβάλεηαη ην άξζξν 2 πνπ απνηειείηαη απφ 7 παξαγξάθνπο, πνπ απνηεινχλ αξρέο ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο πξέπεη λα ελεξγεί ν ΟΖΔ. Απηέο είλαη γηα παξάδεηγκα: 1) ε ππνρξέσζε εηξεληθήο επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ πνπ πεγάδεη απφ ην άξζξν 2, παξ. 3 ηνπ Υάξηε θαη 2) ε απαγφξεπζε ηεο ρξήζεο θαη απεηιήο έλνπιεο βίαο κεηαμχ θξαηψλ. Δηξεληθή επίιπζε ησλ δηαθνξψλ λνείηαη ε επίιπζε ησλ δηαθνξψλ ρσξίο λα ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηε δηεζλή εηξήλε θαη αζθάιεηα, παξαδείγκαηνο ράξε κε κε ρξήζε έλνπιεο βίαο. Ζ ρξήζε έλνπιεο βίαο απαγνξεχεηαη απφ ην άξζξν 2 παξάγξαθνο 4 ηνπ Καηαζηαηηθνχ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Σα δηεζλή δηθαζηήξηα δελ έρνπλ απηνκάησο ηνλ ξφιν ηεο επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ, αιιά απαηηείηαη ε ζπλαίλεζε θαη πξνζθπγή ησλ θξαηψλ ζην Γηεζλέο Γηθαζηήξην γηα λα έρεη απηφ αξκνδηφηεηα. Ζ ζπλαίλεζε απηή κπνξεί λα είλαη είηε γεληθή, είηε λα πεξηνξίδεηαη ζε εηδηθέο θαη νξηζκέλεο θαηεγνξίεο δηαθνξψλ. Αλ δελ ππάξμεη ζπλαίλεζε φισλ ησλ δηάδηθσλ θξαηψλ δελ κπνξεί έλα δηεζλέο δηθαζηήξην λα αλαιάβεη ηελ εθδίθαζε ηεο δηαθνξάο, φπσο ζηελ πεξίπησζε Διιάδαο Σνπξθίαο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1996 δεκηνπξγήζεθε έληαζε ζηα λνηηναλαηνιηθά ηεο ζαιάζζηαο πεξηνρήο ηνπ Αηγαίνπ φηαλ ε Σνπξθία πξνθάιεζε ηελ ειιεληθή θπξηαξρία ησλ λήζσλ Ίκηα, ην Γεθέκβξην ηνπ 1995, κε ηελ πξνζάξαμε ελφο ηνπξθηθνχ θνξηεγνχ πινίνπ ζε κία απφ ηηο λεζίδεο Ίκηα 2. Ζ παξέκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ππήξμε θαηαιπηηθή, ελψ ε Δπξσπατθή Έλσζε παξαθνινπζνχζε ηελ απεηιή ησλ ζπλφξσλ θξάηνπο κέινπο ηεο ρσξίο λα παξέκβεη. 2 Πνιινί έζπεπζαλ λα πξνβάινπλ ηελ είδεζε ηόηε σο «πόιεκν ζεκαηώλ» θαη γηα δηακάρε ρσξίο ιόγν. Φπζηθά ρσξίο λα γλσξίδνπλ ζε ηη πξνζέβιεπε ε ηνπξθηθή πιεπξά Βξεηαληθή Δθεκεξίδα "THE INDEPENDENT", θύιιν 30εο Ιαλνπαξίνπ

7 Οη ηνπξθηθέο αμηψζεηο κπνξνχλ λα κειεηεζνχλ ππφ ην πξίζκα ησλ πξνζπαζεηψλ ηεο Σνπξθίαο λα δηαηαξάμεη ην status quo ζην Αηγαίν θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Οη πξνζπάζεηεο απηέο κπνξνχλ λα ζηαρπνινγεζνχλ σο εμήο. Αξρηθά ε Σνπξθία ελίζηαηαη ζηελ επέθηαζε ησλ ειιεληθψλ ρσξηθψλ πδάησλ ζηα 12 λαπηηθά κίιηα απφ ηα 6 πνπ ηζρχνπλ ζήκεξα. Γεχηεξνλ, ηζρπξίδεηαη πσο ηα ειιεληθά λεζηά δελ έρνπλ πθαινθξεπίδα, ηξίηνλ δελ δέρεηαη ηα 10 λαπηηθά κίιηα πνπ έρεη σο ελαέξην ρψξν ε Διιάδα, ελψ, ηέηαξηνλ, έρεη επεθηείλεη απζαίξεηα ηελ πεξηνρή πιεξνθνξηψλ πηήζεο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (FIR), ην 1974, ζηε κέζε ηνπ Αηγαίνπ, παξαβαίλνληαο ηνπο θαλφλεο πνπ είραλ γίλεη αλάκεζα ζην ειιεληθφ (Αζήλα) θαη ηνπξθηθφ (Κσλζηαληηλνχπνιε) FIR, κε ην λα κελ θαηαζέηεη ζρέδηα πηήζεο. Σέινο θαίλεηαη πσο ελψ αξρηθά νη δηεθδηθήζεηο ηεο Σνπξθίαο αθνξνχζαλ ηα ζχλνξα, ζηελ πνξεία κεηαηξάπεθαλ ζε εδαθηθέο αμηψζεηο, ζηνρεχνληαο ζην λα αληηζηξέςεη ηελ εδαθηθή δηεπζέηεζε πνπ επεηεχρζε κε ηε πλζήθε ηεο Λσδάλεο ην , ακθηζβεηψληαο κηα ζεηξά βξαρνλεζίδεο. Ζ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία εμεηάδεη ηηο ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο ζηελ πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ εζηηάδνληαο ζηε δηακάρε γχξσ απφ ηα Ίκηα ζε κηα πξνζπάζεηα λα πξνηείλεη κεζφδνπο εηξεληθήο επίιπζεο. ην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα θχξηα ζέκαηα δηαθνξάο ζην Αηγαίν. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ην ρξνληθφ ηνπ επεηζνδίνπ ησλ Ηκίσλ. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ην δηεζλέο λνκηθφ πιαίζην εηξεληθήο επίιπζεο ησλ δηεζλψλ δηαθνξψλ. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαιχεηαη ν θαζνξηζηηθφο ξφινο πνπ δηαδξακάηηζε ε χλνδνο θνξπθήο ζην Διζίλθη ην ηε ζπλέρεηα ζην θεθάιαην πέληε γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα θαλνχλ νη ζρέζεηο ηηο Διιάδαο θαη ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε κέζα απφ ηε ζθνπηά ησλ δχν κεγάισλ ζρνιψλ ζθέςεο ηνπ Ρεαιηζκνχ θαη Φηιειεπζεξηζκνχ αληίζηνηρα. ην θεθάιαην έμε, ηέινο, θαίλνληαη νη ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ ηε ρξνληά πνπ δηαλχνπκε θαη πξνζπαζνχκε λα δψζνπκε απφ ηε δηθή καο ζθνπηά κηα ιχζε ζηα ρξφληα απηά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπκε κε ηε γεηηνληθή Σνπξθία. 3 Η Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία από ην 1522 θαηείρε ηα Γσδεθάλεζα κέρξη θαη ην ηέινο ηνπ Ιηαινηνπξθηθνύ πνιέκνπ ην 1912 νπόηε πέξαζαλ ζηελ θπξηαξρία ησλ Ιηαιώλ. Η Σνπξθία ην 1923 κε ην άξζξν 15 ηεο πλζήθεο Δηξήλεο ηεο Λνδάλλεο, αλαγλώξηζε ηελ Ιηαιηθή θπξηαξρία ζηα λεζηά 6

8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΤΡΙΑ ΗΜΔΙΑ ΓΙΑΦΟΡΑ ΣΟ ΑΙΓΑΙΟ 1. Τθαλοκρηπίδα Ζ νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο μεθίλεζε απφ ηα θξάηε φηαλ αληηιήθζεθαλ ηελ νηθνλνκηθή αμία ηνπ βπζνχ ηεο ζάιαζζαο θαη ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο πνπ κπνξεί απηφο λα πξνζθέξεη. Ζ πθαινθξεπίδα έρεη ηδηαίηεξε νηθνλνκηθή ζεκαζία, δηφηη ζπρλά βξίζθνληαη ζε απηήλ ή θάησ απφ απηήλ νξπθηά (πεηξέιαην, θπζηθφ αέξην, κέηαιια) θαζψο θαη άβηα θαη έκβηα αθίλεηα είδε (θαζηζηηθά είδε), φπσο θνξάιιηα, ζθνπγγάξηα, καξγαξηηάξηα θιπ. Έηζη ππάξρεη έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηεο. πλέπεηα απηνχ ήηαλ λα αλαπηπρζνχλ ηα ηειεπηαία ρξφληα δηεζλείο νξγαληζκνί, πνπ αζρνινχληαη κε ηε ζεζκνζέηεζε θαλφλσλ γηα ηε ρξήζε θαη εθκεηάιιεπζε ησλ ζαιαζζψλ, εθηφο βέβαηα ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (O.H.E.). Σαπηφρξνλα, αλαπηχρζεθε έλαο λένο θιάδνο δηθαίνπ, ην Δηεζλέο Δίθαην ηεο Θάιαζζαο, πνπ πξνζπαζεί λα επηιχζεη δηαθνξέο γεηηνληθψλ ηδηαίηεξα ρσξψλ σο πξνο ηε "ρξήζε θαη θπξηαξρία" ζηε ζάιαζζα κε ηε δεκηνπξγία ελφο ζπγθεθξηκέλνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ. Δπίζεο δηεζλείο ζπκβάζεηο, φπσο νη ηέζζεξηο πκβάζεηο ηεο Γελεύεο ην 1958 θαη ε ύκβαζε ησλ Ηλσκέλσλ Εζλώλ γηα ην "Δίθαην ηεο Θάιαζζαο" ην 1982, πξνζπαζνχλ λα θαζνξίζνπλ κία πάγηα δηεζλή πξαθηηθή, θαηά θαλφλα εζηκηθή, ζρεηηθά κε ηελ έθηαζε κέρξη ηελ νπνία θζάλεη ε "θπξηαξρία" ζηε ζάιαζζα κηαο παξάθηηαο ρψξαο, ηνλ νξηζκφ θαη θαζνξηζκφ ηεο πθαινθξεπίδαο κεηαμχ γεηηνληθψλ θξαηψλ θ.ν.θ. Οη αλσηέξσ πκβάζεηο ππήξμαλ πξντφλ ησλ ζπλδηαζθέςεσλ ηνπ O.H.E. γηα ην δίθαην ηεο ζάιαζζαο (UNCLOS I, II, III - United Nations Conference on the Law of the Sea). πγθεθξηκέλα, νη πκβάζεηο ηεο Γελεχεο ήηαλ απνηέιεζκα ηνπ UNCLOS I, II θαη ε χκβαζε ηνπ 1982 ηνπ UNCLOS III. Γηα πξψηε θνξά ζην Γηεζλέο Γίθαην ε πθαινθξεπίδα νξίζηεθε ζηε Γηεζλή χκβαζε γηα ηελ Τθαινθξεπίδα ηνπ χκθσλα κε απηφλ ηνλ νξηζκφ, ε πθαινθξεπίδα ελφο θξάηνπο εθηεηλφηαλ ζην ηκήκα ηνπ ζαιάζζηνπ βπζνχ πνπ βξίζθεηαη γχξσ απφ ηηο αθηέο ηνπ θαη πέξα απφ ηελ Αηγηαιίηηδα δψλε (ηα ρσξηθά χδαηα) κέρξη βάζνπο 200 κέηξσλ, εθηφο αλ ήηαλ εθηθηή ε εθκεηάιιεπζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ζε κεγαιχηεξν βάζνο, νπφηε εθηεηλφηαλ σο ην βάζνο εθείλν. Δπεηδή ε χκβαζε ηνπ 1958 γηα ηελ πθαινθξεπίδα ζεσξείηαη απφ λνκηθήο ζθνπηάο πεξηνξηζκέλεο εκβέιεηαο, γηαηί ππνγξάθηεθε κφλν απφ 54 θξάηε. Δπηπιένλ πεξηέρεη αζάθεηεο, 7

9 εηδηθά σο πξνο ην θξηηήξην ηεο εθκεηάιιεπζεο, θάηη πνπ νδήγεζε ζε εξκελεπηηθέο δηρνγλσκίεο 4 Έηζη, αλ θαη ηα πξψηα ηξία άξζξα ηεο χκβαζεο ζεσξείηαη φηη πεξηθιείνπλ εζηκηθνχο θαλφλεο, ζπλεπψο είλαη δεζκεπηηθά θαη γηα ηα θξάηε πνπ δελ ηελ ππέγξαςαλ, εληνχηνηο ε χκβαζε ηνπ 1958 ζην ζχλνιφ ηεο δελ απέθηεζε ηε γηα λα δεζκεχεη, δηα ηεο εζηκηθήο νδνχ, θαη ηα θξάηε πνπ δελ ηελ ππέγξαςαλ. Έπεηηα απφ απηφ ε δηεζλήο θνηλσλία ήηαλ αλαγθαίν λα επαλέιζεη ζην ζέκα ηεο πθαινθξεπίδαο, φπσο θαη έγηλε θαηά ηελ 3ε Γηάζθεςε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (UNCLOS-III), πνπ μεθίλεζε ηηο εξγαζίεο ηεο ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1973 ζηε Νέα Τφξθε5. Ζ νπζία ηεο έλλνηαο ηεο πθαινθξεπίδαο δελ άιιαμε φπσο είρε δηαηππσζεί ην Ζ θχξηα πξνζζήθε είλαη ηα άξζξα 76 θαη 84 ηεο χκβαζεο γηα ην Γίθαıν ηεο Θάιαζζαο (1982) πνπ εηζάγνπλ θαη έλαλ καζεκαηηθφ ηξφπν ππoινγηζκνχ ηνπ εχξνπο ηεο πθαινθξεπίδαο 6. Όπσο θαη κε θάζε Γηεζλή πλζήθε, έηζη θαη ε πλζήθε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο ηνπ 1982 εθαξκφδεηαη κφλν ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε (κέρξη ην 1997 είρε ππνγξαθεί απφ 158 θξάηε κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα, ελψ ηελ είραλ επηθπξψζεη ή είραλ πξνζρσξήζεη 122 θξάηε). Απφ ηα ειάρηζηα πιένλ θξάηε πνπ δελ έρνπλ ππνγξάςεη ηε χκβαζε είλαη θαη ε Σνπξθία, Σν παξάθηην θξάηνο έρεη ζπγθεθξηκέλα θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα επί ηεο πθαινθξεπίδαο. ην παξάθηην θξάηνο αλήθνπλ ζχκθσλα κε ηε χκβαζε ηνπ 1982 ηα νξπθηά ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ ππεδάθνπο ηνπ βπζνχ, νη κε δψληεο νξγαληζκνί ηνπ βπζνχ θαζψο θαη νη δψληεο νξγαληζκνί ηνπ βπζνχ πνπ αλήθνπλ ζηα θαζηζηηθά είδε (είδε πνπ δελ κπνξνχλ λα θηλεζνχλ κφλα ηνπο ρσξίο ζπλερή επαθή κε ηνλ βπζφ). Σα παξάθηηα απηά δηθαηψκαηα ηνπ θξάηνπο ηνχ αλήθνπλ απηνδηθαίσο, αλεμάξηεηα απφ ηελ ηήξεζε νπνησλδήπνηε δηαηππψζεσλ (π.ρ. δήισζεο, νξηνζέηεζεο θιπ.) θαη είλαη απνθιεηζηηθά: αθφκα θη αλ δελ ηα αζθήζεη ην παξάθηην θξάηνο, δελ δηθαηνχηαη λα ηα αζθήζεη θαλέλα άιιν θξάηνο. Σα δηθαηψκαηα επί ηεο πθαινθξεπίδαο δελ αθνξνχλ θαη δελ επεξεάδνπλ ην θαζεζηψο ησλ ππεξθεηκέλσλ πδάησλ. ηελ πξάμε εθ' φζνλ ε πθαινθξεπίδα εθηείλεηαη σο ηα 200 λ. κίιηα, ηα ππεξθείκελα χδαηα ζα αλήθνπλ ζηελ απνθιεηζηηθή νηθνλνκηθή δψλε ηνπ παξαθηίνπ θξάηνπο. Πέξαλ ησλ 200 λ.κ. απφ ηελ αθηή ηα χδαηα απνηεινχλ ηελ αλνηρηή ζάιαζζα, ζηελ νπνία ηζρχεη ε ειεπζεξία ησλ ζαιαζζψλ. Σα λεζηά (μεξέο πνπ πεξηβάιινληαη απφ ζάιαζζα θαη δελ θαιχπηνληαη απφ ην ρεηκέξην θχκα ή ηελ κεγίζηε πιχκε) έρνπλ θη απηά πθαινθξεπίδα. Δμαίξεζε 4 Ισάλλνπ Κ. & ηξαηή Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Αιέμεο, (1997) Άζπνλδνη Γείηνλεο, Ειιάδα-Σνπξθία: Η δηέλεμε ζην Αηγαίν, εθδόζεηο Ι. ηδέξεο, ζει Ισάλλνπ Κ. & ηξαηή Α., ό.π., ζει

10 απνηεινχλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 121 ηεο χκβαζεο ηνπ ΟΖΔ γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο ηνπ 1982 νη βξάρνη, νη νπνίνη δελ κπνξνχλ λα δηαηεξήζνπλ αλζξψπηλν πιεζπζκφ ή απηφλνκε νηθνλνκηθή δσή. Απηνί νη βξάρνη έρνπλ κελ αηγηαιίηηδα δψλε, δελ έρνπλ φκσο δηθαίσκα ζηελ πθαινθξεπίδα ή ζηελ απνθιεηζηηθή νηθνλνκηθή δψλε. Σν Γηεζλέο Γηθαζηήξην ζηελ ππφζεζε ηεο πθαινθξεπίδαο ηεο Βφξεηαο Θάιαζζαο ην 1969 αλαγλψξηζε φηη απφθιηζε απφ ηνλ θαλφλα ηεο πθαινθξεπίδαο δηθαηνινγείηαη κφλν γηα λεζίδεο, βξάρνπο θαη ειαθξέο πξνεμνρέο ηεο αθηήο (islets, rocks and minor coastal projections / îlots, rochers ou légers saillants de la côte, ζθέςε 57 ηεο απφθαζεο), άξα εμ αληηδηαζηνιήο νη εζηκηθνί θαλφλεο γηα ηελ χπαξμε θαη εθκεηάιιεπζε ηεο πθαινθξεπίδαο πνπ δεζκεχνπλ φια ηα θξάηε αλεμάξηεηα απφ Γηεζλείο πλζήθεο θαιχπηνπλ θαη ηα λεζηά. Ζ ειιελνηνπξθηθή δηαθνξά γηα ηελ πθαινθξεπίδα ηνπ Αηγαίνπ πειάγνπο αθνξά ηελ νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο ζην Αηγαίν κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο Σνπξθίαο. Ζ Διιάδα ππνζηεξίδεη φηη ε πθαινθξεπίδα πξέπεη λα νξηνζεηεζεί κε βάζε ηελ αξρή ηεο κέζεο γξακκήο, ελψ ε Σνπξθία ππνζηεξίδεη φηη ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ δελ έρνπλ δηθαίσκα πθαινθξεπίδαο θαη φηη ε εγγχηεηα ησλ ειιεληθψλ λεζηψλ ζηα ηνπξθηθά παξάιηα απνηειεί «εηδηθή πεξίζηαζε» πνπ δηθαηνινγεί απφθιηζε απφ ηελ αξρή ηεο κέζεο γξακκήο. Ζ δηακάρε αλάγεηαη ζην 1973, φηαλ ε Σνπξθηθή Κπβέξλεζε παξαρψξεζε άδεηα δηεμαγσγήο εξεπλψλ γηα πεηξέιαην ζε ππνζαιάζζηεο πεξηνρέο θνληά ζε ειιεληθά λεζηά. Σν 1974 θαη ην 1976 πξαγκαηνπνηήζεθαλ έξεπλεο ζην Αηγαίν απφ ηνπξθηθφ σθεαλνγξαθηθφ ζθάθνο. Ζ Διιάδα αληέδξαζε, ζεψξεζε ηε δηακάρε λνκηθή θαη δήηεζε ηελ πξνζθπγή ζην Γηεζλέο Γηθαζηήξην. Σν δήηεκα πεξηπιέθεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε Σνπξθία δελ έρεη θπξψζεη νχηε ηε Γηεζλή πλζήθε γηα ηελ Τθαινθξεπίδα ηνπ 1958 νχηε ηε χκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο ηνπ 1982, νη νπνίεο νξίδνπλ ηελ πθαινθξεπίδα θαη ηξφπνπο νξηνζέηεζήο ηεο. Σν Γηεζλέο Γηθαζηήξην ηεο Υάγεο πάλησο έρεη δερηεί φηη ηα δηθαηψκαηα ηνπ παξάθηηνπ θξάηνπο ζηελ πθαινθξεπίδα απνηεινχλ δηεζλέο εζηκηθφ δίθαην θαη ηα άξζξα 1-3 ηεο πλζήθεο ηνπ 1958 ηζρχνπλ γηα φια ηα θξάηε, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ηελ έρνπλ θπξψζεη. Λφγσ ηεο ηνπξθηθήο άξλεζεο λα επηιχζεη ην ζέκα κε πξνζθπγή ζην Γηεζλέο Γηθαζηήξην, ε εθθξεκφηεηα ζπλερίζηεθε σο ην Μάξηην ηνπ 1987, νπφηε ε θξίζε έθζαζε ζηα φξηα έλνπιεο αληηπαξάζεζεο, φηαλ ην ηνπξθηθφ πινίν ηζκίθ-1, ζπλνδεπφκελν απφ ηνπξθηθά πνιεκηθά, μεθίλεζε γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη έξεπλεο έμσ απφ ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ειιεληθψλ λεζηψλ. Ζ θξίζε εθηνλψζεθε κε ηελ αληαιιαγή κελπκάησλ κεηαμχ ησλ δχν Πξσζππνπξγψλ (ηνπ Αλδξέα Παπαλδξένπ θαη ηνπ Σνπξγθνχη Οδάι). Φηάλνληαο ζην απνθνξχθσκά ηεο ε αλνρή ηεο ειιεληθήο πιεπξάο, ε ειιεληθή θπβέξλεζε ζηξάθεθε πξνο ην πκβνχιην 9

11 Αζθαιείαο, πξνηνχ θηλήζεη δηαδηθαζία ελψπηνλ ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ. Σν πκβνχιην Αζθαιείαο αξθέζηεθε ζηηο ζπζηάζεηο πξνο ηηο δχν πιεπξέο ψζηε λα κεηψζνπλ ηελ έληαζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ θαη λα βξνχλε ιχζε κέζσ ηεο νδνχ ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ελψ ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην κε ηε ζεηξά ηνπ ην 1979, αλαθνίλσζε πσο ήηαλ αλαξκφδην λα απνθαζίζεη γηα ηελ Τθαινθξεπίδα ηνπ Αηγαίνπ. Ζ ηνπξθηθή πιεπξά επέκελε ζηηο δηκεξείο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ζα γηλφηαλ ζε πνιηηηθφ επίπεδν. Ζ Διιάδα επαλαδηαηχπσζε ηε ζέζε ηεο γηα ηελ νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο ηνπ Αηγαίνπ, ζηελ νπνία εκκέλεη κέρξη ζήκεξα. χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Υξήζην Ρνδάθε, ε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο έθιεηλε, ζαθψο, πξνο ηηο ηνπξθηθέο απφςεηο: ρσξίο λα θαηαδηθάδεη ηελ ηνπξθηθή πξσηνβνπιία πνπ ππήξμε γελεζηνπξγφο ηεο φμπλζεο ππνδείθλπε ηε ζπλέρηζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, αγλνψληαο πιήξσο ηελ ππνρξέσζε ησλ δχν ρσξψλ λα πξνζθχγνπλ ζην Γηεζλέο Γηθαζηήξην, κε βάζε ηελ απφθαζε ηεο ζπλάληεζεο θνξπθήο ηνπ Δπηπξνζζέησο, απφ ηε ζηηγκή πνπ πξνεγήζεθε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο, ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην ζα ήηαλ δχζθνιν λα απνθαζίζεη δηφηη ελδερνκέλσο λα δηαηαξάζζνληαλ νη ζρέζεηο ησλ δχν νξγάλσλ ηνπ ΟΖΔ 8. Ζ άπνςε ηεο Σνπξθίαο έρεη σο εμήο: Σα φξηα ηεο ηνπξθηθήο πθαινθξεπίδαο εθηείλνληαη κέρξη ην κέζν πεξίπνπ ηνπ Αηγαίνπ, βαζηδφκελε ζην επηρείξεκα φηη ην Αηγαίν απνηειεί θπζηθή επέθηαζε ηεο μεξάο ηεο Αλαηνιίαο. Δπηπιένλ ε Σνπξθία δελ έρεη ππνγξάςεη ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηνπ 1958 (UNCLOS I) ελψ φζν αθνξά ηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο 1982 (UNCLOSS III) ηζρπξίδεηαη πσο ηα λεζηά ηνπ αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ δελ δηαζέηνπλ δηθή ηνπο πθαινθξεπίδα. Σα λεζηά δελ δηαζέηνπλ ηελ ίδηα βαξχηεηα κε ηα επεηξσηηθά εδάθε σο πξνο δηθαηψκαηά ηνπο ζηελ πθαινθξεπίδα. Ζ νξηνζέηεζε ζ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο γίλεηαη ζηε βάζε ησλ εηδηθψλ πεξηζηάζεσλ πνπ ηζρχνπλ ζηελ πεξηνρή θαη θπξίσο κε ην πσο δηακνξθψλεηαη γεσγξαθηθά ε ζάιαζζα πνπ ηα πεξηβξέρεη, ελ πξνθεηκέλσ ην Αηγαίν, πνπ είλαη κηα εκίθιεηζηε ζάιαζζα. Υαξαθηεξηζηηθά έρεη δεισζεί απφ ηελ πιεπξά ηεο Σνπξθίαο πσο ε Διιάδα κε ηηο αμηψζεηο ηεο έρεη κεηαηξέςεη ην Αηγαίν ζε ιίκλε θαη ην δηεζλέο δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο δηέιεπζεο δελ παξέρεηαη πιήξσο ψζηε λα είλαη αζθαιή φια 7 Υξήζηνο Λ. Ρνδάθεο,(1988), Σν δηεζλέο λνκηθό θαζεζηώο ηνπ Αηγαίνπ θαη ε ειιελνηνπξθηθή θξίζε. Σα δηκεξή θαη δηεζλή ζεζκηθά δεηήκαηα, Αιέμεο Αιεμαλδξήο, θ.ά., Οη ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο, , Αζήλα, εθδ. Γλώζε, ζει Βι. Υξήζηνο Λ. Ρνδάθεο, ό.π., ζει

12 ηα ηνπξθηθά πινία πνπ δηέξρνληαη απφ ειιεληθά λεξά. Πξνηείλεη ινηπφλ σο ιχζε ηελ αξρή ηεο επζπδηθίαο 9. Ζ ειιεληθή ζέζε απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηεξίδεηαη ζηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηνπ 1958 (UNCLOSS I), ζρεηηθά κε ηελ πθαινθξεπίδα, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα λεζηά έρνπλ πθαινθξεπίδα φπσο ηα επεηξσηηθά εδάθε. Όηαλ δελ ππάξρεη ζπκθσλία κεηαμχ δχν παξάθηησλ ρσξψλ, ηφηε ε νξηνζέηεζε γίλεηαη κνλνκεξψο, ζηε βάζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο απφζηαζεο, ελ πξνθεηκέλσ κε βάζε ηε κέζε γξακκή κεηαμχ ησλ ειιεληθψλ λεζηψλ ηνπ αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ θαη ησλ ηνπξθηθψλ παξαιίσλ, κηα θαη, θαηά ηελ Αζήλα, ζηελ πεξίπησζε ηνπ Αηγαίνπ δελ ζπληξέρνπλ εηδηθέο πεξηζηάζεηο ψζηε λα δηθαηνινγείηαη άιιε ιχζε 10. Ζ κνλνκεξήο νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο πξνβιέπεηαη ζηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (1982), ζηα άξζξα 15 θαη 83.. ην άξζξν 83, παξάγξαθνο 1, φηαλ πξφθεηηαη γηα πθαινθξεπίδα αλάκεζα ζε θξάηε κε αληηθείκελεο ή γεηηληάδνπζεο αθηέο, ε νξηνζέηεζε ζα πξαγκαηνπνηείηαη κε ζπκθσλία ζηε βάζε ηνπ Γηεζλνχο Γηθαίνπ 11 πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί κηα δίθαηε ιχζε. ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ππάξρεη ζπκθσλία, ηα εκπιεθφκελα θξάηε ζα θαηαθεχγνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο εηξεληθήο επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηε χκβαζε ηνπ 1982 (Γηεζλέο Γηθαζηήξην γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο, Γηεζλέο Γηθαζηήξην ηεο Υάγεο, πξνβιεπφκελα δηαηηεηηθά δηθαζηήξηα, εηδηθή δηαηηεζία). Καηά ηε δηάξθεηα πνπ ζα εθθξεκεί ζπκθσλία ηα εκπιεθφκελα θξάηε ζα πξέπεη λα θαηαβάινπλ θάζε πξνζπάζεηα ψζηε λα ζπλάςνπλ πξνζσξηλέο δηεπζεηήζεηο θαζψο θαη λα κελ παξεκπνδίδνπλ ηελ επίηεπμε ηειηθήο ζπκθσλίαο (άξζξν 83, παξάγξαθνο 3). Ζ νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο κεηαμχ θξαηψλ κε αληηθείκελεο ή παξαθείκελεο αθηέο ππήξμε αθνξκή γηα ηε δεκηνπξγία ζθνδξψλ αληηπαξαζέζεσλ θαη ζπγθξνχζεσλ θαη νδήγεζε ζε αθζνλία ζπκβαηηθψλ ξπζκίζεσλ θαη δηθαζηεξηαθήο πξαθηηθήο. Έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο ζπγθξνχζεσλ επηιχζεθε κε ζπκθσλία. Μηα νιφθιεξε ζεηξά δηαθσληώλ Τπόζεζε ηεο Τθαινθξεπίδαο ηεο Βόξεηαο Θάιαζζαο (1969), 9 Η αξρή ε νπνία ππαγνξεύεη ην ζπλππνινγηζκό, ζηε κεζόδεπζε ηεο νξηνζέηεζεο, όισλ ησλ εηδηθώλ ζηνηρείσλ πνπ ζα κπνξνύζαλ ζε κηα εμεηδηθεπκέλε πεξίπησζε λα νδεγήζνπλ ζην πην δίθαην απνηέιεζκα νξηνζέηεζεο. Βι. Υξήζηνο Λ. Ρνδάθεο,(1988), Σν δηεζλέο λνκηθό θαζεζηώο ηνπ Αηγαίνπ θαη ε ειιελνηνπξθηθή θξίζε. Σα δηκεξή θαη δηεζλή ζεζκηθά δεηήκαηα, Αιέμεο Αιεμαλδξήο, θ.ά., Οη ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο, , Αζήλα, εθδ. Γλώζε, ζει αδαλίδεο Υξήζηνο, (1979), Οη ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο ζηελ πεληαεηία , Θεζζαινλίθε, ζει Ρνδάθεο Υ. (2004), Η ειιεληθή επεηξσηηθή πθαινθξεπίδα: δηεζλείο θαη εζσηεξηθέο λνκηθέο παξάκεηξνη, ζην Υαξηηίλε Γίπια & Υξήζηνο Ρνδάθεο (επηκ.) Σν Δίθαην ηεο Θάιαζζαο θαη ε εθαξκνγή ηνπ ζηελ Ειιάδα, Αζήλα, εθδ. Ι. ηδέξεο, ζει

13 Γαιινβξεηαληθή Γηαθνξά ζρεηηθά κε ηελ Οξηνζέηεζε ηεο Τθαινθξεπίδαο ηεο Μάγρεο (1977), Τπφζεζε νξηνζέηεζεο πεξηνρψλ ηεο Τθαινθξεπίδαο κεηαμχ Ληβχεο θαη Μάιηαο (1985) θαη Σπλεζίαο θαη Ληβχεο (1982), Τπφζεζε Νηνπκπάη-αξηδάη (1981), Τπφζεζε ηνπ Κφιπνπ ηνπ Maine κεηαμχ Καλαδά θαη Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ (1984), Τπφζεζε Γνπηλέαο- Γνπηλέαο Μπηζζάνπ (1985),Τπφζεζε Καλαδά -Γαιιίαο ζε ζρέζε κε ηηο λήζνπο St Pierre & Michelon (1992), Τπφζεζε Δξπζξαίαο Τεκέλεο (1999) θαη Τπφζεζε Καηάξ - Μπαρξέηλ απαζρφιεζε επί ζεηξά εηψλ ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην θαη άιια δηαηηεηηθά θαη δηθαηνδνηηθά φξγαλα θαη επηηξνπέο. Μηα αληηπαξάζεζε κεηαμχ Ηζιαλδίαο θαη Ννξβεγίαο γηα ηελ Τθαινθξεπίδα ηνπ λεζηνχ Jan Mayen (1993), επηιχζεθε κε ζπκβηβαζκφ. Ζ έληνλε ειιελνηνπξθηθή δηαθσλία σο πξνο ηε γεσκνξθνινγηθή δηακφξθσζε ηεο πθαινθξεπίδαο ηνπ Αηγαίνπ σο πξνέθηαζεο ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο (ηεο αζηαηηθήο Σνπξθίαο) πεγάδεη απφ ηελ ηνπξθηθή άπνςε φηη ζηελ νξηνζέηεζε ηεο επεηξσηηθήο πθαινθξεπίδαο, ζα ιακβαλφηαλ ππφςε ην γεσκνξθνινγηθφ θξηηήξην, δειαδή ην πψο ζα δηακνξθσλφηαλ ν βπζφο γεσινγηθά ζε θάζε πεξίπησζε 12 ε απηφ ην ζπκπέξαζκα θαηέιεμε έπεηηα απφ ηελ πξψηε απφθαζε ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ, ηνπ 1969, γηα ηε Βφξεηα Θάιαζζα,, φπνπ κεηαμχ ησλ άιισλ θξηηεξίσλ γηα ηελ νξηνζέηεζε ηεο ζάιαζζαο απηήο, ην Γηθαζηήξην, ρξεζηκνπνίεζε θαη ηε θπζηθή γεσινγηθή πξνέθηαζε 13. ε φιεο φκσο ηηο δηεζλείο δηθαζηηθέο απνθάζεηο πνπ αθνινχζεζαλ ηελ ηζηνξηθή απφθαζε γηα ηε Βφξεηα Θάιαζζα ηνπ 1969, δε ιήθζεθε ππφςε ν γεσινγηθφο παξάγνληαο, ζε αληίζεζε κε ην ηη έγηλε ην Δπηπιένλ ν παξάγνληαο απηφο δελ ζπκπεξηιήθζεθε ζε άξζξν ζηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (1982), αλ θαη ε Σνπξθία είρε πξσηνζηαηήζεη ζην λα γίλεη ξεηή κλεία ζηε γεσκνξθνινγηθή θαη γεσινγηθή δνκή ηεο πθαινθξεπίδαο κέρξη ηνπ εμσηεξηθνχ πιαηζίνπ ηνπ πθαινπιαηζίνπ ζηα πιαίζηα ησλ εηδηθψλ πεξηζηάζεσλ σο πξνο ηε ράξαμε ηεο πθαινθξεπίδαο 14. Οη παξάγνληεο πνπ έρνπλ ιεθζεί ππφςε απφ ην 1970 κέρξη ζήκεξα, απφ ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην θαη απφ ηα δηαηηεηηθά δηθαζηήξηα, είλαη νη εηδηθέο πεξηζηάζεηο, θαη θαηά βάζε νη γεσγξαθηθνί παξάγνληεο, δειαδή ε δηακφξθσζε θαη ε έθηαζε ηεο επεηξσηηθήο αθηνγξακκήο θαη ηα λεζηά, θαζψο επίζεο θαη νη ζρεηηθέο πεξηζηάζεηο, δειαδή θάζε ηη πνπ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ψζηε ην απνηέιεζκα πνπ ζα πξνθχςεη λα είλαη δίθαην Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Βι. North Sea Continental Self Care (The Netherlands/Denmark FR Germany), (1969), ICJ Rep.1969, 3 14 Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει

14 Ζ κεζνιάβεζε ηξίηνπ κέξνπο κπνξεί λα είλαη θαζνξηζηηθή. Ζ επίιπζε ηεο δηαθνξάο ζα πξέπεη λα γίλεη κε εηξεληθά κέζα θαη εηδηθφηεξα απφ θάπνην λνκηθφ φξγαλν ην νπνίν ζα δψζεη ηειεζίδηθε απφθαζε θαη γηα ηηο δχν πιεπξέο. Ζ ειιεληθή ζέζε απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ζηεξίδεηαη ζην φηη ε δηαθνξά έρεη ραξαθηήξα λνκηθφ θαη σο εθ ηνχηνπ ε επίιπζε πξέπεη λα γίλεη κε βάζε ην δηεζλέο δίθαην. Αλ παξαηεξήζεη θαλείο ηηο ηνπξθηθέο ζέζεηο, απφ ην 1973 θαη κεηά, ζα δηαπηζηψζεη φηη ε ζηαζεξή πξνηίκεζή ηνπο είλαη νη δηκεξείο δηαπξαγκαηεχζεηο 16. Ζ Σνπξθία ζεσξεί ηε δηαθνξά πνιηηηθή θαη σο εθ ηνχηνπ πξνηείλεη πνιηηηθέο κεζφδνπο επίιπζεο φπσο δηαπξαγκάηεπζε, κεζνιάβεζε, ζπλδηαιιαγή, θαιέο ππεξεζίεο. Αλ ε ππφζεζε παξαπεκθζεί ζηε δηθαζηηθή νδφ, ηφηε πξνβιέπεηαη λα απνηειέζεη ζηαζκφ ζηε λνκνινγία ηεο πθαινθξεπίδαο θαη ζην Γίθαην ηεο ζάιαζζαο, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη είλαη αληηθεηκεληθά έλα ηερληθά δχζθνιν ζέκα ιφγσ ηεο γεσγξαθίαο ηεο πεξηνρήο. Όπσο ζσζηά επηζεκαίλεη ν Υξήζηνο Ρνδάθεο, ε κέρξη ζήκεξα κε επίιπζε ηεο πθαινθξεπίδαο, νθείιεηαη θπξίσο ζε ιφγνπο πνιηηηθνχο 17, δηφηη θαη νη δχν πιεπξέο αλεζπρνχλ γηα ηηο δσηηθέο ηνπο αλάγθεο θαη ηα εζληθά ηνπο ζπκθέξνληα. Ζ Διιάδα θνβάηαη γηα ηνλ εγθισβηζκφ ησλ λεζηψλ ηνπ αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ απφ ηελ ηνπξθηθή πθαινθξεπίδα, ελψ ε Σνπξθία θνβάηαη φηη ε πθαινθξεπίδα ζα ηεο απνθιείζεη ηα παξάιηά ηεο απφ ηελ έμνδν ζην Αηγαίν. Απηφ πνπ αληηιακβάλνληαη θαη νη δχν πιεπξέο είλαη ε δπζθνιία λα επηηεπρζεί ιχζε κε δίθαην, ηθαλνπνηεηηθφ θαη win-win ηξφπν θαη γηα ηελ Διιάδα θαη ηελ Σνπξθία αληίζηνηρα Αιγιαλίηιδα ζώνη Σα ρσξηθά χδαηα (αηγηαιίηηδα δψλε) απνηεινχλ άιιε κηα ζεκαληηθή δηαθνξά ζην Αηγαίν, φκσο ιηγφηεξν πεξίπινθε απφ ηε δηαθνξά ηεο πθαινθξεπίδαο, αιιά εμίζνπ ζεκαληηθή θαη ελδερνκέλσο πην ηδηάδνπζαο ζεκαζίαο. Καη νη δχν ρψξεο έρνπλ νξίζεη ηα ρσξηθά ηνπο χδαηα ζην Αηγαίν ζηα 6 λαπηηθά κίιηα. Ζ Διιάδα ην έρεη θάλεη απφ ηελ επνρή ηνπ κεζνπνιέκνπ ζε φιεο ηηο ζάιαζζεο απφ ηηο νπνίεο πεξηβξέρεηαη 19. Ζ Σνπξθία έρεη επεθηείλεη ηα ρσξηθά ηεο χδαηα ζηα 12λ.κ ζηε Μαχξε Θάιαζζα θαη ζηηο λφηηεο αθηέο ηεο ζηε Μεζφγεην. Δλψ ε Διιάδα δηαηεξεί ην δηθαίσκα ηεο επέθηαζεο ησλ ρσξηθψλ ηεο πδάησλ έσο ηα 12λ.κ ζην Αηγαίν, ζηελ επέθηαζε δελ έρεη πξνβεί αθφκα. 16 Υξήζηνο Λ. Ρνδάθεο, «Σν δηεζλέο λνκηθό θαζεζηώο ηνπ Αηγαίνπ», ζε: «Οη ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο », δηάθ. ζπγγξ., β' έθδνζε, εθδόζεηο «Γλώζε», Αζήλα 1991, ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ρνδάθεο Υξήζηνο, Οη Ειιελνηνπξθηθέο ρέζεηο: Η λνκηθή δηάζηαζε, ζει. 38. ζε Κώλζηαο Γ. θαη Σζαξδαλίδεο Υ. (1989) ύγρξνλε Ειιεληθή Εμσηεξηθή Πνιηηηθή νη Ειιελνηνπξθηθέο ρέζεηο θαη ην Κππξηαθό Πξόβιεκα, Σόκνο Β, εθδόζεηο Αλη. Ν. άθθνπια. 13

15 ηε χκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (1982) ζπκπεξηιακβάλεηαη ε δηάηαμε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα θξάηε έρνπλ ην δηθαίσκα λα επεθηείλνπλ ηα ρσξηθά ηνπο χδαηα κέρξη ηα 12λ.κ. Πνιιά θξάηε έρνπλ επεθηείλεη ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ηνπο ζηα 12λ.κ. Ζ Διιάδα επηθχξσζε ηε χκβαζε ζηηο 31 Μαξηίνπ 1995, ελψ ηνλ Ηνχλην ην ηνπξθηθφ Κνηλνβνχιην εμνπζηνδφηεζε ηελ Κπβέξλεζε λα ιάβεη ηα απαξαίηεηα κέηξα αλ ε Διιάδα επεθηείλεη ηα ρσξηθά ηεο χδαηα 20. Όπσο θαίλεηαη θαη ζηελ εηθφλα 1, κε ηελ ζεκεξηλή θαηάζηαζε ησλ 6λ.κ ην 35% ηνπ Αηγαίνπ απνηεινχλ ηα ειιεληθά ρσξηθά χδαηα. Αλ ε θαηάζηαζε αιιάμεη θαη ηα ρσξηθά χδαηα ηεο Διιάδνο θηάζνπλ ζηα 12λ.κ ηφηε ε εηθφλα ζην Αηγαίν ζα κεηαβιεζεί φπσο θαίλεηαη θαη ζηελ εηθφλα 2, φπνπ ηα ρσξηθά χδαηα ηεο Διιάδνο ζα θηάζνπλ ζην 64%, 10% ζα αλήθνπλ ζηελ Σνπξθία απφ 9% πνπ ηζρχνπλ ζήκεξα θαη ηα ππφινηπα 26% ζα απνηεινχλ δηεζλή ρσξηθά χδαηα. Φπζηθά απηφ ην νπνίν σζεί ηελ Σνπξθία ζηελ αληίδξαζε είλαη ν θφβνο πσο ζα κεηαηξαπεί ην Αηγαίν ζε «ειιεληθή ιίκλε» θαη ζα πεξηνξηζηεί ε πξφζβαζή ηεο ζηε Μεζφγεην κέζσ ησλ ηελψλ ησλ Γαξδαλειίσλ, θαζψο ηα πινία ζα είλαη ππνρξεσκέλα λα δηέξρνληαη απφ ειιεληθά ρσξηθά χδαηα. Γη απηφ αθξηβψο ηνλ ιφγν ε Σνπξθία ζεσξεί ηελ επέθηαζε ηεο ειιεληθήο αηγηαιίηηδαο δψλεο αηηία πνιέκνπ (casus belli), απφ ην έηνο Σε δήισζε πεξί casus belli πηνζέηεζε ε Μεγάιε Σνπξθηθή Δζλνζπλέιεπζε ην 1994 σο πξνο ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία λα ιάβεη φια ηα θαηάιιεια κέηξα απνηξνπήο ηεο επέθηαζεο εθ κέξνπο ηεο Διιάδαο ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ζηα 12λ.κ. ζην Αηγαίν. Ζ πξάμε απηή αληίθεηηαη ζην άξζξν 2 (4) ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ζχκθσλα κε ην νπνίν δελ κπνξεί έλα κέινο λα απεηιεί ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα θαη αλεμαξηεζία άιινπ θξάηνπο. Ζ Σνπξθία αλ θαη ζπκκεηείρε ζην Σξίην πλέδξην θαη ζε φιεο ηηο θάζεηο ηνπ, πνηέ δελ επηθχξσζε ηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (UNCLOSS III) θαη ε απεζηαικέλε αληηπξνζσπεία ηεο δηαθνίλσζε πσο νη αληηδξάζεηο ηεο ρψξαο ηνπο δελ ειήθζεζαλ ππφςε θαη ζπλεπψο θάζε άξζξν ηεο χκβαζεο, ηελ νπνία ζχκβαζε ε Σνπξθία αξλήζεθε ζηελ νιφηεηά ηεο, δελ ηελ δεζκεχεη. 20 Αλαγθαζηηθόο Νόκνο 230 ηεο 17.9/13/10/1936 πεξί «Καζνξηζκνύ αηγηαιίηηδαο δώλεο ηεο Διιάδαο», (Εθεκεξίο ηεο Κπβεξλήζεσο 450 Α/1936). 14

16 Δικόνα 1 Η θάλαζζα ηοσ Αιγαίοσ με ηο καθεζηώς ηων 6ν.μ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο ε Σνπξθία, απφ ην 1964, θάλεη ρξήζε ησλ 12λ.κ ζηελ Μαχξε Θάιαζζα θαη ηε Μεζφγεην αιιά ζεσξεί ηελ ζάιαζζα ηνπ Αηγαίνπ σο θαζεζηψο «εηδηθψλ πεξηζηάζεσλ» νπφηε δηαηεξεί ην εχξνο ησλ 6λ.κ 21. Θεσξεί πσο αλ ε Διιάδα επεθηείλεη ηα ρσξηθά ηεο χδαηα πέξαλ ησλ 6λ.κ ηφηε ζα παξαβηάζεη θαηάθνξα ηα δηθαηψκαηα ηεο Σνπξθίαο ζχκθσλα κε ην άξζξν 300 ηεο χκβαζεο γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (UNCLOSS III) 22. χκθσλα κε ην άξζξν απηφ, ηα κέιε πνπ έρνπλ επηθπξψζεη ηε ζπλζήθε ζα πξέπεη λα αζθνύλ ηα δηθαηώκαηα, ηε δηθαηνδνζία θαη ηηο ειεπζεξίεο πνπ αλαγλσξίδνληαη ζηελ παξνύζα ζύκβαζε θαηά ηξόπν ν νπνίνο δελ ζπληζηά θαηάρξεζε δηθαηώκαηνο, ζέινληαο λα ελλνεζεί πσο γηα ηελ Διιάδα απηφ απνηειεί πξσηαξρηθφ ζηφρν, αθνχ θαηαρξάηαη ην δηθαίσκά ηεο ζε βάξνο ηεο γείηνλνο Σνπξθίαο. Σν παξάδνμν είλαη πσο ε Σνπξθία αλ θαη δελ έρεη ππνγξάςεη ηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (UNCLOSS III), παξφια απηά δηαηάμεηο πνπ ηελ αθνξνχλ ηηο επηθαιείηαη. Πξέπεη φκσο λα επηζεκαλζεί φηη ε δηάηαμε πεξί εχξνπο 21 Βι. Σνπξθηθόο Νόκνο 476 πεξί ρσξηθώλ πδάησλ ηεο 15 Μαΐνπ 1964, ΦΔΚ ηεο 25 εο Μαΐνπ Ρνδάθεο Υξήζηνο, Οη Ειιελνηνπξθηθέο ρέζεηο: Η λνκηθή δηάζηαζε, ό.π ζει

17 ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ζηα 12 λ.κ αληηθαηνπηξίδεη εζηκηθφ δίθαην αθνχ ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία παξάθηησλ θξαηψλ έρεη ζεζπίζεη ηε δψλε απηή ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο ηεο ζχκβαζεο ηνπ Δικόνα 2: Η θάλαζζα ηοσ Αιγαίοσ με ηο καθεζηώς ηων 12ν.μ Απηφ ην νπνίν αλεζπρεί ηελ Σνπξθία είλαη πσο αλ δηεπξχλεη ε Διιάδα ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ηεο, ε ζαιάζζηα πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ ζα πεξάζεη ζηελ ειιεληθή θπξηαξρία, θαζψο κεγάιν πνζνζηφ ησλ ειιεληθψλ λεζηψλ είλαη παξαηεηαγκέλα δηαδνρηθά ζε ζρεκαηηζκφ αιπζίδσλ. Καηά ζπλέπεηα νη αηγηαιίηηδεο δψλεο απηψλ ησλ λεζηψλ ζα απνθιείζνπλ ηελ ειεπζεξνπινΐα θαη ειεχζεξε αεξνπινΐα δηφηη θάζε θίλεζε ζην Αηγαίν ζα ειέγρεηαη απφ ηελ Διιάδα 23. Όπσο ηνλίδεη ν θαζεγεηήο Υξήζηνο Ρνδάθεο, ην ίδην ζα ηζρχζεη θαη γηα ην βπζφ θαη ην ππέδαθνο ηνπ βπζνχ πνπ απνηειεί ηελ πθαινθξεπίδα ηνπ θαη ζα πεξάζεη ζηνλ έιεγρν ηεο ειιεληθήο πιεπξάο δηφηη ζα απνηειεί ηνλ βπζφ ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ηεο. 23 Ρνδάθεο Υξήζηνο, Οη Ειιελνηνπξθηθέο ρέζεηο: Η λνκηθή δηάζηαζε, ό.π., ζει

18 Ζ ειιεληθή επηρεηξεκαηνινγία βαζίδεηαη λνκηθά ζηα εμήο: 1) Σν άξζξν 3 ηεο χκβαζεο γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (1982), πξνβιέπεη φηη θάζε θξάηνο έρεη ην δηθαίσκα λα θαζνξίζεη ην εύξνο ηεο ρσξηθήο ηνπ ζάιαζζαο. Σν πιάηνο απηό δελ ππεξβαίλεη ηα 12 λ.κ Κάζε παξάθηην θξάηνο «έρεη ηε δηαθξηηηθή επρέξεηα λα απνθαζίζεη κνλνκεξώο, πόηε θαη ζε πνηα έθηαζε ζα εθαξκόζεη ην όξην ησλ 12 λ.κ». πλεπψο, θακία ππνρξέσζε δελ πθίζηαηαη γηα ην παξάθηην θξάηνο λα δεηά ηελ έγθξηζε θάπνηνπ γεηηνληθνχ θξάηνπο πξνθεηκέλνπ λα θαζνξίζεη ηελ έθηαζε ηεο ρσξηθήο ζάιαζζαο, θαη, επνκέλσο, νπνηαδήπνηε έλζηαζε εθ κέξνπο ηξίηνπ θξάηνπο ζηελ απφθαζε ηνπ παξάθηηνπ θξάηνπο, ελ πξνθεηκέλσ, ζα ήηαλ άλεπ αληηθεηκέλνπ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε βεβαίσο, φηη ε έθηαζε δελ ζα ππεξβαίλεη ην φξην ησλ 12 λ.κ. 25 2) Σν λέν Γίθαην ηεο Θάιαζζαο δελ αλαθέξεη εμαηξέζεηο θαη δηαθνξνπνίεζε «θαηά πεξίπησζε αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο πνπ ππάξρνπλ ζε θάζε ζάιαζζα» 26. Όζν γηα ηηο εκίθιεηζηεο ζάιαζζεο ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο δελ απνδέρεηαη ηελ θαζηέξσζε εηδηθψλ πεξηζηάζεσλ γη' απηέο. Ζ κφλε παξφηξπλζε γηα ζπλεξγαζία ζε νξηζκέλα ζέκαηα αλαθέξεηαη ζην Άξζξν 123 ηεο χκβαζεο ηνπ ) Καηά ηελ επηθχξσζε ηεο χκβαζεο ησλ Ζ.Δ. γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο, ε Διιάδα πξνέβε ζηε δήισζε φηη «ν ρξφλνο θαη ν ηφπνο άζθεζεο ησλ ελ ιφγσ δηθαησκάησλ, ρσξίο ηνχην λα ζεκαίλεη νχηε θαη ειάρηζην απεκπφιεζε εθ κέξνπο ηεο ησλ ελ ιφγσ δηθαησκάησλ, είλαη έλα δήηεκα πνπ απνξξέεη απφ ηελ εζληθή ηεο ζηξαηεγηθή». Δπηπιένλ ην άξζξν 2 ηνπ Ν.2321/1995, θπξσηηθνχ ηεο χκβαζεο ηνπ Γηθαίνπ ηεο Θάιαζζαο, πξνβιέπεη φηη «ε Διιάδα έρεη ην αλαθαίξεην δηθαίσκα θαη εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 3 ηεο θπξνχκελεο πκβάζεσο λα επεθηείλεη ζε νπνηνλδήπνηε ρξφλν ην εχξνο ηεο ρσξηθήο ζάιαζζαο κέρξη απνζηάζεσο 12 λ.κ. 27 4) Ζ Σνπξθία κε αθνξκή ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο χκβαζεο ηνπ Γηθαίνπ ηεο Θάιαζζαο απείιεζε φηη ζεσξεί σο casus belli ηελ ελδερφκελε επέθηαζε ησλ ειιεληθψλ ρσξηθψλ πδάησλ. Με ηελ επθαηξία ηεο θχξσζεο ηεο πξναλαθεξφκελεο χκβαζεο απφ ηε ρψξα καο ζηηο 31/5/1995, ε ηνπξθηθή Δζλνζπλέιεπζε εμέδσζε ςήθηζκα ζηηο 8/6/1995, κε ην νπνίν εθρσξεί ζηελ ηνπξθηθή θπβέξλεζε φιεο ηηο αξκνδηφηεηεο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ζηξαηησηηθψλ, γηα ηε δηαηήξεζε θαη ππεξάζπηζε ησλ δσηηθψλ ζπκθεξφλησλ ηεο Σνπξθίαο. Σν ελ ιφγσ ςήθηζκα βξίζθεηαη πάληα ελ ηζρχ, ε δε Σνπξθία δελ έρεη αλαθαιέζεη ηελ πνιηηηθή ηεο απηή. Πέξαλ ηεο σο άλσ αλνξζφδνμεο ζηάζεο ηεο Σνπξθίαο έλαληη ησλ θαλφλσλ δηεζλνχο δηθαίνπ, ε απεηιή ρξήζεο βίαο (casus belli) παξαβηάδεη ην άξζξν 2 παξ Ηξαθιείδεο Α. ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α. ό.π., ζει Ρνδάθεο Υ. (1989) ό.π., ζει Eastern+Europe/Turkey/Turkish+claims/Greek+Territorial+Waters+-+National+Airspace/ 17

19 ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ πνπ απαγνξεχεη ζηα θξάηε κέιε ηελ απεηιή ή ηε ρξήζε βίαο ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο. Δμάιινπ, ε επέθηαζε ησλ ρσξηθψλ πδάησλ νπνηαζδήπνηε ρψξαο ζηα 12 λ.κ. είλαη απφιπην θαη αλαθαίξεην δηθαίσκα, ζχκθσλα κε ηε χκβαζε ηνπ Γηθαίνπ ηεο Θάιαζζαο ε νπνία ελ πξνθεηκέλσ θσδηθνπνηεί πξνυπάξρνλ εζηκηθφ δίθαην. Σα επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε Άγθπξα κπνξνχλ λα ζηαρπνινγεζνχλ φπσο παξαθάησ. Αξρηθά, θάζε θξάηνο κπνξεί λα θάλεη ρξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο επέθηαζεο ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ηνπ, αξθεί απηή λα κελ μεπεξλά ην εχξνο ησλ 12 λ.κ, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη ε επέθηαζε είλαη ππνρξεσηηθή ή πξέπεη λα εμαληιεζεί ην φξην ησλ 12 λ.κ.. Γεχηεξνλ, ε ζάιαζζα ηνπ Αηγαίνπ είλαη εκίθιεηζηε (ηζρχνπλ εηδηθέο πεξηζηάζεηο άξζξν 15 χκβαζεο 1982) θαη ππάξρεη πνιχ κεγάινο αξηζκφο λεζηψλ, θαη βξάρσλ, ηα πεξηζζφηεξα ειιεληθά, πνιχ πιεζίνλ ησλ ηνπξθηθψλ επεηξσηηθψλ παξαιίσλ, κε απνηέιεζκα ζήκεξα, ε Διιάδα κε ηα 6 λ.κ λα έρεη ήδε ζαθή ππεξνρή ζην Αηγαίν. Σν άξζξν 15 ηνπ 1982 αλαθέξεηαη ζηα θξάηε πνπ βξίζθνληαη αληηθξηζηά ή παξαθείκελα: φηαλ νη αθηέο δχν θξαηψλ είλαη παξαθείκελεο ή βξίζθνληαη ε κία απέλαληη ζηελ άιιε, θαλέλα απφ ηα δχν θξάηε δελ δηθαηνχηαη, εθηφο αληηζέηνπ ζπκθσλίαο κεηαμχ ηνπο, λα εθηείλεη ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ηνπ πέξαλ ηεο κέζεο γξακκήο, ηεο νπνίαο θάζε ζεκείν ηζαπέρεη απφ ηα πιεζηέζηεξα ζεκεία ησλ γξακκψλ βάζεο απφ ηα νπνία κεηξείηαη ην πιάηνο ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο θαζελφο απφ ηα δχν θξάηε. Ζ δηάηαμε απηή, σζηφζν, δελ εθαξκφδεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο χπαξμεο ηζηνξηθψλ ηίηισλ ή άιισλ εηδηθψλ πεξηζηάζεσλ πνπ θαζηζηά αλαγθαία ηελ νξηνζέηεζε ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ησλ δχν θξαηψλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν 28. Σν επφκελν επηρείξεκα πνπ επηθαιείηαη ε ηνπξθηθή πιεπξά έρεη λα θάλεη κε ηνλ απνθιεηζκφ ηεο απφ ηε ζάιαζζα ηνπ Αηγαίνπ θαη ηε ζπξξίθλσζε ηεο αλνηθηήο ζάιαζζαο κε ηελ ηπρφλ επέθηαζε απφ πιεπξάο Διιάδαο ζηα 12 κίιηα. Ζ ηπρφλ επέθηαζε ζηεξεί ηελ Σνπξθία απφ ην ζχλνιν ηεο πθαινθξεπίδαο ηνπ Αηγαίνπ, θαζψο ζίγνληαη θαη ηα νηθνλνκηθά, εκπνξηθά θαη λαπηηιηαθά ηεο ζπκθέξνληα. Αθφκα θαη λα επεθηείλεη ε Διιάδα ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ζηα 12 λ.κ ζα πξέπεη ε Σνπξθία ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο λα δηέξρεηαη ππφ θαζεζηψο αβιαβνχο δηέιεπζεο εληφο ηεο ειιεληθήο αηγηαιίηηδαο δψλεο. Γηα ηε δηαθνξά ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο ε Άγθπξα πξνηείλεη ζηελ Αζήλα δηκεξείο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ζα θαηέιεγαλ ζε ζπκθσλία κε επέθηαζεο ησλ ρσξηθψλ πδάησλ ζην φλνκα ηεο θαιήο γεηηνλίαο θαη ησλ λνκηκνπνηεκέλσλ δσηηθψλ εζληθψλ 28 Γίπια Υ. (2004), ζει

20 ζπκθεξφλησλ ησλ δχν ρσξψλ, φπσο αλαθέξνληαη θαη ζηελ ειιελνηνπξθηθή δηαθήξπμε ηεο Μαδξίηεο (1997) 29. Ωζηφζν θαηά ηηο δηεξεπλεηηθέο ζπλνκηιίεο απφ ην 2002 έσο θαη ην ηέινο ηνπ 2003, ε Σνπξθία εκθαλίζηεθε δηαηεζεηκέλε, απ' φηη θαίλεηαη, λα ζπδεηήζεη αθφκε θαη κεξηθή πξνέθηαζε πέξαλ ησλ 6 λαπηηθψλ κηιίσλ, ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ Αηγαίνπ, κέρξη ηα 8 κίιηα, ζην κέηξν βέβαηα πνπ ην Αηγαίν δελ ζα έθιεηλε θαη δελ ζα θηλδχλεπε λα γίλεη ειιεληθή ζάιαζζα 30. Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη πσο ε ελδερφκελε κνλνκεξήο νξηνζέηεζε απφ ηελ Διιάδα ζα πξέπεη λα απνξξηθζεί. Θα δεκηνπξγήζεη εληάζεηο θαη ίζσο επηθέξεη αλεμέιεγθηεο θαηαζηάζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ νη νδνί πνπ κπνξνχλ λα αθνινπζεζνχλ είλαη δχν. Ζ πξψηε ε επηηπρήο δηαπξαγκάηεπζε. Ζ δεχηεξε νδφο είλαη ε πξνζθπγή ζε θάπνην δηθαηνδνηηθφ φξγαλν, φρη γηα ηελ αηγηαιίηηδα δψλε θαζεαπηή, αιιά γηα ηελ νξηνζέηεζε ηεο πθαινθξεπίδαο, ην νπνίν φκσο ζπλππνζρεηηθφ ησλ δχν θξαηψλ πξνο ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην ηεο Υάγεο, ή πξνο θάπνην δηαηηεηηθφ δηθαζηήξην, ζα δηεπθξηληδφηαλ φηη ζα γίλεη ζηε βάζε ησλ 6 λ.κ ή ιίγν πεξηζζφηεξα κίιηα αλάινγα ηελ πεξίπησζε, ζην Αηγαίν. πλεπψο ζα εδξαησλφηαλ, έκκεζα, αιιά μεθάζαξα ηα 6 κίιηα, σο ην ηειηθφ επηηξεπηφ αλψηαην φξην γηα ην Αηγαίν πέιαγνο Δλληνικός εναέριος τώρος Ζ πξψηε πνιπκεξήο ζχκβαζε γηα ηελ ξχζκηζε ηεο ελαέξηαο θπθινθνξίαο ππεγξάθε ην 1919 ζην Παξίζη κε ηελ νπνία δηακνξθψλνληαη δχν δψλεο ελαεξίνπ ρψξνπ, ν εζληθφο ελαέξηνο ρψξνο πνπ αλήθεη ζηε δηθαηνδνζία ηνπ ππνθείκελνπ θξάηνπο θαη ν δηεζλήο ελαέξηνο ρψξνο πνπ είλαη ειεχζεξνο γηα θάζε θξάηνο. Δπί ηε βάζεη ηνπ Γηεζλνχο Γηθαίνπ, ν ελαέξηνο ρψξνο αλαπηχζζεηαη κέρξη ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, φπνπ ζηε πλδηάζθεςε ηνπ ηθάγν ην 1944, ε δηεζλήο θνηλφηεηα πηνζέηεζε ηε χκβαζε ηνπ ηθάγν γηα ηε Γηεζλή Πνιηηηθή Αεξνπνξία, πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ην 1947 θαη ζηελ νπνία αλαθέξεηαη φηη «ε θπξηαξρία ηνπ θάζε θξάηνπο αθνξά ησλ ελαέξην ρψξν πνπ ππέξθεηηαη ηνπ εδάθνπο θαη ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο, ελ είδε θπιίλδξνπ αέξνο» 32. Σν δήηεκα γηα ηα φξηα ηνπ ειιεληθνχ ελαέξηνπ ρψξνπ ρξνλνινγείηαη απφ ην 1931, φηαλ δειαδή ε Διιάδα θαζηέξσζε δηαθνξεηηθά φξηα γηα ηα ρσξηθά ηεο χδαηα θαη ηνλ Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει

21 ελαέξην ρψξν ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα δηαηήξεζε ην εχξνο ησλ 3 λ.κ γηα ηελ αηγηαιίηηδα δψλεο ηεο πνπ είρε νξηζηεί κε βάζε ηεο πλζήθε ηεο Λσδάλεο (1923) θαη θαζηέξσζε 10 λ.κ γηα ηελ αεξνπινΐα θαη ηνλ έιεγρφ ηεο πάλσ απφ ηελ αηγηαιίηηδα δψλε. Σν 1936 (Μνληξέ) επεμέηεηλε ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ηεο ζηα 6 λαπηηθά κίιηα. ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηνπ 1958 γηα ηελ αηγηαιίηηδα δψλε θαη ηε ζπλνξεχνπζα δψλε (άξζξν 2) θαη ζηελ ηζηνξηθή χκβαζε ηνπ 1982 γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (άξζξν 2, παξάγξαθνο 2), εθθξάδεηαη ε απφιπηε ηαχηηζε ηνπ ελαεξίνπ ρψξνπ θαη ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο, ζε φηη αθνξά ηηο παξάθηηεο θαη λεζησηηθέο ρψξεο 33. Ζ Διιάδα, φπσο παξαηεξνχκε, θαίλεηαη λα έρεη δχν αηγηαιίηηδεο δψλεο θαη απηφ έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «παξάδνμν» θαη κνλαδηθφ θαηλφκελν ζηελ πξαθηηθή θξάηνπο 34. Ζ ζέζε απηή πεξί δχν ρσξηθψλ πδάησλ ζην Αηγαίν πέιαγνο ζπκίδεη ηελ άλαξρε θαηάζηαζε πνπ ίζρπε πξηλ ηελ πηνζέηεζε ησλ 12 κηιίσλ ην 1982 ζηε χκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (δελ ππήξρε θαζηεξσκέλν φξην σο πξνο ην εχξνο ησλ ρσξηθψλ πδάησλ). Ζ δψλε ησλ 6 λ.κ εμππεξεηεί ηηο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ηεο αηγηαιίηηδαο δψλεο θαη ε δψλε ησλ 10 λ.κ (ζηα ππφινηπα 4 λ.κ ηεο) εμππεξεηεί απνθιεηζηηθά ηνλ έιεγρν ηεο εζληθήο ελαέξηαο θπθινθνξίαο 35. Σν βαζηθφ επηρείξεκα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε Διιάδα είλαη φηη ην φξην ην έρεη θαζνξίζεη κε λφκν πνπ ζεζπίζηεθε απφ λφκηκεο εζσηεξηθέο δηαδηθαζίεο 36 θαη ηζρχεη εζηκηθά απφ ηα θξάηε πνπ ζπλαλαζηξέθνληαη κε ην Αηγαίν. Ζ Σνπξθία αληηηάζζεηαη ζην επηρείξεκα ηεο ειιεληθήο πιεπξάο ιέγνληαο πσο δελ γλψξηδε γηα ηελ χπαξμή ηνπ, αιιά πιεξνθνξήζεθε φηαλ ε Διιάδα ελεκέξσζε ηνλ Οξγαληζκφ Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο (ICAO) θαη εθείλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ηα θξάηε κέιε 37. Ζ Σνπξθία πξνθεηκέλνπ λα δείμεη φηη αληηηίζεηαη ζ απηήλ ηελ νξηνζέηεζε ζηα πιαίζηα ησλ ζηξαηησηηθψλ πηήζεσλ πνπ εθηειεί παξαβηάδεη θαη παξαβαίλεη θαηά πάγηα ηαθηηθή ηνλ ειιεληθφ ελαέξην ρψξν κε ηελ αηηηνινγία φηη βξίζθεηαη ζε δηεζλή ελαέξην ρψξν. Ζ ηνπξθηθή πιεπξά αηηηνινγεί ηελ άξλεζή ηεο λα δερηεί ηνλ θαζνξηζκφ πνπ έρεη θάλεη ε Διιάδα, βαζηδφκελε ζην Γηεζλέο Γίθαην (χκβαζε Παξηζίσλ 1919, θαη χκβαζε ηθάγνπ 1944). χκθσλα, ινηπφλ, κε ηελ άπνςή ηεο ην δηεζλέο δίθαην πεξηνξίδεη ηνλ 33 Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Assonitis George, ( ), The Greek Airspace: The Legality of a Paradox, Journal of Legal Studies, US Air Force Academy, vol.8, ζει Ρνδάθεο Υξήζηνο, ό.π ζει Πξνεδξηθό Γηάηαγκα ηεο 6εο/18εο επηεκβξίνπ 1931 «Πεξί θαζνξηζκνύ πιάηνπο ρσξηθώλ πδάησλ όζνλ αθνξά ηα δεηήκαηα ηεο Αεξνπνξίαο θαη ηεο Αζηπλνκίαο απηήο», όπνπ αλαθέξεηαη: «[...] Οξίδνκελ ην πιάηνο ηεο δώλεο ησλ ρσξηθώλ πδάησλ ηεο αλαθεξόκελεο ελ ησ άξζξ. 2 ηνπ Νόκνπ 5017 εηο 10 λαπηηθά κίιηα από ησλ αθηώλ ηεο Δπηθξαηείαο [...]». 37 Ρνδάθεο Υξήζηνο, ό.π ζει

22 εζληθφ ελαέξην ρψξν ζηα πιαίζηα ησλ νξίσλ ησλ ρσξηθψλ πδάησλ. Ζ ζχκβαζε γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο ηνπ 1982, αλαθέξεηαη απφ ηελ Σνπξθία ψζηε λα απνδείμεη φηη ην εχξνο ηνπ εζληθνχ ελαεξίνπ ρψξνπ πξέπεη λα αληηζηνηρεί κε ην εχξνο ησλ ρσξηθψλ πδάησλ. Αθνχ ε Σνπξθία δελ αληηηάρζεθε ηφζα ρξφληα δελ κπνξεί λνκηθά λα αληηηαρζεί ζε έλα θεθηεκέλν δηθαίσκα, ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ηεο Διιάδαο, θαζψο ηα 10 λ.κ ηνπ ελαεξίνπ ρψξνπ είλαη απνιχησο λφκηκα, βάζεη ελφο είδνπο ηνπηθνχ εζίκνπ πνπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη απφ ηελ αλεκπφδηζηε εθαξκνγή επί ζρεδφλ κηζφ αηψλα 38. Ζ Σνπξθία ελψ είρε δερζεί ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ειιεληθήο πιεπξάο λα δηαηεξεί ελαέξην ρψξν 10 λαπηηθψλ κηιίσλ, αηθληδίσο άξρηζε λα ηνλ ακθηζβεηεί ην 1974 κε ηελ εηζβνιή ηεο ζηελ Κχπξν. Ζ Διιάδα ζα ρξεηαζηεί ζηαδηαθά λα δηεπζεηήζεη ην πξφβιεκα ηεο αλαληηζηνηρίαο απηήο ησλ ρσξηθψλ πδάησλ θαη ελαεξίνπ ρψξνπ, απηή ηελ παγθφζκηα παξαδνμφηεηα 39. ρεηηθά κε ηνλ Οξγαληζκφ Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο (ICAO), δεκηνπξγήζεθε ην 1947 ψζηε λα δηαρεηξηζηεί ηε χκβαζε πνπ ππέγξαςαλ 34 θξάηε ην 1944 ζην ηθάγν. Απφ ηηο πξσηαξρηθέο ηνπ αξκνδηφηεηεο ήηαλ λα ρσξίζεη ηελ πδξφγεην ζε Πεξηνρέο Πιεξνθφξεζεο Πηήζεσλ ελψ ηα φξηα νξηζηηθνπνηήζεθαλ απφ ηηο πλδηαζθέςεηο ησλ Παξηζίσλ θαη ηεο Γελεχεο. ην FIR Αζελψλ έρεη αλαηεζεί ν έιεγρνο ηεο δηεζλνχο ελαέξηαο θπθινθνξίαο γηα ηα δπηηθά, κέρξη ην ζεκείν πνπ ζπλαληάηαη κε ην ηηαιηθφ FIR, ζηα λφηηα κε ηα αληίζηνηρα ηεο Ληβχεο, ηεο Αηγχπηνπ θαη ηεο Κχπξνπ θαη ζηα αλαηνιηθά κε ην ηνπξθηθφ, κεηαμχ ηεο ηνπξθηθήο αθηήο ζην Αηγαίν θαη ειιεληθψλ λεζηψλ ηνπ Αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ. ηφρνο ηεο ρψξαο πνπ έρεη ηνλ έιεγρν ηνπ FIR είλαη ε αζθάιεηα ησλ πηήζεσλ θαη ν έιεγρνο ηνπ δηεζλνχο ελαέξηνπ ρψξνπ ρσξίο λα ζεκαίλεη φηη αζθεί θπξηαξρία. Δπεηδή φκσο νη θαλφλεο ηνπ ICAO είλαη γεληθνί, έρεη εθρσξεζεί ην δηθαίσκα ζε θάζε ρψξα λα ζεζπίδεη εζληθνχο θαλφλεο - ζπκπιεξσκαηηθνχο ησλ θαλφλσλ ηνπ ICAO πνπ πεξηέρνληαη ζηα βηβιία θαλφλσλ ηνπ ICAO θαη πξέπεη λα ηεξνχληαη εμίζνπ απζηεξά, φπσο θαη νη γεληθνί θαλφλεο. Ζ ηνπξθηθή πιεπξά θαηεγνξεί ηε ρψξα καο, πσο: Απνθαζίδεη κνλνκεξψο γηα ηνπο λένπο δηεζλείο αεξνδηαδξφκνπο, ρσξίο ζπλελλφεζε κε ην ηνπξθηθφ FIR, κε ζθνπφ ηελ παξεκπφδηζε ησλ ηνπξθηθψλ αεξνζθαθψλ Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει Ηξαθιείδεο Α., ό.π., ζει

23 Κιείλεη κνλνκεξψο εθηεηακέλεο πεξηνρέο ηνπ δηεζλνχο ελαέξηνπ ρψξνπ γηα αζθήζεηο ηεο ειιεληθήο πνιεκηθήο αεξνπνξίαο. Κάλεη θαηάρξεζε δηθαηψκαηνο, φηαλ ζε δεζκεπκέλεο απφ ηελ Σνπξθία πεξηνρέο ηνπ δηεζλνχο ελαέξηνπ ρψξνπ - γηα εθηέιεζε αζθήζεσλ - πξνβαίλεη ζε ηξνπνπνηήζεηο, παξεκπνδίδνληαο ηε ρξήζε ηνπ ελαέξηνπ ρψξνπ. Απζαηξεηεί, δεηψληαο ππνβνιή ζρεδίσλ πηήζεο απφ ηα ζηξαηησηηθά αεξνπιάλα. 4. Σο δικαίωμα ζηραηιωηικοποίηζης ηων νηζιών ηοσ αναηολικού Αιγαίοσ. Άιιε κηα ακθηζβήηεζε πνπ πξνβάιεη ε Σνπξθία ζην Αηγαίν απνηειεί ην δηθαίσκα ζηξαηησηηθνπνίεζεο ησλ ειιεληθψλ λεζηψλ ηνπ Αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ λεζηψλ άκν, Υίν, Λέζβν, Λήκλν, ακνζξάθε θαζψο θαη Ηθαξίαο θαη Γσδεθαλήζσλ 40. χκθσλα κε ηελ ηνπξθηθή πιεπξά ηα λεζηά απηά βάζεη δηεζλψλ ζπλζεθψλ ζα πξέπεη λα είλαη απνζηξαηησηηθνπνηεκέλα, θάηη ην νπνίν δελ ηεξεί ε Διιάδα. Γηα ηα λεζηά Λήκλν θαη ακνζξάθε ηζρχεη ην θαζεζηψο ησλ ηελψλ θαη ηεινχζαλ ππφ ην θαζεζηψο απνζηξαηησηηθνπνίεζεο ζχκθσλα κε ην άξζξν 4 παξάγξαθνο 3 ηεο χκβαζεο ηεο Λσδάλεο ηνπ 1923 γηα ηα ηελά 41. Ζ ζχκβαζε απηή γηα ηα ηελά ππεγξάθε ηελ ίδηα εκέξα κε ηε πλζήθε εηξήλεο ηεο Λσδάλεο, αιιά ζχκθσλα κε ηηο ζέζεηο ηεο Αζήλαο θαηαξγήζεθε απηνκάησο κε ηελ ππνγξαθή ηεο χκβαζεο ηνπ Μνληξέ ζηηο 20 Ηνπιίνπ 1936, ε νπνία αθνξά ην θαζεζηψο ησλ ηελψλ. Δίλαη νινθάλεξν άιισζηε απφ ην πξννίκην ηεο χκβαζεο ηνπ Μνληξέ ζην νπνίν νξίδεηαη πσο ηα πκβαιιφκελα κέξε «απεθάληζαλ λα ππνθαηαζηήζνπλ ηελ παξνύζαλ ύκβαζηλ εηο ηελ ύκβαζηλ ηελ ππνγξαθείζαλ ελ Λσδάλε ηε 24 ε Θνπιίνπ 1923». Όπσο είλαη επξέσο γλσζηφ ην πξννίκην ησλ πλζεθψλ έρεη αθξηβψο ηελ ίδηα ηζρχ κε ηηο ινηπέο δηαηάμεηο ηηο νπνίεο πεξηιακβάλνπλ, ζπλεπψο ε άπνςε ηεο Σνπξθίαο δελ επζηαζεί. Γηφηη απηφ ην νπνίν ηζρπξίδεηαη ε Σνπξθία είλαη πσο ε θαηάξγεζε ηεο πλζήθεο ηεο Λσδάλεο γηα ηα ηελά ήηαλ κεξηθή γηα λα δνζεί ε δπλαηφηεηα ζηε Σνπξθία λα εμνπιίζεη ηα ηελά Πιήξε αλάιπζε βι. Ρνδάθεο Υ., Σν δηεζλέο λνκηθό θαζεζηώο ηνπ Αηγαίνπ, ό.π ζει Οηθνλνκίδεο Κ., (1996), Σν Ννκηθό Καζεζηώο ηνπ Αηγαίνπ: Η λνκηκόηεηα ηνπ εμνπιηζκνύ ησλ ειιεληθώλ λεζηώλ ηνπ Αηγαίνπ, ζην Σν Αηγαίν Πέιαγνο θαη ην Νέν Δίθαην ηεο Θάιαζζαο, επηκέιεηα Πεξξάθεο η., Πξαθηηθά πκπνξζίνπ Ρόδνο, 4-6 Ννεκβξίνπ 1994, ΔΚΔΜ, εθδ. άθθνπια 42 Γνύζε Δκκαλνπέια, 2001, Οη Σνπξθηθέο Ακθηζβεηήζεηο ζην Αηγαίν Ννκηθέο θαη Πνιηηηθέο Πηπρέο, Ιλζηηηνύην Ακπληηθώλ Αλαιύζεσλ, ζει

24 Ζ Αζήλα πξνέβε ζηνλ εμνπιηζκφ ησλ λεζηψλ Λήκλν θαη ακνζξάθε αθνχ αθελφο ην ίδην έπξαμε θαη ε Σνπξθία ζηα λεζηά Ίκβξν θαη Σέλεδν. Αθεηέξνπ δε, ε ίδηα ε Σνπξθία κέζσ ηνπ ππνπξγνχ ηεο ησλ Δμσηεξηθψλ, Rustu Aras, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Δζλνζπλέιεπζεο κεηά ηελ θχξσζε ηεο χκβαζεο ηνπ Μνληξέ, αλαγλψξηζε ην δηθαίσκα ηεο Διιάδαο λα εγθαηαζηήζεη ζηξαηεχκαηα ζηα λεζηά Λήκλν θαη ακνζξάθε κέζα απφ ηηο δειψζεηο ηνπ «Οη δηαηάμεηο πνπ αθνξνύλ ηηο λήζνπο Λήκλν θαη ακνζξάθε, νη νπνίεο αλήθνπλ ζηε γεηηνληθή καο θαη θηιηθή ρώξα Ειιάδα θαη είραλ απνζηξαηηθνπνηεζεί θαη' εθαξκνγήλ ηεο ύκβαζεο ηεο Λσδάλλεο ηνπ 1923, επίζεο θαηαξγήζεθαλ κε ηε λέα ύκβαζε ηνπ Montreux θαη απηό καο επραξηζηεί ηδηαίηεξα» 43. Φαίλεηαη δειαδή πσο θαη ηα δχν θξάηε θαηαλφεζαλ φηη ε χκβαζε ηεο Λσδάλεο έπαςε λα ηζρχεη, ζπλεπψο ε απνζηξαηησηηθνπνίεζε έιαβε ηέινο 44. Όζνλ αθνξά ηα ππφινηπα λεζηά, Λέζβν, άκν, Υίν, Ηθαξία, πέξαζαλ ζηελ ειιεληθή θπξηαξρία κεηά ηνπο Βαιθαληθνχο Πνιέκνπο θαη γη απηά δελ ίζρπζε ην θαζεζηψο ηεο απνζηξαηησηηθνπνίεζεο αιιά ην άξζξν 13 ηεο πλζήθεο ηεο Λσδάλεο ηνπ 1923, ζχκθσλα κε ην νπνίν: «Πξνο εμαζθάιηζηλ ηεο εηξήλεο, ε Ειιεληθή Κπβέξλεζηο ππνρξενύηαη λα ηεξή ελ ηαηο λήζνηο Μπηηιήλε, Χίσ, άκσ θαη Θθαξία ηα αθόινπζα κέηξα: Αη εηξεκέλαη λήζνη δελ ζα ρξεζηκνπνηεζώζηλ εηο εγθαηάζηαζηλ λαπηηθήο βάζεσο ή εηο αλέξγεξζηλ νρπξσκαηηθνύ ηηλνο έξγνπ. Θα απαγνξεπζεί εηο ηελ Ειιεληθήλ ζηξαηησηηθήλ αεξνπινίαλ λα ππεξίπηαηαη ηνπ εδάθνπο ηεο αθηήο ηεο Αλαηνιίαο. Αληηζηνίρσο, ε Οζσκαληθή Κπβέξλεζηο, ζα απαγνξεύζε εηο ηελ ζηξαηησηηθήλ αεξνπινταλ απηήο λα ππεξίπηαηαη ησλ ξεζεηζώλ λήζσλ. Αη ειιεληθαί ζηξαηησηηθαί δπλάκεηο ελ ηαηο εηξεκέλαηο λήζνηο ζα πεξηνξηζζώζη εηο ηνλ ζπλήζε αξηζκόλ ησλ δηα ηελ ζηξαηησηηθήλ ππεξεζίαλ θαινπκέλσλ, νίηηλεο δύλαληαη λα εθγπκλάδσληαη επί ηόπνπ, σο θαη εηο δύλακηλ ρσξνθπιαθήο θαη αζηπλνκίαο αλάινγνλ πξνο ηελ εθ νινθιήξνπ ηνπ ειιεληθνύ εδάθνπο ππάξρνπζαλ ηνηαύηελ 45» 43 Δθεκεξίδα ησλ πξαθηηθώλ ηεο Σνπξθηθήο Δζλνζπλέιεπζεο, ηεύρνο 12, Ινύιηνο 31/1936, ζει Γνύζε Δκκαλνπέια, ό.π., ζει Διιεληθό Τπνπξγείν Δμσηεξηθώλ, ηξαηησηηθό θαζεζηώο λεζηώλ Αηγαίνπ, Eastern+Europe/Turkey/Turkish+claims/Military+status+of+Aegean+Islands/ 23

25 Γηα ηα Γσδεθάλεζα σζηφζν ε απνζηξαηησηηθνπνίεζε ηζρχεη κε βάζε ηε πλζήθε Δηξήλεο ησλ Παξηζίσλ ηνπ Σα Γσδεθάλεζα πέξαζαλ ζηελ θαηνρή ηεο Διιάδαο απφ ηελ Ηηαιία κε ηε πλζήθε ησλ Παξηζίσλ, αιιά ε Σνπξθία δελ ππήξμε ζπκβαιιφκελν κέξνο ηεο πλζήθεο θαη δελ έρεη δηθαίσκα επίθιεζεο ηνπ ζρεηηθνχ άξζξνπ 46. Άιισζηε ε ίδηα ε ζπλζήθε, ζην άξζξν 89, απνθιείεη ηε ρνξήγεζε δηθαησκάησλ ζε ηξίηα θξάηε, φπσο είλαη θαη ε Σνπξθία κεηαμχ απηψλ 47. Βαζηθφ επηρείξεκα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε ειιεληθή πιεπξά είλαη ην δηθαίσκα ηεο λφκηκεο άκπλαο, βάζεη ηνπ άξζξνπ 51 ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ζηελ απεηιή επίζεζεο πνπ ππνβφζθεη απφ ηελ ηνπξθηθή πιεπξά. Ωο εθ ηνχηνπ ε Διιάδα ιακβάλεη ηα απαξαίηεηα πξνιεπηηθά κέηξα πνπ ζα ηελ πξνζηαηέςνπλ ζε πεξίπησζε έλνπιεο επίζεζεο απφ ηελ ηνπξθηθή πιεπξά 48. Ζ λφκηκε άκπλα απνηειεί αλαγθαζηηθφ δίθαην jus cogens, έρνληαο θαηά ζπλέπεηα απμεκέλε λνκηθή ηζρχ θαη ππεξηζρχεη φισλ ησλ άιισλ δηεζλψλ θαλφλσλ 49. Όηαλ ην πεξηβάιινλ κεηαβιεζεί απφ εηξεληθφ ζε απεηιεηηθφ ζηα απνζηξαηηθνπνηεκέλα εδάθε, ηφηε ζχκθσλα κε ην άξζξν 62 ηεο χκβαζεο ηεο Βηέλλεο βξηζθφκαζηε ζε κηα ζεκειηψδε αιιαγή ησλ πεξηζηάζεσλ, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη ζηελ Διιάδα ηελ πεξίνδν νπφηε θαη αξρίδεη λα νρπξψλεη ηα απνζηξαηηθνπνηεκέλα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ. Δίλαη ε πεξίνδνο φπνπ ε Σνπξθία εηζβάιιεη ζηελ Κχπξν, εθηειψληαο έλνπιε επίζεζε, εηζβνιή θαη βίαηε θαηνρή εδαθηθήο πεξηνρήο ηεο Κχπξνπ (έγθιεκα θαηά ηεο δηεζλνχο εηξήλεο) παξαβηάδνληαο ην άξζξν 2 παξάγξαθνο 4 ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ 50. Δπίζεο ηελ ίδηα πεξίνδν, ε Σνπξθία, μεθηλά ακθηζβήηεζε ηνπ ειιεληθνχ status quo ζην Αηγαίν, κε αλαγλσξίδνληαο ηελ ειιεληθή αηγηαιίηηδα δψλε ησλ 10λ.κ γηα ηνλ ελαέξην ρψξν, αιιά θαη θαηαπαηά ηελ πθαινθξεπίδα, νξηνζεηψληαο απζαίξεηα ηε δψλε επζχλεο ηεο γηα ηελ έξεπλα θαη ηε δηάζσζε ζηε ζάιαζζα εθαξκφδνληαο ηε Γηεζλή χκβαζε ηνπ Ακβνχξγνπ ην 1979 θαη δελ θξχβνπλ ηηο επεθηαηηθέο ηνπο βιέςεηο Γνύζε Δκκαλνπέια, ό.π., ζει Οηθνλνκίδε Κ., ό.π., ζει Βι. ρεηηθά Θενδσξόπνπινο Β., Λαγάθνο Δ., Παπνύιηαο Γ., Σδνύλεο Ι., (1995), θέςεηο θαη Πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ Δμσηεξηθή καο Πνιηηηθή, β έθδνζε, Κείκελα Δξγαζίαο ηνπ ΔΛ.Ι.ΑΜ.ΔΠ, εθδ. ηδέξεο, ζει Βι. άξζξα 53 θαη 64 ηεο ύκβαζεο ηεο Βηέλλεο ηνπ 1969 γηα ην Γίθαην ησλ πλζεθώλ. 50 Οηθνλνκίδεο Κ., ό.π., ζει Οηθνλνκίδεο Κ., ό.π., ζει