ΣΤ.1.α SPSS (ΛΟΓΙΣΜΙΚΌ ΠΑΚΈΤΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΏΝ ΔΕΔΟΜΈΝΩΝ)

Transcript

1 ΣΤ.1.α SPSS (ΛΟΓΙΣΜΙΚΌ ΠΑΚΈΤΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΏΝ ΔΕΔΟΜΈΝΩΝ) Κώστας Ρόντος Σκοπός Σκοπός της υποενότητας αυτής είναι να εισαγάγει στην κοινωνική έρευνα την υπολογιστική στατιστική μέσα από την εκμάθηση της εφαρμογής βασικών τεχνικών σχεδιασμού και ανάλυσης κοινωνικών δεδομένων με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS. Συγκεκριμένα η υποενότητα αυτή αποσκοπεί στα εξής: 1. Να παρουσιάσει το στατιστικό πακέτο SPSS και τις δυνατότητές του στην κοινωνική έρευνα 2. Να συνδέσει το εργαλείο ευρύτερα με τη θεωρία της στατιστικής μεθοδολογίας η οποία είναι γνωστή στους εξεταζόμενους ή θα αποτελέσει αντικείμενο της επικαιροποποίησης μέσω του παρόντος προγράμματος σε άλλες υποενότητες. 3. Να δώσει τη δυνατότητα εφαρμογής βασικών και προωθημένων στατιστικών τεχνικών στην διενέργεια κοινωνικών ερευνών και στην ανάλυση των δεδομένων που προκύπτουν από αυτές, οι οποίες δεν διδάσκονταν ευρέως στο παρελθόν στις σχολές κοινωνικών επιστημών. Προσδωκώμενα Αποτελέσματα Με βάση τους παραπάνω στόχους, αναμένονται τα εξής αποτελέσματα ως προς την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευόμενων στη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS: 1. Επεξεργασία στατιστικών δεδομένων 2. Εξαγωγή δείγματος από ένα πληθυσμό με διάφορες μεθόδους 3. Περιγραφική ανάλυση στατιστικών δεδομένων 4. Επαγωγική ανάλυση στατιστικών δεδομένων (έλεγχος υποθέσεων και εύρεση διαστήματος εμπιστοσύνης) 5. Πολυμεταβλητή ανάλυση (Συσχέτιση και συνάφεια μεταβλητών, Παλινδρόμηση, ANOVA, Cluster analysis, Factor Analysis) 1

2 ΠΡΟΣΟΧΗ Η κατανόηση και εκμάθηση των ανωτέρω με το SPSS θα γίνει εφικτή εντός του 10ώρου αν αυτά διδαχθούν ή είναι γνωστά στους εκπαιδευόμενους θεωρητικά. Σε αντίθετη περίπτωση οι τεχνικές θα πρέπει να περιοριστούν. Έννοιες-Κλειδιά 1. Στατιστική μεθοδολογία, 2. υπολογιστική στατιστική, 3. σχεδιασμός στατιστικής έρευνας και ανάλυση αποτελεσμάτων αυτής με εργαλεία πληροφορικής, 4. SPSS Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Ο μεγάλος όγκος των δεδομένων προς επεξεργασία, ακόμη και σε μια μικρής έκτασης έρευνα, καθιστά την πραγματοποίησή της υπερβολικά δύσκολη αν όχι αδύνατη χωρίς τη χρήση Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Μέχρι πριν μία-δύο δεκαετίες, όμως, οι εργασίες εισαγωγής, επεξεργασίας και ανάλυσης δεδομένων γίνονταν μέσω κεντρικών μονάδων (Main frames), εγκατεστημένων σε ειδικά μηχανογραφικά κέντρα και με τη χρήση ειδικών προγραμμάτων (software), που έπρεπε να κατασκευαστούν από Προγραμματιστές-Αναλυτές συστημάτων για κάθε μια εφαρμογή. Η πρακτική αυτή καθιστούσε την πρόσβαση στις σχετικές εργασίες αδύνατη σε κάθε μη ειδικό της Πληροφορικής. Σήμερα δύο βασικές εξελίξεις στη σχετική τεχνολογία δίνει στον επιστήμονα-ερευνητή ή σ αυτόν που ασκεί διοίκηση και λαμβάνει αποφάσεις να παράγει ή να διαχειρίζεται την πληροφορία που τον ενδιαφέρει : 1. Οι προσωπικοί Υπολογιστές (Personal Computers), οι οποίοι είναι πλέον διαθέσιμοι για εργασία στο γραφείο ή στο σπίτι και 2. τα φιλικά σε μη ειδικούς στην πληροφορική έτοιμα προγράμματα (πακέτα), τα οποία απαιτούν πολύ απλούς χειρισμούς για εργασίες όπως οι στατιστικές. 2

3 Η χρήση αυτών των εργαλείων απαλλάσει τον ερευνητή από τις χρονοβόρες εργασίες της κατάρτισης στατιστικών (εύρεση των διαφόρων μέτρων-μέσο, διακύμανση, κλπ. κατάρτιση πινάκων, και διαγραμμάτων, ως και εφαρμογή υποδειγμάτων), οι οποίες διεκπεραιώνονται ταχύτατα και χωρίς σφάλματα και του επιτρέπει να ασχοληθεί με την αξιολόγηση και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων των εφαρμογών του. Επίσης, με τον παραπάνω απλό, για τα σημερινά δεδομένα, εξοπλισμό δίνεται η δυνατότητα διεκπεραίωσης όλων των εργασιών επεξεργασίας μιας στατιστικής έρευνας. Από τη στιγμή που γίνει η εισαγωγή των δεδομένων στην Η/Υ (με επίσης απλό τρόπο), είναι ευχερής η περαιτέρω επεξεργασία, παρουσίαση και ανάλυση των αποτελεσμάτων. Σε επαγγελματικό, επομένως, επίπεδο, με τη χρήση της πληροφορικής, η επιμόρφωση μη ειδικών στη στατιστική μετατοπίζεται από τις τεχνικές κατάρτισης, στην κατανόηση των εννοιών και στη γνώση των ερμηνευτικών ορίων τους, στην επιλογή των κάθε φορά καταλληλότερων μεθόδων και στην ορθή ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έρευνας. Αυτό ακριβώς σημαίνει ότι η χρήση των στατιστικών πακέτων δεν υποκαθιστά τη γνώση των μεθόδων της στατιστικής, η οποία θα πρέπει να προηγείται. Αντίθετα, ο χρήστης αυτό που χρειάζεται είναι να είναι καλός γνώστης της στατιστικής χωρίς απαραίτητα να γνωρίζει ή να θυμάται το μαθηματικό υπόβαθρο που απαιτείται για το υπολογιστικό μέρος της ανάλυσης των δεδομένων, το οποίο πλέον εκτελείται μέσω των στατιστικών πακέτων. Άγνοια της σωστής χρήσης των μεθόδων της στατιστικής και της αντίστοιχης ανάλυσης και ερμηνείας των αποτελεσμάτων των διαφόρων τερχνικών καθιστά τα στατιστικά πακέτα όχι μόνο μη χρήσιμα αλά και επικίνδυνα. Συνοπτική παρουσίαση υποενότητας Στη συνέχεια της παρούσας περιγραφής θα παρουσιαστεί το εκπαιδευτικό υλικό της υποενότητας, θα δοθεί περαιτέρω βιβλιογραφία κατά θέμα και θα προταθεί ο τρόπος με τον οποίο αυτό θα πρέπει να μελετηθεί. Το υλικό που θα αναπτυχθεί περιλαμβάνει βασικά βιβλία και μελέτες που παρουσιάζουν και αναλύουν τόσο το τεχνικό κομμάτι χρήσης του SPSS όσο και εφαρμογές στην κοινωνική έρευνα. 3

4 Παρουσίαση εκπαιδευτικού υλικού-βιβλιογραφία και τρόπος μελέτης Κωνσταντίνος Ρόντος και Ευστράτιος Παπάνης, 2006, εφαρμογές, Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα. Στατιστική Έρευνα- Μέθοδοι και Από το βιβλίο αυτό θα χρησιμοποιηθούν τα ακόλουθα θέματα: Η έννοια των πακέτων Η/Υ και των στατιστικών πακέτων Περιγραφή των βασικότερων στατιστικών πακέτων Βασικό μενού του SPSS Τρόπος εισαγωγής των δεδομένων στο SPSS Διαχείρηση αρχείων δεδομένων Ονομασία και τακτοποίηση μεταβλητών και τιμών Μετασχηματισμοί μεταβλητών Κατασκευή πινάκων ποιοτικών και ποσοτικών μεταβλητών Στα πλαίσια της εμπέδωσης του ανωτέρω υλικού οι εκπαιδευόμενοι θα ασκηθούν στην πράξη πάνω στο SPSS με την εισαγωγή και επεξεργασία των δεδομένων μικρού ερωτηματολογίου που θα αναφέρεται στα βασικά δημογραφικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των ιδίων που θα έχουν προηγουμένως συμπληρώσει, ώστε μέσω της περιγραφής του προφίλ της τάξης να καταστεί σαφής η χρησιμότητα και οι δυνατότητες του πακέτου. Ευρύτερη βιβλιογραφία Αποστολάκης Ι., Δάρας Τ. Και Σταμούλη Μ.Α, 2009, Ασκήσεις Υπολογιστικής Στατιστικής στην υγεία, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 4

5 Δημητριάδης Ε., 2003, Στατιστικές εφαρμογές με SPSS, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ. Ρόντος Κ., 2011, Ανάλυση Στατιστικών Δεδομένων και Δημογραφικές-Κοινωνικές Εφαρμογές, Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. Έρευνα Διερεύνησης της θνησιμότητας στην Ελλάδα κατά φύλο και περιφέρεια Με τη δευτερογενή αυτή ανάλυση έγινε επεξεργασία των δελτίων θανάτου που συγκεντρώνει η Εθνική στατιστική υπηρεσία της Ελλάδας με στόχο τη μελέτη των διαφυλικών και διαπεριφερειακών διαφορών της ηλικία θανάτου του πληθυσμού. Από την έρευνα αυτή θα χρησιμοποιηθεί το πρωτογενές υλικό της έρευνας για την εξαγωγή δείγματος με την απλή τυχαία δειγματοληψία και τη δειγματοληψία κατά στρώματα με τη χρήση του SPSS. Επίσης θα παρουσιαστεί η μέθοδος ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε στην εν λόγω έρευνα προκειμένου να καλυφθούν οι στόχοι αυτής. Πιο συγκεκριμένα θα παρουσιαστεί η εφαρμογή της Ανάλυσης Διακυμάνσεως στην ηλικία θανάτου ως προς δύο παράγοντες (φύλο Χ Περιφέρεια) προκειμένου να διαπιστωθεί η επίδραση κάθε ενός από τις ανεξάρτητες μεταβλητές στην εξαρτημένη ως και η σχετική αλληλεπίδραση αυτών. Στην εφαρμογή αυτή ελέγχονται οι προϋποθέσεις εφαρμογής της ανάλυσης Διακυμάνσεως ως διερευνώνται οι ακριβείς ομάδες πληθυσμού οι οποίες παρουσιάζουν διαφορές ως προς την ηλικία θανάτου. Η έρευνα διαπιστώνει στατιστικά την διαφοροποίηση της ηλικίας θανάτου τόσο μεταξύ των φύλων όσο και μεταξύ των περιφερειών της χώρας. Επίσης, η αλληλεπίδραση των δύο παραγόντων εμφανίζεται στατιστικά σημαντική στην εν λόγω εφαρμογή. Υλικό προς χρήση και μελέτη 1. Data set έρευνας (αρχείο MORTALITY). 2. Άρθρο: Rontos K., Giavrimis P., Roumeliotou M. and Roumeliotis D. (2010) Spatial and cause-specific analysis of age at death in Greece, in Portuguese Journal of Quantitative Methods, vol.1, no 1. 5

6 Abstract: This paper aims at exploring mortality trends in Greece according to geographical variations and etiology of death. Data were collected from a sample of 931 death certificates of people who had died in Greece in the year Age of death was compared across 5 large geographical areas of Greece and 5 general causes of death, in an attempt to identify spatial and epidemiological variations in age at death. Two-way fixed-effects ANOVA test was selected as the method of data analysis. Findings revealed that there is an effect of residence area on the mean age at death and that there is also a difference in mean age at death among several categories of death etiology. Additionally, as classical F-test revealed, there is an interaction of these two factors, which means that Greece presents variations in mean age at death according to death etiology by region. However, robust ANOVA procedures additionally used due to the inequality of error variances did not confirm the afore-mentioned interaction. Keywords: age at death, cause of death, mortality trends, Greece, regional variations. Έρευνα για τη διερεύνηση του κοινωνικού κεφαλαίου στην Ελλάδα Η έρευνα αυτή διενεργήθηκε σε πανελλαδικό επίπεδο δειγματοληπτικά σε 822 άτομα to Στόχος της είναι να διερευνήσει την γενική και την ειδική κοινωνική εμπιστοσύνη στην Ελλάδα που μαζί με την κοινωνική συμμετοχή αποτελούν τις δύο βασικές πλευρές του κοινωνικού κεφαλαίου. Η έρευνα διερευνά ειδικότερα την επίδραση βασικών παραγόντων, που με βάση τη θεωρία αποτελούν προσδιοριστικούς παράγοντες της γενικής εμπιστοσύνης, προσδιορίζει το προφίλ ομάδων πληθυσμού που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμπιστεύονται γενικά τους ανθρώπους ενώ υπολογίζει και την εν λόγω πιθανότητα για ορισμένες κοινωνικο-οικονομικές ομάδες. Η μέθοδος που εφαρμόζεται στην εν λόγω εφαρμογή είναι η Logistic Regression, μια ειδική κατηγορία παλινδρόμησης που εφαρμόζεται με εξαρτημένη μεταβλητή μια διχοτόμο μεταβλητή. 6

7 Υλικό προς μελέτη 1. Dataset έρευνας 2. Άρθρο: Kostas Rontos and Myrsine Roumeliotou, Generalized social trust in Greece and its association with demographic and socio-economic predictors, Portuguese Journal of Social Science, V 12(1). Abstract Social or generalized trust has been identified as one of the most important attitudinal elements of social capital and social cohesion or even described as a social lubricant, which allows the wheels of society to run smoothly. An attempt is made in this article to measure levels of generalized trust in Greece and explore its association with various demographic and socio-economic factors. Data draw upon a specific survey conducted in 2007, where a sample of 822 inhabitants of Greece, men and women aged 18 and above, were interviewed. For the purposes of this article, the generalized trust question was explored and associated with various demographic and socio-economic variables. Responses were analysed by Chi-square tests, where the relationship between control variables and the dependent one was explored. At the second stage of data analysis, a Logistic Regression Model was used. Statistical analysis of the generalized trust question revealed significant association of generalized social trust with educational level and marital status. More specifically, bettereducated individuals tend to exhibit higher levels of trust and the same seems to apply for the divorced, widowed or those living in cohabitation. As far as age is concerned, results partly confirmed prior surveys, where generalized trust follows a U-curve pattern, with the youngest and the oldest individuals exhibiting higher levels of distrust. In particular, a simple Chi-square test reveals nuclear statistical significance between age and social trust, while a Logistic Regression Model excludes the former from the final equation. On the other hand, no 7

8 significant effects were found for other control variables, i.e. gender, employment status and income. Keywords social trust, generalized trust, Greece, social capital, socio-economic predictors, demographic predictors Έρευνα για τη διερεύνηση των κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών πλευρών της ανάπτυξης παγκοσμίως Η έρευνα αυτή είναι δευτερογενής και χρησιμοποιεί δεδομένα από διεθνείς οργανισμούς μια και έχει ως πληθυσμό 176 χώρες του κόσμου. Επεξεργάζεται δεδομένα για μεταβλητές όπως το ΑΕΠ, η διαφθορά, η διακυβέρνηση, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI), ο δείκτης πολιτικών δικαιωμάτων και αστικών ελευθεριών επί των οποίων εφαρμόζονται οι στατιστικές μέθοδοι (με SPSS) Factor Analysis Cluster Analysis. Οι εκπαιδευόμενοι θα παρακολουθήσουν εξ αρχής τον τρόπο εφαρμογής των μεθόδων αυτών στο SPSS και θα ερμηνευτούν τα αποτελέσματα αυτών σε συνάρτηση με τον στόχο της μελέτης ώστε να καταστεί σαφές πώς αξιοποιούνται στατιστικές αναλύσεις για την διερεύνηση κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών φαινομένων. Υλικό προς μελέτη 1. Dataset έρευνας 2. Άρθρο: «Η πολιτική και κοινωνικοοικονομική θέση της Ελλάδας και των λοιπών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διεθνές σύστημα ανάπτυξης: (Τα προβλήματα ανάπτυξης των σύγχρονων κοινωνιών είναι μόνο οικονομικά;)» Ιωάννης Βαβούρας, Καθηγητής Οικονομικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα, Ελλάδα, Κώστας Ρόντος, Καθηγητής Στατιστικής και Δημογραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη, Ελλάδα, K. soc. aegean. gr 8

9 Φλώρα Τσάπαλα, Υποψήφια Διδάκτορας, Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μυτιλήνη, Ελλάδα, aegean. gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με την παρούσα εργασία επιχειρείται, η διερεύνηση των βασικών συνιστωσών της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακολουθώντας την παραγοντική ανάλυση (factor analysis), έξι μεταβλητές θεωρήθηκαν ύψιστης σημασίας για τη συνολική ανάπτυξη των χωρών: το επίπεδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος, ο βαθμός της ανθρώπινης ανάπτυξης, η έκταση της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας, το επίπεδο της αντιλαμβανόμενης διαφθοράς, η έκταση των πολιτικών δικαιωμάτων και η έκταση των αστικών ελευθεριών. Οι συγκεκριμένες μεταβλητές, με την εφαρμογή της παραγοντικής ανάλυσης, ενσωματώθηκαν σε δύο βασικούς παράγοντες της ανάπτυξης: τον κοινωνικοοικονομικό παράγοντα και τον πολιτικό παράγοντα. Ο κοινωνικοοικονομικός παράγοντας περιλαμβάνει το επίπεδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος, το βαθμό της ανθρώπινης ανάπτυξης, την έκταση της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας και το επίπεδο της αντιλαμβανόμενης διαφθοράς, ενώ ο πολιτικός παράγοντας περιλαμβάνει το φάσμα των πολιτικών δικαιωμάτων και την έκταση των αστικών ελευθεριών. Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι ζωτικής σημασίας για τη συνολική ανάπτυξη των χωρών. Με βάση αυτούς τους δύο παράγοντες και την εφαρμογή της ανάλυσης συστάδων (cluster analysis) διακρίνονται τέσσερις ομάδες των χωρών, που περιγράφονται και συζητιόνται λεπτομερώς. Το βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι μια αποτελεσματική στρατηγική για την συνολική ανάπτυξη απαιτεί ολοκληρωμένες πολιτικές, που ενσωματώνουν τόσο την κοινωνικοοικονομική όσο και την πολιτική διάσταση της ανάπτυξης. Είναι σημαντικό, βέβαια, να αναφερθεί ότι οι περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο δεν έχουν επιτύχει και τις δύο διαστάσεις. Λέξεις-κλειδιά: κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, πολιτική ανάπτυξη, διαφθορά, ανθρώπινη ανάπτυξη, κυβερνητική αποτελεσματικότητα, πολιτικό σύστημα, παραγοντική ανάλυση, ανάλυση συστάδων. 9

10 ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Ο τρόπος εξέτασης θα περιλαμβάνει: 1. τη διενέργεια μιας εφαρμογής-άσκησης από τους εκπαιδευόμενους στο τέλος του μαθήματος, σύμφωνα με την οποία: Θα εισαχθούν από τους εκπαιδευόμενους στο SPSS τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί με ένα μικρό ερωτηματολόγιο και για μικρό αριθμό περιπτώσεων. Θα τακτοποιήσουν και χαρακτηρίσουν τις μεταβλητές Θα μετασχηματίσουν (εντολές transform and compute) τις μεταβλητές που θα τους ζητηθεί Θα καταρτίσουν ομαδοποιημένη κατανομή συχνοτήτων από μια ποσοτική μεταβλητή Θα καταρτίσουν κατανομές συχνοτήτων ποιοτικών μεταβλητών Θα παράγουν μέσω του SPSS πίνακες διπλής εισόδου Θα παράγουν τα κατάλληλα διαγράμματα ορισμένων μεταβλητών Θα πραγματοποιήσουν βασικούς ελέγχους υποθέσεων και θα βρουν διαστήματα εμπιστοσύνης ορισμένων μεταβλητών. Θα εφαρμόσουν ορισμένες από τις μεθόδους διμεταβλητής ανάλυσης που έχουν διδαχθεί. 2. Τον προσδιορισμό του μεγέθους δείγματος και την εφαρμογή απλής τυχαίας και στρωματοποιημένης δειγματοληψίας από το αρχείο MORTALITY. Μέσω των εφαρμογών αυτών θα αξιολογηθεί η δεξιότητα των εκπαιδευόμενων να χειρίζονται βασικά θέματα εισαγωγής και διαχείρισης δεδομένων, επιλογής δείγματος με SPSS και εφαρμογής βασικών μεθόδων περιγραφικής και επαγωγικής στατιστικής ανάλυσης. 10