Δρ. Κ. Μ. Ράπτης ENVIROPLAN A.E., Περικλέους 23 και Ήρας, Γέρακας, Ελλάδα

Transcript

1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Δρ. Κ. Μ. Ράπτης ENVIROPLAN A.E., Περικλέους 23 και Ήρας, Γέρακας, Ελλάδα Π. Ν. Μητροπούλου GreenLife Co-operative Inc, 215 Spadina Ave, Suite 416 Toronto, ON, Canada, M5T 2C7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διαχείριση των υδάτινων πόρων διέρχεται τα τελευταία χρόνια μια περίοδο σημαντικών αλλαγών, λόγω της αυξημένης ζήτησης και της μη ορθολογικής χρήσης τους καθώς και των κλιματικών αλλαγών, που αναπόφευκτα επιδρούν στην μελλοντική κατάσταση και αξιοποίηση τους. Οι δυσμενείς επιπτώσεις κάθε μορφής ρύπανσης των υδατικών πόρων ενός οικοσυστήματος, επηρεάζουν όχι μόνο την ανθρώπινη υγεία αλλά είναι δυνατόν να προκαλέσουν μη αναστρέψιμες οικολογικές καταστροφές σε αυτό. Η ρύπανση των υδάτων προκαλείται από ανθρωπογενείς και μη πηγές. Οι σημαντικότερες ανθρωπογενείς πηγές είναι η βιομηχανική δραστηριότητα, η ανεξέλεγκτη διάθεση υγρών και στερεών απορριμμάτων, η αγροτική και κτηνοτροφική δραστηριότητα και οι υπεραντλήσεις που οδηγούν σε υφαλμύριση ή ταπείνωση των υδατικών αποθεμάτων. Στην παρούσα εργασία θα παρουσιαστεί η ανάλυση των πιέσεων που ασκούνται στα υδατικά συστήματα Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας από τις βιομηχανικές δραστηριότητες στις περιοχές αυτές, καθώς επίσης και οι επιπτώσεις τους στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα. Τα αποτελέσματα της εργασίας αποτελούν τμήμα των εκπονούμενων μελετών «Κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ» [1], [2] η οποία ανατέθηκε από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Επίσης θα παρουσιαστεί και το γενικό πλαίσιο των προτεινόμενων μέτρων αντιμετώπισης των ασκούμενων πιέσεων, που βρίσκεται σε βάση διαβούλευσης, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης και αειφορικής διαχείρισης του νερού που δεν αντιμετωπίζει τις εκάστοτε χρήσεις αποσπασματικά, αλλά σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Μια προσέγγιση που επί πλέον λαμβάνει σοβαρά υπόψη, όχι μόνο τις ανθρώπινες απαιτήσεις σε νερό, αλλά και τις απαιτήσεις των οικοσυστημάτων. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό είναι ένας ανανεώσιμος αλλά περιορισμένος πόρος. Τα αποθέματα γλυκού νερού ανανεώνονται μέσω του υδρολογικού κύκλου, ωστόσο η διαθέσιμη ποσότητα νερού είναι περιορισμένη και η κατανομή του στον χώρο και τον χρόνο άνιση. Περαιτέρω περιορισμό στη διαθεσιμότητα του νερού δημιουργεί και η ρύπανσή του από ανθρωπογενείς δραστηριότητες (αστικές, βιομηχανικές, γεωργικές). Οι δυσμενείς επιπτώσεις κάθε μορφής ρύπανσης των υδατικών πόρων ενός οικοσυστήματος επηρεάζουν όχι μόνο την ανθρώπινη υγεία αλλά είναι δυνατόν να προκαλέσουν μη αναστρέψιμες οικολογικές καταστροφές σε αυτό. Η ρύπανση των υδάτων προέρχεται κυρίως από την ελλιπή διαχείριση των αστικών, βιομηχανικών και οικιακών αποβλήτων με αποτέλεσμα την παρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων οργανικών και παθογόνων μικροοργανισμών στους υπόγειους και επιφανειακούς αποδέκτες. Επίσης, η αλόγιστη χρήση

2 απορρυπαντικών, φυτό-προστατευτικών προϊόντων και λιπασμάτων, τα οποία εφαρμόζονται για τη βελτίωση της γεωργικής παραγωγής, έχουν ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση των υδάτων με σύνθετες οργανικές ενώσεις και ανόργανες φωσφορικές και νιτρικές ενώσεις, οι οποίες με τη σειρά τους υποβαθμίζουν την ποιότητα των υδατικών αποδεκτών. Η αύξηση των πιέσεων στο υδατικό περιβάλλον καθιστά αναγκαία την εφαρμογή βιώσιμων πολιτικών ανάπτυξης και διαχείρισης των υδατικών πόρων, μέσω σχεδιασμού, υλοποίησης και βέλτιστης λειτουργίας έργων υποδομής και παρεμβάσεων διαχείρισης τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης, πχ. μέσω μέτρων εξοικονόμησης και επαναχρησιμοποίησης του νερού. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Η Οδηγία Πλαίσιο για την διαχείριση υδατικών πόρων 2000/60/ΕΚ (Water Framework Directive WFD) είναι το βασικό θεσμικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στοχεύειστη θέσπιση και στη βελτίωση κοινού πλαισίου δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων στην Ευρώπη. Η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό αναφέρεται στην αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων που έχουν προκύψει σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εξαιτίας της υποβάθμισης της ποιότητας του νερού και των πιέσεων που υφίστανται τα αποθέµατά του σε όλη την Ευρώπη εξαιτίας της αύξησης της ζήτησης νερού καλής ποιότητας. Η Οδηγία - Πλαίσιο έθεσε τις βάσεις για δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Θεσμικού Πλαισίου και την έκδοση / αναθεώρηση θυγατρικών και σχετικών οδηγιών και κανόνων. Ταυτόχρονα αναπτύσσεται και το Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο το οποίο προσαρμόζει και ενσωματώνει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και Κανονισμούς στην Ελληνική Νομοθεσία. Η Οδηγία Πλαίσιο και το νέο Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο αποτελούν το νέο θεσμικό εργαλείο για την ολοκληρωμένη προστασία και τη ορθολογική διαχείριση των υδάτων (επιφανειακών, υπόγειων, παράκτιων και μεταβατικών), στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. Ο βασικός στόχος της Οδηγίας Πλαίσιο είναι η επίτευξη µέχρι το 2015 καλής κατάστασης για όλα τα επιφανειακά (ποτάµια, λίµνες, μεταβατικά και παράκτια) και τα υπόγεια νερά, η βιωσιμότητα των υδάτινων πόρων και η εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού για τις διάφορες παραγωγικές χρήσεις αλλά και για τα οικοσυστήματα. Πρόκειται για ένα στόχο φιλόδοξο που δεν προϋποθέτει μόνο δαπανηρά μέτρα και έργα αλλά και αλλαγή νοοτροπίας στην κατεύθυνση ολοκληρωμένων προσεγγίσεων που περιλαμβάνουν συναφείς πολιτικές (αγροτική πολιτική, έλεγχος πλημμυρών, θαλάσσια στρατηγική, συμμετοχικές διαδικασίες, οικονομικά εργαλεία κλπ). Η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό προϋποθέτει για την επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων την "ολοκληρωμένη διαχείριση" κάθε λεκάνης απορροής ποταμού (της περιοχής μεταξύ της πηγής και των εκβολών ενός ποταμού). Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων η πραγματοποίηση διαχειριστικών σχεδίων που λαμβάνουν υπόψη τα δεδομένα των αναλύσεων και τις μελέτες της περιοχής. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ Η εκτίμηση των σημαντικών πιέσεων στα υδάτινα σώματα βασίζεται στην καταγραφή του συνόλου των πιέσεων (πιέσεις ρύπανσης, επιπτώσεις από απόληψη ποσοτήτων υδάτων από το υδάτινο σώμα, αλλαγές στην μορφολογία του υδατίνου σώματος, κλπ.), με στόχο την κατανόηση των σημαντικότερων διαχειριστικών προβλημάτων για κάθε λεκάνη και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων επηρεάζουν κάθε υδάτινο σώμα.

3 Η προσέγγιση για την ανάλυση και καταγραφή των πιέσεων και την αρχική εκτίμηση των επιπτώσεων καθορίζεται από την εξής αλληλουχία: Δραστηριότητα (καθοδηγητική δύναμη) - Πίεση - Κατάσταση - Επίπτωση - Ανταπόκριση (λήψη μέτρων) - (DPSIR, Driver, Pressure, State, Impact, Response). Η προσέγγιση αυτή δεν είναι πάντα γραμμική αφού στοιχεία παρακολούθησης του υδάτινου σώματος που αποδεικνύουν ένα συγκεκριμένο είδος επίπτωσης μπορεί να βοηθήσουν στην αναγνώριση των σχετιζόμενων πιέσεων. Σχήμα 1. Μεθοδολογία ανάλυσης πιέσεων - εκτίμησης επιπτώσεων. Το εύρος των πιθανών ρυπαντικών πιέσεων στα υδάτινα σώματα είναι μεγάλο και η κατηγοριοποίησή τους απαραίτητη και ιδιαίτερα δύσκολη αφού ο ίδιος ρύπος μπορεί να προκύψει από διαφορετικές πηγές, να βρεθεί σε διαφορετικές μορφές ή να προκαλέσει ποικιλία επιπτώσεων. Η συνηθέστερη διάκριση κατηγοριοποιεί τους ρύπους ανάλογα με την πηγή προέλευσης, σε σημειακές και μη σημειακές πηγές. Πίνακας 1. Σημειακές και μη σημειακές πηγές ρύπανσης Οι σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με: τα αστικά υγρά απόβλητα από οικισμούς, την βιομηχανική δραστηριότητα, την σταβλισμένη κτηνοτροφία, τα στραγγίδια από Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, τις υδατοκαλλιέργειες, τα μεταλλεία - λατομεία Οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με τα αστικά υγρά απόβλητα από οικισμούς που δεν εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, απορροές από την αγροτική δραστηριότητα, την μη σταβλισμένη κτηνοτροφία, τα στραγγίδια από Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων. Στην παρούσα εργασία θα παρουσιαστεί η ανάλυση των πιέσεων που ασκούνται στα υδατικά συστήματα της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας από τις βιομηχανικές δραστηριότητες στις περιοχές αυτές. Ο εντοπισμός των βιομηχανικών μονάδων στην περιοχή μελέτης έγινε μετά από συλλογή και συνδυασμό ποικίλων διαφορετικών πηγών, καθώς δεν υφίσταται ολοκληρωμένη καταγραφή των μονάδων που λειτουργούν. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν περιλαμβάνουν:

4 Μητρώο Χρηστών Ύδατος (ΥΠΑΝ ). Ευρωπαϊκό Μητρώο Έκλυσης και Μεταφοράς Ρύπων - European Pollutant Releases and Transfer Register - (Μάιος, 2011). Δημόσια, Ανοιχτά Δεδομένα - Εγκαταστάσεις όπου εφαρμόζεται η Οδηγία Seveso. Εθνικό Δίκτυο Πληροφοριών Περιβάλλοντος - ΕΔΠΠ (ΥΠΕΚΑ) Καταγραφή ΒΙΠΕ και αντίστοιχων κεντρικών ΕΕΛ Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Αρχείο Αδειών Βιβλιογραφικές πηγές για την συσχέτιση της βιομηχανικής δραστηριότητας με αναμενόμενους ρύπους Εντοπισμός σημαντικών βιομηχανιών Η ποσοτικοποίηση της ρύπανσης από τη βιομηχανική δραστηριότητα είναι δύσκολη, αφού τα δεδομένα για την δυναμικότητα των μονάδων καθώς και την ποσότητα και διαχείριση των παραγόμενων υγρών αποβλήτων δεν είναι διαθέσιμα για την πλειοψηφία των περιπτώσεων. Βασική πηγή πληροφόρησης αποτέλεσε το Μητρώο Χρηστών Ύδατος, όπου έχει γίνει ποσοτική εκτίμηση των παραγόμενων ρυπαντικών φορτίων, με βάση οικονομικά στοιχεία των μονάδων (συσχέτιση κύκλου εργασιών με κατανάλωση νερού) και συγκέντρωση ρύπων σε επεξεργασμένα βιομηχανικά απόβλητα. Στο πλαίσιο του παρόντος έργου έγινε μία προσπάθεια εντοπισμού των σημαντικών βιομηχανικών μονάδων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης. Σημαντικές θεωρήθηκαν οι μονάδες που συγκεντρώνουν τα παρακάτω κριτήρια:ανήκουν σε κλάδο που αναμένεται να παράγει υγρά απόβλητα, όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Ανήκουν στην κατηγορία IPPC Ανήκουν στην κατηγορία Seveso Δεν είναι συνδεδεμένες με κάποια εγκατάσταση επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Παράγουν BOD > kg/yr. Τα δεδομένα για το παραγόμενο BOD προέκυψαν από τους ποσοτικούς υπολογισμούς που παρατίθενται στο Μητρώο Χρηστών Ύδατος και αφορούν στο Σενάριο 1, όπου για την επεξεργασία των παραγόμενων υγρών αποβλήτων εφαρμόστηκε η μεθοδολογία των μέσων συντελεστών αντιρρύπανσης των διαθέσιμων μεθόδων επεξεργασίας για κάθε κλάδο δραστηριότητας. Για παράδειγμα στον κλάδο των κλωστοϋφαντουργείων - βαφείων - φινιριστήριων οι μέθοδοι επεξεργασίας που συνήθως υφίστανται τα υγρά απόβλητα είναι: απλή καθίζηση, κροκίδωση/καθίζηση, αερόβια λίμνη και ενεργός ιλύς. Οι μέθοδοι αυτές έχουν διαφορετική δυνατότητα απομάκρυνσης οργανικού φορτίου π.χ. η κροκίδωση/καθίζηση μπορεί να απομακρύνει ως και το 40% του οργανικού φορτίου, η μέθοδος της ενεργού ιλύος ως και 90% και οι αερόβιες λίμνες ως και 95%. Ο μέσος όρος απομάκρυνσης οργανικού φορτίου (BOD5) για τις προαναφερθείσες μεθόδους ανέρχεται σε 69% (ο προκύπτων μέσος συντελεστής αντιρρύπανσης ισούται εν τοιαύτη περιπτώσει με 0.31). Ιδιαίτερα για την περίπτωση του κλάδου τροφίμων και ποτών, όπου δεν υπάρχουν στοιχεία δυναμικότητας για να ταξινομηθούν IPPC/NON IPPC, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του Μητρώου Χρηστών Ύδατος για να εντοπιστούν οι σημαντικές βιομηχανίες. Ζήτηση για νερό βιομηχανίας Για την εκτίμηση της ζήτησης νερού από τη βιομηχανία, εντοπίστηκαν οι επιχειρήσεις

5 που ασκούν βιομηχανική δραστηριότητα στην περιοχή. Στοιχεία για τις βιομηχανίες αυτές καθώς και για την πηγή υδροδότησής τους (επιφανειακά ή υπόγεια υδατικά σώματα) και για την εκτίμηση της κατανάλωσης, αντλήθηκαν από σχετικές μελέτες [3], [4]. Επίσης, αναζητήθηκαν στοιχεία από την ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ ΑΕ και τις αρμόδιες Διευθύνσεις Βιομηχανίας των Περιφερειών. Οι βιομηχανίες εκείνες που βρίσκονται εντός της περιοχής αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ, καθώς και εκείνες που βρίσκοναται σε Δήμους οι οποίοι επιπλέον του νερού που προμηθεύονται από την ΕΥΔΑΠ χρησιμοποιούν και γεωτρήσεις, θεωρήθηκε ότι καλύπτουν τις ανάγκες τους κατά το 50% από το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ και κατά το 50% από υπόγεια νερά. Για τις βιομηχανίες που βρίσκονται σε Δήμους εκτός της περιοχής αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ θεωρείται ότι το σύνολο της αντίστοιχης ζήτησης καλύπτεται από τους υπόγειους υδροφορείς. Συσχέτιση των βιομηχανικών μονάδων με αναμενόμενους ρύπους Η δραστηριότητα των βιομηχανικών μονάδων, η οποία προσδιορίζεται από τον Κωδικό ΣΤΑΚΟΔ, συνδέθηκε με αναμενόμενους ρύπους. Η συσχέτιση αυτή έγινε με βάση βιβλιογραφικές αναφορές και λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις της νομοθεσίας σχετικά με διαφορετικούς ρύπους (ΠΔ 51/2007 Παραρτήματα VIII και X). ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ Καθώς δεν είναι γνωστή η ύπαρξη ή μη όπως και ο βαθμός απόδοσης του συστήματος επεξεργασίας λυμάτων για όλες τις βιομηχανικές μονάδες, οι συγκεντρώσεις των ρύπων στα επεξεργασμένα λύματα υπολογίστηκαν με βάση συντελεστές εκπομπής. Οι συντελεστές εκπομπής ορίζονται ως η ποσότητα του εκπεμπόμενου ρύπου σε kg ανά «μονάδα δραστηριότητας» (βιομηχανική κατηγορία και δυναμικότητα) και είναι ανεξάρτητος από το μέγεθος της. Η χρήση κατάλληλων συντελεστών εκπομπής ρύπων σε συνδυασμό με τη δυναμικότητα της υπό εξέτασης δραστηριότητας, οδηγεί στον υπολογισμό του ρυπαντικού φορτίου που παράγεται και τελικώς εκπέμπεται. Στο πλαίσιο αυτό αξιοποιήθηκαν οι συντελεστές εκπομπής που καταρτίστηκαν στα πλαίσια του Έργου «Απογραφή Αέριων Ρύπων, Υγρών Και Στέρεων Απόβλητων από τη Βιομηχανία και Εκπομπών από την Κεντρική Θέρμανση» [5]. Οι υπολογισμοί των παραγόμενων φορτίων έγιναν στη βάση του καταναλισκόμενου νερού, από το οποίο υπολογίστηκαν ως ποσοστό τα υγρά απόβλητα και από συγκεντρώσεις ρύπων στα επεξεργασμένα λύματα. Στο εν λόγω έργο υπολογίζονται συντελεστές εκπομπής υδραυλικού φορτίου και ρύπων. Η μέθοδος των συντελεστών εκπομπής αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο εκτίμησης των υγρών αποβλήτων που παράγονται από μία πηγή, ή από μία κατηγορία όμοιων πηγών. Με αυτή την μεθοδολογία είναι εφικτή η γρήγορη εκτίμηση των υγρών ρύπων από μία ή περισσότερες παραγωγικές διαδικασίες σε πολύ σύντομο χρόνο. Επειδή όμως οι συντελεστές εκπομπής είναι αποτέλεσμα στατιστικής επεξεργασίας δεδομένων, οι εκτιμήσεις της μεθόδου θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ενδεικτικές και όχι ως απόλυτα νούμερα, καθώς στην πραγματικότητα παρατηρείται διακύμανση των ειδικών εκπομπών, ακόμα και μεταξύ όμοιων πηγών. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν και οι συντελεστές αντιρρύπανσης που επίσης είχαν υπολογισθεί στο πλαίσιο του προαναφερόμενου έργου του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.. Συγκεκριμένα λήφθηκε υπόψη ο μέσος όρος των συντελεστών αντιρρύπανσης των διαθέσιμων μεθόδων επεξεργασίας. Με την χρησιμοποίηση των προαναφερόμενων συντελεστών εκπομπής και αντιρρύπανσης, η μέθοδος αυτή οδηγεί σε σχετικά ασφαλείς εκτιμήσεις για τις μονάδες εκείνες που δεν είναι

6 συνδεδεμένες σε εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων που να διαχειρίζεται από κεντρικό Φορέα, (π.χ. ΔΕΥΑ ή Βι.ΠΕ.). Για τις υπόλοιπες βιομηχανικές μονάδες λήφθηκαν υπόψη είτε οι όροι διάθεσης των συγκεκριμένων Ε.Ε.Λ. είτε θεωρώντας ότι οι όροι διάθεσης είναι οι ακόλουθοι: BOD 5 : 25mg/l TSS: 35mg/l Λίπη - έλαια: 25mg/l Τα ελαιοτριβεία με δυναμικότητα μικρότερη ή ίση με 16tn/8h θεωρήθηκε ότι το καταναλισκόμενο νερό ήταν 0,5 m 3 / τόνο ελαιοκάρπου, ενώ τα ελαιοτριβεία με δυναμικότητα μεγαλύτερη από 16 tn/8h θεωρήθηκε ότι καταναλώνουν 0,7 m 3 /τόνο ελαιοκάρπου. 10ωρη λειτουργία σε περίοδο 90ημερών υπολογίστηκαν οι μέγιστες καταναλώσεις νερού ανά κατηγορία ελαιοτριβείων και σε επίπεδο Υδατικού Διαμερίσματος. Για τις μονάδες με σταθερή ημερήσια κατανάλωση θεωρήθηκαν 300 ημέρες λειτουργίας και για τις μονάδες με εποχική ημερήσια κατανάλωση θεωρήθηκαν 120 ημέρες λειτουργίας πλην των ελαιοτριβείων που θεωρήθηκε ότι λειτουργούν για περίοδο 90 ημερών. H εκτίμηση του ρυπαντικού φορτίου για τα Υδατικά Διαμερίσματα Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας είναι σε συμφωνία με τους αντίστοιχους υπολογισμούς που είχαν γίνει στα πλαίσια εκπόνησης του έργου «Κατάρτιση Μητρώου Χρηστών Ύδατος στους Τομείς Αρμοδιότητας του Υπουργείου Ανάπτυξης (Ενέργεια, Βιομηχανία, Εμπόριο) και στον Τουρισμό. Ανάπτυξη Εργαλείων Επικαιροποίησης και Επεξεργασίας των Δεδομένων. Εγκατάσταση Δικτύου Επικοινωνίας των επί μέρους Τομέων». Τα εκτιμούμενα ρυπαντικά φορτία είναι μερικώς αυξημένα συγκριτικά με το προαναφερόμενο έργο. Αυτό οφείλεται ότι στην παρούσα μελέτη ελήφθησαν υπόψη περισσότερες βιομηχανικές μονάδες συγκριτικά με αυτές που είχαν μελετηθεί στο προαναφερόμενο έργο. Σημαντικές είναι οι πιέσεις που ασκούνται από τις βιομηχανικές δραστηριότητες στο υδατικό διαμέρισμα της Δυτικής Μακεδονίας από την απόρριψη ανεπεξέργαστων βιομηχανικών λυμάτων στην Τάφρο 66, της οποίας τα νερά φθάνουν μέσω του ποταμού Αλιάκμονα στο Θερμαϊκό κόλπο. Το πρόβλημα είναι εντονότερο τους καλοκαιρινούς μήνες οπότε και η δραστηριότητα των βιομηχανιών στους Νομούς Πέλλας και Ημαθίας, ειδικά αυτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα επεξεργασίας τροφίμων (λαχανικά, φρούτα) και κατεργασίας μαρμάρου, είναι πιο έντονη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το ρυπαντικό φορτίο από τα απόβλητα επεξεργασίας να είναι εξαιρετικά υψηλό. Οι πιέσεις που ασκούνται από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες είναι διαχρονικές και οφείλονται στην απουσία ή πλημμελή λειτουργία των μονάδων βιολογικού καθαρισμού καθώς επίσης και στην έλλειψη συστηματικών ελέγχων (με επιβολή αυστηρότερων ποινών) στις μη συμμορφούμενες βιομηχανίες. Επίσης, Οι υδρομορφολογικές πιέσεις των θερμικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σχετίζονται κυρίως με μεταφορά ύδατος από άλλη υδρολογική λεκάνη (Αλιάκμονα) και συγκεκριμένα από τον ταμιευτήρα Πολυφύτου στην ευρύτερη λεκάνης της Βεγορίτιδας για την κάλυψη των αναγκών ΑΗΣ του ΛΚΔΜ που συνολικά εκτιμάται περίπου σε 56x10 6 m 3 /έτος. Πιέσεις ασκούνται και από τη λειτουργία των ταμιευτήρων Πολυφύτου, Παπαδιάς και Γρατινής οι οποίοι βέβαια χρησιμοποιούνται και για άλλες χρήσεις πλην της ψύξης στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Στους πίνακες που ακολουθούν δίνονται οι εκτιμήσεις των ρυπαντικών φορτίων ανά υδατικό διαμέρισμα και ανά κατηγορία βιομηχανικής δραστηριότητας.

7 Κλάδος Πίνακας 2. Ρυπαντικό φορτίο ανά βιομηχανική δραστηριότητα στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Μακεδονίας Πλήθος Μονάδων Υδραυλικό Φορτίο BOD TSS TN TP ΛΙΠΗ ΕΛΑΙΑ SO 4 ΘΕΙΟΥΧΑ ΧΡΩΜΙΟ ΦΑΙΝΟΛΕΣ m 3 /έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος Παραγωγή, επεξεργασία και συντήρηση τροφίμων (κρέας, φρούτα, λαχανικά, , ,52 479,75 578,36 62,5 12,24 0,00 0,00 0,00 0,00 γαλακτοκομικά, λίπη) Ποτοποιία ,87 3,880 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Προπαρασκευή, φινίρισμα και νηματοποίηση ,57 290,93 86,74 0,000 0,000 89,69 1,11 0,000 0,15 0,00 υφαντικών ινών Κατεργασία, δέψη και βαφή γουναρικών ,03 202,553 69,140 27,635 60,093 0,000 3,861 0,61 0,18 Πριόνισμα, πλάνισμα και εμποτισμός ξύλου ,11 7,387 2,647 0,000 0,000 0,000 0,000 0,00 41,80 Παραγωγή βασικών χημικών προϊόντων ,000 0,000 0,032 0,000 0,000 0,000 0,000 0,00 0,00 Παραγωγή σαπουνιών, απορρυπαντικών, προϊόντων καθαρισμού και στίλβωσης, αρωμάτων ,83 2,165 0,000 0,000 0,058 0,000 0,000 0,00 0,00 ΣΥΝΟΛΟ , ,29 784,47 650,18 90,14 162,07 1,11 3,86 0,76 41,98

8 Κλάδος Παραγωγή, επεξερ-γασία και συντήρηση τροφίμων (κρέας, φρούτα,λαχανικά, γαλακτοκομικά, κτλ.) Πίνακας 3. Ρυπαντικό φορτίο ανά βιομηχανική δραστηριότητα στο Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικήςς Μακεδονίας Πλήθος Μονάδων Υδραυλικό Φορτίο BOD TSS TN TP ΛΙΠΗ ΕΛΑΙΑ SO 4 ΘΕΙΟΥΧΑ ΧΡΩΜΙΟ ΦΑΙΝΟΛΕΣ m 3 /έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος tn/έτος , , ,92 450,00 36,47 0,00 0,00 0,00 0,00 Ποτοποιία ,59 20,54 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Προπαρασκευή, φινίρισμα και νηματοποίηση υφαντικών ,24 268,42 0,00 0,00 0,00 19,11 0,00 2,44 0,00 ινών Κατεργασία, δέψη και βαφή γουναρικών ,07 0,1 0,54 0,22 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Πριόνισμα, πλάνισμα και εμποτισμός ξύλου ,56 3,81 2,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 32,09 Παραγωγή χαρτιού, χαρτονιού, χαρτοπολτού ,97 288,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Παραγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου ,02 156,78 88,83 121,69 0,00 7,74 0,00 1,62 1,08 6,29 Παραγωγή βασικών χημικών προϊόντων, παρασιτοκτόνων, αγροχημικών προϊόντων ,65 2,02 0,42 0,00 6,67 0,00 0,00 0,00 0,00 Παραγωγή χρωμάτων, βερνικιών, σαπουνιών, απορρυπαντικών, ,78 20,48 26,07 0,00 0,00 0,63 0,00 0,00 0,00 0,00 αρωμάτων, κτλ. Παραγωγή μετάλλων ,4 0,93 277,27 85,1 0,00 0,32 0,00 0,00 0,00 0,00 ΣΥΝΟΛΟ , , , ,69 450,22 51,82 19,11 1,62 3,53 41,40

9 Επίσης, σημαντικές πιέσεις ασκεί ο ΑΗΣ Θεσσαλονίκης, για τη λειτουργία του οποίου χρησιμοποιείται απιονισμένο νερό υψηλής καθαρότητας, που παράγεται με αφαλάτωση θαλασσινού νερού το οποίο μεταφέρεται στην μονάδα με αγωγούς μήκους 6,5 km από τον Θερμαϊκό κόλπο μέσω αντλιοστασίου που έχει εγκατασταθεί. Όσον αφορά τις υδρομορφολογικές πιέσεις που ασκούν τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν μπορούν γενικά να θεωρηθούν σημαντικές, με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου: υπάρχει εξαιρετικά πυκνή χωροθέτησή τους, δημιουργούνται σημαντικοί ταμιευτήρες διαθέτουν μεγάλο μήκος αγωγού προσαγωγής προξενούν πολύ μεγάλη μείωση της παροχής (δεν υπάρχει επαρκής οικολογική παροχή) για σχετικά μεγάλο μήκος υδατορεύματος. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το νερό αποτελεί βασικό στοιχείο ζωής που, όμως, βρίσκεται ολοένα και περισσότερο σε ανεπάρκεια, με τη διαθέσιμη ποσότητά του να είναι περιορισμένη και την κατανομή του στο χώρο και το χρόνο άνιση. Απαιτείται η συνετή διαχείριση και προστασία του, καθώς ανήκει σε εκείνη την κατηγορία αγαθών, που όσο αυτονόητη θεωρείται η ύπαρξή τους, τόσο επώδυνη γίνεται η έλλειψή τους. Για την επίτευξη της ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων ακολουθείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που δεν αντιμετωπίζει τις εκάστοτε χρήσεις αποσπασματικά, αλλά σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Μια προσέγγιση που, επιπλέον, λαμβάνει σοβαρά υπόψη, όχι μόνο τις ανθρώπινες ανάγκες σε νερό, αλλά και τις απαιτήσεις των οικοσυστημάτων. Στόχος είναι η διασφάλιση της αειφορικής χρήσης και της καλής ποιότητας των υδατικών πόρων της χώρας, ώστε να μη δημιουργούνται επιπτώσεις και κίνδυνοι στη δημόσια υγεία και τη βιοποικιλότητα και να διασφαλίζεται μακροπρόθεσμα η διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων. Αν και ο βαθμός ανάπτυξης των έργων αξιοποίησης των επιφανειακών νερών στη χώρα μας είναι σχετικά περιορισμένος και υπάρχουν πρόσθετες δυνατότητες θα πρέπει ωστόσο να γίνει κατανοητό ότι η γενικότερη τάση μείωσης των προς εκμετάλλευση πόρων είτε λόγω κλιματικών αλλαγών η/και λόγω της εντεινόμενης ρύπανσης των νερών σε συνδυασμό με τις υιοθετημένες και από τη χώρα μας αυστηρότερες Ευρωπαϊκές απαιτήσεις ως προς την προστασία των υδρόβιων οικοσυστημάτων, επιβάλλουν περιορισμούς και καθιστούν δαπανηρότερα τα αναπτυξιακά αυτά έργα. Κατά συνέπεια, είναι επιτακτική η ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διαχείριση της ζήτησης και να μην θεωρούνται πλέον ως δεδομένες οι παραδοσιακές καταναλώσεις, οι παραδοσιακές απώλειες, η αδιαφορία ως προς τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης καθώς και η παραδοσιακή μέθοδος κοστολόγησης και τιμολόγησης του νερού. Στην παρούσα φάση βρίσκεται σε εξέλιξη η διαβούλευση και οριστικοποίηση του πλαισίου των προτεινόμενων μέτρων αντιμετώπισης των ασκούμενων πιέσεων στα υδατικά συστήματα της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης και αειφορικής διαχείρισης του νερού που δεν αντιμετωπίζει τις εκάστοτε χρήσεις αποσπασματικά, αλλά σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στο κοινό όφελος με τη βέλτιστη δυνατή σύνθεση των απόψεων όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Τα μέτρα περιλαμβάνουν κυρίως: μέτρα περιορισμού ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών

10 μέτρα αύξησης των διαθέσιμων πόρων όπως εμπλουτισμός των υπόγειων νερών, επαναχρησιμοποίηση νερών, αφαλατώσεις κλπ μέτρα περιορισμού των απολήψεων από επιφανειακά και υπόγεια νερά μέτρα περιορισμού ταμίευσης νερών και μικρών υδροηλεκτρικών έργων μέτρα μείωσης της ζήτησης νερού όπως μέτρα για τον περιορισμό των απωλειών, μέτρα για μείωση της σπατάλης στην χρήση του νερού μέτρα ανασύστασης και αποκατάστασης υγροβιότοπων μέτρα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κεντρικής Μακεδονίας (GR10) - Π.1.8 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (Σύμπραξη: ΕΞΑΡΧΟΥ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΠΕΝΣΑΣΣΩΝ Σύμβουλοι Μηχανικοί ΑΕ - ΓΕΩΣΥΝΟΛΟ Σύμβουλοι Μηχανικοί & Γεωλόγοι Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης ΕΠΕ - ΛΙΖΑ ΜΠΕΝΣΑΣΣΩΝ ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΗΣ - ENVIROPLAN ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Σύμβουλοι Αναπτυξιακών και Τεχνικών Έργων ΑΕ - ΔΙΚΤΥΟ-Ανώνυμη Εταιρία Τεχνικών Μελετών ΑΕ - ΒΑΒΙΖΟΣ ΖΑΝΝΑΚΗ Μελέτες Έρευνες ΑΕ - ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗ [2] Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας (GR09) - Π.1.8 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (Σύμπραξη: ΕΞΑΡΧΟΥ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΠΕΝΣΑΣΣΩΝ Σύμβουλοι Μηχανικοί ΑΕ - ΓΕΩΣΥΝΟΛΟ Σύμβουλοι Μηχανικοί & Γεωλόγοι Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης ΕΠΕ - ΛΙΖΑ ΜΠΕΝΣΑΣΣΩΝ ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΗΣ - ENVIROPLAN ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Σύμβουλοι Αναπτυξιακών και Τεχνικών Έργων ΑΕ - ΔΙΚΤΥΟ-Ανώνυμη Εταιρία Τεχνικών Μελετών ΑΕ - ΒΑΒΙΖΟΣ ΖΑΝΝΑΚΗ Μελέτες Έρευνες ΑΕ - ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗ [3] «Κατάρτιση Μητρώου Χρηστών Ύδατος στους Τομείς Αρμοδιότητας του Υπουργείου Ανάπτυξης (Ενέργεια, Βιομηχανία, Εμπόριο) και στον Τουρισμό. Ανάπτυξη Εργαλείων Επικαιροποίησης και Επεξεργασίας των Δεδομένων. Εγκατάσταση Δικτύου Επικοινωνίας των επί μέρους Τομέων», ΥΠΑΝ 2008 και [4] Ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης υδατικών πόρων των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ΥΠΑΝ [5] Απογραφή Αέριων Ρύπων, Υγρών Και Στέρεων Απόβλητων από τη Βιομηχανία και Εκπομπών από την Κεντρική Θέρμανση»