ICS: ; Αξιολόγηση ορολογικών πόρων Γενικές έννοιες, αρχές και απαιτήσεις

Transcript

1 ICS: ; ΕΛΟΤ 1445 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ HELLENIC STANDARD Αξιολόγηση ορολογικών πόρων Γενικές έννοιες, αρχές και απαιτήσεις Assessment of terminological resources General concepts, principles and requirements Κλάση τιµολόγησης: 12 ΕΛΟΤ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣHΣ Κηφισού Περιστέρι

2 Πρόλογος Το παρόν Ελληνικό Πρότυπο αποτελεί ελληνική έκδοση του ιεθνούς Προτύπου ISO 23185:2009, " Assessment and benchmarking of terminological resources -- General concepts, principles and requirements " τροποποιηµένου έτσι ώστε να καλύπτει και την ελληνική γλώσσα, και περιλαµβάνει, στα ελληνικά, τις βασικές έννοιες, αρχές και απαιτήσεις για την αξιολόγηση και αρεικρίνηση (benchmarking) των ορολογικών πόρων. Το παρόν Ελληνικό Πρότυπο επιµελήθηκε η Τεχνική Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ21 «Ορολογία και γλωσσικοί πόροι» τη γραµµατεία της οποίας έχει το Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας. ΕΛΟΤ 2014 Όλα τα δικαιώµατα έχουν κατοχυρωθεί. Εκτός αν καθορίζεται διαφορετικά, κανένα µέρος αυτού του Προτύπου δεν επιτρέπεται να αναπαραχθεί ή χρησιµοποιηθεί σε οποιαδήποτε µορφή ή µε οποιοδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό ή µηχανικό, περιλαµβανοµένων φωτοαντιγράφισης και µικροφίλµ, δίχως γραπτή άδεια από τον εκδότη. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ Κηφισού Περιστέρι

3 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Περιεχόµενα Αντικείµενο Τυποποιητικές παραποµπές Όροι και ορισµοί Χρήσεις των ορολογικών πόρων Ορολογικοί πόροι Γενικά Μοντέλο για την αξιολόγηση των ορολογικών πόρων Γενικά ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας των ορολογικών πόρων Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τα ορολογικά δεδοµένα Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τη διαχείριση Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την έξοδο Κατευθυντήριες οδηγίες για το έργο της αξιολόγησης και της αρεικρίνησης Επισκόπηση Κύρια βήµατα της ροής εργασίας Προδιαγραφή των στόχων Καθορισµός αρεικριτηρίων Εξέλεγχος της συµµόρφωσης µε τα αρεικριτήρια Αξιολόγηση περίπτωσης δοκιµής ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α (τυποποιητικό) Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας των ορολογικών πόρων και βασικοί κανόνες µέτρησης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B (πληροφοριακό) Τυπική εφαρµογή ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας ως αρεικριτηρίων Β.1 Γενική άποψη Β.2 Τυπική αξιολόγηση και αρεικρίνηση ορολογικών πόρων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ (Πληροφοριακό) Αλφαβητικό ευρετήριο όρων και θεµάτων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (Πληροφοριακό) Ελληνο-αγγλο-γαλλικό γλωσσάριο όρων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε (Πληροφοριακό) Αγγλο-ελληνο-γαλλικό γλωσσάριο όρων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ (Πληροφοριακό) Γαλλο-ελληνο-αγγλικό γλωσσάριο όρων Βιβλιογραφία

4 ΕΛΟΤ 0 Η παγκόσµια κοινωνία εξελίσσεται σε µια κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης οδηγούµενη από την επιστήµη και την τεχνολογία και χαρακτηριζόµενη από την πανταχού παρούσα επήρεια της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Αξιόπιστοι γλωσσικοί πόροι (όπως γραπτά και προφορικά σώµατα κειµένων, ορολόγια, υπολογιστικά λεξικά κτλ.) παίζουν ουσιώδη ρόλο στην υποστήριξη των αναδυόµενων βιοµηχανιών της γνώσης και του περιεχοµένου. Έτσι, οι ορολογικές πληροφορίες γίνονται κλειδιακό στοιχείο σε όλες τις ρυθµιστικές δραστηριότητες, όπως παρατηρείται, για παράδειγµα, στην τεχνική τυποποίηση, στη διαχείριση της ποιότητας και στη ρύθµιση των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας. Στον αναδυόµενο σηµασιολογικό ιστό, οι αποκλειστικοί και µη αποκλειστικοί φυλλοµετρητές ή υπηρεσίες ιστού ψάχνουν σε ιστοπαγείς βάσεις και διαδικτυακές πύλες που περιέχουν δοµηµένο περιεχόµενο (δηλ. συλλογές ή στοιχεία περιεχοµένου στη στάθµη της λεξικής σηµασιολογίας). Όλο και περισσότερο οι χρήστες δεν θέλουν να επιβαρύνονται υπερβολικά µε µη αξιολογηµένες πληροφορίες, αλλά θέλουν να λαµβάνουν τις πλέον σχετικές και αξιόπιστες πληροφορίες που εξυπηρετούν τον σκοπό τους χωρίς απώλεια των σηµαντικών πληροφοριών. Εποµένως, τα αποτελέσµατα των αυτόµατων ή ηµιαυτόµατων αναζητήσεων όλο και περισσότερο θα πρέπει να συντίθενται και να συµπυκνώνονται µέσω σηµασιολογικών αναλύσεων για να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις του χρήστη. Σε περίπτωση που εντοπίζονται φαινοµενικά σχετικές πληροφορίες σε ένα πλήθος συλλογών δοµηµένου περιεχοµένου, τότε πραγµατοποιούνται διεργασίες συστηµατικού συντακτικού και σηµασιολογικού φιλτραρίσµατος, επιλογής και αξιολόγησης. Σε κάποιο στάδιο αυτών των διεργασιών, οι φυλλοµετρητές ή οι υπηρεσίες ιστού πρέπει να διακρίνουν συνολικά µεταξύ λιγότερο ή περισσότερο σχετικών και αξιόπιστων ορολογικών καθώς αυτά συλλέγονται για χάρη του καθορισµού προτεραιοτήτων και της βελτιστοποίησης. Τα ορολογικά δεδοµένα µπορούν να έχουν πολλές λειτουργίες, οι κυριότερες από τις οποίες είναι: παράσταση της γνώσης (έννοιες), διάταξη της γνώσης (ταξινόµηση εννοιών), πρόσβαση σε άλλα είδη δοµηµένου ή αδόµητου περιεχοµένου και µέσα ή στοιχεία επικοινωνίας και µεταφοράς γνώσης. Για χρήσεις και επαναχρήσεις, όπως είναι η µετάφραση, η τοπικοποίηση και η διαχείριση περιεχοµένου, καθίσταται αναγκαία µια συστηµατική προσέγγιση σε αυτόµατη ή ηµιαυτόµατη αξιολόγηση και αρεικρίνηση των πόρων που περιέχουν τα ορολογικά δεδοµένα. 4

5 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Αξιολόγηση ορολογικών πόρων Γενικές έννοιες, αρχές και απαιτήσεις 1 Αντικείµενο Το παρόν Ελληνικό Πρότυπο περιγράφει τις θεµελιώδεις έννοιες που σχετίζονται µε την αποτελεσµατική χρήση των ορολογικών. Παρέχει τις γενικές αρχές για ένα µοντέλο αξιολόγησης εφαρµόσιµο σε ποικιλία ορολογικών πόρων. ιασαφηνίζει τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που συνιστούν το µοντέλο αυτό και παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες για τη συνολική αξιολόγηση των ορολογικών πόρων λαµβάνοντας υπόψη τους αντικειµενικούς σκοπούς των χρηστών. 2 Τυποποιητικές παραποµπές Τα ακόλουθα τυποποιητικά έγγραφα περιέχουν διατάξεις οι οποίες, µέσω παραποµπής σε τούτο το κείµενο, καθίστανται διατάξεις του Προτύπου. Σε ό,τι αφορά τις χρονολογηµένες παραποµπές, οι µελλοντικές τροποποιήσεις ή αναθεωρήσεις οποιουδήποτε από τα έγγραφα αυτά δεν εφαρµόζονται. Όµως, οι συµµετέχοντες σε συµφωνίες που βασίζονται σε τούτο το Πρότυπο ενθαρρύνονται να διερευνήσουν τη δυνατότητα εφαρµογής της πλέον πρόσφατης έκδοσης των παρακάτω τυποποιητικών εγγράφων. Σε ό,τι αφορά τις µη χρονολογηµένες παραποµπές εφαρµόζεται η τελευταία έκδοση του σχετικού τυποποιητικού εγγράφου. Τα µέλη των IEC και ISO τηρούν καταλόγους των εκάστοτε ισχυόντων ιεθνών Προτύπων. ISO 704:2000, Terminology work Principles and methods ISO 860:2007, Terminology work Harmonization of concepts and terms ISO :2000, Terminology work Vocabulary Part 1: Theory and application ISO 23185:2009, Assessment and benchmarking of terminological resources General concepts, principles and requirements ΕΛΟΤ 402:2009, Ορολογική εργασία Αρχές και µέθοδοι ΕΛΟΤ 561-1:2006, Ορολογική εργασία Λεξιλόγιο Μέρος 1: Θεωρία και εφαρµογή ΕΛΟΤ 562:2011, Ορολογική εργασία Εναρµόνιση εννοιών και όρων 3 Όροι και ορισµοί εννοιών Για τους σκοπούς του παρόντος Ελληνικού Προτύπου, ισχύουν οι ακόλουθοι όροι και ορισµοί εννοιών. 3.1 οντότητα κάθε συγκεκριµένο ή αφηρηµένο πράγµα που υπάρχει, υπήρξε ή θα µπορούσε να υπάρξει, συµπεριλαµβανοµένων και των συσχετίσεων µεταξύ αυτών των πραγµάτων 5

6 ΕΛΟΤ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Ένα πρόσωπο, ένα αντικείµενο, ένα συµβάν, µια ιδέα, µια διεργασία κτλ. [Απόδοση του ορισµού ISO/IEC :1999, ] 3.2 ειδική γλώσσα γλώσσα που χρησιµοποιείται σε ένα θεµατικό πεδίο και χαρακτηρίζεται από τη χρήση είδιων γλωσσικών µέσων έκφρασης ΣΗΜΕΙΩΣΗ Τα είδια γλωσσικά µέσα έκφρασης περιλαµβάνουν πάντοτε ορολόγιο και φρασεολόγιο είδια ως προς το θέµα και µπορούν, ακόµα, να καλύπτουν υφολογικά ή συντακτικά γνωρίσµατα. [ΕΛΟΤ 561-1:2006, ορισµός 3.1.3] 3.3 ορολόγιο ορολογία σύνολο κατασηµάνσεων που ανήκουν σε µία ειδική γλώσσα (3.2) [ΕΛΟΤ 561-1:2006, ορισµός 3.5.1] 3.4 ορολογικά δεδοµένα δεδοµένα που σχετίζονται µε τις έννοιες ή τις κατασηµάνσεις τους [ΕΛΟΤ 561-1:2006, ορισµός 3.8.1] 3.5 χρηστικότητα χρησιµοποιησιµότητα βαθµός στον οποίο µια οντότητα (3.1) µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την επίτευξη στόχων αποτελεσµατικά, αποδοτικά και ικανοποιητικά 3.6 ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας ιδιοχαρακτηριστικό χρησιµοποιησιµότητας Ορολογία ιδιότητα των ορολογικών (3.4) που σχετίζεται µε τη χρηστικότητά (3.5) τους ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1 Τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας µπορούν να διακριθούν σε µετρήσιµα και µη µετρήσιµα. Τα µετρήσιµα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας µπορούν να µετρηθούν ποσοτικά, ενώ τα µη µετρήσιµα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας χρειάζεται να περιγραφούν ποιοτικά. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2 Ένα ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας περιγράφεται σύµφωνα µε προδιαγεγραµµένες απαιτήσεις ή µετρείται ως προς δεδοµένη αναφορά. 3.7 ορολογικός πόρος πόρος ορολογικών οντότητα (3.1) που αποτελείται από συλλογές ορολογικών (3.4) µε τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας (3.5) που δηµιουργούνται από την οµαδοποίηση ή δόµηση των ή από την ενσωµάτωση των σε µια εφαρµογή 6

7 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1 Ένας ορολογικός πόρος περιέχει γενικά ορολογικά δεδοµένα (3.4) που είναι δοµηµένα (π.χ. µια βάση ορολογίας), σηµασµένα µε µια γλώσσα σήµανσης (π.χ. ένα αρχείο σε XML) ή συσχετισµένα µε µια δοµηµένη κατάστρωση (π.χ. ένα λεξικό). Ένας ορολογικός πόρος µπορεί να περιέχει ακόµα και απλά κείµενα (π.χ. κείµενα µε διακριτό γλωσσικό ύφος), από τα οποία µπορούν να εξαχθούν χρήσιµα δεδοµένα µε τη βοήθεια σύγχρονης τεχνολογίας επεξεργασίας περιεχοµένου. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2 Γενικά, οι ορολογικοί πόροι που παράγονται µέσω επαγγελµατικών ορολογικών δραστηριοτήτων έχουν ορολογικά δεδοµένα (3.4) καλά οργανωµένα, καλά δοµηµένα και υψηλής ποιότητας, και µε αυτόν τον τρόπο έχουν επαρκή ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας (3.6). Οι ορολογικοί πόροι που δηµιουργούνται µέσω άλλων διεργασιών/δραστηριοτήτων συχνά έχουν απρόβλεπτη ποιότητα και χρηστικότητα. 3.8 αξιολόγηση Ορολογία διεργασία που αποσκοπεί να αποδείξει ότι ένας ορολογικός πόρος (3.7) ικανοποιεί προδιαγεγραµµένες απαιτήσεις 3.9 αρεικριτήριο κριτήριο συγκριτικής αξιολόγησης Ορολογία ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας (3.6) που χρησιµοποιείται ως σηµείο αναφοράς ή µέτρο µε βάση το οποίο µπορεί να µετρηθεί η χρηστικότητα (3.5) ενός ορολογικού πόρου (3.7) ΣΗΜΕΙΩΣΗ Το αντίστοιχο ρήµα είναι το νεολογικό: αρεικρινώ (< αρείων + κρίνω) = αξιολογώ συγκριτικά, εφαρµόζω αρεικριτήριο/-α) αρεικρίνηση συγκριτική αξιολόγηση Ορολογία εφαρµογή αρεικριτηρίων (3.9) σε ορολογικούς πόρους (3.7) 3.11 µοντέλο αξιολόγησης Ορολογία µοντέλο που καθορίζει την ταυτότητα των ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας (3.6) των ορολογικών πόρων (3.7) και των µεταξύ τους σχέσεων 4 Χρήσεις των ορολογικών πόρων Γενικά, ένας ορολογικός πόρος χρειάζεται: για να συµβουλεύεται κανένας το γνωσιακό περιεχόµενο που σχετίζεται µε τις έννοιες ή τις παραστάσεις εννοιών σε µια ειδική γλώσσα (π.χ. αναζήτηση όρων σε λεξικό, υποβολή ερωτηµάτων σε βάση, αναζήτηση πληροφοριών σε διαδικτυακή πύλη ορολογίας) για τη διαχείριση τοµεο-είδιων πληροφοριών (π.χ. τη διαχείριση του ηλεκτρονικού επιχειρείν, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, της ηλεκτρονικής µάθησης) για την αποδοτική ανταλλαγή ορολογικών (π.χ. την ανταλλαγή µεταξύ δραστηριοτήτων, συστηµάτων πληροφοριών και ινστιτούτων ορολογίας, την εισαγωγή ορολογικών σε µεταφραστική µνήµη και την εξαγωγή ορολογικών για την σύνταξη εξειδικευµένου λεξικού) για τη διευκόλυνση των διεργασιών ορολογικής εργασίας (π.χ. εργασίες από ορολόγους) και 7

8 ΕΛΟΤ για τη συγχώνευση κατανεµηµένων παράλληλων ορολογικών πόρων για την παροχή υπηρεσιών (π.χ. επιγραµµικών υπηρεσιών που επιτρέπουν εξατοµικευµένη έξοδο, συνεργατική είσοδο ή διαχείριση, προσεγγίσεις σηµασιολογικού ιστού). 5. Ορολογικοί πόροι 5.1 Γενικά Η έννοια των ορολογικών πόρων γίνεται κατανοητή από τις παρακάτω επόψεις. α) Τα ορολογικά δεδοµένα παρουσιάζονται, εγγράφονται ή αποθηκεύονται σε µέσα αποθήκευσης µέσω διεργασιών προετοιµασίας, εγγραφής και επεξεργασίας. β) Η χρήση ορολογικών εµπλέκει δραστηριότητες όπως: 8 1) επεξεργασία των ορολογικών µε διάφορες τεχνολογίες για την παροχή κάποιας υπηρεσίας στους χρήστες, 2) απόκτηση κατάλληλου λογικού περιεχοµένου, επιστηµολογικών τύπων και γλωσσικών εκφράσεων της εξειδικευµένης γνώσης την οποία παριστάνουν το ορολογικά δεδοµένα, 3) µεταφορά ή µετασχηµατισµό της εξειδικευµένης γνώσης στο σκοπούµενο γλωσσικό συγκείµενο του χρήστη, π.χ. µετάφραση ή τοπικοποίηση. Όµως, το εάν ένα ορολογικό δεδοµένο ταιριάζει σε ένα σκοπούµενο γλωσσικό συγκείµενο ή όχι είναι εκτός του αντικειµένου του παρόντος Ελληνικού Προτύπου. γ) Από τη σκοπιά του χρήστη, οι δύο κύριες απαιτήσεις για χρησιµοποιήσιµα ορολογικά δεδοµένα είναι: 1) τα ορολογικά δεδοµένα να ικανοποιούν την ανάγκη του χρήστη να αποκτήσει ορολογικό πληροφοριακό περιεχόµενο, 2) τα ορολογικά δεδοµένα να είναι σχεδιασµένα έτσι ώστε να επιτρέπουν επιθυµητή πρόσβαση ή επεξεργασία. Εποµένως, όταν αναλύονται ορολογικοί πόροι, κατά γενικό κανόνα, τα ορολογικά δεδοµένα συσχετίζονται µε τεχνολογικά µέσα. Με άλλα λόγια, για να γίνουν τα ορολογικά δεδοµένα χρησιµοποιήσιµα ως ορολογικός πόρος απαιτούνται, γενικά, τεχνολογικά µέσα. Ένας ορολογικός πόρος πρέπει να αντιµετωπίζεται ως ενιαίο δυναµικό σύστηµα ορολογικών. Το σύστηµα αρχίζει να υπάρχει, να εξελίσσεται και να λειτουργεί από τη στιγµή που παρουσιάζονται τα ορολογικά δεδοµένα. Η χρηστικότητα του συστήµατος αποδεικνύεται από τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητάς του. Αυτά τα ιδιοχαρακτηριστικά αποσαφηνίζει το παρόν Ελληνικό Πρότυπο. Οι ορολογικοί πόροι µπορούν να αξιολογούνται συστηµατικά. Αν είναι δυνατόν, µπορούν να αξιολογούνται και αυτόµατα. Οι ορολογικοί πόροι πρέπει να αξιολογούνται βάσει αναλυτικής µελέτης της δηµιουργίας τους, της διαχείρισής τους και της δυνητικής χρήσης τους. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 1 Χίλια ορολογικά λήµµατα σε ένα ψηφιακό µέσο συνήθως συνοδεύονται από έναν οδηγό χρήσης που εξηγεί πώς γίνεται η πρόσβαση στο µέσο και τι εξοπλισµός και εργαλεία απαιτούνται για την ανάγνωση των. Οι χρήστες µπορούν, τότε, να ακολουθήσουν τις οδηγίες και να διατρέξουν («φυλλοµετρήσουν») τα δεδοµένα για να προσδιορίσουν αν είναι χρήσιµα για τον σκοπό τους. Στην περίπτωση αυτή, ο ορολογικός πόρος αποτελείται από τα φυσικά δεδοµένα και το µέσο που επαληθεύουν τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που εξηγούνται στον οδηγό χρήσης. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 2 Ένα λεξικό ορολογίας µαθηµατικών, φυσικής και χηµείας είναι επίσης ορολογικός πόρος. Θεωρητικά, σε έναν χρήστη που χρειάζεται πρόσβαση µόνο σε χηµική ορολογία, αυτό το λεξικό θα είναι λίγο διαφορετικό από ένα λεξικό που έχει µόνο χηµική ορολογία, δηλαδή χωρίς όρους που έχουν σχέση µε τη φυσική ή τα µαθηµατικά.

9 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Αντίθετα, ένας τέτοιος ορολογικός πόρος θα αξιολογείται διαφορετικά από τους χρήστες οι οποίοι χρειάζεται να συµβουλεύονται ορολόγια που έχουν σχέση µε τα µαθηµατικά ή τη φυσική. Από αυτά τα δύο παραδείγµατα συνάγεται ότι η συστηµατική µεθοδολογική προσέγγιση σε µια αξιολόγηση εστιασµένη στα ορολογικά δεδοµένα πρέπει: να θεωρεί τα δεδοµένα µαζί µε τις συνολικές συσχετίσεις τους ως έναν ορολογικό πόρο να αξιολογεί τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας του ορολογικού πόρου µέσω ευρείας ανάλυσης των εξής στοιχείων όπως: εγγραφή, αποθήκευση, µορφότυπο, δοµή, κατάλληλο προσδιορισµό θεµατικού πεδίου και πρακτικών αναγκών του χρήστη κτλ. 5.2 Μοντέλο για την αξιολόγηση των ορολογικών πόρων Ένα µοντέλο για την αξιολόγηση ορολογικών πόρων πρέπει να αποτελείται από τέσσερα σύνολα ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας, καθένα από τα οποία σχετίζεται, αντίστοιχα, µε τα ορολογικά δεδοµένα, τη διαχείριση, την έξοδο, την είσοδο. Κάθε σύνολο ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας δεν είναι, κατ ανάγκην, σχετικό µε κάθε ορολογικό πόρο. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 1 Εάν ένα έντυπο αντίγραφο ενός ειδικού λεξικού θεωρηθεί ορολογικός πόρος, δεν θα έχει σηµαντικά ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας εισόδου και διαχείρισης τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητάς του θα περιλαµβάνουν µόνο εκείνα που προκύπτουν από την έξοδο (έντυπες σελίδες), δηλαδή τα ορολογικά δεδοµένα που βρίσκονται σε εκείνες τις σελίδες και τα έντυπα ευρετήρια. Οµοίως, κάθε µεµονωµένο ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας που σχετίζεται µε τη διαχείριση, την έξοδο και την είσοδο δεν είναι, κατ ανάγκην, σχετικό µε κάθε ορολογικό πόρο. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 2 Στο συγκείµενο µιας βάσης, δεν είναι απαραίτητο να παρουσιάζεται ευρετήριο στις διεπαφές χρήστη. Ο χρήστης γενικά δεν πρόκειται να θεωρήσει ότι ένα τέτοιο ευρετήριο αποτελεί ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας. Στο Σχήµα 1 απεικονίζεται η γενική δοµή του µοντέλου για την αξιολόγηση ορολογικών πόρων. 9

10 ΕΛΟΤ Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που έχουν σχέση µε την είσοδο Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που έχουν σχέση µε τα ορολογικά δεδοµένα Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που έχουν σχέση µε την έξοδο Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που έχουν σχέση µε την διαχείριση Σχήµα 1 - Τέσσερα σύνολα ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας Αν και, στα ακόλουθα κεφάλαια, τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας περιγράφονται µεµονωµένα, είναι απαραίτητο να έχουµε υπόψη ότι τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας µπορούν να αλληλοσυσχετίζονται και να αλληλοεξαρτώνται. 5.3 Γενικά ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας των ορολογικών πόρων Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τα ορολογικά δεδοµένα Ένας ορολογικός πόρος πρέπει να έχει αρκετά ιδιοχαρακτηριστικά για να ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα των ορολογικών και ταυτόχρονα, για συγκεκριµένους σκοπούς, να ικανοποιεί απαιτήσεις όπως: προδιαγραφή δοµής κάλυψη κατηγοριών θεµατική κάλυψη γλωσσική κάλυψη συµµόρφωση µε κανόνες συνοχής χρήση ελεγχόµενων εξωτερικών χρήση έγκυρων πηγών ένδειξη κατοχής δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας συµµετρία της συλλογής ορολογικών µέγεθος της συλλογής ορολογικών Προδιαγραφή δοµής Η προδιαγραφή δοµής αναφέρεται στο µοντέλο ενός ορολογικού πόρου. Αφού κατανοήσουν το µοντέλο οι χρήστες µπορούν να χρησιµοποιήσουν κατάλληλες τεχνολογίες για να εξαγάγουν ορολογικά δεδοµένα από έναν ορολογικό πόρο ή για να αναπτύξουν περαιτέρω υπηρεσίες που χρησιµοποιούν έναν ορολογικό πόρο κ.ο.κ. Εποµένως, η προδιαγραφή δοµής πρέπει να είναι εµφανής στους χρήστες. Αυτός είναι ο κανόνας για τούτο το ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας. 10

11 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445: Κάλυψη κατηγοριών Η κάλυψη κατηγοριών αναφέρεται στο σύνολο των κατηγοριών που χρησιµοποιούνται στο µοντέλο ενός ορολογικού πόρου. Η σύνθεση του συνόλου κατηγοριών ποικίλλει ανάλογα µε τα θεµατικά πεδία ή τις εφαρµογές. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Το ISO προδιαγράφει τις αναγκαίες κατηγορίες για την µεταφρασιστρεφή ορογραφία. Παρέχει µια µετρική για να προσδιορίζεται εάν ένας ορολογικός πόρος είναι κατάλληλος για µεταφρασιστρεφή ορογραφία. Το ISO έχει προδιαγράψει κατηγορίες που είναι δυνατές για την εγγραφή ορολογικών. Η κάλυψη κατηγοριών είναι µετρήσιµη αν χρησιµοποιούνται κατηγορίες που προδιαγράφονται στο ISO και αν το µοντέλο υλοποιείται σύµφωνα µε το ISO Αν το µοντέλο και οι κατηγορίες ενός ορολογικού πόρου δεν συµφωνούν µε το ISO και το ISO 12620, τότε κατά την αξιολόγηση του ορολογικού πόρου είναι αναγκαίος ένας µηχανισµός αντιστοιχίας Θεµατική κάλυψη Η θεµατική κάλυψη αναφέρεται στο σύνολο των θεµατικών πεδίων στα οποία οι γνωσιακές πληροφορίες παριστάνονται µε τα ορολογικά δεδοµένα ενός ορολογικού πόρου. Ένα ορολόγιο πραγµατεύεται την ειδική γλώσσα ενός συγκεκριµένου πεδίου γνώσης. Αυτό το πεδίο γνώσης πρέπει να ενδεικνύεται µε έναν ή περισσότερους δείκτες θεµατικού πεδίου που ανήκουν σε µια περιοχή ενός καθιερωµένου συστήµατος ταξινόµησης ή µιας καθιερωµένης ελεγχόµενης γλώσσας ή µια κοινότητα είδια ως προς την εφαρµογή ή ως προς τον τοµέα. Σε διαφορετική περίπτωση, πρέπει να ενδεικνύεται µε δικούς του εµφανείς δείκτες θεµατικού πεδίου. Ένας δείκτης θεµατικού πεδίου, είτε πρόκειται για παράσταση σε µια ελεγχόµενη γλώσσα είτε πρόκειται για έναν κοινά χρησιµοποιούµενο εµφανή δείκτη, µπορεί να αναφέρεται σε µια συλλογή ορολογικών ως σύνολο, ή να εφαρµόζεται σε κάθε µεµονωµένο λήµµα ή και τα δύο. Η θεµατική κάλυψη είναι µετρήσιµη όταν οι ελεγχόµενες γλώσσες ή οι εµφανείς δείκτες θεµατικού πεδίου που χρησιµοποιούνται για να δείξουν τα θεµατικά πεδία είναι συγκρίσιµες /-οι. Εποµένως, οι χρήστες µπορούν να βρουν, στα θεµατικά πεδία που καλύπτονται από έναν ορολογικό πόρο, αυτά που ταιριάζουν µε τα ενδιαφέροντά τους Γλωσσική κάλυψη Η γλωσσική κάλυψη αναφέρεται στην ένδειξη γλώσσας, δηλαδή ένα σύνολο ονοµάτων ή συµβόλων που κατασηµαίνουν ανθρώπινες γλώσσες ή παραλλαγές τους. είχνει τη γλώσσα ή τις γλώσσες που χρησιµοποιούνται για την εγγραφή των ορολογικών και αποκαλύπτει πόσες γλώσσες καλύπτουν οι πληροφορίες σε έναν ορολογικό πόρο. Η ένδειξη γλώσσας ενός ορολογικού πόρου πρέπει να µελετάται από τέσσερις επόψεις: γλωσσικά τµήµατα γλώσσα µετα γεωγραφική ένδειξη 11

12 ΕΛΟΤ συστήµατα γραφής και εγκωδίκευσης χαρακτήρων. Η σειρά ISO 639 παρέχει τυποποιηµένους κωδικούς που παριστάνουν τα ονόµατα των γλωσσών. Το ISO παρέχει τυποποιηµένους κωδικούς που παριστάνουν τα ονόµατα συνόλων γραφικών χαρακτήρων. Επιπλέον, οι ενδείξεις γλώσσας µπορεί να πρέπει να προδιαγραφούν περαιτέρω µε κωδικούς που παριστάνουν γεωγραφικές οντότητες σύµφωνα µε τη σειρά ISO Αν η ένδειξη γλώσσας που χρησιµοποιείται σε έναν ορολογικό πόρο συµµορφώνεται µε αυτά τα πρότυπα, αυτό το χαρακτηριστικό χρηστικότητας είναι µετρήσιµο, δηλαδή µπορεί να προσαρµοστεί εύκολα στις πρακτικές ανάγκες χωρίς πρόσθετη µετάφραση Συµµόρφωση µε κανόνες συνοχής Η συµµόρφωση µε κανόνες συνοχής αναφέρεται στη σωστή τήρηση των κανόνων που καθορίζονται για τα εγγεγραµµένα ορολογικά δεδοµένα. Οι κανόνες αυτοί συνήθως ελέγχουν τις σχέσεις µεταξύ των ορολογικών, δηλαδή: διαπαραποµπές µεταξύ των όρων και του λήµµατος όπου δίνεται ο αντίστοιχος ορισµός Οι σχέσεις διαπαραποµπής µπορούν να επικυρώνονται/ιχνηλατούνται/εξελέγχονται χειρακτικά ή αυτόµατα. Η σωστή ή όχι τοποθέτηση των σχέσεων διαπαραποµπής µπορεί να µετρηθεί ποσοτικά. χρήση ενιαίας ορθογραφίας, ενιαίας φρασεολογίας κτλ. για την παράσταση των γνωσιακών πληροφοριών Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό δεν είναι µετρήσιµο. οργάνωση των σε σύστηµα εννοιών Μερικά προγράµµατα υπολογιστή µπορούν να παράγουν σύστηµα εννοιών βασιζόµενο στα υπάρχοντα δεδοµένα. Τέτοια προγράµµατα µπορούν να βοηθήσουν να φανεί αν ένας ορολογικός πόρος περιέχει συστηµατικά ορολογικά δεδοµένα. Εποµένως, αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό είναι «υπολογίσιµο» για ποιοτική κρίση αντί να είναι απλώς µετρήσιµο. Έτσι, µε την µελέτη αυτών των επόψεων, πρέπει να µετρείται το εάν ή όχι αυτοί οι κανόνες τηρούνται σωστά σε έναν ορολογικό πόρο Χρήση ελεγχόµενων εξωτερικών Η χρήση ελεγχόµενων εξωτερικών αναφέρεται σε συµπληρωµατικές πληροφορίες 1 που περιλαµβάνουν εξωτερικούς πόρους όπως ανεξάρτητα συντηρούµενα: πρότυπα, θησαυρούς, οντολογίες και βιβλιογραφίες. Αυτό είναι ένα ιδιοχαρακτηριστικό που µπορεί να δείξει την ποιότητα του ορολογικού πόρου. Όσο καλύτερα αποκαθιστώνται οι σύνδεσµοι τόσο υψηλότερες είναι οι προσδοκίες για την ποιότητα των. Σε περιβάλλον πληροφορικών εφαρµογών οι σύνδεσµοι µε εξωτερικούς πόρους µπορούν να υπολογίζονται ποσοτικά Χρήση έγκυρων πηγών Η χρήση έγκυρων πηγών αναφέρεται στην εγκυρότητα των εγγράφων ή άλλων πηγών από τις οποίες λαµβάνονται τα ορολογικά δεδοµένα. Όσο εγκυρότερες είναι οι χρησιµοποιούµενες πηγές τόσο υψηλότερη ενδέχεται να είναι η ποιότητα των. Τα κριτήρια για τις «έγκυρες» πηγές είναι ζητήµατα ποιοτικά. 1 Στο ISO 16642:2003, 3.1, οι συµπληρωµατικές πληροφορίες ορίζονται ως «πληροφορίες οι οποίες δίνονται πέρα από εκείνες που περιγράφονται στα ορολογικά λήµµατα και ισχύουν σε όλη τη συλλογή ορολογικών». 12

13 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445: Ένδειξη κατοχής δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας Η ένδειξη κατοχής δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας αναφέρεται στο ότι για κάποια δεδοµένα τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας ανήκουν σε άτοµα ή οργανισµούς/ιδρύµατα. Η κατοχή δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας συνδέεται συχνά µε την πηγή των πληροφοριών. Έµµεσα, αυτή η ένδειξη επισηµαίνει στον χρήστη ότι ο κάτοχος έχει θέσει ορισµένες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τη χρησιµοποίηση ή επαναχρησιµοποίηση των ορολογικών του πόρου. Αυτό είναι µη µετρήσιµο ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας. Με προσεγγίσεις περισσότερο εστιασµένες στην τεχνολογία πληροφοριών, τέτοιες ενδείξεις θα µπορούσαν να γίνουν για ολόκληρο τον ορολογικό πόρο καθώς επίσης και για κάθε λήµµα χωριστά, ή ακόµα και για κάποια στοιχεία πληροφορίας. Αν η κατοχή (ή η άδεια) είναι αρκετά λεπτοµερής και εισαχθεί µε ελεγχόµενο τρόπο, τότε το στάτο της πνευµατικής ιδιοκτησίας του ορολογικού πόρου µπορεί να ενδεικνύεται ως ποσοτικό στατιστικό στοιχείο, γεγονός που την καθιστά µετρήσιµο ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας Συµµετρία της συλλογής ορολογικών Η συµµετρία της συλλογής ορολογικών αναφέρεται στην ίση περιεκτικότητα πληροφοριών στις διάφορες γλώσσες. Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό µπορεί να µετρηθεί ως «πλήρες», «ελλιπές» ή ως ο αριθµός των τµηµάτων µε πλήρεις πληροφορίες κτλ. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Σε έναν δίγλωσσο ή πολύγλωσσο ορολογικό πόρο είναι ουσιώδες οι ορισµοί να είναι πλήρεις και διαθέσιµοι σε κάθε γλώσσα. Αν είναι πλήρεις και διαθέσιµοι µόνο σε µία γλώσσα σε έναν «δίγλωσσο ορολογικό πόρο» ο πόρος δεν πρέπει να αξιολογείται ως δίγλωσσος πόρος Μέγεθος της συλλογής ορολογικών Το µέγεθος αναφέρεται στο συνολικό ποσό πληροφοριών που είναι διαθέσιµες σε έναν ορολογικό πόρο. Το µέγεθος µπορεί να µετρηθεί µε αριθµό ληµµάτων, ή δυφιοσυλλαβών, µεγαδυφιοσυλλαβών κτλ. Το µέγεθος ενός µεµονωµένου ορολογικού πόρου µπορεί να είναι διαφορετικό στις αξιολογήσεις που εξυπηρετούν διαφορετικές χρήσεις, θεµατικά πεδία ή εφαρµογές. Αποτελεί αρεικριτήριο για τη σύγκριση διαφορετικών ορολογικών πόρων ως προς την πληρότητα κάλυψης. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Ο αριθµός των κατασηµάνσεων (ανά γλώσσα, αν εφαρµόζεται) ή των ορισµών κτλ. µπορεί να είναι τέτοιο ιδιοχαρακτηριστικό Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τη διαχείριση Τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τη διαχείριση αφορούν µεθόδους και µηχανισµούς που πρέπει να χρησιµοποιούνται σε έναν ορολογικό πόρο για: επικύρωση πληρότητα γλωσσική ορθότητα συµµόρφωση µε συµβάσεις παρουσίασης έλεγχο πλεονασµού / έλεγχο των διπλοεγγραφών σε στάθµη εννοιών τακτή συντήρηση των τακτή συντήρηση των µετα (δηλαδή Μητρώο Μετα, βλέπε ISO 11179). 13

14 ΕΛΟΤ Πολλά από τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που περιγράφονται στην παρούσα παράγραφο συνδέονται µε εκείνα που σχετίζονται µε την είσοδο ή την έξοδο Επικύρωση Η επικύρωση αναφέρεται στους ελέγχους για τη συστηµατική ορθότητα των ορολογικών. Το να γνωρίζει ο χρήστης τους κανόνες επικύρωσης των παρεχόµενων, εξυπηρετεί στον προσδιορισµό του στάτου των, ακόµα και αυτόµατα. Λόγω της πολυπλοκότητας των ορολογικών, αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας πρέπει να αναλύεται από διαφορετικές επόψεις: πληρότητα, γλωσσική ορθότητα και συµµόρφωση µε συµβάσεις παρουσίασης Πληρότητα Η πληρότητα αναφέρεται στο κατά πόσον εξασφαλίζεται ότι τα εγγεγραµµένα ορολογικά δεδοµένα συντίθενται από στοιχεία που προσαρµόζονται στις απαιτούµενες κατηγορίες, όπως αυτές ορίζονται στο µοντέλο. Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό είναι µετρήσιµο ειδικά σε πληροφορικοποιηµένο περιβάλλον. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Το ISO 10241:1992, 6.1 καθορίζει κατηγορηµατικά ότι «Για σκοπούς τυποποίησης, το λήµµα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον: α) τον αριθµό λήµµατος β) τον προτιµώµενο όρο που παριστάνει την έννοια γ) τον ορισµό της έννοιας...» Αν ένα ορολογικό λήµµα δεν πληροί αυτές τις ελάχιστες απαιτήσεις, δεν θα είναι αξιολογηµένο ορολογικό λήµµα τυποποιηµένο κατά ISO. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί ένα στατιστικό στοιχείο για να δείχνει τον βαθµό συµµόρφωσης µε το ISO 10241:1992, Γλωσσική ορθότητα Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό αναφέρεται στον έλεγχο της γλωσσικής ορθότητας των ορολογικών. Για την αξιολόγηση της γλωσσικής ορθότητας είναι αναγκαίος ο εξέλεγχος των γενικών γλωσσικών συµβάσεων και των τοµεο-είδιων συµβάσεων που εφαρµόζονται στα ορολογικά δεδοµένα. Το ιδιοχαρακτηριστικό αυτό είναι µετρήσιµο ειδικά σε πληροφορικοποιηµένο περιβάλλον. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Ορθογραφικοί διορθωτές υπάρχουν για πολλές ανθρώπινες γλώσσες. Για τους σκοπούς αξιολόγησης, ένα στατιστικό στοιχείο για τα λάθη, είτε ως ποσοστό είτε ως απόλυτος αριθµός, θα βοηθήσει τον χρήστη να αξιολογήσει τη γλωσσική ορθότητα Συµµόρφωση µε συµβάσεις παρουσίασης Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό αναφέρεται στην τυποποιηµένη παρουσίαση του περιεχοµένου σε έναν ορολογικό πόρο. Είναι µετρήσιµο ειδικά σε πληροφορικοποιηµένο περιβάλλον. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 1 Οι κωδικοί για την παρουσίαση των ονοµάτων γλωσσών, των γεωγραφικών ονοµάτων κτλ. είναι τυποποιηµένοι όπως στα πρότυπα ISO 639, ISO 3166 και ISO Η συµµόρφωση µε αυτά τα ιεθνή Πρότυπα µπορεί να µετρηθεί στατιστικά. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ 2 Η παρουσίαση των ορολογικών στα έντυπα πρότυπα ορολογίας του ISO συµµορφώνεται µε τις προδιαγραφές του ISO Έλεγχος πλεονασµού Ο έλεγχος πλεονασµού αναφέρεται στον έλεγχο της διπλοεγγραφής των ίδιων σε έναν ορολογικό πόρο. εν είναι απλή υπόθεση ο εντοπισµός της απόλυτης επανάληψης πληροφοριών στην ορολογία διότι οι ορολογικές πληροφορίες συνδέονται πάντοτε µε εξειδικευµένες έννοιες σε δεδοµένο θεµατικό πεδίο. 14

15 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Το θέµα του πλεονασµού σχετίζεται µε τις προδιαγραφές του ISO 860. ιαφορετικά συστήµατα ταξινόµησης των θεµατικών πεδίων θα επιβάλλουν περιορισµούς στην κρίση του πλεονασµού. Ένας παράγοντας για την αξιολόγηση του πλεονασµού µπορεί να είναι και η δοµή διαχείρισης ενός ορολογικού πόρου. Γενικά, οι χρήστες δεν θέλουν να αντιµετωπίζουν το ίδιο ακριβώς περιεχόµενο να επαναλαµβάνεται γιατί αυτό έχει αρνητική επίπτωση στην απόδοσή τους όταν χρησιµοποιούν τον ορολογικό πόρο. Υπό ορισµένες συνθήκες, έχει σηµασία το ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας «Έλεγχος της διπλοεγγραφής σε στάθµη εννοιών». Η διπλοεγγραφή σε στάθµη εννοιών κατασηµαίνει την µη απαραίτητη εµφάνιση των ίδιων ή παρόµοιων για µία εξειδικευµένη έννοια ενός ορολογικού πόρου. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Σε σύστηµα θεµατικών πεδίων µε δενδρική δοµή, δεν µπορούν να υπάρχουν ταυτιζόµενες έννοιες εντός ενός από τα πεδία που βρίσκονται στο άκρο ενός κλάδου της δοµής. Στην πράξη, τα κριτήρια για να κρίνει κανείς την εµφάνιση επανεγγραφής εννοιών στοιχειοθετούνται επί του συνολικού περιεχοµένου και σχεδιασµού ενός ορολογικού πόρου. Για έναν ορολογικό πόρο, ο κανόνας που χρησιµοποιείται για την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού είναι η οικονοµία, δηλαδή η χρήση της ελάχιστης ποσότητας για την καλύτερη κάλυψη των πρακτικών αναγκών Τακτή συντήρηση των Η τακτή συντήρηση των αναφέρεται στην επικαιροποίηση των ορολογικών σε έναν ορολογικό πόρο σύµφωνα µε τις τελευταίες εξελίξεις στο εξειδικευµένο πεδίο γνώσης. Το ιδιοχαρακτηριστικό αυτό µπορεί να µετρηθεί µέσω επεξεργασίας πληροφοριών ηµεροµηνίας που διατίθενται σε έναν ορολογικό πόρο. Όµως, η κρίση του γνωσιακού περιεχοµένου είναι συχνά αναγκαίο συµπλήρωµα στην αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού. Για παράδειγµα, πρόσφατα εγγεγραµµένα δεδοµένα µπορεί να αποτελούν απαρχαιωµένη γνώση Τακτή συντήρηση των µετα Με την τακτή συντήρηση των µετα διατηρείται η συνέπεια της δοµής και της προδιαγραφής κατηγορίας ως προς τυποποιηµένα µητρώα µετα για να υποστηρίζεται η εύκολη ανταλλαγή µεταξύ ορολογικών πόρων και η επαναχρησιµοποίησή τους µε προστιθέµενη αξία. Το κλειδί για την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού είναι το αν ο ορολογικός πόρος υποστηρίζει την εύκολη ανταλλαγή ή επαναχρησιµοποίηση των (Βλέπε και Β.2.3) Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την έξοδο Τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την έξοδο αφορούν την προσβασιµότητα των ορολογικών. Αναφέρονται στις άµεσες ανάγκες των χρηστών σε σχέση µε: την αναγνωσιµότητα των εξόδου την πρόσβαση στα δεδοµένα την εξατοµικευµένη επιλογή των Αναγνωσιµότητα των εξόδου Η αναγνωσιµότητα των εξόδου αναφέρεται στο µορφότυπο που χρησιµοποιείται για την παρουσίαση των ορολογικών στους χρήστες. 15

16 ΕΛΟΤ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ Η διάταξη των παραθύρων οπτικής παρουσίασης στον υπολογιστή (διεπαφές χρήστη), η διάταξη των ληµµάτων σε ένα λεξικό κτλ. Το ISO/IEC 9126 (όλα τα µέρη) και το ISO παρέχουν τα τεχνικά ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας για πληροφορικοποιηµένες διεπαφές το ISO καθορίζει ρητά προδιαγραφές κατάστρωσης για την ανάπτυξη προτύπων ορολογίας ISO. Η αναγνωσιµότητα των εξόδου είναι µη µετρήσιµη. Οι σπουδαιότεροι παράγοντες για την περιγραφή αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού είναι: η προτίµηση του χρήστη, η σαφής διάκριση των κατηγοριών και η ευκολία/για τεχνική υλοποίηση Πρόσβαση στα δεδοµένα Η πρόσβαση στα δεδοµένα αναφέρεται στην τεχνολογική δυνατότητα που προσφέρει στους χρήστες ένας ορολογικός πόρος για την ανεύρεση, ανάγνωση και χρήση των επιθυµητών ορολογικών. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ Οι λειτουργίες ερωτηµατοθέτησης σε σύστηµα υπολογιστή, τα ευρετήρια στα λεξικά κτλ. ιαφορετικοί ορολογικοί πόροι χρησιµοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες για να παρέχουν αυτές τις δυνατότητες. Η επιτυγχανόµενη απόδοση και ευκολία/είναι οι σπουδαιότεροι παράγοντες για την πρόσβαση στο σκοπούµενο πληροφοριακό περιεχόµενο. Ο λόγος ακριβών απαντήσεων και ο λόγος σχετικών απαντήσεων προς το σύνολο των λαµβανόµενων απαντήσεων που λαµβάνονται µέσω τέτοιας πρόσβασης χρησιµεύουν συνήθως ως µέτρα της απόδοσης και της ευκολίας Εξατοµικευµένη επιλογή Η εξατοµικευµένη επιλογή αναφέρεται στη δυνατότητα των χρηστών να προκαθορίσουν το περιεχόµενο των εξόδου ή, µε άλλα λόγια, να προκαθορίσουν τι σκοπεύουν να αντλήσουν ως ορολογικά δεδοµένα (π.χ. όρο, ορισµό, συνώνυµα κτλ.) από έναν ορολογικό πόρο. Στα ιδιοχαρακτηριστικά που σχετίζονται µε αυτό το θέµα περιλαµβάνονται: ευέλικτη επιλογή των κατηγοριών ευέλικτη δοµή των εξόδου Ευέλικτη επιλογή κατηγοριών Η ευέλικτη επιλογή κατηγοριών αναφέρεται στις δυνατότητες των χρηστών να επιλέξουν κατηγορίες για να συγκροτήσουν τα δεδοµένα εξόδου. Στην πράξη, είναι δυνατό να οριστεί ένα υποσύνολο όλων των κατηγοριών που καλύπτονται από τον ορολογικό πόρο. ύο επόψεις αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού χρηστικότητας είναι µετρήσιµες: το εάν η επιλογή κατηγορίας ηµεροµηνίας ικανοποιεί την ανάγκη του χρήστη (βλέπε και ) το εάν υπάρχει ευελιξία στις επιτρεπόµενες επιλογές κατηγοριών Ευέλικτη δοµή των εξόδου Η ευέλικτη δοµή των εξόδου αναφέρεται στην ικανότητα ενός ορολογικού πόρου να εξάγει δεδοµένα µε προκαθορισµένη δοµή. Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό είναι µετρήσιµο όταν η δοµή εξόδου και η προδιαγραφή του χρήστη για την απαιτούµενη δοµή είναι συγκρίσιµες. 16

17 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Για να υποστηρίξουν την επαναχρησιµοποιησιµότητα των, πολλά ιεθνή Πρότυπα χρησιµοποιούν προδιαγεγραµµένη τυποποιηµένη µεθοδολογία για την καθιέρωση δοµής σε συλλογές ορολογικών. Μεταξύ αυτών, το ISO (Μητρώα µετα) και το ISO (Πλαίσιο ορολογικής σήµανσης) είναι σηµαντικά γιατί η συµµόρφωση µε αυτά τα ιεθνή Πρότυπα θα διευκολύνει την επαναχρησιµοποιησιµότητα των και την διαλειτουργικότητα µεταξύ των ορολογικών πόρων Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την είσοδο Τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την είσοδο αφορούν τις ανάγκες διαχείρισης καθώς και, πιο άµεσα, την αρχική εγγραφή των ορολογικών. Στα ιδιοχαρακτηριστικά που χρησιµοποιούνται γι αυτήν την έποψη αξιολόγησης πρέπει να περιλαµβάνονται: φιλικό στον χρήστη µορφότυπο για την είσοδο, επικύρωση, συµβατότητα µε άλλες δοµές Φιλικό στον χρήστη µορφότυπο για την είσοδο Το φιλικό στον χρήστη µορφότυπο για την είσοδο αναφέρεται στην κατάστρωση της διεπαφής η οποία χρησιµοποιείται για την επεξεργασία των ορολογικών και την εγγραφή τους σε έναν ορολογικό πόρο. Η απαίτηση αναγνωσιµότητας είναι σηµαντική για την εξασφάλιση φιλικότητας στον χρήστη. Εποµένως, όταν επιχειρείται να µετρηθεί αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας πρέπει να λαµβάνεται υπόψη η παράγραφος Επικύρωση Γι αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό χρηστικότητας ισχύουν οι περιγραφές της παραγράφου Πριν γίνουν αποδεκτά οποιαδήποτε δεδοµένα για να εγγραφούν σε έναν ορολογικό πόρο, πρέπει να γίνεται η αναγκαία επικύρωση για να εξασφαλιστεί ότι πληρούν τις συνολικές απαιτήσεις του ορολογικού πόρου ως δεδοµένα εισόδου Συµβατότητα µε άλλες δοµές Η συµβατότητα µε άλλες δοµές αναφέρεται στην ικανότητα επεξεργασίας που πρόκειται να εισαχθούν από άλλους ορολογικούς πόρους. Πρέπει να µελετώνται δύο ιδιοχαρακτηριστικά: αντιστοίχιση κατηγοριών των προς εισαγωγή µετασχηµατισµός της δοµής των προς εισαγωγή Αντιστοίχιση κατηγοριών των προς εισαγωγή Η αντιστοίχιση κατηγοριών των προς εισαγωγή αναφέρεται στη δυνατότητα των κατηγοριών αυτών ή όχι να επιδέχονται εισαγωγή και επεξεργασία από έναν ορολογικό πόρο προκειµένου να ενσωµατωθούν σ αυτόν τα εισαγόµενα δεδοµένα. Όταν γίνεται κρίση βάσει αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού χρηστικότητας, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη εάν οι κατηγορίες που εισάγονται είναι τυποποιηµένες ή συµµορφώνονται µε υπάρχοντα γνωστά πρότυπα, όπως το ISO (Βλέπε και ) 17

18 ΕΛΟΤ Μετασχηµατισµός της δοµής των προς εισαγωγή Ο µετασχηµατισµός της δοµής των προς εισαγωγή αναφέρεται στο εάν η δοµή τους µπορεί να προσαρµοστεί από έναν ορολογικό πόρο προκειµένου να ενσωµατωθούν τα εισαγόµενα δεδοµένα σε αυτόν. Όταν γίνεται κρίση βάσει αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού χρηστικότητας, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το εάν η δοµή των προς εισαγωγή συµµορφώνεται µε γνωστά πρότυπα µοντέλα, όπως εκείνα που προδιαγράφονται στο ISO 1642 (Βλέπε και ). 6 Κατευθυντήριες οδηγίες για το έργο της αξιολόγησης και της αρεικρίνησης 6.1 Επισκόπηση Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις στην αξιολόγηση ενός ορολογικού πόρου. Η µία προσέγγιση είναι να ξεκινήσει κανείς από έναν ορολογικό πόρο-στόχο και συστηµατικά να καθιερώσει ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας βάσει αυτών που προδιαγράφονται στο παρόν Ελληνικό Πρότυπο. Στη συνέχεια, τα επιθυµητά ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας του ορολογικού πόρου στόχου πρέπει να χρησιµοποιηθούν ως αρεικριτήρια στα οποία θα αντιστοιχιστούν οι δυνητικές ανάγκες του χρήστη. Η άλλη προσέγγιση είναι να ξεκινήσει κανείς από τις ανάγκες του χρήστη χωρίς να αποσκοπεί σε κανέναν ορολογικό πόρο. Πρέπει να διευκρινιστούν οι ανάγκες του χρήστη. Στη συνέχεια, πρέπει να προσδιοριστούν ουσιώδη ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας βάσει των αναγκών του χρήστη και του παρόντος προτύπου. Αυτά τα ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας µπορούν να χρησιµεύσουν ως τα αρεικριτήρια βάσει των οποίων µπορούν να διαβαθµιστούν ή να µετρηθούν διαθέσιµοι ορολογικοί πόροι. Χρήσιµες γι αυτήν την προσέγγιση θα είναι οι πληροφορίες διαχείρισης έργου του ISO Κύρια βήµατα της ροής εργασίας Προδιαγραφή των στόχων Ο τελικός σκοπός ενός έργου αξιολόγησης και αρεικρίνησης πρέπει να είναι ο εντοπισµός ενός ορολογικού πόρου και, στη συνέχεια, η αποδοτική χρήση αυτού του πόρου. Το έργο πρέπει επίσης να εξυπηρετεί τους ακόλουθους σκοπούς: να καθιερώσει γενικά επίπεδα χρηστικότητας ενός ορολογικού πόρου, π.χ. για υπηρεσίες κατάταξης ή υπηρεσίες πιστοποίησης σχετιζόµενες µε ορολογικούς πόρους να αναπτύξει ή βελτιώσει έναν ορολογικό πόρο για να φτάσει στο προδιαγεγραµµένο επίπεδο χρηστικότητας να καταδείξει την καταλληλότητα ενός ορολογικού πόρου για δυνητικούς χρήστες, π.χ. για να επιλέξουν µεταξύ ορολογικών πόρων ή για υπηρεσίες «θήρευσης πόρων» Καθορισµός αρεικριτηρίων Ανάλογα µε τον σκοπό του έργου και βάσει του παρόντος προτύπου, µια σειρά από ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας πρέπει να καθοριστούν ως αρεικριτήρια Εξέλεγχος της συµµόρφωσης µε τα αρεικριτήρια Τα αρεικριτήρια πρέπει να εφαρµόζονται σε υποψήφιους ορολογικούς πόρους για να καθοριστεί ο βαθµός καταλληλότητας για τις στοχευόµενες απαιτήσεις. 18

19 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445: Αξιολόγηση περίπτωσης δοκιµής Για να διαπιστωθεί εάν ικανοποιούνται οι ανάγκες του χρήστη, πρέπει να χρησιµοποιούνται ή να υφίστανται επεξεργασία περιορισµένα στοιχεία εξόδου ενός ορολογικού πόρου. Ο ορολογικός πόρος πρέπει να χρησιµοποιείται για ορισµένο χρόνο και, στη συνέχεια, να γίνεται η κρίση βάσει της συγκεκριµένης εµπειρίας του χρήστη. Σηµειώνεται ότι το τελικό συµπέρασµα της αξιολόγησης µιας περίπτωσης δοκιµής πρέπει να λαµβάνει υπόψη και τις ψυχολογικές εντυπώσεις ή υποκειµενικές προκαταλήψεις των χρηστών. 19

20 ΕΛΟΤ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α (τυποποιητικό) Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας των ορολογικών πόρων και βασικοί κανόνες µέτρησης 20 Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας Βασικοί κανόνες µέτρησης (ελάχιστες απαιτήσεις) Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τα ορολογικά δεδοµένα Προδιαγραφή δοµής Πρέπει, µε µια σαφή περιγραφή ή έναν ορισµό τύπου εγγράφου (DTD) ή ένα σχήµα, να καταστεί δυνατό στους χρήστες να κατανοήσουν ή να διακρίνουν τις µονάδες των ορολογικών. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Για να ανταποκρίνεται στην ανάγκη ορολογικής τυποποίησης, η προδιαγραφή δοµής πρέπει να προβλέπει την ελάχιστη δοµή λήµµατος που προδιαγράφεται στο ISO ή το απλούστερο παράγωγο µοντέλο που βασίζεται στη γένια προδιαγραφή του ISO Κάλυψη κατηγοριών Οι κατηγορίες που χρειάζονται οι χρήστες πρέπει να αντιστοιχίζονται µε εκείνες του ορολογικού πόρου, είτε µέσω της χρήσης τυποποιηµένων κατηγοριών είτε µέσω ενός συµφωνηµένου µηχανισµού αντιστοίχισης. Το µέτρο κάλυψης µπορεί να είναι το ποσοστό ταύτισης µε τις κατηγορίες που χρειάζονται οι χρήστες Θεµατική κάλυψη Πρέπει να είναι διαθέσιµες κατηγορίες τοµέων και υποτοµέων. Ο ορολογικός πόρος στόχος πρέπει να καλύπτει το θεµατικό πεδίο µε τη µεγαλύτερη βαρύτητα για τους χρήστες. Το µέτρο κάλυψης δύναται να είναι το ποσοστό των ταυτιζόµενων στοιχείων βάσει ενός καταλόγου δεικτών θεµατικών πεδίων ή το αποτέλεσµα ενός προκαθορισµένου στατιστικού υπολογισµού τέτοιων ταυτίσεων Γλωσσική κάλυψη Πρέπει να είναι διαθέσιµες σαφείς περιγραφές ή κατηγορίες που περιέχουν δείκτες γλωσσών. Η ένδειξη των γλωσσών που ενδιαφέρουν τον χρήστη µπορεί να διερευνηθεί χειρακτικά ή αυτόµατα µέσω ανάλυσης του κειµένου των παραπάνω περιγραφών εναλλακτικά, η σύγκριση µεταξύ των δεικτών µπορεί να γίνει µε αναφορά στους τυποποιηµένους κωδικούς των ISO 639, ISO και ISO 3166 ή άλλων βιοµηχανικών προτύπων. Το αποτέλεσµα δύναται να είναι ένας κατάλογος από «Ναι» ή «Όχι» των γλωσσών που ενδιαφέρουν τους χρήστες.

21 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας Βασικοί κανόνες µέτρησης (ελάχιστες απαιτήσεις) Συµµόρφωση µε κανόνες συνοχής Οι κανόνες που τηρούνται από τον ορολογικό πόρο πρέπει να καθιστώνται σαφείς στους χρήστες µέσω της χρήσης είτε περιγραφικών οδηγιών είτε είδιων κατηγοριών. Για την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού, πρέπει να λαµβάνονται υπόψη δύο πλευρές: η τυχόν απαίτηση του χρήστη για συνοχή και ο βαθµός συµµόρφωσης µε αυτήν την απαίτηση Χρήση ελεγχόµενων εξωτερικών Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό εφαρµόζεται ειδικά στους ηλεκτρονικούς ορολογικούς πόρους. Πρέπει να υπάρχουν είδιες κατηγορίες για να εγγράφονται οι δείκτες/σύνδεσµοι προς τέτοια δεδοµένα. Για την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού πρέπει να υιοθετείται αυτόµατος εξέλεγχος των δεικτών/συνδέσµων. Το µέτρο για την αξιολόγηση δύναται να είναι η ακεραιότητα των καθοριζόµενων δεικτών/συνδέσµων Χρήση έγκυρων πηγών Βάσει του περιεχοµένου που έχει καταχωρηθεί ως τιµές κατηγοριών βιβλιογραφικών, µια ποιοτική µελέτη των κατασηµαινόµενων πηγών θα βοηθήσει στο να κριθεί ο βαθµός εγκυρότητας ή να προσδιοριστεί αν έχουν χρησιµοποιηθεί έγκυρες πηγές ή όχι Ένδειξη κατοχής δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας Γενικά, απαιτούνται περιγραφικές νοµικές πληροφορίες ή ένας σύνδεσµος προς τις πληροφορίες συγγραφικών δικαιωµάτων. Η αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού αποσαφηνίζει ποιοτικά τα δικαιώµατα του χρήστη όταν αυτός χρησιµοποιεί τα ορολογικά δεδοµένα ενός ορολογικού πόρου Συµµετρία της συλλογής ορολογικών Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό εφαρµόζεται ειδικά σε ορολογικούς πόρους που αποτελούνται από τµήµατα γλωσσών. Για την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το εξισορροπηµένο περιεχόµενο για τις κλειδιακές κατηγορίες που συγκροτούν την δοµή. Το αποτέλεσµα ενός προκαθορισµένου στατιστικού υπολογισµού σε κενές/συµπληρωµένες κατηγορίες δύναται να αποτελέσει µέτρο αξιολόγησης. Για αυτόµατη µέτρηση, χρειάζονται κατηγορίες που καθορίζουν το στάτο πλήρωσης και το στάτο επικύρωσης. 21

22 ΕΛΟΤ Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας Μέγεθος της συλλογής ορολογικών Βασικοί κανόνες µέτρησης (ελάχιστες απαιτήσεις) Σε έναν ορολογικό πόρο πρέπει να διατίθεται αρκετά µεγάλη ποσότητα. Το µέτρο είναι ο υπολογισµός του «µεγέθους», δηλαδή του ποσού του πληροφοριακού περιεχοµένου στις κατηγορίες που απαιτούνται από τους χρήστες Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε τη διαχείριση Επικύρωση Οι κανόνες επικύρωσης πρέπει να είναι σαφείς για τους χρήστες. Οι χρήστες µπορούν να εξελέγχουν τα παρεχόµενα ορολογικά δεδοµένα βάσει των κανόνων. Στους ηλεκτρονικούς πόρους, η εξέταση της αποτελεσµατικότητας των κανόνων επικύρωσης δύναται να γίνεται αυτόµατα Πληρότητα Ως µέτρο πρέπει να είναι το αν ή όχι έχουν περιληφθεί οι σχετικοί ελεγκτικοί µηχανισµοί σε έναν ορολογικό πόρο. Κατά την αξιολόγηση του ιδιοχαρακτηριστικού αυτού δύναται να γίνει αναφορά στο (του παρόντος παραρτήµατος) Γλωσσική ορθότητα Ως µέτρο πρέπει να είναι το αν έχουν περιληφθεί ή όχι οι σχετικοί ελεγκτικοί µηχανισµοί σε έναν ορολογικό πόρο Συµµόρφωση µε συµβάσεις παρουσίασης Τα ορολογικά δεδοµένα πρέπει να συµµορφώνονται µε τη σύµβαση παρουσίασης που προδιαγράφεται στον ορολογικό πόρο στον οποίο αυτά καταχωρούνται. Αλλιώς, τα ορολογικά δεδοµένα που παρέχονται από έναν ορολογικό πόρο πρέπει να συµµορφώνονται µε τη σύµβαση παρουσίασης που απαιτείται από τον χρήστη. Μπορεί να καθοριστεί µια χειρακτική διεργασία ή ένα υπολογιστικό πρόγραµµα που να εξετάζει τις τιµές των στοχευόµενων κατηγοριών για να διαπιστώνεται εάν συµµορφώνονται ή όχι µε τα πρότυπα παρουσίασης που έχουν τεθεί από τους χρήστες. Ως µέτρο δύναται να ληφθεί είτε µια ποιοτική περιγραφή είτε ένας ποσοτικός υπολογισµός βάσει των απαιτήσεων του χρήστη Έλεγχος πλεονασµού ηλώνεται η συνθήκη ύπαρξης πλεονασµού. Έλεγχος της διπλοεγγραφής σε στάθµη εννοιών Όταν υπάρχει χρηστόριστη (οριζόµενη από τον χρήστη) περιοχή θεµατικών πεδίων, είναι δυνατός ένας ποσοτικός εξέλεγχος µέσω σύγκρισης όρων και ορισµών είτε χειρακτικά είτε αυτόµατα µε εφαρµογές υπολογιστή. Τότε µπορεί να µετρηθεί το αποτέλεσµα ενός προκαθορισµένου στατιστικού υπολογισµού διπλοεγγεγραµµένων εννοιών. 22

23 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας Βασικοί κανόνες µέτρησης (ελάχιστες απαιτήσεις) Τακτή συντήρηση των Ως ποιοτικό µέτρο πρέπει να είναι η ύπαρξη ή όχι µηχανισµών τέτοιας συντήρησης. ύναται επίσης να χρησιµοποιηθεί ως µέτρο ο εξέλεγχος των τιµών των κατηγοριών που αφορούν ηµεροµηνίες Τακτή συντήρηση των µετα ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Ένας κατάλογος τακτικών εκδόσεων ενός έντυπου πόρου δείχνει ότι τα δεδοµένα του πόρου µελετώνται συνεχώς και ενηµερώνονται. Η προδιαγραφή των µετα πρέπει να καθιστάται σαφής στους χρήστες, ώστε αυτά να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των χρηστών. Ποιοτικό µέτρο δύναται να είναι η ύπαρξη ή όχι µηχανισµών τακτής συντήρησης των µετα ως προς τις ανάγκες των χρηστών Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την έξοδο Αναγνωσιµότητα των εξόδου Τα δεδοµένα εξόδου πρέπει να επιτρέπουν στον χρήστη την ανάγνωση ή την επεξεργασία των. Μέτρο δύνανται να είναι οι απαιτήσεις του χρήστη για την πρόσβαση στα δεδοµένα εξόδου, η συµµόρφωση µε τα πρότυπα του χρήστη ή η «άριστη πρακτική» της ορολογίας. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Το ISO 10241:1992 προδιαγράφει την διάταξη των ορολογικών ληµµάτων για ένα πρότυπο ορολογίας του ISO Πρόσβαση στα δεδοµένα Πρέπει να υπάρχει αποτελεσµατικός τρόπος µε τον οποίο οι χρήστες ενός εξεταζόµενου ορολογικού πόρου µπορούν να έχουν πρόσβαση στα δεδοµένα του πόρου ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Για να είναι χρησιµοποιήσιµοι οι έντυποι ορολογικοί πόροι είναι απαραίτητο ένα ευρετήριο. Ένα µέτρο µπορεί να είναι ο στατιστικά υπολογιζόµενος λόγος που εµφανίζουν οι ακριβείς και σχετικές εκβάσεις σε ένα δείγµα ερωτηµάτων. Σε κάθε περίπτωση το ποιοτικό συµπέρασµα του χρήστη θα είναι η κρίση της ακρίβειας και της σχετικότητας. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Ο χρήστης µπορεί να παράσχει προκαθορισµένες ερωτήσεις µαζί µε αναµενόµενα στοιχεία των απαντήσεων. Βάσει αυτών, ο χρήστης µπορεί να θέσει ερωτήµατα στον ορολογικό πόρο χειρακτικά ή, αν είναι δυνατόν, µε ένα αυτόµατο πληροφορικοποιηµένο πρόγραµµα. Στη συνέχεια, µπορεί να επιτευχθεί ποιοτική ή ακόµα και ποσοτική αξιολόγηση Εξατοµικευµένη επιλογή Πρέπει να επιτρέπεται χρηστόριστο (οριζόµενο από τον χρήστη) υποσύνολο κατηγοριών Ευέλικτη επιλογή των κατηγοριών Οι επιλογές των κατηγοριών που επιτρέπονται στα δεδοµένα εξόδου σε έναν ορολογικό πόρο πρέπει να συγκρίνονται σε σχέση µε τις ανάγκες του χρήστη. Κατά την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού να γίνεται αναφορά στην παράγραφο

24 ΕΛΟΤ Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας Ευέλικτη δοµή των εξόδου Βασικοί κανόνες µέτρησης (ελάχιστες απαιτήσεις) Η σύγκριση της δοµής εξόδου σε σχέση µε τις απαιτήσεις του χρήστη πρέπει να καθίσταται δυνατή µε µια σαφή περιγραφή, έναν DTD (διάγραµµα τύπου ) ή ένα σχήµα. Κατά την αξιολόγηση αυτού του ιδιοχαρακτηριστικού να γίνεται αναφορά στην παράγραφο Ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας που σχετίζονται µε την είσοδο Φιλικό στον χρήστη µορφότυπο για την είσοδο Επικύρωση Βλέπε Συµβατότητα µε άλλες δοµές Αντιστοίχιση κατηγοριών των προς εισαγωγή Μετασχηµατισµός της δοµής των προς εισαγωγή Η πιο σηµαντική έποψη πρέπει να είναι η αναγνωσιµότητα (βλέπε ). Ένας εξεταζόµενος ορολογικός πόρος πρέπει να είναι ικανός να πραγµατευθεί δεδοµένα µε άλλες δοµές. Ένας εξεταζόµενος ορολογικός πόρος πρέπει να έχει συµβατές κατηγορίες που δύνανται να ανταποκριθούν στην επιλογή κατηγοριών του χρήστη. (Βλέπε και ) Αυτό το ιδιοχαρακτηριστικό εφαρµόζεται ιδιαίτερα σε πληροφορικοποιηµένους διαχειρίσιµους ορολογικούς πόρους. Για να κατέχει τέτοια ιδιοχαρακτηριστικά χρηστικότητας ένας ορολογικός πόρος πρέπει να είναι ικανός να επιτρέπει στους χρήστες να ορίζουν το δικό τους σύνολο δοµικών στοιχείων. (Βλέπε και ) Το µέτρο µπορεί να είναι «συµβατός» ή «ασύµβατος» µε τη σαφή περιγραφή, το DTD ή το σχήµα χρηστόριστα (οριζόµενα από τον χρήστη). 24

25 ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ 1445:2014 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B (πληροφοριακό) Τυπική εφαρµογή ιδιοχαρακτηριστικών χρηστικότητας ως αρεικριτηρίων Β.1 Γενική άποψη Όταν χρησιµοποιείται ένας ορολογικός πόρος αυτά που ενδιαφέρουν κυρίως τον χρήστη είναι η σχετικότητα του περιεχοµένου, η δοµική συµµόρφωση και η τυπολογική ποιότητα των ορολογικών. Βάσει αυτών παρέχονται οι παρακάτω γενικευµένες προσεγγίσεις στην αξιολόγηση και αρεικρίνηση των ορολογικών πόρων. Β.2 Τυπική αξιολόγηση και αρεικρίνηση ορολογικών πόρων Β.2.1 Σχετικότητα και ποιότητα περιεχοµένου Β Σχετικότητα Το εάν ή όχι ένας ορολογικός πόρος περιέχει τα ορολογικά δεδοµένα που χρειάζεται πραγµατικά ένας χρήστης µπορεί να κριθεί µε τη χρησιµοποίηση των ακόλουθων αρεικριτηρίων: κάλυψη κατηγοριών ( ) θεµατική κάλυψη ( ) γλωσσική κάλυψη ( ) συµµετρία της συλλογής ορολογικών ( ) µέγεθος της συλλογής ορολογικών ( ). Τα θεµατικά πεδία, οι γλώσσες και οι κατηγορίες που καλύπτονται από τον ορολογικό πόρο αξιολογούνται για να µεγιστοποιηθεί η προσαρµογή στις απαιτήσεις του χρήστη. Όσο µεγαλύτερος είναι ο βαθµός προσαρµογής τόσο θετικότερο είναι το αποτέλεσµα της αξιολόγησης. Αν δεν έχει διαπιστωθεί συγκεκριµένη ανάγκη σχετικά µε τις τρεις πρώτες επόψεις, όσο πιο περιεκτικός είναι ο ορολογικός πόρος τόσο περισσότερο ενδέχεται να καλύπτεται η εµβέλεια του ορολογικού περιεχοµένου που επιθυµούν οι χρήστες. Β Ποιότητα Η λέξη «ποιότητα» εδώ αναφέρεται στην ποιότητα περιεχοµένου των ορολογικών ενός ορολογικού πόρου. Εξετάζονται δύο επόψεις: 1) η στάθµη ποιότητας από γλωσσολογική ή γλωσσική σκοπιά και 2) η στάθµη ποιότητας από τη σκοπιά της εξειδικευµένης γνώσης. 25