ΑΕΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Transcript

1 ΑΕΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Β. Σκουλού, Α. Ζαμπανιώτου Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η καύση αποτελεί μέχρι και σήμερα την κυρίαρχη μέθοδο αξιοποίησης του ενεργειακού περιεχομένου του ελαιοπυρηνόξυλου στην Ελλάδα, που όμως συμβάλει στην αύξηση των αέριων ρύπων της ατμόσφαιρας. Γι αυτόν τον λόγο μελετάται η αεριοποίηση του σαν μια εναλλακτική μέθοδος παραγωγής ενέργειας. Επιπλέον, η αεριοποίηση, σε σχέση με την καύση, συνάδει με τις απαιτήσεις μείωσης παραγωγής αερίων ρύπων (Εφαρμογή Πρωτοκόλλου Kyoto), μείωσης του όγκου των απορριμμάτων, εξοικονόμησης στην κατανάλωση συμβατικών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και γενικότερα στην αξιοποίηση μιας ανανεώσιμης πηγής απορριμμάτων για την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας. Στο πρώτο μέρος της παρούσας εργασίας παρουσιάζεται μια ανασκόπηση που αφορά στους τρόπους αξιοποίησης του ελαιοπυρηνόξυλου, όπως εφαρμόζονται σήμερα, ενώ στο δεύτερο μέρος ακολουθεί μια τεχνική και οικονομική σύγκριση της αεριοποίησης με αέρα σε σχέση με την συμβατική καύση ελαιοπυρηνόξυλου. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι εντεινόμενοι ρυθμοί εξάντλησης των αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων, σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική ρύπανση που προέρχεται από την υπερκατανάλωση τους, υποδεικνύουν την ανάγκη αξιοποίησης εναλλακτικών μορφών ενέργειας περισσότερο φιλικών για το περιβάλλον. Επιπλέον, εξαιτίας της ποικιλομορφίας που παρουσιάζει το ελληνικό τοπίο, το κλίμα και την παράδοση στην γεωργία, η Ελλάδα καθίσταται ένα ελκυστικό μέρος για την αξιοποίηση όλων σχεδόν των μορφών ΑΠΕ. Ήδη, σε πολλά ελληνικά νησιά (Κρήτη, Εύβοια, Άνδρο, Σάμο, Χίο, Λέσβο κτλ) εφαρμόζεται η καύση του ελαιοπυρηνόξυλου-και άλλων αγροτικών υπολειμμάτων- για την θέρμανση, κυρίως, κλειστών χώρων. Σε πολλές περιπτώσεις οι δυσκολίες στην σύνδεση με ένα κεντρικό σύστημα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, η περιβαλλοντική προστασία και οι οικονομικές πιέσεις που ασκούνται από τις κατά καιρούς ανεξέλεγκτες αυξήσεις στην τιμή των συμβατικών καυσίμων, αποτέλεσαν την άγουσα δύναμη στην αξιοποίηση αυτής της ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Η Ελλάδα αποτελεί την τρίτη ελαιοπαραγωγό χώρα στον κόσμο -μετά την Ισπανία και την Ιταλία- και μια μέτρια εκτίμηση της ετήσιας παραγωγής του ελαιοπυρηνόξυλου αγγίζει τους τόνους /έτος [1]. Τα απορρίμματα από την επεξεργασία της ελιάς για την παραγωγή ελαιόλαδου (κλαδιά, φύλλα, κουκούτσια, κοτσάνια κ.τ.λ.) συσσωρεύονται εποχιακά σε μεγάλες ποσότητες, αφήνοντας ανεκμετάλλευτο το ενεργειακό δυναμικό τους [2,3]. Μικρό ποσοστό τους αξιοποιείται, παγκοσμίως, για την παραγωγή ενέργειας, κυρίως μέσω της καύσης [4-7], ενώ η έρευνα επεκτείνεται και σε τομείς όπως η σύνθετη καύση με άνθρακα, η αναερόβια ζύμωση και κομποστοποίηση [8-10]. Η κατανομή των παραγόμενων ποσοτήτων ελαιοπυρηνόξυλου στην ελληνική επικράτεια φαίνεται στην Εικόνα 1.

2 Εικόνα 1: Ετήσια παραγωγή ελαιοπυρηνόξυλου στην Ελλάδα [10] Η αξιοποίηση του εντοπίζεται τοπικά και κυρίως στις νησιωτικές και ηπειρωτικές ελαιοπαραγωγικές περιοχές για την θέρμανση οικιών, θερμοκηπίων, τις διεργασίες ξήρανσης σε εργοστάσια ακόμα και στην θέρμανση ολόκληρων ξενοδοχειακών μονάδων και νοσοκομείων (Κρήτη). Μερικές από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν το ελαιοπυρηνόξυλο για την παραγωγή ενέργειας φαίνονται στον πίνακα. Πίνακας 1 : Βιομηχανίες που χρησιμοποιούν ελαιοπυρηνόξυλο για παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα (2002) [5, 11-12] Περιοχή Εγκατ.ηλεκτ. ισχύς (MWe) Θερμ. ενέργεια (MWh/y) Καύσιμο Τεχνολογία Μελιγαλάς Μεσσηνία 8,14 - Κλαδέματα ελιάς Αεριοποίηση, Μηχανές 6*1,356 MW Ηράκλειο, Κρήτη 5,42 - Ελαιοπυρην όξυλο Καύση σε ρευστοστερεά κλίνη, Τουρμπίνες ατμού Μελιγαλάς 5 - -//- -//- Μεσσηνία μονάδες //- Καύση Όπως και να έχει, η ενεργειακή αξιοποίηση του ελαιοπυρηνόξυλου είναι σημαντική όχι μόνο για περιβαλλοντικούς αλλά και για οικονομικούς λόγους. Ιδιαίτερα η θερμοχημική μετατροπή των αγροτικών απορριμμάτων γενικότερα έχει μακρά ιστορία στις ανά τον κόσμο ελαιοπαραγωγούς αγροτικές περιοχές και έχει γίνει επί αυτής σημαντική επιστημονική εργασία και έρευνα [5-7, 13-16, 17-20, 22], ενώ ιδιαίτερο είναι και το ενδιαφέρον που έχει εκδηλωθεί για την αξιοποίηση συγκεκριμένα του ελαιοπυρηνόξυλου σε όλο τον Μεσογειακό χώρο [9, 15-16, 23-26].

3 2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟΥ Το πρώτο υπόλειμμα της διεργασίας εξαγωγής ελαιόλαδου είναι ο ελαιοπυρήνας, ο οποίος αποτελείται από το κουκούτσι και την σάρκα της ελιάς που απέμεινε μετά από την πρώτη έκθλιψη και έχει μεγάλη υγρασία. Ο ελαιοπυρήνας από τα ελαιοτριβεία οδηγείται, εν συνεχεία, στα πυρηνελαιουργεία όπου διαχωρίζεται το ελαιοπυρηνόξυλο από την υπολειμματική -από το προηγούμενο στάδιο- σάρκα και υπόκεινται σε περαιτέρω επεξεργασία για την παραγωγή πυρηνελαίου πρώτης (σάρκα) και δεύτερης ποιότητας (πυρήνας), από όπου και παράγεται ως κύριο παραπροϊόν το ελαιοπυρηνόξυλο. Το ελαιοπυρηνόξυλο, πριν την ξήρανση του, περιέχει υγρασία περίπου της τάξης του 50%, ξυλώδες μέρος 45% και μικρές ποσότητες ελαίου καθώς και οργανικές και ανόργανες ενώσεις της τάξης του 5% [10]. Οι οργανικές ενώσεις (κετόνες, οργανικά οξέα κ.ά.) που περιέχονται στο ελαιοπυρηνόξυλο σε μικρές ποσότητες ευθύνονται για την δυσάρεστη οσμή που εκπέμπεται από τα πυρηνελαιουργεία και κατά την απελευθέρωση τους στο περιβάλλον το μολύνουν. Κάτι τέτοιο προς το παρόν αντιμετωπίζεται με την κατακράτηση των οσμών στα πυρηνελαιουργεία από τα διάφορα συστήματα απόσμησης, ενώ η υγρασία εξατμίζεται στους ξηραντήρες των μονάδων. Μια τυπική σύσταση του ελαιοπυρηνόξυλου δίνεται στον Πίνακα 2. Πίνακας 2: Ποιοτική και στοιχειακή ανάλυση ξηρού ελαιοπυρηνόξυλου. Ποιοτική ανάλυση (% κ.β.) Στοιχειακή ανάλυση (% κ.β.) Υγρασία 12,3 C 48,59 Τέφρα 1,9 Ν 1,57 Μόνιμος άνθρακας - H 5,73 Πτητικά - S 0,05 Ανώτερη Θερμ. Δύναμη Κατώτερη Θερμ. Δύναμη HHV (Kcal/Kg) 5.955,3 LHV (Kcal/Kg) 5.661,5 3. ΑΕΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟΥ Η αεριοποίηση του ελαιοπυρηνόξυλου λαμβάνει χώρα σε υψηλές θερμοκρασίες ( o C) και παράγεται μίγμα αερίων με περιεχόμενο Η 2 περίπου 3-7%. Στα πρώτα στάδια της αεριοποίησης, λαμβάνουν χώρα η ξήρανση και η πυρόλυση, ενώ σε δεύτερο στάδιο παράγεται το αέριο σύνθεσης, αφού το CO και H 2 O μετατρέπεται σε CO 2 και H 2. Υπό την επιβολή υψηλών θερμοκρασιών, οι δεσμοί της βιομάζας σπάζουν και αναμορφώνονται σε ένα μίγμα μόνιμων αερίων που αποτελείται κυρίως από H 2, CO, CO 2 και CH 4. Τα ποσοστά των αερίων αυτών στο μίγμα εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες όπως π.χ. το μέσο αεριοποίησης, η ποιότητα ελαιοπυρηνόξυλου (θερμογόνος δύναμη, στοιχειακή ανάλυση, ποιοτική ανάλυση κτλ) [28]. Στην Εικόνα 2 δίνεται η σχηματική παράσταση της αεριοποίησης βιομάζας. Σε σύγκριση με την αεριοποίηση με μέσο ρευστοποίησης τον αέρα, όταν εισάγεται ατμός για να αναμορφωθεί το CH 4 σε H 2 και CO, επιτυγχάνεται η παραγωγή υψηλότερων ποσοστών υδρογόνου, και το παραγόμενο αέριο έχει υψηλότερο θερμικό περιεχόμενο. Μια τυπική σύσταση αερίου αεριοποίησης ελαιοπυρηνόξυλου δίνεται στον Πίνακα 3.

4 Πίνακας 3: Τυπική σύσταση αερίου αεριοποίησης ελαιοπυρηνόξυλου [20] Αεριοποίηση με αέρα Συστατικό % κ.ο. CO 8,6 CO 2 21,7 H 2 5,4 CH 4 3 C 2 H 4 1,6 C 2 H 6 0,3 N 2 59,46 Η θερμογόνος δύναμη του παραγόμενου αερίου είναι της τάξης 4-6 MJ/m 3 [21] - όταν ως μέσο αεριοποίησης χρησιμοποιείται ο αέρας- και αυτό γιατί το Ν 2 μειώνει την θερμική ισχύ του, ενώ με μέσο αεριοποίησης τον ατμό επιτυγχάνονται μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε Η 2 και υψηλότερη θερμογόνος δύναμη αερίου (12-18 MJ/m 3 ) [21]. Το αέριο αεριοποίησης ενώ είναι ακατάλληλο για την διανομή του με συστήματα σωληνώσεων, ενδείκνυται -μετά τον προσεκτικό καθαρισμό του- για να χρησιμοποιηθεί σε μηχανές εσωτερικής καύσεως, τουρμπίνες, στροβίλους και κελία καυσίμου, συστήματα ελκυστικά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αναμένεται να αποτελέσουν έναν σημαντικό βήμα στην παραγωγή ενέργειας από την βιομάζα, με φιλικό τρόπο προς το περιβάλλον [19]. Το πρόβλημα που παρατηρείται στους αντιδραστήρες ρευστοποιημένης κλίνης είναι οι πίσσες που παρουσιάζονται σε εύρος θερμοκρασιών o C και διαταράσσουν την ρευστοποίηση της κλίνης. Κρίσιμο σημείο λοιπόν στη τεχνολογία αυτή είναι ο καθαρισμός του αερίου από τα αιωρούμενα σωματίδια και την πίσσα [19]. Ελαιοπυρηνόξυλο Αέρας Αεριοποιητής Καθαρισμός αερίου Καυστήρας ΜΕΚ Ατμοστρόβιλος Κελλία Θερμότητα Τέφρα Πίσσα Ηλεκτρισμός /Θέρμανση Εικόνα 2: Σχηματικό διάγραμμα Αεριοποίησης ελαιοπυρηνόξυλου. Η αεριοποίηση έναντι της καύσης δίνει καλύτερα όρια στις εκπομπές CO 2. Δεν αυξάνει την συγκέντρωση του CO 2 στην ατμόσφαιρα, μια και το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνεται από την αεριοποίηση, ισοδυναμεί με αυτό που έχει κληρονομηθεί στα φυτά από την ατμόσφαιρα μέσω της φυσικής διεργασίας της φωτοσύνθεσης. Το στερεό υπόλειμμα μπορεί με την σειρά του να ενεργοποιηθεί με σκοπό την παραγωγή ενεργού άνθρακα, ενώ ακόμα σε ερευνητικό στάδιο βρίσκεται και η αεριοποίηση και υγρών ή της παραγόμενης πίσσας καθώς και η συνδυασμένη πυρόλυση αεριοποίηση με σκοπό την παραγωγή αερίου καλύτερης ποιότητας. Τέλος σε σχέση με την οικονομικότητα της τεχνολογίας καύσης, η αεριοποίηση και παραγωγή ενέργειας σε ΜΕΚ έχει μεγαλύτερη

5 απόδοση, με παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας διπλάσια περίπου, απαιτεί όμως μεγαλύτερη αρχική επένδυση έχει όμως χαμηλότερο χρόνο απόσβεσης [27]. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Είναι προφανές ότι η Ελλάδα έχει την δυνατότητα εκμετάλλευσης του τεράστιου υλικού βιομάζας της, και ιδιαίτερα των μεγάλων ποσοτήτων ελαιοπυρηνόξυλου που ετησίως παράγει, μια και στην χώρα υπάρχει σημαντική ελαιοπαραγωγική δραστηριότητα. Η ποικιλόμορφη τοπογραφία, οι ανεξέλεγκτες αυξητικές τάσεις στην τιμή των συμβατικών καυσίμων και η περιβαλλοντική ευαισθησία είναι σημαντικοί παράγοντες που υποδεικνύουν την ανάγκη για ενεργειακή αυτονομία και είναι ιδιαίτερης σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας και ιδιαίτερα των απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών και νησιωτικών συμπλεγμάτων της χώρας. Υπό τις πρόσφατες εθνικές δεσμεύσεις έναντι των ευρωπαϊκών οδηγιών για την προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος με αποφυγή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την αναγκαιότητα ευθυγράμμισης με τους στόχους του Πρωτοκόλλου του Κιότο και την μείωση των αέριων εκπομπών CO 2 για την αποφυγή των κλιματικών αλλαγών, η Ελλάδα θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί με βιώσιμο τρόπο τα μεγάλα αποθέματα ελαιοπυρηνόξυλου και να αξιοποιήσει και αυτήν την ανανεώσιμη πηγή ενέργειας με φιλικό προς το περιβάλλον και οικονομικά βιώσιμο τρόπο. Η βιωσιμότητα στην παραγωγής ενέργειας από την αεριοποίηση του ελαιοπυρηνόξυλου έγκειται στην βελτιστοποίηση του συνδυασμού των παλαιότερα εφαρμοσμένων τεχνικών της καύσης με κλειστούς κύκλους παραγωγής ενέργειας και την υλοποίηση των πρόσφατων γνώσεων πάνω σε καινούργιες διεργασίες και τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας μέσω της οδού της θερμοχημικής μετατροπής. Η χώρα κάνει ήδη σημαντικά βήματα στην προσπάθεια επίτευξης των περιβαλλοντικών της στόχων έναντι της Ε.Ε., βελτιώνοντας και εφαρμόζοντας ερευνητικές, νομοθετικές, και οικονομικές-φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση τα τελευταία χρόνια στην θερμοχημική αξιοποίηση της βιομάζας έναντι της καύσης. Μετά τις τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις έχει γίνει μεγάλη στροφή του ενδιαφέροντος στην θερμοχημική μετατροπή των αγροτικών υπολειμμάτων (όπου κατατάσσεται και το ελαιοπυρηνόξυλο) και στα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει αυτή, όχι μόνο στην έρευνα, αλλά περισσότερο στην μελλοντική τεχνολογική εφαρμογή της σαν έναν εναλλακτικό τρόπο παραγωγής ενέργειας και εκμετάλλευσης του ενεργειακού δυναμικού της χαρακτηριστικής αυτής βιομάζας της ελληνικής γεωργίας. Κάποιες αδυναμίες που αφορούν αποκλειστικά ιδιαιτερότητες παραγωγής ελαιοπυρηνόξυλου όπως η χαμηλή ανανεωσιμότητα του (εποχιακή παραγωγή), τα υψηλά κόστη μεταφοράς (νησιωτικές περιοχές) και οι όγκοι που καταλαμβάνει το ελαιοπυρηνόξυλο, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με τακτικές όπως την σύνθετη αεριοποίηση τους με συμβατικά καύσιμα, με άλλα είδη βιομάζας (π.χ. απορρίμματα οινοποιείων), την κατασκευή μικρών αποκεντρωμένων κινητών συστημάτων παραγωγής ενέργειας, και την εφαρμογή ενός πολύ καλά οργανωμένου συστήματος διαχείρισης του ελαιοπυρηνόξυλου. Η ανάγκη επίδειξης καινοτόμων και βιώσιμων οικονομικά θερμοχημικών τεχνολογιών στην διαχείριση των μεγάλων αποθεμάτων ελαιοπυρηνόξυλου, αλλά και των υπόλοιπων υπολειμμάτων αγροτικών καλλιεργειών, είναι προφανής. Η επίτευξη των στόχων των μεγάλων αποδόσεων, των περιβαλλοντικά αποδεκτών τεχνολογιών με ολοκληρωμένα κλειστά συστήματα παραγωγής ενέργειας θα μπορούσε να αποτελέσει μια βιώσιμη λύση στην παραγωγή ενέργειας και κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών ηπειρωτικών και νησιωτικών περιοχών της Ελλάδας.

6 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συγγραφείς εκφράζουν τις ευχαριστίες τους στην ΓΓΕΤ και ΕΕ για την χρηματοδότηση έρευνας μέσω του προγράμματος ΠΕΝΕΔ2003, στις οποίας τα πλαίσια εντάσσεται και η παρούσα εργασία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ισραηλίδης, Κ.Ι., «Αξιοποίηση κομποστοποιημένου πυρηνόξυλου και υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείου σαν εδαφοβελτιωτικό», Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων- ΕΘΙΑΓΕ. 2. Bridgwater, A.V., Renewable fuels and chemicals by thermal processing of biomass, Chemical Engineering Journal 91, p , Demirbas, A., Biomass resource facilities and biomass conversion processing for fuels and chemicals, Energy Conversion and Management 42,p , Philippopoulos, N.A., Possibility of energetic exploitation of biomass and animal wastes, Company Presentation 2005, 12 Km Neoxoroudas Thessaloniki, P.Box 301, P.C 57008, Greece 5. Vamvouka, D., Zografos, D., Study of the influence of inorganic material in combustion of agricultural wastes from cultivations in Creta in fluidized bed conditions, (In Greek) 6. Vamvouka, D., Zografos, D., Predicting the behavior of ash from agricultural wastes using combustion, Fuel 83, Issues 14-15, p , Scala, F., Chirone, R., Fluidized bed combustion of alternative solid fuels, Experimental Thermal and Fluid Science 28,p , Andre, R. N., Pinto, F., Franco, C., Dias, M., Gulyurlu, I., Matos, M.A.A., Cabrita, I., Fluidized bed co-gasification of coal and olive oil industry wastes,fuel, In press, Ισραηλίδης, Κ.Ι.,«Αξιοποίηση στερεών οργανικών αγροτοβιομηχανικών αποβλήτων», Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων-ΕΘΙΑΓΕ. 10. Βουρδούμπας, Γ., «Χρήση ΑΠΕ για την προστασία του περιβάλλοντος», Σημειώσεις μαθήματος στα πλαίσια του Προγράμματος «Εκπαίδευση από απόσταση), Hellenic Republic, Ministry of Development, Directorate General for Energy, Renewable Energy Sources and Energy Saving Directorate, National Report Regarding penetration level of Renewable Energy Sources in the year 2010 (Article 3 of Directive 2001/77/EC), February 2003, Athens 12. European Bioenergy Networks. Eurobionet Biomass survey in Europe, Country Report of Greece, Demirbas, A., Biomass resource facilities and biomass conversion processing for fuels and chemicals, Energy Conversion and Management 42,p , Balat, M., Use of biomass sources for energy in Turkey and a view to biomass potential, Biomass and Bioenergy 29, p , Zabaniotou, A., Philippopoulos, N., Koroneos, C., Boura, A., Moussiopoulos, N., Technical, environmental, economical and energy analysis of alternative methods for the exploitation of agricultural wastes in Greece, 1 st World Conference on Biomass for Energy and Industry, Sevilla, Spain, Stavropoulos, G.G., Zabaniotou, A.A., Production and characterization of activated carbons from olive-seed waste residue, Microporous and Mesoporous Materials 82, Issues 1-2,p , Caballero, J.A.,.Conesa, J.A., Font, R., Marcilla, A., Pyrolysis kinetics of almond shells and olive stones considering their organic fractions, Journal of Analytical and Applied Pyrolysis 42,p , Tsoutsos, Th., Biofuels - Environmental evaluation of their utilization and production, Oral Presentation in Greek, Karditsa, Greece, 2005.

7 19. Bridgewater, A.V., The technical and economic feasibility of biomass gasification for power generation, Fuel 74, Issue 5, p , Garcia-Ibanez, P., Cabanillas, A., Sanchez, J.M., Gasification of leached orujilo(olive oil waste) in a pilot plant circulating fluidized bed reactor.preliminary results, Biomass and Bioenergy 27, p , McKendry, P., Energy Production from biomass (part 3):Gasification technologies, Bioresource Technology 83,p , Avrelakis, S., Koukios, E.G, Physicochemical upgrading of agroresidues as feedstocks for energy production via thermochemical conversion methods, Biomass and Bioenergy 22,p , Zabaniotou, A. A., Kalogiannis, G., Kappas, E., Karabelas, A. J., Olive residues (cuttings and kernels) rapid pyrolysis product yields and kinetics, Biomass and Bioenergy 18, Issue 5, p , Martínez, M.L, Torres, M.M., Guzmán, C.A., Maestri, D.M., Preparation and characteristics of activated carbon from olive stones and walnut shells, Industrial Crops and Products, In Press, Ollero, P., Serrera, A., Arjona, R., Alcantarilla, S., The CO2 gasification kinetics of olive residue, Biomass and Bioenergy 24, Issue 2, p , Blanco López, M. C., Blanco, C. G, Martínez-Alonso, A., Tascón, J. M. D., Composition of gases released during olive stones pyrolysis Journal of Analytical and Applied Pyrolysis 65, Issue 2, p , Caputo, A. C., Scacchia, F., Pelagagge, P. M., Disposal of by-products in olive oil industry: waste-to-energy solutions, Applied Thermal Engineering 23, p , Encinar, J.M., Beltran, Ramiro,F.J., Gonzalez, J.F, Pyrolysis/gasification of agricultural residues by CO 2 in the presence of different additive: influence of variables, Fuel Processing Technology 55, p , 1998