Ε Ρ Γ Ο: «ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΥ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ»

Transcript

1 Ε Ρ Γ Ο: «ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΥ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ» Π Α Ρ Α Δ Ο Τ Ε Ο 2: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ, ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ (ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΚΟΣΤΟΣ ΠΟΡΟΥ) ΣΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ε Π Α Ν Υ Π Ο Β Ο Λ Η Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓH... 4 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ... 4 ΟΜAΔΑ ΜΕΛEΤΗΣ... 6 ΕΠΙΤΡΟΠH ΠΑΡΑΚΟΛΟYΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΑΒHΣ ΤΟΥ EΡΓΟΥ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΚΟΠΙΜΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΧΟΥΣ Χρονολογική ανάλυση επιδόσεων παρόχου Συγκριτική ανάλυση με άλλους παρόχους Τα πλαίσια των συγκριτικών αναλύσεων Στοιχεία μοναδιαίου κόστους, εσόδων και βαθμού ανάκτησης κόστους στην ύδρευση αποχέτευση Στοιχεία και Δείκτες ορθολογικής διαχείρισης Στοιχεία και Δείκτες κόστους Στοιχεία και Δείκτες εσόδων και επιπέδου ανάκτησης Στοιχεία-Δείκτες μοναδιαίου κόστους, εσόδων και βαθμού ανάκτησης κόστους στην άρδευση παροχή αδιύλιστου νερού Στοιχεία και Δείκτες ορθολογικής διαχείρισης Στοιχεία και Δείκτες μοναδιαίου κόστους Στοιχεία και Δείκτες εσόδων και ανάκτησης κόστους Επισήμανση περιοχών βελτίωσης επιδόσεων παρόχου και μέθοδοι που ενδείκνυται να εφαρμοστούν Αλγόριθμοι αξιολόγησης επιδόσεων παρόχου Ύδρευση αποχέτευση Άρδευση Επισήμανση δυνατοτήτων για εξοικονόμηση νερού και μείωση του κόστους των παρόχων υπηρεσιών νερού ύδρευσης Επισήμανση δυνατοτήτων για εξοικονόμηση νερού και μείωση του κόστους των Παρόχων Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης Επισήμανση δυνατοτήτων και μεθόδων για βελτίωση εσόδων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Προσδιορισμός τυπολογίας περιπτώσεων παρόχων Ύδρευση Αποχέτευση Το συνολικό σύστημα παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης - αποχέτευσης Η επίδραση της προέλευσης του νερού Η επίδραση του μήκους του δικτύου Η επίδραση της πυκνότητας του δικτύου Συμπέρασμα Άρδευση

3 Το συνολικό σύστημα παρόχων υπηρεσιών άρδευσης Η κατανομή των ΤΟΕΒ ανάλογα με το μέγεθος Η σημασία του μεγέθους αρδευόμενης έκτασης για το μοναδιαίο κόστος αρδευτικού νερού Η σημασία του μεγέθους αρδευόμενης έκτασης για την ανάκτηση του κόστους αρδευτικού νερού Η σημασία του μοναδιαίου κόστους για την ανάκτησή του Συμπέρασμα Προσδιορισμός τυπολογίας περιπτώσεων χρηστών Νοικοκυριά Γεωργία Η κατανάλωση νερού ανά στρέμμα καλλιέργειας Το στρεμματικό εισόδημα ανά καλλιέργεια Μεταποίηση Περιορισμοί στη δυνατότητα αντιμετώπισης αλλαγών τιμής Συνολική επιβάρυνση νοικοκυριών Ευαισθησία ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας παραγωγικών φορέων Γεωργία Μεταποίηση Τουρισμός Άνυδρα νησιά Προσδιορισμός επιπέδου ανάκτησης κόστους υπηρεσιών ύδατος κατά αντιπροσωπευτική περίπτωση Δυνατότητες διαφορικής επιβάρυνσης χρηστών και εξαιρέσεων από πλήρη ανάκτηση Νοικοκυριά Γεωργία Κτηνοτροφία Μεταποίηση Άνυδρα νησιά Η σημασία ομαλής βαθμιαίας διαχρονικής μεταβολής και βημάτων βαθμιαίας προσέγγισης του στόχου πλήρους ανάκτησης Ύδρευση - αποχέτευση Άρδευση Προτεραιότητες ανάκτησης επιμέρους στοιχείων κόστους Πιλοτική εφαρμογή ομαλής προσαρμογής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΤΥΠΩΝ Έντυπα για τους φορείς ύδρευσης αποχέτευσης Έντυπα για τους φορείς διαχείρισης αρδευτικού νερού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

4 4.1. Συμπεράσματα για την διατύπωση και επικαιροποίηση της πολιτικής τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος Τιμολογιακή πολιτική για τις υπηρεσίες ύδρευσης αποχέτευσης Νοικοκυριά Μεταποίηση Κτηνοτροφία Άνυδρα νησιά Τιμολογιακή πολιτική για τις υπηρεσίες άρδευσης Προτεραιότητες ανάκτησης επιμέρους στοιχείων κόστους Συμπεράσματα για εποπτεία, αξιολόγηση και συντονισμό της εφαρμογής της πολιτικής υδάτων Συμπεράσματα για αναγκαία σχετικά νομοθετικά/διοικητικά μέτρα Σε σχέση με την ΕΓΥ Σε σχέση με τις Διευθύνσεις Υδάτων Διαδικασίες ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

5 ΕΙΣΑΓΩΓH Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων έχει αναθέσει, κατόπιν ανοικτού διεθνούς διαγωνισμού, στην Κοινοπραξία «ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, ENVECO ΑΕ, HPC PASECO ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ, DRAXIS ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕ» την εκπόνηση του έργου Σύμβουλος τεχνικής υποστήριξης & υποβοήθησης της ΕΓΥ σε θέματα οργάνωσης, διαχείρισης και κοστολόγησης των υπηρεσιών ύδατος. Το Έργο έχει διάρκεια περίπου 1 έτος (13/1/ /4/2016) και χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους και την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ Ειδικότερα είναι ενταγμένο σύμφωνα με τις υπ αριθμ. Οικ / και υπ αριθμ / σχετικές Αποφάσεις του ΕΠΠΕΡΑΑ, στα ΕΠ «Περιβάλλον- Αειφόρος Ανάπτυξη», «Μακεδονία-Θράκη», «Κρήτη & Νήσοι Αιγαίου», «Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα-Ήπειρος», «Αττική» (έργο 2011ΣΕ ). ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Το έργο αποσκοπεί στην τεχνική υποστήριξη - υποβοήθηση της ΕΓΥ: (α) Στην δημιουργία του βασικού θεσμικού πλαισίου τιμολογιακής πολιτικής υπηρεσιών ύδατος ανάλογα με την χρήση του, σε όλη τη χώρα, με τρόπο που να είναι δυνατή η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Η τιμολογιακή πολιτική διαμορφώνεται βάσει: i) των γενικών κανόνων κοστολόγησης - τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, ii) των διαδικασιών, της μεθόδου και των επίπεδων ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδατος. Διαμορφώνονται και θα θεσπισθούν τα προαναφερόμενα στον Ελλαδικό χώρο κατ εφαρμογή του αρ. 9 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και των προγραμμάτων και μέτρων των Σχεδίων Διαχείρισης. Οι κανόνες τιμολογιακής πολιτικής θα υποβληθούν στην Εθνική Επιτροπή Υδάτων η οποία θα αποφασίσει την θέσπισή τους. (β) Στην διαμόρφωση πρότασης ενιαίας εθνικής πολιτικής διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος δηλαδή: α) την διαμόρφωση των κανόνων και μέτρων που συμβάλουν στη βελτίωση των υπηρεσιών ύδατος, στις διάφορες χρήσεις του (άρδευση, ύδρευση κλπ.), σε συνδυασμό με τις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας που θα υποβληθούν στην Εθνική Επιτροπή Υδάτων η οποία θα αποφασίσει την θέσπισή τους. 4

6 β) την δημιουργία κανονιστικού πλαισίου και του αντίστοιχου μηχανισμού για την συντονισμένη εφαρμογή, την αξιολόγηση και τον έλεγχο εφαρμογής της τιμολογιακής πολιτικής. Το ως άνω κανονιστικό πλαίσιο θα υποβληθεί στον Υπουργό ΠΕΚΑ, ο οποίος θα αποφασίσει την θέσπισή του. (γ) στην δημιουργία και λειτουργία του κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής των υπηρεσιών ύδατος, προκειμένου να πραγματοποιείται η προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία ετήσια αξιολόγηση και να προγραμματίζονται οι απαραίτητες διορθωτικές παρεμβάσεις. Ειδικότερα το αντικείμενο της μελέτης καλείται να καλύψει τα ακόλουθα αντικείμενα: 1. Οριστικοποίηση των γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης σε συνδυασμό με τις διαδικασίες, μεθόδους και επίπεδα ανάκτησης κόστους των υπηρεσιών ύδατος ανάλογα με τις χρήσεις. 2. Κατάρτιση κατευθυντήριων οδηγιών και μέτρων για τη βελτίωση των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις του. 3. Διαμόρφωση γενικών κατευθύνσεων, οδηγιών, μέτρων και διαδικασιών για τη συντονισμένη εφαρμογή από τις δημόσιες αρχές της πολιτικής διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος και για την αξιολόγηση και έλεγχο εφαρμογής της πολιτικής διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος σε συνάρτηση με τις εκάστοτε αποφάσεις της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων και το κοινοτικό κεκτημένο. 4. Κατάρτιση μεθοδολογίας εξειδίκευσης των γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος ανάλογα με τη χρήση του. 5. Ανάπτυξη διαδικασίας μεθοδολογίας για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών ύδατος, κατά περίπτωση, που συνάπτονται τόσο από το Ελληνικό Δημόσιο όσο και από άλλους φορείς. 6. Μεθοδολογία αξιολόγησης της εφαρμογής της πολιτικής διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος με σκοπό την κατάρτιση των ετήσιων εκθέσεων που προβλέπονται από τη κείμενη νομοθεσία. 7. Σχεδιασμός-διαμόρφωση κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος το οποίο θα καλύπτει την παρακολούθηση-εποπτεία-αξιολόγηση της εφαρμογής των κανόνων τιμολόγησης κοστολόγησης και της ποιότητας αρτιότητας των παρεχόμενων 5

7 υπηρεσιών ανά χρήση καθώς και στατιστικά στοιχεία και δεδομένα, που απαιτούνται για την ενημέρωση διεθνών φορέων και οργανισμών. Η έκθεση αυτή αποτελεί το Παραδοτέο 2 από 11 παραδοτέα που προβλέπονται στα πλαίσια του έργου. Σκοπός του Παραδοτέου να προσδιορίσει το επίπεδο ανάκτησης κόστους για τους επιμέρους παρόχους νερού στις διάφορες χρήσεις του και να προτείνει σύστημα αξιολόγησης των επιδόσεων των παρόχων ως υποβοηθητικό εργαλείο για να προσδιοριστούν τομείς για τη βελτίωση του επιπέδου ανάκτησης κυρίως μέσω επισήμανσης πεδίων βελτίωσης του κόστους και αποφυγής άσκοπης (από τεχνική ή/και κοινωνική σκοπιά) σπατάλης νερού. ΟΜAΔΑ ΜΕΛEΤΗΣ 1. Αντώνης Τορτοπίδης, Οικονομολόγος, MA, 2. Σπυρίδων Παπαγρηγορίου, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc, Μηχανικός Υδατικών Πόρων Dipl., Οικονομία Περιβάλλοντος MLitt, 3. Νίκη Παπαγεωργίου Τορτοπίδη, Οικονομολόγος, 4. Δημήτρης Οικονομίδης, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, 5. Γεώργιος Κοτζαγεώργης, Βιολόγος, Περιβαλλοντολόγος PhD, 6. Κωνσταντίνος Οικονόμου, Γεωπόνος, MSc, 7. Παναγιώτης Τριανταφυλλόπουλος, Χημικός Μηχανικός, 8. Αγγελική Καλλιγοσφύρη, Οικονομολόγος, MSc 9. Παναγιώτης Συμεωνίδης, Φυσικός, PhD, 10. Ευάγγελος Κοσμίδης, Φυσικός, PhD, 11. Στυλιανή Μπάνου, Μηχανικός Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, MSc, 12. Αλέξανδρος Καρανάσιος, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος, 13. Βασίλειος Περλέρος, Γεωλόγος 14. Βασίλειος Βουτσάκης, Νομικός Δικηγόρος PhD, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής ΕΚΠΑ 6

8 15. Σταύρος Τεκές, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, MSc 16. Χαράλαμπος Δημητρακόπουλος, Οικονομολόγος Λογιστής, 17. Σοφία Μυσιρλάκη, Υποψήφια Διδάκτωρ, MSc στην Ηλεκτρονική Μάθηση, Ψηφιακά Συστήματα, 18. Ιωάννης Κατσέλης, Μηχανικός Ορυκτών Πόρων, Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc, Διοίκηση επιχειρήσεων ΜΒΑ 19. Γιάννης Μποσκίδης, Μηχανικός Περιβάλλοντος, 20. Ιωάννα Παύλου, Οικονομολόγος Συντονιστής της Ομάδας Έργου και Εκπρόσωπος του Αναδόχου είναι ο Αντώνης Τορτοπίδης. ΕΠΙΤΡΟΠH ΠΑΡΑΚΟΛΟYΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΑΒHΣ ΤΟΥ EΡΓΟΥ Με τα προβλεπόμενα στην από 13/01/2015 απόφαση της Διεύθυνσης Σχεδιασμού & Διαχείρισης Υπηρεσιών Ύδατος της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (αρ. πρωτ.: οικ ) οι επιβλέποντες του έργου «Σύμβουλος τεχνικής υποστήριξης & υποβοήθησης της ΕΓΥ σε θέματα οργάνωσης, διαχείρισης και κοστολόγησης των υπηρεσιών ύδατος» είναι οι εξής: Δέσποινα Ποδαρά, Πολιτικός Μηχανικός - Προϊσταμένη Δ/νση ΕΓΥ, Χρυσούλα Νικολάρου, Γεωπόνος - Προϊσταμένη Τμήματος ΕΓΥ, Γεωργία Παναγιωτοπούλου, Περιβαλλοντολόγος -Υπάλληλος ΕΓΥ, Άννα Καμβύση Νομικός Υπάλληλος ΕΓΥ, Γεώργιος Θεοφιλόπουλος, Βιολόγος / Ιχθυολόγος - Υπάλληλος ΕΓΥ, Αναπληρωματικοί: Χρήστος Καστρινέλλης, Χημικός Μηχανικός - Προϊστάμενος Τμήματος ΕΓΥ, Σπυριδούλα Λιάκου, Υπάλληλος ΕΓΥ, Ευφροσύνη Αλεξάκη, Υπάλληλος ΕΓΥ, 7

9 Ελένη Λιάκου, Χημικός Μηχανικός - Υπάλληλος ΕΓΥ, Γεώργιος Τρομπούκης, Υπάλληλος ΕΓΥ Συντονίστρια της ως άνω επιτροπής είναι η κα Χρυσούλα Νικολάρου. Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις θερμές ευχαριστίες όλων των μελών της ομάδας μελέτης στους προαναφερθέντες επιβλέποντες του έργου. Εκφράζονται ευχαριστίες στους μελετητές των έργων Κατάρτισης Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής Πελοποννήσου (GR01), Βόρειας Πελοποννήσου (GR02), Ανατολικής Πελοποννήσου (GR03), Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (GR04), Ηπείρου (GR05), Αττικής (GR06), Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (GR07), Θεσσαλίας (GR08), Δυτικής Μακεδονίας (GR09), Κεντρικής Μακεδονίας (GR10), Ανατολικής Μακεδονίας (GR11), Θράκης (GR12), Κρήτης (GR13). Εκφράζονται ακόμη θερμές ευχαριστίες στα στελέχη της Διεύθυνσης Αγροτικής Πολιτικής & Διεύθυνσης Σχεδιασμού Εγγειοβελτιωτικών Έργων του Υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, της ΠΑΣΕΓΕΣ, του ΙΓΜΕ και ΓΕΩΤΕΕ που συνέβαλαν στην ωρίμανση της προβληματικής της μελέτης με τις πληροφορίες και παρατηρήσεις τους. Θα θέλαμε ειδικότερα να ευχαριστήσουμε τις κυρίες και κυρίους Ανέστη Γιώργο (ΠΑΣΕΓΕΣ), Ζόραπα Βασίλη και Σαμπατακάκη Παναγιώτη (ΙΓΜΕ), Παπαδιαμαντοπούλου Ελένη και Τίγκα Δημήτρη (ΥΠΑΠΕΝ), Λώλο Γεώργιο (ΓΕΩΤΕΕ). Ευχαριστούμε θερμά όλους, Υπηρεσίες, Φορείς Παροχής υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ και ΤΟΕΒ) που συμμετείχαν στην πιλοτική εφαρμογή των κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης παρέχοντας στοιχεία της λειτουργίας τους. Συγκεκριμένα ευχαριστούμε την ΔΕΥΑ Κοζάνης, Κομοτηνής, Λάρισας και Σπάρτης και τους ΤΟΕΒ Τιτανίου, Πεδιάδας Αγρινίου, Ιάσμου Ροδόπης, ΓΟΕΒ Ορεστιάδας και την ΕΔΕΥΑ. 8

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΚΟΠΙΜΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΧΟΥΣ 1.1. Χρονολογική ανάλυση επιδόσεων παρόχου Η διαχείριση του νερού επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από συμπτωματικές ή περιοδικές χρονικές ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν όλες τις μεταβλητές που υπεισέρχονται σε αυτή, μεταβλητές υδρολογικές, τεχνικές, κατανάλωσης, κόστους και εσόδων. Για το λόγο αυτό, η ανάλυση των επιδόσεων των επιμέρους παρόχων προτείνεται να βασίζεται: σε ετήσιες αναλύσεις των σχετικών στοιχείων που θα καταγράφουν τη συγκυρία από χρόνο σε χρόνο, σε μέσους όρους μιας σειράς ετών, συνήθως τριετίας, για άντληση συμπερασμάτων για το επίπεδο της βραχυπρόθεσμης διαχειριστικής επίδοσης του παρόχου, σε κινούμενους μέσους όρους τριετίας για περίοδο άνω των 10 ετών, για άντληση συμπερασμάτων ως προς τη διαχρονική εξέλιξη των επιδόσεων του παρόχου. Η παρούσα μελέτη αποβλέπει στο να δημιουργηθούν οι δομές που θα επιτρέπουν αυτή την ανάλυση. Δεδομένου ότι συστηματική συγκέντρωση στοιχείων δεν έχει γίνει ποτέ έως σήμερα, είναι προφανές ότι με την εφαρμογή των προτάσεων της μελέτης θα αρχίσουν να συγκεντρώνονται και τα στοιχεία, ώστε, κατά χρονολογική σειρά, να εφαρμοστεί πρώτα η αξιολόγηση της ετήσιας συγκυρίας, στη συνέχεια να μπορούν να υπολογιστούν οι μέσοι όροι τριετίας και πολύ αργότερα να είναι εφικτή η ανάλυση της διαχρονικής εξέλιξης με κινούμενους μέσους όρους τριετιών. Ακόμη όμως και η πρώτη εφαρμογή που θα καταλήξει να συγκεντρώσει τα πρώτα ετήσια στοιχεία με αξιόπιστα συγκρίσιμο τρόπο από όλους, ή εν πάση περιπτώσει, τους περισσότερους παρόχους έχει εξ αρχής σημαντική προστιθέμενη αξία: Η συγκριτική ανάλυση σε σχέση με τις επιδόσεις άλλων παρόχων στην ίδια ευρύτερη περιοχή, περιφέρεια, λεκάνη απορροής, υδατικό διαμέρισμα ή ακόμη και σε σχέση με τους μέσους όρους των παρόχων όλης της χώρας αναμένεται να αναδείξει περιοχές όπου θα χρειάζεται να επικεντρωθεί η προσοχή των παρόχων, ώστε να εξεταστεί εάν οι αποκλίσεις επιδόσεών τους από αυτές άλλων παρόχων οφείλονται σε συγκεκριμένους λόγους που μπορούν να αντιμετωπιστούν (π.χ., μεγάλες απώλειες στο δίκτυο νερού), οπότε πολύ νωρίς θα μπορεί να εκκινήσει μία διαδικασία βελτιώσεων, ή οι αποκλίσεις είναι απολύτως δικαιολογημένες, 9

11 λόγω φυσικών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής (π.χ., μεγάλο βάθος υδροφόρου), οπότε θα εκκινήσει μία μακροχρονιότερη αναζήτηση εφικτών εναλλακτικών λύσεων Συγκριτική ανάλυση με άλλους παρόχους Τα πλαίσια των συγκριτικών αναλύσεων Οι επιδόσεις των παρόχων επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες που διαφέρουν από πάροχο σε πάροχο, όπως είναι: Η χρήση του νερού Οι πηγές του νερού Ο αριθμός των εξυπηρετούμενων χρηστών Οι ιδιαιτερότητες της περιοχής όπου λειτουργεί ο πάροχος Έτσι, η συγκριτική ανάλυση των επιδόσεων των επιμέρους παρόχων θεωρήθηκε ότι πρέπει να γίνεται με παρόχους ανάλογων χαρακτηριστικών και όχι με αφηρημένους μέσους όρους που μπορεί να οδηγούν σε εσφαλμένα, είτε καθησυχαστικά, είτε ανησυχητικά, συμπεράσματα. Έτσι, στο κεφάλαιο 2.1 αυτού του Παραδοτέου, διερευνάται η δυνατότητα να καθοριστούν κανόνες τυπολογικής ταξινόμησης των παρόχων με βάση την οποία να επιλέγονται οι πληθυσμοί με τους οποίους θα συγκρίνονται οι επιδόσεις κάθε παρόχου ως προς δείκτες που περιγράφονται αμέσως παρακάτω. Το αποτέλεσμα όμως της διερεύνησης τυπολογικών χαρακτηριστικών των παρόχων υπηρεσιών ύδατος είναι μάλλον φτωχό. Οι πάροχοι της ίδιας υπηρεσίας ύδατος παρουσιάζουν κατά κανόνα αστάθμιστη διακύμανση επιδόσεων που δεν μπορεί να κανονικοποιηθεί. Τις τελευταίες δεκαετίες αποδόθηκε έμφαση στην αποκεντρωμένη διαχείριση των νερών και τη λύση των σχετικών προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο. Στον τομέα της ύδρευσης, αυτή την ευθύνη ανέλαβαν οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ). Η επίδοσή τους υπήρξε κατά κανόνα θετική, καθώς διασφάλισαν παροχή των υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης με πόρους είτε ιδίους, είτε προερχόμενους από ένταξή τους σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα. 10

12 Ανάλογης λογικής υπήρξε η απόδοση αρμοδιότητας διαχείρισης των υπηρεσιών άρδευσης στους Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων, τοπικούς, συνήθως μικρού μεγέθους, (Τ-ΟΕΒ) και υπερτοπικούς, συνήθως μεγαλύτερου μεγέθους (Γ-ΟΕΒ). Όμως τόσο στην περίπτωση των ΔΕΥΑ, όσο και κατ εξοχήν στην περίπτωση των ΟΕΒ, κάθε φορέας ανταποκρίθηκε με ιδιαιτερότητα που ανταποκρινόταν στις διαχειριστικές συνθήκες και προϋποθέσεις που εξασφάλισε ή επιβλήθηκαν από τις τοπικές συγκυρίες. Έτσι στην παρούσα χρονική εφαρμογή, η μόνη ομαδοποίηση παρόχων που παρέχει κάποια ασφάλεια είναι με γεωγραφικά κριτήρια. Επιλέγεται και προτείνεται οι συγκριτικές αναλύσεις κάθε παρόχου να γίνονται με βάση άλλους παρόχους της ίδιας υπηρεσίας νερού: Στην ίδια λεκάνη απορροής Στο υδατικό διαμέρισμα Στο σύνολο της χώρας Στοιχεία μοναδιαίου κόστους, εσόδων και βαθμού ανάκτησης κόστους στην ύδρευση αποχέτευση Η συγκριτική ανάλυση στηρίζεται σε δείκτες που υπολογίζονται με βάση τα αναλυτικά στοιχεία που παρέχουν οι επιμέρους φορείς διαχείρισης του νερού. Διαμορφώνονται και χρησιμοποιούνται δείκτες, που επιτρέπουν τη σύγκριση ενός φορέα διαχείρισης με άλλους ανάλογους φορείς. Οι τομείς που καλύπτουν οι δείκτες αξιολόγησης είναι οι εξής: Στοιχεία και Δείκτες ορθολογικής διαχείρισης Στοιχεία και Δείκτες κόστους Στοιχεία και Δείκτες εσόδων και επιπέδου ανάκτησης Διεξοδικότερη περιγραφή και καθορισμός των αναλυτικών τύπων υπολογισμού κάθε δείκτη προβλέπεται να παρουσιαστούν στο Παραδοτέο 3: «Κατευθυντήριες Οδηγίες και Μέτρα για τη Βελτίωση των Υπηρεσιών Ύδατος στις Διάφορες Χρήσεις του» και ειδικότερα στο Κεφάλαιο 4.2 : «Ανάλυση Benchmarking Επισήμανση Περιοχών Σημαντικών Δυνατοτήτων Βελτιώσεων ανά Κατηγορία Παρόχων» 11

13 Στοιχεία και Δείκτες ορθολογικής διαχείρισης 1. Απώλειες δικτύου 2. Μέση κατανάλωση μ3/υδρομετρητή ύδρευσης 3. Πυκνότητα δικτύου αποχέτευσης: Υδρομετρητές ανά χλμ. 4. Πυκνότητα δικτύου ύδρευσης; Υδρομετρητές ανά χλμ. 5. Ποσοστό κάλυψης καταναλωτών από το δίκτυο αποχέτευσης Στοιχεία και Δείκτες κόστους 1. Μέσο κόστος αντικατάστασης όλων των παγίων ανά υδρομετρητή ύδρευσης και αποχέτευσης 2. Μέσο κόστος αντικατάστασης όλων των παγίων ανά χλμ. δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης 3. Μοναδιαία κόστη /μ3 Καταγραφέν χρηματοοικονομικό Συνολικό χρηματοοικονομικό Περιβαλλοντικό Πόρου Συνολικό Στοιχεία και Δείκτες εσόδων και επιπέδου ανάκτησης 1. Μοναδιαία Έσοδα /μ3 2. Επίπεδο ανάκτησης καταγραφέντος χρηματοοικονομικού κόστους 3. Επίπεδο ανάκτησης συνολικού χρηματοοικονομικού κόστους 4. Επίπεδο ανάκτησης όλων των στοιχείων κόστους 12

14 Στοιχεία-Δείκτες μοναδιαίου κόστους, εσόδων και βαθμού ανάκτησης κόστους στην άρδευση παροχή αδιύλιστου νερού Για τους φορείς-παρόχους υπηρεσιών αδιύλιστου νερού άρδευσης, χρησιμοποιούνται ανάλογοι δείκτες, όπως και στην ύδρευση-αποχέτευση: Στοιχεία και Δείκτες ορθολογικής διαχείρισης 1. Συνολική εύλογη κατανάλωση 2. Ποσοστό υπέρβασης της εύλογης κατανάλωσης 3. Ποσοστό απωλειών στο εσωτερικό δίκτυο της αρδευόμενης περιοχής 4. Ποσοστό απωλειών στο δίκτυο μεταφοράς νερού από την πηγή στην αρδευόμενη περιοχή 5. Συνολική εύλογη κατανάλωση ως % απολήψιμων αποθεμάτων Στοιχεία και Δείκτες μοναδιαίου κόστους 1. Καταγραφέν χρηματοοικονομικό 2. Συνολικό χρηματοοικονομικό 3. Περιβαλλοντικό 4. Πόρου 5. Συνολικό Στοιχεία και Δείκτες εσόδων και ανάκτησης κόστους 1. Μοναδιαία έσοδα 2. Επίπεδο ανάκτησης καταγραφέντος χρηματοοικονομικού κόστους 3. Επίπεδο ανάκτησης συνολικού χρηματοοικονομικού κόστους 4. Επίπεδο ανάκτησης όλων των στοιχείων κόστους 13

15 1.3. Επισήμανση περιοχών βελτίωσης επιδόσεων παρόχου και μέθοδοι που ενδείκνυται να εφαρμοστούν Αλγόριθμοι αξιολόγησης επιδόσεων παρόχου Τα προβλήματα και οι ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζουν οι πάροχοι υπηρεσιών νερού είναι τόσο ποικίλα που οποιαδήποτε μακρόθεν θεώρηση και αξιολόγηση βάσει δεικτών εγκυμονεί κινδύνους λάθους και σίγουρα δεν επαρκεί για τη διατύπωση συμπερασμάτων ως προς την καταλληλότητα επιλογών του φορέα που διαμορφώνουν τα στοιχεία της διαχείρισης, όπως αποτυπώνονται στα στοιχεία που προτείνεται να συγκεντρώνονται βάσει των εντύπων στο κεφάλαιο 3 αυτού του Παραδοτέου και στους δείκτες που προτείνονται αμέσως παραπάνω. Η διαμόρφωση λοιπόν αλγορίθμων αξιολόγησης έχει μόνο το νόημα μιας πρώτης διερεύνησης, ώστε, με βάση τη σύγκριση του κάθε φορέα διαχείρισης με άλλους σε ευρύτερη περιοχή του, να επισημαίνονται τομείς διαχείρισης στους οποίους φαίνεται να χαρακτηρίζεται από δείκτες λιγότερο ή περισσότερο ευνοϊκούς. Αυτή η επισήμανση δεν επαρκεί για να χαρακτηρίσει τις πρακτικές του φορέα ως λιγότερο ή περισσότερο καλές, αλλά ως ειδοποίηση για να ελέγξει ο ίδιος τις πρακτικές του και να αντλήσει ο ίδιος πληροφορίες από άλλους φορείς για να ενημερωθεί και ενδεχομένως υιοθετήσει καλύτερες ή αποφύγει λιγότερο καλές πρακτικές Με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώνονται σε τακτικές χρονικές περιόδους (προτείνεται ανά έτος) υπολογίζονται δείκτες επιδόσεων και παράγεται μία έκθεση αξιολόγησης που συνοδεύεται από προκαταρκτική επισήμανση περιοχών σχετικά αδύνατων, ή αντίθετα δυνατών, επιδόσεων κάθε παρόχου. Τα στοιχεία που προτείνεται να συγκεντρώνονται ετησίως από τους φορείς διαχείρισης των νερών περιλαμβάνονται στα έντυπα καταγραφής που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 3 αυτού του παραδοτέου. Αμέσως παρακάτω γίνεται 1 Οι αναφορές του παρόντος κεφαλαίου αναμένεται να εξειδικευθούν και αναλυθούν περαιτέρω στο Παραδοτέο 3 «Κατευθυντήριες Οδηγίες και Μέτρα για τη Βελτίωση των Υπηρεσιών Ύδατος στις Διάφορες Χρήσεις του,» και ειδικότερα στο κεφάλαιο 4.4 «Οδηγίες-μέτρα για τη βελτίωση υπηρεσιών ύδατος ανά τύπο παρόχου. 14

16 πιλοτική εφαρμογή της προτεινόμενης διαδικασίας με δύο παραδείγματα, ένα για ύδρευση-αποχέτευση και ένα δεύτερο για παροχή αδιύλιστου νερού άρδευση Ύδρευση αποχέτευση Ακολουθείται ένα υποθετικό συνολικό σύστημα παροχής υπηρεσιών νερού ύδρευσης, όπως αποτυπώνεται στο επόμενο διάγραμμα και περιγράφεται το σύστημα αξιοποίησης των στοιχείων στο συγκεκριμένο παράδειγμα φορέων. Πηγή: Μελετητές Διάγραμμα Παράδειγμα: Σύστημα παροχής υπηρεσιών νερού ύδρευσης Στο σύστημα ενεργοποιούνται τρεις φορείς διαχείρισης νερού: Ένας φορέας επιπέδου Α (ενδεικτικά, θα μπορούσε να είναι φορέας που διαχειρίζεται ένα φράγμα) Δύο ΔΕΥΑ επιπέδου κόστους Β Από τα συμπληρωθέντα έντυπα του κεφαλαίου 3, καταγράφονται τα στοιχεία διαχείρισης του επόμενου πίνακα. 15

17 Πίνακας Παράδειγμα: Καταγραφόμενα Στοιχεία Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης - Αποχέτευσης Στοιχεία - Δείκτες Φορέας επιπέδου ΔΕΥΑ 1 ΔΕΥΑ 2 Α Στοιχεία δικτύου Καταμετρηθέντα μ3 στα σημεία εξόδου από ταμιευτήρα Απόληψη στο σημείο υδροληψίας Άντληση από ίδιες πηγές Σύνολο αντληθέντων μ Καταμετρηθείσα κατανάλωση στους υδρομετρητές Αριθμός υδρομετρητών ύδρευσης Αριθμός υδρομετρητών αποχέτευσης Χιλιόμετρα δικτύου ύδρευσης Χιλιόμετρα δικτύου αποχέτευσης Αξία αντικατάστασης παγίων σύνολο Αξία αντικατάστασης παγίων ύδρευσης Αξία αντικατάστασης παγίων αποχέτευσης Στοιχεία χρηματοοικονομικού κόστους Καταγραφέν λειτουργικό κόστος Εκ του οποίου πληρωμές στο φορέα επιπέδου Α Εκ του οποίου υπολογισθείσες αποσβέσεις Εκτιμώμενο κόστος κεφαλαίου Μη καταγραφέν κόστος κεφαλαίου Συνολικό κόστος (καταγραφέν και μη) Στοιχεία εσόδων Έσοδα σύνολο Έσοδα ύδρευση Έσοδα αποχέτευση Πηγή: Πάροχοι υπηρεσιών νερού ύδρευσης-αποχέτευσης με ελαφρές τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 16

18 Οι προκρινόμενοι δείκτες αξιολόγησης (επόμενος πίνακας) των επιδόσεων των παρόχων υπολογίζονται με βάση τα παραπάνω στοιχεία. Πίνακας Παράδειγμα: Υπολογιζόμενοι Δείκτες Επιδόσεων Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης - Αποχέτευσης Στοιχεία - Δείκτες Φορέας επιπέδου ΔΕΥΑ 1 ΔΕΥΑ 2 Α Δείκτες αξιολόγησης του δικτύου Απώλειες δικτύου 16,7% 38,7% 28,3% Μέση κατανάλωση μ3/υδρομετρητή ύδρευσης Πυκνότητα δικτύου αποχέτευσης Υδρομετρητές ανά χλμ Πυκνότητα δικτύου ύδρευσης Υδρομετρητές ανά χλμ Δείκτες αξιολόγησης κόστους και εσόδων φορέα Μέσο κόστος αντικατάστασης όλων των παγίων ανά υδρομετρητή ύδρευσης και αποχέτευσης Μέσο κόστος αντικατάστασης όλων των παγίων ανά χλμ. δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης Μοναδιαία Έσοδα /μ3 0,022 1,43 0,87 Μοναδιαία κόστη /μ3 2 Δείκτες αξιολόγησης επιπέδου ανάκτησης κόστους Συνολικό χρηματοοικονομικό 0,18 2,55 1,53 Περιβαλλοντικό 0,08 0,08 Πόρου 0,03 0,03 Συνολικό 0,18 2,66 1,64 Επίπεδο ανάκτησης καταγραφέντος χρηματοοικονομικού κόστους 73,3% 60,5% 63,9% Επίπεδο ανάκτησης συνολικού χρηματοοικονομικού κόστους 12,2% 56,0% 57,1% Επίπεδο ανάκτησης όλων των στοιχείων κόστους 12,2% 53,7% 53,2% Πηγή: Υπολογισμοί των Μελετητών Τα συμπεράσματα και οι σημειώσεις πολιτικής που προκύπτουν είναι οι εξής: 2 Τα μοναδιαία κόστη πόρου και περιβάλλοντος δεν υπολογίζονται και συνεπώς ούτε καταγράφονται από τον φορέα διαχείρισης. Περιλαμβάνονται στα Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Διαμερισμάτων και Λεκανών Απορροής που ενημερώνονται περιοδικά και από τα οποία κεντρικά αντλούνται οι σχετικές πληροφορίες που αφορούν όλους του φορείς διαχείρισης. 17

19 1. Στο δίκτυο της ΔΕΥΑ 1 παρατηρούνται σημαντικές απώλειες. Συνιστάται έλεγχος των αιτίων και επιδίωξη μείωσης των απωλειών. Η μείωση των απωλειών είναι σημαντική και αυτοτελώς για την περιβαλλοντική συμβατότητα της διαχείρισης των νερών, αλλά και για μείωση του κόστους. 2. Η πυκνότητα του δικτύου και ύδρευσης και αποχέτευσης είναι πολύ μεγαλύτερη στην ΔΕΥΑ 2. Προφανώς οι συνθήκες αστικής ανάπτυξης στην περιοχή της ΔΕΥΑ 2 ευνοούν πυκνότερη δόμηση και λιγότερη εξάπλωση του αστικού χώρου. Η ΔΕΥΑ 1, σε συνεργασία με τις αρχές σχεδιασμού του αστικού χώρου στην περιοχή της ενδείκνυται να εξετάσει τη σκοπιμότητα επέκτασης των δικτύων της στο μέλλον. 3. Το εκτιμώμενο κόστος των παγίων είναι εξαιρετικά υψηλότερο ανά χιλιόμετρο δικτύου στην ΔΕΥΑ 2 από ότι στην ΔΕΥΑ 1. Ενδείκνυται να εξεταστούν οι λόγοι, ώστε να καταλογιστεί το ορθό κόστος κεφαλαίου. 4. Το μοναδιαίο χρηματοοικονομικό κόστος είναι πολύ υψηλότερο στη ΔΕΥΑ 1. Ενδείκνυται η εξέταση των αιτίων διαμόρφωσης του κόστους σε υψηλότερα επίπεδα και να επιδιωχθεί μείωσή του. Η μείωση των αυξημένων απωλειών θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. 5. Το μοναδιαίο έσοδο είναι πολύ υψηλότερο στην ΔΕΥΑ 1. Προφανώς η προσπάθεια κάλυψης του υψηλού μοναδιαίου χρηματοοικονομικού κόστους στη ΔΕΥΑ 1 οδηγεί υποχρεωτικά και σε υψηλότερες χρεώσεις. Μείωση του κόστους κατά τη σημείωση 4 παραπάνω θα βοηθήσει να συγκρατηθεί η χρέωση των υπηρεσιών νερού χαμηλότερα. 6. Το επίπεδο ανάκτησης ακόμη και του χρηματοοικονομικού κόστους είναι σχετικά χαμηλό και στις δύο ΔΕΥΑ. Μείωση του κόστους και στις δύο ΔΕΥΑ θα βοηθήσει να βελτιωθεί το επίπεδο ανάκτησης. Επιπλέον, στη ΔΕΥΑ 2 μπορεί να εξεταστεί η δυνατότητα αύξησης της τιμής Άρδευση Καθ υπόθεσίν, σε ένα διαμέρισμα δραστηριοποιούνται οι: ΓΟΕΒ 1, που παρέχει αρδευτικό νερό στους ΤΟΕΒ 1.1 και 1.2 και 18

20 ΓΟΕΒ 2, που παρέχει αρδευτικό νερό στους ΤΟΕΒ 2.1 και 2.2 Τα συστήματα παρουσιάζονται στην επόμενη εικόνα. Όπως σημειώνεται και για τους φορείς παρόχους υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης, τα στοιχεία που καταγράφονται στα έντυπα (βλ. κεφάλαιο 3 αυτού του Παραδοτέου) και η αξιολόγησή τους με δείκτες έχει το μόνο νόημα ότι αποτελεί παρακίνηση για τον ίδιο τον φορέα να εξετάσει τους λόγους που παρατηρούνται ευνοϊκότεροι ή δυσμενέστεροι δείκτες και να πληροφορηθεί για καλύτερες πρακτικές που θα μπορούσε να υιοθετήσει εάν ταιριάζουν στις ειδικές συνθήκες του ή, αντίθετα, για λιγότερο καλές πρακτικές που θα μπορούσε να αποφύγει. Πηγή: Μελετητές Διάγραμμα Παράδειγμα: Σύστημα παροχής υπηρεσιών νερού άρδευσης Στοιχεία και δείκτες ορθολογικής διαχείρισης του πόρου Από τα έντυπα καταγραφής στοιχείων για αυτούς τους φορείς νερού άρδευσης προκύπτουν στοιχεία που συνοψίζονται στους επόμενους πίνακες: Οι ΤΟΕΒ παρέχουν τα στοιχεία των αρδευθεισών καλλιεργειών στις γραμμές 2, 9, 23,

21 Οι ΓΟΕΒ παρέχουν τα στοιχεία πραγματικής κατανάλωσης των γραμμών 5, 12, 26, 33 και με άθροισμα των γραμμών 16, 37, 46. Οι ΓΟΕΒ παρέχουν επίσης τα στοιχεία παροχής στα κεντρικά σημεία εξόδου από ταμιευτήρα στις γραμμές 15 και 36. Από κεντρική πληροφόρηση (βλ. κεφάλαιο παρακάτω) αντλούνται τα στοιχεία εύλογης κατανάλωσης στις γραμμές 3, 10, 24, 31. Από κεντρική πληροφόρηση επίσης, βάσει των συμπερασμάτων των σχεδίων διαχείρισης, που επικαιροποιούνται περιοδικά από κεντρικούς φορείς αντλούνται τα στοιχεία απολήψιμων αποθεμάτων κατά μέσο ετήσιο όρο στο διαμέρισμα (γραμμή 43). Πίνακας Παράδειγμα: Καταγραφόμενα Στοιχεία Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης- Περιοχή ΓΟΕΒ 1 Πηγή: Πάροχοι υπηρεσιών νερού άρδευσης με προσθήκες και τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 20

22 Πίνακας Παράδειγμα: Καταγραφόμενα Στοιχεία Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης- Περιοχή ΓΟΕΒ 2 και Σύνολο διαμερίσματος Πηγή: Πάροχοι υπηρεσιών νερού άρδευσης με προσθήκες και τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 21

23 Από τα καταγραφέντα στοιχεία υπολογίζονται οι εξής δείκτες: Συνολική εύλογη κατανάλωση Δείκτης Σκοπιμότητα δείκτη Γραμμές πίνακα Βάση για αξιολόγηση υπερβάσεων 4, 11, 25, 32 και με είτε λόγω απωλειών στο δίκτυο αθροίσματα 19, 40, 49 των ΤΟΕΒ είτε στο χωράφι από τους καλλιεργητές βάσει 7, 14, 21, 28, 35, 42, 50 οριζόμενου εύρους τιμών Ποσοστό υπέρβασης της εύλογης κατανάλωσης Σχέση: Παροχή εξόδου / κατανάλωση σημείων υδροληψίας Παροχή στα κεντρικά σημεία εξόδου από ταμιευτήρα ως % απολήψιμων αποθεμάτων Συνολική εύλογη κατανάλωση ως % απολήψιμων αποθεμάτων Βάση για αξιολόγηση απωλειών στους κύριους αγωγούς των ΤΟΕΒ βάσει συγκρίσεων με μέσους όρους του διαμερίσματος ή/και της χώρας Αξιολόγηση βιωσιμότητας του διαθέσιμου υδάτινου πόρου βάσει οριζόμενου εύρους τιμών Αξιολόγηση της βιωσιμότητας του μίγματος των καλλιεργειών βάσει οριζόμενου εύρους τιμών 17, 38 και αθροιστικά για το διαμέρισμα γραμμή Στοιχεία και δείκτες κόστους Από τα έντυπα καταγραφής στοιχείων αντλούνται τα αναφερόμενα στοιχεία κόστους σε όποιο βαθμό ανάλυσης παρέχονται από τους φορείς. Κάθε διαθέσιμο στοιχείο κόστους διαιρείται με την κατανάλωση νερού που αντιστοιχεί στο φορέα και υπολογίζονται μοναδιαία χρηματοοικονομικά κόστη νερού. Ειδικά για το κόστος κεφαλαίου, οι φορείς δίνουν εκτίμηση της αξίας αντικατάστασης των παγίων που χρησιμοποιούν και επί αυτών εφαρμόζονται ενιαίοι για όλους συντελεστές απόσβεσης που εισάγονται κεντρικά. Οι αποσβέσεις που προκύπτουν αποτελούν το χρηματοοικονομικό κόστος κεφαλαίου. Τα μοναδιαία χρηματοοικονομικά κόστη που προκύπτουν στη συγκεκριμένη εφαρμογήπαράδειγμα παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα. 22

24 Πίνακας Παράδειγμα: Δείκτες Κόστους Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης Πηγή: Υπολογισμοί των Μελετητών Συγκρίνοντας το μοναδιαίο κόστος κάθε φορέα με τον μέσο όρο όλων των φορέων του υδατικού διαμερίσματος στο αντίστοιχο επίπεδο (π.χ., σύγκριση ΤΟΕΒ με όλους τους ΤΟΕΒ του διαμερίσματος), επισημαίνεται που παρατηρείται υψηλότερο χρηματοοικονομικό μοναδιαίο κόστος (επόμενος πίνακας). Πίνακας Παράδειγμα: Αξιολόγηση επιδόσεων κόστους Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης Πηγή: Μελετητές 23

25 Στοιχεία και δείκτες εσόδων Οι φορείς διαχείρισης (ΤΟΕΒ ΓΟΕΒ) παρέχουν στα έντυπα καταγραφής τα στοιχεία συνολικών εσόδων (γραμμές 1, 4, 7, 10, 13, 16) και από αυτά υπολογίζονται αθροίσματα που αφορούν επιμέρους σύνολά τους ή το διαμέρισμα. Διαιρώντας με τη συνολική κατανάλωση νερού (όπως καταγράφεται στις γραμμές 2, 5, 9, 11, 14, 18,22) στο επίπεδο του κάθε φορέα προκύπτουν τα μοναδιαία έσοδα. Εάν το μοναδιαίο έσοδο ( /μ3) που προκύπτει για κάθε φορέα υστερεί σε σχέση με το σύνολο του διαμερίσματος παράγεται η παρατήρηση «ΠΙΘΑΝΩΣ ΧΑΜΗΛΑ ΕΣΟΔΑ» ως παρακίνηση στον φορέα να ερευνήσει εάν πράγματι υπάρχει σκοπιμότητα αύξησης της χρέωσης νερού. Πίνακας Παράδειγμα: Δείκτες Εσόδων Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης Πηγή: Πάροχοι υπηρεσιών νερού άρδευσης με προσθήκες και τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 24

26 Δείκτες ανάκτησης κόστους Στο μοναδιαίο χρηματοοικονομικό κόστος που υπολογίζεται με βάση τα στοιχεία από τα έντυπα καταγραφής, προστίθενται στοιχεία μοναδιαίου κόστους πόρου και περιβάλλοντος από κεντρικές επεξεργασίες που περιλαμβάνονται στα διαχειριστικά σχέδια και επικαιροποιούνται περιοδικά. Από τα στοιχεία εσόδων και κόστους υπολογίζονται οι δείκτες ανάκτησης κόστους (επόμενος πίνακας). Όταν τα επίπεδα ανάκτησης κάθε φορέα υπολείπονται του μέσου όρου του διαμερίσματος σημειώνεται η ένδειξη «ΧΑΜΗΛΟ» ως παρακίνηση προς τον φορέα να εξετάσει τους λόγους και εάν υπάρχει δυνατότητα να προχωρήσει σε κινήσεις βελτίωσης του επιπέδου ανάκτησης. 25

27 Πίνακας Παράδειγμα: Δείκτες Ανάκτησης Κόστους Συστήματος Παροχής Υπηρεσιών Άρδευσης Δείκτες Ανάκτησης ΜΟΝΑΔΙΑΙΟ ΚΟΣΤΟΣ ΜΟΝΑΔΙΑΙΟ % ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ Μ.Ο Χρηματ/κό Περιβαλλοντικό Πόρου Σύνολο ΕΣΟΔΟ Χρημα/κού Συνολικού ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ Περιοχή παρόχου ΓΟΕΒ 1 0,075 0,030 0,020 0,125 0,042 0,565 0, Φορείς επιπέδου κόστους Α 0,032 0,030 0,020 0,082 0,004 0,132 0, Φορείς επιπέδου κόστους Β 0,047 0,030 0,020 0,097 0,042 0,897 0,434 Πάροχος ΤΟΕΒ 1.1 0,101 0,030 0,020 0,151 0,062 0,611 0,408 ΧΑΜΗΛΟ ΠάροχοςΤΟΕΒ 1.2 0,031 0,030 0,020 0,081 0,036 1,172 0,449 Περιοχή παρόχου ΓΟΕΒ 2 0,070 0,030 0,020 0,120 0,032 0,450 0,263 ΧΑΜΗΛΟ 1. Φορείς επιπέδου κόστους Α 0,040 0,030 0,020 0,090 0,000 0,000 0,000 ΧΑΜΗΛΟ 2. Φορείς επιπέδου κόστους Β 0,030 0,030 0,020 0,080 0,032 1,045 0,395 ΧΑΜΗΛΟ ΠάροχοςΤΟΕΒ 2.1 0,043 0,030 0,020 0,093 0,050 1,162 0,537 ΠάροχοςΤΟΕΒ 2.2 0,025 0,030 0,020 0,075 0,024 0,962 0,321 ΧΑΜΗΛΟ Επίπεδο διαμερίσματος συνολικά 0,072 0,030 0,020 0,122 0,036 0,499 0, Επίπεδο κόστους επιπέδου Α 0,037 0,030 0,020 0,087 0,002 0,047 0, Επίπεδο κόστους επιπέδου Β 0,037 0,030 0,020 0,087 0,036 0,968 0,413 Πηγή: Μελετητές 26

28 Επισήμανση δυνατοτήτων για εξοικονόμηση νερού και μείωση του κόστους των παρόχων υπηρεσιών νερού ύδρευσης 3 Οι σύγχρονες πολιτικές διαχείρισης των υδάτων επικεντρώνονται πλέον στη διαχείριση της ζήτησης, δηλαδή στη μείωση της ζήτησης και άρα της κατανάλωσης. Η παλιότερη λογική της διαχείρισης της προσφοράς, δηλαδή της αύξησης των διαθέσιμων υδάτων έχει πλέον απορριφθεί. Δεδομένου ότι το νερό είναι ένας πεπερασμένος φυσικός πόρος, και μόνο εν μέρει ανανεώνεται με πολύ αργούς ρυθμούς, η ικανοποίηση της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης δεν μπορεί να αποτελεί το μόνο στόχο της διαχείρισης. Προς αυτή την κατεύθυνση, σημαντικός είναι ο ρόλος της εξοικονόμησης νερού κυρίως με τη μείωση των απωλειών αλλά και με τη διαχείριση της ζήτησης. Οι πραγματικές ή φυσικές απώλειες οφείλονται συνήθως σε διαρροές, θραύσεις, υπερχειλίσεις αγωγών, δεξαμενών και συνδέσεων καταναλωτών μέχρι τους μετρητές, και αντιπροσωπεύουν συνήθως ποσοστό 25-30% του νερού που προμηθεύονται οι πάροχοι (Οδηγός PROWAT, 2008). Οι πραγματικές απώλειες αντιπροσωπεύουν χαμένους πόρους. Μεθοδολογία Η μεθοδολογία ολοκληρωμένου σχεδιασμού για την αποτελεσματική διαχείριση των απωλειών περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα: Προσδιορισμός του υδατικού ισοζυγίου και του επιπέδου λειτουργίας του δικτύου ύδρευσης (Water Audit και προσομοίωση), Αξιολόγηση του επιπέδου λειτουργίας του δικτύου με κατάλληλους δείκτες απόδοσης για τη μέτρηση των απωλειών ύδατος μέσα στα δίκτυα ύδρευσης (ex-ante evaluation), π.χ. σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης του NRW σε επιλεγμένες περιοχές (World Bank Institute Liemberger, 2005), Προσδιορισμός μέτρων μείωσης, Αξιολόγηση / ιεράρχηση μέτρων, 3 Μεγάλο μέρος αυτού του κεφαλαίου αντλεί υλικό από τον Οδηγό Καλών Πρακτικών για τη Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού νερού, Έκδοση ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Αθήνα

29 Εφαρμογή μέτρων βάσει χρονοδιαγράμματος, Αξιολόγηση αποτελεσμάτων (ex-post evaluation), Ανάπτυξη βιώσιμης πολιτικής για τη συντήρηση των βελτιώσεων που έχουν επιτευχθεί, Εξασφάλιση προσωπικού κατάλληλου επιπέδου, Εκπαίδευση και κατάρτιση προσωπικού, Λειτουργία και συντήρηση. Πολιτικές Εφαρμογή μέτρων διαχείρισης της ζήτησης για τη μείωση της χρήσης και άρα και των απωλειών, Τακτικοί έλεγχοι και άμεση αποκατάσταση του δικτύου με ομάδα έργου επιφορτισμένη για αυτό το σκοπό, Εντοπισμός και αποκατάσταση μη ορατών και μη αναφερόμενων διαρροών, Μείωση του χρόνου εντοπισμού, ειδοποίησης και αποκατάστασης της διαρροής, Ορθή μέτρηση της κατανάλωσης του συνόλου των πελατών (και αυτών που δεν τιμολογούνται), Τεχνικές λύσεις Εφαρμογή υφιστάμενων υπολογιστικών εργαλείων λήψης αποφάσεων (DSS) με δυνατότητα ιεράρχησης των απαιτούμενων για τον περιορισμό των απωλειών έργων, Εργασίες μείωσης πραγματικών απωλειών και συγκεκριμένα: o Εντοπισμός διαρροών με ακουστικές (in-pipe acoustic) και μη ακουστικές μεθόδους (ανίχνευση με αέριο), o Χωρισμός του δικτύου σε στεγανές υπο-ζώνες μέτρησης παροχής εισόδου, o Έλεγχος και διαχείριση πίεσης με τηλεμετρικά συστήματα προειδοποίησης διαρροής ή θραύσης (απαιτεί γνώση και εμπειρία), o Ενεργός έλεγχος διαρροών, μη ορατών και μη αναφερόμενων, o Αποκατάσταση αγωγών με διαρροές (ταχύτητα αντιμετώπισης και ποιότητα επισκευών), 28

30 Συστηματική συντήρηση δικτύου και έγκαιρη αντικατάσταση υποδομών, Τεχνικά μέτρα για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων για άρδευση αστικών χώρων πρασίνου, καθαρισμό πλατειών και δρόμων, Τεχνικά μέτρα για συλλογή και αξιοποίηση των όμβριων υδάτων με μικρή επεξεργασία τους και επί τόπου χρήση τους σε πάρκα, πλατείες, κ.λ.π. οικονομικά κίνητρα στους πολίτες για χρήση συστημάτων εξοικονόμησης, δημιουργία ομβροδεξαμενών και επαναχρησιμοποίηση των γκρίζων νερών σε επίπεδο οικίας/κτιρίου και αξιοποίησή τους σε χρήσεις που δεν απαιτούν καθαρό νερό Επισήμανση δυνατοτήτων για εξοικονόμηση νερού και μείωση του κόστους των Παρόχων Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης 4 Στην Ελλάδα, περισσότερο από 80% της κατανάλωσης νερού προορίζεται για άρδευση. Από αυτή την ποσότητα ένα μεγάλο ποσοστό, μέχρι και 50% του μεταφερόμενου νερού, χάνεται λόγω της κακής κατάστασης των αρδευτικών δικτύων ή των ακατάλληλων τεχνικών. Την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει το γεγονός ότι πολλές άνυδρες καλλιέργειες έχουν αντικατασταθεί από υδροβόρα είδη, όπως οι σύγχρονες ποικιλίες βαμβακιού, τα εσπεριδοειδή κ.ά. Στον κάμπο της Θεσσαλίας, για παράδειγμα, την περίοδο οι καλλιεργούμενες εκτάσεις βαμβακιού υπερδιπλασιάστηκαν αντικαθιστώντας ξερικές καλλιέργειες κυρίως σκληρού σίτου. Για την εξοικονόμηση νερού στη γεωργία μπορούν να εφαρμοστούν τα εξής μέτρα: Έλεγχος δικτύων και δραστικός περιορισμός απωλειών πριν το νερό φτάσει στο χωράφι Εξέταση σκοπιμότητας αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των δικτύων μεταφοράς νερού και υλοποίηση έργων όπου κρίνεται σκόπιμο 4 Μεγάλο μέρος των μέτρων που περιλαμβάνονται προέρχεται από το ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, 29

31 Άρδευση καλλιεργειών με σύγχρονα συστήματα άρδευσης, με ιδιαίτερη προτίμηση στη χρησιμοποίηση συστήματος άρδευσης με σταγόνες ακόμη και για τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Τακτικός έλεγχος και συντήρηση του αρδευτικού εξοπλισμού για μείωση των απωλειών νερού στο ελάχιστο δυνατό. Χρήση ωραρίων άρδευσης με βάση τις πραγματικές ανάγκες σε νερό των διαφόρων καλλιεργειών για αποφυγή σπατάλης. Χρήση οργάνων μέτρησης εδαφικής υγρασίας για καθορισμό του χρόνου και της ποσότητας άρδευσης, ώστε να αποφεύγεται η σπατάλη νερού. Αποφυγή άρδευσης όταν φυσούν ισχυροί άνεμοι και όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες, παράγοντες που υποβοηθούν στην εξάτμιση του νερού. Καλό είναι η άρδευση να γίνεται τις νυκτερινές ή δροσερές ώρες για να αποφεύγεται η έντονη εξάτμιση νερού. Χρήση εδαφοκάλυψης με πλαστικό ώστε να εμποδίζονται οι απώλειες νερού από εξάτμιση και η βλάστηση ζιζανίων. Συλλογή και αξιοποίηση του νερού της βροχής όπου είναι δυνατόν. Αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού που παράγεται από τους βιολογικούς καθαρισμούς και επαναχρησιμοποίηση για άρδευση. Εφαρμογή αυστηρού κλαδέματος με στόχο τη μείωση της παραγωγής και κατ? επέκταση τη μείωση των αναγκών σε νερό, χωρίς όμως επιπτώσεις στην ποιότητα των προϊόντων. Αντικατάσταση ηλικιωμένων δέντρων (όπου μπορεί να εφαρμοστεί) με στόχο την ανανέωσή τους και την αλλαγή ποικιλίας. Συστηματική καταπολέμηση ζιζανίων, για την αποφυγή κατανάλωσης νερού από αυτά και επομένως εξοικονόμησή του πόρου για τις φυτείες. Αραίωμα καρπού για τη μείωση της παραγόμενης ποσότητας προϊόντων, βελτίωση της ποιότητάς τους αλλά και εξοικονόμηση νερού. Περιορισμός λίπανσης (ιδιαίτερα της αζωτούχας), που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της καρποφορίας και της επιφάνειας των φύλλων των φυτών με αποτέλεσμα την μικρότερη κατανάλωση νερού. 30

32 Αποφυγή καλλιεργειών που απαιτούν μεγάλες απαιτήσεις σε νερό, σε περιοχές με ελλειμματικό ισοζύγιο νερού Επισήμανση δυνατοτήτων και μεθόδων για βελτίωση εσόδων 5 Οι πολιτικές τιμολόγησης συνεισφέρουν στην επίτευξη των στόχων της οδηγίας όταν η μείωση της κατανάλωσης και της ρύπανσης έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του κόστους για κάθε χρήστη. Για το λόγο αυτό, οι τιμές και τα τέλη που πληρώνουν οι καταναλωτές πρέπει να είναι ανάλογες με την κατανάλωση νερού και τη ρύπανση που προκαλείται από τη χρήση. Γι αυτό το λόγο απαιτείται: Ορθή μέτρηση της κατανάλωσης του συνόλου των πελατών (και αυτών που δεν τιμολογούνται), Αποτελεσματική είσπραξη λογαριασμών από το σύνολο των χρηστών, Ανάλογα με τους επιμέρους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν, οι παράμετροι που καθορίζουν την τελική τιμή του νερού μπορούν να έχουν διαφορετικές τιμές. Συγκεκριμένα: Χρονική διαφοροποίηση των τιμών επιβάλλεται όταν κρίνεται σκόπιμο να υπάρχουν μεγαλύτερες τιμές στις περιόδους όπου υπάρχει μικρή διαθεσιμότητα υδατικών πόρων. Π.χ. σε περιοχή με μεγάλη ζήτηση το καλοκαίρι, οι παράμετροι αυτές πρέπει να είναι μεγαλύτερες τη θερινή περίοδο για να δίνουν κίνητρα μείωσης της κατανάλωσης. Σε περιοχές που τροφοδοτούνται με νερό από φράγμα ηλεκτροπαραγωγής, οι τιμές μπορεί να είναι διαφορετικές στις περιόδους αιχμής της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Διαφοροποίηση των τιμών ανάλογα με το επίπεδο κατανάλωσης αποτελεί αποτελεσματικό κίνητρο για τη μείωση της κατανάλωσης από μεγάλους καταναλωτές. Για καταναλώσεις μέχρι το επίπεδο των βασικών αναγκών, 5 Μεγάλο μέρος αυτού του κεφαλαίου αντλεί υλικό από τον Οδηγό Καλών Πρακτικών για τη Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού νερού, Έκδοση ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Αθήνα

33 οι τιμές είναι συνήθως πολύ χαμηλές ενώ για μεγαλύτερες καταναλώσεις αυξάνουν σημαντικά. Υψηλά πάγια τέλη σε σχέση με τις χρεώσεις κατανάλωσης και της ρύπανσης αποτελούν αντικίνητρο για τη μείωση της κατανάλωσης. Όταν το πάγιο τέλος είναι πολύ μεγάλο σε σχέση με την ογκοχρέωση, τότε οι τιμές δεν παρέχουν κίνητρα για μείωση της κατανάλωσης. Η κλιμακωτή χρέωση, καθώς και η μεγάλη χρέωση για καταναλώσεις πέραν συγκεκριμένου ορίου, αποτελεί ένα σημαντικό διαχειριστικό εργαλείο αποτροπής της σπατάλης και ταυτόχρονα εξασφάλισης πόρων για χρηματοδότηση βιώσιμων πολιτικών για το νερό και την προστασία των οικοσυστημάτων (επαναχρησιμοποίηση κ.λ.π.) Ωστόσο, δεν μπορεί από μόνη της να λειτουργήσει αποτρεπτικά. Σημαντικότατος παράγοντας προς αυτή την κατεύθυνση είναι να συνδυάζεται με προγράμματα ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης, καθώς από μόνο του ένα διαχειριστικό μέτρο δεν αρκεί για να δημιουργηθεί μια νέα σχέση των πολιτών/χρηστών με το νερό. Επιπρόσθετα, στην ύδρευση μπορούν να δοθούν και οικονομικά κίνητρα για οικιακή εξοικονόμηση. Η εφαρμογή ενός σχεδίου ορθολογικής τιμολόγησης με παράλληλη μείωση του δημοτικού φόρου, η παροχή άτοκων δανείων για παρεμβάσεις σε κτήρια (ανακύκλωση γκρίζων νερών, ανάκτηση βρόχινου νερού), η μαζική παραγγελία και η διάθεση σε πολύ χαμηλό κόστος ή και χωρίς κόστος συσκευών εξοικονόμησης (μειωτήρων ροής σε ντουζ, βρύσες, κ.λ.π.) είναι μερικές από τις πρωτοβουλίες που μπορούν να προωθηθούν από τους οργανισμούς διαχείρισης. Παράλληλα υπάρχουν και άλλες δυνατότητες οικονομικής διαχείρισης, προκειμένου να καλύπτονται τα κόστη των επενδύσεων, όπως η δημιουργία ειδικού αποθεματικού για τις επενδύσεις που θα στοχεύουν στον περιορισμό των απωλειών και στην ανάκτηση του κόστους φυσικών πόρων, τον διαρκή έλεγχο συνδέσεων, ώστε να αποφεύγονται παράνομες συνδέσεις, αντικατάσταση χαλασμένων και παλαιών υδρομετρητών, κ.λ.π. Επίσης, μπορούν να καθοριστούν υψηλά πρόστιμα για τις περιπτώσεις που εντοπίζονται λαθροληψίες. Η τιμολόγηση θα πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιη, να ορίζεται δηλαδή μια τιμή για την ελάχιστη κατανάλωση, ούτως ώστε κάθε πολίτης να είναι σε θέση να καλύπτει τις βασικές 32

34 του ανάγκες σε νερό, και από εκεί και πέρα θα πρέπει να υπάρχει κλιμακωτή τιμολόγηση, ανάλογα με τα κυβικά μέτρα που καταναλώνονται και την εκάστοτε χρήση. Τέλος, οι πολιτικές τιμολόγησης είναι αναγκαίο να τεθούν σε διαβούλευση με την κοινωνία και τους αρμόδιους φορείς, ώστε να επιτευχθεί αύξηση της ενημέρωσης των χρηστών, εξασφάλιση της συμμετοχής τους και η μέγιστη δυνατή συναίνεση. 33

35 Καλές πρακτικές Στον Ελλαδικό Χώρο καλές πρακτικές διαχείρισης του μη-ανταποδοτικού νερού με αύξηση της αποδοτικότητας χρήσης του αστικού νερού αποτελούν η ΔΕΥΑ της Κω και της Κοζάνης, που αναφέρονται παρακάτω. Στην Κω έχει γίνει αξιολόγηση και παρακολούθηση του δικτύου ύδρευσης (πλήρης χαρτογράφηση και υδραυλική προσομοίωση) σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο της IWA (International Water Association). Τα συνολικά οφέλη της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας περιλαμβάνουν τη δυνατότητα εξαγωγής επικαιροποιημένων στοιχείων του δικτύου, τη δυνατότητα χωρικού προσδιορισμού των αγωγών προς αντικατάσταση, τον προσδιορισμό αδύναμων σημείων του δικτύου και τη λήψη μέτρων αναβάθμισης της λειτουργίας του, την έγκαιρη πρόβλεψη κρίσεων και τη λήψη μέτρων πρόληψης, τον έγκαιρο εντοπισμό σημείων αστοχίας του δικτύου και την ταχύτερη αποκατάστασή τους, τον ευκολότερο εντοπισμό των σημείων παράνομης χρήσης νερού (Κανακούδης Β., 2013). Στην Κοζάνη μέσω του συστήματος λήψης αποφάσεων και ιεράρχησης ενεργειών μείωσης του NRW του ευρωπαϊκού προγράμματος WATERLOSS, έγινε ανάπτυξη υδραυλικού μοντέλου και χρήση του για διαμόρφωση ζωνών πίεσης και DMAs, τοποθέτηση 2 πιλοτικών σταθμών ελέγχου και διαχείρισης πίεσης (PRVs). Επιπλέον έγινε εγκατάσταση συστήματος SCADA, ανάπτυξη υδραυλικού μοντέλου και εφαρμογή προγράμματος μείωσης των διαρροών (GIS). Επίσης έγινε τοποθέτηση πιλοτικών διατάξεων αυτοματοποιημένης ανάγνωσης μετρητών (AMR). Τέλος εγκαταστάθηκαν πιλοτικά μειωτές μη μετρούμενης ροής (UFRs) στους υδρομετρητές (Κουζιάκης Χ., 2013). Πηγή: Οδηγός Καλών Πρακτικών για τη Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού νερού, Έκδοση ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Αθήνα 2013, σελ. 76. Περιλαμβάνονται παραδείγματα καλών πρακτικών άλλων Ευρωπαϊκών και μη πόλεων όπως Κύπρου, Μάλτας, Ρουμανίας, Ισραήλ, Βουλγαρίας, Σκοπίων, Πράγας. 34

36 Ενδιαφέρουσες είναι επίσης και οι εξής πολύ πρόσφατες καλές πρακτικές των ΗΠΑ: Στην πόλη του Westminster στο Colorado θεώρησαν το 2010 ότι η υποδομή ύδρευσης αποχέτευσης που είχε πληρωθεί ήδη από τους εγκατεστημένους κατοίκους επαρκούσε για την μελλοντική ζήτηση αυτών των κατοίκων. Αποφάσισαν ότι για τους νέους κατοίκους έπρεπε να υπάρξει χρέωση σύνδεσης που να καλύπτει όχι το παρελθόν κόστος των παγίων αλλά κυρίως όλες τις δαπάνες παγίων που θεωρήθηκαν αναγκαίες για αύξηση της δυναμικότητας του όλου συστήματος της πόλης ώστε να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση που δημιουργεί η εγκατάσταση νέων κατοίκων. Στη Νότια Καλιφόρνια, διαπιστώθηκε ότι υπήρξε σημαντική ανταπόκριση στην προσπάθεια για συγκράτηση της κατανάλωσης του νερού ορίζοντας αποτελεσματικότερα τα κλιμάκια της ογκομετρικής χρέωσης του νερού. Εισήχθη το 2013 η έννοια του προϋπολογισμού νερού για κάθε νοικοκυριό. Ορίζεται ως μια ποσότητα εσωτερικής χρήσης, με βάση τον αριθμό των ανθρώπων στο σπίτι και μια ποσότητα εξωτερικής κατανάλωσης στην αυλή με βάση την έκταση, ειδικές ανάγκες, καθώς και τις τοπικές καιρικές συνθήκες. Το άθροισμα αυτών των εσωτερικών και εξωτερικών ποσοτήτων ορίστηκε ως ο προϋπολογισμός νερού του κάθε νοικοκυριού. Εφόσον το νοικοκυριό παρέμενε εντός των ορίων κατανάλωσης του συγκεκριμένου προϋπολογισμού του θεωρήθηκε ότι κάνει «αποτελεσματική χρήση» του νερού και χρεωνόταν με τα χαμηλά τιμολόγια. Η χρήση του νερού που υπερβαίνει τον προϋπολογισμό ενός νοικοκυριού θεωρείται αναποτελεσματική και τιμολογείται με ένα υψηλότερο αποτρεπτικό τιμολόγιο συμβάλλοντας στην ενθάρρυνση της αποφυγής σπατάλης. Πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματα της χρέωσης και έκδοσης λογαριασμών νερού ανά μικρότερα διαστήματα από τη διμηνιαία ή τριμηνιαία ή και τετραμηνιαία χρέωση και έκδοση λογαριασμών που εφαρμόζεται από πολλούς παρόχους. Τα θετικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν σημαντική συμβολή για τη μείωση της ζήτησης νερού, καθώς οι καταναλωτές λαμβάνουν νωρίς το μήνυμα υπέρμετρης κατανάλωσης και προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους μείωση του αναγκαίου κεφαλαίου κίνησης του παρόχου και βελτίωση των ταμιακών ροών του δικαιοσύνη στην κατανομή του κόστους. 1 Matthews, Paul L. «Moving Toward Monthly Billing: Measure of Improvements to Cost-of-Service Equity» Proceedings of the Water Environment Federation, Utility Management Conference 2012, pp (10), Water Environment Federation 35

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2.1. Προσδιορισμός τυπολογίας περιπτώσεων παρόχων Ύδρευση Αποχέτευση Το συνολικό σύστημα παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης - αποχέτευσης Το σύνολο των παρόχων νερού ύδρευσης και υπηρεσιών αποχέτευσης περιλαμβάνει 130 Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), τις εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης της Πρωτεύουσας και της Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ) και όλους τους Δήμους της χώρας που δεν εξυπηρετούνται από αυτές τις ΔΕΥΑ (βλ. κατάλογο ΔΕΥΑ στο Παράρτημα 1). Από τις 130 υφιστάμενες ΔΕΥΑ, οι 118 μετέχουν στην Ένωση των ΔΕΥΑ (ΕΔΕΥΑ) που αποτελεί συλλογικό όργανό τους με γενικό σκοπό την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των ΔΕΥΑ και το συντονισμό των ενεργειών τους, με κύριο στόχο την υποβοήθηση των ΔΕΥΑ σ' όλες τις φάσεις του έργου τους, για την κατοχύρωση και την αναβάθμιση του ρόλου τους ως κοινωνικών φορέων. Οι επιμέρους Περιφέρειες της χώρας έχουν κατά κανόνα αριθμό ΔΕΥΑ που αντιστοιχεί στον πληθυσμό τους, με αποτέλεσμα ο μέσος ιδεατός πληθυσμός ανά ΔΕΥΑ (δηλαδή το πηλίκο του μόνιμου πληθυσμού της Περιφέρειας με τον αριθμό των υφιστάμενων ΔΕΥΑ) να ποικίλει σε περιορισμένα όρια, κατά κανόνα μεταξύ και μόνιμων κατοίκων (επόμενος πίνακας). 36

38 Πίνακας Υφιστάμενες ΔΕΥΑ κατά Περιφέρεια και ιδεατός μόνιμος πληθυσμός ανά ΔΕΥΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αριθμός υφιστάμενων ΔΕΥΑ Σύνολο μόνιμου πληθυσμού Περιφέρειας 2011 Ιδεατός μέσος όρος πληθυσμού ανά ΔΕΥΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ** ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ *** ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ * Δεν περιλαμβάνονται οι ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ ** Δεν περιλαμβάνεται πληθυσμός των Δήμων Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς, Κορδελιού-Ευόσμου, Νεάπολης-Συκεών, Πυλαίας-Χορτιάτη *** Μόνο ΔΕΥΑ Λαυρεωτικής και πληθυσμός Δήμου Λαυρεωτικής Πηγή: ΕΔΕΥΑ ΕΛΣΤΑΤ Υπολογισμοί Μελετητών Οι ΔΕΥΑ χαρακτηρίζονται από σαφώς αυστηρότερη οργανωτική και οικονομική διαχείριση, με συγκεκριμένο και ενιαίο λογιστικό σχέδιο και εξειδικευμένο θεσμικό καθεστώς, που επιτρέπουν πολύ πιο αξιόπιστη παρακολούθηση των επιδόσεών τους ως προς την ορθολογική διαχείριση, την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος που παρέχουν. Δεδομένου όμως ότι, από τους 325 Δήμους της Χώρας, οι μισοί περίπου δεν εξυπηρετούνται (ή δεν εξυπηρετούνται σε όλη τη χωρική τους έκταση) από ΔΕΥΑ, αλλά από τις δημοτικές τους υπηρεσίες, που κατά κανόνα είναι λιγότερο αυστηρά οργανωμένες και δεν παρέχουν αναλόγως αξιόπιστα στοιχεία, προκύπτει ως ανάγκη η επέκταση κάλυψης και αυτών των Δήμων από οργανωμένες ΔΕΥΑ (είτε υφιστάμενες που θα επεκτείνουν τη χωρική 37

39 αρμοδιότητά τους, είτε νέες) ή η αυστηροποίηση της θεσμικής, τεχνικής και οικονομικής παρακολούθησης των αρμόδιων δημοτικών υπηρεσιών. Η ΕΔΕΥΑ, στα πλαίσια του ρόλου της για την υποβοήθηση των ΔΕΥΑ σ' όλες τις φάσεις του έργου τους, συγκεντρώνει περιοδικά στοιχεία από όσες ΔΕΥΑ-Μέλη της ανταποκρίνονται και παράγει ενιαία πληροφόρηση που χρησιμεύει και για τη διαμόρφωση προτάσεων πολιτικής γενικά, αλλά και για τη συγκριτική αποτίμηση του έργου των ΔΕΥΑ. Η πιο πρόσφατη σχετική εργασία της ΕΔΕΥΑ καλύπτει στοιχεία για το έτος Σε αυτή την εργασία, από τις 118 ΔΕΥΑ-Μέλη της ΕΔΕΥΑ ανταποκρίθηκαν και παρείχαν στοιχεία 34 ΔΕΥΑ (επόμενος πίνακας). 38

40 περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπόψη εκτός των άλλων και Πίνακας Χαρακτηριστικά των 34 ΔΕΥΑ που ανταποκρίθηκαν με παροχή στοιχείων στην έρευνα ΕΔΕΥΑ 2012 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αριθμός ΔΕΥΑ που παρείχαν στοιχεία στην ΕΔΕΥΑ, 2012 Εξυπηρετούμενος πληθυσμός από τις ΔΕΥΑαπογραφή 2011 % Συνόλου μόνιμου πληθυσμού Περιφέρειας Μέσος όρος εξυπηρετούμενου πληθυσμού ανά ΔΕΥΑ Μέσος όρος υδρομέτρων ανά ΔΕΥΑ Μόνιμοι κάτοικοι ανά υδρόμετρο ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ % ,8 ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ % ,0 ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ % ,6 ΗΠΕΙΡΟΥ 0% ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ % ,7 ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ % ,4 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 0% ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ % ,4 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ % ,6 ΑΤΤΙΚΗΣ 0% ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ % ,4 ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ % ,8 ΚΡΗΤΗΣ % ,0 ΣΥΝΟΛΟ % ,7 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ 39

41 Τα χαρακτηριστικά αυτών των 34 ΔΕΥΑ επιτρέπουν την υπόθεση ότι αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα και των υπολοίπων, για τους εξής λόγους: Κατανέμονται στις περισσότερες Περιφέρειες της Χώρας. Καλύπτουν σημαντικό ποσοστό του μόνιμου πληθυσμού κάθε Περιφέρειας που κυμαίνεται κατά κανόνα μεταξύ 25% και 50%. Έχουν μέσο μέγεθος εξυπηρετούμενου μόνιμου πληθυσμού που δεν διαφέρει σημαντικά από το μέσο ιδεατό μόνιμο πληθυσμό όλων των ΔΕΥΑ κάθε Περιφέρειας. Καλύπτουν ευρεία κλίμακα μεγεθών (όπως μετριέται και με τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό και με τον αριθμό υδρομέτρων), που κυμαίνεται από μικρό μέγεθος με λιγότερα από υδρόμετρα (ΔΕΥΑ Σκιάθου), έως πολύ μεγάλο μέγεθος με σχεδόν υδρόμετρα (ΔΕΥΑ Πάτρας) (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα ΔΕΥΑ για τις οποίες παρέχονται στοιχεία στην έρευνα της ΕΔΕΥΑ,

42 Η κατανομή τους κατά μέγεθος πλησιάζει την κανονική με δύο αιχμές και με συγκέντρωση του μεγάλου αριθμού τους (σχεδόν του 75% των ΔΕΥΑ) περί την κεντρική τιμή μεγέθους, δηλαδή μεταξύ και υδρομέτρων (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Κατανομή των 34 ΔΕΥΑ της έρευνας 2012 της ΕΔΕΥΑ κατά μέγεθος Η μέση αναλογία μόνιμων κατοίκων ανά υδρόμετρο κυμαίνεται σε μικρά περιθώρια από 1,4 έως 2,0 άτομα σε όλες τις Περιφέρειες. Με βάση λοιπόν αυτό το θεωρούμενο ως αρκούντως αντιπροσωπευτικό δείγμα των 34 ΔΕΥΑ γίνεται στη συνέχεια διερεύνηση επιμέρους χαρακτηριστικών για να τεκμηριωθεί εάν αυτά μπορούν να αποτελέσουν βάση για την τυποποίηση σε ομάδες των ΔΕΥΑ ως υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης. 41

43 Η επίδραση της προέλευσης του νερού Λογική υπόθεση είναι ότι η προμήθεια νερού από φθηνή προέλευση (π.χ., επιφανειακές πηγές κοντά στο δίκτυο διανομής) θα τείνει να επηρεάζει πτωτικά το κόστος του νερού. Κύρια μεταβλητή κόστους που επηρεάζεται είναι το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για την άντληση του νερού, που αναμένεται να είναι μηδενικό στην περίπτωση προμήθειας νερού από κοντά ευρισκόμενες επιφανειακές πηγές και αντίθετα σημαντικό στην περίπτωση άντλησης από γεωτρήσεις. Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι παρατηρείται εξαιρετικά μεγάλη διακύμανση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας ανά μ 3 αντλούμενου νερού (επόμενο διάγραμμα) που κυμαίνεται από μηδενικό έως πάνω από 0,30/μ 3. Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Κόστος ηλεκτρικής ενέργειας άντλησης ύδρευσης ανά μ3 που αντλείται από γεωτρήσεις ΔΕΥΑ για τις οποίες παρέχονται στοιχεία στην ΕΔΕΥΑ,

44 Η υπόθεση αξιολογείται συγκρίνοντας και συσχετίζοντας τρεις μεταβλητές: το ποσοστό των συνολικών ποσοτήτων νερού που προέρχεται από γεωτρήσεις, το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας ανά μ 3 αντλούμενων ποσοτήτων νερού και το συνολικό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας αφενός άντλησης ύδρευσης, αλλά αφετέρου και αντλιοστασίων διανοµής, δικτύων, δεξαμενών ύδρευσης ανά μ 3 που πραγματικά καταναλώνεται από πελάτες. Προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Δεν παρατηρείται καμία συσχέτιση μεταξύ ποσοστού συνολικών ποσοτήτων νερού που προέρχονται από γεωτρήσεις και μοναδιαίου κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για το σύνολο των ποσοτήτων νερού που χρεώνονται στους καταναλωτές. Παρατηρείται μικρή θετική συσχέτιση μεταξύ κόστους ηλεκτρικής ενέργειας άντλησης και συνολικού κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για την ύδρευση. Συμπεραίνεται ότι η προέλευση του νερού δεν αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την διάκριση των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης σε ομάδες Η επίδραση του μήκους του δικτύου Οι ΔΕΥΑ που αναφέρουν στοιχεία έχουν μήκος δικτύου ύδρευσης που ποικίλει από μόλις 11 χλμ. στη Σκιάθο έως χλμ. στη Χίο (επόμενο διάγραμμα). 43

45 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Μήκος δικτύου ύδρευσης σε χλμ. ΔΕΥΑ για τις οποίες παρέχονται στοιχεία στην ΕΔΕΥΑ, 2012 Θα μπορούσαν να αναμένονται είτε οικονομίες είτε δυσοικονομίες κλίμακας. Όμως δεν διαπιστώνεται συστηματική συσχέτιση των κοστολογικών στοιχείων των παρόχων με το μήκος του δικτύου (επόμενο διάγραμμα). Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και εάν, αντί του μήκους του δικτύου, ληφθεί ως δείκτης του μεγέθους της ΔΕΥΑ ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός. 44

46 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Συσχέτιση μοναδιαίου κόστους υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης με μήκος δικτύου ύδρευσης Συμπεραίνεται ότι το μήκος του δικτύου δεν αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την διάκριση των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης σε ομάδες Η επίδραση της πυκνότητας του δικτύου Η πυκνότητα του δικτύου μετριέται με τον δείκτη του αριθμού κατοίκων ανά χλμ. δικτύου. Ευλογοφανής υπόθεση είναι ότι μεγαλύτερη πυκνότητα, που συνεπάγεται κάλυψη περισσοτέρων πελατών ανά μονάδα μήκους δικτύου, συμβάλει σε μικρότερο κόστος ανά μ 3. Οι ΔΕΥΑ που παρείχαν στοιχεία χαρακτηρίζονται από πυκνότητα δικτύου που ποικίλει από πολύ μικρή στην Αμφιλοχία έως πολύ μεγάλη στο Ηράκλειο Κρήτης και στη Σκιάθο (επόμενο διάγραμμα). 45

47 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Αριθμός εξυπηρετούμενων κατοίκων ανά χλμ. δικτύου ύδρευσης ΔΕΥΑ για τις οποίες παρέχονται στοιχεία στην ΕΔΕΥΑ, 2012 Όμως τα στοιχεία από τις 34 ΔΕΥΑ δεν υποδεικνύουν καμία συστηματική συσχέτιση (επόμενο διάγραμμα). Συμπεραίνεται ότι ούτε η πυκνότητα του δικτύου αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την διάκριση των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσηςαποχέτευσης σε ομάδες. 46

48 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΔΕΥΑ Διάγραμμα Συσχέτιση μοναδιαίου κόστους υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης με πυκνότητα δικτύου ύδρευσης Συμπέρασμα Συνάγεται ότι οι ΔΕΥΑ δεν είναι σκόπιμο να διακριθούν σε υποομάδες. Οι συγκρίσεις για τις επιδόσεις κάθε μίας θα γίνονται με το σύνολο των ΔΕΥΑ της χώρας. Η μόνη ομαδοποίηση των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης προτείνεται να είναι μεταξύ αφενός των ΔΕΥΑ και αφετέρου των παρόχων που λειτουργούν με μορφή δημοτικής υπηρεσίας. 47

49 Άρδευση Το συνολικό σύστημα παρόχων υπηρεσιών άρδευσης Το συνολικό σύστημα παρόχων υπηρεσιών άρδευσης αποτελείται από: Λίγους Γενικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ Αργοναυπλίας, Αχελώου, Λεκάνης Ιωαννίνων, Ορεστιάδας, Παμίσου, Πεδιάδας Άρτας, Πεδιάδας Θεσσαλονίκης Λαγκαδά, Πεδιάδας Σερρών, Πηνειού Αλφειού, Στραγγιστικών Έργων Θεσσαλίας). Μία πλειάδα Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) που φθάνουν τους 416 στο σύνολο της χώρας 6 και κατανέμονται κατά Περιφέρεια όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πολύ μεγάλο αριθμό (της τάξεως των ) ανεξάρτητων ιδιωτικών γεωτρήσεων που καλύπτουν τις ανάγκες μεμονωμένων καλλιεργητών. 6 Βλ. 27/4/2015, για πλήρη κατάλογο και κατανομή κατά Περιφέρεια. 7 Βλ, 27/4/

50 Πίνακας Υφιστάμενοι ΤΟΕΒ και αρδευόμενα στρέμματα ανά Περιφέρεια ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αριθμός υφιστάμενων ΤΟΕΒ Σύνολο αρδευόμενων στρεμμάτων Περιφέρειας 2010 Ιδεατός 8 μέσος όρος αρδευόμενων στρεμμάτων ανά ΤΟΕΒ 2010 ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ Από τους 416 ΤΟΕΒ που υπάρχουν στη χώρα, τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής ανά υδατικό διαμέρισμα της ΕΓΥ κατέγραψαν για την περίοδο στοιχεία συνολικού χρηματοοικονομικού κόστους, συνολικών εσόδων και μέσου χρηματοοικονομικού κόστους ανά μ3 παρεχόμενου αρδευτικού νερού για 330 ΤΟΕΒ και 3 ΓΟΕΒ (κατανομή τους ανά Περιφέρεια φαίνεται στον επόμενο πίνακα). 8 Προκύπτει ως πηλίκον του συνολικού αριθμού αρδευόμενων στρεμμάτων στην Περιφέρεια με τον αριθμό ΤΟΕΒ. Στην πραγματικότητα σημαντικός αριθμός των συνολικών στρεμμάτων δεν υπόκειται στην αρμοδιότητα των ΤΟΕΒ. 49

51 Πίνακας ΤΟΕΒ με στοιχεία κόστους και εσόδων ανά Περιφέρεια, Περιφέρεια Αριθμός ΤΟΕΒ με στοιχεία από διαχειριστικά ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ 29 ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 75 ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 57 ΗΠΕΙΡΟΥ 14 ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 31 ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 0 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 0 ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 50 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 75 ΑΤΤΙΚΗΣ 2 ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0 ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 0 ΚΡΗΤΗΣ 0 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 333 Πηγή: ΕΓΥ, Διαχειριστικά Σχέδια Υδατικών Διαμερισμάτων Αυτοί οι οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων εκτιμάται ότι καλύπτουν αρδευόμενες εκτάσεις περί τα 4 εκατομμύρια στρέμμα, δηλαδή περίπου 30% των αρδευόμενων εκτάσεων της χώρας. Είναι συνεπώς ένα επαρκώς μεγάλο δείγμα, τόσο από άποψη πλήθους περιπτώσεων όσο και ποσοστού του συνόλου των αρδευόμενων εκτάσεων, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για να επιχειρηθεί τυπολογική ομαδοποίησή τους Η κατανομή των ΤΟΕΒ ανάλογα με το μέγεθος Οι υφιστάμενοι ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ για τους οποίους παρέχονται στοιχεία στα διαχειριστικά είναι κατά κανόνα μικρού μεγέθους. Εκτιμάται (επόμενο διάγραμμα) ότι το 25% του συνολικού τους αριθμού εξυπηρετεί αρδευόμενη περιοχή κάτω από στρέμματα, και το 65% κάτω από στρέμματα. Μόνο 8% του συνολικού αριθμού των ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ εξυπηρετούν αρδευόμενη περιοχή μεγαλύτερη των στρεμμάτων. 50

52 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Διαχειριστικών Σχεδίων Διάγραμμα Κατανομή ΤΟΕΒ ανάλογα με το εκτιμώμενο μέγεθος αρδευόμενης περιοχής αρμοδιότητάς τους 9 9 Προκύπτει από εκτιμήσεις των μελετητών με βάση το συνολικό χρηματοοικονομικό κόστος κάθε ΤΟΕΒ όπως καταγράφεται στα, Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Διαμερισμάτων, της ΕΓΥ. 51

53 Συμπεραίνεται ότι μπορεί να υπάρχει σκοπιμότητα διάκρισης των ΤΟΕΒ σε λίγες ομάδες ανάλογα με το μέγεθος, με έμφαση όμως στη διάκριση κάτω από στρέμματα, μεταξύ στρεμμάτων, μεταξύ στρεμμάτων και πάνω από στρέμματα Η σημασία του μεγέθους αρδευόμενης έκτασης για το μοναδιαίο κόστος αρδευτικού νερού Εξετάστηκε η συσχέτιση μεγέθους αρδευόμενης έκτασης και μοναδιαίου κόστους αρδευτικού νερού όπως καταγράφεται στα διαχειριστικά σχέδια. Δεν βρέθηκε καμία σημαντική συσχέτιση με αναφορά στο σύνολο των ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ της χώρας (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Διαχειριστικών Σχεδίων Διάγραμμα Κατανομή ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ 10 ανά μέγεθος και μοναδιαίο χρηματοοικονομικό κόστος, Περιλαμβάνονται οι 333 ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ για τους οποίους παρέχουν στοιχεία τα διαχειριστικά σχέδια 52

54 Εξετάζοντας την ίδια συσχέτιση ανά Περιφέρεια, διαπιστώθηκε κατά κανόνα αρνητική συσχέτιση αλλά πολύ ασθενής (συντελεστής συσχέτισης αρνητικός με απόλυτη τιμή μικρότερη του 0,17). Συμπεραίνεται ότι ασφαλέστερη πρέπει να θεωρηθεί η τυποποίηση των οργανισμών εγγείων βελτιώσεων σε ομάδες μεγέθους με αναφορά το σύνολό τους στη χώρα και όχι κατά Περιφέρεια Η σημασία του μεγέθους αρδευόμενης έκτασης για την ανάκτηση του κόστους αρδευτικού νερού Ούτε με το επίπεδο ανάκτησης του χρηματοοικονομικού κόστους παρατηρείται κάποια συσχέτιση του μεγέθους των ΤΟΕΒ (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Διαχειριστικών Σχεδίων Διάγραμμα Κατανομή ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ 11 ανά μέγεθος και % ανάκτησης κόστους, Περιλαμβάνονται οι 333 ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ για τους οποίους παρέχουν στοιχεία τα διαχειριστικά σχέδια 53

55 Η σημασία του μοναδιαίου κόστους για την ανάκτησή του Το εντυπωσιακότερο εύρημα είναι ότι ούτε αυτή η συσχέτιση παρατηρείται. Υπάρχουν φορείς-πάροχοι που επιτυγχάνουν χαμηλό κόστος, αλλά το ανακτούν σε πολύ χαμηλό βαθμό. Και αντίθετα, φορείς-πάροχοι με υψηλό μοναδιαίο κόστος καταφέρνουν να παρουσιάζουν υψηλή ανάκτηση (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Διαχειριστικών Σχεδίων Διάγραμμα Κατανομή ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ 12 ανά μοναδιαίο κόστος και % ανάκτησης κόστους, Συμπέρασμα Συνάγεται ότι οι ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ δεν μπορούν να τυποποιηθούν σε υποομάδες. Η διαμόρφωση των βασικών οικονομικών τους στοιχείων δεν ακολουθεί κανόνες που εφαρμόζονται με ενιαίο τρόπο σε φορείς ανάλογων χαρακτηριστικών. Είναι προφανές ότι η συμπεριφορά των επιμέρους παρόχων αρδευτικού νερού ακολουθεί σε σημαντικό βαθμό λογική προσαρμογής σε μη οικονομικούς παράγοντες, που διαφέρουν από τον ένα στον άλλο. 12 Περιλαμβάνονται οι 333 ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ για τους οποίους παρέχουν στοιχεία τα διαχειριστικά σχέδια 54

56 Ως εκ τούτου, οι μόνες συγκρίσεις για τις επιδόσεις κάθε ενός που μπορούν να έχουν νόημα είναι με το σύνολο των ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ της χώρας Προσδιορισμός τυπολογίας περιπτώσεων χρηστών Νοικοκυριά Περισσότερο από το ¼ των νοικοκυριών στην Ελλάδα έχουν μηνιαία συνολικά δαπάνη αγορών κάτω από (επόμενο διάγραμμα). Στόχος για αυτά τα νοικοκυριά είναι όχι μόνο η αποφυγή πενίας νερού, αλλά και ιδιαίτερης πίεσης στον οικογενειακό προϋπολογισμό από ενδεχόμενες αυξήσεις της χρέωσης των υπηρεσιών ύδρευσηςαποχέτευσης. Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2013, Διάγραμμα Ελλάδα - Κατανομή των νοικοκυριών κατά τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών, 2013 Ιδιαίτερα σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η μικρότερη αξία μηνιαίων αγορών δεν οφείλεται σε μικρότερο αριθμό μελών των αντίστοιχων νοικοκυριών, αλλά και σε μικρότερη 55

57 κατά κεφαλή δαπάνη, που περιορίζεται σε 441 ανά άτομο στα νοικοκυριά των χαμηλότερων κλιμακίων μηνιαίας δαπάνης (επόμενο διάγραμμα). Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2013 Διάγραμμα Ελλάδα Μηνιαία δαπάνη αγορών ανά άτομο κατά τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών νοικοκυριού, Γεωργία Οι γεωργικές καλλιέργειες μπορούν να τυποποιούνται από την άποψη της δυνατότητας χρέωσης του αρδευτικού νερού ανάλογα με δύο κριτήρια: Την κατανάλωση νερού ανά στρέμμα καλλιέργειας. Το στρεμματικό εισόδημα ανά καλλιέργεια. 56

58 Η κατανάλωση νερού ανά στρέμμα καλλιέργειας Για τις ανάγκες τυποποίησης οι καλλιέργειες διακρίνονται σε ένδεκα ομάδες, όπως καταγράφονται και στις ετήσιες αναφορές των φορέων διαχείρισης του αρδευτικού νερού (ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ). Χρησιμοποιείται η μέθοδος Βlaney-Griddle για να υπολογιστούν οι ανάγκες σε αρδευτικό νερό σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα της χώρας (συγκεντρωτικά στον επόμενο πίνακα). Με βάση αυτά τα αναλυτικά στοιχεία υπολογίζεται ένας μέσος δείκτης απαιτήσεων σε αρδευτικό νερό ανά καλλιέργεια (επόμενο διάγραμμα). Προκύπτει ανάγκη διακριτής αντιμετώπισης ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε καλλιέργειας σε νερό. Πηγή: Εκτιμήσεις Μελετητών Διάγραμμα Δείκτης απαιτήσεων σε αρδευτικό νερό Καπνός =

59 Πίνακας Ετήσιες ανάγκες αρδευτικού νερού (μ3) ανά καλλιέργεια και Περιφερειακή Ενότητα Μέθοδος Blaney-Gridlle Πηγή: Εκτιμήσεις Μελετητών 58

60 Παράλληλα, οι σημαντικές διαφορές στις απαιτήσεις αρδευτικού νερού για την ίδια καλλιέργεια στις διάφορες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας δημιουργούν την ανάγκη διακριτής (όχι υποχρεωτικά διαφορετικής) αντιμετώπισης και κατά Περιφερειακή Ενότητα. Το θέμα μάλιστα γίνεται εντονότερο καθώς στις περιοχές που είναι μεγαλύτερες οι απαιτήσεις αρδευτικού νερού (π.χ., νησιωτικός χώρος, κεντρική Ελλάδα) είναι κατά κανόνα και περιοχές στις οποίες η διαθεσιμότητά του αντιμετωπίζει περισσότερους περιορισμούς Το στρεμματικό εισόδημα ανά καλλιέργεια Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών (ΦΕΚ 836/Β/ ) το στρεμματικό εισόδημα διαφέρει σημαντικά ανά καλλιέργεια (επόμενος πίνακας). Πίνακας Σύνολο Ελλάδας Εισόδημα ανά στρέμμα Μέση τιμή πεδινής ζώνης Αρδευόμενα, 2014 Καλλιέργεια Αραβόσιτος 35,16 Μηδική 60,19 Βαμβάκι 51,86 Ρύζι 46,19 Καπνός* 209,22 Ηλιόσπορος 30,23 Μποστανικά** 198,13 Πατάτες 149,46 Κηπευτικά υπαίθρου*** 149,46 Ελιές**** 29,38 Εσπεριδοειδή 86,82 Λοιπά δένδρα***** 203,82 Αμπέλια****** 94,35 * Μπασμά ** Ενδεικτικά καρπούζι *** Ενδεικτικά τομάτα επιτραπέζια υπαίθρου **** Ελαιοποιήσιμη ***** Ενδεικτικά βερύκοκα ******Οινοποιίας Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών (ΦΕΚ 836/Β/ ) 59

61 Εξ άλλου, το στρεμματικό εισόδημα για την ίδια καλλιέργεια, σύμφωνα πάλι με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, διαφέρει σημαντικά μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων της χώρας. Ενδεικτικά για τέσσερις καλλιέργειες (αραβόσιτο, μηδική για σανό, βαμβάκι και πατάτα) υπολογίστηκε διαφοροποίηση εισοδήματος σε ευρεία κλίμακα που κυμάνθηκε με τυπική απόκλιση 11%-30% του μέσου όρου (επόμενος πίνακας). Πίνακας Διαφοροποίηση στρεμματικού εισοδήματος μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων της Χώρας Πεδινές αρδευόμενες καλλιέργειες, 2014 Εισόδημα/Δείκτης διαφοροποίησης Αραβόσιτος Μηδική Βαμβάκι Πατάτα Ελάχιστο 19,44 30,23 41,55 84,46 Μέγιστο 49,01 95,46 62,33 257,87 Μέσο 35,16 60,19 51,86 149,46 Διαφορά μέγιστο/ελάχιστο 152% 216% 50% 205% Τυπική απόκλιση 7,56 15,93 5,94 44,41 Τυπική απόκλιση ως % μέσου 21% 26% 11% 30% Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Οικονομικών (ΦΕΚ 836/Β/ ) Προκύπτει συνεπώς ανάγκη διακριτής αντιμετώπισης της τιμολόγησης του νερού τόσο κατά καλλιέργεια, όσο και κατά Περιφερειακή Ενότητα Μεταποίηση Η κατανάλωση νερού ανά κλάδο της μεταποίησης δεν είναι επισήμως καταγεγραμμένη στην Ελλάδα. Χρησιμοποιούνται κατ αναλογία σταθερότυπα που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη κοστολόγησης και τιμολόγησης νερών της Κύπρου. Ενώ όμως στην ανάλυση της Κύπρου τα σταθερότυπα συνεπάγονταν ένα δείκτη κατανάλωσης μ3 νερού ανά εκατομμύριο προστιθέμενης αξίας στο σύνολο της μεταποίησης, τα στοιχεία που προέρχονται από τα διαχειριστικά σχέδια σχετικά με την κατανάλωση νερού στη μεταποίηση στην Ελλάδα υποδεικνύουν αντίστοιχο δείκτη πολύ υψηλότερο στα μ3. Ασφαλώς η σχετική έλλειψη νερού στην Κύπρο, που είναι εντονότερη από ότι στην Ελλάδα, συμβάλει προς την κατεύθυνση εξήγησης της διαφοράς. Όμως, ανεξάρτητα από αυτή τη 60

62 συνολική διαφορά στην κατανάλωση στο σύνολο της μεταποίησης, εκείνο που ενδιαφέρει για την τυποποίηση της μεταποίησης ως προς την τιμολόγηση του νερού είναι να διερευνηθούν οι διαφορετικές επιπτώσεις από ενδεχόμενες αυξήσεις της χρέωσης του νερού στους επιμέρους κλάδους της μεταποίησης. Με αυτή τη σκοπιμότητα, οι διαφοροποιήσεις των κλάδων που είχαν χρησιμοποιηθεί στην Κύπρο προσαρμόζονται αναλογικά, ώστε να είναι συμβατές με τα συνολικά στοιχεία που προκύπτουν από τα διαχειριστικά σχέδια Περιορισμοί στη δυνατότητα αντιμετώπισης αλλαγών τιμής Συνολική επιβάρυνση νοικοκυριών Διάφορες μελέτες που εξετάζουν τη δυνατότητα πληρωμής (affordability) στην ύδρευση του κόστους νερού 13 υποδεικνύουν ότι ένα άτομο ή νοικοκυριό μπορεί να αντέξει συνολικό κόστος νερού ύδρευσης (μη περιλαμβανομένου κόστους για την αποχέτευση) έως το επίπεδο που δεν υπερβαίνει το 2,5% του ετήσιου εισοδήματός του. Η μέση κατά κεφαλή κατανάλωση νερού οικιακής χρήσης δεν υπερβαίνει τα 75 μ 3 ετησίως. Το μέσο κατά κεφαλή καθαρό εθνικό διαθέσιμο εισόδημα στην Ελλάδα ανήλθε το 2013 σε σε τρέχουσες τιμές. Με βάση τα στοιχεία αυτά, το όριο της δυνατότητας πληρωμής για το κόστος νερού ανέρχεται σε 337 κατά άτομο, που είναι πολύ υψηλότερο από το κόστος των 75 μ 3 με οποιαδήποτε λογική τιμή χρέωσης στον καταναλωτή. Η σημερινή επιβάρυνση των νοικοκυριών στην Ελλάδα 14 είναι περιορισμένη και ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 0,7% των συνολικών αγορών του μέσου νοικοκυριού, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την αποχέτευση είναι ακόμη μικρότερο ανερχόμενο σε 0,2%, δηλαδή συνολικά 13 Βλ. π.χ., Deloitte, Report incorporating funding gap calculations for Astromeritis, Peristerona, Akakis sewerage project FINAL, 2 Jan. 2009, σελ ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2013, 61

63 για ύδρευση και αποχέτευση το μέσο νοικοκυριό στην Ελλάδα αφιερώνει το 0,9% των δαπανών του για υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης (επόμενος πίνακας). Το ποσοστό αυτό αυξάνεται για τα φτωχότερα νοικοκυριά σε 1,7% του συνόλου των δαπανών τους, χωρίς όμως να υπερβαίνει σε καμία περίπτωση το 2,5%. 62

64 περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπόψη εκτός των άλλων και Πίνακας Μέσος όρος μηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών κατά τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών και κατά τρόπο κτήσεως. Σύνολο Χώρας Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2013, 63

65 Δεδομένου ότι ήδη με τα σημερινά επίπεδα χρέωσης των υπηρεσιών ύδρευσηςαποχέτευσης επιτυγχάνεται στην πλειονότητα των παρόχων σχεδόν πλήρης ανάκτηση κόστους, συμπεραίνεται ότι κατά κανόνα η οποιαδήποτε προσαρμογή κριθεί αναγκαία για την επίτευξη ικανοποιητικής ανάκτησης του κόστους αυτών των υπηρεσιών δεν θα είναι απαγορευτική, με την έννοια ότι δεν θα συγκρούεται με την απαίτηση αποφυγής πενίας νερού, με συνέπεια την αδυναμία κάλυψης των βασικών αναγκών των οριακών νοικοκυριών. Ειδικά όμως για τα νοικοκυριά των χαμηλών κλιμακίων δαπάνης αγορών, στα οποία, όπως αναφέρεται παραπάνω, η μέση κατά άτομο μηνιαία δαπάνη είναι 441, εάν τεθεί ως όριο ανεκτής δαπάνης για υπηρεσίες νερού το 1,5%-2% των συνολικών ετήσιων δαπανών, η συνολική χρέωση για υπηρεσίες νερού (ύδρευση-αποχέτευση) δεν μπορεί να υπερβαίνει τα /μ3 1,30-1, Ευαισθησία ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας παραγωγικών φορέων Γεωργία Η προσέγγιση που υιοθετείται στηρίζεται στον υπολογισμό της ανώτατης πρόσθετης επιβάρυνσης για το νερό άρδευσης ανά μ3 που φθάνει στο χωράφι των καλλιεργητών που μπορεί να απορροφηθεί χωρίς να συνεπάγεται σημαντική αλλαγή της στάσης των καλλιεργητών ως προς τη σκοπιμότητα να συνεχίσουν την καλλιέργεια που έχουν υιοθετήσει έως πριν την αύξηση της τιμής του αρδευτικού νερού. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει την άντληση συμπερασμάτων γενικών, χωρίς να προϋποθέτει την ακριβή γνώση της χρέωσης που εφαρμόζεται σήμερα. Ακολουθούνται τα εξής βήματα: Βήμα 1. Αξιοποιείται το στοιχείο του καθαρού στρεμματικού εισοδήματος ανά καλλιέργεια και Περιφερειακή Ενότητα. Σήμερα μπορεί να γίνει δεκτό αυτό 15 Με ετήσια κατανάλωση ανά άτομο για βασικές ανάγκες ίση με 60μ3. 64

66 που υπολογίζεται από το Υπουργείο Οικονομικών ετησίως και δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 16 ή οποιοδήποτε άλλο υποδειχθεί από τον αρμόδιο φορέα αγροτικής πολιτικής. Βήμα 2. Υιοθετείται ένα μέγιστο ποσοστό ανεκτής μείωσης αυτού του εισοδήματος, που προσδιορίζεται από τον αρμόδιο φορέα αγροτικής πολιτικής. Για τις ανάγκες πιλοτικής εφαρμογής γίνονται παρακάτω δεκτές ορισμένες υποθέσεις που θα αναθεωρηθούν μόλις υπάρξει σχετική υπόδειξη. Βήμα 3. Το ποσό μείωσης του εισοδήματος που προκύπτει θεωρείται ως το μέγιστο όριο αύξησης της χρέωσης του νερού ανά στρέμμα για κάθε καλλιέργεια, που δεν θα ανατρέψει τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας. Βήμα 4. Το ποσό αυτό μετατρέπεται σε /μ 3 αρδευτικού νερού διαιρώντας το με την εύλογη κατανάλωση νερού ανά στρέμμα στην συγκεκριμένη καλλιέργεια στη συγκεκριμένη Περιφερειακή Ενότητα. Για να γίνει κατανοητή η προσέγγιση παρουσιάζεται το παρακάτω παράδειγμα. Για την καλλιέργεια αραβοσίτου, το Υπουργείο Οικονομικών έχει υπολογίσει για το οικονομικό έτος 2014 μέσο στρεμματικό εισόδημα 17 ίσο με 44,79 στην πεδινή ζώνη μιας Περιφερειακής Ενότητας. Γίνεται η παραδοχή ότι μείωση αυτού του εισοδήματος κατά 4% ή κατά 1,79, από 44,79 σε 43,00 αποτελεί τη μέγιστη μείωση που δεν περιορίζει την αποδοτικότητα της καλλιέργειας σε βαθμό που να ανατρέπεται η απόφαση για συνέχιση της καλλιέργειας. Συμπεραίνεται ότι η μέγιστη αύξηση της χρέωσης του αρδευτικού νερού χωρίς ανατροπή της βιωσιμότητας της καλλιέργειας αραβοσίτου είναι 1,79 ανά στρέμμα, από τα περίπου 30,00 που χρεώνονται από ορισμένους ΤΟΕΒ της 16 Βλ. τελευταίο διαθέσιμο ΦΕΚ 836/Β/ Ως εισόδημα θεωρείται το καθαρό επιχειρηματικό κέρδος μετά την αφαίρεση όλων των καλλιεργητικών δαπανών, περιλαμβανομένης αμοιβής εργασίας ακόμη και για τον υπεύθυνο της γεωργικής εκμετάλλευσης και τα μέλη της οικογένειάς του, όπως επίσης και αποσβέσεων για όλες τις δαπάνες παγίων, καθώς και ενοικίου για τη γεωργική γη. 65

67 περιοχής σήμερα σε 31,79 που αντιστοιχούν περίπου σε μέγιστη αύξηση της τιμής του αρδευτικού νερού κατά /μ3 0,003 (τρία δέκατα του ευρωλεπτού ανά κυβικό μέτρο αρδευτικού νερού) Μεταποίηση Δεν κατέστη δυνατόν να συγκεντρωθούν στοιχεία για την κατανάλωση νερού ανά κλάδο μεταποίησης στην Ελλάδα. Χρησιμοποιούνται αναλογικά τα στοιχεία που είχαν χρησιμοποιηθεί στη μελέτη κοστολόγησης και τιμολόγησης του νερού στην Κυπριακή Δημοκρατία 18. Η παραγωγή κάθε κλάδου της μεταποίησης απαιτεί σημαντικά διαφορετικές καταναλώσεις νερού. Για κάθε μονάδα προστιθέμενης αξίας, εκτιμάται ότι η παραγωγή τροφίμων και ποτών απαιτεί σχεδόν τριπλάσια κατανάλωση νερού από ότι η παραγωγή μεταλλικών ή μη μεταλλικών προϊόντων. Η προσέγγιση που χρησιμοποιείται αναγνωρίζει αυτή τη διαφοροποίηση και στηρίζεται στην εκτίμηση κατανάλωσης νερού ανά μονάδα προστιθέμενης αξίας και ανά κλάδο μεταποίησης. Ως κριτήριο για την επίπτωση ενδεχόμενης αύξησης της χρέωσης του νερού υπολογίζεται η επακόλουθη μείωση της κερδοφορίας στον κάθε κλάδο της μεταποίησης. Με βάση λοιπόν επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το έτος , υπολογίζεται (επόμενος πίνακας) ότι η μείωση της κερδοφορίας θα είναι σημαντική (6,8%-9,3%) σε σημαντικούς κλάδους της ελληνικής μεταποίησης, όπως των τροφίμων και ποτών, της κλωστουφαντουργίας και του 18 Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), «Προσδιορισμός του Μηχανισμού Ανάκτησης του Κόστους» & «Μελέτη Εξαιρέσεων,» Ειδικές Εκθέσεις 2.2 και 2.3, Χρησιμοποιείται ως έτος αναφοράς το 2010 γιατί τα στοιχεία της μεταποίησης δεν είχαν ακόμη επηρεαστεί σοβαρά από την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Μάλιστα, επί αυτών των στοιχείων εφαρμόζεται ποσοστό κέρδους μεγαλύτερο του πραγματικού για το έτος και πλησίον στο σύνηθες ποσοστό κέρδους ετών που δεν επηρεάζονται από την κρίση, ώστε το συμπέρασμα να έχει αναφορά και για έτη ομαλών οικονομικών συνθηκών. 66

68 ξύλου, ενώ θα είναι αξιόλογη και για άλλους μεγάλους κλάδους (τροφίμων 4,1%, μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων 3,9%). Προκύπτει συνεπώς ανάγκη διακριτής (όχι υποχρεωτικά διαφορετικής) αντιμετώπισης κατά κλάδο της μεταποίησης. 67

69 περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπόψη εκτός των άλλων και Πίνακας Εκτίμηση επιπτώσεων αύξησης κατά /μ3 0,50 της χρέωσης του νερού στη μεταποίηση ανά κλάδο Πηγή: 1. Πραγματικά μεγέθη 2010 σε της ΕΛΣΤΑΤ για τη μεταποίηση με περισσότερους από 10 απασχολουμένους 2. Το % κέρδους επί των πωλήσεων και το απόλυτο μέγεθος κερδών τροποποιείται από τα πραγματικά που ήταν μικρά, ώστε να αμβλυνθεί η στρεβλωτική μειωτική επίπτωση της οικονομικής κρίσης) 3. Εκτιμήσεις Μελετητών 68

70 Τουρισμός Στη μελέτη διαχείρισης των νερών της Κύπρου είχε υπολογιστεί ότι αναλογεί κατανάλωση νερού 0,75 μ 3 ανά διανυκτέρευση. Αυτό το επίπεδο και σταθερότυπο κατανάλωσης θεωρείται εύλογο και για τις διανυκτερεύσεις στις ελληνικές τουριστικές μονάδες. Τα έσοδα εισερχόμενου τουρισμού 20 αναγόμενα ανά διανυκτέρευση υπολογίζονται σε 72 το Κάθε αύξηση της τιμής του νερού κατά 0,30/μ 3 ή 0,23 ανά διανυκτέρευση για 0,75 μ 3, αντιπροσωπεύει 0,3% των εσόδων ανά διανυκτέρευση. Πρόκειται συνεπώς για περιορισμένη επιβάρυνση που μπορεί να απορροφηθεί χωρίς αναστατώσεις Άνυδρα νησιά Πολλά νησιά χαρακτηρίζονται από σημαντικές ελλείψεις νερού λόγω κλιματικών και γεωλογικών χαρακτηριστικών. Ενδεικτική είναι η απαρίθμηση δέκα νησιών (επόμενος πίνακας) σε πρόσφατη προκήρυξη του Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου για την μεταφορά πόσιμου νερού σε αυτά κατά τη διάρκεια έξι μηνών (Απρίλιος-Σεπτέμβριος 2015). 20 Τράπεζα της Ελλάδος ΔΑΠΑΝΗ ΑΝΑ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΗ ΜΗ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ, 14/4/

71 Πίνακας Άνυδρα νησιά: Μηνιαίος Μέσος Όρος Μεταφερόμενων Ποσοτήτων Νερού Πηγή: Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου Χαρακτηριστική επίσης είναι η πρόβλεψη της προκήρυξης για ανώτατη αποδεκτή τιμή προσφοράς /μ3 10,50 πλέον ΦΠΑ. Είναι προφανές ότι αυτό το κόστος νερού είναι ιδιαίτερα υψηλό, αντιμετωπίζεται ως μέρος συνολικής νησιωτικής πολιτικής και δεν μπορεί να ενταχθεί σε πολιτική πλήρους ανάκτησης κόστους του νερού. 70

72 2.4. Προσδιορισμός επιπέδου ανάκτησης κόστους υπηρεσιών ύδατος κατά αντιπροσωπευτική περίπτωση Δυνατότητες διαφορικής επιβάρυνσης χρηστών και εξαιρέσεων από πλήρη ανάκτηση Νοικοκυριά Δυνατότητες μειωμένης χρέωσης υπηρεσιών ύδρευσης - αποχέτευσης Νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος: Στοιχειοθετείται στο κεφάλαιο παραπάνω ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος/δαπάνης αγορών ευρίσκονται στα όρια εξάντλησης της εύλογης χρέωσης για υπηρεσίες νερού. Η σημερινή πολιτική τιμολόγησης των ΔΕΥΑ αναγνωρίζει το πρόβλημα και υιοθετεί χαμηλότερες χρεώσεις από τη γενικά εφαρμοζόμενη τιμολογιακή πολιτική. Αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. Στόχος είναι να μην οδηγούνται στα όρια πενίας υπηρεσιών ύδατος. Η χαμηλότερη ανάκτηση των εσόδων αυτών των νοικοκυριών θα καλύπτεται από την αυξημένη των καταναλωτών που εντάσσονται σε υψηλά κλιμάκια. Πολυμελή νοικοκυριά: Συνήθως ακολουθείται σήμερα διακριτή τιμολόγηση για νοικοκυριά πολυτέκνων, χωρίς να γενικεύεται σε πολυμελή νοικοκυριά. Η λογική είναι ότι η ανά υδρόμετρο κατανάλωση των πολυμελών νοικοκυριών είναι μεγαλύτερη λόγω των περισσοτέρων μελών. Καθώς δε κατά κανόνα εφαρμόζονται αυξανόμενα τιμολόγια ανά κλιμάκιο κατανάλωσης, η αυξημένη κατανάλωση των πολυμελών νοικοκυριών θα τιμωρείτο αποκλειστικά και μόνο επειδή είναι πολυμελή. Γενική στόχευση για τα πολυμελή νοικοκυριά είναι η εξαίρεση από τα αυξημένα τιμολόγια των υψηλοτέρων κλιμακίων, ώστε να διασφαλίζεται «δίκαιη» και όχι ευνοϊκή συνολική χρέωσή τους. Μόνο εάν πολυμελή νοικοκυριά είναι και χαμηλού εισοδήματος αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. 71

73 Δυνατότητες αυξημένης χρέωσης υπηρεσιών ύδρευσης - αποχέτευσης Κλιμάκια υψηλής κατανάλωσης: Σημαντικός είναι ο παρακινητικός ρόλος της τιμολογιακής πολιτικής για βιώσιμη και αποτελεσματική χρήση των υδάτινων πόρων. Σε αυτά τα πλαίσια η γενικά εφαρμοζόμενη αρχή των αυξανόμενων τιμολογίων για υψηλότερα κλιμάκια κατανάλωσης είναι σκόπιμη. Παράλληλα, τίθεται και η στόχευση για αναπλήρωση από τη χρέωση των κλιμακίων υψηλής κατανάλωσης των εσόδων από τιμολόγια μη πλήρους ανάκτησης κόστους για κοινωνικούς λόγους Γεωργία Μειωμένη ανάκτηση συνολικού κόστους: Σήμερα, κατά κανόνα, καλύπτεται τμήμα μόνο του χρηματοοικονομικού κόστους, πολύ συχνά δε δεν καλύπτεται ούτε το συνολικό λειτουργικό κόστος, χωρίς υπολογισμό κόστους κεφαλαίου. Η επικράτησασα λογική είναι ότι έτσι εξυπηρετείται η βιωσιμότητα των γεωργικών καλλιεργειών. Όμως στοιχειοθετείται στο κεφάλαιο ότι η λογική εφαρμόζεται άναρχα χωρίς κανόνες, όπως «βολεύει» κάθε πάροχο. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί και επιδιώκεται γενικά η βελτίωσή της. Αναγνωρίζεται μεν η ανάγκη εξαίρεσης της πλήρους ανάκτησης κόστους νερού στη γεωργία. Όμως η μελλοντική πολιτική πρέπει να οδηγεί σε εξορθολογισμό οδηγώντας τους παρόχους αρδευτικού νερού (αλλά και όσους χρησιμοποιούν ιδιωτικές γεωτρήσεις) σε συστηματικές βελτιώσεις των επιδόσεών τους στη διαχείριση και επακόλουθα στο κόστος του αρδευτικού νερού. Διαφορική χρέωση αρδευτικού νερού ανά καλλιέργεια: Στοιχειοθετείται στο κεφάλαιο η ανάγκη διακριτής αντιμετώπισης της τιμολόγησης του νερού τόσο κατά καλλιέργεια, όσο και κατά Περιφερειακή Ενότητα, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Η τιμολόγηση του αρδευτικού νερού δεν μπορεί να παρεμβαίνει στην αγροτική πολιτική, που διαμορφώνεται με πολλαπλότητα κριτηρίων. Συνεπώς, οι συνθήκες που οδηγούν στην επιλογή ορισμένων καλλιεργειών σε ορισμένες περιοχές πρέπει να θεωρηθούν ως δεδομένες από την πολιτική τιμολόγησης του αρδευτικού νερού. Η τελευταία πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να μην ανατρέπει την βιωσιμότητα των υφιστάμενων καλλιεργειών. Σε αυτά τα πλαίσια, αναγνωρίζεται η 72

74 δυνατότητα για διαφοροποίηση της χρέωσης και συνεπώς και του επιπέδου ανάκτησης του κόστους του αρδευτικού νερού, ανάλογα με την καλλιέργεια και την περιοχή. Υπάρχουν όμως παράλληλα σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της υφιστάμενης σήμερα ανάκτησης, μέσω επεμβάσεων στη διαχείριση των συστημάτων αρδευτικού νερού, τα οποία επιβάλλεται να αξιοποιηθούν προς την κατεύθυνση της μείωσης των απωλειών ή σπατάλης νερού και περιορισμού του κόστους Κτηνοτροφία Σε πολλές περιοχές της χώρας, οργανωμένες μονάδες κτηνοτροφίας προμηθεύονται το νερό από το δίκτυο ύδρευσης, με χρεώσεις ανάλογες με αυτές του νερού ύδρευσης για παραγωγικές εγκαταστάσεις. Τα εφαρμοζόμενα τιμολόγια αναγνωρίζουν περιθώρια διακριτής, συχνά χαμηλότερης, τιμολόγησης των κτηνοτροφικών μονάδων. Παράλληλα, η κατανάλωση νερού από κτηνοτροφικές μονάδες αποτελεί κατά κανόνα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης νερού. Στα πλαίσια αυτά αναγνωρίζεται η δυνατότητα τοπικής επιλογής για αποδοχή ή όχι χαμηλότερου επιπέδου ανάκτησης κόστους στην οργανωμένη κτηνοτροφία. Κριτήρια για μία τέτοια επιλογή αποτελούν η σημασία των κτηνοτροφικών μονάδων για την οικονομία και απασχόληση στην περιοχή, ο βαθμός ευαισθησίας της ανταγωνιστικότητάς τους σε ενδεχόμενη αλλαγή της τιμής του νερού, αλλά και ο συνολικός όγκος κατανάλωσης νερού από τις κτηνοτροφικές μονάδες Μεταποίηση Στο κεφάλαιο , στοιχειοθετείται η διαφορετική τρωτότητα των επιμέρους κλάδων της μεταποίησης σε ενδεχόμενες αυξήσεις της χρέωσης του νερού βιομηχανικής χρήσης. Όμως σήμερα, η γενικά εφαρμοζόμενη τιμολογιακή πολιτική από τους φορείς παροχής υπηρεσιών ύδρευσης αποχέτευσης προβλέπει ενιαία τιμολόγηση, ανεξάρτητα από τον κλάδο. Δεν θεωρείται πρόσφορο να ανατραπεί αυτή η γενική πρακτική. Ο συνδυασμός αφενός αυτής της πρακτικής, και αφετέρου της αναγνώρισης διαφορετικής τρωτότητας των επιμέρους κλάδων οδηγεί στην αποδοχή εξαιρέσεων και διακριτής αντιμετώπισης μόνο σε 73

75 ad hoc περιπτώσεις. Θα γίνονται με τοπική αξιολόγηση αφενός της σημασίας της συγκεκριμένης δραστηριότητας για την τοπική οικονομία και αφετέρου με συνεκτίμηση της συμμετοχής του κόστους του νερού στην οικονομικότητα της συνολικής εκμετάλλευσης Άνυδρα νησιά Στο κεφάλαιο στοιχειοθετείται ότι το ιδιαίτερα υψηλό κόστος μεταφοράς νερού στα άνυδρα νησιά δεν μπορεί να ενταχθεί σε πολιτική πλήρους ανάκτησης Η σημασία ομαλής βαθμιαίας διαχρονικής μεταβολής και βημάτων βαθμιαίας προσέγγισης του στόχου πλήρους ανάκτησης Ύδρευση - αποχέτευση Η επιδίωξη της πλήρους ανάκτησης του κόστους του νερού δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Αποβλέπει στο να υπηρετήσει τη στόχευση για ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Σε ποιο βαθμό επιτυγχάνεται αυτό; Στον τομέα της ύδρευσης-αποχέτευσης, από εμπειρικά στοιχεία συνάγεται ότι μία απότομη μεταβολή των τιμών παράγει προσωρινά αποτελέσματα εξοικονόμησης και αποφυγής σπατάλης νερού. Ενδεικτική είναι εικόνα που βασίζεται σε πολύ αναλυτικά διαχρονικά στοιχεία στη Λάρνακα της Κύπρου (επόμενο διάγραμμα). 74

76 40,0% Λάρνακα, Κύπρος - ποσοστό % στη συνολική κατανάλωση που αντιπροσωπεύουν οι καταναλωτές του ελάχιστου και μέγιστου κλιμακίου και μέση κατανάλωση ανά μετρητή ,0% 160 % Συνολικής κατανάλωσης 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% Μέση κατανάλωση/μετρητή μ3/έτος 5,0% 60 0,0% κ.μ. 91 κ.μ. και άνω Μέση κατανάλωση ανά μετρητή Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λάρνακας Διάγραμμα Λάρνακα, Κύπρος Ποσοστό % στη Συνολική Κατανάλωση που Αντιπροσωπεύουν οι Καταναλωτές του Ελάχιστου και Μέγιστου Κλιμακίου και Μέση Κατανάλωση Προκύπτει ότι όποτε μειώνεται η μέση κατανάλωση ανά μετρητή, ως αποτέλεσμα αυξήσεως τιμών ή ειδικών μέτρων, αυτό επιτυγχάνεται με περιορισμό του αριθμού των καταναλωτών στα υψηλότερα κλιμάκια (5 ο κλιμάκιο στο διάγραμμα). Σημαντικός αριθμός καταναλωτών περιορίζουν την κατανάλωσή τους και δεν φτάνουν πια το όριο υψηλότερου κλιμακίου που έφταναν πριν. Αυτή η προσαρμογή δείχνει ότι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, μία πολιτική που θα επιδίωκε υψηλότερη ανάκτηση κόστους στην ύδρευση, μέσω αυξήσεων τιμών θα είχε κάποια, όχι πάντως δραματικά αποτελέσματα στην ορθολογικότερη χρήση του. Όμως αυτό το αποτέλεσμα είναι σχεδόν πάντοτε προσωρινό. Καθώς βελτιώνεται διαχρονικά το εισόδημα, αλλά και επειδή οι εφαρμοζόμενες κάθε φορά χρεώσεις δεν υπερβαίνουν τα όρια δυνατότητας πληρωμής, η συμπεριφορά των χρηστών τείνει πάντοτε προς εκ νέου αύξηση του μεριδίου των υψηλών κλιμακίων κατανάλωσης. Προκύπτει συνεπώς ως αποτελεσματικότερη μία πολιτική βαθμιαίας προσαρμογής για επίτευξη πλήρους ανάκτησης κόστους, όταν δεν υφίσταται, και συνεπούς ικανοποίησης της 75

77 και μετά την επίτευξή, με έμφαση σε δράσεις για συγκράτηση του κόστους νερού σε χαμηλά επίπεδα, περιορίζοντας στοιχεία κόστους που μπορούν να μειωθούν και κυρίως τις απώλειες στο δίκτυο, αλλά και με παράλληλες δράσεις ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκόμενων κοινών (καταναλωτών, στελεχών των παρόχων, ευρύτερου κοινού) για την ορθολογική χρήση και διαχείριση του νερού Άρδευση Η ανάγκη βαθμιαίας προσαρμογής προς υψηλότερο επίπεδο ανάκτησης είναι εντονότερη στην άρδευση, κυρίως για να μην διαταραχθεί η βιωσιμότητα των καλλιεργειών, αλλά και για να γίνουν εφικτά βήματα εξορθολογισμού της διαχείρισης του νερού. Όπως και στην περίπτωση του νερού ύδρευσης, τα βήματα βαθμιαίας προσαρμογής είναι κατά προτεραιότητα τα εξής: Προτεραιότητα 1. Μείωση απωλειών/σπατάλης νερού: Διερεύνηση σημείων και αιτίων απώλειας/σπατάλης. Αναζήτηση πόρων για επεμβάσεις διόρθωσης. Επακόλουθη διόρθωση με ευεργετική συνέπεια και στο κόστος. Προτεραιότητα 2. Μείωση άλλων στοιχείων κόστους: Αξιολόγηση στοιχείων κόστους, εντοπισμός στοιχείων με δυνατότητες εξοικονόμησης, επεμβάσεις διόρθωσης και μείωσης στοιχείων κόστους. Προτεραιότητα 3. Διερεύνηση εφικτότητας για αύξηση χρέωσης: Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος εύλογη αύξηση της χρέωσης του νερού σε βαθμό που δεν διαβρώνει τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών Προτεραιότητες ανάκτησης επιμέρους στοιχείων κόστους Όλα τα στοιχεία του κόστους του νερού επιδιώκεται να ανακτώνται, ως εργαλείο παρακίνησης για ορθολογική διαχείριση του νερού. Στην πράξη όμως, αναγνωρίζεται ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (κατ εξοχήν στη γεωργία) υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εισαχθούν εξαιρέσεις από την πλήρη ανάκτηση και να γίνει δεκτή δικαιολογημένη μερική 76

78 ανάκτηση του κόστους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τίθεται θέμα καθορισμού προτεραιοτήτων για το ποια στοιχεία κόστους θα ανακτηθούν. Οι προτεραιότητες ανάκτησης των επιμέρους στοιχείων κόστους καθορίζεται με βάση τα εξής κριτήρια: Διασφάλιση βιωσιμότητας του παρόχου και προστασίας του καταναλωτή: Στις περιπτώσεις των παρόχων όπου δεν επιτυγχάνεται η πλήρης ανάκτηση κόστους, επιβάλλεται ως πρώτη προτεραιότητα η ανάκτηση του χρηματοοικονομικού λειτουργικού κόστους, χωρίς συνυπολογισμό του κόστους κεφαλαίου, αλλά και χωρίς να συνυπολογίζονται στο λειτουργικό κόστος δαπάνες αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού των παγίων στοιχείων του παρόχου. Αυτή η επιλογή διασφαλίζει τη βραχυ-μεσοπρόθεσμη, αλλά όχι και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του παρόχου. Η βιωσιμότητα του παρόχου διασφαλίζει στον καταναλωτή ποσοτική και ποιοτική επάρκεια νερού καθώς και χαμηλά επίπεδα χρεώσεων. Δημιουργία κινήτρου για σεβασμό στο περιβάλλον και τον πόρο: Επιβάλει ως δεύτερη προτεραιότητα την ανάκτηση σημαντικού μέρους (π.χ. 30%) του κόστους πόρου και περιβάλλοντος. Αναγνωρίζοντας την προήγηση ανάκτησης αυτού του κόστους έναντι του χρηματοοικονομικού κόστους αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού παγίων και του κόστους κεφαλαίου συνεπάγεται ότι ο πάροχος παρακινείται να αποδώσει μεγαλύτερη σημασία στην προστασία του πόρου και του περιβάλλοντος από ότι στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του. Εξυπηρέτηση της αειφορικής διαχείρισης: Επιβάλει ως τρίτη προτεραιότητα την κάλυψη αφενός του υπολοίπου του κόστους πόρου και περιβάλλοντος και αφετέρου του κόστους κεφαλαίου Πιλοτική εφαρμογή ομαλής προσαρμογής Χρησιμοποιείται η περίπτωση ενός παρόχου αρδευτικού νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας με τα στοιχεία και επιδόσεις που ακολουθούν: 77

79 Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης 1. Αρδευθέντα στρέμματα ανά καλλιέργεια για το έτος 2013: Καλλιέργεια βάμβακος: «μηδικής : 360 «καλαμποκιού: 100 Σύνολο αρδευθέντων στρεμμάτων: Συνολική ποσότητα ύδατος που αναλώθηκε στις αρδευθείσες καλλιέργειες σε μ 3 : μ Καταβληθείσες εισφορές σε ΓΟΕΒ ή άλλο προμηθευτή νερού: 0 4. Πραγματοποιηθείσες λειτουργικές δαπάνες ανά κατηγορία: Ειδικότητα Α: Αποζημίωση λόγω συνταξιοδότησης : Μισθοδοσία : Εργοδοτικές εισφορές: Ειδικότητα Α: Μισθοδοσία: Εργοδοτικές εισφορές: Επισκευές γεωτρήσεων: ΔΕΗ: Εργατοτεχνίτες: Ενοίκιο αποθήκης υλικών άρδευσης: Σύνολο δαπανών άρδευσης 2013: Εφαρμοζόμενα τιμολόγια παροχής νερού σε καλλιεργητές/χρήστες /στρ. Βαμβάκι Μηδική Καλαμπόκι 29,16 34,46 31,25 6. Έσοδα από εισφορές, τέλη σε καλλιεργητές: Για την άρδευση των παραπάνω αναφερόμενων εκτάσεων και καλλιεργειών βεβαιώθηκε το ποσό των και εισπράχθηκε το ποσό των μέσα στο έτος Περιγραφή χρησιμοποιούμενων αρδευτικών έργων εντός της περιοχής ΤΟΕΒ: Αγωγοί άρδευσης ( μεταλλικές σωλήνες & πλαστικές υπόγειες) περίπου στα χιλιόμετρα. 78

80 Ο αριθμός των γεωτρήσεων που λειτούργησαν ήταν 20. Ο εξοπλισμός της άντλησης που χρησιμοποιήθηκε ήταν τεχνητή βροχή & λάστιχα (στάγδην), μέσα άρδευσης των ίδιων των παραγωγών. Η κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν: κιλοβατώρες. Πηγή: Πάροχος υπηρεσιών νερού άρδευσης με ελαφρές τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου Βήμα 1 ο : Αξιολόγηση-αποκατάσταση ορθολογικής χρήσης νερού Εισάγονται στοιχεία εύλογης κατανάλωσης νερού ανά στρέμμα στο χωράφι, όπως υπολογίζονται με τη μέθοδο Blaney-Griddle (βλ. κεφ παραπάνω). Υπολογίζεται η συνολική εύλογη κατανάλωση που αντιστοιχεί στα πράγματι καλλιεργούμενα στρέμματα και συγκρίνεται με την πραγματική. Προκύπτει υπέρβαση της εύλογης κατανάλωσης κατά 60% (επόμενος πίνακας). Εν μέρει, αλλά όχι πλήρως, αυτή η υπέρβαση δικαιολογείται λόγω των φυσιολογικών απωλειών νερού κατά τη μεταφορά από τις γεωτρήσεις στο χωράφι. Υποδεικνύεται ανάγκη ελέγχου και διόρθωσης μη φυσιολογικών απωλειών. Πίνακας Υπολογισμός υπέρβασης εύλογης κατανάλωσης αρδευτικού νερού σε πιλοτικό πάροχο υπηρεσιών αρδευτικού νερού Καλλιέργεια Βαμβάκι Μηδική Καλαμπόκι Λοιπές Σύνολο Στρέμματα Εύλογη κατανάλωση/στρεμ Συνολική εύλογη κατανάλωση Συνολική πραγματική κατανάλωση = απόληψη στο σημείο υδροληψίας Σχέση: Συνολική πραγματική/ συνολική εύλογη κατανάλωση 1,60 Ποσοστό υπέρβασης της εύλογης κατανάλωσης 60% Πηγή: 1. Πάροχος υπηρεσιών νερού άρδευσης με ελαφρές τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 2. Υπολογισμοί των Μελετητών Έστω ότι προκύπτει μείωση του ποσοστού υπέρβασης από 60% σε 35%. Η μείωση αυτή επιφέρει αυτομάτως περιορισμό ορισμένων στοιχείων λειτουργικού κόστους: 79

81 Αναλογική μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς αυτό το στοιχείο είναι απολύτως μεταβλητό, εξαρτώμενο από την αντλούμενη ποσότητα νερού. Καμία μείωση στο κόστος ανθρώπινου δυναμικού, καθώς ο αριθμός των εργαζομένων δεν επηρεάζεται από τις αντλούμενες ποσότητες. Λιγότερο από αναλογική σε άλλα στοιχεία κόστους, όπως οι απολαβές τρίτων και τα λοιπά στοιχεία, καθώς ένα μέρος αυτών είναι σταθερό και το υπόλοιπο μεταβλητό. Προκύπτει εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους από 139 σε 126 χιλιάδες, έστω και εάν το μοναδιαίο κόστος αυξάνεται από /μ3 0,066 σε 0,070 (επόμενος πίνακας). Πίνακας Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης - Υπολογισμός Λειτουργικού Κόστους ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΟΣΤΗ Με μείωση κατανάλωσης ΣΥΝΟΛΟ /μ3 Χωρίς μείωση κατανάλωσης ΣΥΝΟΛΟ /μ3 Απολαβές μισθωτών , ,021 Αμοιβές τρίτων , ,001 ΔΕΗ , ,040 Λοιπά κόστη λειτουργίας, συντήρησης , ,004 Σύνολο λειτουργικού κόστους (χωρίς κόστος κεφαλαίου) Πηγή: , , Πάροχος υπηρεσιών νερού άρδευσης με ελαφρές τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 2. Υπολογισμοί των Μελετητών Τα λειτουργικά έσοδα δεν μεταβάλλονται. Ως αποτέλεσμα, το επίπεδο ανάκτησης βελτιώνεται εντυπωσιακά από 66,5% (βάσει χρεώσεων σε καλλιεργητές) σε 73,9% (επόμενος πίνακας). 80

82 Πίνακας Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης - Υπολογισμός Ανάκτησης Κόστους ΑΝΑΚΤΗΣΗ Βάσει Με μείωση κατανάλωσης Χωρίς μείωση κατανάλωσης ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ Χρέωσης σε καλλιεργητές 73,9% 66,5% Εισπράξεων από καλλιεργητές 43,5% 39,1% Πηγή: 1. Επεξεργασία στοιχείων από πάροχο υπηρεσιών νερού άρδευσης με ελαφρές τροποποιήσεις από τους Μελετητές για διαφύλαξη του απορρήτου 2. Υπολογισμοί των Μελετητών Επιδιώκεται ως πρώτη φροντίδα βελτίωσης του επιπέδου ανάκτησης κόστους ο περιορισμός των απωλειών. ικανοποιητική. Αξιολογείται ότι βραχυπρόθεσμα η βελτίωση είναι Βήμα 2ο: Διερεύνηση δυνατότητας μείωσης άλλων στοιχείων κόστους Διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες Βήμα 3ο: Διερεύνηση δυνατότητας αύξησης της χρέωσης για το νερό Διερευνώνται τα όρια ανεκτής μείωσης του στρεμματικού εισοδήματος των καλλιεργειών χωρίς να διαβρώνεται η βιωσιμότητά τους (βλ. κεφ ). Έστω ότι διαπιστώνονται μικρά περιθώρια μείωσης κατά /στρέμμα 1,05-2,42, ανάλογα με την καλλιέργεια (επόμενος πίνακας). 81

83 Πίνακας Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης - Υπολογισμός Δυνατότητας Αύξησης Τιμής Αρδευτικού Νερού Πηγή: Υπολογισμοί των Μελετητών Καλλιεργείται προσπάθεια βελτίωσης της οικονομικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε βάθος ορισμένου χρόνου. Όταν εκτιμάται ότι έχει παρέλθει επαρκής χρόνος για να έχουν επιτευχθεί αποτελέσματα εφαρμόζεται αύξηση της χρέωσης του νερού στα όρια που υποδεικνύει ο πίνακας. Για όσες εκμεταλλεύσεις έχουν πράγματι στο μεταξύ επιτύχει βελτίωση της οικονομικότητας, η αύξηση δεν επηρεάζει το στρεμματικό εισόδημα. Για τις υπόλοιπες το περιορίζει, αλλά όχι σε βαθμό που ανατρέπει τη βιωσιμότητά τους. Επιδιώκεται σε δεύτερο χρόνο αύξηση της ανάκτησης του κόστους νερού με οριακή αύξηση της χρέωσης. Τα έσοδα αυξάνονται από 92,8 σε 99,8 (επόμενος πίνακας). Πίνακας Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης - Υπολογισμός Εσόδων μετά από Αύξηση Τιμής Αρδευτικού Νερού Πηγή: Υπολογισμοί των Μελετητών 82

84 Επιτυγχάνεται εντυπωσιακή βελτίωση της ανάκτησης του λειτουργικού χρηματοοικονομικού κόστους από 66,5% σήμερα σε 79,5% (επόμενος πίνακας). Πίνακας Πιλοτικός Πάροχος Υπηρεσιών Νερού Άρδευσης - Υπολογισμός Επιπέδου Ανάκτησης Κόστους μετά από Μείωση Απωλειών και Αύξηση Τιμής Αρδευτικού Νερού Πηγή: Υπολογισμοί των Μελετητών Βήμα 4ο: Προς την αειφορία Οι επιτεύξεις που περιγράφονται στα προηγούμενα βήματα δεν είναι επαρκείς. Στην πραγματικότητα, ο συγκεκριμένος φορέας δεν έχει ακόμη φτάσει σε επίπεδο βραχυπρόθεσμης βιωσιμότητας, καθώς δεν καλύπτει ακόμη ούτε το λειτουργικό χρηματοοικονομικό κόστος του. Μπορεί να επιζεί μόνο επειδή θα καθυστερεί να συσσωρεύει χρέη σε προμηθευτές ή δανειοδότες του, εάν βεβαίως αυτοί το αποδέχονται. Προφανώς η προσπάθεια βελτιώσεων δεν μπορεί παρά να συνεχιστεί, τουλάχιστον μέχρι να καλύπτεται το λειτουργικό χρηματοοικονομικό και μέρος του περιβαλλοντικού και του κόστους πόρου. Ενδεικτικά, το κόστος κεφαλαίου για τα πάγια του φορέα (γεωτρήσεις και αγωγοί) εκτιμάται σε /μ3 0,015, ενώ το περιβαλλοντικό και το κόστος πόρου μπορούν να φτάσουν τα /μ3 0,11. Συνεπώς ακόμη και μετά τις βελτιώσεις που περιγράφονται στα προηγούμενα βήματα το επίπεδο ανάκτησης του συνολικού χρηματοοικονομικού κόστους (περιλαμβανομένου και του κόστους κεφαλαίου) θα είναι 68%, ενώ η αίτηση του συνολικού κόστους (χρηματοοικονομικού, περιβαλλοντικού και πόρου) θα είναι 29%. 83

85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΤΥΠΩΝ Επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση και απλοποίηση των στοιχείων που θα παρέχονται ετησίως από τους φορείς διαχείρισης των νερών. Τα έντυπα που διαμορφώνονται περιορίζονται στην παροχή των στοιχείων που είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση της πολιτικής διαχείρισης των νερών. Αναγνωρίζεται ότι είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα μπορούν όλοι οι φορείς να συμπληρώνουν όλα τα ζητούμενα στοιχεία. Για το λόγο αυτό, τα έντυπα είναι διαμορφωμένα έτσι ώστε όπου δεν είναι δυνατόν να συμπληρωθούν αναλυτικά στοιχεία να συμπληρώνονται συγκεντρωτικά που θα επιτρέπουν τους βασικούς υπολογισμούς που επιδιώκονται (βλ. κεφάλαιο παραπάνω). 84

86 3.1. Έντυπα για τους φορείς ύδρευσης αποχέτευσης Συμπληρώνονται τα κελιά που έχουν σχέση με τη δραστηριότητα του παρόχου. Για παράδειγμα, φορέας επιπέδου Α (π.χ., ΔΕΗ ως διαχειριστής φράγματος) που παρέχει νερό σε ΔΕΥΑ δεν συμπληρώνει τα κελιά για αποχέτευση ή βιολογικό καθαρισμό. 85

87 περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπόψη εκτός των άλλων και 86

88 87

89 περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπόψη εκτός των άλλων και 88

90 3.2. Έντυπα για τους φορείς διαχείρισης αρδευτικού νερού Συμπληρώνονται τα κελιά που έχουν σχέση με τη δραστηριότητα του παρόχου. Για παράδειγμα, φορέας επιπέδου Α (π.χ., ΓΟΕΒ) που παρέχει νερό σε ΤΟΕΒ, αλλά όχι σε μεμονωμένους καλλιεργητές, δεν συμπληρώνει τα κελιά που αφορούν μεμονωμένους καλλιεργητές. Ειδικά για μεμονωμένους καλλιεργητές που χρησιμοποιούν ιδιωτικές γεωτρήσεις, παρέχονται συγκεντρωτικά στοιχεία από τον οικείο Δήμο με την καταλληλότερη προσέγγιση.. 89

91 90

92 91

93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4.1. Συμπεράσματα για την διατύπωση και επικαιροποίηση της πολιτικής τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος Η επιδίωξη της πλήρους ανάκτησης του κόστους του νερού δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Αποβλέπει στο να υπηρετήσει τη στόχευση για ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Η τιμολογιακή πολιτική διαμορφώνεται με αυτή την βασική στόχευση Τιμολογιακή πολιτική για τις υπηρεσίες ύδρευσης αποχέτευσης Νοικοκυριά 1. Γενική αρχή αποτελεί η συνολική τιμολόγηση του νερού ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης ανάκτηση όλων των στοιχείων του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης αποχέτευσης για κάθε πάροχο. 2. Τοπικές συνθήκες καθορίζουν και οι κατά τόπους πάροχοι επιλέγουν τον τρόπο και τα μέσα με τα οποία επιδιώκεται και επιτυγχάνεται η πλήρης ανάκτηση. Με αυτή τη λογική, το μίγμα των τιμολογίων και των εξαιρέσεων από αυτά ανήκει στη δικαιοδοσία των επιμέρους παρόχων διαχείρισης. 3. Πρώτη στόχευση για βελτίωση του επιπέδου ανάκτησης είναι η μείωση του κόστους. 4. Σημαντικός είναι ο παρακινητικός ρόλος της τιμολογιακής πολιτικής για βιώσιμη και αποτελεσματική χρήση των υδάτινων πόρων. Σε αυτά τα πλαίσια η γενικά εφαρμοζόμενη αρχή των αυξανόμενων τιμολογίων για υψηλότερα κλιμάκια κατανάλωσης είναι σκόπιμη. Παράλληλα, εξυπηρετείται και η στόχευση για αναπλήρωση εσόδων από τιμολόγια μη πλήρους ανάκτησης κόστους για κοινωνικούς λόγους. 92

94 5. Για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, στοιχειοθετείται ότι ευρίσκονται στα όρια εξάντλησης της εύλογης χρέωσης για υπηρεσίες νερού. Αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. Στόχος είναι να μην οδηγούνται στα όρια πενίας υπηρεσιών ύδατος. Η χαμηλότερη ανάκτηση κόστους αυτών των νοικοκυριών θα καλύπτεται από την αυξημένη των καταναλωτών που εντάσσονται σε υψηλά κλιμάκια. 6. Γενική στόχευση για τα πολυμελή νοικοκυριά είναι η εξαίρεση από τα αυξημένα τιμολόγια των υψηλότερων κλιμακίων ανά υδρόμετρο, δεδομένου ότι αυτά τα νοικοκυριά φτάνουν σε υψηλότερα κλιμάκια κατανάλωσης όχι λόγω σπατάλης, αλλά λόγω του μεγαλύτερου αριθμού μελών Στόχευση είναι να διασφαλίζεται «δίκαιη» ανά άτομο χρέωση σε αυτά τα νοικοκυριά και όχι ευνοϊκή συνολική χρέωσή τους. Μόνο εάν πολυμελή νοικοκυριά είναι και χαμηλού εισοδήματος αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. 7. Έχει αποδειχθεί ότι απότομες μεταβολές της τιμής του νερού παράγουν προσωρινά μόνο αποτελέσματα εξοικονόμησης και αποφυγής σπατάλης νερού. Όταν δεν υφίσταται πλήρης ανάκτηση κόστους, προκρίνεται ως αποτελεσματικότερη μία πολιτική βαθμιαίας προσαρμογής για την επίτευξη πλήρους ανάκτησης και συνεπούς ικανοποίησης της και μετά την επίτευξή της. Δίνεται έμφαση σε δράσεις για συγκράτηση του κόστους νερού σε χαμηλά επίπεδα, περιορίζοντας στοιχεία κόστους που μπορούν να μειωθούν και κυρίως τις απώλειες στο δίκτυο, αλλά και με παράλληλες δράσεις ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκόμενων κοινών (καταναλωτών, στελεχών των παρόχων, ευρύτερου κοινού) για την ορθολογική χρήση και διαχείριση του νερού Μεταποίηση 1. Γενική αρχή είναι η πλήρης ανάκτηση όλων των στοιχείων κόστους του νερού. 2. Ως γενική πρακτική επιλέγεται η εφαρμογή ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής για όλους τους κλάδους της μεταποίησης. Ο συνδυασμός αφενός αυτής της 93

95 πρακτικής, και αφετέρου της αναγνώρισης διαφορετικής τρωτότητας των επιμέρους κλάδων σε μεταβολές της τιμής του νερού οδηγεί στην αποδοχή εξαιρέσεων και διακριτής αντιμετώπισης μόνο σε ad hoc περιπτώσεις. Θα γίνονται με τοπική αξιολόγηση αφενός της σημασίας της συγκεκριμένης δραστηριότητας για την τοπική οικονομία και αφετέρου με συνεκτίμηση της συμμετοχής του κόστους του νερού στην οικονομικότητα της συνολικής εκμετάλλευσης Κτηνοτροφία 1. Σε πολλές περιοχές της χώρας, οργανωμένες μονάδες κτηνοτροφίας προμηθεύονται το νερό από το δίκτυο ύδρευσης, με χρεώσεις ανάλογες με αυτές του νερού ύδρευσης για παραγωγικές εγκαταστάσεις. Τα εφαρμοζόμενα τιμολόγια αναγνωρίζουν περιθώρια διακριτής, συχνά χαμηλότερης, τιμολόγησης των κτηνοτροφικών μονάδων. Παράλληλα, η κατανάλωση νερού από κτηνοτροφικές μονάδες αποτελεί κατά κανόνα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης νερού. Στα πλαίσια αυτά αναγνωρίζεται η δυνατότητα τοπικής επιλογής για αποδοχή ή όχι χαμηλότερου επιπέδου ανάκτησης κόστους στην οργανωμένη κτηνοτροφία. Κριτήρια για μία τέτοια επιλογή αποτελούν η σημασία των κτηνοτροφικών μονάδων για την οικονομία και απασχόληση στην περιοχή, ο βαθμός ευαισθησίας της ανταγωνιστικότητάς τους σε ενδεχόμενη αλλαγή της τιμής του νερού, αλλά και ο συνολικός όγκος κατανάλωσης νερού από τις κτηνοτροφικές μονάδες Άνυδρα νησιά 1. Προτείνεται η αναγνώριση εξαίρεσης από πλήρη ανάκτηση για τις μεταφερόμενες ποσότητες νερού σε αυτά. Όμως, καθώς σημαντικό μέρος αυτών των ποσοτήτων νερού αφορά στην κάλυψη αναγκών της τουριστικής ζήτησης, προτείνεται να υιοθετείται σημαντικά υψηλότερη τιμή για την κατανάλωση των τουριστικών μονάδων, έστω και εάν αυτή θα απέχει από την τιμή πλήρους ανάκτησης κόστους. 94

96 Τιμολογιακή πολιτική για τις υπηρεσίες άρδευσης 1. Μειωμένη ανάκτηση συνολικού κόστους: Αναγνωρίζεται η ανάγκη γενικής εξαίρεσης της πλήρους ανάκτησης κόστους νερού στη γεωργία. Όμως η μελλοντική πολιτική πρέπει να οδηγεί σε εξορθολογισμό οδηγώντας τους παρόχους αρδευτικού νερού (αλλά και όσους χρησιμοποιούν ιδιωτικές γεωτρήσεις) σε συστηματικές βελτιώσεις των επιδόσεών τους στη διαχείριση και επακόλουθα στο κόστος του αρδευτικού νερού. 2. Η προσέγγιση που υιοθετείται στηρίζεται στον υπολογισμό της ανώτατης πρόσθετης επιβάρυνσης για το νερό άρδευσης ανά μ3 που φθάνει στο χωράφι των καλλιεργητών που μπορεί να απορροφηθεί χωρίς να συνεπάγεται διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της καλλιέργειας και, ως εκ τούτου, σημαντική αλλαγή της στάσης των καλλιεργητών ως προς τη σκοπιμότητα να συνεχίσουν την καλλιέργεια που έχουν υιοθετήσει έως πριν την αύξηση της τιμής του αρδευτικού νερού (κεφ ). 3. Διαφορική χρέωση αρδευτικού νερού ανά καλλιέργεια: Αναγνωρίζεται η δυνατότητα για διαφοροποίηση της χρέωσης και συνεπώς και του επιπέδου ανάκτησης του κόστους του αρδευτικού νερού, ανάλογα με την καλλιέργεια και την περιοχή. Υπάρχουν όμως παράλληλα σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της υφιστάμενης σήμερα ανάκτησης, μέσω επεμβάσεων στη διαχείριση των συστημάτων αρδευτικού νερού, τα οποία επιβάλλεται να αξιοποιηθούν προς την κατεύθυνση της μείωσης των απωλειών ή σπατάλης νερού και περιορισμού του κόστους. 4. Η ανάγκη βαθμιαίας προσαρμογής προς υψηλότερο επίπεδο ανάκτησης είναι κρισιμότερη στην άρδευση, κυρίως για να μην διαταραχθεί η βιωσιμότητα των καλλιεργειών, αλλά και για να γίνουν εφικτά βήματα εξορθολογισμού της διαχείρισης του νερού. προτεραιότητα τα εξής: Τα βήματα βαθμιαίας προσαρμογής είναι κατά 1. Μείωση απωλειών/σπατάλης νερού: Διερεύνηση σημείων και αιτίων απώλειας/σπατάλης. Αναζήτηση πόρων για επεμβάσεις 95

97 διόρθωσης. στο κόστος. Επακόλουθη διόρθωση με ευεργετική συνέπεια και 2. Μείωση άλλων στοιχείων κόστους: Αξιολόγηση στοιχείων κόστους, εντοπισμός στοιχείων με δυνατότητες εξοικονόμησης, επεμβάσεις διόρθωσης και μείωσης στοιχείων κόστους. 3. Διερεύνηση εφικτότητας για αύξηση χρέωσης: Όταν χρειάζεται, επιδιώκεται εύλογη αύξηση της χρέωσης του νερού σε βαθμό που δεν διαβρώνει τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών Προτεραιότητες ανάκτησης επιμέρους στοιχείων κόστους Όλα τα στοιχεία του κόστους του νερού επιδιώκεται να ανακτώνται, ως εργαλείο παρακίνησης για ορθολογική διαχείριση του νερού. Στην πράξη όμως, αναγνωρίζεται ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (κατ εξοχήν στη γεωργία) υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εισαχθούν εξαιρέσεις από την πλήρη ανάκτηση και να γίνει δεκτή δικαιολογημένη μερική ανάκτηση του κόστους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τίθεται θέμα καθορισμού προτεραιοτήτων για το ποια στοιχεία κόστους θα ανακτηθούν. Οι προτεραιότητες ανάκτησης των επιμέρους στοιχείων κόστους καθορίζονται με βάση τα εξής κριτήρια: Διασφάλιση βιωσιμότητας του παρόχου και προστασίας του καταναλωτή: Στις περιπτώσεις των παρόχων όπου δεν επιτυγχάνεται η πλήρης ανάκτηση κόστους, επιβάλλεται ως πρώτη προτεραιότητα η ανάκτηση του χρηματοοικονομικού λειτουργικού κόστους, χωρίς συνυπολογισμό του κόστους κεφαλαίου, αλλά και χωρίς να συνυπολογίζονται στο λειτουργικό κόστος δαπάνες αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού των παγίων στοιχείων του παρόχου. Αυτή η επιλογή διασφαλίζει τη βραχυ-μεσοπρόθεσμη, αλλά όχι και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του παρόχου. Η βιωσιμότητα του παρόχου διασφαλίζει στον καταναλωτή ποσοτική και ποιοτική επάρκεια νερού καθώς και χαμηλά επίπεδα χρεώσεων. Δημιουργία κινήτρου για σεβασμό στο περιβάλλον και τον πόρο: Επιβάλει ως δεύτερη προτεραιότητα την ανάκτηση σημαντικού μέρους (π.χ. 30%) του κόστους πόρου και περιβάλλοντος. Αναγνωρίζοντας την προήγηση ανάκτησης αυτού του κόστους έναντι του 96

98 χρηματοοικονομικού κόστους αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού παγίων και του κόστους κεφαλαίου συνεπάγεται ότι ο πάροχος παρακινείται να αποδώσει μεγαλύτερη σημασία στην προστασία του πόρου και του περιβάλλοντος από ότι στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του. Εξυπηρέτηση της αειφορικής διαχείρισης: Επιβάλει ως τρίτη προτεραιότητα την κάλυψη αφενός του υπολοίπου του κόστους πόρου και περιβάλλοντος και αφετέρου του κόστους κεφαλαίου Συμπεράσματα για εποπτεία, αξιολόγηση και συντονισμό της εφαρμογής της πολιτικής υδάτων Αναγνωρίζεται μία ιεραρχία φορέων στο σύστημα διαμόρφωσης και παρακολούθησης της τιμολογιακής πολιτικής. Αναλυτικός προσδιορισμός των σχετικών αρμοδιοτήτων για κάθε φορέα γίνεται στο Παραδοτέο 3 «Κατευθυντήριες Οδηγίες και Μέτρα για τη Βελτίωση των Υπηρεσιών Ύδατος στις Διάφορες Χρήσεις του» και ειδικότερα στο κεφάλαιο 5 «Προτάσεις για την εφαρμογή και τον τρόπο υλοποίησης των Οδηγιών Μέτρων.» ΕΠΟΠΤΕΥΟΝΤΕΣ ΦΟΡΕΙΣ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΕΣ ΦΟΡΕΙΣ Ή ΠΕΛΑΤΕΣ ΕΓΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΥΔΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΠΑΡΟΧΟΙ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α (ΓΟΕΒ ΔΕΗ - ΔΗΜΟΙ) ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΕΥΑ 97

99 ΤΟΕΒ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΕΥΑ ΤΟΕΒ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ Νοικοκυριά Καλλιεργητές Επιχειρήσεις. Η ΕΓΥ 1. Έχει ευθύνη καθορισμού των γενικών αρχών της τιμολογιακής πολιτικής στη χώρα. Προτείνεται να καλύπτει το περιεχόμενο που περιγράφεται στο προηγούμενο κεφάλαιο 4.1., 2. Προσδιορίζει το σύστημα στοιχείων-αναφορών που συγκεντρώνονται και των δεικτών και επεξεργασιών που υλοποιούνται για την διαμόρφωση και παρακολούθηση της πολιτικής διαχείρισης των νερών 3. Λαμβάνει και επεξεργάζεται ετήσια στοιχεία των εντύπων καταγραφής στοιχείων για όλους τους φορείς διαχείρισης νερού και αντλεί συμπεράσματα για την εφαρμογή της πολιτικής υδάτων, 4. Παρακολουθεί και αξιολογεί την εφαρμογή των γενικών αρχών πολιτικής διαχείρισης των νερών. Αναλύει τις επιδόσεις των φορέων διαχείρισης. Επισημαίνει καλές πρακτικές και παρακινεί φορείς να εξετάσουν τη δυνατότητα βελτιώσεων επιδόσεών τους που φαίνεται να υστερούν σε σχέση με άλλους. 98

100 ΟΙ ΔΙΕΘΥΝΣΕΙΣ ΥΔΑΤΩΝ 1. Έχουν ευθύνη για την συγκέντρωση, οργάνωση και εισαγωγή των στοιχείων που ζητούνται στα έντυπα παροχής στοιχείων, 2. Ζητούν και λαμβάνουν από τους Δήμους και άλλους φορείς επιπέδου Α τα επιμέρους έντυπα καταγραφής στοιχείων. ΟΙ ΔΗΜΟΙ 1. Συγκεντρώνουν στοιχεία από όλους τους φορείς που παρέχουν υπηρεσίες σε καταναλωτές, 2. Παρακολουθούν την κατανάλωση νερού από καταναλωτές με ιδιωτικές γεωτρήσεις και εισπράττουν από αυτούς χρεώσεις για κόστος πόρου και περιβάλλοντος. ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ 1. Παρακολουθούν τα στοιχεία που αφορούν κάθε καταναλωτή, 2. Αναφέρουν συγκεντρωτικά στοιχεία για όλους τους καταναλωτές της αρμοδιότητάς τους στους Δήμους Συμπεράσματα για αναγκαία σχετικά νομοθετικά/διοικητικά μέτρα Σε σχέση με την ΕΓΥ Οι ευθύνες και ενέργειες της ΕΓΥ, όπως περιγράφονται στο κεφάλαιο 4.2 παραπάνω, ασκούνται στα πλαίσια των θεσμοθετημένων αρμοδιοτήτων της και ειδικότερα των εξής: Ν. 3199/2003, άρθρο 4, 1, εδ. η (όπως ισχύει) «Παρακολουθεί τη λειτουργία των Διευθύνσεων Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και παρέχει οδηγίες για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.» ΚΥΑ 322/21 Μαρτίου 2013, άρθρο 3, 3, εδ. α, πρώτο υποεδάφιο, περίπτωση (β) «Διαμορφώνει και επεξεργάζεται τις εισηγήσεις προς την Εθνική Επιτροπή Υδάτων 99

101 σχετικά με τους γενικούς κανόνες για την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος ανάλογα με τη χρήση του» ΚΥΑ 322/21 Μαρτίου 2013, άρθρο 3, 3, εδ. α, δεύτερο υποεδάφιο, περίπτωση (β) «Εισηγείται στον Υπουργό ΠΑΠΕΝ τη θέσπιση γενικών κατευθύνσεων, οδηγιών, μέτρων και διαδικασιών για τη συντονισμένη εφαρμογή των αποφάσεων της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων από τις δημόσιες αρχές με σκοπό την ευθυγράμμιση των δραστηριοτήτων τους στον τομέα της διαχείρισης των υπηρεσιών ύδατος.» ΚΥΑ 322/21 Μαρτίου 2013, άρθρο 3, 3, εδ. α, τρίτο υποεδάφιο, περίπτωση (β) «Παρακολουθεί και εποπτεύει την εφαρμογή της μεθοδολογίας και των κανόνων τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος» Σε σχέση με τις Διευθύνσεις Υδάτων Οι ευθύνες και ενέργειες των Διευθύνσεων Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, όπως περιγράφονται στο κεφάλαιο 4.2 παραπάνω, ασκούνται στα πλαίσια των θεσμοθετημένων αρμοδιοτήτων τους και ειδικότερα των εξής: Ν. 3199/2003, άρθρο 5, 5, εδ. η (όπως ισχύει) «Η Διεύθυνση Υδάτων συντονίζει όλους τους φορείς για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση και την προστασία των υδάτων.» Ν. 3199/2003, άρθρο 5, 5, εδ. θ (όπως ισχύει) «Η Διεύθυνση Υδάτων λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για να πραγματοποιείται οικονομική ανάλυση της χρήσης των υδάτων.» Διαδικασίες Η διαδικασία για την προώθηση των παραπάνω αρμοδιοτήτων, ευθυνών και ενεργειών περιλαμβάνει τα εξής βήματα: Η ΕΓΥ προωθεί τη σύγκλιση της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Υδάτων του άρθρου 4, 3 του ν. 3199/2003 με σκοπό την έκφραση γνώμης επί των προτεινόμενων γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, καθώς και της προτεινόμενης θέσπισης γενικών κατευθύνσεων, οδηγιών, μέτρων και διαδικασιών 100

102 για τη συντονισμένη εφαρμογή των αποφάσεων της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων από τις δημόσιες αρχές με σκοπό την ευθυγράμμιση των δραστηριοτήτων τους στον τομέα της διαχείρισης των υπηρεσιών ύδατος Η Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων εκφέρει γνώμη επί των ανωτέρω. Η ΕΓΥ αφενός διαμορφώνει τις εισηγήσεις προς την Εθνική Επιτροπή Υδάτων και αφετέρου εισηγείται προς τον Υπουργό ΠΑΠΕΝ για τα ανωτέρω. Μετά την υιοθέτηση των εισηγήσεων, η ΕΓΥ παρακολουθεί και εποπτεύει την εφαρμογή τους Αντώνης Τορτοπίδης Οικονομολόγος, ΜΑ Συντονιστής της Ομάδας έργου & Εκπρόσωπος του Αναδόχου 101

103 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΔΕΥΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2014 Δ Ε Υ Α ΑΒΔΗΡΩΝ (Βιστωνίδος) ΑΓΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ (Αιγίου) ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΛΜΥΡΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ (ΔΕΤΕΠΑ) ΑΜΦΙΛΟΧΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ ΑΡΓΟΥΣ - ΜΥΚΗΝΩΝ ΑΡΤΑΙΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ΒΟΪΟΥ ΒΟΛΒΗΣ (Αγ. Γεωργίου) ΒΟΛΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΞΟΝΑ ΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡEΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΔΕΛΤΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΔΙΟΥ-ΟΛΥΜΠΟΥ (Ανατ. Ολύμπου) ΔΡΑΜΑΣ ΔΥΜΑΙΩΝ ΕΔΕΣΣΑΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΠΟΛΗ ΞΑΝΘΗ ΑΓΙΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΓΡΙΝΙΟ ΑΙΓΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ ΑΛΜΥΡΟΣ ΑΡΙΔΑΙΑ ΑΜΥΝΤΑΙΟ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ ΓΥΘΕΙΟ ΑΡΓΟΣ ΑΡΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ ΒΕΡΟΙΑ ΝΕΑΠΟΛΗ ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ ΒΟΛΟΣ ΧΑΝΙA ΑΣΤΡΟΣ ΓΡΕΒΕΝΑ ΧΑΛΑΣΤΡΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ ΛΕΠΤΟΚΑΡΥΑ ΔΡΑΜΑ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑ ΕΔΕΣΣΑ ΕΛΑΣΣΟΝΑ 102

104 Δ Ε Υ Α ΕΟΡΔΑΙΑΣ (Πτολεμαΐδας) ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑΣ (Κρανιδίου) ΖΑΚΥΝΘΙΩΝ ΖΑΧΑΡΩΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΘΑΣΟΥ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΘΕΡΜΗΣ ΘΗΒΑΙΩΝ ΘΗΡΑΣ ΚΥΚΛ. ΙΣΤΙΑΙΑΣ - ΑΙΔΗΨΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ ΚΑΝΤΑΝΟΥ - ΣΕΛΙΝΟΥ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΚΙΛΕΛΕΡ ΚΙΛΚΙΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΚΥΜΗΣ - ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ ΚΩ ΛΑΓΚΑΔΑ ΠΟΛΗ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ AΡΧΑΙΑ ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ ΕΡΕΤΡΙΑ ΕΥΒΟΙΑΣ ΚΡΑΝΙΔΙ ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΖΑΧΑΡΩ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ ΗΡΑΚΛΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ ΦΟΙΝΙΚΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΛΙΜΕΝΑΣ ΘΑΣΟΥ Ν. ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΘΕΡΜΗ ΘΗΒΑ ΦΗΡΑ ΘΗΡΑΣ ΛΟΥΤΡΑ ΑΙΔΗΨΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ ΝΕΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑ ΚΑΛΥΜΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑ ΧΑΝΙΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΝΙΚΑΙΑ ΚΙΛΚΙΣ ΚΟΖΑΝΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΚΟΡΙΝΘΟΣ ΕΥΒΟΙΑ ΚΩΣ ΛΑΓΚΑΔΑΣ 103

105 Δ Ε Υ Α ΛΑΜΙΑΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ (ΤΗΛ) ΛΕΣΒΟΥ (Μυτιλήνης) ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ - ΠΕΡΑΧΩΡΑΣ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ (Γαζίου) ΜΑΝΤΟΥΔΙΟΥ- ΛΙΜΝΗΣ-ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΑΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΜΕΣΣΗΝΗΣ ΜΙΝΩΑ ΠΕΔΙΑΔΑΣ (Αρκαλοχωριου) ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ ΜΥΚΟΝΟΥ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ (ΓΕΡΟΠΟΤΑΜΟΥ) ΝΑΟΥΣΑΣ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ ΝΑΥΠΛΙΕΩΝ ΝΕΣΤΟΥ ΝΙΓΡΙΤΑΣ ΝΙΣΥΡΟΥ ΞΑΝΘΗΣ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ - ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ ΠΑΓΓΑΙΟΥ ΠΑΙΟΝΙΑΣ ΠΑΡΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ ΠΕΛΛΑΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΔΑΣ (Δ.Ε.ΤΗ.) ΠΥΛΑΙΑΣ - ΧΟΡΤΙΑΤΗ ΠΥΛΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΠΥΛΟΥ-ΝΕΣΤΟΡΟΣ ΠΟΛΗ ΛΑΜΙΑ ΛΑΡΙΣΑ ΛΑΥΡΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑ ΛΟΥΤΡΑΚΙ ΓΑΖΙ ΛΙΜΝΗ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΜΕΣΣΗΝΗ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ ΜΟΥΖΑΚΙ ΜΥΚΟΝΟΣ ΠΕΡΑΜΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΝΑΟΥΣΑ ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ ΝΑΥΠΛΙΟ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗ ΒΙΣΑΛΤΙΑΣ ΝΙΣΥΡΟΣ ΞΑΝΘΗ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΗ ΠΟΛΥΚΑΣΤΡΟ ΠΑΡΟΣ ΠΑΤΡΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ ΠΡΕΒΕΖΑ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΥΛΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 104

106 Δ Ε Υ Α ΠΥΡΓΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΡΗΓΑ ΦΕΡΡΑΙΟΥ (Φερών) ΡΟΔΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΣΗΤΕΙΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ ΣΙΝΤΙΚΗΣ (Κερκίνης) ΣΚΙΑΘΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΣΚΥΔΡΑΣ ΣΟΦΑΔΩΝ ΣΠΑΡΤΗΣ ΣΥΜΗΣ ΣΥΡΟΥ - ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΤΕΜΠΩΝ (Νέσσωνος) ΤΗΛΟΥ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ ΤΡΙΠΟΛΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ (Κυπαρισσίας) ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΦΑΙΣΤΟΥ (Μοιρών) ΦΑΡΚΑΔΟΝΑΣ ΦΑΡΣΑΛΩΝ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ ΧΑΝΙΩΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΧΙΟΥ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΟΛΗ ΠΥΡΓΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ ΡΟΔΟΣ ΣΕΡΡΕΣ ΣΗΤΕΙΑ ΚΙΑΤΟ ΡΟΔΟΠΟΛΗ ΣΚΙΑΘΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΣΚΥΔΡΑ ΣΟΦΑΔΕΣ ΣΠΑΡΤΗ ΣΥΜΗ, ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ΣΥΡΟΣ ΣΥΚΟΥΡΙΟ ΜΕΓΑΛΟ ΧΩΡΙΟ ΤΗΛΟΥ ΤΡΙΚΑΛΑ ΤΡΙΠΟΛΗ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ ΤΥΡΝΑΒΟΣ ΜΟΙΡΕΣ ΦΑΡΚΑΔΟΝΑ ΦΑΡΣΑΛΑ ΦΛΩΡΙΝΑ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ ΧΑΛΚΙΔΑ ΧΑΝΙΑ ΜΑΛΙΑ ΧΙΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙ Πηγή: ΕΔΕΥΑ 105

107 Από τις παραπάνω 130 ΔΕΥΑ οι 116 είναι μέλη της Ένωσης των ΔΕΥΑ (ΕΔΕΥΑ) η οποία περιοδικά συγκεντρώνει διαχειριστικά στοιχεία που καταγράφονται στον επόμενο κατάλογο. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΔΕΥΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΕΥΑ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΟΥ ΥΠΑΓΕΤΑΙ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ (σε κανονική περίοδο) Βάσει απογραφής ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ (σε κανονική περίοδο) Βάσει πραγματικών δεδομένων ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΔΡΟΜΕΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΚΔΟΘΗΚΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΟ 2012 Πόσοι πελάτες (υδρόμετρα) ήταν συνδεδεμένοι στις με το δίκτυο αποχέτευσης ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΑΚΤΙΚΟΙ - ΕΚΤΑΚΤΟΙ - ΜΕ ΚΆΘΕ ΣΧΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (αναγράφονται όλοι οι εργαζόμενοι από με οποιαδήποτε σχέση εργασίας και για οσοδήποτε χρονικό διάστημα. Υπάγονται και έργα. ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΠΗΓΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΑΓΟΡΑΖΟΝΤΑΙ (Από Σύνδεσμο, άλλο φορέα κλπ.) ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΑΝΤΛΟΥΝΤΑΙ - ΑΓΟΡΑΖΟΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΠΕΛΑΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΒΙΚΩΝ ΠΟΥ ΒΕΒΑΙΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΕΛΑΤΕΣ (με την υπερβάλλουσα χρέωση του παγίου) ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ (σε χιλιόμετρα) ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΕΥΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ (σε χιλιόμετρα) ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΕΥΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΝΕΡΟΥ (Μ3) ΣΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ (ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ) ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ (ΩΡΙΑΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ) ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ (από κωδ. Αρ. 71 ή 73) α. Συνολική αξία νερού (κατανάλωση + πάγιο) (βεβαιωθέντα βάσει ισοζυγίου) β. Λοιπά έσοδα ύδρευσης ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ α Τέλη χρήσης υπονόµων β. Έσοδα από συνδέσεις αποχέτευσης (τέλη σύνδεσης + διακλάδωση + φρεάτιο) γ. Λοιπά έσοδα (τυχόν έσοδα από εκμετάλλευση Βιολ. Καθαρισμού + Βυτιοφόρα) ΕΙΔΙΚΑ ΤΕΛΗ Συνολικό έσοδο Ειδικού τέλους 80% Μήπως επιβάλλετε άλλο ποσοστό; ΚΑΙ ΠΟΣΟ; ΕΚΤΑΚΤΑ ΕΣΟΔΑ Επιχορηγήσεις από ΕΣΠΑ, ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΤΠΑ, ΠΕΠ για έργα Ύδρευσης, Αποχέτευσης, Βιολογικού κλπ. (41) Τόκοι καταθέσεων (76) Τόκοι από ληξιπρόθεσµους λογαριασμούς ύδρευσης αποχέτευσης (76) Λοιπά έκτακτα έσοδα ( ) 106

108 Σύνολο εξόδων (ομάδας 6) (25-26 και ) Αποσβέσεις Σε περίπτωση που διενεργούνται και αποσβέσεις τόκων κατασκευαστικής περιόδου χάριτος, σημειώστε ως παρατήρηση και το ποσό (66) Σύνολο αμοιβών και εξόδων προσωπικού (Περιλαμβάνει το σύνολο της δαπάνης (αμοιβές, εισφορές, ρουχισμός, λοιπές παροχές κλπ.) που μεταφέρθηκε στο λογαριασμό 60 και αφορά όλο το προσωπικό που εργάστηκε με οποιαδήποτε σχέση εργασίας - πριν μεταφερθούν οι αμοιβές στο κόστος των έργων και το υπόλοιπο ποσό στα αποτελέσματα χρήσης) (60) Δαπάνες Συντήρησης (62) Σύνολο κόστους έργων χωρίς ΦΠΑ που έχουν κατασκευαστεί το 2012 (από 10 έως 15) Έργα ύδρευσης Έργα αποχέτευσης Βιολογικού Καθαρισµού Λοιπά έργα ΚΟΣΤΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (από κωδ. 62) Άντλησης Ύδρευσης Aντλιoστασίων διανοµής,δικτύων, δεξαμενών ύδρευσης Αποχέτευσης Βιολογικού Καθαρισµού Τοκοχρεωλυτική δόση δανείων συμβατικής υποχρέωσης Υπόλοιπο δανειακών κεφαλαίων που οφείλονταν την 1/1/2013 Ληξιπρόθεσμες οφειλές από δάνεια την 1/1/2013 Τιμολόγια Καποδιστριακή ΔΕΥΑ Ο Λογαριασμός εκδίδεται κάθε: Πάγιο σε κυβικά Πάγιο σε ΕΎΡΩ ΟΜ3 20Μ3 50Μ3 100Μ3 Kαλικρατική ΔΕΥΑ Ο Λογαριασμός εκδίδεται κάθε: Πάγιο σε κυβικά Πάγιο σε ΕΎΡΩ 0Μ3 20Μ3 50Μ3 100Μ3 ΤΕΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΥΔΡΕΥΣΗΣ (Τελικό ποσό χωρίς ΦΠΑ) Τέλος Αρχικής Σύνδεσης Ύδρευσης διατομής 3/4 Τέλος Αρχικής Σύνδεσης Ύδρευσης διατομής 1 Τέλος Αρχικής Σύνδεσης Ύδρευσης διατομής 1 1/2 Τέλος Αρχικής Σύνδεσης Ύδρευσης διατομής 2 107

109 ΤΕΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ (τελικό ποσό χωρίς ΦΠΑ) Τέλος Σύνδεσης Αποχέτευσης επιφάνειας 100μ2 Τέλος Σύνδεσης Αποχέτευσης επιφάνειας 200μ2 ΔΕΥΑ Ποσοστό υδρομέτρων συνδεδεμένων στο δίκτυο αποχέτευσης >50% <50% >70% Ώρες πραγματικής λειτουργίας γεωτρήσεων Βαθμός αξιοποίησης δυναμικότητας γεωτρήσεων % κυβικών που προέρχονται από γεωτρήσεις % κυβικών που προέρχονται από πηγές % κυβικών που αγοράζονται Συνολικό κόστος λειτουργίας (χωρίς αποσβέσεις)ανά μ3 πραγματικής κατανάλωσης % Αποσβέσεων στο σύνολο εξόδων % Πραγματικής κατανάλωσης σε σύνολο μ3 που αντλούνται / αγοράζονται Κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για αποχέτευση και βιολογικό καθαρισμό Εκτίμηση μ3 που παροχετεύονται στο δίκτυο αποχέτευσης Ηλεκτρική ενέργεια για αποχέτευση ανά μ3 που παροχετεύονται στο δίκτυο αποχέτευσης Ηλεκτρική ενέργεια για αποχέτευση και βιολογικό καθαρισμό ανά μ3 που παροχετεύονται στο δίκτυο αποχέτευσης >μο κοντά μο <μο Μέγεθος Κόστος/μ3 Συνδέσεις σε αποχέτευση % μ3 από γεωτρήσεις % Κατανάλωσης επί άντλησης Ενέργεια στην αποχέτευση και βιολογικό Τέλη σύνδεσης ύδρευσης 1 1/2 Τέλη σύνδεσης αποχέτευσης Μέγεθος Κόστος/μ3 Συνδέσεις σε αποχέτευση % μ3 από γεωτρήσεις 108

110 % Κατανάλωσης επί άντλησης Ενέργεια στην αποχέτευση και βιολογικό Τέλη σύνδεσης ύδρευσης 1 1/2 Τέλη σύνδεσης αποχέτευσης 109

111 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΓΟΕΒ ΚΑΙ ΤΟΕΒ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2014 Επωνυμία Γ.Ο.Ε.Β. 1. Αργοναυπλίας 2. Αχελώου 3. Λεκάνης Ιωαννίνων 4. Ορεστιάδας 5. Παμίσου 6. Πεδιάδας Άρτας ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΓΟΕΒ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Πεδιάδας Θεσσαλονίκης - Λαγκαδά 8. Πεδιάδας Σερρών 9. Πηνειού - Αλφειού 10. Στραγγιστικών Έργων Θεσσαλίας Εποπτεύουσα Περιφέρεια Πελοποννήσου Δυτικής Ελλάδας Ηπείρου Αν. Μακεδονίας - Θράκης Πελοποννήσου Ηπείρου Κεντρικής Μακεδονίας Κεντρικής Μακεδονίας Δυτικής Ελλάδας Θεσσαλίας Πηγή: Διαχειριστικά Σχέδια Λεκανών Απορροής Υδατικών Διαμερισμάτων ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΤΟΕΒ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2014 ΤΟΕΒ 11. Δημ. Αρδ. Βούτση Μοναστ. 12. Δημ. Αρδ. Δόξας Καλλιανίου 13. Δημ. Αρδ. Δ. Όχθ. Λάδ. 14. Δημ. Αρδ. Κωτύλιον 15. Δημ. Αρδ. Τρόπαια Βυζίκη 16. ΔΕΑΕ Αροανείου 17. ΓΟΕΒ Π/Α Η Δημ. Αρδ. Αμυγδαλιών Φαναρίου Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Αρκαδίας Αρκαδίας Αρκαδίας Αρκαδίας Αρκαδίας Αχαΐας Ηλείας Ηλείας 110

112 ΤΟΕΒ 19. Δημ. Αρδ. Διάσυλων Παπαδούς 20. Επιταλίου 21. Πελοπίου 22. Α' Πύργου 23. Β' Πύργου 24. ΓΟΕΒ Γεωτ. Παμίσου Αρδ.Α Κ Μεσσηνίας 25. ΓΟΕΒ Β' Παμίσου Αρδ.Υψηλή Ζώνη 26. ΓΟΕΒ Α' Παμίσου Αρδ.Χαμηλή Ζώνη 27. Δημ. Αρδ. Πεταλιδίου 28. ΠΔΕ Αλαγονίας 29. ΠΔΕ Δωρίου Ψαριού 30. ΠΔΕ Εξοχικού Φιλιατρών 31. ΠΔΕ Βρυσών 32. ΠΔΕ Καρτερολιού Πιπερίτσ 33. ΠΔΕ Πανιπερίου 34. Δημ. Αρδ. Σκοτεινής 35. ΔΕΑΕ Κουνίνας 36. ΔΕΑΕ Σελινούντα 37. ΔΕΑΕ Σκεπαστού 38. Ακράτας 39. Αρραβωνίτσας 40. Βουραϊκού 41. Γλαύκου 42. Ζήριας 43. Καλαμιάς 44. Καμαρών Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Ηλείας Ηλείας Ηλείας Ηλείας Ηλείας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Μεσσηνίας Αργολίδας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας 111

113 ΤΟΕΒ 45. Κραθίου 46. Κριού 47. Μαρμάρων 48. Νέου Ερινεού 49. Πορρωβίτσας 50. Πούντας 51. Σαραβαλίου 52. Βουτένης 53. Κερτέζης 54. Πλατάνου 55. Αρδευτικό Στυμφαλίας 56. Δήμ. Αρδ. Λαύκας Καστανιάς 57. ΠΔΕ Μάνας 58. Άνω Διμηνιού 59. Αρκούδας Μουλκίου 60. Δερβενίου Πεταλούς 61. Καμαρίου 62. Καρυώτικων 63. Κάτω Λουτρού 64. Λεκ. Φενεού 65. Λυγιάς 66. Μελισσίου 67. Πασίου 68. Πιτσών 69. Ρίζας 70. Σκουπέικου Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας 112

114 ΤΟΕΒ 71. Στόμιου Σαρανταπηχού 72. Βελανιδιάς Ξυλοκάστρου 73. Βελίνας 74. Κλημεντίου 75. ΔΕΑΕ Σκιαδά 76. Ισώματος 77. Κ. Αχαΐας 78. Χαλανδρίτσας 79. ΓΟΕΒ Π/Α H Αμαλιάδας 81. Σαβαλίων 82. Γαστούνης 83. Μυρτουντίων 84. ΓΟΕΒ Αργοναυπ. 85. Δημ. Αρδ. Ν.Επιδ. 86. Ο.Π. Αρδ. Γκριμάρια 87. Ο.Π. Αρδ. Δαλαμανάρα 88. Ο.Π. Αρδ. Χαλεπά 89. Αγ. Αδρ. Ν.Ροεινού 90. Αργολικού 91. Ασίνης Δρεπ. 92. Ιρίων 93. Κεφαλ. Άργ. 94. Λάλουκα 95. Ν. Κίου 96. Ν. Τίρυνθας Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Κορινθίας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Αχαΐας Ηλείας Ηλείας Ηλείας Ηλείας Ηλείας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας 113

115 ΤΟΕΒ 97. Παναριτίου 98. Περιοχής Ναυπλίου 99. Πουλ Μάνεση 100. Πυργέλας 101. Α. Τριάδος 102. Βελίων 103. Γουβών 104. Δήμος Τροιζηνίας 105. Δήμος Πόρου 106. ΠΔΕ Ανωγείων 107. ΠΔΕ Κονιδίτσας 108. ΠΔΕ Παλαιοπαναγίας 109. ΠΔΕ Πελλάνας 110. ΠΔΕ Σελασίας 111. Αμυκλών 112. Καλυβιών Σόχας 113. Μαγούλας 114. Ξηροκαμπίου 115. Τρινάσου 116. Φ. Ζαχαριά 117. TOEB ΑΒΑΡΙΚΟΥ ΑΝΑΛΗΨΗΣ 118. TOEB ΒΟΝΙΤΣΗΣ - ΑΝΑΚΤΟΡΙΟΥ 119. ΤΟΕΒ ΓΑΛΑΤΑ 120. ΤΟΕΒ ΘΕΡΜΟΥ 121. TOEB ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΥ 122. ΤΟΕΒ ΚΑΛΥΒΙΩΝ Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Αργολίδας Λακωνίας Λακωνίας Πειραιά Πειραιά Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας Λακωνίας ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ 114

116 ΤΟΕΒ 123. ΤΟΕΒ ΚΑΤΟΧΗΣ 124. ΤΟΕΒ ΛΕΣΙΝΙΟΥ (ΦΡΑΞΟ) 125. ΤΟΕΒ ΛΥΣΙΜΑΧΙΑΣ 126. ΤΟΕΒ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ 127. ΤΟΕΒ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ 128. ΤΟΕΒ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ 129. ΤΟΕΒ ΟΖΕΡΟΥ 130. TOEB ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑΣ 131. ΤΟΕΒ ΠΑΝΑΙΤΩΛΙΟΥ 132. ΤΟΕΒ ΠΑΡΑΒΟΛΑΣ 133. ΤΟΕΒ ΠΕΔΙΑΔΑΣ ΑΓΡΙΝΙΟΥ 134. TOEB ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ 135. ΤΟΕΒ ΦΥΤΕΙΩΝ 136. TOEB ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΙΟΥ 137. TOEB ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 138. ΤΟΕΒ ΑΝΩ (ΡΟΥ) ΚΑΛΑΜΑ 139. ΤΟΕΒ ΆΝΩ ΡΟΥ ΑΧΕΡΟΝΤΑ 140. ΤΟΕΒ ΑΧΕΡΟΝΤΑ 141. ΤΟΕΒ ΒΡΥΣΕΛΛΑΣ 142. ΤΟΕΒ ΖΩΝΗΣ ΑΡΑΧΘΟΥ 143. ΤΟΕΒ ΖΩΝΗΣ ΛΟΥΡΟΥ 144. ΤΟΕΒ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ 145. ΤΟΕΒ ΚΕΡΑΣΩΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ 146. ΤΟΕΒ ΚΡΥΑΣ-ΛΑΨΙΣΤΑΣ 147. ΤΟΕΒ ΛΑΜΑΡΗΣ 148. ΤΟΕΒ ΜΠΟΙΔΑ-ΜΑΥΡΗΣ Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΑΡΤΑΣ ΑΡΤΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΠΡΕΒΕΖΗΣ 115

117 ΤΟΕΒ 149. ΤΟΕΒ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΥ 150. ΤΟΕΒ ΠΟΡΟΥ 151. ΤΟΕΒ ΣΑΓΙΑΔΑΣ-ΑΣΠΡΟΚΛΗΣΣΙΟΥ 152. ΓΟΕΒ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 153. ΤΟΕΒ ΑΓ.ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 154. ΤΟΕΒ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 155. ΤΟΕΒ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ 156. ΤΟΕΒ ΓΕΛΑΝΘΗΣ-ΛΑΖΑΡΙΝΑΣ 157. ΤΟΕΒ ΓΟΜΦΩΝ 158. ΤΟΕΒ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ 159. ΤΟΕΒ ΔΡΟΣΕΡΟΥ 160. ΤΟΕΒ ΕΝΙΠΕΑ ΦΑΡΣΑΛΩΝ 161. ΤΟΕΒ ΖΑΡΚΟΥ 162. ΤΟΕΒ ΘΕΣΣΑΛΙΩΤΙΔΟΣ 163. ΤΟΕΒ ΚΛΟΚΩΤΟΥ 164. ΤΟΕΒ ΛΥΓΑΡΙΑΣ 165. ΤΟΕΒ ΜΑΚΡΥΧΩΡΙΟΥ 166. ΤΟΕΒ ΜΑΤΙ ΤΥΡΝΑΒΟΥ 167. ΤΟΕΒ ΜΕΓ. ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟΥ 168. ΤΟΕΒ ΜΕΓΑΡΧΗΣ 169. ΤΟΕΒ Ν. ΑΓΧΙΑΛΟΥ 170. ΤΟΕΒ ΠΑΛΑΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟΥ 171. ΤΟΕΒ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΑMΑΣΙΟΥ 172. ΤΟΕΒ ΠΗΓΗΣ 173. ΤΟΕΒ ΠΗΝΕΙΟΥ 174. ΤΟΕΒ ΡΑΞΑΣ Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΛΑΡΙΣΗΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ 116

118 ΤΟΕΒ 175. ΤΟΕΒ ΡΑΨΑΝΗΣ 176. ΤΟΕΒ ΣΑΡΑΚΙΝΑΣ 177. ΤΟΕΒ ΣΕΛΛΑΝΩΝ 178. ΤΟΕΒ ΤΑΟΥΣΑΝΗΣ 179. ΤΟΕΒ ΤΑΥΡΩΠΟΥ 180. ΤΟΕΒ ΤΙΤΑΝΙΟΥ 181. ΤΟΕΒ ΤΥΡΝΑΒΟΥ 182. ΤΟΕΒ ΦΗΚΗΣ 183. Βατόλακου 184. Πόρου 185. Παλιούρας 186. Ταξιάρχη 187. Καρπερού - Δήμητρας 188. Κιβωτού - Κοκκινιάς - Πολυδένδρου 189. Παλιοχωρίου 190. Παρασκευής - Δεσκάτης 191. Αγ. Γεωργίου Δεσκάτης 192. Κυρακαλής 193. Αγάπης 194. Πηγαδίτσας 195. Εξάρχου 196. Μαυραναίων 197. Παλαιοχωρίου 198. Κέντρου 199. Κορεστείων (Δίκτυο Α) 200. Κορεστείων (Δίκτυο Β) Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 117

119 ΤΟΕΒ 201. Κορέστείων (Μακροχωρίου) 202. Βασιλειάδας (Βέργας) 203. Βασιλειάδας (Βασιλειάδας) 204. Βασιλειάδας (Μελισσότοπου) 205. Βασιλειάδας (Σταυροποτάμου) 206. Λιθιάς - Κορησού 207. Κολοκυνθούς (Κορομηλιάς & Μεσοποταμίας) 208. Κολοκυνθούς (Λεύκης) 209. Νεστορίου 210. Αλιάκμονα 211. Αλιάκμονα (Καλοχωρίου- Μεσοποταμίας) 212. Αλιάκμονα (Πενταβρύσου - Τσακώνης) 213. Αλιάκμονα (Χιλιόδενδρου-Ποριάς)) 214. Βυσσινιάς 215. Βράχου 216. Αρδ. Δίκτυο Ιεροπηγής 217. Αρδ. Δίκτυο Ιεροπηγής 218. Αρδ. Δίκτυο Διαλεκτού 219. Μελίτης 220. Πρεσπών 221. Λιμνοχωρίου 222. Σκλήθρου 223. Πετρών 224. Εδεσσαίου 225. Βελβενδού 226. Κλήματος Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 118

120 ΤΟΕΒ 227. Μεσόβουνου 228. Νεάπολης 229. Πολύφυτου 230. Δαφνερού 231. Πεπονιάς 232. Χρωμίου 233. Καλονερίου - Εράτυρας* 234. Πυλωρίου 235. Ιμέρων 236. Μικρόκαστρο 237. Μεσιανής 238. Μολόχας 239. Τραπεζίτσας 240. Πύργων Εορδαίας 241. ΓΟΕΒ Θεσσαλονίκης- Λαγκαδά 242. Τριποτάμου πεδιάδας 243. Τριπ. Βέροιας 244. Αραπίτσας -Πεδιάδας 245. Αραπίτσας -Νάουσας 246. Αγροκτ. Νάουσας 247. Ροδοχωρίου 248. Ενιπέα - Λιτοχώρου 249. Καταχά 250. Κολινδρού 251. Ράχης 252. Π. Ελευθεροχωρίου Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ 119

121 ΤΟΕΒ 253. Ρητίνης 254. Ελατοχωρίου 255. Έλους Βαρικού / Λιτοχώρου 256. Σεβαστής 257. Μηλιάς 258. ΓΟΕΒ Θεσσαλονίκης 259. Αγ. Αθανασίου/Γέφυρα 260. Βραχιάς 261. Κυμίνων-Μαλγάρων 262. Μ.Μοναστηρίου 263. Νέας Μαγνησίας 264. Χαλάστρας-Καλοχωρίου 265. Χαλκηδόνας 266. Κουφαλίων 267. Ασκού 268. Μικρής Βόλβης 269. Νυμφόπετρας 270. Αλεξάνδρεια/Γιδάς 271. Ζερβοχωρίου 272. Κλειδίου 273. Σχοινά 274. Νησίου 275. Ξεχασμένης (Κουλούρας) 276. Πρασινάδας/Μυλόβου 277. Σκυλιτσίου/Καβάσιλα 278. Βρυσακίου/Λουτρου Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ 120

122 ΤΟΕΒ 279. Νισελίου/Κορυφής 280. Σταυρού 281. Τρικάλων/Πλατεως 282. Αξιούπολης 283. Γουμένισσας 284. Γοργόπης 285. Άσπρου 286. Πλαγίων 287. Ποντοηρακλείας 288. Κ. Σούρμενων 289. Αμαράντων 290. Αξιοχωρίου 291. Μικροδάσους 292. Αρτζάν Αματόβου 293. Χαμηλού/Ειδομένης 294. Αραπίτσας Πεδιάδας 295. Γιαννιτσών 296. Κρύας Βρύσης 297. Π. Μυλότοπου/Αραβησσού 298. Αγίου Λουκά/Καρυώτισσας 299. Μπαλίτσας/Καρυώτισσα 300. Νιχώρι 301. ΤΟΕΒ Πιερίας Κοιλάδας 302. ΤΟΕΒ Ρέμβης 303. ΤΟΕΒ Ν. Αμισού 304. ΤΟΕΒ Καλού Αγρού & Φωτολίβους Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΙΛΚΙΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΛΛΑΣ Καβάλας Δράμας Δράμας Δράμας 121

123 ΤΟΕΒ 305. ΤΟΕΒ Κουδουνιών & Νοτίου Δράμας 306. ΤΟΕΒ Λεκανοπεδίου Κ. Νευροκοπίου 307. ΤΟΕΒ Προσοτσάνης 308. ΤΟΕΒ Βοϊράνης 309. ΤΟΕΒ Σιταγρών Μυλοποτάμου 310. ΓΟΕΒ Πεδιάδας Σερρών 311. ΤΟΕΒ Αγίου Ιωάννη Σερρών 312. ΤΟΕΒ Νεοχωρίου Μονόβρυσης 313. ΤΟΕΒ Νιγρίτας 314. ΤΟΕΒ Δημητριτσίου 315. ΤΟΕΒ Ηράκλειας 316. ΤΟΕΒ Δυτικής Διώρυγας 317. ΤΟΕΒ Σιδηροκάστρου 318. ΤΟΕΒ Προβατά 319. ΤΟΕΒ Αλιστράτης 320. ΤΟΕΒ Δήμητρας / Επαρχίας Φυλλίδας 321. ΤΟΕΒ Ν. Σκοπού 322. ΤΟΕΒ Ψυχικού Πεθελινού 323. ΤΟΕΒ Πετριτσίου 324. ΓΟΕΒ Ορεστιάδας 325. ΤΟΕΒ Νεοχωρίου Βάλτου Στέρνας 326. ΤΟΕΒ Ωοειδούς 327. ΤΟΕΒ Σουφλίου 328. ΤΟΕΒ Βόρειας Πεδιάδας Άρδα 329. ΤΟΕΒ Νότιας Πεδιάδας Άρδα 330. ΤΟΕΒ Λαβάρων Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Δράμας Δράμας Δράμας Δράμας Δράμας Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Σερρών Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου 122

124 ΤΟΕΒ 331. ΤΟΕΒ Ερυθροποτάμου 332. ΤΟΕΒ Κορνοφωλιάς 333. ΤΟΕΒ Λαγυνών 334. ΤΟΕΒ Τυχερού 335. ΤΟΕΒ Φερών Πέπλου 336. ΤΟΕΒ Διδυμοτείχου 337. ΤΟΕΒ Πετάλου (Πέπλος) 338. ΤΟΕΒ Μάκρης 339. ΤΟΕΒ Λυκόφης 340. ΤΟΕΒ Ιάσμου Ροδόπης ΔΗΜΗΤΡΑ 341. ΤΟΕΒ Θαλασσιάς Κρεμαστής 342. ΤΟΕΒ Χρυσούπολης 343. ΤΟΕΒ Χρυσοχωρίου Π.Ε. /ΝΟΜΟΣ Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Έβρου Ροδόπης Ξάνθης Καβάλας Καβάλας Πηγή: Διαχειριστικά Σχέδια Λεκανών Απορροής Υδατικών Διαμερισμάτων 123

125 124