Βιώσιμη τοςπιστική ανάπτςξη σε οπεινή πεπιοσή: Η πεπίπτωση των Παπαολύμπιων πεπιοσών τηρ επαπσίαρ Ελασσόναρ

Transcript

1 Βιώσιμη τοςπιστική ανάπτςξη σε οπεινή πεπιοσή: Η πεπίπτωση των Παπαολύμπιων πεπιοσών τηρ επαπσίαρ Ελασσόναρ Φανή αμαπά Μεραληθφο Υσξνηαμίαο, Πνιενδνκίαο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο Msc. Πξνζηαζία Πεξηβάιινληνο θαη Βηψζηκε Αλάπηπμε Περίληψη Ο ηνπξηζκφο απνηειεί αληηθείκελν έξεπλαο πνιιψλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ. Απφ φπνηα πιεπξά φκσο θαη αλ ηνλ κειεηήζεηο παξνπζηάδεη επηπηψζεηο ηφζν ζε νηθνλνκηθφ φζν θαη ζε θνηλσληθφ θαη πεξηβαιινληηθφ επίπεδν. Σν κέγεζνο ησλ επηπηψζεσλ επεξεάδεηαη απφ ηελ έληαζε θαη ηελ έθηαζε πνπ αζθείηαη ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ. Η βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζε νξεηλέο-εκηνξεηλέο πεξηνρέο κέζα απφ αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα ζα ζπκβάιιεη ζηελ άλζεζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο πεξηνρήο αιιά θαη ηεο ρψξαο θαζψο θαη ζηελ δηαηήξεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο πεξηνρέο απηέο θαη ζηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ επηζθεπηψλ αιιά θαη ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο φζνλ αθνξά ην πεξηβάιινλ. Σν κνληέιν ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο πνπ πξνηείλεηαη γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο αεηθνξίαο (νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα, πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία θαη θνηλσληθή δηθαηνζχλε) αιιά θαη ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε πεξηνρή γηα αλάπηπμε κέζσ ηεο κεζφδνπ αλάιπζεο ησλ δεηθηψλ αεηθφξνπ αλάπηπμεο. 1.ΕΙΑΓΩΓΗ Η βησζηκφηεηα ζηνλ ηνπξηζκφ, φπσο θαη ζηηο άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο έρεη ηξεηο αιιεινζπλδεφκελεο φςεηο: ηελ πεξηβαιινληηθή, ηελ θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθή θαη ηελ νηθνλνκηθή. Πξνυπνζέηεη δε, νξζνινγηθή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ειαρηζηνπνίεζε ησλ δπζκελψλ νηθνινγηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ επηπηψζεσλ θαη κεγηζηνπνίεζε ησλ σθειεηψλ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. [23] ηε βηβιηνγξαθία γηα ηνλ βηψζηκν ηνπξηζκφ δίλεηαη κεγάιε έκθαζε ζηε ζχγθξηζε ηνπ κνληέινπ απηνχ κε ην καδηθφ ηνπξηζκφ πνπ επηθξάηεζε ζην παξειζφλ θαη ν νπνίνο, παξφιν πνπ ζπλέβαιε ζηελ νηθνλνκηθή επεκεξία πεξηθεξεηψλ θαη θξαηψλ νιφθιεξσλ, είρε θαη θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο γηα ηνπο δηάθνξνπο πξννξηζκνχο θαη ηνπο ληφπηνπο πιεζπζκνχο. Πην ζπγθεθξηκέλα ε βηψζηκε αλάπηπμε ζε νξεηλέο - εκηνξεηλέο πεξηνρέο ζα επηηεπρζεί ρξεζηκνπνηψληαο κηα λέα κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε κέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο κηαο πνιηηηθήο πεξηνρψλ. Δίλαη ινηπφλ θαλεξή ε αλάγθε αλαπξνζαλαηνιηζκνχ απφ ηηο ηνκεαθέο ζηηο ρσξηθέο ινγηθέο.

2 Ο νξεηλφο ρψξνο απνηειεί πάλσ απφ ην 50% πεξίπνπ ηεο εζληθήο επηθξάηεηαο αιιά ζπγθεληξψλεη ιηγφηεξν απφ ην 10% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. Τπάξρεη δειαδή κία κεγάιε δπζαλαινγία κεηαμχ έθηαζεο θαη κφληκνπ πιεζπζκνχ ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ πνπ δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα θαη εγθπκνλεί θηλδχλνπο γηα ηελ δεκνγξαθηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάξξεπζε ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Χζηφζν νη νξεηλνί φγθνη δελ ήηαλ πάληνηε πεξηνρέο δεκνγξαθηθά θζίλνπζεο. [15,17] 2.ΒΙΩΙΜΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Ο ηνπξηζκφο είλαη κηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ εάλ δελ αλαπηπρζεί κεηά απφ ζρεδηαζκφ είλαη πνιχ πηζαλφ λα επηθέξεη δπζκελείο επηπηψζεηο ηφζν ζην θπζηθφ, φζν θαη ζην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. ε κηα επνρή θαηά ηελ νπνία ε εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε θαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ νδεγνχλ ζηελ αχμεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ζηε δηεπθφιπλζε ησλ κεηαθηλήζεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο, είλαη απαξαίηεηνο ν νξζνινγηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Ο ζρεδηαζκφο γηα ηνλ ηνπξηζκφ ζα πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηελ πξνζπάζεηα δηαθχιαμεο ηνπ πεξηβάιινληνο ην νπνίν έιθεη θαη αλαπηχζζεη ηνλ ηνπξηζκφ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζζνχλ ε δηάξθεηα θαη νη ζεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηε δηεχξπλζή ηνπ. Η πνιηηηθή γηα ηνλ ηνπξηζκφ ζα πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηε κεγηζηνπνίεζε ησλ σθειεηψλ θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ. Ο φξνο «βηψζηκε αλάπηπμε» (sustainable development), επεθξάηεζε δηεζλψο ην 1992, κεηά ηελ Παγθφζκηα Γηάζθεςε Κνξπθήο ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Πεξηβάιινλ, ζην Ρίν ληε Σδαλέτξν ηεο Βξαδηιίαο. Η βησζηκφηεηα ζηνλ ηνπξηζκφ, φπσο θαη ζηηο άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο έρεη ηξεηο αιιεινζπλδεφκελεο φςεηο: ηελ πεξηβαιινληηθή, ηελ θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθή θαη ηελ νηθνλνκηθή. Δπίζεο, ν βηψζηκνο ηνπξηζκφο πξνυπνζέηεη νξζνινγηθή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ζεβαζκφ ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ειαρηζηνπνίεζε ησλ δπζκελψλ νηθνινγηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ επηπηψζεσλ θαη κεγηζηνπνίεζε ησλ σθειεηψλ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο.[23] Χο βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε νξίδεηαη ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ηζφξξνπα ζηελ ηνπηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή, πνιηηηζκηθή θαη πεξηβαιινληηθή δνκή ηεο θάζε ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο, δηακνξθψλνληαο παξάιιεια φξνπο (ππεξεζίεο, ππνδνκέο, ηερλνγλσζία) γηα ηε ζπλερή αλαηξνθνδφηεζή ηεο.[14] Η βησζηκφηεηα ζηνλ ηνπξηζκφ εζηηάδεηαη ζε ζέκαηα, φπσο: Η ηζφηεηα ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, αλαθνξηθά κε ηα πξφηππα δηαβίσζεο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο. Η ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ επηζπκηψλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη ησλ απαηηήζεσλ ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Η πξνζηαζία ησλ πφξσλ πνπ απνηεινχλ ηε βάζε ηνπ ηνπξηζκνχ (θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ). Η ζπληήξεζε ή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. [1]

3 Η εθαξκνγή ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο γηα ηνλ βηψζηκν ηνπξηζκφ παξνπζηάδεη αξθεηέο δπζθνιίεο, παξφια απηά ππάξρνπλ εξγαιεία θαη κέζα ζρεδηαζκνχ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ησλ αλαπηπμηαθψλ ζηφρσλ. Σα εξγαιεία θαη κέζα άζθεζεο ηεο πνιηηηθήο γηα ηνλ ηνπξηζκφ θαη ην πεξηβάιινλ κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε ρσξνηαμηθά, νηθνλνκηθά θαη εξγαιεία πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο. Πην αλαιπηηθά: Υσξνηαμηθά: εξγαιεία ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, δειαδή ε ζέζπηζε δσλψλ ρξήζεσλ γεο φπνπ επηηξέπνληαη ή φρη νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. Οη ζηφρνη πνπ επηδηψθνληαη απφ ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ, θαζψο θαη ηα ζπγθεθξηκέλα κέηξα πνπ αζθνχληαη γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζηφρσλ πξνζδηνξίδνληαη ζην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, απφ ηα Υσξνηαμηθά ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη απφ άιιεο Δηδηθέο Υσξνηαμηθέο Μειέηεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Οηθνλνκηθά: θίλεηξα, θνξναπαιιαγέο θαη ελζάξξπλζε ηνπ αληαγσληζκνχ. Οηθνλνκηθά κέηξα πξνσζνχληαη κέζσ Αλαπηπμηαθψλ Νφκσλ, αιιά θαη κέζσ ησλ ΠΔΠ (Πεξηθεξεηαθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ) θαη επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ θαη πξσηνβνπιηψλ. Δξγαιεία πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο: Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ζέζπηζε βξαβείσλ θαη ζεκάησλ, πηνζέηεζε ζπζηεκάησλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ (π.ρ. ISO, EMAS). Αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ησλ ζπζηεκάησλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο είλαη ε εθαξκνγή πεξηβαιινληηθψλ πνιηηηθψλ απφ ηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, ε ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ επηδφζεσλ θαη ησλ ζηνηρείσλ απηψλ θαη ε ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ σο πξνο ηηο πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο. Απφ ηελ εθαξκνγή ζπζηεκάησλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο πξνθχπηνπλ νθέιε θαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη γηα ηηο ίδηεο ηηο επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ, έλα εξγαιείν πνπ ζηνρεχεη ζηε βηψζηκε ιεηηνπξγία ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε ηήξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πνπ αλαθέξεηαη ζηελ αλάπηπμε εληφο ησλ νξίσλ αληνρήο ελφο ζπζηήκαηνο λα ππνζηεξίδεη ή λα δερζεί νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. Γηα λα είλαη φκσο, απνηειεζκαηηθή ε ρξήζε ησλ παξαπάλσ κέηξσλ θαη εξγαιείσλ άζθεζεο πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδνληαη κε ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ θαη ησλ ελδηαθεξνκέλσλ νκάδσλ πνιηηψλ ζηε ράξαμε ηεο εθάζηνηε πνιηηηθήο. Μφλν έηζη ζα επηηεπρζεί ελδνγελήο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, ή αιιηψο αλάπηπμε «απφ θάησ». [22] 3.ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΟΡΕΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΥΩΝ Ο νξεηλφο ρψξνο απνηειεί πάλσ απφ ην 50% πεξίπνπ ηεο εζληθήο επηθξάηεηαο αιιά ζπγθεληξψλεη ιηγφηεξν απφ ην 10% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. Τπάξρεη δειαδή κία κεγάιε δπζαλαινγία αλάκεζα ζηελ έθηαζε θαη ζην κφληκν πιεζπζκφ ησλ θαηνίθσλ ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο πνπ δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα θαη εγθπκνλεί θηλδχλνπο γηα ηελ δεκνγξαθηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάξξεπζε ησλ πεξηνρψλ απηψλ.

4 Γηα λα ραξαθηεξηζζεί ζηελ Διιάδα κηα πεξηνρή σο νξεηλή, πξέπεη [11]: 1. Η θηεκαηηθή ηεο έθηαζε λα βξίζθεηαη ζε πςφκεηξν απφ 800κ. θαη πάλσ. 2. Η θηεκαηηθή ηεο έθηαζε λα βξίζθεηαη κεηαμχ κ. θαη νη θιίζεηο ηνπ εδάθνπο λα είλαη ηνπιάρηζηνλ 16%. 3. Η θηεκαηηθή ηεο έθηαζε λα βξίζθεηαη θάησ απφ 600κ. θαη νη θιίζεηο ηνπ εδάθνπο λα είλαη ηνπιάρηζηνλ 20%. 4. Δάλ έλαο Γήκνο, έλα δεκνηηθφ δηακέξηζκα ή έλαο νηθηζκφο έρεη κηα απφ ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο ζε πνζνζηφ θηεκαηηθήο έθηαζεο ηνπιάρηζηνλ 80%, ή ην άζξνηζκα ησλ πεξηπηψζεσλ 1,2,3 είλαη ηνπιάρηζηνλ 80% επί ηνπ ζπλφινπ ηεο θηεκαηηθήο έθηαζεο, ηφηε είλαη δπλαηφλ λα εληαρζεί ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο. ε επίπεδν ρψξαο, νη νξεηλέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, θαιχπηνπλ ην 42% ηνπ Δζληθνχ ρψξνπ ζχκθσλα κε ηελ Δζληθή ζηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο (ΔΤΔ, 1991), κε πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα 17θαη./km², έλαληη 76 ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο Διιάδαο. Η Δ.Δ. κε βάζε ηελ νδεγία 268/75 θαη ηνλ θαλνληζκφ 1257/99 θαηαηάζζεη ην 78% ησλ Γεκνηηθψλ Γηακεξηζκάησλ ζηηο νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο γηα ζθνπνχο εθαξκνγήο ησλ επηδνηήζεσλ θαη βνεζεηψλ ηεο ΚΑΠ σο εμήο [3]: Οξεηλέο πεξηνρέο: 55,4% Μεηνλεθηηθέο πεξηνρέο: 18,8% (ππθλφηεηα κέρξη 45 θαη./km², ρακειφ γεσξγηθφ εηζφδεκα θαη απνδφζεηο) Με εηδηθά πξνβιήκαηα πεξηνρέο: 4% (λεζηψηηθέο θαη παξακεζφξηεο) Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη ε άκεζε απεηιή εξήκσζεο θαη εγθαηάιεηςεο πνπ επηθξέκεηαη γηα ην πεξίπνπ 50% ηνπ εζληθνχ ρψξνπ φηαλ ζπλδπαζζεί κε ηελ γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ ππνγελλεηηθφηεηα ηνπ Διιεληθνχ πιεζπζκνχ. Η αλάπηπμε ησλ πεξηζσξηνπνηεκέλσλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ κε έκθαζε ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο, πνπ, θαηά θχξην ιφγν είλαη απηέο πνπ έρνπλ ηα πεξηζζφηεξα κεηνλεθηήκαηα, πέξαζε κέρξη ζήκεξα αξθεηά ζηάδηα ηφζν ζηε ζθέςε θαη ην ζρεδηαζκφ ησλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ, φζν θαη ζηηο ίδηεο ηηο ελέξγεηεο θαη ηελ πινπνίεζή ηνπο ζε ηνπηθφ επίπεδν. χκθσλα κε ην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο ε αεηθφξνο αλάπηπμε ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο κπνξεί λα απνηειέζεη εξγαιείν ρσξηθψλ κεηαζρεκαηηζκψλ κε ζηφρν ηελ πνιπθεληξηθή νξγάλσζε ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ θαη ηελ πεξηθεξεηαθή ζπλνρή, ζην πιαίζην ησλ παξαθάησ γεληθψλ ζηξαηεγηθψλ θαηεπζχλζεσλ ρσξηθήο αλάπηπμεο: Οινθιεξσκέλε αλάπηπμε ησλ νξεηλψλ φγθσλ (δαζηθή, θηελνηξνθηθή, ηνπξηζηηθή, πνιηηηζηηθή, θαη πεξηβαιινληηθή αλάπηπμε), αλάδεημε θαη αμηνπνίεζε ησλ ηνπηθψλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ θαη παξάιιειε ζπκπιεξσκαηηθή δηαζχλδεζή ηνπο κε ηνλ επξχηεξν νηθνλνκηθφ-ιεηηνπξγηθφ ρψξν θάζε πεξηθέξεηαο. Γηαζθάιηζε ησλ φξσλ γηα ππέξβαζε ηεο απνκφλσζεο ηνπ νξεηλνχ φγθνπ. Πξνζαξκνγή ηεο νηθνλνκίαο ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ ζηηο Κνηλνηηθέο θαη δηεζλείο εμειίμεηο, κε θαηάιιειε αλαδηάξζξσζε θαη εθζπγρξνληζκφ ησλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απνηειεζκαηηθή πξνψζεζε θαη

5 εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ηεο νξγαλσηηθήο ππνζηήξημεο θαη ησλ θηλήηξσλ. Αχμεζε ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ, σο ηφπσλ πξνζέιθπζεο αλάινγσλ επελδχζεσλ θαη άζθεζεο νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ιακβάλνληαο ππ φςε ηηο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο, ηηο πξννπηηθέο θαη εμειίμεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηηο άιιεο ρψξεο ηνπ άκεζνπ θαη επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο. Γηαθχιαμε ηνπ ηνπίνπ, ησλ παξζέλσλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ θαη ησλ πνιηηηζκηθψλ πφξσλ, σο θαίξηα θπζηθά πιενλεθηήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνπο νξεηλνχο φγθνπο. Αμηνπνίεζε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πθηζηάκελσλ θνξέσλ πξνζηαζίαο θαη αλάπηπμεο θαη δεκηνπξγία λέσλ θνξέσλ δηαρείξηζεο (απηνδηνίθεζε, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο θ.ά. ) ζε εηαηξηθή βάζε, κε ζθνπφ ηελ εληαία θαη νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ. Οη παξαπάλσ ζηφρνη πνιηηηθήο βξίζθνληαη ζε αξκνλία θαη κε ηηο αληίζηνηρεο επξσπατθέο πνιηηηθέο ρσξηθήο αλάπηπμεο: ε γεληθή επηδίσμε ηζφξξνπεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηελ επξσπατθή θνηλφηεηα κε δηαζθάιηζε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, ε δηαηήξεζε θαη ζπλεηή δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηνπίσλ θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ε ηζφξξνπε αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ θνηλνηηθνχ εδάθνπο κέζα απφ πνιηηηθέο νινθιεξσκέλεο πνιπηνκεαθήο αλάπηπμεο κε ηζρπξή ρσξηθή δηάζηαζε, ε εμεηδηθεπκέλε πνιηηηθή γηα ηνλ αγξνηηθφ ρψξν, θ.ά. [15] Δπηπιένλ, ζην ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ ΤΠΑΝ, εθηφο ηνπ εζληθνχ ηνκεαθνχ θαη ηνπ δηαπεξηθεξεηαθνχ θαη θαηά πεξηθέξεηεο ρεδίνπ, έρνπλ πεξηιεθζεί θαη εηδηθά ζρέδηα γηα ηξεηο θαηεγνξίεο ρψξνπ, ηνπ αζηηθνχ, ηνπ λεζησηηθνχ θαη ηνπ νξεηλνχ. ην ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Οξεηλνχ Υψξνπ ηνλίδεηαη ε κεγάιε ηζηνξηθή, νηθνινγηθή θαη αηζζεηηθή ζεκαζία ηνπ νξεηλνχ ρψξνπ θαη δίδεηαη πξνηεξαηφηεηα ζε εθαξκνγή πνιηηηθήο κε πέληε άμνλεο δξάζεηο [21]: Άμνλαο 1. Μεηαζρεκαηηζκφο ηεο αγξνηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε θαηάιιεισλ κεζφδσλ θαη κέζσλ θαιιηέξγεηαο θαη εθηξνθήο, ζπζηεκάησλ πηζηνπνίεζεο πνηφηεηαο θαη απζεληηθφηεηαο, ηππνπνίεζεο, εκπνξίαο, πξνβνιήο θαη ηνπνζέηεζεο ζηελ αγνξά, ζηελ εκθάληζε ζηελ αγνξά πξντφλησλ παξαδνζηαθήο ηερλνγλσζίαο πνπ απεπζχλνληαη ζε εηδηθέο θαηαλαισηηθέο αλάγθεο θαη αγνξέο, ζηελ θαιχηεξε ζχλδεζε πξντφλησλ κε ηνλ ηνπξηζκφ. Άμνλαο 2. Δθηαηηθή αλάπηπμε ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ κε δηαζθάιηζε εχθνιεο πξφζβαζεο απφ ην εζληθφ δίθηπν, νινθιεξσκέλσλ δηαδξνκψλ κε πνηθηιία πφισλ πεξηεγεηηθήο, ςπραγσγηθήο ή αζιεηηθήο δξάζεο, θέληξσλ πιεξνθφξεζεο θαη θαζνδήγεζεο, θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ θαη εμππεξεηήζεσλ, επάξθεηαο θαηαιπκάησλ, κε έληαμε ζην πεξηβάιινλ θαη κε πςειά επίπεδα πξνηχπσλ θαη επαγγεικαηηζκνχ. Άμνλαο 3. ηήξημε ηεο νηθνηερλίαο θαη βηνηερλίαο κηθξήο θιίκαθαο, κε άξζε ησλ αηηηψλ ηεο κέρξη ζήκεξα απνκφλσζεο θαη ηνπ απνθιεηζκνχ, κε δηεπθφιπλζε πξφζβαζεο ζε ππεξεζίεο νξγάλσζεο, ηεθκεξίσζεο, θαηάξηηζεο,

6 δίθηπα ζπλεξγαζίαο, ελίζρπζε κε ππνδνκέο θαη νηθνλνκηθά θίλεηξα, εκςχρσζε γηα λέεο επηρεηξεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο, ελαξκφληζή ηεο κε ην ραξαθηήξα ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο θαη ηε δήηεζεο ηνπ ηνπξηζκνχ ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ. Άμνλαο 4. πγθξφηεζε νξεηλψλ θέληξσλ αλάπηπμεο κε βάζε θσκνπφιεηο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ επρεξή ζχλδεζε κε ην θχξην νδηθφ δίθηπν, δπλαηφηεηα παξνρήο βαζηθψλ θνηλσθειψλ θαη εκπνξηθψλ ππεξεζηψλ ζηνπο θαηνίθνπο ζε αθηίλα φρη κεγαιχηεξε ησλ 30 ιεπηψλ θαη ππεξεζηψλ ζηήξημεο ησλ πξνσζεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ είλαη ζθφπηκν λα ιεηηνπξγνχλ σο θφκβνη έλαξμεο θαη θαηάιεμεο ησλ ηζηνξηθψλ δηαδξνκψλ θαη παξνρήο ζρεηηθψλ δηεπθνιχλζεσλ. Άμνλαο 5. Γπλαηφηεηεο πξφζβαζεο ησλ εζσηεξηθψλ δσλψλ ζηα νξεηλά θέληξα κε δηαζθάιηζε πιήξνπο θαη θαηάιιεινπ δηθηχνπ αιιά θαη πξνυπνζέζεσλ ηαθηηθήο ζπληήξεζεο, ηαρείαο επέκβαζεο γηα απνθαηάζηαζε δεκηψλ, εθρηνληζκφ, θιπ, ψζηε λα είλαη επρεξήο θαη αδηάθνπε ε πξφζβαζε ζηα νξεηλά θέληξα απφ ηε δψλε πνπ εμππεξεηνχλ. 4.ΑΝΑΛΤΗ ΣΗ ΠΕΡΙΟΥΗ ΜΕΛΕΣΗ Η πεξηνρή κειέηεο αλήθεη ζην Ννκφ Λάξηζαο θαη απνηειεί ην νξεηλφ ηκήκα ηνπ Γήκνπ Διαζζφλαο πνπ βξίζθεηαη ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Οιχκπνπ. ε γεληθέο γξακκέο ην θιίκα ηεο πεξηνρήο κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί κεζνγεηαθνχ ηχπνπ κε επεηξσηηθή επξσπατθή επίδξαζε. Η πεξηνρή κειέηεο έρεη πιεζπζκφ 4674 θαηνίθνπο. Tα πνζνζηά απαζρφιεζεο ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ είλαη 68,2% ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, 4,8% ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα, 13,8% ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα θαη 9,7% ζε ινηπέο εξγαζίεο. Σα πνζνζηά εξγαδνκέλσλ ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα είλαη δηπιάζηα απφ απηά ηνπ λνκνχ, ελψ ζην δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα παξνπζηάδνληαη κεησκέλα θαηά 9% θαη 13,2% αληίζηνηρα. Η πεξηνρή κειέηεο ζηεξίδεηαη ζηελ θηελνηξνθία θαη ηε γεσξγία, ελψ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία παξαηεξείηαη κία αχμεζε ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηηο αλαδαζψζεηο ζηνπο βνζθφηνπνπο θαη είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δψλεο ζχγθξνπζεο ρξήζεσλ (θηελνηξνθίαο δαζνπνλίαο) ζε φιν ην εκηνξεηλφ θαη νξεηλφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γεληθά, ζηελ πεξηνρή κειέηεο δελ παξαηεξνχληαη άιιεο ζεκαληηθέο ζπγθξνχζεηο ρξήζεσλ γεο. [2] 5. SWOT ΑΝΑΛΤΗ Η πεξηνρή κειέηεο δελ απνηειεί θαηεμνρήλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Παξφια απηά, ηφζν ε θπζηθή νκνξθηά, νη πνιηηηζηηθνί θαη ζξεζθεπηηθνί πφξνη πνπ δηαζέηεη, φζν θαη ε απμεηηθή ηάζε ησλ ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηελ πεξηνρή λα αλαδεηρζεί ηνπξηζηηθά θαη λα επελδχζεη ζηνλ θιάδν απηφ. 5.1 Πλεονεκτήματα Σα πιενλεθηήκαηα πνπ παξνπζηάδεη ε πεξηνρή κειέηεο, σο πξνο ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηα γεσγξαθηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο θαη κε ην γεγνλφο φηη απνηειεί έλα λέν ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, κε θνξεζκέλν, κε δπλακηθφ ραξαθηήξα αλάπηπμεο.

7 Σν θπζηθφ ηνπίν ηεο πεξηνρήο παξνπζηάδεη μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ γηαηί ζπγθεληξψλεη κηα πνηθηιία ηνπηψλ, πςειήο αηζζεηηθήο αμίαο θαη απηφ δεκηνπξγεί ηδαληθέο ζπλζήθεο γηα ηελ πξνζέιθπζε επηζθεπηψλ θαη ηελ αμηνπνίεζή ηνπ κε ηελ παξνρή ππεξεζηψλ αλαςπρήο, ζε ζπλδπαζκφ κε ην επλντθφ θιίκα δηαβίσζεο. Σν έληνλν αλάγιπθν θαζψο θαη ε χπαξμε νηθνζπζηεκάησλ κε πινχζηα ρισξίδα θαη παλίδα απνηεινχλ έλαλ λέν πφιν έιμεο. Δπίζεο, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο επηζθέπηεο απνηειεί θαη ε θνξπθή ηνπ Μχηηθα πνπ απνηειεί ηελ πςειφηεξε θνξπθή ηεο Διιάδαο. Αθφκε, ζα πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ νη εγθαηαζηάζεηο πνπ ππάξρνπλ γηα ηελ δηνξγάλσζε αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. ηελ πεξηνρή βξίζθνληαη πνιηηηζηηθνί, ηζηνξηθνί θαη ζξεζθεπηηθνί πφξνη κε αμηφινγν ελδηαθέξνλ. Δπίζεο, ε πεξηνρή απνηειεί θπλεγεηηθφ πξννξηζκφ απφ θίινπο ηνπ αζιήκαηνο απφ φιε ηελ Διιάδα. Έηζη, ηνπο κήλεο πνπ επηηξέπεηαη ην θπλήγη ηελ πεξηνρή επηζθέπηεηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο θπλεγψλ. ηελ πεξηνρή νη θάηνηθνη αζρνινχληαη θπξίσο κε ηελ γεσξγία θαη κε ηελ θηελνηξνθία έηζη ηνπο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα κε ηελ θαηάιιειε ππνδνκή λα παξάγνπλ πνηνηηθά πξντφληα ηα νπνία ζα δηαζέηνπλ φρη κφλν ζηελ ηνπηθή αγνξά αιιά θαη ζε εζληθφ επίπεδν. 5.2 Μειονεκτήματα Σν ζεκαληηθφηεξν, ίζσο κεηνλέθηεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο είλαη ε κείσζε πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ πιεζπζκφ, εμαηηίαο ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο θαη ν πςειφο δείθηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Μία αθφκε αδπλακία ηεο πεξηνρήο είλαη ε αλεπάξθεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη ε ζρεδφλ αλχπαξθηε χπαξμε θαηαιπκάησλ πνπ δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ κηα ελδερφκελε αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο. Δπίζεο, έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ δξα αλαζηαιηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο είλαη ε έιιεηςε κεραληζκψλ ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο ησλ θαηνίθσλ ησλ πεξηνρψλ ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ αιιά θαη ε έιιεηςε πιεξνθφξεζεο θαη ελεκέξσζεο γηα ηηο επθαηξίεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ αγνξά γηα γεσξγνθηελνηξνθηθά πξντφληα θαη γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο παξαγσγήο κε έκθαζε ζε πξντφληα πνηφηεηαο (βηνινγηθά, παξαδνζηαθά) κε απψηεξν ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. 5.3 Εςκαιπίερ Πεξίνπηε ζέζε αλάκεζα ζηηο επθαηξίεο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο θαηέρεη ε ελίζρπζε επηρεηξήζεσλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ, κέζσ ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ θαη επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ ή πξσηνβνπιηψλ (π.ρ. LEADER). Σα νηθνλνκηθά θίλεηξα πνπ πξνζθέξνληαη απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν κέζν πξνζέιθπζεο ηδησηηθψλ επελδχζεσλ θαη ζπληεινχλ ζηε δεκηνπξγία ελφο θαινχ ππφβαζξνπ θαη ζηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ αγξνηνπξηζκνχ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Σέινο, ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο ζπκβάιιεη ην πξφγξακκα ΔΠΑ θαη ε χπαξμε εηδηθψλ πνιηηηθψλ ζηήξημεο. Μηα αθφκε επθαηξία ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο είλαη ε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηεο αλαπηπμηαθήο εηαηξίαο πνπ αλαπηχζζεηαη ζηελ πεξηνρή (Α.Δ.ΝΟ.Λ.) θαη ηνπ ζεκαληηθνχ ξφινπ πνπ κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη ζηε βειηίσζε ησλ δεηθηψλ ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Δπίζεο, ηα ηειεπηαία ρξφληα φιν θαη πιεζαίλνπλ νη

8 εμνρηθέο θαηνηθίεο πνπ ρηίδνληαη ζηελ πεξηνρή απφ άηνκα πνπ θαηάγνληαη απφ ηελ πεξηνρή θαη επηζπκνχλ λα επηζηξέςνπλ αξγφηεξα ή απφ άηνκα πνπ δελ έρνπλ θαηαγσγή απφ ηελ πεξηνρή απιψο ηνπο αξέζεη. Σέινο, ε αζθαιηφζηξσζε ηνπ δξφκνπ πνπ νδεγεί απφ ηνλ παξκφ ζηηο Βξπζζνπνχιεο (νινθιεξψζεθε πξηλ ιίγα ρξφληα) ζα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ πεξηνρή θαζψο ζπλδέεη ην ρηνλνδξνκηθφ θέληξν κε ηελ ππφινηπε πεξηνρή. 5.4 Απειλέρ Οη απεηιέο πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηελ ππνβάζκηζε θαη ηελ έιιεηςε πξνζηαζίαο θαη επαηζζεηνπνίεζεο πξνο ην πεξηβάιινλ. Δπίζεο, κέζσ ηεο λέαο ΚΑΠ (Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή) νη ρξεκαηνδνηήζεηο πξνο ηνπο αγξφηεο ζα κεησζνχλ αξθεηά. Αθφκε, ν απμαλφκελνο εκπνξηθφο θαη επελδπηηθφο αληαγσληζκφο ζε επξσπατθφ επίπεδν (π.ρ. ΟΝΔ, δηεχξπλζε ηεο ΔΔ πξνο ηα αλαηνιηθά) θαη δηεζλέο επίπεδν (π.ρ. λένο Γχξνο ΠΟΔ, παγθνζκηνπνίεζε) δεκηνπξγνχλ αξλεηηθφ θιίκαθα φζνλ αθνξά ηελ εηζαγσγή θεθαιαίσλ ζηελ πεξηνρή. Πίλαθαο 1: SWOT αλάιπζε τοισεία εσωτεπικού πεπιβάλλοντορ Πλεονεκτήματα Πινχζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη επλντθφ θιίκα Σνπία ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο θαη νηθνινγηθήο ζεκαζίαο (Όιπκπνο) Γπλαηφηεηα δηνξγάλσζεο πνιηηηζηηθψλ θαη αζιεηηθψλ εθδειψζεσλ Πξνλνκηαθή γεσγξαθηθή ζέζε (γεηηλίαζε κε ηνλ Όιπκπν) Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ Ύπαξμε πινχζηαο πνιηηηζηηθήο θαη αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο Γπλαηφηεηα παξαγσγήο πνηνηηθψλ πξντφλησλ Κπλεγεηηθφο πξννξηζκφο Νένο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο Εςκαιπίερ Δλίζρπζε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ κέζσ πξνγξακκάησλ θαη αλαπηπμηαθνχ λφκνπ Αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη γηα λένπο κε θνξεζκέλνπο πξννξηζκνχο Πξνγξάκκαηα Γ ΚΠ θαη χπαξμε εηδηθψλ πνιηηηθψλ ζηήξημεο Θεζκφο ησλ αλαπηπμηαθψλ εηαηξηψλ Βειηίσζε ησλ δπλαηνηήησλ πξφζβαζεο Μειονεκτήματα Μείσζε θαη γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ Αλεπάξθεηα ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη αδπλακία αμηνπνίεζεο ησλ πθηζηάκελσλ Δμάξηεζε απφ ηελ αλάπηπμε ηεο Λάξηζαο Έιιεηςε κεραληζκψλ ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ Έιιεηςε πιεξνθφξεζεο θαη ελεκέξσζεο γηα ηηο επθαηξίεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ αγνξά γηα γεσξγνθηελνηξνθηθά πξντφληα θαη γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο παξαγσγήο κε έκθαζε ζε πξντφληα πνηφηεηαο (βηνινγηθά, παξαδνζηαθά) Απειλέρ Απεηιέο γηα ην πεξηβάιινλ Νέα ΚΑΠ Νέα νηθνλνκία

9 (ζχλδεζε παξκφο- Βξπζζνπνχιεο) 6.ΔΕΙΚΣΕ ΑΕΙΦΟΡΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 6.1 Γενικά Η ειςαγωγι των δεικτϊν προιλκε από τθν ανάγκθ μζτρθςθσ τθσ προόδου προσ τθν κατεφκυνςθ τθσ Βιϊςιμθσ Ανάπτυξθσ. Η ταξινόμθςθ τουσ ζγινε με βάςθ τουσ 3 πυλϊνεσ τθσ Βιϊςιμθσ Ανάπτυξθσ που είναι θ κοινωνία, θ οικονομία και το περιβάλλον. Οι δείκτεσ αυτοί είναι πολυπαραμετρικοί και φανερϊνουν τθ ςυςχζτιςθ οικονομικϊν, κοινωνικϊν και περιβαλλοντικϊν παραμζτρων. Η δθμιουργία και θ χρθςιμοποίθςθ δεικτϊν αποτελοφν ζναν αξιόπιςτο τρόπο ποςοτικοποίθςθσ, αποτφπωςθσ μιασ κατάςταςθσ που μπορεί ςτθ ςυνζχεια να ςυγκρικεί και να ςυςχετιςτεί με παρόμοιουσ ςε περιφερειακό, διεκνζσ και παγκόςμιο επίπεδο. Οι δείκτεσ αποτελοφν ςθμαντικά εργαλεία μζτρθςθσ επιτελϊντασ ζνα διπλό ςκοπό: α) περιζχουν ςυνικωσ ςε απλοποιθμζνθ μορφι μια ςφνκετθ και ςυμπυκνωμζνθ πλθροφορία και β) δομοφνται ζτςι ϊςτε να είναι κατανοθτοί τόςο από το κοινό όςο και από τα κζντρα λιψθσ αποφάςεων. Μζςω των δεικτϊν επιδιϊκεται θ μζτρθςθ τριϊν βαςικϊν επιδιϊξεων τθσ Αειφορίασ που ςχετίηονται άμεςα με τθν κοινωνία τθν οικονομία και το περιβάλλον. Τθσ αποδοτικότθτασ, τθσ αποτελεςματικότθτασ και τθσ ιςότθτασ. Η πρϊτθ επιτυγχάνεται με τθ χρθςιμοποίθςθ οικονομικϊν μζτρων (pricing), θ δεφτερθ με τον ολοκλθρωμζνο ςχεδιαςμό (planning) και θ τρίτθ με τθν ενεργι ςυμμετοχι των πολιτϊν ςτισ διαδικαςίεσ λιψθσ αποφάςεων (participation). Η ανάπτυξθ και θ δθμιουργία χριςιμων περιβαλλοντικϊν δεικτϊν απαιτεί όχι μόνο τθν κατανόθςθ των αρχϊν και των οριςμϊν που διζπουν τθν Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ αλλά ςυγχρόνωσ τθ λεπτομερι γνϊςθ των αναγκϊν για τθν χάραξθ και εφαρμογι μιασ πολιτικισ προσ τθν κατεφκυνςθ αυτι. Συνικωσ ζνασ ςωςτόσ περιβαλλοντικόσ δείκτθσ αποτελεί τον ςυνδετικό κρίκο τθσ μζτρθςθσ μιασ περιβαλλοντικισ κατάςταςθσ και τθσ μετατροπισ τθσ ςε επιλογι ζτοιμθ για πράξθ. Ουςιαςτικά, ζνασ δείκτθσ αποτελεί τον ςφνδεςμο με τον πραγματικό κόςμο. *17,10] 6.2 Αναγκαιότητα δεικτϊν Οι περιβαλλοντικοί δείκτεσ κεωροφνται απαραίτθτοι γιατί: 1. Πλθροφοροφν το κοινό για τθν κατάςταςθ του περιβάλλοντοσ και τθν πορεία προσ τθν Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ. 2. Παρζχουν ζνα τρόπο ςφνδεςθσ των περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων με τθν κοινωνικόοικονομικι δραςτθριότθτα και πολλζσ φορζσ προλαβαίνουν επικίνδυνεσ περιβαλλοντικζσ καταςτάςεισ που μπορεί να προκφψουν από εντατικι ανκρϊπινθ δραςτθριότθτα. 3. Βοθκοφν ςτθν μζτρθςθ του βακμοφ που πολιτικζσ κρατϊν ςτοχεφουν προσ τθν Βιϊςιμθ Ανάπτυξθ. 4. Συςτθματοποιοφν και κατατάςςουν κατά κάποιο τρόπο τθν περιβαλλοντικι και οικονομικι πλθροφόρθςθ που υπάρχει μθ ταξινομθμζνθ.

10 5. Συνδεόμενοι με κατάλλθλα μοντζλα οι παραγόμενεσ χρονοςειρζσ μποροφν να προβλζψουν μελλοντικζσ καταςτάςεισ μζςω τθσ δθμιουργίασ διαφορετικϊν ςεναρίων. Πρζπει όμωσ να αναφερκεί και να λθφκεί ςοβαρά υπόψθ ότι οι δείκτεσ αποτελοφν από μόνοι τουσ απλοποιιςεισ των πολφπλοκων καταςτάςεων που υπάρχουν και γιϋ αυτό δεν είναι ςωςτό τα αποτελζςματα τθσ μελζτθσ τουσ να χρθςιμοποιοφνται αυτοφςια για τθν χάραξθ τθσ πολιτικισ που πρόκειται να ακολουκιςει μια χϊρα. * Είδη δεικτϊν αποτίμηςησ βιωςιμότητασ περιβάλλοντοσ Υπάρχουν και εφαρμόηονται γενικότερα 3 ευρφτερεσ κατθγορίεσ δεικτϊν: 1. Ατομικοί δείκτεσ: Οι ατομικοί δείκτεσ εκπροςωποφν τθν μικρότερθ δυνατι ακροιςτικι πλθροφόρθςθ και παρουςιάηουν πολλζσ φορζσ μια ςφαιρικι εικόνα τθσ Βιϊςιμθσ Ανάπτυξθσ μζςα ςε μία χϊρα. Τζτοιοι δείκτεσ υπάρχουν πάρα πολλοί και ςυνικωσ ποικίλουν από χϊρα ςε χϊρα. Δυςτυχϊσ οι περιςςότεροι από αυτοφσ δεν ακολουκοφν κάποια πρότυπα που να τουσ κάνουν εφχρθςτουσ ςε κάκε περίπτωςθ. 2. Θεματικοί δείκτεσ: Αυτι θ κατθγορία περιζχει τθν ανάπτυξθ μικρϊν ομάδων δεικτϊν που αφοροφν ς ζνα μεγαλφτερο περιβαλλοντικό πρόβλθμα. Οι δείκτεσ αυτοί καταφζρνουν να προςδιορίςουν με λεπτομζρεια επιμζρουσ ςτοιχεία που ςυγκροτοφν το ευρφτερο πρόβλθμα π.χ. θ ανκρϊπινθ υγεία με δείκτεσ τθν ποιότθτα του αζρα, το νερό τθσ Φδρευςθσ κ.α. 3. Συςτθματικοί δείκτεσ: Οι ςυςτθματικοί δείκτεσ ςχεδιάςτθκαν ϊςτε να παράγουν ζνα ενδεικτικό νοφμερο που δείχνει αν υπάρχει ι όχι πρόβλθμα ςε ζνα μεγαλφτερο πολφπλοκο ςφςτθμα. Οι δείκτεσ τθσ ευθμερίασ ςυγκαταλζγονται ςε αυτοφσ π.χ. ο δείκτθσ ςυνολικισ ευθμερίασ/ άτομο. Η πτϊςθ ι θ άνοδοσ αυτοφ του δείκτθ ελζγχει αν θ ανάπτυξθ ςε επίπεδο χϊρασ είναι ι όχι βιϊςιμθ.* Μζθοδοι ανάπτυξησ δεικτϊν Υπάρχουν διαφορετικζσ προςεγγίςεισ για τθν ανάπτυξθ ενόσ ι μιασ ομάδασ δεικτϊν. Οι επικρατζςτερεσ μεκοδολογίεσ είναι οι παρακάτω: Προςζγγιςθ από μθδενικι βάςθ (Bottom-up approach) Η μζκοδοσ αυτι χρθςιμοποιεί τθν «πυραμίδα πλθροφοριϊν». Η διαδικαςία ξεκινάει με τθ ςυλλογι πρωτογενϊν δεδομζνων για τθ δθμιουργία δεικτϊν που ςυγκεντρϊνονται ςε ιεραρχικά επίπεδα πλθροφόρθςθσ τα οποία ςχθματίηουν πυραμίδα χρθςιμοποιϊντασ εμπειρικζσ ι μακθματικζσ προςεγγίςεισ. Η χριςθ αυτισ τθσ μεκόδου δεν είναι ςυχνι γιατί κεωρείται αρκετά αφαιρετικι. Χρθςιμοποιείται ςε περιπτϊςεισ όπου υπάρχει αφκονία ςτοιχείων και υπάρχει μια δυςκολία επιλογισ εκείνων των ςτοιχείων που μποροφν να υποςτθρίξουν τθν φπαρξθ και τθν αποτελεςματικότθτα ενόσ δείκτθ από τα ςτοιχεία που παρακζτουν απλζσ πλθροφορίεσ που δεν επιδζχονται επεξεργαςία. Η χριςθ μεμονωμζνων ςτοιχείων χωρίσ τθ χριςθ μοντζλων που να δοκιμάηουν τισ υποκζςεισ ςτθν πράξθ είναι χαμθλισ εμπιςτοςφνθσ. Προςζγγιςθ από τθν κορυφι προσ τθ βάςθ (Top-down approach) Βαςίηεται ςτθν Logical Framework Approach (προςζγγιςθ μζςω λογικισ) θ οποία είναι εργαλείο διαχείριςθσ που εξυπθρετεί τόςο τον ςχεδιαςμό όςο και τθν παρακολοφκθςθ προγραμμάτων κφκλων διαχείριςθσ. Η δομι του λογικοφ πλαιςίου ξεκινά με τθν κζςπιςθ ενόσ γενικοφ και μεγάλου ςτόχου. Η επίτευξθ ενόσ τζτοιου ςτόχου επιτυγχάνεται με τθν παρζμβαςθ εντωμεταξφ άλλων μικρότερων ςτόχων που χρειάηεται προθγουμζνωσ να επιτευχκοφν ακολουκϊντασ ςυγκεκριμζνεσ ενζργειεσ ςυμπεριλαμβανομζνων και ρίςκων και αρχικϊν υποκζςεων

11 Προςζγγιςθ ςυςτθμικι (Systems approach) «Όλυμποσ, Αειφόροσ Ανάπτυξθ» Η μζκοδοσ αυτι αναλφει τα ειςερχόμενα (δεδομζνα) και τα επιδιωκόμενα εξερχόμενα πριν τον κακοριςμό των δεικτϊν. Βαςίηεται ςτθν λογικι τθσ δυναμικισ των ςυςτθμάτων και προςφζρει τθ δυνατότθτα κατανόθςθσ τθσ λειτουργίασ του ςυςτιματοσ διαχρονικά. Στθρίηεται ςτθν αρχι τθσ αλλθλοεπίδραςθσ και εξάρτθςθσ των ςυςτθμάτων και υποςυςτθμάτων. Χρθςιμοποιικθκε ςτθν ανάπτυξθ δεικτϊν βιωςιμότθτασ και βαςίηεται ςε ςυγκεκριμζνουσ δείκτεσ που αποτιμοφν τθν ανκρϊπινθ ςυμπεριφορά, τθ φυςικι λειτουργία των ςυςτθμάτων και τθν εφαρμογι πολιτικισ. Παρόλο που θ μεκοδολογία αυτι είναι πολφ φιλόδοξθ βρίςκεται ακόμθ ςε πρωταρχικό ςτάδιο και δεν επιτρζπει τθν εξαγωγι αποτελεςματικϊν δεικτϊν για χριςθ. Προςζγγιςθ αίτιου- αιτιατοφ (Cause-effect approach PSR) Η μεκοδολογία αιτίου- αιτιατοφ είναι θ πιο διαδεδομζνθ για τθν ανάπτυξθ δεικτϊν. Ωςτόςο αποτυγχάνει να αποδϊςει πλιρωσ τθ λειτουργία του ςυςτιματοσ λόγω τθσ υποκειμενικότθτασ ςτθν κατανόθςθ των, πιζςεων (Pressure) των καταςτάςεων (State) και ανταποκρίςεων (Response) που αναπτφςςονται ςτο ςφςτθμα.*7+ Όλεσ οι προςεγγίςεισ προτείνουν θ ανάπτυξθ των οποιονδιποτε δεικτϊν να βαςίηεται κατά κφριο λόγο ςτθν κατανόθςθ του υπό μελζτθ ςυςτιματοσ και κατά προτίμθςθ ςτθν ανάπτυξθ ενόσ εννοιολογικοφ μοντζλου, ενόσ μοντζλου δθλαδι που εξθγεί τθν λειτουργία του ςυςτιματοσ αναλφοντασ τουσ φυςικοφσ μθχανιςμοφσ του. Η ενεργοποίθςθ και θ ςυμμετοχι των τελικϊν αποδεκτϊν και χρθςτϊν αποτελεί βαςικό παράγοντα ςτθν επιτυχία του προςδοκϊμενου αποτελζςματοσ. Για τθν επιλογι ενόσ δείκτθ ςθμαςία ζχει να πλθροφνται επιςτθμονικζσ απαιτιςεισ όπωσ θ αντιπροςωπευτικότθτα,περιγράφοντασ τθν κατάςταςθ ι τθν ποιότθτα ενόσ ςυςτιματοσ δίνοντασ ςθμαντικζσ και κυρίωσ ακριβείσ πλθροφορίεσ. Επίςθσ απαιτείται να είναι ςαφισ και εφαρμόςιμοσ ςε πολλά πεδία και περιοχζσ ϊςτε να ζχει ευρεία απιχθςθ. Να μπορεί να επαναπροςδιορίηεται ανάλογα με επικείμενεσ αλλαγζσ. Σε ότι αφορά ςτθν απαίτθςθ για άμεςθ εφαρμογι του ςε πολιτικζσ που ςτοχεφουν ςτθν επίτευξθ του ςτόχου τθσ Βιϊςιμθσ Ανάπτυξθσ κα πρζπει ο δείκτθσ να εξυπθρετεί τισ ανάγκεσ των αρχικϊν χρθςτϊν, να αποτιμά αλλαγζσ που προκφπτουν από τθν εφαρμογι ι όχι ςυγκεκριμζνων πολιτικϊν, να μπορεί να ςυνδζεται με μοντζλα ϊςτε να δίνει τθν δυνατότθτα πρόβλεψθσ μελλοντικϊν καταςτάςεων και να αποδίδει με τρόπο ρεαλιςτικό τθν υπάρχουςα ι τθν επικυμθτι κατάςταςθ.*3] 6.5 Επιλογή δεικτϊν για την περιοχή μελζτησ Μέρξη ζηηγκήο ππάξρνπλ πεξίπνπ 440 δείθηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο αιιά απηφ ην λνχκεξν κπνξεί εχθνια λα αιιάμεη. Γηα λα είλαη νη δείθηεο πνπ ζα επηιέμνπκε απνηειεζκαηηθνί ζα πξέπεη λα είλαη ζρεηηθνί κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο, λα είλαη θαηαλνεηνί θαη αμηφπηζηνη αιιά θαη λα ππάξρεη δηαζεζηκφηεηα ησλ δεδνκέλσλ ψζηε λα κπνξνχκε λα ηνπο ππνινγίζνπκε. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνπκε κεξηθνχο απφ ηνπο δείθηεο πνπ κπνξνχκε λα ππνινγίζνπκε γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, νη νπνίνη είλαη: Πιεζπζκηαθνί θαη θνηλσληθφ-νηθνλνκηθνί δείθηεο: ππθλφηεηα πιεζπζκνχ, αλαινγία άλδξεο γπλαίθεο, κεηαλάζηεπζε, πιεζπζκφο αλα ειηθηαθή νκάδα, εηζφδεκα, αλεξγία, επίπεδν εθπαίδεπζεο

12 Οηθνλνκηθνί δείθηεο: ζηελ γεσξγία (ηχπνο θαιιηεξγήζηκεο γεο, είδνο θαιιηέξγεηαο, θηι), ζηελ βηνκεραλία (ηχπνο βηνκεραληψλ, θηι), ζηελ ελέξγεηα (πνζνζηφ ρξήζεο ειηαθήο ελέξγεηαο ή άιιεο ελαιιαθηηθήο κνξθήο ελέξγεηαο, θηι), ζηηο κεηαθνξέο (κήθνο απηνθηλεηφδξνκνπ, πνζνζηφ ρξήζεο ηνπ απηνθηλεηφδξνκνπ ζε θαζεκεξηλή βάζε, θηι) Πεξηβαιινληηθνί δείθηεο: ζηελ αηκφζθαηξα (πνηφηεηα ηεο αηκφζθαηξαο, εθπνκπέο αεξίσλ, θηι), ζην λεξφ (πνηφηεηα ππφγεησλ λεξψλ, πνηφηεηα επηθαλεηαθψλ λεξψλ, πνζνζηφ κφιπλζεο ησλ επηθαλεηαθψλ πνηακψλ, θηι), ζηελ γε θαη ζην ρψκα (ρξήζεηο γεο), ζηελ βηνπνηθηιφηεηα (πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο) Γείθηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο θαη πνιηηηθέο πινπνίεζεο απηψλ: εθπαίδεπζε, λνκνζεζία. [8,14] 7.ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΒΙΩΙΜΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗΝ ΠΕΡΙΟΥΗ ΜΕΛΕΣΗ ην θεθάιαην πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδνληαη νη πξνηεηλφκελεο δξάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πιαηζίσζε ησλ επηά αλαπηπμηαθψλ αμφλσλ θαη αθνξνχλ είηε ηε βειηίσζε ηεο νξγαλσηηθήο δνκήο, είηε ηε βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ ηεο πεξηνρήο. Άμνλαο 1: Αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ζεκαηηθνχ ηνπξηζκνχ. Καηαζθεπή παξαδνζηαθψλ μελψλσλ θαη ινηπψλ ζπκπιεξσκαηηθψλ επηρεηξήζεσλ (ρψξνη εζηίαζεο, αλαςπρήο) κηθξήο θιίκαθαο, δηάζπαξησλ ζην ρψξν. Γεκηνπξγία λέσλ κνλνπαηηψλ πνπ ζα ζπλδένπλ ηνπο ρψξνπο αλαςπρήο αιιά θαη ε επαλαράξαμε θαζψο θαη ε ζπληήξεζε ησλ ήδε ππαξρφλησλ κνλνπαηηψλ. Καηαζθεπή αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ δελ παξεκβαίλνπλ έληνλα ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, φπσο γηα παξάδεηγκα αλαξξηρεηηθέο πίζηεο, πίζηα νξεηβαηηθνχ ζθί θαη αληνρήο, νξγαλσκέλνη ρψξνη γηα ζθνπνβνιή, ηππηθέο εγθαηαζηάζεηο, πνδειαηηθέο δηαδξνκέο, ρψξνη γηα paintball θιπ. Γηνξγάλσζε εθδειψζεσλ αζιεηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Πξνψζεζε ζξεζθεπηηθνχ ηνπξηζκνχ κέζσ ησλ κνλαζηεξηψλ αιιά θαη ησλ εμσθιεζηψλ ηεο πεξηνρήο. Άμνλαο 2: Αλάδεημε θαη πξνζηαζία ησλ ζηνηρείσλ ηνπ θπζηθνχ θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο. Αλάδεημε ηνπ νξεηλνχ φγθνπ ηνπ Οιχκπνπ Αλάδεημε ησλ ηνπίσλ θπζηθνχ θάιινπο κε ηελ άζθεζε ήπηαο κνξθήο ηερληθψλ επεκβάζεσλ (π.ρ. εγθαηάζηαζε θαζηζηηθψλ θαη ινηπψλ ππνδνκψλ αλαςπρήο ζην Ξεξνιάθη) Αλαπιάζεηο θαη επεκβάζεηο ζηα νηθηζηηθά ζχλνια κε ζηφρν ηε δηαηήξεζε ηεο παξαδνζηαθήο αξρηηεθηνληθήο. Γηακφξθσζε ππαίζξησλ ρψξσλ ζηνπο νηθηζκνχο θαη αλάδεημε αμηφινγσλ ζηνηρείσλ. Άμνλαο 3: Βειηίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη εμαζθάιηζε επλντθψλ ζπλζεθψλ γηα επελδχζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ ηνπξηζκφ.

13 Πξνζέιθπζε ηνπξηζηηθψλ επελδχζεσλ κέζσ νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ θαη εληζρχζεσλ ηνπ Αλαπηπμηαθνχ Νφκνπ θαη θνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ, κε ζηφρν ηελ επέθηαζε, ηε δηεχξπλζε θαη ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ηνπξηζκνχ. Αλάπηπμε ζπλεξγεηψλ-δηθηχσλ κεηαμχ φκνησλ ή ζπκπιεξσκαηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα. Άμνλαο 4: Η πξνζθνξά δηαθνξνπνηεκέλνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο, ε ηθαλνπνίεζε ησλ επηζθεπηψλ θαη ε βειηίσζε ηεο επηζθεςηκφηεηαο ηεο πεξηνρήο. Πξνζθνξά ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ πςειήο πνηφηεηαο Δθαξκνγή ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο πνηφηεηαο θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ζχκθσλα κε δηεζλή πξφηππα. ρεδηαζκφο νηθνηνπξηζηηθψλ δηαδξνκψλ πνπ ζα αλαδεηθλχνπλ ρψξνπο πςειήο νηθνινγηθήο θαη πνιηηηζηηθήο ζεκαζίαο. Γεκηνπξγία νινθιεξσκέλσλ παθέησλ θηινμελίαο θαη νηθνηνπξηζηηθψλ δξάζεσλ πνπ ζα απεπζχλνληαη θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο ηνπξηζηψλ Γεκηνπξγία ζπλεδξηαθνχ θέληξνπ θαη κπζνινγηθνχ πάξθνπ ρεδηαζκφο δξάζεσλ πξνβνιήο πνπ ζα ιεηηνπξγνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αλάδεημεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο πεξηνρήο Άμνλαο 5: Δλίζρπζε θαη θαηάξηηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Καηάξηηζε πξνζσπηθνχ γηα ηηο εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη ζχλδεζε κε ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Αλαβάζκηζε ησλ πξνζφλησλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, ζηελ ινγηθή δηα βίνπ κάζεζεο θαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηελ αγνξά εξγαζίαο. Αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο κέζσ πξνγξακκάησλ ελεκέξσζεο γηα επθαηξίεο ρξεκαηνδφηεζεο επελδχζεσλ. Γηνξγάλσζε επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ γηα ηνπο εκπιεθφκελνπο ζηνλ ηνπξηζκφ. Άμνλαο 6: Αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο κέζα απφ ηελ πξνβνιή θαη δηαθήκηζε ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ. Σνπξηζηηθή πξνβνιή κε ειεθηξνληθά κέζα θαη θαηλνηφκεο ελέξγεηεο. Υξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ δεκηνπξγία θέληξσλ πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηνπο θπζηθνχο, πνιηηηζηηθνχο θαη ινηπνχο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο ηεο πεξηνρήο. Γηαθήκηζε θαη πξνψζεζε ππεξεζηψλ κε φια ηα δηαζέζηκα κέζα (δηαδίθηπν, ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, αθίζεο, θιπ). Γηαθήκηζε παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ. Έθδνζε ηνπξηζηηθνχ νδεγνχ Οιχκπνπ Άμνλαο 7: Πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηήξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο. Δθπφλεζε κειέηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηνρήο θαη θαηάξηηζε ελφο ζαθνχο ζρεδίνπ βηψζηκεο εθκεηάιιεπζεο ησλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο.

14 Θέζπηζε πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ-δεηθηψλ γηα ηελ εθηίκεζε θαη δηαξθή παξαθνινχζεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Λήςε κέηξσλ πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο πηζαλψλ επηπηψζεσλ, φπσο ε κφιπλζε θάζε είδνπο απφ ηελ ιεηηνπξγία ησλ ππνδνκψλ, ε φριεζε ζηελ παλίδα ηεο πεξηνρήο θάζε είδνπο ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, ε κείσζε ή ππνβάζκηζε νπνηνπδήπνηε θπζηθνχ πφξνπ φπσο ην λεξφ, ηε ρισξίδα ή ηελ παλίδα θαη ε αιινίσζε ηνπ ηνπίνπ απφ ελδερφκελεο έληνλεο παξεκβάζεηο θαη κεγάια έξγα. Δλίζρπζε επελδπηηθψλ ζρεδίσλ γηα ηελ ρξήζε απφ ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ελαιιαθηηθψλ θαη αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Δθαξκνγή πξνγξακκάησλ πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο ζηα ζρνιεία ηεο πεξηνρήο, αιιά θαη ζε άιια ζρνιεία θαηά ηε δηάξθεηα εθπαηδεπηηθψλ εθδξνκψλ πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ. Οη άμνλεο πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμαγσγή ησλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Οη δξάζεηο πνπ πξνηείλνληαη ζε θάζε άμνλα ζηεξίδνληαη θπξίσο ζηελ SWOT αλάιπζε. ηφρνο ησλ πξνηάζεσλ είλαη ε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο χζηεξα απφ πξνγξακκαηηζκφ θαη ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο.

15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αλδξηψηεο Κ., (2005): «Σνπξηζηηθή Αλάπηπμε θαη ρεδηαζκφο», Αζήλα 2. ΑΝ.ΔΛ.ΚΙ.,2001: «Σνπξηζηηθφο νδεγφο πεξηνρήο Διαζζφλαο», Διαζζφλα 3. Bazin G., Roux B. et all, (1992): «Les facteurs de resistance a la marginalization dans les zones de montagne et defavirisees Mediterraneennes Communautaires», INRA, Luxemburg 4. Bedrich Moldan, Suzzanne Billharz, Robyn Matravers Sustainability Indicators: A Report on the Project on Indicators of Sustainable Development J.Wiley & Sons (1997). 5. Bestard, B.A., Nadal J.R., (2006): «Modeling Environment Attitudes Toward Tourism», Tourism Management, available online at 6. Blangy, S., Mehta, H., (2006): «Ecotourism and Ecological Restoration», Journal for Nature Conservation, available online at 7. Bossel. H. Indicators for Sustainable Development : Theory, Method, Applications. Winnipeg, International Institute of Sustainable Development (1999). 8. Division for Sustainable Development. Indicators of sustainable development:guidelines and methodologies. Washington, USA: United Nations, UNCED; EKΠAA, ρέδην Έθζεζεο Γεηθηψλ Αεηθνξίαο (2003) 10. ΔΤΔ, (2001): Απνγξαθή πιεζπζκνχ, δηαζέζηκα ζην UNCSD, Indicators of Sustainable Development (2002) 11. Δπζηξαηφγινπ., (1999): «Η Κνηλσληθν-νηθνλνκηθή ηαπηφηεηα ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ θαη ε πξφθιεζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο», Γηεζλέο πλέδξην «Η Καζηέξσζε Πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ: Σα Βαιθαληθά βνπλά», Καξπελήζη Μαΐνπ Expanding the Measure of Wealth, Indicators of Environmentally Sustainable development, Environmentally Sustainable Development Studies and Monographs Series No 17, The World Bank Washington D.C. (1997) 13. Golusin M, Munitlak Ivanovic O. Definition, characteristic and state of the indicators of sustainable development in Southeastern Europe. Agriculture Ecosystems & Environment 2009;130(1 2). 14. Κνθθψζεο, Υ., Σζάξηαο, Π., (2001): «Βηψζηκε Σνπξηζηηθή Αλάπηπμε θαη Πεξηβάιινλ», Κξηηηθή: Αζήλα 15. Μπεξηάηνο Η., Φαιηφπνπινο Γ., (2003): «Πεξηβάιινλ θαη αλάπηπμε ππαίζξνπ», Αζήλα 16. Nader M.R., Salloum B.A., Karam N., Environment and sustainable development indicators in Lebanon: A practical municipal level approach. Ecol. Indic. 8, Pineda, F.D., Brebbia C.A., (2004): «Sustainable Tourism», Witpress: London 18. Stynes, D. J., (2006): «Economic Impacts of Tourism», δηαζέζηκν ζην Ινχιηνο

16 19. Sustainable Development in the United States. An experimental Set of Indicators. Progress Report Prepared by the U.S. Interagency Working Group on Sustainable Development Indicators, Washigton D.C. (1998) 20. Sustainable Measurement, A Course on environmental indicators: ΤΠΔΥΧΓΔ, (1995): «Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο. Ιζηνξηθή Δμέιημε θαη Πξννπηηθέο», Αζήλα 22. ΤΣΑΝ, (2008): «πλζεηηθφ Κείκελν γηα ηνλ ρεδηαζκφ ησλ Παξεκβάζεσλ ηεο Πξνγξακκαηηθήο Πεξηφδνπ ζηνλ Σνκέα ηνπ Σνπξηζκνχ», δηαζέζηκν ζην