Αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη στην τρίτη ηλικία

Transcript

1

2 Αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη στην τρίτη ηλικία Γ.Λ. Ανθιμίδης Παθολόγος - Διαβητολόγος τ. Διευθυντής παθολογίας ΕΣΥ Δράμα, 31 Μαρτίου 2017, Ώρα 19:00-19:30 Hydrama Grand Hotel

3 Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων

4 Αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη στην τρίτη ηλικία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η γήρανση του πληθυσμού είναι μία απο σημαντικότερες κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Η ηλικία που συμβολικά καθορίζει την είσοδο στο γήρας και την τρίτη ηλικία σήμερα θεωρείται το 65ο έτος, ενώ πριν 100 χρόνια ήταν το 40ο έτος. Η τρίτη ηλικία συνδέεται με την εμφάνιση πολλών χρόνιων νοσημάτων μεταξύ των οποίων σημαντική θέση κατέχει ο ΣΔ 2. Η διαχείρηση των ατόμων της τρίτης ηλικίας με ΣΔ δεν είναι πάντα εύκολη λόγω των πολλών και σύνθετων προβλημάτων που υπάρχουν στις μεγάλες ηλικίες: Κοινωνικά, οικονομικά, οργανικά και λειτουργικά προβλήματα.

5 Αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη στην τρίτη ηλικία Επιδημιολογία Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας(gia) Διάγνωση-Ανίχνευση(Screening) Υπερηλίκων για ΣΔ Επιπλοκές του διαβήτη στην τρίτη ηλικία Θεραπευτική προσέγγιση υπερηλίκων με ΣΔ Συμπεράσματα

6 Global diabetes prevalence IDF Diabetes Atlas 2014

7 Diabetes is a huge and growing problem IDF Diabetes Atlas 2014

8 Επιπολασμός του ΣΔ Γήρανση του πληθυσμού - Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, - Mείωση των γεννήσεων Σύγχρονος τρόπος ζωής - Κακή διατροφή - παχυσαρκία, - Έλλειψη σωματικής άσκησης

9 Ο Πληθυσμός της Ελλάδος βάσει απογραφών από το και οι μεταβολές του πληθυσμού στα άτομα ηλικίας>65 ετών Έτος απογραφής Σύνολλο πληθυσμού Πληθυσμός ατόμων>65 ετών Ποσοστό ,6% ,5% ,1% ,6% ,8% ,7% ,1% ,9% ,7% ,7% ,1% >18% Πρόβλεψη 2020 >24% 1)Γρηγοριάδου και συν. Ελληνική Ιατρική 1991, 57: ) Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος 3) Yπουργείο Εωτερικών(Eurostat)

10 Επιπολασμός του ΣΔ στην Τρίτη ηλικία NHANES III. Diabetes Care 1998

11 Επιπολασμός του ΣΔ στην Ελλάδα Ποσοστό % Σακχαρώδη Διαβήτη Συγγραφείς Χρονική περιοχή Ηλικία Ηλικία Περιοδικό περίοδος Δημ/σης Μελέτης Κατσιλάμπρος και συν. Medigografia Αιγάλεω 0,61 Α 0,94 Γ 12,25 Χριστακόπουλος- Καραμάνος Λάρισα Αρκαδία 0,25 Α 0,38 Γ 15,94 Medigografia 1989 Ευρυτανία Παπάζογλου Και συν Αιγίνιο 29% ΣΔ 15,14% IGT Diabetic Medicine 1995 >> >> Ημαθία, 0,3-0,9% 7% Ελλην Διαβητ Χρονικά 1993 και 1994 Κιλκίς, Έβρος Ανθιμίδης Γ. Η αντιμετώπιση του ΣΔ στην Τρίτη ηλικία Ελλην Διαβητ Χρονικά 1994

12 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Some observations on sugar tolerance, with special reference to variations on found at different ages. Spence JC. Quart J Med 1921, 14:

13 Some observations on sugar tolerance, with special reference to variations on found at different ages. Spence JC. Quart J Med 1921, 14:

14 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Η γλυκόζη αίματος μετά την ηλικία των ετών αυξάνει προοδευτικά Η Γλυκόζη αίματος νηστείας(fbg) αυξάνει περίπου κατά 1mg/dl ανα 10 ετία, Η μεταγευματική τιμή γλυκόζης ( PPG), 1-2 h μετά φόρτιση γλυκόζης αυξάνει κατά 6-13 mg/dl ανα 10 ετία. Davidson MB. Metabolism 1979

15 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) The effect of aging on carbohydrate metabolism (Review) Μηχανισμός(οί):άγνωστος Davidson MB. Metabolism 1979

16 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Πιθανοί Μηχανισμοί 1. Η μειωμένη έκκριση ινσουλίνης 2. Ο ανταγωνισμός στην ινσουλίνη(insulin antagonism). 3. Η πτωχή δίαιτα σε υδατάνθρακες, 4. Η έλλειψη σωματικής άσκησης, 5. Η μειωμένη μυική μάζα όπου αποθηκεύονται οι υδατάνθρακες, Davidson MB. Metabolism 1979

17 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Έκκριση ινσουλίνης Τα αποτελέσματα των μελετών τόσο μετά από OGTT όσο και μετά από IV έγχυση γλυκόζης ήταν αντιφατικά. Davidson MB. Metabolism 1979 Alberti KGMM, De fronzo RA, Zimmet P 1992 (Eds) International textbook of diabeteς mellitus. Willey

18 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Έκκριση ινσουλίνης 1. Φυσιολογική η αυξημένη Davidson MB. Metabolism Μειωμένη χωρίς ινσουλινοαντίσταση Gumbriner B et al. Diabetes 1989, 38: Meneilly GS et al. J Clin Endocrinol Metab 1997; 82: Mειωμένη μόνο η α φάση έκκρισης ινσουλίνης Kim J et al. J Korean Med Sci 2001; 16:

19 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Ινσουλινοαντίσταση (Glucose disposal, insulin binding, hepatic glucose output) Yλικό-Μέθοδος I. Μη διαβητικά και μη παχύσαρκα άτομα, 17 υπερήλικες έτη και 27 μη υπερήλικες έτη ΙΙ.Τεχνική του ευγλυκαιμικού clamp και ΟGTT(75 γρ γλυκόζης) Fink RI et al Clin Invest 1983, 71:

20 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Τα επίπεδα γλυκόζης(α) και Ινσουλίνης (Β) κατά τη διάρκεια OGTT Σε μη υπερήλικες και υπερήλικες Ινσουλινοαντίσταση * P <0.01 ± P<0.005 P <0.001 Fink et al Clin Invest 1983, 71:

21 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Ινσουλινοαντίσταση Glucose disposal Fink et al Clin Invest 1983, 71:

22 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Ινσουλινοαντίσταση Insulin binding Fink et al Clin Invest 1983, 71:

23 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Ινσουλινοαντίσταση Hepatic glucose output Fink et al Clin Invest 1983, 71:

24 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Ινσουλινοαντίσταση Συμπεράσματα 1. Ο βαθμός σύνδεσης της ινσουλίνης ( insulin binding ) με τους υποδοχείς (λιπώδη κύτταρα, μονοκύτταρα ) δε διέφερε στις δύο ομάδες. 2. Η ενδογενής παραγωγή γλυκόζης δεν διέφερε στις δύο ομάδες και επομένως δεν υπήρχε αντίσταση στην ινσουλίνη στο ήπαρ στα ηλικιωμένα άτομα. 3. Η μειωμένη διάθεση γλυκόζης (glucose disposal) των υπερηλίκων έναντι των νέων οφείλεται σε αυξημένη αντίσταση των περιφερικών κυττάρων στη δράση της ινσουλίνης λόγω μεταϋποδοχειακής μειονεξίας ( postreceptor defect ) των κυττάρων-στόχων. Fink et al Clin Invest 1983, 71:

25 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Νεώτερες Μελέτες 1. Mechanisms of the Age-Associated Deterioration in Glucose Tolerance. Basu R, Breda E, Oberg AL, et al. Diabetes Effects of Age and Sex on Postprandial Glucose Metabolism. Basu R, Man CD, Campioni M et al. Diabetes 2006

26 Ι. Υλικό-Μέθοδοι Ν=67 υπερήλικες με μέση ηλικία τα 70 έτη Ν=21 νέοι με μέση ηλικία τα 24 έτη ως ομάδα ελέγχου. ΙΙ. Μέθοδοι:Χορήγηση μικτού γεύματος και IV χορήγησης γλυκόζης. 1.Basu R, Breda E, Oberg AL, et al. Diabetes 2003

27 1.Basu R, Breda E, Oberg AL, et al. Diabetes 2003 Έκκριση ινσουλίνης Α Β Η έκκριση Ινσουλίνης σε υπερήλικες και νέους Μετά από χορήγηση Γεύματος(A) και IV GTT(B) Minimal Models *P<0.05

28 1.Basu R, Breda E, Oberg AL, et al. Diabetes 2003 Δράση ινσουλίνης Η ευαισθησία (Si) Ινσουλίνης σε υπερήλικες και νέους Μετά από χορήγηση Γεύματος(A) και IV GTT(B) Minimal Models *P < 0.002

29 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Έλλειψη Σωματικής Άσκησης Aυξάνει την ινσουλινοαντίσταση Tonino RP. Effect of physical training on the insulin resistance of aging. Am J Physiol 1989; 256 E: Short KR et al. Impact of Aerobic Exercise Training of Age-Related Changes in Insulin Sensitivity and Muscle Oxidative Capacity. Diabetes 2003; 52: O Leary et al. Exercise-induced reversal of insulin resistance in obese elderly is associated with reduced visceral fat. J Appl Physiol 2006; 100:

30 Παθογένεια της δυσανεξίας στη γλυκόζη με την πρόοδο της ηλικίας (Glucose Intolerance of Aging-GIA) Παχυσαρκία Abdominal Adiposity is a Stronger Predictor of Insulin Resistance Than Fitness Among Years Olds. Raccet SB et al Diabetes Care 2006; 29:

31 Παράγοντες Κινδύνου για εμφάνιση προδιαβήτη(ιfg &IGT) και τ2 ΣΔ με την πρόοδο της ηλικίας(αging) Am J Physiol Endocrinol Metab 2003

32 Διάγνωση του ΣΔ στους Υπερήλικες 1. Κλινική εικόνα 2. Eργαστηριακός έλεγχος

33 Διάγνωση του ΣΔ στους Υπερήλικες 1.Κλινική εικόνα Ο ΣΔ εκδηλώνεται συνήθως με πιο ήπια ή και χωρίς κλινικά συμπτώματα, Τα συμπτώματα, όταν υπάρχουν, είναι συνήθως η απώλεια βάρους, η κόπωση, η μυική αδυναμία, και ένα από τα κύρια συμπτώματα του ΣΔ όπως πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία Συχνά συνοδά νοσήματα(λοιμώξεις) Το υπεργλυκαιμικό μη κετoνικό υπερωσμωτικό κώμα (ΥΜΚΥΚ ) και το ΑΕΕ πιθανό να είναι μερικές φορές η πρώτη εκδήλωση του ΣΔ σε υπερήλικες, Η Διαβητική κετοοξέωση είναι σπάνια σε υπερήλικες Lipson LG Am J Med 1986, 80(suppl 5A)

34

35 Διαβητικές επιπλοκές Oξείες Διαβητικά κώματα Yπεροσμωτικό Υπεργλυκαιμικό Μη Κετονικό Κώμα(ΥΜΚΥΚ) πολύ συχνό Η διαβητική κετοξέωση πιο σπάνια σε υπερήλικες Κριτήρα διάγνωσης του ΥΜΚΥΚ:Γλυκόζη>600 mg/dl και ΩΠΠ >330 mosm/kg H 2 O 1 Η θνητότητα στο ΥΜΚΥΚ είναι υψηλή: 50% παλιώτερα 2 15% σήμερα σε ανεπίπλεκτες περιπτώσες 3 1.Καραμήτσος ΔΘ. Διαβητολογία Ιατρικές εκδόσεις Σιώκης Θεσ/νίκη 2000, σελ: Greene DA. Am J Med 1986; 80 (suppl 5A): ADA.Hyperglycemic crises in Diabetes. Diabetes Care 2004

36 Διαβητικές επιπλοκές χρόνιες Οι μικροαγγειοπάθειες αμφ/πάθεια, νευροπάθεια και νεφροπάθεια-έχουν σχέση κυρίως με την διάρκεια του ΣΔ και το βαθμό υπεργλυκαιμίας και λιγότερο με την ηλικία, ενώ Oι Μακροαγγειοπάθειες συσχετίζονται κυρίως με την ηλικία Η ΑΥ σε υπερήλικες μπορεί να ξεπεράσει >80% DCCT Research Group. NEJM 1993 UKPDS Group. Lancet1998 Mugeo M et al 2001 Selvin E et al. Diabetes Care 2006

37 Διαβητικές επιπλοκές Θνητότητα Αίτια Οι μακροαγγειοπάθειες και κυρίως τα ΑΕΕ και η Στεφανιαία νόσος, αποτελούν την πιο συχνή αιτία θανάτου (50-70%) σε υπερήλικες διαβητικούς. Olson T et al Diabetologia 1990, 33: 244-9

38 Γηριατρικά σύνδρομα Αντιμετώπιση Κατάθλιψη ( IA) Πολυφαρμακία (IIA) Aνεπάρκεια Aντίληψης (cognitive function deficit) (IIIA) Χρόνιος πόνος (Διαβητική νευροπάθεια) (ΙΙΙΑ) Ακράτεια ούρων (ΙΙΙΒ) Σοβαρές πτώσεις(ιιιβ) Brown AF et alj Am Geriatric Soc 2003;

39 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Στόχοι Βελτίωση της ποιότητας ζωής Πρόληψη Διαβητικών επιπλοκών? Lipson LG. Diabetes. Am J Med 1986 Brown AF et al, J Am Geriatric Soc 2003

40 Πρόληψη χρόνιων επιπλοκών σε υπερήλικες με ΣΔ? Πρόληψη Μικροαγγειακών επιπλοκών: Γλυκαιμικός έλεγχος τουλάχιστον 8 χρόνια UKPDS 33 Diabet Med 1999 NHANES III: Πρόληψη καρδιαγγειακών επιπλοκών: Μόλις 2-3 χρόνια ελέγχου της ΑΠ και λιπιδίων. UKPDS 38 NEJM 1998 Diabetes care 1997 Brown AF et al. J Am Geriatric Soc 2003; 51: S265-S280.

41 Θεραπευτικοί στόχοι για γλυκαιμία, Αρτηριακή πίεση και δυσλιπιδαιμία σε άτομα τρίτης ηλικίας με Σακχαρώδη Διαβήτη ADA 2017 Recommendations, FOR OLDER ADULTS Diabetes Care January 2017,vol 40, supl 1

42 Θεραπευτικοί στόχοι για γλυκαιμία, Αρτηριακή πίεση και δυσλιπιδαιμία σε άτομα τρίτης ηλικίας με Σακχαρώδη Διαβήτη Xαρακτηριστικά, Γλυκόζη νηστείας ή Γλυκόζη πρό υγείας ασθενούς HbA1C προγευματική Ύπνου Α.Π Λιπίδια Υγιής με λίγα χρόνια Νοσήματα, μεγάλο προσδόκιμο ζωής και καλή αντίληψη και λειτουργική κατάσταση <7,5% mg/dl mg/dl <140/90 mmhg Στατίνη Ναί, εκτός αν Υπάρχουν αντενδείξεις ή δυσανεξία Μέτρια κατάσταση υγείας με αρκετά χρόνια νοσήματα, ήπια προς μέτρια αντιληπτική ικανότητα και ενδιάμεσο προσόκιμο ζωής,πολυφαρμακεία, υπογλυκαιμίες, κίνδυνος πτώσεων <8.0% mg/dl mg/dl <140/90 mmhg Στατίνη Ναί, εκτός αν υπάρχουν αντενδείξεις ή δυσανεξία Πολλά χρόνια και σοβαρά νοσήματα τελικού σταδίου (ΧΝΑ, ΧΑΠ), με μέτρια προς σοβαρή ανεπάρκεια αντίληψης και βραχύ προσδόκιμο ζωής <8,5% mg/dl mg/dl <150/90 mmhg Στατίνη, πιθανή ωφέλεια για Δευτερογενή πρόληψη και Όχι πρωτογενή

43 Πρόληψη Μακροαγγειοπάθειας Λιπίδια(ΙΑ) Κάπνισμα(ΙΙΑ) Αρτηριακή Υπέρταση(ΙΙΑ) Ασπιρίνη(ΙΒ) Brown AF et al. J Am Geriatric Soc 2003; 51: S265-S280.

44 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Θεραπευτικά Μέσα Κατάλληλη Διατροφή Άσκηση Αντιδιαβητικά δισκία Ινσουλίνη Εκπαίδευση

45 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Οι αλλαγές του τρόπου ζωής με την εφαρμογή της κατάλληλης διατροφής και σωματικής Άσκησης, θεωρούνται από τα πιο βασικά μέσα για την αντιμετώπιση του ΣΔ τ2 και στους ηλικιωμένους (ΙΑ). Brown AF et al. J Am Geriatric Soc 2003; 51: S265-S280..

46 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Άσκηση Χαρακτηριστικά Είδος άσκησης: Αερόβια ή εναλλακτικά (μεγάλη παχυσαρκία, άτομα καθηλωμένα), εφαρμογή προγράμματος προοδευτικής αύξησης της έντασης των μυών (Progressive Resistance Training) 2 Συχνότητα: 3-5 φορές /εβδομαδιαίως Διάρκεια: λεπτά ημερησίως 1.Wheat ME.West J Med 1987; 147: Willey K, Fiatarone MA. Diabetes Care 2003

47 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Αντιδιαβητικά Φάρμακα Α. ΔΙΣΚΙΑ 1.Σουλφονυλουρίες (Sus), 2.Μετφορμίνη 3.Θειαζολιδινεδιόνες η γλιταζόνες(tzds), 4.Μεγλιτινίδες(Non-SU secretagogues) 5.Γλιπτίνες:DPP-4 inhipitors(σιταγλιπτίνη,βιλταγλιπτίνη,σαξαγλιπτίνη, αλογλιπτίνη 6. Aναστολείς της α-γλυκοσιδάσης(agis): Ακαρβόζη. 7. Εκλεκτικοί αναστολείς του συμμεταφορέα Νατρίου-Γλυκόζης :SGLT2 inhipitors(dampagliflosin, empagliflosin, canagliflosin) B.ENEΣΙΜΑ GLP-1 αγωνιστές(ημερήσιας και εβδομαδιαίας χορήγησης) Γ. ΙΝΣΟΥΛΙΝΕΣ 1. ταχείας δράσης(ανθρωπίνου τύπου, ανάλογα) 2. Μέσης δράσης(nph) 3. Μακράς δράσης 4. Μίγματα ινσουλίνης

48 Φαρμακολογική Θεραπεία του ΣΔ στην Τρίτη ηλικία ADA 2017 Recommendations, For older adults Diabetes Care January 2017,vol 40, supl 1

49 Μετφορμίνη Φάρμακο 1ης γραμμής σε ηλικιωμένους με ΣΔ 2. egfr>=30 ml/min/1,73m2 Όχι σε βαρεία Καρδιακή Ανεπάρκεια Διακοπή προεγχειρητικά, οξείες λοιμώξεις κ.α Θειαζολιδινεδιόνες(TZDS) Αν επιλεγούν, προσοχή στα άτομα με συμφορητική Κ.Α, κίνδυνο πτώσεων και καταγμάτων Ινσουλινοεκκριτικά(Σουλφονυλουρίες) Με προσοχή λόγω κινδύνου Υπογλυκαιμίας, Αντενδείκνυται η γλυβενκλαμίδη, προτιμάται η γλιπιζίδη. Ινκρετινομιμητικά 1. DPP4 inhibitors:per os, λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες, ήπιες υπογλυκαιμίες,δεν αυξάνουν τα μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα, αλλά είναι υψηλού κόστους. 2. GLP-1 receptor agonists;: ενέσιμα, ναυτία, διάρροια, όχι σε ηλικιωμένους με καχεξία. Ανταγωνιστές του συμμεταφορέα Νατρίου -Γλυκόζης 2 ( SGLT2) Χορήγηση απο του στόματος, περιορισμένη εμπειρία για ηλικιωμένα άτομα, παρά τα μέχρι σήμερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα στην ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.

50 Ινσουλίνη Προυπόθεση: καλή όραση και ικανότητα χειρισμού συσκευών για τον ασθενή και εκείνου που προσφέρει βοήθεια( caregiver) Συστήνεται μία δόση ημερησίως Βασικής ινσουλίνης με τιτλοποίηση για επίτευξη των γλυκαιμικών στόχων

51

52 Εκπαίδευση Διαβητικού Αντικείμενα Εκπαίδευσης Δίαιτα(ΙΑ) Άσκηση(ΙΑ) Αντιδιαβητικά δισκία Υπογλυκαιμία- Υπεργλυκαιμία (αντιμετώπιση) (ΙΑ) Ινσουλίνη (τεχνική ενέσεων, Αυτοέλεγχος(ΙΙΙΒ) Φροντίδα ποδιών(ιβ) Brown AF et alj Am Geriatric Soc 2003;

53 Θεραπεία του ΣΔ σε Υπερήλικες Εκπαίδευση Προυποθέσεις για εκπαίδευση Καλή αντιληπτική λειτουργία Καλή όραση Συνεργασία ασθενούς με Διαβητολογική ομάδα Σημαντικός ο ρόλος της επισκέπτριας αδελφής Brown AF et alj Am Geriatric Soc 2003;

54 Γλυκαιμικός έλεγχος: 3-6 μήνες μέχρι σταθεροποίηση και μετά/12 μηνο (IIIB) SMBG σε κάθε επίσκεψη (IIIB) Παρακολούθηση Οφθαλμολογικός έλεγχος:αρχικά(ιβ), υψηλού κινδύνου/12 μηνο και χαμηλού ανα 2 ετία(ιιβ) Έλεγχος μικρολευκωματινουρίας/12 μηνο(ιιια) Eτήσιος έλεγχος της αντιληπτικής ικανότητας (MMSE) σε άτομα άνω των 65 ετών για έγκαιρη ανίχνευση της ήπιας αντιληπτικής ανεπάρκειας και άνοιας. 1. Brown AF et alj Am Geriatric Soc 2003; 2. ADA 2017 Recommendations, Diabetes Care January 2017,vol 40, supl 1

55 Συμπεράσματα Ο πληθυσμός της χώρας μας όπως και στις άλλες Δυτικές κοινωνίες γηράσκει διαρκώς με αποτέλεσμα την αύξηση του επιπολασμού του σακχαρώδη διαβήτη. Ο τακτικός έλεγχος των ηλικιωμένων και η έγκαιρη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβητικών επιπλοκών και κυρίως την αυξημένη θνητότητα από τα καρδιαγγειακά επεισόδια.

56 Συμπεράσματα Τα άτομα της τρίτης ηλικίας με σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν μία ετερογενή ομάδα με πολλαπλά προβλήματα υγείας, τόσο οργανικά, όσο και κοινωνικά και ψυχιατρικά και η αντιμετώπιση τους απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς από την θεραπευτική ομάδα του Διαβητολογικού ιατρείου(ιατρούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, )

57 Κλαύδιος Γαληνός:129 μ.χ-199 μχ Το γήρας κατά τον Γαληνόν δεν αποτελεί νόσον αλλά ούτε και απολύτως φυσικήν κατάστασιν. Είναι κατ' αυτόν έν ιδιάζον στάδιον της ανθρωπίνης ζωής, το οποίον απαιτεί ιδιαιτέραν ιατρικήν φροντίδα, κατάλληλον σωματικήν άσκησιν, λουτροθεραπείαν, φυσικοθεραπείαν, ψυχολογικήν υποστήριξιν, επαρκή ύπνον και κατάλληλον διαιτητικήν αγωγήν, διά να διατηρή το σώμα επαρκή ενυδάτωσιν και φυσιολογικήν θερμοκρασίαν. Σ.Ι. Μπαλογιάννης Η αντιμετώπισις του γήρατος διά μέσου των αιώνων : ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ, Αρχεία νευρολογίας και ψυχιατρικής,

58 Κλαύδιος Γαληνός:129 μ.χ-199 μχ Κωλύσαι μεν το γήρας αδύνατον, επισχείν δε το τάχος αυτού δυνατόν

59 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ