Πίνακας περιεχομένων

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ (ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ, ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ) ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΜΕΡΟΣ Γ ΑΝΑΚΟΠΗ ΤΜΗΜΑ 6 ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΧΡΗΣΗΣ Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 1

2 Πίνακας περιεχομένων 1 Γενικές παρατηρήσεις Λειτουργία της απόδειξης χρήσης Νομοθετικό πλαίσιο Κανονισμός για το κοινοτικό σήμα και κανονισμός περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα Άρθρο 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα υποχρέωση χρήσης καταχωρισμένων σημάτων Άρθρο 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα συνέπειες ανεπαρκούς χρήσης Κανόνας 22 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα διαδικαστικοί κανόνες, αποδεικτικά στοιχεία και γλώσσα Η οδηγία περί σημάτων και η εθνική νομοθεσία για την εφαρμογή της Ουσιαστικό δίκαιο Ουσιαστική χρήση: οι αρχές του Δικαστηρίου Ουσιαστική χρήση: οι απαιτήσεις που θέτει το Γραφείο ως προς την αποδεικτική ισχύ των προσκομιζόμενων στοιχείων Η φύση της χρήσης: η χρήση του σημείου ως σήματος στις συναλλαγές Ο όρος «φύση της χρήσης» Χρήση ως σήματος Δημόσια χρήση στις συναλλαγές Δημόσια χρήση έναντι εσωτερικής χρήσης Εμπορικές δραστηριότητες έναντι διαφημιστικών δραστηριοτήτων Χρήση για προϊόντα ή υπηρεσίες Χρήση για προϊόντα Χρήση για υπηρεσίες Χρήση σε διαφημίσεις Χρήση μέσω διαδικτύου Τόπος χρήσης Χρήση στην «εγχώρια» αγορά () Κοινοτικά σήματα: χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση () Εθνικά σήματα: χρήση στο οικείο κράτος μέλος Χρήση στο εισαγωγικό και στο εξαγωγικό εμπόριο Χρόνος χρήσης Προγενέστερο σήμα που έχει καταχωρισθεί τουλάχιστον από πενταετίας Κοινοτικά σήματα Εθνικά σήματα Επέκταση προστασίας διεθνών καταχωρίσεων σε κράτος μέλος Επέκταση προστασίας διεθνών καταχωρίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κρίσιμο χρονικό διάστημα Περίληψη Έκταση χρήσης Κριτήρια Παραδείγματα ανεπαρκούς χρήσης Παραδείγματα επαρκούς χρήσης Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 2

3 2.7 Χρήση του σήματος υπό μορφές που διαφέρουν από την καταχωρισμένη του μορφή Εισαγωγή Τα κριτήρια του Δικαστηρίου Η πρακτική του Γραφείου Προσθήκες Παραλείψεις Άλλες αλλοιώσεις Χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών για τα οποία έχει καταχωρισθεί το σήμα Σύγκριση μεταξύ των χρησιμοποιούμενων προϊόντων/υπηρεσιών και των χαρακτηριστικών τους Σημασία της ταξινόμησης Χρήση και καταχώριση του σήματος για γενικές ενδείξεις των «επικεφαλίδων των κλάσεων» Χρήση για υποκατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών και παρεμφερή προϊόντα/υπηρεσίες Προγενέστερο σήμα το οποίο έχει καταχωρισθεί για ευρεία κατηγορία προϊόντων/υπηρεσιών Προγενέστερο σήμα το οποίο έχει καταχωρισθεί για προϊόντα/υπηρεσίες που προσδιορίζονται με ακρίβεια Παραδείγματα Χρήση του σήματος για αναπόσπαστα τμήματα των προϊόντων για τα οποία καταχωρίσθηκε το σήμα και για υπηρεσίες εξυπηρέτησης μετά την πώληση Χρήση από τον δικαιούχο ή για λογαριασμό του Χρήση από τον δικαιούχο Χρήση του σήματος από εξουσιοδοτημένους τρίτους Χρήση συλλογικών σημάτων Νόμιμη χρήση Εύλογες αιτίες μη χρήσης του σήματος Επιχειρηματικοί κίνδυνοι Παρέμβαση δημόσιας ή δικαστικής αρχής Καταχωρίσεις σημάτων με αμυντική λειτουργία Ανωτέρα βία Συνέπειες της μη χρήσης του σήματος με επίκληση εύλογης αιτίας Διαδικασία Αίτηση του καταθέτη Χρόνος κατάθεσης της αίτησης Η αίτηση πρέπει να είναι ρητή, σαφής και ανεπιφύλακτη Έννομο συμφέρον του καταθέτη για απόδειξη της χρήσης κατά την πρώτη υποβολή παρατηρήσεων Συνέπειες του απαραδέκτου της αίτησης Ρητή πρόσκληση από το Γραφείο Ενέργειες του ανακόπτοντος: προσκόμιση στοιχείων προς απόδειξη της χρήσης Προθεσμία για την προσκόμιση στοιχείων προς απόδειξη της χρήσης Αποδεικτικά μέσα Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 3

4 Αρχές Παραπομπές Δηλώσεις Ενέργειες του καταθέτη Διαβίβαση των αποδεικτικών στοιχείων Μη επαρκής απόδειξη της χρήσης Αδράνεια του καταθέτη Επίσημη ανάκληση της αίτησης Συμπληρωματικές ενέργειες του ανακόπτοντος Χρησιμοποιούμενη γλώσσα στο πλαίσιο της διαδικασίας απόδειξης της χρήσης Απόφαση Αρμοδιότητες του Γραφείου Ανάγκη λήψης απόφασης Συνολική εκτίμηση των προσκομισθέντων αποδεικτικών στοιχείων Παραδείγματα Υποθέσεις στις οποίες διαπιστώθηκε ο ουσιαστικός χαρακτήρας της χρήσης Υποθέσεις στις οποίες δεν διαπιστώθηκε ο ουσιαστικός χαρακτήρας της χρήσης Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 4

5 1 Γενικές παρατηρήσεις 1.1 Λειτουργία της απόδειξης χρήσης Η κοινοτική νομοθεσία περί σημάτων θεσπίζει την «υποχρέωση» του δικαιούχου του καταχωρισμένου σήματος να κάνει ουσιαστική χρήση του σήματος. Η υποχρέωση χρήσης δεν αρχίζει να ισχύει αμέσως μετά την καταχώριση του προγενέστερου σήματος. Αντίθετα, ο δικαιούχος ενός καταχωρισμένου σήματος απολαύει πενταετούς «περιόδου χάριτος», κατά τη διάρκεια της οποίας δεν υποχρεούται να αποδείξει τη χρήση του σήματος προκειμένου να μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτό περιλαμβανομένης της διαδικασίας ανακοπής ενώπιον του Γραφείου. Μετά την περίοδο χάριτος, ο δικαιούχος ενδέχεται να κληθεί να αποδείξει τη χρήση του προγενέστερου σήματος επί των συναφών προϊόντων και υπηρεσιών. Η επίσημη πράξη καταχώρισης του σήματος πριν από την παρέλευση της εν λόγω περιόδου παρέχει στο σήμα πλήρη προστασία. Η απαίτηση για απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης των προγενέστερων σημάτων αποβλέπει στον περιορισμό του αριθμού των καταχωρισμένων και προστατευόμενων σημάτων και, κατ επέκταση, του αριθμού των συγκρούσεων οι οποίες αναφύονται μεταξύ τους. Η ερμηνεία αυτή επιρρωννύεται από την [ένατη] αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 89/104 που αναφέρεται ρητώς στον σκοπό αυτό (απόφαση της 12/03/2003, T-174/01, «Silk Cocoon», σκέψη 38). Όσον αφορά την απαίτηση για απόδειξη της χρήσης προγενέστερου σήματος στο πλαίσιο της διαδικασίας ανακοπής ενώπιον του Γραφείου, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ότι ο σκοπός των διατάξεων του άρθρου 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα δεν είναι η εκτίμηση της εμπορικής επιτυχίας ούτε ο έλεγχος της οικονομικής στρατηγικής μιας επιχειρήσεως ούτε, ακόμη, η προστασία μόνον των σημάτων που ανήκουν στις σημαντικές από απόψεως μεγέθους εμπορικές εκμεταλλεύσεις (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 32 και απόφαση της 08/07/2004, T-203/02, «VITAFRUIT», σκέψη 38). Το Γραφείο δεν ζητεί αυτεπαγγέλτως να πληροφορηθεί το κατά πόσον το προγενέστερο σήμα χρησιμοποιήθηκε ή όχι. Τέτοια εξέταση διεξάγεται μόνον όταν ο αιτών καταχώριση κοινοτικού σήματος καταθέσει ρητή αίτηση για απόδειξη της χρήσης προγενέστερου σήματος. Η κατάθεση τέτοιας αίτησης, εφόσον πληρούνται οι συναφείς νόμιμες απαιτήσεις, συνεπάγεται τις διαδικαστικές και ουσιαστικές συνέπειες που θεσπίζουν ο κανονισμός για το κοινοτικό σήμα και ο κανονισμός περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. 1.2 Νομοθετικό πλαίσιο Το νομοθετικό πλαίσιο περιλαμβάνει τις διατάξεις του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα και του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, καθώς και εκείνες της οδηγίας περί σημάτων, όπως εφαρμόζονται στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 5

6 1.2.1 Κανονισμός για το κοινοτικό σήμα και κανονισμός περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα Άρθρο 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα υποχρέωση χρήσης καταχωρισμένων σημάτων Το άρθρο 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα θεσπίζει τη βασική ουσιαστική προϋπόθεση περί της υποχρέωσης χρήσης των καταχωρισμένων σημάτων. Συγκεκριμένα, το άρθρο 15 παράγραφος 1 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζει: «Εάν, εντός προθεσμίας πέντε ετών από την καταχώριση, ο δικαιούχος δεν έχει κάνει ουσιαστική χρήση του κοινοτικού σήματος μέσα στην Κοινότητα για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τις οποίες αυτό έχει καταχωρισθεί, ή εάν έχει αναστείλει τη χρήση του επί μια συνεχή πενταετία, το κοινοτικό σήμα υπόκειται στις κυρώσεις που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό, εκτός εάν υπάρχει εύλογος αιτία για τη μη χρήση». Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 1 στοιχεία α) και β) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η χρήση του κοινοτικού σήματος υπό μορφή που διαφέρει ως προς στοιχεία τα οποία όμως δεν μεταβάλλουν το διακριτικό χαρακτήρα του σήματος στην καταχωρισμένη του μορφή, καθώς και η επίθεση του κοινοτικού σήματος σε προϊόντα ή στη συσκευασία τους στην [Ευρωπαϊκή Ένωση], με προορισμό αποκλειστικά την εξαγωγή, συνιστούν επίσης χρήση του σήματος κατά την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η χρήση του κοινοτικού σήματος με τη συγκατάθεση του δικαιούχου θεωρείται ότι γίνεται από τον δικαιούχο Άρθρο 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα συνέπειες ανεπαρκούς χρήσης Οι συνέπειες της ανεπαρκούς χρήσης στο πλαίσιο της διαδικασίας ανακοπής καθορίζονται στο άρθρο 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα: «Μετά από αίτηση του καταθέτη, ο ανακόπτων δικαιούχος προγενέστερου κοινοτικού σήματος οφείλει να αποδείξει ότι, κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγήθηκαν της δημοσίευσης της αίτησης κοινοτικού σήματος, είχε γίνει ουσιαστική χρήση του προγενέστερου κοινοτικού σήματος στην Κοινότητα για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίσθηκε και επί των οποίων βασίζεται η ανακοπή του ή ότι υπάρχει εύλογη αιτία για τη μη χρήση, εφόσον, κατά την ημερομηνία αυτή, το προγενέστερο σήμα ήταν από πενταετίας τουλάχιστον καταχωρισμένο. Αν δεν αποδειχθούν τα ανωτέρω, η ανακοπή απορρίπτεται. Αν το προγενέστερο κοινοτικό σήμα χρησιμοποιήθηκε για μέρος μόνο των προϊόντων ή υπηρεσιών για τα οποία καταχωρίσθηκε, τότε, για τους σκοπούς της εξέτασης της ανακοπής, θεωρείται καταχωρισμένο μόνο για το μέρος αυτό των προϊόντων ή υπηρεσιών». Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 6

7 Σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφος 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα: «Η παράγραφος 2 εφαρμόζεται στα προγενέστερα εθνικά σήματα στα οποία αναφέρεται το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο α), υπό τον όρο ότι η χρήση στην Κοινότητα αντικαθίσταται από τη χρήση στο κράτος μέλος στο οποίο προστατεύεται το προγενέστερο εθνικό σήμα». Δεν υπάρχει ρητή διάταξη στον κανονισμό για το κοινοτικό σήμα η οποία να ορίζει ότι οι τρόποι χρήσης οι οποίοι αναφέρονται στο άρθρο 15 παράγραφοι 1 και 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα μπορούν επίσης να συνιστούν χρήση προγενέστερων εθνικών σημάτων. Ωστόσο, η έννοια της υποχρέωσης χρήσης του καταχωρισμένου σήματος χρήζει εναρμόνισης βάσει του άρθρου 10 παράγραφοι 2 και 3 της οδηγίας 2008/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2008, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (εφεξής: οδηγία). Ως εκ τούτου, είναι εύλογη η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 15 παράγραφοι 1 και 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα και στη χρήση προγενέστερων εθνικών σημάτων. Επιπλέον, από τη διατύπωση του άρθρου 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα προκύπτει ότι αίτηση για απόδειξη της χρήσης μπορεί να κατατεθεί εάν το προγενέστερο δικαίωμα είναι κοινοτικό σήμα ή άλλο σήμα που ισχύει στην ΕΕ ή σε κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ, όπως ορίζει το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Εφόσον οι ανακοπές που ασκούνται βάσει του άρθρου 8 παράγραφος 4 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα δεν μπορούν να βασισθούν σε κοινοτικά σήματα ή σε κάποιο από τα άλλα σήματα στα οποία αναφέρεται το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, ο αιτών καταχώριση κοινοτικού σήματος δεν δικαιούται να καταθέσει αίτηση για απόδειξη της χρήσης προγενέστερων δικαιωμάτων τα οποία βασίζονται σε ανακοπές που ασκήθηκαν βάσει της εν λόγω διάταξης. Ωστόσο, το άρθρο 8 παράγραφος 4 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα απαιτεί από τον ανακόπτοντα να αποδείξει ότι η χρήση των επίμαχων προγενέστερων δικαιωμάτων στις συναλλαγές δεν έχει τοπική μόνον ισχύ. Όσον αφορά τη διάταξη του άρθρου 8 παράγραφος 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, το Γραφείο απορρίπτει σε πάγια βάση ως απαράδεκτες τις αιτήσεις για απόδειξη της χρήσης προγενέστερου δικαιώματος. Το απαράδεκτο τέτοιων αιτήσεων βασίζεται στο γεγονός ότι μεταξύ των προγενέστερων δικαιωμάτων περιλαμβάνονται τόσο τα σήματα που ισχύουν στην ΕΕ ή/και σε κράτη μέλη της ΕΕ (κοινοτικά σήματα, εθνικά σήματα, δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας) όσο και τα εθνικά σήματα χωρών εκτός ΕΕ, η δε κατάθεση αίτησης για απόδειξη της χρήσης των τελευταίων απορρίπτεται ως απαράδεκτη βάσει του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Η απαίτηση για απόδειξη της χρήσης σημάτων ορισμένων μόνο χωρών, όμως όχι κάποιων άλλων, θα συνιστούσε δυσμενή διάκριση. Κατά συνέπεια, υπό το πρίσμα της προβλεπόμενης προστασίας στο άρθρο 8 παράγραφος 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, ενώ η χρήση ή η μη χρήση προγενέστερων δικαιωμάτων ενδέχεται να επηρεάζει την αιτιολόγηση της αίτησης καταχώρισης κοινοτικού σήματος, ο ανακόπτων δεν μπορεί να υποχρεωθεί να παράσχει αποδείξεις χρήσης βάσει του άρθρου 42 παράγραφος 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα για οιαδήποτε προγενέστερα δικαιώματα τα οποία στηρίζονται επί της αυτής βάσεως. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 7

8 Κανόνας 22 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα διαδικαστικοί κανόνες, αποδεικτικά στοιχεία και γλώσσα Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 2 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, αν ο ανακόπτων υποχρεούται, σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφοι 2 ή 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, να αποδείξει ότι έγινε χρήση του σήματος ή ότι συντρέχουν βάσιμοι λόγοι για τη μη χρήση, το Γραφείο τον καλεί να προσκομίσει, εντός προθεσμίας που του τάσσει, τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία. Αν ο ανακόπτων δεν προσκομίσει αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία εμπρόθεσμα, το Γραφείο απορρίπτει την ανακοπή. Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 3 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, οι αναφορές και τα αποδεικτικά στοιχεία για την απόδειξη της χρήσης αφορούν τον τόπο, το χρόνο, την έκταση και τη φύση της χρήσης του αντιτάξιμου σήματος των προϊόντων και υπηρεσιών για τις οποίες καταχωρήθηκε και ως προς τα οποία ασκήθηκε η ανακοπή και σχετικά αποδεικτικά στοιχεία σύμφωνα με την παράγραφο 4. Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 4 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, τα αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να είναι έγγραφα και πρέπει, κατ αρχήν, να περιορίζονται μόνο στην κατάθεση δικαιολογητικών και απτών πειστηρίων, όπως π.χ. συσκευασίες, ετικέτες, τιμοκατάλογοι, κατάλογοι, τιμολόγια, φωτογραφίες, αγγελίες στις εφημερίδες καθώς και στις γραπτές δηλώσεις για τις οποίες γίνεται λόγος στο άρθρο 78 παράγραφος 1 στοιχείο στ) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 5 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η αίτηση για απόδειξη της χρήσης μπορεί να κατατεθεί μαζί ή χωρίς την ταυτόχρονη υποβολή παρατηρήσεων σχετικά με τους λόγους στους οποίους βασίζεται η ανακοπή. Σε απάντηση της απόδειξης της χρήσης, οι παρατηρήσεις αυτές είναι δυνατό να υποβληθούν μαζί με τις παρατηρήσεις. Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 6 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, στις περιπτώσεις που τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίζονται από τον ανακόπτοντα σύμφωνα με τις παραγράφους 1, 2 και 3 δεν παρατίθενται στη γλώσσα της διαδικασίας ανακοπής, το Γραφείο μπορεί να ζητήσει από τον ανακόπτοντα να καταθέσει μετάφραση των στοιχείων στην εν λόγω γλώσσα εντός προθεσμίας που του τάσσει Η οδηγία περί σημάτων και η εθνική νομοθεσία για την εφαρμογή της Το άρθρο 10 της οδηγίας περιέχει διατάξεις ταυτόσημες προς εκείνες του άρθρου 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, όπου η φράση «χρήση του κοινοτικού σήματος μέσα στην Κοινότητα» έχει αντικατασταθεί με τη φράση «χρήση του σήματος στο οικείο κράτος μέλος». Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 8

9 2 Ουσιαστικό δίκαιο 2.1 Ουσιαστική χρήση: οι αρχές του Δικαστηρίου Ούτε ο κανονισμός για το κοινοτικό σήμα ούτε ο κανονισμός περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζει την έννοια της «ουσιαστικής χρήσης». Ωστόσο, η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής: Δικαστήριο) έχει θέσει αρκετές σημαντικές αρχές όσον αφορά την ερμηνεία του συγκεκριμένου όρου. Στην υπόθεση «Minimax», 2003 (απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax»), το Δικαστήριο έθεσε τις ακόλουθες αρχές: Ουσιαστική χρήση είναι η πραγματική χρήση του σήματος (σκέψη 35). Ουσιαστική χρήση είναι, επομένως, η χρήση που δεν γίνεται συμβολικώς για τη διατήρηση μόνον των δικαιωμάτων που παρέχει το σήμα (σκέψη 36). Η ουσιαστική χρήση πρέπει να συνάδει με τη βασική λειτουργία του σήματος, που είναι η εγγύηση στον καταναλωτή ή στον τελικό χρήστη ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας της ταυτότητας προελεύσεως του προϊόντος ή της υπηρεσίας, αφού του δίνει τη δυνατότητα να διακρίνει, χωρίς κίνδυνο συγχύσεως, το εν λόγω προϊόν ή την υπηρεσία από αυτά που έχουν άλλη προέλευση (παράγραφος 36). Η ουσιαστική χρήση του σήματος προϋποθέτει τη χρήση του στην αγορά των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύει το σήμα και όχι μόνον εντός της οικείας επιχειρήσεως (σκέψη 37). Η χρήση του σήματος πρέπει να αφορά προϊόντα ή υπηρεσίες που ήδη διατίθενται στο εμπόριο ή των οποίων επίκειται η εμπορία, την οποία προετοίμασε η επιχείρηση με σκοπό την απόκτηση πελατείας, ιδίως στο πλαίσιο διαφημιστικών εκστρατειών (σκέψη 37). Κατά την εκτίμηση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσεως, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των γεγονότων και περιστάσεων που μπορούν να αποδείξουν το υπαρκτό της εμπορικής εκμεταλλεύσεως του σήματος, ιδίως η χρήση που θεωρείται δικαιολογημένη στον οικείο οικονομικό τομέα για τη διατήρηση ή δημιουργία μεριδίων αγοράς υπέρ των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύει το σήμα (σκέψη 38). Κατά την εκτίμηση των περιστάσεων της υπόθεσης μπορούν να ληφθούν υπόψη, μεταξύ άλλων, η φύση του εκάστοτε προϊόντος ή της εκάστοτε υπηρεσίας, τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς, η έκταση και η συχνότητα χρήσεως του σήματος (σκέψη 39). Η χρήση του σήματος δεν πρέπει να είναι σημαντική από ποσοτικής απόψεως για να είναι ουσιαστική, διότι εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε προϊόντος ή της εκάστοτε υπηρεσίας στην αντίστοιχη αγορά (σκέψη 39). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 9

10 Στην υπόθεση «La Mer», 2003 (απόφαση της 27/01/2004, C-259/02, «Laboratoire de la mer») το Δικαστήριο εξέτασε διεξοδικότερα τα κριτήρια της υπόθεσης «Minimax» καταλήγοντας στα ακόλουθα συμπεράσματα: Το ερώτημα αν μία χρήση είναι επαρκής ποσοτικώς προκειμένου να διατηρηθεί ή να δημιουργηθεί μερίδιο στην αγορά για τα εκάστοτε προϊόντα ή τις εκάστοτε υπηρεσίες εξαρτάται από διάφορους παράγοντες και από την κατά περίπτωση εκτίμηση. Τα χαρακτηριστικά των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, η συχνότητα ή η κανονικότητα της χρήσεως του σήματος, το γεγονός ότι το σήμα χρησιμοποιείται για τη διάθεση στο εμπόριο του συνόλου πανομοιότυπων προϊόντων ή υπηρεσιών της δικαιούχου επιχειρήσεως ή απλώς μερικών από αυτά, ή ακόμη οι αποδείξεις που ο δικαιούχος μπορεί να προσκομίσει σχετικά με τη χρήση του σήματος, συγκαταλέγονται μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να ληφθούν υπόψη (σκέψη 22). Η χρήση του σήματος από έναν και μόνον πελάτη, εισαγωγέα των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα αυτό, μπορεί να αρκεί προς απόδειξη του ότι μία τέτοια χρήση είναι ουσιαστική, αν αυτή η δραστηριότητα της εισαγωγής μπορεί πραγματικά να δικαιολογηθεί εμπορικώς για τον δικαιούχο του σήματος (σκέψη 24). Δεν μπορεί να καθοριστεί ένας de minimis κανόνας (σκέψη 25). 2.2 Ουσιαστική χρήση: οι απαιτήσεις που θέτει το Γραφείο ως προς την αποδεικτική ισχύ των προσκομιζόμενων στοιχείων Το άρθρο 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα απαιτεί την απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του προγενέστερου σήματος. Η απόδειξη πρέπει να στηρίζεται σε συγκεκριμένα και αντικειμενικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την αποτελεσματική και επαρκή χρήση (απόφαση της 18/01/2011, T-382/08, «Vogue», σκέψη 22). Δεν αρκεί η απλή διαπίστωση της χρήσης. Εξάλλου, το Γραφείο δεν μπορεί να καθορίζει αυτεπαγγέλτως την ουσιαστική χρήση των προγενέστερων σημάτων. Ακόμη και οι κάτοχοι των φερόμενων ως ευρέως γνωστών σημάτων πρέπει να υποβάλλουν αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την ουσιαστική χρήση του προγενέστερου σήματος ή των προγενέστερων σημάτων. Το Γραφείο δεν απαιτεί κατ ανάγκην την πέραν πάσης αμφιβολίας απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης. Το Δικαστήριο έχει επισημάνει ότι δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί θεωρητικώς εκ των προτέρων το ποσοτικώς ελάχιστο όριο που πρέπει να πληρούται για να καθορισθεί αν η χρήση έχει ή όχι ουσιαστικό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να τεθεί ένας αντικειμενικός de minimis κανόνας βάσει του οποίου να καθορίζεται εκ των προτέρων το απαιτούμενο επίπεδο της χρήσης προκειμένου αυτή να θεωρηθεί «ουσιαστική». Επομένως, παρότι πρέπει να αποδειχθεί η απαιτούμενη ελάχιστη έκταση χρήσης του σήματος, ο καθορισμός της «ελάχιστης έκτασης» εξαρτάται από τις περιστάσεις κάθε υπόθεσης. Κατά κανόνα, εφόσον το σήμα εξυπηρετεί πραγματικό εμπορικό σκοπό, ακόμα και η ελάχιστη χρήση του σήματος μπορεί να θεωρηθεί επαρκής για τη θεμελίωση ουσιαστικής χρήσης, ανάλογα με τα εκάστοτε προϊόντα και υπηρεσίες και την οικεία αγορά (απόφαση της 23/09/2009, T-409/07, «Acopat», σκέψη 35 και παρατιθέμενη εκεί νομολογία και απόφαση της 02/02/2012, T-387/10, «Arantax», σκέψη 42). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 10

11 Με άλλα λόγια, εάν τα προσκομισθέντα στοιχεία αποδεικνύουν την ύπαρξη χρήσης η οποία, κατά την άποψη του Γραφείου, υπερβαίνει, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, τον σκοπό της διατήρησης των δικαιωμάτων που παρέχει το σήμα, τα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία είναι επαρκή. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις ο σχετικά μικρός όγκος πωλήσεων ενδέχεται να είναι επαρκής για να θεωρηθεί ότι η χρήση δεν είναι απλώς συμβολική, ιδίως όταν πρόκειται για ακριβά προϊόντα (απόφαση της 04/09/2007, R 0035/2007-2, «DINKY», σκέψη 22). Εξάλλου, παρότι σε ορισμένες περιπτώσεις η πολύ περιορισμένη χρήση αρκεί, οι δικαιούχοι πρέπει να προσκομίσουν πλήρη απόδειξη της χρήσης. Σύμφωνα με τον κανόνα 22 παράγραφος 3 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, οι αναφορές και τα αποδεικτικά στοιχεία για την απόδειξη της χρήσης αφορούν τον τόπο, τον χρόνο, την έκταση και τη φύση της χρήσης του αντιτάξιμου σήματος των οικείων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι απαιτήσεις αυτές σχετικά με την απόδειξη της χρήσης είναι σωρευτικές (απόφαση της 05/10/2010, T-92/09, «STRATEGI», σκέψη 43). Αυτό σημαίνει ότι ο ανακόπτων οφείλει όχι μόνο να παραθέσει το σύνολο των εν λόγω απαιτήσεων, αλλά και να αποδείξει τους σχετικούς ισχυρισμούς. Ωστόσο, η επάρκεια μιας αναφοράς, καθώς και της απόδειξής της, όσον αφορά τον τόπο, τον χρόνο, την έκταση και τη φύση της χρήσης πρέπει να εξετάζεται λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των υποβληθέντων αποδεικτικών στοιχείων. Δεν συνιστάται η ξεχωριστή και μεμονωμένη αξιολόγηση κάθε παράγοντα σε σχέση με τους υπόλοιπους συναφείς παράγοντες (απόφαση της 17/02/2011, T-324/09, «Friboi», σκέψη 31). Κατά συνέπεια, ο Γραφείο αξιολογεί τα υποβληθέντα αποδεικτικά στοιχεία στο πλαίσιο μιας συνολικής εκτίμησης. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι περιστάσεις της συγκεκριμένης υπόθεσης, ενώ όλα τα υποβληθέντα αποδεικτικά μέσα πρέπει να αξιολογούνται ως σύνολο. Ως εκ τούτου, παρότι τα επιμέρους προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία ενδέχεται να μην αποδεικνύουν επαρκώς τη χρήση προγενέστερου σήματος, μπορούν να συμβάλουν στην απόδειξη της χρήσης σε συνδυασμό με άλλα έγγραφα και πληροφορίες. Η απόδειξη της χρήσης μπορεί να έχει έμμεση/συγκυριακή φύση, όπως συμβαίνει με την απόδειξη του μεριδίου στην οικεία αγορά, την εισαγωγή των οικείων προϊόντων, την προμήθεια των αναγκαίων πρώτων υλών ή υλικών συσκευασίας από τον δικαιούχο του σήματος ή την ημερομηνία λήξης των οικείων προϊόντων. Η έμμεση απόδειξη μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικής σημασίας ρόλο στη συνολική εκτίμηση των υποβληθέντων αποδεικτικών στοιχείων. Η αποδεικτική της αξία πρέπει να αξιολογείται ενδελεχώς. Για παράδειγμα, η απόφαση της 08/07/2010, T-30/09, «peerstorm», σκέψη 42 και επόμενες, έκρινε ότι οι κατάλογοι μπορούν υπό συγκεκριμένες περιστάσεις να γίνουν δεκτοί ως αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν επαρκή έκταση της χρήσης. Κατά την αξιολόγηση της αποδεικτικής ισχύος των προσκομισθέντων αποδεικτικών μέσων, είναι αναγκαίο να λαμβάνεται υπόψη το είδος των οικείων προϊόντων και υπηρεσιών. Για παράδειγμα, μπορεί να αποτελεί συνήθη πρακτική σε έναν συγκεκριμένο κλάδο της αγοράς τα δείγματα των προϊόντων και των υπηρεσιών να μη φέρουν επισήμανση σχετικά με τον τόπο, τον χρόνο, την έκταση και τη φύση της χρήσης. Στις περιπτώσεις αυτές προφανώς πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αποδείξεις χρήσης που προκύπτουν από τα λοιπά υποβληθέντα αποδεικτικά στοιχεία και αφορούν τις συγκεκριμένες ενδείξεις. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 11

12 Κάθε αποδεικτικό στοιχείο που υποβάλλεται πρέπει να αξιολογείται ενδελεχώς ως προς το κατά πόσον αποδεικνύει χρήση του προγενέστερου σήματος κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγήθηκαν της δημοσίευσης της αίτησης κοινοτικού σήματος (βλ. συναφώς την παράγραφο 2.5 κατωτέρω) ή χρήση στην οικεία επικράτεια (βλ. παράγραφο 2.4 κατωτέρω). Ειδικότερα, εξετάζονται ενδελεχώς οι ημερομηνίες και ο τόπος χρήσης που αναγράφονται σε δελτία παραγγελίας, τιμολόγια και καταλόγους. Τα αποδεικτικά στοιχεία που δεν φέρουν καμία ένδειξη σχετικά με την ημερομηνία χρήσης μπορούν, στο πλαίσιο της συνολικής εκτίμησης, να παραμένουν συναφή και να λαμβάνονται υπόψη από κοινού με άλλα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία φέρουν χρονολογία (απόφαση της 17/02/2011, T-324/09, «Friboi», σκέψη 33). Αυτό συμβαίνει ιδίως σε περιπτώσεις κλάδων της αγοράς όπου η συνήθης πρακτική επιτάσσει τα δείγματα των προϊόντων και των υπηρεσιών να μη φέρουν χρονικές επισημάνσεις (απόφαση της 05/09/2001, R 0608/2000-4, «Palazzo», σκέψη 16, στην οποία επισημαίνεται ότι οι κατάλογοι των παγωτών σπάνια φέρουν χρονολογία έκδοσης). Παραδείγματα εφαρμογής των ανωτέρω γενικών αρχών στην πράξη μπορείτε να δείτε στη συνέχεια, στην παράγραφο Η φύση της χρήσης: η χρήση του σημείου ως σήματος στις συναλλαγές Ο όρος «φύση της χρήσης» Η απαίτηση σχετικά με τη «φύση της χρήσης» του σημείου αναφέρεται στη χρήση του ως σήματος στις συναλλαγές. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι ο όρος «φύση της χρήσης» στον κανόνα 22 παράγραφος 3 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού κανονισμού για το κοινοτικό σήμα συνεπάγεται περαιτέρω την απαίτηση να αποδειχθεί: η χρήση του σήματος στην καταχωρισμένη του μορφή ή σε παραλλαγή της, σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα (παράγραφος 2.7 κατωτέρω), καθώς και η χρήση στα προϊόντα και τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίσθηκε (παράγραφος 2.8 κατωτέρω) Χρήση ως σήματος Τα άρθρα 15 και 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζουν ότι ο ανακόπτων οφείλει να αποδείξει την ουσιαστική χρήση [του σήματος] για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία αυτό καταχωρίσθηκε και επί των οποίων βασίζεται η ανακοπή. Επομένως, ο ανακόπτων πρέπει να αποδείξει ότι το σήμα έχει χρησιμοποιηθεί ως εμπορικό σήμα στην αγορά. Καθώς το σήμα λειτουργεί, μεταξύ άλλων, ως σύνδεσμος μεταξύ των προϊόντων και των υπηρεσιών και του υπεύθυνου για την εμπορία τους, η απόδειξη της χρήσης πρέπει να τεκμηριώνει την ύπαρξη σαφούς σύνδεσης μεταξύ της χρήσης του σήματος και των οικείων προϊόντων και υπηρεσιών. Όπως ορίζει σαφώς ο κανόνας 22 παράγραφος 4 του κανονισμού περί της εφαρμογής του βασικού Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 12

13 κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, δεν είναι αναγκαία η επίθεση του σήματος στα οικεία προϊόντα. Η εμφάνιση του σήματος σε συσκευασίες, καταλόγους, διαφημιστικό υλικό ή τιμολόγια συναφή με τα εξεταζόμενα προϊόντα και υπηρεσίες αποτελεί άμεση απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος (βλ. επίσης παράγραφο κατωτέρω). Η χρήση ενός σημείου ως στοιχείου μιας εταιρικής ή εμπορικής επωνυμίας δεν μπορεί να λογίζεται ως χρήση σήματος, εκτός εάν τα οικεία προϊόντα και υπηρεσίες αναγνωρίζονται και κυκλοφορούν στην αγορά με το συγκεκριμένο σημείο (απόφαση της 13/04/2011, T-209/09, «Adler Capital», σκέψεις 55 και 56). Καταρχήν, αυτό δεν ισχύει όταν η εταιρική επωνυμία χρησιμοποιείται απλώς ως διακριτικός τίτλος (εκτός εάν αποδεικνύεται η χρήση για την παροχή υπηρεσιών λιανικής πώλησης) ή εμφανίζεται στο οπισθόφυλλο ενός καταλόγου ή αποτελεί παρεμπίπτουσα ένδειξη σε ετικέτα (απόφαση της 18/01/2011, T-382/08, «Vogue», σκέψη 47). Η ουσιαστική χρήση απαιτεί το σημείο να χρησιμοποιείται ως σήμα: όχι αποκλειστικά για ενδεικτικούς σκοπούς ή για αμιγώς διαφημιστικά προϊόντα ή υπηρεσίες, σύμφωνα με τη βασική του λειτουργία, που είναι η εγγύηση της ταυτότητας προελεύσεως των προϊόντων ή υπηρεσιών για τα οποία καταχωρίστηκε (απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 43). Ως εκ τούτου, οι ακόλουθες χρήσεις δεν στοιχειοθετούν ουσιαστική χρήση του σήματος: η χρήση του σημείου ως εταιρικής ή εμπορικής επωνυμίας, καθόσον ο σκοπός της εταιρικής ή εμπορικής επωνυμίας ή του διακριτικού τίτλου δεν είναι από μόνος του η διάκριση των προϊόντων ή των υπηρεσιών. Ο σκοπός της εταιρικής επωνυμίας είναι η εξατομίκευση της εταιρίας, ο δε σκοπός της εμπορικής επωνυμίας ή του διακριτικού τίτλου είναι ο προσδιορισμός της συγκεκριμένης επιχείρησης. Επομένως, εφόσον η χρήση της εταιρικής και της εμπορικής επωνυμίας ή του διακριτικού τίτλου περιορίζεται στην εξατομίκευση της εταιρίας ή στον προσδιορισμό της επιχειρήσεως, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η χρήση αυτή γίνεται «για προϊόντα ή υπηρεσίες» (απόφαση της 11/09/2007, C-17/06, «Céline», σκέψη 21, απόφαση της 13/05/2009, T-183/08, «Jello Schuhpark II», σκέψεις 31 και 32). Η χρήση του σημείου ως στοιχείου εταιρικής/εμπορικής επωνυμίας μπορεί να θεωρηθεί ως χρήση «για προϊόντα ή υπηρεσίες» εφόσον: ο ενδιαφερόμενος επιθέτει το σημείο που αποτελεί την εταιρική ή την εμπορική του επωνυμία ή τον διακριτικό του τίτλο στα προϊόντα ή ακόμη και αν δεν υπάρξει επίθεση του σημείου, ο ενδιαφερόμενος χρησιμοποιεί το εν λόγω σημείο κατά τρόπον ώστε η εταιρική ή η εμπορική επωνυμία ή ο διακριτικός τίτλος να συσχετίζεται με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες (απόφαση της 11/09/2007, C-17/06, «Céline», σκέψεις 21 έως 23). Εάν πληρούται κάποια από τις δύο αυτές προϋποθέσεις, το γεγονός ότι ένα λεκτικό στοιχείο χρησιμοποιείται ως εμπορική επωνυμία της εταιρίας δεν αποκλείει τη χρήση του ως σήματος για τον χαρακτηρισμό προϊόντων ή υπηρεσιών (απόφαση της 30/11/2009, T-353/07, «Coloris», σκέψη 38). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 13

14 Ανάλογα με τις περιστάσεις, οι ακόλουθες χρήσεις ενδέχεται να στοιχειοθετούν ουσιαστική χρήση του καταχωρισμένου σήματος: Η εμφάνιση της εταιρικής επωνυμίας στο άνω άκρο δελτίων παραγγελίας ή τιμολογίων, ανάλογα με τη μορφή με την οποία αποδίδεται το σημείο στα εν λόγω έγγραφα. Ωστόσο, δεν αρκεί η απλή χρήση της εταιρικής επωνυμίας στο άνω άκρο των τιμολογίων χωρίς σαφή παραπομπή σε συγκεκριμένα προϊόντα/υπηρεσίες. Η χρήση του σημείου ως ονόματος χώρου ή ως τμήματος ονόματος χώρου πρωτίστως εξατομικεύει τον ιδιοκτήτη του δικτυακού τόπου (π.χ. Ωστόσο, ανάλογα με τις περιστάσεις, η χρήση αυτή μπορεί επίσης να συνιστά χρήση καταχωρισμένου σήματος (η οποία προϋποθέτει ότι συνδέεται με έναν δικτυακό τόπο στον οποίο εμφανίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες) Δημόσια χρήση στις συναλλαγές Δημόσια χρήση έναντι εσωτερικής χρήσης Η χρήση πρέπει να είναι δημόσια, ήτοι εξωτερική και εμφανής στους πραγματικούς ή τους πιθανούς πελάτες των προϊόντων ή των υπηρεσιών. Η χρήση στη σφαίρα των ιδιωτικών δραστηριοτήτων ή η αποκλειστικά εσωτερική χρήση του σήματος στο πλαίσιο μιας επιχείρησης ή ενός ομίλου επιχειρήσεων δεν συνιστά ουσιαστική χρήση (απόφαση της 09/12/2008, C-442/07, «Verein Radetzky-Orden», σκέψη 22, απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 37). Το σήμα πρέπει να χρησιμοποιείται δημόσια και προς τα έξω στο πλαίσιο εμπορικής δραστηριότητας με σκοπό το εμπορικό κέρδος και για να διασφαλίζει τρόπο διοχέτευσης στην αγορά των προϊόντων ή των υπηρεσιών που αυτό αντιπροσωπεύει (απόφαση της 12/03/2003 T-174/01, «Silk Cocoon», σκέψη 39, απόφαση της 30/04/2008, T-131/06, «Sonia Sonia Rykiel», σκέψη 38). Τα συναφή αποδεικτικά στοιχεία είναι έγκυρα όταν αφορούν τη δραστηριότητα μιας επιχείρησης διανομής η οποία αποτελεί μέλος ομίλου επιχειρήσεων. Η διανομή αποτελεί μια συνήθη στις συναλλαγές μέθοδο οργάνωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας και συνεπάγεται χρήση του σήματος η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αμιγώς εσωτερική χρήση από όμιλο επιχειρήσεων, καθόσον το σήμα χρησιμοποιείται επίσης δημόσια και προς τα έξω (απόφαση της 17/02/2011, T-324/09, «Friboi», σκέψη 32). Η χρήση του σήματος πρέπει να αφορά προϊόντα ή υπηρεσίες που ήδη διατίθενται στο εμπόριο ή των οποίων επίκειται η εμπορία, την οποία προετοίμασε η επιχείρηση με σκοπό την απόκτηση πελατείας. Η απλή προετοιμασία για τη χρήση του σήματος όπως είναι η εκτύπωση ετικετών, η παρασκευή συσκευασιών, κ.λπ. αποτελεί εσωτερική χρήση και, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί χρήση στις συναλλαγές για τους συγκεκριμένους σκοπούς (απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 37) Εμπορικές δραστηριότητες έναντι διαφημιστικών δραστηριοτήτων Οσάκις το σήμα προστατεύεται και χρησιμοποιείται για προϊόντα ή υπηρεσίες μη κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, το γεγονός ότι η χρήση του δεν γίνεται με σκοπό το Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 14

15 κέρδος δεν επηρεάζει τη φύση της χρήσης του. Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, «το γεγονός ότι μια φιλανθρωπική ένωση δεν επιδιώκει κερδοσκοπικό σκοπό δεν αποκλείει ότι αυτή μπορεί να έχει ως στόχο τη δημιουργία και, στη συνέχεια, τη διατήρηση αγοράς προς διάθεση των προϊόντων της ή των υπηρεσιών της» (απόφαση της 09/12/2008, C-442/07, «Verein Radetzky-Orden», σκέψη 17). Η δωρεάν παροχή προϊόντων και υπηρεσιών μπορεί να αποτελεί ουσιαστική χρήση οσάκις διατίθενται στην αγορά, ήτοι με σκοπό τη δημιουργία ή τη διατήρηση της διοχέτευσης των εν λόγω προϊόντων ή υπηρεσιών στην ΕΕ σε βάρος προϊόντων ή υπηρεσιών άλλων επιχειρήσεων και, ως εκ τούτου, τον ανταγωνισμό με αυτές τις επιχειρήσεις (απόφαση της 09/09/2011, T-289/09, «Omnicare Clinical Research», σκέψεις 67 και 68). Η απλή χρήση του σήματος σε είδη διαφήμισης άλλων προϊόντων δεν μπορεί κατά κανόνα να θεωρηθεί ότι αποτελεί επαρκή (έμμεση) απόδειξη χρήσης κατά την έννοια που έχει ο όρος στο δίκαιο των εμπορικών σημάτων όσον αφορά τον τύπο των διαφημιστικών ειδών για τα οποία χρησιμοποιείται το σήμα. Για παράδειγμα, η παροχή ειδών ένδυσης, όπως είναι τα μακό μπλουζάκια και τα καπέλα του μπέιζμπολ, στο πλαίσιο διαφημιστικών δραστηριοτήτων με σκοπό την εμπορική προώθηση κάποιου άλλου προϊόντος, π.χ. ενός ποτού, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ουσιαστική χρήση του σήματος όσον αφορά τα είδη ένδυσης. Το Δικαστήριο επικύρωσε την πρακτική του Γραφείου όσον αφορά την «ουσιαστική χρήση» σε είδη διαφήμισης: Προγενέστερο σημείο WELLNESS Αριθ. υπόθεσης C-495/07 (προδικαστική απόφαση) Ο ανακόπτων υπήρξε δικαιούχος του σήματος «WELLNESS» για τις κλάσεις 25 και 32. Στο πλαίσιο της πώλησης των ειδών ένδυσης «WELLNESS», χρησιμοποίησε επίσης το σήμα για τη σήμανση ενός μη οινοπνευματώδους ποτού το οποίο διένειμε σε μικρές φιάλες ως δώρο κατά την πώληση των ειδών ένδυσης που εμπορευόταν. Τα ποτά δεν πωλήθηκαν ποτέ αυτοτελώς υπό το σήμα «WELLNESS». Το Δικαστήριο έκρινε ότι στην περίπτωση που διανέμονται διαφημιστικά αντικείμενα ως δώρα για την αγορά άλλων προϊόντων και με σκοπό την προώθηση των πωλήσεων των προϊόντων αυτών το σήμα παύει να έχει εμπορική λειτουργία όσον αφορά τα εν λόγω διαφημιστικά προϊόντα και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έτυχε ουσιαστικής χρήσης στην αγορά των προϊόντων της συγκεκριμένης κλάσης (σκέψη 22) Χρήση για προϊόντα ή υπηρεσίες Χρήση για προϊόντα Τα σήματα χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για να επισημαίνουν προϊόντα (εκτυπώνονται πάνω στα προϊόντα, στις ετικέτες τους, κ.λπ.) ή τη συσκευασία προϊόντων. Ωστόσο, η επίδειξη της χρήσης του σήματος σε προϊόντα ή στη συσκευασία τους δεν αποτελεί το μοναδικό μέσο απόδειξης της χρήσης για προϊόντα. Αρκεί να υπάρχει πρόσφορη σύνδεση μεταξύ του σήματος και των προϊόντων, υπό την έννοια ότι το σήμα χρησιμοποιείται «για» τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, όπως συμβαίνει με την εκτύπωση του σήματος σε ενημερωτικά και διαφημιστικά φυλλάδια και αυτοκόλλητα, με την τοποθέτηση διακριτικών σημείων σε χώρους πώλησης, κ.λπ. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 15

16 Προγενέστερο σημείο Schuhpark Αριθ. υπόθεσης T-183/08 Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η χρήση του σημείου Schuhpark για υποδήματα σε διαφημίσεις, τσάντες και τιμολόγια δεν είχε ως σκοπό να προσδιορίσει την προέλευση των υποδημάτων (τα οποία είτε φέρουν δικό τους σήμα είτε δεν φέρουν κανένα σήμα) αλλά μάλλον την εταιρική ή την εμπορική επωνυμία του εμπόρου λιανικής των υποδημάτων. Η συγκεκριμένη χρήση θεωρήθηκε ότι δεν αρκεί για να αποδείξει τη σύνδεση μεταξύ του σήματος Schuhpark και των υποδημάτων. Με άλλα λόγια, το σημείο Schuhpark μπορεί να χρησιμοποιείται ως σήμα για τη λιανική πώληση υποδημάτων, όμως δεν χρησιμοποιήθηκε ως σήμα για προϊόντα (σκέψεις 31 και 32). Οσάκις ο ανακόπτων πωλεί τα προϊόντα αποκλειστικά μέσω καταλόγων (πωλήσεις δια αλληλογραφίας) ή μέσω διαδικτύου, το σήμα ενδέχεται να μην εμφανίζεται πάντα στη συσκευασία ή και στα ίδια τα προϊόντα. Στις περιπτώσεις αυτές η χρήση στις ιστοσελίδες όπου παρουσιάζονται τα προϊόντα υπό τον όρο ότι κατά τα λοιπά είναι ουσιαστική όσον αφορά τον χρόνο, τον τόπο, την έκταση και τη φύση αυτής (βλ. παράγραφο ) θεωρείται κατά κανόνα επαρκής. Ο δικαιούχος του σήματος δεν χρειάζεται να αποδείξει ότι το σήμα εμφανίζεται πράγματι στα προϊόντα. Μόνο υπό εξαιρετικές περιστάσεις οι κατάλογοι μπορούν να γίνουν δεκτοί ως αποδεικτικό στοιχείο της μη αμελητέας έκτασης της χρήσης: Προγενέστερο σημείο PETER STORM Αριθ. υπόθεσης T-30/09 Το Γενικό Δικαστήριο έκανε δεκτό τον ισχυρισμό ότι οι κατάλογοι μπορούν να τεκμηριώσουν την έκταση της χρήσης ενός σήματος εφόσον «οι κατάλογοι περιλαμβάνουν πολλά είδη με το σήμα PETER STORM, τα οποία ήταν διαθέσιμα προς πώληση σε περισσότερα από 240 καταστήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο επί μεγάλο μέρος του κρίσιμου χρονικού διαστήματος. Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στη διαπίστωση ότι η χρήση του σήματος αυτού είναι σε ορισμένο βαθμό εκτεταμένη» (σκέψη 43, βλ. επίσης σκέψεις 38 έως 45). Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης CATAMARAN R 0566/ Το τμήμα προσφυγών του Γραφείου έκρινε ότι, παρότι μεταξύ των αποδεικτικών στοιχείων δεν περιλαμβάνονται τιμολόγια, οι κατάλογοι πωλήσεων (άνοιξη/καλοκαίρι 2001 έως φθινόπωρο/χειμώνας 2006) σε συνδυασμό με τα διάφορα δείγματα ειδών ρουχισμού και τις συναφείς ένορκες βεβαιώσεις (οι οποίες περιέχουν στοιχεία πωλήσεων) αποδεικνύουν επαρκώς την έκταση της χρήσης των προγενέστερων σημάτων (σκέψεις 31 και 32) Χρήση για υπηρεσίες Τα σήματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας «επί» των υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, η χρήση των σημάτων που καταχωρίζονται για υπηρεσίες αφορά κατά κανόνα τη χρησιμοποίησή τους στο επαγγελματικό έντυπο υλικό, στη διαφήμιση και σε άλλες δραστηριότητες που συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με τις υπηρεσίες. Οσάκις η χρήση τέτοιων ειδών αποδεικνύει την ύπαρξη ουσιαστικής χρήσης, η εν λόγω χρήση αρκεί. Προγενέστερο σημείο STRATEGIES Αριθ. υπόθεσης T-92/09 Το Γενικό Δικαστήριο δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο η χρήση προγενέστερου σήματος το οποίο καταχωρίστηκε για υπηρεσίες «διοίκησης επιχειρήσεων» αλλά χρησιμοποιήθηκε ως τίτλος περιοδικών επιχειρηματικού περιεχομένου να θεωρηθεί ουσιαστική όσον αφορά τις επίδικες υπηρεσίες. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν αποδεικνυόταν ότι το περιοδικό υποστηρίζει την παροχή υπηρεσιών «διοίκησης Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 16

17 επιχειρήσεων», υπό την έννοια ότι οι εν λόγω υπηρεσίες παρέχονται μέσω του περιοδικού. Το γεγονός ότι δεν υφίσταται «άμεση διμερής σχέση» μεταξύ του εκδότη και του αποδέκτη των υπηρεσιών δεν επηρεάζει τη διαπίστωση περί ουσιαστικής χρήσης. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το περιοδικό δεν διανέμεται δωρεάν, κάτι το οποίο μπορεί να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό ότι η αγορά του περιοδικού συνιστά αμοιβή για τις παρεχόμενες υπηρεσίες Χρήση σε διαφημίσεις Τα σήματα επιτελούν τη λειτουργία τους ως ενδείξεις της εμπορικής προέλευσης των προϊόντων και των υπηρεσιών και σύμβολα της φήμης και της πελατείας του κατόχου τους όχι μόνον όταν χρησιμοποιούνται για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, αλλά και όταν χρησιμοποιούνται σε διαφημίσεις. Μάλιστα, η χρήση των σημάτων σε διαφημίσεις ή στο ευρύτερο πλαίσιο της εμπορικής επικοινωνίας αποτελεί μια από τις πλέον σημαντικές λειτουργίες τους. Κατά συνέπεια, η χρήση του σήματος σε διαφημίσεις θεωρείται κατά κανόνα ότι συνιστά ουσιαστική χρήση: εάν ο όγκος των διαφημίσεων είναι επαρκής για να τεκμηριώσει την ουσιαστική δημόσια χρήση του σήματος, και εάν μπορεί να τεκμηριωθεί η σχέση μεταξύ του σήματος και των προϊόντων ή των υπηρεσιών για τα οποία καταχωρίστηκε το σήμα. Το Δικαστήριο επικύρωσε τη συγκεκριμένη ερμηνεία στην υπόθεση «Minimax», όπου έκρινε ότι η χρήση του σήματος πρέπει να αφορά προϊόντα ή υπηρεσίες που ήδη διατίθενται στο εμπόριο ή των οποίων επίκειται η εμπορία, την οποία προετοίμασε η επιχείρηση με σκοπό την απόκτηση πελατείας, ιδίως στο πλαίσιο διαφημιστικών εκστρατειών (απόφαση του Δικαστηρίου της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 37). Ωστόσο, το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης χρήσης κατά περίπτωση εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ιδιαίτερες περιστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό τα υποβληθέντα αποδεικτικά στοιχεία να παρέχουν σαφείς ενδείξεις σχετικά με την έκταση της χρήσης (όγκος και χρονικό διάστημα διανομής του διαφημιστικού υλικού): Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης BLUME R 0681/ Υπηρεσίες: υπηρεσίες μιας εκδοτικής εταιρίας στην κλάση 41. Το τμήμα προσφυγών του Γραφείου έκρινε ότι η συνεξέταση των αποδεικτικών στοιχείων (κατάλογοι, δελτία τύπου και διαφημίσεις) απέδειξε επαρκώς την ουσιαστική χρήση του σήματος. «Παρότι το αρχείο παραγγελιών και η βεβαίωση της τράπεζας για την κίνηση του τραπεζικού λογαριασμού δεν παρέχουν καμία πληροφορία σχετικά με την έκταση της χρήσης του σήματος στην Ισπανία, η συνδυαστική εξέταση των υπόλοιπων εγγράφων, ήτοι των καταλόγων, των δελτίων τύπου και των διαφημίσεων καταδεικνύει ότι κατά την οικεία περίοδο ο ανακόπτων εξέδωσε στην Ισπανία βιβλία και περιοδικά με χρήση του σήματος BLUME. Ακόμη και αν ο ανακόπτων δεν προσκομίσει τιμολόγια, παραγγελίες ή στοιχεία πωλήσεων, εικάζεται εύλογα ότι χρησιμοποίησε το σήμα BLUME για τη διαφήμιση, την προώθηση και την πώληση των βιβλίων και των περιοδικών του. Ανεξαρτήτως του ότι ο ανακόπτων εντόπισε και χρονολόγησε τα διαφημιστικά έντυπα και τα δελτία τύπου, το σήμα BLUME αναφέρεται στο σύνολο των δελτίων τύπου και στο εξώφυλλο των αναφερόμενων βιβλίων. Επιπλέον, το κείμενο είναι γραμμένο στην ισπανική γλώσσα και η τιμή σε πεσέτες. Η συνεξέταση των εν λόγω δελτίων τύπου με τους καταλόγους αποδεικνύει ότι αφορούν ορισμένα από τα βιβλία που αναφέρονται ρητά στους Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 17

18 καταλόγους [ ]» (σκέψη 23). Προγενέστερο σημείο BIODANZA Προϊόντα και υπηρεσίες: κλάσεις 16 και 41 Αριθ. υπόθεσης R 1149/ (απόφαση επικυρωθείσα στην υπόθεση T-298/10) Το τμήμα προσφυγών του Γραφείου απέρριψε τη διαπίστωση του αρμόδιου επί της ανακοπής τμήματος ότι τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία (αποκλειστικά διαφημίσεις) αποδεικνύουν ουσιαστική χρήση. Από τη διαπίστωση της προσβαλλομένης αποφάσεως προκύπτει σαφώς ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκόμισε η ανακόπτουσα αποτελούνται αποκλειστικά από διαφημίσεις οι οποίες αποδεικνύουν μόνον το γεγονός ότι η ανακόπτουσα διαφήμισε το ετήσιο φεστιβάλ «BIODANZA» καθ όλη τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου, καθώς και τα τακτικά και τα έκτακτα εργαστήρια που διοργάνωνε από το Ωστόσο, αντίθετα προς τη διαπίστωση της προσβαλλομένης αποφάσεως, οι εν λόγω διαφημίσεις δεν μπορούν να αποδείξουν τη διανομή τους στους πιθανούς γερμανούς πελάτες. Δεν μπορούν επίσης να αποδείξουν την έκταση της τυχόν διανομής ή τον αριθμό των πωλήσεων ή των συναφθεισών συμβάσεων οι οποίες αφορούν υπηρεσίες που προστατεύονται από το σήμα. Η ύπαρξη και μόνον αυτών των διαφημίσεων θα μπορούσε, στην καλύτερη περίπτωση, να καταστήσει πιθανό ή πιστευτό το γεγονός ότι οι διαφημιζόμενες βάσει του προγενέστερου σήματος υπηρεσίες διατέθηκαν στο εμπόριο ή, τουλάχιστον, ότι διατέθηκαν εντός της οικείας επικράτειας, δεν μπορεί όμως να αποτελέσει απόδειξη αυτού του γεγονότος, όπως αβασίμως υπέθεσε η προσβαλλομένη απόφαση. Οσάκις η διαφήμιση διεξάγεται παράλληλα με τη διάθεση των προϊόντων και των υπηρεσιών και υφίστανται αποδεικτικά στοιχεία για αμφότερες τις δραστηριότητες, η διαφήμιση τεκμηριώνει τον ουσιαστικό χαρακτήρα της χρήσης. Εφόσον η διαφήμιση προηγείται της πραγματικής διάθεσης των προϊόντων και των υπηρεσιών στο εμπόριο με στόχο τη δημιουργία αγοράς για τα εν λόγω προϊόντα και υπηρεσίες θεωρείται κατά κανόνα ότι αποτελεί ουσιαστική χρήση. Παραμένει αμφίβολο το κατά πόσον η απλή διαφήμιση, χωρίς την ταυτόχρονη υλοποίηση ή την κατάρτιση σχεδίων για εμπορική διάθεση των προϊόντων ή των υπηρεσιών, συνιστά ουσιαστική χρήση. Όπως συμβαίνει κατά κανόνα σε ανάλογες καταστάσεις, το αποτέλεσμα εξαρτάται από τις ειδικές περιστάσεις κάθε περίπτωσης. Για παράδειγμα, οσάκις τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες διατίθενται στο εξωτερικό, όπως συμβαίνει με τα καταλύματα διακοπών ή ορισμένα ειδικά προϊόντα, η διαφήμιση από μόνη της δεν αρκεί για να τεκμηριωθεί η ύπαρξη ουσιαστικής χρήσης Χρήση μέσω διαδικτύου Η αξιολόγηση αποδεικτικών στοιχείων υπό τη μορφή αντιγράφων δημοσιεύσεων στο διαδίκτυο δεν είναι αυστηρότερη σε σχέση με την αξιολόγηση άλλων αποδεικτικών στοιχείων. Κατά συνέπεια, η παρουσία του σήματος σε δικτυακούς τόπους μπορεί να αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, τη φύση της χρήσης του ή το γεγονός ότι προϊόντα ή υπηρεσίες που φέρουν το σήμα προσφέρονται στο καταναλωτικό κοινό. Ωστόσο, η απλή παρουσία του σήματος σε έναν δικτυακό τόπο δεν αρκεί, από μόνη της, για να αποδειχθεί η ουσιαστική χρήση του σήματος, εκτός εάν ο δικτυακός τόπος αποκαλύπτει επίσης τον τόπο, τον χρόνο και την έκταση της χρήσης ή οι εν λόγω πληροφορίες παρέχονται με άλλον τρόπο. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 18

19 Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης SHARP R 1809/ Η ανακόπτουσα υπέβαλε «αποσπάσματα δημοσιεύσεων στους δικτυακούς τόπους που διατηρεί σε διάφορες χώρες». Το τμήμα προσφυγών του Γραφείου έκρινε ότι «τα απλά αντίγραφα δημοσιεύσεων στον δικτυακό τόπο μιας επιχείρησης δεν αποδεικνύουν τη χρήση του σήματος για συγκεκριμένα προϊόντα αν δεν συνοδεύονται από συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με την πραγματική χρήση του δικτυακού τόπου από πιθανούς και ήδη υφιστάμενους καταναλωτές, ή από συμπληρωματικές διαφημίσεις και στοιχεία πωλήσεων σχετικά με τα διάφορα προϊόντα, φωτογραφίες των προϊόντων με το οικείο σήμα, κ.λπ.» (σκέψη 33). Προγενέστερο σημείο WALZERTRAUM Αριθ. υπόθεσης T-355/09 (εκκρεμεί αίτηση αναιρέσεως στο πλαίσιο της υπόθεσης C-141/13 P) Η ανακόπτουσα αρτοποιία είναι δικαιούχος του γερμανικού σήματος «WALZERTRAUM» για προϊόντα τα οποία υπάγονται στην κλάση 30. Για να αποδείξει την έκταση της χρήσης του σήματος προσκόμισε ως αποδεικτικό στοιχείο ένα διαφημιστικό φυλλάδιο που δημοσίευσε στο διαδίκτυο, το οποίο παρέχει γενικές πληροφορίες σχετικά τις μεθόδους εργασίας που εφαρμόζει, τα συστατικά που χρησιμοποιεί για την παρασκευή των προϊόντων της και τα διάφορα προϊόντα, περιλαμβανομένης της σοκολάτας «WALZERTRAUM». Ωστόσο, η παραγγελία των προϊόντων μέσω του δικτυακού τόπου δεν ήταν δυνατή. Για τον λόγο αυτόν, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η δεν μπορούσε να τεκμηριωθεί η σύνδεση μεταξύ του δικτυακού τόπου και των πωληθέντων ειδών (σκέψη 47). Ειδικότερα, η αποδεικτική ισχύς των αποσπασμάτων από δημοσιεύσεις στο διαδίκτυο μπορεί να ενισχυθεί με την προσκόμιση στοιχείων σχετικά με την επισκεψιμότητα του οικείου δικτυακού τόπου, και ιδίως στοιχείων που καταδεικνύουν ότι συγκεκριμένος αριθμός πελατών υπέβαλε μέσω του δικτυακού τόπου παραγγελίες για τα οικεία προϊόντα και υπηρεσίες κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, χρήσιμα αποδεικτικά στοιχεία υπό την έννοια αυτή θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα αρχεία σχετικά με τη λειτουργία των οικείων δικτυακών τόπων που διατηρούν οι επιχειρήσεις, π.χ. τα αρχεία σχετικά με τον αριθμό των «επισκεπτών» σε διάφορες χρονικές περιόδους ή, κατά περίπτωση, οι χώρες από τις οποίες προέρχονται οι «επισκέπτες» του δικτυακού τόπου. Όσον αφορά το κρίσιμο χρονικό διάστημα, οι πληροφορίες που προέρχονται από το διαδίκτυο ή από ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων θεωρείται ότι δημοσιεύθηκαν κατά τον χρόνο της ανάρτησής τους στο διαδίκτυο. Οι δικτυακοί τόποι συχνά περιέχουν εξαιρετικά συναφείς πληροφορίες. Ορισμένες πληροφορίες ενδέχεται να διατίθενται αποκλειστικά μέσω διαδικτύου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι που δεν διατίθενται σε έντυπη μορφή. Εντούτοις, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του διαδικτύου, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια η πραγματική ημερομηνία κατά την οποία διατέθηκαν οι πληροφορίες στο κοινό. Για παράδειγμα, δεν αναφέρουν όλες οι ιστοσελίδες την ημερομηνία δημοσίευσής τους. Επιπλέον, παρότι η επικαιροποίηση των δικτυακών τόπων είναι εύκολη, οι περισσότεροι δεν παρέχουν αρχεία με το παλαιότερο περιεχόμενό τους, ούτε αρχεία που επιτρέπουν στα μέλη ή στο κοινό να εντοπίσει την ακριβή ημερομηνία δημοσίευσης της κάθε πληροφορίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ημερομηνία χρήσης στο διαδίκτυο θεωρείται αξιόπιστη ιδίως όταν: ο δικτυακός τόπος συνοδεύει όλες τις εγγραφές με χρονοσφραγίδα παρέχοντας έτσι πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό των τροποποιήσεων κάθε φακέλου ή ιστοσελίδας (για παράδειγμα, τη διαθεσιμότητα προς ανάρτηση στη Wikipedia ή Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 19

20 την αυτόματη επισύναψη περιεχομένου, π.χ. μηνυμάτων χρηστών φόρουμ και μηνυμάτων χρηστών ιστολογίων), ή ο δικτυακός τόπος παρέχει μέσω μηχανών αναζήτησης ευρετήρια με τις ημερομηνίες εγγραφών (π.χ. μέσω Google cache), ή το στιγμιότυπο οθόνης της εκάστοτε ιστοσελίδας παρέχει την ημερομηνία εγγραφής. Τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίζονται πρέπει να δείχνουν ότι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές συνδέονταν με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που εξατομικεύει το σήμα. Προγενέστερο σημείο ANTAX Αριθ. υπόθεσης T-387/10 Ο ανακόπτων προσκόμισε, μεταξύ άλλων, αποσπάσματα δημοσιεύσεων από τις αρχικές σελίδες των δικτυακών τόπων αρκετών επιχειρήσεων παροχής φορολογικών συμβουλών οι οποίες χρησιμοποιούσαν το αντιτάξιμο σήμα. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι αναφορές στις ηλεκτρονικές σελίδες επιτρέπουν στον αναγνώστη να συσχετίσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες με το αντιτάξιμο σήμα (σκέψεις 39 και 40). Ενώ η φύση του σήματος και, ως έναν βαθμό, ο χρόνος (κατά τα ανωτέρω) και ο τόπος αποτελούν στοιχεία λιγότερο περίπλοκα όσον αφορά την απόδειξή τους, η έκταση της χρήσης παρουσιάζει περισσότερες δυσκολίες εάν το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο που προσκομίζεται αφορά τη χρήση στο διαδίκτυο. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι οι συναλλαγές μέσω διαδικτύου τείνουν να εξαλείψουν τα «παραδοσιακά» αποδεικτικά στοιχεία των πωλήσεων, όπως είναι τα τιμολόγια, ο κύκλος εργασιών, τα φορολογικά έντυπα, κ.λπ. Τα τελευταία είτε τείνουν να υποκατασταθούν είτε έχουν ήδη υποκατασταθεί από νέα, «ηλεκτρονικά» αποδεικτικά στοιχεία, όπως είναι οι πιστοποιημένοι τρόποι πληρωμής, οι παραγγελίες και τα σχετικά έγγραφα επιβεβαίωσης αυτών, οι καταχωρίσεις ασφαλών συναλλαγών, κ.λπ. Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης Skunk funk (εικονιστικό σήμα) R 1464/ «Τα αποσπάσματα δημοσιεύσεων σε δικτυακούς τόπους τρίτων, παρότι εκτυπώθηκαν στις 10 Ιουνίου 2008, περιέχουν σχόλια καταναλωτών σχετικά με τα ρούχα και τα καταστήματα που φέρουν το σήμα «SKUNKFUNK» τα οποία διατυπώθηκαν εντός του κρίσιμου χρονικού διαστήματος. Ειδικότερα, όσον αφορά την οικεία επικράτεια, τα έγγραφα παρουσιάζουν διάφορα σχόλια καταναλωτών στην Ισπανία τα οποία διατυπώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2004 και κατά τους μήνες Φεβρουάριο, Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και Ιούλιο Επιπλέον, όπως επισημαίνει το τμήμα ανακοπών, ένα σχόλιο χρήστη στο ιστολόγιο του δικτυακού τόπου αναφέρει ότι ο ανακόπτων ( σχεδιαστής του Skunkfunk ) εξάγει ρούχα για σέρφινγκ σε όλον τον κόσμο και έχει κύκλο εργασιών σχεδόν 7 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως» (σκέψη 21). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 20

21 2.4 Τόπος χρήσης Χρήση στην «εγχώρια» αγορά ( 1 ) Τα σήματα πρέπει να χρησιμοποιούνται στην επικράτεια εντός της οποίας προστατεύονται (Ευρωπαϊκή Ένωση για τα κοινοτικά σήματα, επικράτεια του εκάστοτε κράτους μέλους για τα εθνικά σήματα ή επικράτεια της Μπενελούξ για τα σήματα της Μπενελούξ, και επικράτειες των καθορισμένων χωρών για τις διεθνείς καταχωρίσεις σημάτων). Όπως έκρινε το Δικαστήριο στην υπόθεση «Leno Merken», «το εδαφικό εύρος της χρήσεως είναι απλώς ένας από τους παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση περί του ζητήματος αν συντρέχει ουσιαστική χρήση ή όχι» (απόφαση της 19/12/2012, C-149/11, «Leno Merken», σκέψη 30). Περαιτέρω, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν λαμβάνεται υπόψη η χρήση του σήματος εκτός της επικράτειας της ΕΕ (σκέψη 38). Ενόψει της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου, η αναφορά της καταστατικής έδρας του δικαιούχου του σήματος ενδέχεται να θεωρηθεί ότι δεν συνιστά επαρκή απόδειξη της χρήσης του σήματος στην οικεία χώρα. Παρότι το άρθρο 15 παράγραφος 1 στοιχείο β) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζει ότι η επίθεση του κοινοτικού σήματος σε προϊόντα ή στη συσκευασία τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με προορισμό αποκλειστικά την εξαγωγή, θεωρείται χρήση του σήματος, η απλή αναφορά της έδρας του ανακόπτοντος δεν συνιστά απόδειξη συναφών πράξεων. Αντίθετα, το γεγονός ότι οι πελάτες που έχουν την έδρα τους εκτός της οικείας επικράτειας αναφέρονται στα έγγραφα που προσκομίζονται προς απόδειξη της χρήσης προγενέστερου σήματος δεν αρκεί από μόνο του για να αποκλείσει το ενδεχόμενο ορισμένες υπηρεσίες (π.χ. υπηρεσίες διαφήμισης) να έχουν παρασχεθεί εντός της οικείας επικράτειας με σκοπό την αποκόμιση κέρδους από τις εν λόγω επιχειρήσεις με έδρα σε άλλη επικράτεια (απόφαση της 09/06/2010, R 0952/2009-1, «Global Tabacos», σκέψη 16) Κοινοτικά σήματα: χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ( 2 ) Εάν το προγενέστερο σήμα είναι κοινοτικό σήμα, πρέπει να χρησιμοποιείται «μέσα στην Κοινότητα» (άρθρα 15 παράγραφος 1 και 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα). Σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση «Leno Merken», το άρθρο 15 παράγραφος 1 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα πρέπει να ερμηνεύεται υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εδαφικά σύνορα μεταξύ των κρατών μελών για να εκτιμηθεί το αν υφίσταται «ουσιαστική χρήση εντός της Κοινότητας» (σκέψη 44). Με βάση τα εδαφικά κριτήρια και τον ενιαίο χαρακτήρα του κοινοτικού σήματος, η διάταξη πρέπει να θεωρηθεί ότι δεν αναφέρεται στα πολιτικά σύνορα μεταξύ των κρατών μελών αλλά στα όρια της οικείας αγοράς ή των οικείων αγορών. Εξάλλου, ένας από τους σκοπούς που επιδιώκει το σύστημα του κοινοτικού σήματος είναι η αξιοποίησή του από επιχειρήσεις κάθε είδους και μεγέθους. Ως εκ τούτου, το μέγεθος μιας επιχείρησης δεν αποτελεί συναφή παράγοντα για τον προσδιορισμό της ουσιαστικής χρήσης. Όπως έκρινε το Δικαστήριο στην υπόθεση «Leno Merken», δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί θεωρητικώς εκ των προτέρων το γεωγραφικό εύρος που απαιτείται για να ( 1 ) Τροποποιήθηκε στις 02/05/2013. ( 2 ) Τροποποιήθηκε στις 02/05/2013. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 21

22 γίνει δεκτό ότι υφίσταται ουσιαστική χρήση του σήματος ή όχι (σκέψη 55). Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των κρίσιμων πραγματικών περιστατικών και περιστάσεων, όπως είναι τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς, η φύση των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προστατεύει το σήμα, το εδαφικό και ποσοτικό εύρος της χρήσεως και η συχνότητά της (σκέψη 58). Το Γραφείο πρέπει να αποφασίζει κατά περίπτωση το κατά πόσον οι διάφορες αναφορές και τα αποδεικτικά στοιχεία χρήζουν συνεξέτασης για την εκτίμηση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσης, η γεωγραφική διάσταση της οποίας αποτελεί μία μόνον από τις παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη. Εν πάση περιπτώσει, επισημαίνεται ότι για την αξιολόγηση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσης εφαρμόζονται οι ενωσιακές απαιτήσεις και τα συναφή πρότυπα (ήτοι οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα) και όχι τα εθνικά πρότυπα ή οι εθνικές πρακτικές που εφαρμόζονται στα κοινοτικά σήματα Εθνικά σήματα: χρήση στο οικείο κράτος μέλος Το προγενέστερο εθνικό σήμα που προστατεύεται σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να έχει τύχει ουσιαστικής χρήσης στη χώρα όπου προστατεύεται (άρθρο 42 παράγραφος 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα). Εφόσον η χρήση σε μέρος μόνον της επικράτειας του κράτους μέλους είναι ουσιαστική, μπορεί να θεωρηθεί επαρκής: Αριθ. υπόθεσης C-416/04 P Προγενέστερο σήμα VITAFRUT Σχόλιο Η χρήση θεωρήθηκε επαρκής, παρότι το προγενέστερο ισπανικό σήμα δεν χρησιμοποιήθηκε σε ένα σημαντικό τμήμα του ισπανικού εδάφους, δεδομένου ότι τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία αποδείκνυαν την κατ αποκλειστικότητα πώληση συνήθων αγαθών κατανάλωσης (συμπυκνωμένων χυμών φρούτων) σε έναν μόνον πελάτη στην Ισπανία (σκέψεις 60, 66 και 76) Χρήση στο εισαγωγικό και στο εξαγωγικό εμπόριο Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 1 στοιχείο β) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η επίθεση του κοινοτικού σήματος σε προϊόντα ή στη συσκευασία τους στην Κοινότητα, με προορισμό αποκλειστικά την εξαγωγή συνιστά επίσης χρήση κατά την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Αριθ. υπόθεσης R 0602/ Προγενέστερο σήμα RED BARON Σχόλιο Το τμήμα προσφυγών του Γραφείου διαπίστωσε ότι οι πωλήσεις που πραγματοποιήθηκαν από τις Κάτω Χώρες στην Αυστρία και στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστούν επίσης ουσιαστική χρήση κατά την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 στοιχείο β) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα (σκέψη 42). Το σήμα πρέπει να χρησιμοποιείται στην οικεία αγορά, δηλαδή στη γεωγραφική περιοχή στην οποία αφορά η καταχώρισή του. Τα αποδεικτικά στοιχεία που αφορούν μόνο την εισαγωγή των προϊόντων στην οικεία περιοχή ενδέχεται, ανάλογα με τις Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 22

23 περιστάσεις της υποθέσεως, να τεκμηριώνουν επαρκώς τη χρήση στην εν λόγω περιοχή (βλ., αναλογικά, απόφαση της 09/07/2010, T-430/08, «Grain Millers», σκέψεις 33, 40 και επόμενες σχετικά με την απόδειξη της χρήσης διακριτικού σημείου στις συναλλαγές στο πλαίσιο εισαγωγών από τη Ρουμανία στη Γερμανία). Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαμετακόμιση, η οποία συνίσταται στη μεταφορά εμπορευμάτων νομίμως κατασκευασθέντων εντός κράτους μέλους μέσω του εδάφους ενός ή περισσότερων κρατών μελών σε τρίτη χώρα η οποία δεν αποτελεί κράτος μέλος, δεν προϋποθέτει καμιά διάθεση των εν λόγω εμπορευμάτων στο εμπόριο και δεν μπορεί, επομένως, να θίξει το ειδικό αντικείμενο του δικαιώματος επί του σήματος (η συγκεκριμένη υπόθεση αφορούσε τη διαμετακόμιση προϊόντων προελεύσεως Ισπανίας μέσω Γαλλίας με προορισμό την Πολωνία, βλ. απόφαση της 23/10/2003, C-115/02, «Rioglass and Transremar», σκέψη 27 και απόφαση της 09/11/2006, C-281/05, «Diesel», σκέψη 19). Κατά συνέπεια, η απλή διαμετακόμιση μέσω κράτους μέλους δεν συνιστά ουσιαστική χρήση του προγενέστερου σήματος στην οικεία επικράτεια. 2.5 Χρόνος χρήσης Προγενέστερο σήμα που έχει καταχωρισθεί τουλάχιστον από πενταετίας Σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η υποχρέωση απόδειξης χρήσης προϋποθέτει την καταχώριση του προγενέστερου κοινοτικού σήματος κατά τη διάρκεια των πέντε τουλάχιστον ετών που προηγήθηκαν της δημοσίευσης της αίτησης κοινοτικού σήματος. Σε περίπτωση κατάθεση ανακοπής κατά της προστασίας διεθνούς καταχωρίσεως σήματος στην ΕΕ, ο ανακόπτων οφείλει να αποδείξει την ουσιαστική χρήση του προσβαλλόμενου σήματος εάν κατά την έναρξη της προθεσμίας ανακοπής, ήτοι έξι μήνες μετά την ημερομηνία της πρώτης αναδημοσίευσης της διεθνούς καταχώρισης του σήματος, το σήμα είναι ήδη καταχωρισμένο για πάνω από πέντε έτη Κοινοτικά σήματα Η κρίσιμη ημερομηνία για τη διαπίστωση του κατά πόσον ένα σήμα είναι καταχωρισμένο για διάστημα μικρότερο της πενταετίας κατά τον χρόνο δημοσίευσης της αίτησης καταχώρισης του επίμαχου σήματος είναι, σύμφωνα με το άρθρο 15 και το άρθρο 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η ημερομηνία καταχώρισης του προγενέστερου κοινοτικού σήματος. Εάν έχει παρέλθει μια πενταετία ή ακόμη μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ της ημερομηνίας καταχώρισης του προγενέστερου κοινοτικού σήματος και της ημερομηνίας δημοσίευσης της αίτησης καταχώρισης κοινοτικού σήματος (ή, στην περίπτωση της επίμαχης διεθνούς καταχώρισης, έξι μήνες μετά την ημερομηνία της πρώτης αναδημοσίευσης της διεθνούς καταχώρισης), ο καταθέτης (ή, στην περίπτωση της ανακοπτόμενης διεθνούς καταχώρισης, ο δικαιούχος) δικαιούται να αξιώσει την απόδειξη της χρήσης του αντιτάξιμου σήματος. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 23

24 Εθνικά σήματα Όσον αφορά τα εθνικά σήματα, απαιτείται ο καθορισμός ημερομηνίας που αντιστοιχεί προς την ημερομηνία καταχώρισης των κοινοτικών σημάτων. Κατά την ερμηνεία αυτού του όρου, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι υπάρχουν εθνικά συστήματα σημάτων τα οποία προβλέπουν διαδικασία ανακοπής μετά την καταχώριση. Ενόψει των διαφορών μεταξύ των σχετικών εθνικών διαδικασιών, το άρθρο 10 παράγραφος 1 της οδηγίας (το οποίο θεσπίζει διάταξη ισοδύναμη προς εκείνη του άρθρου 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα) αναφέρεται, όσον αφορά την απαίτηση περί ουσιαστικής χρήσης των εθνικών σημάτων, σε «διάστημα πέντε ετών από την ημερομηνία κατά την οποία έληξε η διαδικασία της καταχώρισης». Η ημερομηνία λήξης της διαδικασίας της καταχώρισης (άρθρο 10 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/95), η οποία λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της έναρξης της προθεσμίας η οποία τάσσεται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης απόδειξης της ουσιαστικής χρήσης των εθνικών ή διεθνών καταχωρίσεων σημάτων (άρθρο 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα), καθορίζεται από το κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τους οικείους διαδικαστικούς κανόνες (απόφαση της 14/06/2007, C-246/05, «Le Chef de Cuisine», σκέψεις 26 έως 28). Προτού εκπνεύσει η προαναφερθείσα πενταετής περίοδος χάριτος, ο δικαιούχος του σήματος δεν απαιτείται να κάνει ουσιαστική χρήση του σήματος παρά το γεγονός ότι εκκρεμεί εις βάρος του διαδικασία εξέτασης ή ανακοπής. Η σχετική πρόβλεψη συνάδει με το καθεστώς που ισχύει για τα προγενέστερα κοινοτικά σήματα, καθώς η ημερομηνία καταχώρισης ενός κοινοτικού σήματος, η οποία ορίζεται στο άρθρο 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ως η κρίσιμη ημερομηνία για τον προσδιορισμό του χρόνου έναρξης της περιόδου χάριτος, είναι σε κάθε περίπτωση η ημερομηνία λήξης της διαδικασίας καταχώρισης. Εξάλλου, η συγκεκριμένη ερμηνεία ευθυγραμμίζει την απαίτηση περί ουσιαστικής χρήσης του προγενέστερου σήματος βάσει του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα προς τις συναφείς εθνικές νομοθετικές ρυθμίσεις (απόφαση της 06/05/2004, R 0463/2003-1, «Wrap House», σκέψη 19, απόφαση της 18/06/2010, R 0236/2008-4, «RENO»). Η λήξη της διαδικασίας καταχώρισης επέρχεται μετά την λήξη της διαδικασίας ανακοπής πριν από την καταχώριση ή ακόμα, σε ορισμένα κράτη μέλη, την ημερομηνία λήξης της διαδικασίας ανακοπής μετά την καταχώριση. Οι ακριβείς σχετικές ημερομηνίες αναφέρονται στο εγχειρίδιο του ΓΕΕΑ «National Law Relating to the CTM» (Εθνικοί κανόνες για το κοινοτικό σήμα), κεφάλαιο 12, σ. 169: Το Γραφείο δεν διεξάγει αυτεπάγγελτη έρευνα για τον προσδιορισμό της ημερομηνίας λήξης της διαδικασίας καταχώρισης. Εφόσον δεν υφίστανται αποδείξεις περί του αντιθέτου, το Γραφείο θεωρεί ότι η διαδικασία καταχώρισης ολοκληρώθηκε κατά την αναφερόμενη στα υποβληθέντα αποδεικτικά στοιχεία ημερομηνία καταχώρισης. Ο ανακόπτων μπορεί να ανατρέψει το εν λόγω τεκμήριο προσκομίζοντας στοιχεία που αποδεικνύουν την ακριβή ημερομηνία λήξης της διαδικασίας καταχώρισης Επέκταση προστασίας διεθνών καταχωρίσεων σε κράτος μέλος Βάσει του άρθρου 5 παράγραφος 2 στοιχεία α) και β) του πρωτοκόλλου της Μαδρίτης, τα αρμόδια συμβαλλόμενα γραφεία μπορούν να εκδώσουν κοινοποιήσεις περί Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 24

25 προσωρινής απόρριψης εντός προθεσμίας 12 ή 18 μηνών από της ημερομηνίας της κοινοποιήσεως της επέκτασης προστασίας. Οσάκις η διεθνής αίτηση δεν προβλέπει την προστασία του σήματος σε κάποιο κράτος μέλος, η δε επέκταση της προστασίας επιχειρείται με μεταγενέστερη αίτηση, η προθεσμία των 12 ή των 18 μηνών αρχίζει από την ημερομηνία κοινοποίησης της επέκτασης της προστασίας στα αρμόδια Γραφεία. Τα κράτη μέλη τα οποία, οσάκις η προστασία του σήματος επεκτείνεται στην επικράτειά τους, εφαρμόζουν την προβλεπόμενη στο πρωτόκολλο της Μαδρίτης 12μηνη προθεσμία για την έκδοση κοινοποίησης περί προσωρινής απόρριψης είναι: η Μπενελούξ, η Τσεχική Δημοκρατία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Λετονία, η Ουγγαρία, η Αυστρία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία και η Σλοβενία. Τα κράτη μέλη τα οποία, οσάκις η προστασία του σήματος επεκτείνεται στην επικράτειά τους, εφαρμόζουν την προβλεπόμενη στο πρωτόκολλο της Μαδρίτης 18μηνη προθεσμία για την έκδοση κοινοποίησης περί προσωρινής απόρριψης είναι: η Δανία, η Εσθονία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα, η Λιθουανία, η Φινλανδία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η επιλογή της εφαρμοστέας προθεσμίας (12 ή 18 μήνες) από τη Βουλγαρία, την Ιταλία, την Κύπρο, την Πολωνία και τη Σλοβακία, οσάκις η προστασία του σήματος επεκτείνεται στην επικράτειά τους, εξαρτάται από το κατά πόσον i) η επέκταση της προστασίας στις εν λόγω χώρες έγινε πριν ή μετά την 01/09/2008 και ii) το Γραφείο Προελεύσεως δεσμεύεται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης (προθεσμία: 12 μήνες) ή μόνον από το πρωτόκολλο (προθεσμία: 18 μήνες). Βλ. πίνακα επισκόπησης παρακάτω: Χώρα επέκτασης της προστασίας της διεθνούς καταχωρίσεως 3 Μπενελούξ, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Λετονία, Ουγγαρία, Αυστρία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Σλοβενία (Κράτη μέλη της ΕΕ που δεσμεύονται ως συμβαλλόμενα μέρη τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης) Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Λιθουανία, Φινλανδία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο (Κράτη της ΕΕ που δεσμεύονται ως συμβαλλόμενα μέρη μόνο από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης) Βουλγαρία, Ιταλία, Κύπρος, Πολωνία, Σλοβακία, εφόσον η επέκταση της Χώρα προέλευσης Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη [Ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών στις 15/01/2013: 89 κράτη μέλη ( 4 )] (Ανεξαρτήτως του κατά πόσον δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης ή μόνο από το πρωτόκολλο) Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη [Ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών στις 15/01/2013: 89 κράτη μέλη] (Ανεξαρτήτως του κατά πόσον δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης ή μόνο από το πρωτόκολλο) Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη [Ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών στις Προθεσμία για την έκδοση κοινοποίησης περί απόρριψης 12 μήνες 18 μήνες 18 μήνες ( 3 ) Η Μάλτα δεν αποτελεί μέρος του συστήματος της Μαδρίτης σχετικά με τη διεθνή καταχώριση των σημάτων. ( 4 ) Ο πλήρης κατάλογος των κρατών μελών της συμφωνίας και του πρωτοκόλλου της Μαδρίτης διατίθεται στη διεύθυνση: Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 25

26 προστασίας έγινε πριν ή μετά την 01/09/2008 ( 5 ) (Κράτη μέλη της ΕΕ που δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης και εφαρμόζουν παρατεταμένη προθεσμία) 15/01/2013: 89 κράτη μέλη] (Ανεξαρτήτως του κατά πόσον δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης ή μόνο από το πρωτόκολλο) Βουλγαρία, Ιταλία, Κύπρος, Πολωνία, Σλοβακία, εφόσον η επέκταση της προστασίας έγινε την 01/09/2008 ή αργότερα (Κράτη μέλη της ΕΕ που δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης και εφαρμόζουν παρατεταμένη προθεσμία) Τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται τόσο από την συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης [Ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών στις 15/01/2013: 55 κράτη μέλη] Τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται μόνο από το πρωτόκολλο της Μαδρίτης [Ο αριθμός των συμβαλλομένων μερών στις 15/01/2013: 33 κράτη μέλη] 12 μήνες 18 μήνες Το Γραφείο εφαρμόζει αυτεπαγγέλτως τη 12μηνη ή τη 18μηνη προθεσμία σύμφωνα με τους προαναφερθέντες κανόνες. Οι προθεσμίες υπολογίζονται με την προσθήκη των συναφών χρονικών περιόδων στην ημερομηνία κοινοποίησης η οποία σηματοδοτεί την έναρξη της προθεσμίας κοινοποίησης περί απόρριψης και προκύπτει από τον κωδικό INID 580 στο σχετικό απόσπασμα ROMARIN (δεν είναι, επομένως, η ημερομηνία διεθνούς καταχώρισης ή μεταγενέστερης επέκτασης της προστασίας) (Κανόνας 18 παράγραφος 1 στοιχείο α) περίπτωση iii) και κανόνας 18 παράγραφος 2 στοιχείο α) του εκτελεστικού κανονισμού). Οσάκις κρίνεται αναγκαίος ο καθορισμός του κατά πόσον η ουσιαστική χρήση του προγενέστερου σήματος χρήζει απόδειξης, ο μεν ανακόπτων μπορεί να διεκδικήσει μεταγενέστερη ημερομηνία (π.χ. όταν η απόφαση περί προσωρινής απόρριψης ανακαλείται μετά τις σχετικές ημερομηνίες ή η χώρα στην οποία επεκτείνεται η προστασία εφαρμόζει προθεσμία άνω των 18 μηνών για την έκδοση κοινοποίησης περί προσωρινής απόρριψης κατόπιν ασκήσεως ανακοπής βάσει του άρθρου 5 παράγραφος 2 στοιχείο γ) του πρωτοκόλλου της Μαδρίτης), ο δε καταθέτης αίτησης καταχώρισης σήματος ή ο δικαιούχος καταχωρισμένου σήματος μπορεί να διεκδικήσει ημερομηνία που προηγείται των εν λόγω ημερομηνιών (π.χ. όταν η δήλωση χορήγησης προστασίας έχει εκδοθεί πριν από τις σχετικές ημερομηνίες) και να προσκομίσει στο Γραφείο τα απαιτούμενα πλήρη αποδεικτικά στοιχεία. Ειδικότερα, κατά την εξέταση προγενέστερης διεθνούς καταχώρισης η οποία επέκτεινε την προστασία σήματος στη Γερμανία, το Δικαστήριο επικύρωσε ότι ο καθορισμός της ημερομηνίας της προγενέστερης διεθνούς καταχώρισης πρέπει να προσδιορισθεί με βάση το γερμανικό δίκαιο περί κατοχύρωσης του προγενέστερου δικαιώματος, και όχι με παραπομπή στην ημερομηνία καταχώρισης στο Διεθνές Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ). Βάσει της γερμανικής νομοθεσίας περί σημάτων, εάν η χορήγηση προστασίας βάσει διεθνούς καταχώρισης ενός σήματος απορριφθεί προσωρινά και γίνει δεκτή αργότερα, ως ημερομηνία καταχώρισης λογίζεται η ημερομηνία λήψης της τελικής κοινοποίησης περί χορήγησης καθεστώτος προστασίας από το Διεθνές Γραφείο του ΠΟΔΙ. Η ορθή εφαρμογή του άρθρου 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα και του άρθρου 4 παράγραφος 1 της συμφωνίας της Μαδρίτης δεν μπορεί να συνεπάγεται την ( 5 ) Η προβλεπόμενη στο άρθρο 9 εξάκις παράγραφος 1 στοιχείο β) ημερομηνία ενάρξεως της ισχύος του πρωτοκόλλου, μετά την οποία καθίσταται ανενεργή κάθε δήλωση βάσει του άρθρου 5 παράγραφος 2 στοιχείο β) ή γ) του πρωτοκόλλου (παράταση της προθεσμίας κοινοποίησης περί προσωρινής απόρριψης) μεταξύ συμβαλλομένων μερών τα οποία δεσμεύονται τόσο από τη συμφωνία όσο και από το πρωτόκολλο. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 26

27 παραβίαση της αρχής της απαγόρευσης των δυσμενών διακρίσεων (διάταξη της 16/09/2010, C-559/08 P, «Atoz», σκέψεις 44, 53 έως 56) Επέκταση προστασίας διεθνών καταχωρίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Όσον αφορά την επέκταση της προστασίας διεθνών καταχωρίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το άρθρο 160 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζει τα εξής: «Για τους σκοπούς εφαρμογής του άρθρου 15, παράγραφος 1, του άρθρου 42, παράγραφος 2, του άρθρου 51, παράγραφος 1, στοιχείο α), και του άρθρου 57, παράγραφος 2, η ημερομηνία δημοσίευσης δυνάμει του άρθρου 152, παράγραφος 2, θεωρείται ως ημερομηνία καταχώρισης, προκειμένου να καθορισθεί η ημερομηνία, από της οποίας το σήμα, το οποίο αποτελεί αντικείμενο διεθνούς καταχώρισης με επέκταση της προστασίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, πρέπει να τεθεί σε ουσιαστική χρήση εντός της Κοινότητας». Σύμφωνα με το άρθρο 151 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, από της ημερομηνίας αυτής η διεθνής καταχώριση παράγει τα ίδια αποτελέσματα με την καταχώριση ενός σήματος ως κοινοτικού Κρίσιμο χρονικό διάστημα Εάν ο αντιτάσσων προγενέστερο σήμα καλείται να αποδείξει την ουσιαστική χρήση του σήματος (επειδή η καταχώριση έγινε σε χρόνο που υπερβαίνει την πενταετία), ο υπολογισμός του χρονικού διαστήματος για το οποίο πρέπει να αποδειχθεί η ουσιαστική χρήση γίνεται με αφετηρία την ημερομηνία δημοσίευσης. Για παράδειγμα, εάν η προσβαλλόμενη αίτηση καταχώρισης κοινοτικού σήματος δημοσιεύθηκε στις 15/06/2012 και το προγενέστερο σήμα καταχωρίσθηκε την 01/04/2000, ο ανακόπτων πρέπει να αποδείξει την ουσιαστική χρήση του σήματός του κατά το χρονικό διάστημα που αρχίζει στις 15/06/2007 και λήγει στις 14/06/2012. Στο πλαίσιο της εξέτασης ανακοπών οι οποίες στρέφονται κατά διεθνών καταχωρίσεων με επέκταση προστασίας στην ΕΕ, ο ανακόπτων οφείλει να αποδείξει την ουσιαστική χρήση του αντιτασσόμενου σήματος εάν, κατά τον χρόνο έναρξης της προθεσμίας της ανακοπής (η οποία μπορεί να ασκηθεί εντός έξι μηνών μετά την ημερομηνία της πρώτης αναδημοσίευσης της διεθνούς καταχώρισης) ο χρόνος που έχει διαρρεύσει από της καταχώρισής του υπερβαίνει τα πέντε έτη. Για παράδειγμα, εάν η προσβαλλόμενη διεθνής καταχώριση δημοσιεύθηκε στις 15/06/2006 και το προγενέστερο σήμα καταχωρίσθηκε την 01/04/1996, ο ανακόπτων πρέπει να αποδείξει την ουσιαστική χρήση του σήματός του κατά το χρονικό διάστημα που αρχίζει στις 15/12/2004 και λήγει στις 14/12/2009. Εάν η επέκταση της προστασίας της διεθνούς καταχώρισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε στο πλαίσιο μεταγενέστερης επέκτασης, η 18μηνη προθεσμία αρχίζει από της κοινοποίησης της μεταγενέστερης επέκτασης στο ΓΕΕΑ. Βλ. απόφαση της 20/12/2010, R 0215/2010-4, «Purgator». Από της ημερομηνίας της μεταγενέστερης επέκτασης της προστασίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η διεθνής καταχώριση παράγει τα ίδια αποτελέσματα με την αίτηση καταχώρισης κοινοτικού σήματος κατά της οποίας δύναται να κατατεθεί ανακοπή. Η Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 27

28 δημοσίευση που φέρει την ημερομηνία της μεταγενέστερης επέκτασης της προστασίας υποκαθιστά τη δημοσίευση της αίτησης καταχώρισης κοινοτικού σήματος (άρθρο 152 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα). Στο ανωτέρω παράδειγμα, η δημοσίευση της μεταγενέστερης επέκτασης της προστασίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα πραγματοποιήθηκε στις 8 Οκτωβρίου Κατά τη συγκεκριμένη ημερομηνία το προγενέστερο σήμα, με ημερομηνία καταχώρισης 14/06/2005, δεν είχε ακόμη συμπληρώσει την απαιτούμενη πενταετή καταχώριση προκειμένου ο αντιτάσσων το εν λόγω σήμα να υποχρεούται να αποδείξει την ουσιαστική του χρήση. Οιαδήποτε χρήση ή μη χρήση του αντιτασσόμενου σήματος πριν ή μετά την τελευταία πενταετία είναι καταρχήν άνευ σημασίας. Τα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία αναφέρονται σε χρήση εκτός της συγκεκριμένης προθεσμίας δεν λαμβάνονται υπόψη, εκτός εάν συνιστούν πλήρη έμμεση απόδειξη περί της ουσιαστικής χρήσης του σήματος και κατά τη συναφή χρονική περίοδο. Ως προς το ζήτημα αυτό, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι μεταγενέστερες περιστάσεις είναι δυνατόν να συμβάλλουν στην επιβεβαίωση ή στην καλύτερη εκτίμηση της εκτάσεως της χρήσεως του σήματος κατά την κρίσιμη για την υπόθεση περίοδο, καθώς και των πραγματικών προθέσεων του δικαιούχου κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου (διάταξη της 27/01/2004, C-259/02, «Laboratoire la mer», σκέψη 31). Εάν το σήμα δεν έχει τύχει ουσιαστικής χρήσης για πάνω από πέντε χρόνια πριν από την ημερομηνία δημοσίευσης, το γεγονός ότι οι συναλλασσόμενοι ή οι πελάτες εξακολουθούν να αποδίδουν κάποια αξία σε αυτό ή να το αναγνωρίζουν δεν συνεπάγεται τη «σωτηρία» του. Η χρήση δεν είναι απαραίτητο να αφορά ολόκληρη την πενταετία, πρέπει όμως να αποδειχθεί ότι πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της πενταετίας. Οι νομοθετικές διατάξεις περί της απαίτησης της ουσιαστικής χρήσης δεν απαιτούν συνεχή χρήση (απόφαση της 16/12/2008, T-86/07, «Deitech», σκέψη 52) Περίληψη Προγενέστερο σήμα Κοινοτικό σήμα Εθνικό σήμα Επέκταση της προστασίας διεθνούς καταχώρισης σε κράτη μέλη Επέκταση της προστασίας διεθνούς καταχώρισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Υπολογισμός του χρόνου έναρξης της πενταετούς περιόδου (περίοδος χάριτος) Ημερομηνία καταχώρισης Εξ ορισμού, η ημερομηνία καταχώρισης ή η ημερομηνία ολοκλήρωσης της διαδικασίας καταχώρισης, εφόσον αυτή αποδειχθεί από τον ανακόπτοντα. Εξ ορισμού, 12 ή 18 μήνες μετά την ημερομηνία κοινοποίησης από την οποία αρχίζει η προθεσμία έκδοσης της κοινοποίησης περί απόρριψης (κωδικός INID 580). Ο προσδιορισμός αυτός μπορεί να γίνει νωρίτερα ή αργότερα, εφόσον τα μέρη προσκομίσουν σχετικές αποδείξεις. Η ημερομηνία της δεύτερης αναδημοσίευσης της επέκτασης της προστασίας στην ΕΕ, στο Μέρος Ζ.3. του δελτίου. Επίμαχο σήμα Αίτηση σήματος κοινοτικού Επέκταση της προστασίας διεθνούς Υπολογισμός της πενταετούς περιόδου για την απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του αντιταχθέντος σήματος (κρίσιμο χρονικό διάστημα) Τα 5 χρόνια προ της ημερομηνίας δημοσίευσης της αίτησης κοινοτικού σήματος στο Μέρος Α του δελτίου κοινοτικών σημάτων. Τα 5 χρόνια προ της ημερομηνίας επαναδημοσίευσης της διεθνούς καταχώρισης (ή της μεταγενέστερης επέκτασης της προστασίας στην ΕΕ) στο Μέρος Ζ.1. του Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 28

29 καταχώρισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση δελτίου κοινοτικών σημάτων + 6 μήνες (μετά το διάστημα αυτό αρχίζει η προθεσμία ανακοπής). Η δεύτερη ημερομηνία δημοσιεύεται στον κωδικό INID 441). 2.6 Έκταση χρήσης Κριτήρια Σε ό,τι αφορά την έκταση της χρήσης, πρέπει να αξιολογηθεί το κατά πόσον, ενόψει της κατάστασης της αγοράς στον οικείο βιομηχανικό ή εμπορικό κλάδο, μπορεί να συναχθεί από τα προσκομισθέντα στοιχεία το συμπέρασμα ότι ο δικαιούχος του σήματος κατέβαλε σοβαρές προσπάθειες για να αποκτήσει εμπορική θέση στην οικεία αγορά. Η χρήση του σήματος πρέπει να αφορά προϊόντα ή υπηρεσίες που ήδη διατίθενται στο εμπόριο ή των οποίων επίκειται η εμπορία, την οποία προετοίμασε η επιχείρηση με σκοπό την απόκτηση πελατείας, ιδίως στο πλαίσιο διαφημιστικών εκστρατειών (απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 37). Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ανακόπτων οφείλει να κοινοποιήσει το σύνολο των στοιχείων που αφορούν τον οικείο όγκο πωλήσεων ή τον κύκλο εργασιών. Όσον αφορά την έκταση της χρήσεως του προγενέστερου σήματος, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, μεταξύ άλλων, αφενός, η εμπορική αξία του συνόλου των πράξεων χρήσεως και, αφετέρου, η διάρκεια της περιόδου κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν οι πράξεις χρήσεως, καθώς και η συχνότητα των πράξεων αυτών (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 35). Η εκτίμηση αυτή γίνεται με δεδομένο ότι υφίσταται αμφίδρομη σχέση μεταξύ των συνεκτιμώμενων παραγόντων. Έτσι, η μικρή ποσότητα προϊόντων που διατίθενται στην αγορά υπό το επίμαχο σήμα μπορεί να αντισταθμισθεί με τη μεγάλη συχνότητα ή τη μακρά χρονική συνέχεια της χρήσεως του σήματος αυτού και αντιστρόφως (απόφαση της 08/07/2004, T-203/02, «VITAFRUIT», σκέψη 42). Υπό ορισμένες συνθήκες, ακόμη και έμμεσα αποδεικτικά στοιχεία, όπως είναι οι κατάλογοι που περιέχουν το σήμα, παρότι δεν παρέχουν άμεσες πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα των πωληθέντων προϊόντων, ενδέχεται να αρκούν για να αποδειχθεί η έκταση της χρήσης στο πλαίσιο μιας συνολικής εκτίμησης (απόφαση της 08/07/2010, T-30/09, «peerstorm», σκέψεις 42 και επόμενες). Η χρήση του σήματος δεν χρειάζεται να καλύπτει κάποιο ελάχιστο χρονικό διάστημα προκειμένου να θεωρηθεί «ουσιαστική». Ειδικότερα, η χρήση δεν είναι απαραίτητο να είναι συνεχής καθ όλη τη διάρκεια της κρίσιμης πενταετούς περιόδου. Εφόσον η χρήση του σήματος στην αρχή ή στο τέλος της εν λόγω περιόδου υπήρξε «ουσιαστική», θεωρείται επαρκής (απόφαση της 16/12/2008, T-86/07, «Deitech»). Η ακριβής κρίσιμη ποσότητα για την απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης δεν μπορεί να καθορισθεί με γενικό και αφηρημένο τρόπο. Ο κύκλος εργασιών, καθώς και ο αριθμός των πωλήσεων των προϊόντων που πραγματοποιούνται υπό το προγενέστερο σήμα πρέπει να εξετάζονται πάντοτε σε σχέση με όλους τους άλλους συναφείς παράγοντες, όπως ο όγκος της εμπορικής δραστηριότητας, οι δυνατότητες παραγωγής ή διαθέσεως στο εμπόριο ή ο βαθμός διαφοροποιήσεως των δραστηριοτήτων της επιχειρήσεως που εκμεταλλεύεται το σήμα, καθώς και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων ή υπηρεσιών στην οικεία αγορά. Η χρήση του σήματος δεν πρέπει κατ ανάγκην να είναι σημαντική από ποσοτικής απόψεως για να είναι ουσιαστική, διότι εξαρτάται από τα Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 29

30 χαρακτηριστικά του οικείου προϊόντος ή της οικείας υπηρεσίας στην αντίστοιχη αγορά (απόφαση της 11/03/2003, C-40/01, «Minimax», σκέψη 39, απόφαση της 08/07/2004, T-203/02, «Vitafruit», σκέψη 42). Από τον μέτριο, σε απόλυτα μεγέθη, κύκλο εργασιών και τις χαμηλές πωλήσεις ενός προϊόντος που διατίθεται σε μέση ή, πάντως, προσιτή τιμή ενδέχεται να συναχθεί μη ουσιαστική χρήση του επίμαχου σήματος. Ωστόσο, όταν πρόκειται για ακριβά προϊόντα ή αποκλειστικές αγορές, τα στοιχεία που καταδεικνύουν την ύπαρξη περιορισμένου κύκλου εργασιών ενδέχεται να θεωρηθεί ότι αποδεικνύουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του σήματος (απόφαση της 04/09/2007, R 0035/2007-2, «Dinky», σκέψη 22). Ως εκ τούτου, πρέπει πάντοτε να λαμβάνονται υπόψη τα χαρακτηριστικά της οικείας αγοράς (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 51). Δεν μπορεί να καθοριστεί ένας de minimis κανόνας. Η χρήση του σήματος από έναν και μόνον πελάτη, εισαγωγέα των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα αυτό, μπορεί να αρκεί προς απόδειξη του ότι μια τέτοια χρήση είναι ουσιαστική, αν αυτή η δραστηριότητα της εισαγωγής μπορεί πραγματικά να δικαιολογηθεί εμπορικώς για τον δικαιούχο του σήματος (διάταξη της 27/01/2004, C-259/02, «Laboratoire de la mer», σκέψεις 24 και επόμενες). Ουδεμία σημασία έχει το γεγονός ότι η χρήση αφορά αγορές από έναν και μόνο πελάτη. Αρκεί η χρήση του σήματος να έχει γίνει δημοσίως και έναντι των τρίτων και όχι μόνον στο εσωτερικό της επιχειρήσεως δικαιούχου του προγενέστερου σήματος και ή εντός του δικτύου διανομής το οποίο κατέχει ή ελέγχει η ίδια (απόφαση της 08/07/2004, T-203/02, «VITAFRUIT», σκέψη 50). Εντούτοις, όσο μεγαλύτερη είναι η εμπορική αξία της εκμεταλλεύσεως του σήματος, τόσο περισσότερο καθίσταται αναγκαία η προσκόμιση από τον ανακόπτοντα πρόσθετων ενδείξεων προκειμένου να αρθούν ενδεχόμενες αμφιβολίες ως προς τον ουσιαστικό χαρακτήρα της χρήσεως του οικείου σήματος (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 37). Όσον αφορά τη σχέση μεταξύ του κύκλου εργασιών που πραγματοποιήθηκε από τις πωλήσεις προϊόντων υπό το προγενέστερο σήμα και του ετήσιου κύκλου εργασιών της προσφεύγουσας, πρέπει να σημειωθεί ότι ο βαθμός διαφοροποιήσεως των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ίδια αγορά ποικίλλει. Επιπλέον, η υποχρέωση προσκομίσεως αποδείξεως της ουσιαστικής χρήσεως δεν αποσκοπεί στον έλεγχο της εμπορικής στρατηγικής μιας επιχειρήσεως. Δεν αποκλείεται να είναι οικονομικώς και αντικειμενικώς συμφέρουσα για μια επιχείρηση η διάθεση στο εμπόριο ενός προϊόντος ή μιας σειράς προϊόντων, ακόμη και αν οι πωλήσεις τους αντιπροσωπεύουν ελάχιστο ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών της επιχειρήσεως αυτής (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 49). Οι ειδικές περιστάσεις, για παράδειγμα ο μικρότερος αριθμός πωλήσεων κατά την αρχική φάση της διαθέσεως στην αγορά ενός προϊόντος, ενδέχεται να είναι συναφείς κατά την εκτίμηση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσεως (απόφαση της 08/07/2004, T-334/01, «Hipoviton», σκέψη 53) Παραδείγματα ανεπαρκούς χρήσης Αριθ. υπόθεσης Σχόλιο «WALZERTRAUM», σκέψεις 32 Η ανακόπτουσα, μια γερμανική αρτοποιία με έδρα σε μια πόλη Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 30

31 και επόμενες (εκκρεμεί αίτηση αναίρεσης στην υπόθεση C-141/13 P) Απόφαση του Πρωτοδικείου της 30/04/2008, T-131/06, «SONIA SONIA RYKIEL» Απόφαση της 27/02/2009, R 0249/ «AMAZING ELASTIC PLASTIC II» Απόφαση της 20/04/2001, R 0378/ «Renacimiento» Απόφαση της 09/02/2012, R 0239/ «GOLF WORLD» (B , Golf World) R 2132/2010-2, «SUSURRO» (εικονιστικό σήμα) Απόφαση της 07/07/2011, R 0908/ ALFA-REN Απόφαση της 16/03/2011, R 0820/ «BE YOU» κατοίκων, απέδειξε ότι για μια περίοδο 22 μηνών πραγματοποιούσε μηνιαίες πωλήσεις περίπου 3,6 κιλών χειροποίητων ειδών σοκολάτας (πραλίνες) δικής της παραγωγής. Παρότι τα εν λόγω είδη σοκολάτας διαφημίστηκαν μέσω διαδικτύου και έγιναν γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο, η παραγγελία και η αγορά τους μπορούσαν να γίνουν μόνον στο κατάστημα της ανακόπτουσας. Λαμβάνοντας υπόψη τους εδαφικούς και τους ποσοτικούς περιορισμούς, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι ο ουσιαστικός χαρακτήρας της χρήσης δεν αποδείχθηκε επαρκώς. Σε διάστημα 13 μηνών πωλήθηκαν 54 τεμάχια γυναικείων σλιπ και 31 τεμάχια κομπινεζόν, συνολικής αξίας 432 ευρώ. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι χαμηλές αυτές πωλήσεις των συγκεκριμένων προϊόντων σε σχέση με την οικεία αγορά (καθημερινής χρήσεως καταναλωτικά προϊόντα τα οποία πωλούνται σε πολύ λογικές τιμές) δεν τεκμηρίωναν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος. Η δωρεάν διάθεση 500 πακέτων με πλαστικά μπαλόνια ως «δειγμάτων» δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά ουσιαστική χρήση. Το τμήμα προσφυγών επικύρωσε την απόφαση του τμήματος ανακοπών, το οποίο έκρινε ότι η προσκόμιση φορτωτικού εγγράφου που αποδεικνύει την παράδοση 40 δεμάτων με φιάλες κρασιού sherry δεν αποδεικνύει την ουσιαστική χρήση του σήματος. Ο ανακόπτων προσκόμισε ως μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο για τη χρήση του αντιταχθέντος σήματος σε έντυπο υλικό τις αποδείξεις πληρωμής συνδρομής 14 συνδρομητών ενός περιοδικού στη Σουηδία. Το τμήμα ανακοπών, αφού έλαβε υπόψη το γεγονός ότι τα περιοδικά αποτελούν προϊόντα με χαμηλή τιμή, έκρινε ότι οι προσκομισθείσες αποδείξεις δεν αποδεικνύουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος στη Σουηδία. Τα προσκομισθέντα εννέα τιμολόγια από πωλήσεις κρασιού το 2005, το 2006, το 2007 και το 2008, τα οποία αποδεικνύουν ότι σε διάστημα 36 μηνών διατέθηκαν στο εμπόριο και πωλήθηκαν υπό το προγενέστερο σήμα προϊόντα αξίας 4 286,36 ευρώ, καθώς και ένα δείγμα μη χρονολογημένης ετικέτας προϊόντος, κρίθηκε ότι δεν τεκμηριώνουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση ενός ισπανικού σήματος που είχε καταχωρισθεί για χρήση σε προϊόντα τα οποία εμπίπτουν στην κλάση 33 «αλκοολούχα ποτά (εκτός ζύθου)». Η εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων έδειξε ότι οι πωλήσεις οίνου πραγματοποιήθηκαν σε ένα πολύ μικρό τμήμα της ισπανικής επαρχίας. Σε μία χώρα με πάνω από 40 εκατομμύρια κατοίκους, η πωληθείσα ποσότητα ενός σχετικά φθηνού οίνου θεωρήθηκε ότι είναι υπερβολικά μικρή για να δημιουργήσει ή να διατηρήσει μια αγορά για το πωλούμενο προϊόν (οίνος) στο πλαίσιο της οποίας μεγάλες ποσότητες του προϊόντος καταναλώνονται από τον μέσο ισπανό καταναλωτή. Τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία, ήτοι α) ο πίνακας με τα στοιχεία των πωλήσεων προϊόντων ALFACALCIDOL στη Λιθουανία μεταξύ των ετών 2005 και 2008, ο οποίος παρουσιάζει τα προϊόντα που πωλήθηκαν από την Teva Corp. με χρήση του σήματος «ALPHA D3» (πηγή: βάση δεδομένων υγείας Intercontinental Medical Statistics (IMS), Λιθουανία), β) η φωτοτυπία μιας μη χρονολογημένης συσκευασίας προϊόντος με το σήμα «ALPHA D3» και γ) η φωτοτυπία διαφήμισης προϊόντων με το σήμα «ALPHA D3» τα οποία πωλούνται στη Λιθουανία (χωρίς να συνοδεύεται από μετάφραση), θεωρήθηκε ότι δεν αποδεικνύουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος στη Λιθουανία. Από τα προσκομισθέντα στοιχεία δεν ήταν δυνατό να συναχθεί το κατά πόσον τα διατεθέντα στην εμπορία προϊόντα διανεμήθηκαν σε σημεία λιανικής πώλησης και, εάν ναι, ποιος ήταν ο όγκος πωλήσεων. Πωλήσεις προϊόντων οι οποίες απέφεραν κέρδη κάτω των 200 ευρώ σε χρονικό διάστημα 9 μηνών χρήσης θεωρήθηκε ότι δεν συνιστούν επαρκή απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του αντιταχθέντος σήματος Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 31

32 Απόφαση της 06/04/2011, R 0999/ «TAUTROPFEN CHARISMA (εικονιστικό σήμα)» Απόφαση της 27/10/2008, B , «Viña la Rosa» Απόφαση της 21/06/1999, B , «Oregon» Απόφαση της 30/01/2001, B , «Lynx» όσον αφορά προϊόντα τα οποία εμπίπτουν στην κλάση 14. Τα προσκομισθέντα ένδεκα τιμολόγια που αποδείκνυαν ότι 13 τεμάχια «ειδών αρωματοποιίας», συνολικής αξίας 84,63 ευρώ, πωλήθηκαν μεταξύ των ετών 2003 και 2005 στην Ισπανία κρίθηκε ότι δεν συνιστούν επαρκή απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος. Ελήφθη υπόψη το γεγονός ότι τα προϊόντα προορίζονταν για καθημερινή χρήση και η τιμή τους ήταν πολύ προσιτή. Οι προσκομισθείσες φωτοτυπίες τριών ανεξάρτητων [έντυπων] οδηγών οίνου οι οποίοι αναφέρονταν στο σήμα του ανακόπτοντος (χωρίς να συνοδεύονται από αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό τεύχους, τον αριθμό έκδοσης, τον εκδότη, κ.λπ.) κρίθηκε ότι δεν συνιστούν επαρκή απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος στους οίνους. Το τμήμα ανακοπών έκρινε ότι ένα τιμολόγιο που αφορούσε την πώληση 180 ζευγών υποδημάτων δεν συνιστά επαρκή απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος. Προς απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος ο ανακόπτων προσκόμισε δύο τιμολόγια που αφορούσαν συνολικά 122 τεμάχια ρουχισμού και τέσσερις μη χρονολογημένες ετικέτες χωρίς ουδεμία ένδειξη σχετικά με τα προϊόντα στα οποία επρόκειτο να τοποθετηθούν. Το τμήμα ανακοπών έκρινε ότι τα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία είναι ανεπαρκή Παραδείγματα επαρκούς χρήσης Αριθ. υπόθεσης Απόφαση της 16/11/2011, T-308/06, «BUFFALO MILE Automotive Polishing Products», σκέψη 68 Απόφαση της 10/09/2008, T-325/06, «CAPIO», σκέψεις 48 και 60 Απόφαση της 27/09/2007, T-418/03, «LA MER», σκέψεις 87 έως 90 Σχόλιο Εννέα τιμολόγια που εκδόθηκαν μεταξύ Απριλίου 2001 και Μαρτίου 2002, αφορούν πωλήσεις ύψους ευρώ περίπου και πιστοποιούν ότι τα προϊόντα παραδόθηκαν σε μικρές ποσότητες (12, 24, 36, 48, 60, 72 ή 144 τεμάχια) σε διάφορους πελάτες, για προϊόντα ευρέως χρησιμοποιούμενα, όπως τα είδη στιλβώματος, στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αγορά, ήτοι στη Γερμανία, η οποία περιλαμβάνει 80 εκατομμύρια περίπου δυνητικούς καταναλωτές, κρίθηκε ότι παρέχουν απόδειξη χρήσεως αντικειμενικώς δυνάμενης να δημιουργήσει ή να διατηρήσει μια αγορά για κρέμες στιλβώματος και κρέμες για δερμάτινα είδη. Επιπλέον, ο εμπορικός όγκος, σε σχέση με τη διάρκεια και τη συχνότητα της χρήσεως, θεωρήθηκε ότι είναι αρκετά σημαντικός ώστε να μη δικαιολογείται το συμπέρασμα ότι πρόκειται για καθαρώς συμβολική, ελάχιστη ή εικονική χρήση με αποκλειστικό σκοπό την προστασία του δικαιώματος επί του σήματος. Επικυρώθηκε από το Γενικό Δικαστήριο. Τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία (τιμολόγια, κατάλογοι πωλήσεων), τα οποία αποδεικνύουν την πώληση στη Φινλανδία 4 οξυγονωτών μεμβράνης κοίλων ινών με αποσπώμενη καρδιοδεξαμενή σκληρών τοιχωμάτων το 1998, 105 το 1999 και 12 το 2001, συνολικού ύψους ,76 ευρώ, κρίθηκε ότι αποδεικνύουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του καταχωρισθέντος κοινοτικού σήματος για «οξυγονωτές μεμβράνης με ενσωματωμένη φυγόκεντρη αντλία, ελεγκτές ταχύτητας της ενσωματωμένης αντλίας, εξοπλισμό ρύθμισης πίεσης αέρος στην ενσωματωμένη αντλία, αντλίες αναρρόφησης, μετρητές ρυθμού ροής αίματος» που εμπίπτουν στην κλάση 10. Τα δέκα προσκομισθέντα τιμολόγια, τα οποία εκδόθηκαν εντός χρονικής περιόδου 33 μηνών, αφορούν διάφορες κατηγορίες προϊόντων στη συσκευασία των οποίων είχε επιτεθεί το αντιτασσόμενο σήμα και απέχουν σημαντικά μεταξύ τους με βάση τον αριθμό τιμολογίου (το τιμολόγιο της 3ης Ιανουαρίου 1995 φέρει αριθ. τιμολογίου , το τιμολόγιο της 4ης Μαΐου 1995 φέρει αριθ. τιμολογίου , το τιμολόγιο της 10ης Μαΐου 1995 φέρει αριθ. τιμολογίου και το τιμολόγιο της 26ης Μαρτίου 1997 φέρει αριθ. τιμολογίου ), γεγονός που αποδεικνύει ότι οι Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 32

33 Απόφαση του Πρωτοδικείου της 25/03/2009, T-191/07, «BUDWEISER» Απόφαση της 11/05/2006, C-416/04 P, «Vitafruit», σκέψεις 68 έως 77 Απόφαση της 08/07/2010, T-30/09, «peerstorm», σκέψεις 42 και 43 Απόφαση της 04/09/2007, R 0035/ «DINKY» Απόφαση της 11/10/2010, R 0571/ «VitAmour» Απόφαση της 27/07/2011, R 1123/ «Duracryl» πωλήσεις έγιναν σε διαφορετικά πρόσωπα, κρίθηκε ότι δικαιολογούν το συμπέρασμα ότι υποβλήθηκαν ως ενδεικτικά στοιχεία για τις συνολικές πωλήσεις, όχι όμως ως στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το σήμα χρησιμοποιήθηκε δημοσίως και έναντι των τρίτων και όχι μόνον στο εσωτερικό της επιχειρήσεως δικαιούχου του προγενέστερου σήματος και ή εντός του δικτύου διανομής το οποίο κατέχει ή ελέγχει η ίδια. Ωστόσο, καίτοι ο όγκος των πωλήσεων δεν υπήρξε σημαντικός, κρίθηκε ότι συνιστά χρήση αντικειμενικώς δυνάμενη να δημιουργήσει ή να διατηρήσει μία αγορά για τα οικεία προϊόντα, καθώς και ότι, λαμβανομένης υπόψη της χρονικής περιόδου και της συχνότητας της χρήσεως, δεν ήταν τόσο χαμηλός ώστε να δικαιολογείται το συμπέρασμα ότι πρόκειται για καθαρώς συμβολική, ελάχιστη ή εικονική χρήση με αποκλειστικό σκοπό την προστασία του δικαιώματος επί του σήματος. Το τμήμα προσφυγών (απόφαση της 20/03/2007, R 0299/ «BUDWEISER/προγενέστερο διεθνές λεκτικό σήμα BUDWEISER», σκέψη 26) διαπίστωσε, ουσιαστικά, ότι τα έγγραφα που προσκομίστηκαν ενώπιόν του στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας τιμολόγια που αποδείκνυαν την πώληση άνω των λίτρων μπίρας στη Γαλλία στο διάστημα μεταξύ Οκτωβρίου 1997 και Απριλίου 1999, 23 τιμολόγια που εκδόθηκαν στην Αυστρία στο διάστημα μεταξύ 1993 και 2000 και αφορούσαν έναν μόνον πελάτη στην Αυστρία, καθώς και 14 τιμολόγια που εκδόθηκαν στη Γερμανία στο διάστημα μεταξύ 1993 και 1997 αποδείκνυαν επαρκώς την έκταση της χρήσεως του προγενέστερου διεθνούς λεκτικού σήματος BUDWEISER (διεθνής καταχώριση αριθ ) στις οικείες χώρες. Το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε τις διαπιστώσεις του τμήματος προσφυγών. Αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την πώληση 293 κιβωτίων των 12 τεμαχίων συμπυκνωμένων χυμών φρούτων συνολικής αξίας ευρώ σε έναν μόνον πελάτη στην Ισπανία εντός χρονικού διαστήματος εντεκάμισι μηνών κρίθηκε ότι συνιστά επαρκή χρήση του προγενέστερου ισπανικού σήματος. Ο ανακόπτων (απλώς) προσκόμισε ως αποδεικτικά στοιχεία για τη χρήση του σήματος ορισμένους καταλόγους για τελικούς χρήστες, όπου το αντιτασσόμενο σήμα εμφανιζόταν σε είδη ρουχισμού. Το Δικαστήριο έκρινε ότι «[ ] είναι αληθές ότι οι κατάλογοι αυτοί δεν περιέχουν στοιχεία σχετικά με τις πραγματοποιηθείσες από την παρεμβαίνουσα πωλήσεις προϊόντων με το σήμα PETER STORM. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί συναφώς υπόψη ότι οι κατάλογοι περιλαμβάνουν πολλά είδη με το σήμα PETER STORM, τα οποία ήταν διαθέσιμα προς πώληση σε περισσότερα από 240 καταστήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο επί μεγάλο μέρος του κρίσιμου χρονικού διαστήματος. Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στη διαπίστωση, στο πλαίσιο της σφαιρικής αξιολογήσεως [ ] ότι η χρήση του σήματος αυτού είναι σε ορισμένο βαθμό εκτεταμένη». Η πώληση περίπου μινιατούρων οχημάτων (αθυρμάτων) κρίθηκε ότι συνιστά επαρκή χρήση του σήματος ενόψει του γεγονότος ότι τα προϊόντα αυτά πωλούνται κυρίως σε συλλέκτες σε υψηλές τιμές και στο πλαίσιο μιας ειδικής αγοράς. Η πώληση 500 κιλών πρωτεϊνών γάλακτος συνολικής αξίας ευρώ θεωρήθηκε ότι αποδεικνύει επαρκώς την ουσιαστική χρήση του αντιτασσόμενου σήματος για πρωτεΐνες γάλακτος προς κατανάλωση από ανθρώπους. Ενόψει της φύσης των προϊόντων, τα οποία δεν αποτελούν καταναλωτικά αγαθά αλλά συστατικά προς χρήση από τη βιομηχανία επεξεργασίας τροφίμων, κρίθηκε ότι η αποδειχθείσα ποσότητα και η τιμή των πωληθέντων προϊόντων απέδειξε την ύπαρξη παρουσίας στην αγορά πέραν του απαιτούμενου ελάχιστου ορίου. Τα ένδεκα προσκομισθέντα τιμολόγια, τα οποία εκδόθηκαν για διάφορες επιχειρήσεις με έδρα σε διάφορες περιοχές της Ισπανίας και αποδεικνύουν ότι ο δικαιούχος του αντιταχθέντος σήματος πώλησε κατά την κρίσιμη περίοδο και υπό την προστασία του σήματος 311 κυτία του προϊόντος σε διάφορα μεγέθη, συνολικής αξίας ευρώ, κρίθηκε ότι αποδεικνύουν επαρκώς την ουσιαστική χρήση του καταχωρισθέντος για «μέσα συντηρήσεως ξύλου» σήματος, το οποίο εμπίπτει στην κλάση 2. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 33

34 Απόφαση της 01/02/2011, B Απόφαση της 26/01/2001, B Απόφαση της 18/06/2001, B Η ανακόπτουσα επικαλέστηκε ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ από την επί σειρά ετών εμπορική διάθεση φαρμακευτικών παρασκευασμάτων. Τα αντίστοιχα τιμολόγια (ένα για κάθε σχετικό έτος) αποδείκνυαν μόνον ετήσιες πωλήσεις της τάξεως των 20 ευρώ. Στο πλαίσιο της συνολικής εκτίμησης των αποδεικτικών στοιχείων, και αφού έλαβε υπόψη τα πρόσθετα αποδεικτικά στοιχεία που προσκόμισε η ανακόπτουσα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν τιμοκατάλογοι, μια ένορκη δήλωση, υλικά συσκευασίας και διαφημιστικό υλικό, το Γραφείο διαπίστωσε ότι αποδεικνύεται επαρκώς η ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος. Το τμήμα ανακοπών έκρινε ότι τα αποδεικτικά στοιχεία για την πώληση περίπου λούτρινων παιχνιδιών (ζωάκια) σε έναν κλάδο της αγοράς με υψηλές τιμές αποδεικνύει επαρκώς την ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος. Η ανακόπτουσα προσκόμισε ένα τιμολόγιο που αφορούσε την πώληση ενός μηχανήματος κοπής υψηλής ακρίβειας με λέιζερ αξίας γαλλικών φράγκων, έναν κατάλογο που περιέγραφε τη λειτουργία του εν λόγω μηχανήματος και ορισμένες φωτογραφίες του προϊόντος. Το τμήμα ανακοπών, αφού έλαβε υπόψη τη φύση του προϊόντος, τον ειδικό χαρακτήρα της αγοράς στην οποία διατίθεται και την ιδιαίτερα υψηλή τιμή του, έκρινε ότι αποδεικνύεται επαρκώς η ουσιαστική χρήση του αντιταχθέντος σήματος. 2.7 Χρήση του σήματος υπό μορφές που διαφέρουν από την καταχωρισμένη του μορφή Εισαγωγή Σύμφωνα με το άρθρο 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, η χρήση του σήματος υπό μορφή που διαφέρει από την καταχωρισμένη του μορφή συνιστά χρήση εφόσον δεν μεταβάλλει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Ο σκοπός της εν λόγω διατάξεως είναι η παροχή της δυνατότητας στον δικαιούχο του σήματος να επιφέρει στο σήμα παραλλαγές οι οποίες, χωρίς να μεταβάλλουν τον διακριτικό του χαρακτήρα, επιτρέπουν την καλύτερη προσαρμογή του στις απαιτήσεις εμπορίας και διαφημίσεως των οικείων προϊόντων ή υπηρεσιών (απόφαση της 23/02/2006, T-194/03, «Bainbridge», σκέψη 50). Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι δεν είναι αναγκαία η αυστηρή συμβατότητα μεταξύ της χρησιμοποιούμενης μορφής του σήματος και της μορφής υπό την οποία το σήμα καταχωρίστηκε. Ωστόσο, οι διαφορές πρέπει να αφορούν αμελητέα στοιχεία, ώστε το χρησιμοποιούμενο στο εμπόριο σήμα και το καταχωρισθέν σήμα να μπορούν να θεωρηθούν συνολικώς αντίστοιχα (απόφαση της 23/02/2006, T-194/03, «Bainbridge», σκέψη 50). Για να κριθεί το κατά πόσον το χρησιμοποιούμενο στο εμπόριο σήμα και το καταχωρισθέν σήμα είναι συνολικώς αντίστοιχα, πρέπει πρώτα να καθορισθεί ποια στοιχεία είναι αμελητέα. Η νομολογία του Γενικού Δικαστηρίου ανέπτυξε συναφώς ορισμένα κριτήρια. Η παράγραφος πραγματεύεται τα εν λόγω κριτήρια. Η παράγραφος παρουσιάζει την πρακτική του Γραφείου όσον αφορά τις «παραλλαγές», καθώς και τις «προσθήκες» και τις «παραλείψεις» στοιχείων των σημάτων. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 34

35 Τέλος, επισημαίνεται ότι, για να αποδειχθεί η χρήση του σήματος υπό την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, δεν αποκλείεται η δυνατότητα του δικαιούχου ενός σήματος να προβάλει τον ισχυρισμό ότι χρησιμοποίησε το σήμα του υπό μορφή η οποία διαφέρει από εκείνη με την οποία το σήμα έχει καταχωριστεί, χωρίς όμως η εν λόγω διαφοροποίηση να μεταβάλλει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος και παρά το γεγονός ότι η διαφορετική αυτή μορφή έχει επίσης καταχωριστεί, αυτή καθαυτή, ως σήμα (απόφαση της 25/10/2012, C-553/11, «Rintisch», σκέψη 30) Τα κριτήρια του Δικαστηρίου Εν κατακλείδι, η δοκιμασία που ανέπτυξε το Δικαστήριο περιλαμβάνει, αφενός, τον προσδιορισμό των διακριτικών και κυρίαρχων στοιχείων του καταχωρισμένου σήματος και, αφετέρου, τον έλεγχο του κατά πόσον τα εν λόγω στοιχεία υπάρχουν στο χρησιμοποιούμενο σήμα. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι: «η εκτίμηση του διακριτικού και κυρίαρχου χαρακτήρα ενός ή περισσοτέρων στοιχείων που αποτελούν ένα σύνθετο σήμα πρέπει να στηρίζεται στις εγγενείς ιδιότητες εκάστου των εν λόγω συνθετικών στοιχείων, καθώς και στη σχετική θέση τους στη διάταξη των στοιχείων του σήματος» (απόφαση της 24/11/2005, T-135/04, «Online Bus», σκέψη 36). Όσον αφορά τις προσθήκες: πολλά σημεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν συγχρόνως χωρίς να αλλοιωθεί ο διακριτικός χαρακτήρας του καταχωρισμένου σήματος (απόφαση της 08/12/2005, T-29/04, «Cristal Castellblanch», σκέψη 34) εάν το προστιθέμενο στοιχείο στερείται διακριτικού χαρακτήρα, είναι ασθενές ή/και δεν είναι κυρίαρχο, δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου σήματος (απόφαση της 30/11/2009, T-353/07, «Coloris», σκέψεις 29 έως 33 και επόμενες, απόφαση της 10/06/2010, T-482/08, «Atlas Transport», σκέψεις 36 και επόμενες). Όσον αφορά τις παραλείψεις: εάν το παραλειφθέν στοιχείο κατέχει δευτερεύουσα θέση και στερείται διακριτικού χαρακτήρα, η παράλειψή του δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος (απόφαση της 24/11/2005, T-135/04, «Online Bus», σκέψη 37) Η πρακτική του Γραφείου Καταρχήν, πρέπει να εκτιμηθεί το κατά πόσον το χρησιμοποιούμενο σήμα συνιστά αποδεκτή ή απαράδεκτη «παραλλαγή» του καταχωρισμένου σήματος. Κατά συνέπεια, πρέπει να απαντηθούν δύο ερωτήματα. Πρώτον, πρέπει να διευκρινισθεί σε τι ακριβώς συνίσταται ο διακριτικός χαρακτήρας του καταχωρισμένου Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 35

36 σήματος ( 6 ). Δεύτερον, πρέπει να αξιολογηθεί το κατά πόσον το χρησιμοποιούμενο σήμα αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα. Τα εν λόγω ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν κατά περίπτωση. Υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ της ισχύος του διακριτικού χαρακτήρα και του αντικτύπου των αλλοιώσεων. Τα σήματα με ισχυρό διακριτικό χαρακτήρα ενδέχεται να επηρεάζονται λιγότερο από αλλαγές σε σύγκριση με τα σήματα με ασθενή διακριτικό χαρακτήρα. Η προσθήκη ή η παράλειψη στοιχείων από το σήμα είναι πιο πιθανό να επηρεάσει τον διακριτικό χαρακτήρα σημάτων με ασθενή διακριτικό χαρακτήρα. Όταν ένα σήμα αποτελείται από περισσότερα στοιχεία, εκ των οποίων ένα ή ορισμένα έχουν διακριτικό χαρακτήρα και επιτρέπουν την καταχώριση του σήματος στο σύνολό του, η τυχόν αλλοίωση, ή η παράλειψη ή η αντικατάσταση του εν λόγω στοιχείου ή των εν λόγω στοιχείων συνεπάγεται κατά κανόνα αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος. Για να καθορισθεί το κατά πόσον η χρήση μιας παραλλαγής του σήματος πρέπει να γίνει αποδεκτή ή συνιστά αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πρακτικές που εφαρμόζονται στον οικείο επιχειρηματικό κλάδο ή στις οικείες εμπορικές συναλλαγές, καθώς και η συμπεριφορά του οικείου καταναλωτικού κοινού. Οι επόμενες παράγραφοι περιέχουν μια σειρά από πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση του κατά πόσον οι προσθήκες (παράγραφος ), οι παραλείψεις (παράγραφος ) και οι αλλοιώσεις (παράγραφος ) στη μορφή του χρησιμοποιούμενου σήματος αλλοιώνουν τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου σήματος Προσθήκες Με βάση τα προαναφερθέντα σχετικά με τις προσθήκες, i) πολλά σημεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν συγχρόνως χωρίς να αλλοιωθεί ο διακριτικός χαρακτήρας του καταχωρισμένου σήματος και ii) εάν το προστιθέμενο στοιχείο στερείται διακριτικού χαρακτήρα ή έχει ασθενή και/ή μη κυρίαρχο χαρακτήρα, δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου σήματος. Οι ακόλουθες ενότητες παρέχουν παραδείγματα των δύο ως άνω περιπτώσεων: χρήση πολλών σημείων συγχρόνως προσθήκες άλλων λεκτικών στοιχείων προσθήκες εικονιστικών στοιχείων. Χρήση πολλών σημάτων ή σημείων συγχρόνως Σε ορισμένους τομείς της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών είναι αρκετά σύνηθες να επιτίθεται στα συναφή προϊόντα και υπηρεσίες τόσο το ατομικό τους σήμα όσο και το σήμα της επιχείρησης ή της οικείας κατηγορίας προϊόντων («γενικό σήμα»). Στις ( 6 ) Βλ. Κατευθυντήριες γραμμές, Μέρος Γ, Ανακοπή, Τμήμα 2, Ταυτόσημο και κίνδυνος σύγχυσης, Κεφάλαιο 4, Διακριτικός χαρακτήρας. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 36

37 περιπτώσεις αυτές, δεν πρόκειται για χρήση κάποιας παραλλαγής του καταχωρισμένου σήματος αλλά για ταυτόχρονη νομότυπη χρήση δύο ανεξάρτητων σημάτων. Το σύστημα του κοινοτικού σήματος δεν παρέχει νομική βάση από την οποία να απορρέει υποχρέωση του ανακόπτοντος να προσκομίζει αποδεικτικά στοιχεία αποκλειστικά για την απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του αντιταχθέντος σήματος κατά την έννοια του άρθρου 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Δύο ή περισσότερα σήματα ενδέχεται να χρησιμοποιούνται από κοινού διατηρώντας την αυτονομία τους και ανεξαρτήτως του αν συνοδεύονται ή όχι από την εταιρική επωνυμία χωρίς η συγκεκριμένη χρήση να αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του προγενέστερου καταχωρισμένου σήματος. Το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η προϋπόθεση περί της ουσιαστικής χρήσης του καταχωρισμένου σήματος πληρούται τόσο στην περίπτωση της χρήσης του ως μέρους ενός άλλου σύνθετου σήματος όσο και στην περίπτωση της από κοινού χρήσεως με άλλο σήμα, ακόμη δε και όταν ο συνδυασμός των δύο αυτών σημάτων έχει, επιπλέον, καταχωρισθεί, αυτός καθαυτόν, ως σήμα (απόφαση της 18/04/2013, C-12/12, «SM JEANS/LEVI S», σκέψη 36.) Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης CRISTAL T-29/04 «Εν προκειμένω, το σήμα CRISTAL εμφανίζεται σαφώς τέσσερις φορές στον λαιμό της φιάλης που θέτει σε εμπορία η παρεμβαίνουσα και δύο φορές στην κύρια ετικέτα, συνοδευόμενο από το σύμβολο. Επί του λαιμού της φιάλης, βρίσκεται χωριστά από τα άλλα στοιχεία. Εξάλλου, στα κιβώτια εντός των οποίων κυκλοφορούν στο εμπόριο οι φιάλες του σήματος CRISTAL, το σήμα CRISTAL εμφανίζεται μόνο του. Ομοίως, στα τιμολόγια της παρεμβαίνουσας, γίνεται μνεία του όρου cristal με την ένδειξη κιβώτιο Επισημαίνεται ότι το σήμα CRISTAL προσδιορίζει επομένως το προϊόν που θέτει στο εμπόριο η παρεμβαίνουσα» (σκέψη 35). «Η ένδειξη Louis Roederer που περιλαμβάνεται στην κύρια ετικέτα επισημαίνει απλώς το όνομα της εταιρίας του κατασκευαστή, πράγμα το οποίο μπορεί να δημιουργήσει άμεση σχέση μεταξύ μιας ή περισσοτέρων ποικιλιών προϊόντων και μιας συγκεκριμένης επιχειρήσεως. Η ίδια συλλογιστική ισχύει για την ομάδα γραμμάτων lr που αντιπροσωπεύει τα αρχικά του ονόματος της παρεμβαίνουσας. Όπως επισήμανε το ΓΕΕΑ, η από κοινού χρήση των στοιχείων αυτών επί της ίδιας φιάλης δεν επηρεάζει τη λειτουργία ταυτοποιήσεως που πληροί το σήμα CRISTAL ως προς τα επίδικα προϊόντα» (σκέψη 36). «Περαιτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η εκτίμηση του ΓΕΕΑ ότι η χρήση του λεκτικού σήματος σε συνδυασμό με τη γεωγραφική ένδειξη Champagne δεν μπορεί να θεωρηθεί ως προσθήκη δυνάμενη να αλλοιώσει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος όταν η προσθήκη αυτή χρησιμοποιείται για τη σαμπάνια. Πράγματι, στον τομέα του οίνου, ο καταναλωτής έχει συχνά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ακριβή Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 37

38 γεωγραφική προέλευση του προϊόντος και την ταυτότητα του οινοπαραγωγού, δεδομένου ότι η φήμη των εν λόγω προϊόντων συνδέεται συχνά με το γεγονός ότι παράγονται σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιφέρεια από συγκεκριμένη αμπελοοινική επιχείρηση» (σκέψη 37). «Υπό τις συνθήκες αυτές, διαπιστώνεται ότι η χρήση του λεκτικού σήματος CRISTAL σε συνδυασμό με άλλες ενδείξεις είναι αλυσιτελής και το τμήμα προσφυγών δεν παραβίασε ούτε το άρθρο 15, παράγραφος 2, στοιχείο α), του κανονισμού 40/94 ούτε το άρθρο 43, παράγραφοι 2 και 3, ούτε τον κανόνα 22, παράγραφος 2, του εκτελεστικού κανονισμού» (σκέψη 38). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης L.114 Lehning L114 Συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-77/10 και T-78/10 Το L.114 είναι ένα γαλλικό σήμα το οποίο καταχωρίσθηκε για «φαρμακευτικά προϊόντα» που εμπίπτουν στην κλάση 5. Το Δικαστήριο έκρινε ότι: 1) η παράλειψη της τελείας μεταξύ του κεφαλαίου γράμματος «L» και του αριθμού 114 συνιστά αμελητέα διαφορά η οποία δεν στερεί από το προγενέστερο σήμα L.114 τον διακριτικό του χαρακτήρα (σκέψη 53), 2) το γεγονός ότι το προγενέστερο σήμα «L.114» χρησιμοποιήθηκε από κοινού με το γενικό σήμα «Lehning» ήταν ασήμαντο και δεν αλλοίωσε τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος κατά την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα (σκέψη 53). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης YGAY Το λεκτικό σήμα YGAY από κοινού με ορισμένα άλλα λεκτικά και εικονιστικά στοιχεία R 1695/ (απόφαση επικυρωθείσα με την υπόθεση T-546/08) Η απόφαση του τμήματος προσφυγών (επικυρωθείσα από το Δικαστήριο στην υπόθεση T-546/08, σκέψεις 19 και 20) επισημαίνει ότι το σήμα YGAY εμφανίζεται σε πολυάριθμες φωτογραφίες τόσο στην ετικέτα όσο και στο κουτί της εμπορικής συσκευασίας της φιάλης. Το αντιτάξιμο σήμα εμφανίζεται στις ετικέτες ξεχωριστά από τα υπόλοιπα στοιχεία. Σε ορισμένες ετικέτες εμφανίζεται μόνο του, κάτω από τη φράση MARQUES DE MURRIETA, με μεγάλους, έντονους χαρακτήρες. Σε άλλες ετικέτες, η φράση BODEGAS MARQUES DE MURRIETA είναι γραμμένη με πεζά γράμματα στο άνω μέρος της ετικέτας ενώ τα στοιχεία CASTILLO YGAY είναι γραμμένα με μεγάλα, στιλιστικά γράμματα σε όλο το πλάτος της ετικέτας. Το σήμα YGAY εμφανίζεται επίσης μόνο του ή από κοινού με τη φράση CASTILLO YGAY στο κουτί της εμπορικής συσκευασίας της φιάλης. Το σήμα YGAY αναφέρεται επίσης στα προσκομισθέντα από την ανακόπτουσα τιμολόγια, συνοδευόμενο από γενικές πληροφορίες όπως το έτος παραγωγής, η προέλευση, κ.λπ. Ως εκ τούτου, συμπεραίνεται ότι το σημείο YGAY λειτουργεί ως σήμα για την εξατομίκευση των προϊόντων («οίνος») που διατίθενται στην αγορά από την ανακόπτουσα (σκέψη 15). Στο πλαίσιο αυτό, η ένδειξη «MARQUES DE MURRIETA» επισημαίνει απλώς το όνομα της επιχείρησης του κατασκευαστή ή του αμπελώνα που παράγει και διαθέτει στην αγορά τον οίνο, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει άμεση σχέση μεταξύ μιας ή περισσοτέρων ποικιλιών προϊόντων και μιας συγκεκριμένης επιχειρήσεως (βλ. απόφαση της 08/12/2005, T-29/04, «Cristal Castellblanch», σκέψη 36) (σκέψη 16). Ωστόσο, ο ανακόπτων πρέπει να αποδείξει ότι το πρόσθετο σημείο είναι πράγματι ένα αυτοτελές σήμα ή σημείο, το οποίο αναφέρεται, για παράδειγμα, στο εταιρικό σήμα, στον κατασκευαστή, κ.λπ. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης MINUTO DUBOIS MINUTO R 0206/ Το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι η απεικόνιση των δύο λέξεων συνιστά χρήση δύο αυτοτελών σημάτων, καθώς τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκόμισε η ανακόπτουσα έδειξαν ότι η μία από αυτές υπήρξε η παλαιότερη αυτοτελής επωνυμία της και ότι το εν λόγω σήμα χρησιμοποιήθηκε στην αγορά συνοδευόμενο από αρκετά άλλα σημεία, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική όσον αφορά τις ετικέτες συγκεκριμένων προϊόντων (οίνος). Το «DUBOIS» και το «MINUTO» είναι αυτοτελή σήματα τα οποία τίθενται από κοινού στο συγκεκριμένο Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 38

39 προϊόν, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική όσον αφορά τις ετικέτες των αμπελοοινικών προϊόντων (επωνυμία του οινοποιείου και επωνυμία του προϊόντος). Όσον αφορά τις ισπανικές επωνυμίες, βλ., για παράδειγμα, τις επωνυμίες «TORRES» - «Sangre de Toro», «TORRES» - «Acqua d Or». Όταν ο καταναλωτής ζητά οίνο με το σημείο «MINUTO», γνωρίζει ότι ο εν λόγω οίνος εντάσσεται στη σειρά των προϊόντων της «DUBOIS». Ωστόσο, το σημείο «MINUTO» γίνεται αντιληπτό ως αυτοτελές σήμα, παρότι ενδεχομένως εμφανίζεται δίπλα στο σημείο «DUBOIS» στα τιμολόγια, τα ενημερωτικά φυλλάδια ή/και τις ετικέτες των προϊόντων» (σκέψη 18). Επιπλέον, ο ουσιαστικός χαρακτήρας της χρήσης θα μπορούσε να αμφισβητηθεί σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το καταχωρισμένο σήμα ενδέχεται να γίνει αντιληπτό ως απλό διακοσμητικό στοιχείο λόγω της συμπληρωματικής, εξόχως κυρίαρχης, χρήσης άλλων σημάτων. Επιπλέον, οσάκις τα διαφορετικά στοιχεία εμφανίζονται ως «ενιαίο σύνολο», θεωρείται ότι γίνεται χρήση ενός σύνθετου σήματος και όχι δύο ή περισσότερων σημάτων. Στην περίπτωση αυτή τα διαφορετικά στοιχεία συγχωνεύονται. Προσθήκη άλλων λεκτικών στοιχείων Καταρχήν, μια διαφορά όσον αφορά λέξεις ή και γράμματα συνιστά αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος. Ωστόσο, στις ακόλουθες τρεις παραγράφους παρουσιάζονται ορισμένες περιπτώσεις προσθηκών οι οποίες θεωρούνται αποδεκτές. Η τέταρτη παράγραφος παρέχει παραδείγματα απαράδεκτων προσθηκών. Προσθήκες στοιχείων που στερούνται κυρίαρχου χαρακτήρα Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης COLORIS T-353/07 Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η χρήση του σήματος «Coloris» με πρόσθετα λεκτικά στοιχεία, όπως η φράση «global coloring concept» ή το αρκτικόλεξο «gcc» δεν συνιστά αλλοίωση του διακριτικού του χαρακτήρα καθόσον τα πρόσθετα στοιχεία χρησιμοποιούνταν απλώς από κοινού με το σήμα «Coloris» και αναγράφονταν κάτω από αυτό, το δε μέγεθός τους ήταν τέτοιο ώστε να μην κυριαρχούν στο συγκεκριμένο σήμα. Η ίδια διαπίστωση ισχύει κατά μείζονα λόγο για τις πρόσθετες λέξεις (global coloring concept), καθώς είναι λέξεις με γενική σημασία, η δε λέξη «coloring» αναφέρεται στα οικεία προϊόντα και, κατά συνέπεια, έχει συγκεκριμένο περιγραφικό χαρακτήρα. Προσθήκες με γενικό ή περιγραφικό νόημα Η χρήση ενός καταχωρισμένου λεκτικού σήματος (ή οποιουδήποτε άλλου σήματος) από κοινού με μια γενική ένδειξη του προϊόντος ή έναν περιγραφικό όρο θεωρείται χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Οι προσθήκες οι οποίες αποτελούν απλές ενδείξεις και δηλώνουν τα χαρακτηριστικά των προϊόντων και των υπηρεσιών, όπως Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 39

40 είναι το είδος, η ποιότητα, η ποσότητα, ο προορισμός, η αξία, η γεωγραφική προέλευση ή ο χρόνος παραγωγής των προϊόντων ή παροχής των υπηρεσιών, δεν συνιστούν κατά κανόνα χρήση παραλλαγής του σήματος αλλά χρήση του σήματος καθαυτό. Για παράδειγμα: Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης FANTASIA FANTASIA 2000 R 1335/ «Συνάγεται σαφώς από τα αποδεικτικά στοιχεία (ιδίως από το άρθρο στο Film Journal International) ότι η ταινία με τον τίτλο «Fantasia 2000» αποτελεί επανέκδοση της αυθεντικής ταινίας της Walt Disney, παραγωγής 1940, με τον τίτλο «Fantasia», δημιουργήθηκε δε στο πνεύμα της πρωτότυπης ταινίας: μια αλληλουχία κινούμενων σκηνών με συνοδεία κλασικής μουσικής. Επομένως, ο αριθμός «2000» αποτελεί απλή παραπομπή στην επανέκδοση της ταινίας και υπό την έννοια αυτή δεν συνιστά αλλοίωση που να μην επιτρέπει στον συγκεκριμένο τίτλο να ληφθεί υπόψη ως απόδειξη της χρήσης της προστατευόμενης από την προγενέστερη καταχώριση λέξης «Fantasia», σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 2 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα» (σκέψη 22). Άλλες αποδεκτές προσθήκες Η προσθήκη προθέσεων άνευ σημασίας δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος: Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης CASTILLO DE PERELADA CASTILLO PERELADA B Η απουσία της λέξης «de» από το χρησιμοποιούμενο σήμα θεωρείται ότι δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Ομοίως, η χρήση πληθυντικού αντί ενικού αριθμού ή το αντίστροφο δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος: Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης Tentation Tentations R 1939/ «Το τμήμα ανακοπών, αφού εξέτασε τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία εστιάζοντας ιδίως στην ισπανική αγορά, έκρινε ότι στην παρούσα υπόθεση η χρήση του καταχωρισμένου σήματος «TENTATION» μέσω της χρήσης του σημείου «TENTATIONS» δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του πρωτότυπου καταχωρισμένου σήματος. Ειδικότερα, η απλή προσθήκη του γράμματος «S» στο τέλος του σήματος δεν αλλοιώνει ουσιαστικά την εμφάνιση ή την προφορά του καταχωρισμένου σήματος ούτε δημιουργεί διαφορετική εντύπωση σε εννοιολογικό επίπεδο στην ισπανική αγορά. Το επίμαχο σήμα θα θεωρηθεί απλώς ότι αναγράφηκε στον πληθυντικό αριθμό αντί στον ενικό. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη αλλαγή δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σημείου» (σκέψη 17). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 40

41 Η προσθήκη του «τύπου της επιχείρησης» είναι επίσης αποδεκτή: Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης Η χρησιμοποιούμενη μορφή του σήματος περιέχει τον λογότυπο και τις λέξεις «SOCIEDAD LIMITADA» γραμμένες με μικρά γράμματα κάτω από τον όρο «SISTEMAS» ή/και το έμβλημα «Ε», οι δε λέξεις «epco SISTEMAS, S.L.» είναι γραμμένες με έντονους χαρακτήρες R 1088/ Επικυρωθείσα με την απόφαση της υπόθεσης T-132/09 «[ ] τα σημεία αυτά δεν συνιστούν, όπως συνάγεται από τους ισχυρισμούς της προσφεύγουσας, σημαντικές αλλοιώσεις στον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου προγενέστερου σήματος» (σκέψη 24). Απαράδεκτες προσθήκες Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης Captain Captain Birds Eye R 0089/ «Δεν μπορεί να θεωρηθεί [ ] ότι η χρήση της φράσης «CAPTAIN BIRDS EYE» συνιστά χρήση του σήματος «CAPTAIN» σε μορφή η οποία δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου σήματος, καθόσον τα δύο σήματα διαφέρουν ουσιωδώς μεταξύ τους» (σκέψη 20). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης ECO ECOORD-ECO, ECOCOM-ECO, ECOSEM-ECO R 0634/ «Η ανακόπτουσα επικαλείται περαιτέρω προς επίρρωση των ισχυρισμών της ένα σύνολο 75 τιμολογίων, στα οποία δεν εμφαίνεται το σήμα της αλλά οι όροι ECOORD-ECO, ECOSEM-ECO και ECOCOM-ECO. Καμία από αυτές τις φράσεις δεν είναι ταυτόσημη με την καταχωρισμένη μορφή του σήματος. [ ] Ο ισχυρισμός της ανακόπτουσας ότι οι όροι ECOORD, ECOSEM και ECOCOM είναι αμελητέοι, περιγραφικής φύσεως όροι δεν μπορεί να γίνει δεκτός. Η ενδεχόμενη πρόθεση της ανακόπτουσας να θέσει περιγραφικά στοιχεία πριν από το σήμα της είναι άνευ σημασίας. Αποφασιστική σημασία έχει το κατά πόσον οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τα εν λόγω πρόσθετα στοιχεία ως απλά περιγραφικά προθέματα ή, αντίθετα, ως ουσιαστικά, διακριτικά στοιχεία [ ]. Οι συγκεκριμένοι όροι καθαυτοί δεν έχουν κανένα νόημα στην ιταλική γλώσσα, οι δε εξηγήσεις που παρέσχε η ανακόπτουσα σχετικά με τη σημασία των προκείμενων μάλλον πολύπλοκων αρκτικόλεξων δεν μπορούν να θεωρηθούν ως αυτονόητες από τους ιταλούς καταναλωτές. Διαθέτουν ευφάνταστο και διακριτικό χαρακτήρα, αποτελούν δε αναπόσπαστο μέρος των σημάτων» (σκέψεις 17 έως 20). «Εν κατακλείδι, οι όροι που χρησιμοποιούνται στα τιμολόγια έχουν διαφορετικά προθέματα και τριπλάσιο μέγεθος από το πρωτότυπο σήμα. Επιπλέον, οι χρησιμοποιούμενοι συνδυασμοί, ECOORD, ECOSEM και ECOCOM, έχουν αυτοτελή διακριτικό χαρακτήρα και τίθενται στην αρχή των σημάτων, με συνέπεια να αποσπούν κατά κανόνα ευκολότερα την προσοχή των καταναλωτών. Για τους λόγους αυτούς, η χρήση των όρων ECOORD-ECO, ECOSEM-ECO και ECOCOM-ECO δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ελαφρώς διαφοροποιημένη χρήση του προγενέστερου σήματος» (σκέψη 21). Προσθήκη εικονιστικών στοιχείων Οσάκις το εικονιστικό στοιχείο διαδραματίζει αποκλειστικά δευτερεύοντα ρόλο, δεν θίγεται ο διακριτικός χαρακτήρας του καταχωρισμένου σημείου. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 41

42 Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης BIONSEN R 1236/ «Επιπλέον, τα συγκεκριμένο αποδεικτικό στοιχείο καταδεικνύει ότι τα προϊόντα της καθής περιέχουν πρόσθετα στοιχεία, ειδικότερα έναν χαρακτήρα του ιαπωνικού αλφαβήτου εγγεγραμμένο σε μικρό κύκλο, ο οποίος απεικονίζεται είτε πάνω είτε κάτω από τη λέξη BIONSEN» (σκέψη 19). «Ωστόσο, στην παρούσα υπόθεση, ο συνδυασμός της στιλιστικής μορφής της λέξης BIONSEN και του χαρακτήρα του ιαπωνικού αλφαβήτου, ανεξαρτήτως του κατά πόσον ο τελευταίος τίθεται πάνω ή κάτω από τη λέξη BIONSEN, συνιστά καταρχήν χρήση η οποία διαφέρει από τη μορφή στην οποία καταχωρίσθηκε το σήμα μόνον ως προς αμελητέα στοιχεία. Η λέξη BIONSEN, όπως χρησιμοποιείται, αποτελεί ελαφρά και κοινότοπη στιλιστική εκδοχή της λέξης BIONSEN. Εξάλλου, η προσθήκη του εικονιστικού στοιχείου υπό τη μορφή ενός κυκλικού στοιχείου εγγεγραμμένου γύρω από έναν χαρακτήρα του ιαπωνικού αλφαβήτου δύσκολα θα ελκύσει την προσοχή του μέσου καταναλωτή λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους και της θέσης τους, είτε κάτω είτε δεξιά και πάνω από τη λέξη BIONSEN» (σκέψη 23). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης BLUME Το σημείο χρησιμοποιείται από κοινού με το ακόλουθο εικονιστικό στοιχείο: R 0681/ «Όσον αφορά το σήμα BLUME αριθ , το τμήμα ανακοπών ορθά έκρινε ότι η προσθήκη του εικονιστικού στοιχείου [ ] δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος BLUME καθόσον η λέξη BLUME εμφανίζεται αυτοτελώς εν σχέσει προς το έμβλημα, είναι ευανάγνωστη και γραμμένη με κεφαλαία γράμματα» (σκέψη 22). Η προσθήκη ενός εικονιστικού στοιχείου μπορεί να αλλοιώσει τον διακριτικό χαρακτήρα ενός σήματος εάν το εν λόγω εικονιστικό στοιχείο δεν γίνεται αντιληπτό ως απλό διακοσμητικό στοιχείο αλλά είναι κυρίαρχο και διακριτικό στοιχείο της συνολικής εντυπώσεως του σήματος Παραλείψεις Κατά την εξέταση των τυχόν «παραλείψεων» στοιχείων του σήματος στη χρησιμοποιούμενη μορφή του πρέπει να ελέγχεται το κατά πόσον έχει αλλοιωθεί ο διακριτικός χαρακτήρας του σήματος. Εάν το παραλειφθέν στοιχείο κατέχει δευτερεύουσα θέση και στερείται διακριτικού χαρακτήρα, η παράλειψή του δεν αλλοιώνει το σήμα (απόφαση της 24/11/2005, T-135/04, «Online Bus»). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 42

43 Παραλείψεις στοιχείων που στερούνται κυρίαρχου χαρακτήρα Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης T-135/04 Το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τόσο η καταχωρισμένη μορφή του προγενέστερου σήματος όσο και η χρησιμοποιούμενη μορφή του περιλαμβάνουν το λεκτικό στοιχείο «BUS» και ένα εικονιστικό στοιχείο που αποτελείται από «πλέγμα τριών τριγώνων». Η παρουσίαση των εν λόγω στοιχείων δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη ή ασυνήθης σε καμία από τις δύο μορφές. Επομένως, η παραλλαγή τους δεν είναι ικανή να επηρεάσει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Όσον αφορά την παράλειψη της φράσης «Betreuungsverbund für Unternehmer und Selbständige e.v.», επισημαίνεται ότι πρόκειται για «ένα λεκτικό στοιχείο μεγάλου μήκους, που αναγράφεται με μικρούς χαρακτήρες και κατέχει δευτερεύουσα θέση, στο κάτω μέρος του σχετικού σημείου. Η σημασία του (Ένωση παροχής βοηθείας σε επιχειρηματίες και σε ανεξάρτητους επαγγελματίες, καταχωρισμένη ένωση) αναφέρεται στη φύση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Επομένως, λαμβανομένου υπόψη του περιγραφικού περιεχομένου του στοιχείου αυτού και της δευτερεύουσας θέσεως στην παρουσίαση του σημείου, πρέπει να θεωρηθεί ότι αυτό στερείται διακριτικού χαρακτήρα [ ]. Από τις ανωτέρω σκέψεις προκύπτει ότι η χρησιμοποιούμενη μορφή του προγενέστερου σήματος δεν παρουσιάζει διαφορές ικανές να μεταβάλουν τον διακριτικό χαρακτήρα τού ως άνω σήματος» (σκέψεις 34 και επόμενες). Παραλείψεις στοιχείων με γενικό ή περιγραφικό χαρακτήρα Οσάκις ένα καταχωρισμένο σήμα περιέχει μια γενική ένδειξη του προϊόντος ή έναν περιγραφικό όρο και ο εν λόγω όρος παραλείπεται στη χρησιμοποιούμενη μορφή του σημείου, η εν λόγω χρήση θεωρείται ότι αποτελεί χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Οι παραλείψεις οι οποίες αποτελούν απλές ενδείξεις χαρακτηριστικών των προϊόντων και των υπηρεσιών, όπως είναι το είδος, η ποιότητα, η ποσότητα, ο προορισμός, η αξία, η γεωγραφική προέλευση ή ο χρόνος παραγωγής των προϊόντων ή παροχής των υπηρεσιών, συνιστούν κατά κανόνα χρήση μιας αποδεκτής παραλλαγής του σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης Το σήμα χρησιμοποιείται χωρίς τη λέξη «beachwear» T-415/09 (εκκρεμεί αίτηση αναιρέσεως στο πλαίσιο της υπόθεσης C-621/11 P) Το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι παρότι σε ορισμένα αποδεικτικά στοιχεία το προγενέστερο σήμα δεν περιελάμβανε τη λέξη «beachwear» «δεν θίγεται ο διακριτικός χαρακτήρας του προγενέστερου σήματος καθόσον η συγκεκριμένη λέξη απλώς περιγράφει τη φύση των προϊόντων» («μακό μπλουζάκια [και] ρούχα για την παραλία»). Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι: «Στην παρούσα υπόθεση, το προγενέστερο σήμα είναι σύνθετο, αναπαριστά δε το πηδάλιο ενός πλοίου. Κατά συνέπεια, πρόκειται για ένα σημείο με στρογγυλό σχήμα. Στο κέντρο του σημείου βρίσκεται ένα ψαροκόκαλο πάνω από το οποίο είναι γραμμένος ο όρος «fishbone». Κάτω από το ψαροκόκαλο είναι γραμμένος ο όρος beachwear [ ]. Όπως ορθά διαπίστωσε το τμήμα προσφυγών στην προσβαλλόμενη απόφαση, καίτοι σε ορισμένα αποδεικτικά στοιχεία η χρήση του προγενέστερου σήματος ποικίλλει, με αποτέλεσμα αυτό να χρησιμοποιείται σε διαφορετική μορφή από αυτήν με την οποία καταχωρίστηκε, υπό την έννοια ότι το σημείο δεν περιλαμβάνει τον όρο «beachwear», το γεγονός αυτό δεν θίγει τον διακριτικό του χαρακτήρα. Ο όρος «beachwear», ο οποίος στην αγγλική γλώσσα σημαίνει «ρούχα για την παραλία», περιγράφει τη φύση των προϊόντων που καλύπτονται από το προγενέστερο σήμα [η Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 43

44 έμφαση δική μας]. Ο περιγραφικός χαρακτήρας είναι προφανής στην περίπτωση των «ρούχων για την παραλία» τα οποία καλύπτονται από το προγενέστερο σήμα, όπως άλλωστε και τα «μακό μπλουζάκια» σε σχέση με τα οποία ο όρος «beachwear» γίνεται άμεσα αντιληπτός υπό την έννοια ότι αναφέρεται σε ένα κοντομάνικο μπλουζάκι που φοριέται στο πλαίσιο ενός ανεπίσημου ενδυματολογικού κώδικα, για παράδειγμα, το καλοκαίρι στην παραλία. Κατά συνέπεια, οι πελάτες αντιλαμβάνονται τον όρο ως αναφερόμενο στον τύπο των προϊόντων και όχι ως ένδειξη της εμπορικής τους προελεύσεως. Το γεγονός ότι ο όρος «beachwear» είναι γραμμένος με πιο ευφάνταστη γραμματοσειρά σε σχέση με τον όρο «fishbone», ο οποίος είναι γραμμένος με συνήθη κεφαλαία γράμματα, δεν επηρεάζει την εν λόγω εκτίμηση. Επιπλέον, αντίθετα προς τους ισχυρισμούς της προσφεύγουσας, η γραμματοσειρά που έχει χρησιμοποιηθεί για να γραφεί ο όρος «beachwear» δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ασυνήθης, καθώς περιλαμβάνει και πεζούς χαρακτήρες. Εξάλλου, η κατά τον οριζόντιο άξονα θέση του όρου «beachwear» στο προγενέστερο σήμα ώστε αυτός να διατρέχει εγκαρσίως τη βάση του πηδαλίου του πλοίου δεν είναι από γραφιστική άποψη πιο εντυπωσιακή από εκείνη του όρου «fishbone», ο οποίος είναι επίσης γραμμένος κατά τον οριζόντιο άξονα και ακολουθεί το καμπύλο σχήμα του πηδαλίου [...]. Κατά συνέπεια, τα τιμολόγια που προσκομίσθηκαν στο ΓΕΕΑ προς απόδειξη της χρήσεως του προγενέστερου σήματος χωρίς τη λέξη «beachwear» πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την εξέταση των αποδείξεων περί της ουσιαστικής χρήσεως του σήματος» (σκέψεις 62 έως 64). Άλλες αποδεκτές παραλείψεις Η παράλειψη προθέσεων άνευ σημασίας δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος: Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης CASTILLO DE PERELADA CASTILLO PERELADA B Η απουσία της λέξης «de» από το χρησιμοποιούμενο σήμα θεωρείται ότι δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Ενίοτε το προγενέστερο σημείο αποτελείται από ένα διακριτό λεκτικό στοιχείο (ή περισσότερα) και από ένα εικονιστικό στοιχείο (ή περισσότερα), το δε εικονιστικό στοιχείο γίνεται αντιληπτό από το κοινό ως κοινοτοπία. Τα εν λόγω κοινότοπα στοιχεία θεωρείται ότι στερούνται διακριτικού χαρακτήρα, η δε παράλειψή τους δεν μεταβάλλει τον διακριτικό χαρακτήρα του σημείου. Ως εκ τούτου, έχει ιδιαίτερη σημασία ο εντοπισμός των στοιχείων τα οποία επηρεάζουν τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος και ο τρόπος με τον οποίο τα αντιλαμβάνονται οι καταναλωτές. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης CHLOREX R 0579/ Απόφαση ανακοπής: «Σε όλα τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία (διαφημιστικά φυλλάδια, τιμολόγια) το σήμα CHLOREX χρησιμοποιείται ως λεκτικό σήμα. Το προγενέστερο γαλλικό σήμα είναι εικονιστικό,, σχηματίζεται δε από το λεκτικό σημείο CHLOREX πάνω από ένα εικονιστικό στοιχείο. Το συγκεκριμένο εικονιστικό στοιχείο αποτελείται από δύο εγγεγραμμένους σε τρίγωνο δοκιμαστικούς σωλήνες [...]. Τα εικονιστικά στοιχεία του σήματος δεν έχουν κυρίαρχο χαρακτήρα έναντι του λεκτικού στοιχείου του σήματος. Κατά συνέπεια, τα προσκομισθέντα έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία για τη χρήση του προγενέστερου σήματος ως λεκτικού σήματος μπορούν να γίνουν αποδεκτά όσον αφορά τη χρήση του σήματος σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 2 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, καθόσον η παράλειψη των εικονιστικών στοιχείων δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος, στο οποίο κυριαρχεί το λεκτικό στοιχείο». Απόφαση τμήματος προσφυγών: «Όπως διαπίστωσε η προσβαλλόμενη απόφαση, σε όλα τα προσκομισθέντα από την ανακόπτουσα αποδεικτικά στοιχεία (διαφημιστικά φυλλάδια, τιμολόγια) το σήμα CHLOREX χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως λεκτικό σήμα. Η προσβαλλόμενη απόφαση διαπίστωσε ότι Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 44

45 η χρήση αυτή επαρκούσε προς απόδειξη της χρήσεως του εικονιστικού προγενέστερου σήματος αριθ Αυτό υπήρξε και το μοναδικό σήμα που έλαβε υπόψη η προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία αμφισβητείται από την προσφεύγουσα αποκλειστικά βάσει του ισχυρισμού ότι η παράλειψη του εικονιστικού στοιχείου αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του εν λόγω σήματος. Η ένσταση αυτή πρέπει να απορριφθεί με βάση το σκεπτικό της προσβαλλόμενης απόφασης επί της οποίας αποφαίνεται το τμήμα προσφυγών» (σκέψη 23). Η παράλειψη της μεταγραφής ενός όρου θεωρείται ως καταρχήν αποδεκτή αλλοίωση. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης APALIA-ΑΠΑΛΙΑ APALIA R 2001/ Η παράλειψη της μεταγραφής του γραμμένου με ελληνικούς χαρακτήρες όρου δεν αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος καθόσον η χρησιμοποιούμενη μορφή περιέχει τον όρο APALIA, ο οποίος είναι διακριτικός και κυρίαρχος. Μη αποδεκτές παραλείψεις Καταρχήν, μια διαφορά όσον αφορά λέξεις ή και γράμματα συνιστά αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης HAWK TONY HAWK B «Η απουσία του λεκτικού στοιχείου TONY στα δύο πρώτα σήματα αλλοιώνει σημαντικά τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου προγενέστερου σήματος TONY HAWK. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω σήματα πρέπει να θεωρηθούν αυτοτελή σήματα και η χρήση τους δεν μπορεί να θεωρηθεί ως χρήση του λεκτικού σήματος TONY HAWK. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης (στην Ισπανία) Εικονιστικό σήμα (χωρίς τη φράση «Light Technology» ή μόνο με τον όρο «Light» και άλλα λεκτικά στοιχεία) ή σε λεκτική μορφή R 1625/ (το αντικείμενο της προσφυγής στην υπόθεση T-143/10 δεν αφορούσε τα ισπανικά σήματα) «Στην παρούσα υπόθεση, το τμήμα προσφυγών διαπίστωσε ότι κανένα από τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία περί της χρήσης του σήματος δεν αναπαράγει τα προγενέστερα ισπανικά σημεία στη μορφή στην οποία καταχωρίσθηκαν, καθόσον είτε το σήμα απεικονίζεται στην αποκλειστικά εικονιστική του μορφή, ήτοι χωρίς να περιλαμβάνει την έκφραση light technology, είτε το εικονιστικό στοιχείο συνοδεύεται μόνον από τον όρο «Light» και άλλα λεκτικά στοιχεία ή από την έκφραση LT Light- Technology, οπότε το σήμα αποκτά λεκτική μορφή και απουσιάζει το εικονιστικό στοιχείο το οποίο χαρακτήριζε τα προγενέστερα ισπανικά σήματα επί των οποίων βασίζεται η ανακοπή. [...]. Υπό αυτές τις περιστάσεις, και ενόψει του γεγονότος ότι οι τροποποιήσεις στην εμφάνιση των προγενέστερων σημάτων τροποποιούν τον διακριτικό τους χαρακτήρα, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία ουδόλως αποδεικνύουν τη χρήση των ισπανικών σημάτων επί των οποίων βασίζεται η προσφυγή» (σκέψεις 15 και 16). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 45

46 Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης SP LA SPOSA LA SPOSA LA SPOSA COLLECTION R 1566/ «Το προγενέστερο σήμα καταχωρίσθηκε ως «SP LA SPOSA». Τα προσκομισθέντα έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία για τη χρήση του σήματος αναφέρονται μόνο σε νυφικά. Το στοιχείο LA SPOSA είναι κοινός όρος, ο οποίος γίνεται αντιληπτός από το ιταλικό και το ισπανικό κοινό ως η νύφη και έχει ασθενή διακριτικό χαρακτήρα για τα υπό εξέταση προϊόντα, ήτοι για τα νυφικά. Στον τιμοκατάλογό της, ο οποίος φέρει τον τίτλο tarifa de precios και έχει μεταφραστεί σε διάφορες επίσημες γλώσσες της ΕΕ, η ανακόπτουσα μετέφρασε τον συγκεκριμένο όρο στις αντίστοιχες γλώσσες. Κάτω από τον όρο «LA SPOSA» αναφέρεται ο όρος «novia» στην πορτογαλική έκδοση του καταλόγου, ο όρος bride στην αγγλική έκδοση, ο όρος Braut στη γερμανική έκδοση και ούτω καθ εξής. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι ακόμη και η ίδια η καθής αντιλαμβάνεται τον όρο LA SPOSA ως αναφερόμενο στους καταναλωτές στους οποίους απευθύνεται, ήτοι στις νύφες» (σκέψη 18). «Κατά συνέπεια, το στοιχείο SP στην αρχή του προγενέστερου σήματος αποτελεί διακριτικό στοιχείο το οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το στοιχείο αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί ιδίως λόγω της τοποθετήσεώς του στην αρχή του σήματος. Εξάλλου, στερείται εννοιολογικού περιεχομένου και διαθέτει αυτοτελή διακριτικό χαρακτήρα σε όλες τις γλώσσες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας» (σκέψη 19). «Η παράλειψη των γραμμάτων SP στο λεκτικό σημείο LA SPOSA ή στο λεκτικό σημείο LA SPOSA COLLECTION δεν αποτελεί αποδεκτή παραλλαγή του προγενέστερου σήματος αλλά σημαντική τροποποίηση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος. Τα προσκομισθέντα από την καθής έγγραφα δεν επαρκούν για να αποδείξουν ότι το σήμα SP LA SPOSA τέθηκε σε ουσιαστική χρήση» (σκέψη 26). Οσάκις το εικονιστικό στοιχείο είναι κυρίαρχο ή διακριτικό στοιχείο και όχι απλώς διακοσμητικό ή κοινότυπο χαρακτηριστικό, η παράλειψή του μπορεί να αλλοιώσει τον διακριτικό χαρακτήρα του σημείου. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης ESCORPION R 1140/ «Τα προγενέστερα σήματα χαρακτηρίζονται προδήλως από την παρουσία του εικονιστικού στοιχείου. Ωστόσο, τα έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίσθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας ανακοπής προκειμένου να χρησιμοποιηθούν, υπό την αίρεση του παραδεκτού τους, και στο πλαίσιο της διαδικασίας προσφυγής, δεν αποδεικνύουν καμία χρήση του εικονιστικού στοιχείου των προγενέστερων σημάτων» (σκέψη 19). «Κατά συνέπεια, το Γραφείο θεωρεί ότι η διαφαινόμενη εν χρήσει αλλοίωση του σήματος της ανακόπτουσας δεν συνιστά παραδεκτή αλλοίωση και, επομένως, δεν αποδεικνύεται η χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Η ανακόπτουσα δεν έχει συμμορφωθεί προς τις απαιτήσεις του άρθρου 42 παράγραφοι 2 και 3 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα και, ως εκ τούτου, η ανακοπή απορρίπτεται στο μέτρο που βασίζεται στις καταχωρίσεις του ισπανικού σήματος» (σκέψη 20). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 46

47 Άλλες αλλοιώσεις Παραδεκτές αλλοιώσεις Λεκτικά σήματα Τα λεκτικά σήματα θεωρείται ότι χρησιμοποιούνται στη μορφή υπό την οποία καταχωρίσθηκαν, ανεξαρτήτως του τύπου γραμματοσειράς, της αναγραφής τους με κεφαλαία ή πεζά γράμματα ή του χρώματός τους. Η ανάλυση αυτού του είδους της χρήσης υπό το πρίσμα της τυχόν αλλοίωσης του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος θα ήταν εσφαλμένη. Ωστόσο, η χρήση ενός πολύ εξεζητημένου τύπου χαρακτήρων (με έντονα στιλιστικά χαρακτηριστικά) ενδέχεται να οδηγήσει σε αντίθετα συμπεράσματα. Η αλλαγή του μεγέθους των χαρακτήρων ή η εναλλαγή μεταξύ κεφαλαίων/πεζών χαρακτήρων συνηθίζονται κατά τη χρήση των λεκτικών σημάτων. Κατά συνέπεια, η εν λόγω χρήση θεωρείται χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης MILENARIO R 0289/ Το τμήμα προσφυγών επικύρωσε το σκεπτικό του αρμόδιου επί της ανακοπής τμήματος βάσει του οποίου η χρήση του λεκτικού σήματος «MILENARIO» με στιλιστικούς έντονους χαρακτήρες δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος, καθόσον η λέξη «MILENARIO» κρίθηκε ότι αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο του καταχωρισμένου σήματος για «αφρώδεις οίνους και ποτά» που εμπίπτουν στην κλάση 33» (σκέψη 13). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης AMYCOR R 1344/ Η απεικόνιση του λεκτικού σήματος, το οποίο καταχωρίσθηκε για «φαρμακευτικά παρασκευάσματα και παρασκευάσματα υγιεινής, έμπλαστρα, υλικά επιδέσμων, μυκητοκτόνα, απολυμαντικά» που καλύπτονται από προγενέστερο σήμα της κλάσης 5, σε στιλιστική μορφή από κοινού με εικονιστικά στοιχεία κρίθηκε ότι μεταβάλλει ουσιαστικά τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος «AMYKOR» στην καταχωρισμένη του μορφή. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης THE ECONOMIST R 0056/ «Ο ισχυρισμός της προσφεύγουσας ότι η απόδειξη της χρήσης δεν είναι επαρκής καθόσον αναφέρεται στο έμβλημα [...] και όχι στο λεκτικό σήμα THE ECONOMIST δεν ευσταθεί. Πρώτον, το προσκομισθέν αποδεικτικό στοιχείο αναφέρεται σε αμφότερα τα προγενέστερα σήματα (ήτοι το λεκτικό σχήμα και το σύνθετο σήμα). Επιπλέον, η χρήση του προγενέστερου σήματος απεικόνισης συνιστά χρήση του προγενέστερου λεκτικού σήματος. Συναφώς επισημαίνεται ότι τα λεκτικά σήματα λογίζεται ότι χρησιμοποιούνται ως καταχωρισμένα σήματα ακόμη και όταν διαφέρει η γραμματοσειρά (αυτό μπορεί να συμβαίνει όταν η γραμματοσειρά είναι πολύ εξεζητημένη), όταν αλλάζει στο πλαίσιο της συνήθους σχετικής πρακτικής το μέγεθος των χαρακτήρων ή εναλλάσσονται κεφαλαίοι και πεζοί χαρακτήρες, όταν χρησιμοποιείται ένα ιδιαίτερο χρώμα ή όταν χρησιμοποιείται συνδυασμός με προσθήκες γενικού χαρακτήρα. Η χρήση του λεκτικού σημείου THE ECONOMIST με απλή γραμματοσειρά, συνήθη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων στην αρχή των λέξεων The και Economist και λευκού χρώματος χαρακτήρες σε φόντο που προκαλεί χρωματική αντίθεση δεν λογίζεται αποκλειστικά ως χρήση του προγενέστερου Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 47

48 σήματος απεικόνισης, καθώς ταυτόχρονα συνιστά χρήση και του προγενέστερου λεκτικού σήματος» (σκέψη 14). Τα λεκτικά σήματα καταχωρίζονται σε ασπρόμαυρη αναπαράσταση. Τα σήματα χρησιμοποιούνται συνήθως έγχρωμα. Η εν λόγω χρήση δεν συνιστά παραλλαγή αλλά χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης BIOTEX (διάφορες μορφές) R 0812/ «Το σήμα, όπως προκύπτει από τα προσκομισθέντα έγγραφα, απεικονίζεται σε διάφορες παραλλαγές με χρήση των ακόλουθων στιλιστικών μορφών: Το λεκτικό σημείο BIOTEX με λευκά κεφαλαία γράμματα σε σκουρόχρωμο φόντο για χρήση σε διαφημίσεις. Παραπομπή σε άρθρα εφημερίδας στα οποία το λεκτικό σημείο BIOTEX είναι γραμμένο με κανονικά τυπογραφικά στοιχεία. Το λεκτικό σημείο BIOTEX με λευκά κεφαλαία γράμματα και στο άνω άκρο του γράμματος Ι μια σκουρόχρωμη τελεία. Το λεκτικό σημείο BIOTEX με κανονικά κεφαλαία λευκά γράμματα σε ετικέτες και συσκευασίες απορρυπαντικών προϊόντων. Το λεκτικό σημείο BIOTEX με κανονικά τυπογραφικά στοιχεία σε δελτία αποστολής-τιμολόγια. Το λεκτικό σήμα BIOTEX με λευκά κεφαλαία και πεζά γράμματα σε σκουρόχρωμο φόντο που ενσωματώνει «κυματοειδές» εικονιστικό σημείο» (σκέψη 14). «Τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση του σήματος καταδεικνύουν ότι το σήμα εξακολούθησε να είναι, παρά τις διάφορες στιλιστικές παραλλαγές, το λεκτικό σημείο BIOTEX. Το σήμα σχηματίζεται κατά κανόνα από απλά κεφαλαία γράμματα χωρίς ίχνος αισθητικής εκζήτησης. Ενίοτε τα κεφαλαία γράμματα είναι κανονικά και δισδιάστατα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις φέρουν σκίαση ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι είναι τρισδιάστατα. Σε ορισμένες περιπτώσεις το γράμμα Ι φέρει στο άνω άκρο του τελεία διαφορετικού χρώματος. Το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι οι εν λόγω διαφοροποιήσεις είναι ελάχιστες και συνήθεις, καθώς και ότι παραπέμπουν σε μια κοινή πρακτική που εφαρμόζεται τόσο στο οικείο όσο και σε άλλα επιχειρηματικά πεδία. Το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι οι εν λόγω παραλλαγές δεν αναιρούν τη χρήση του σήματος BIOTEX και, ως εκ τούτου, η προσβαλλόμενη απόφαση πρέπει να ακυρωθεί ως προς το συγκεκριμένο σημείο» (σκέψη 17). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης SILVER Η λέξη SILVER με λευκά κεφαλαία γράμματα σε κόκκινη επιγραφή πάνω από έναν χρυσό κύκλο που περιέχει άλλα λεκτικά στοιχεία B «Η πραγματική χρήση του σήματος, η οποία φαίνεται στη συσκευασία του πακέτου με τις μπίρες, στο απόσπασμα της εφημερίδας και στο ημερολόγιο δεν συνιστά χρήση του καταχωρισμένου λεκτικού σήματος SILVER, αλλά χρήση του έγχρωμου σύνθετου σήματος, πρόκειται δηλαδή για μία ετικέτα μπύρας η οποία περιέχει τη λέξη SILVER με λευκά κεφαλαία γράμματα σε κόκκινη επιγραφή πάνω από έναν χρυσό κύκλο που περιέχει τα λεκτικά στοιχεία Bière sans alcool, Bière de haute qualité, pur malt και Brassée par le Brasseries Kronenbourg. Η χρήση αυτή δεν σημαίνει αυτομάτως ότι το σήμα δεν χρησιμοποιείται όπως καταχωρίσθηκε. Το βάσιμο κάθε υπόθεσης αξιολογείται σε μεμονωμένη βάση. Όσον αφορά την παρούσα υπόθεση, το Γραφείο έκρινε ότι το σήμα SILVER είναι το πραγματικό σήμα. Η εμφάνιση των άλλων λεκτικών στοιχείων, ήτοι των φράσεων Bière sans alcool, Bière de haute qualité, pur malt και Brassée par le Brasseries Kronenbourg, καθώς και του εικονιστικού στοιχείου, έχει δευτερεύουσα μόνο θέση στο σήμα SILVER. Καθίσταται επίσης σαφές από τη μελέτη της αγοράς, το απόσπασμα της εφημερίδας και τα τιμολόγια ότι η πραγματική χρήση του σήματος αφορά το σήμα SILVER. Το Γραφείο έκρινε ότι η χρήση της λέξης SILVER είναι τόσο κυρίαρχη στο σήμα απεικόνισης ώστε πληροί τις προϋποθέσεις σχετικά με τη χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 48

49 Σήματα απεικόνισης Η χρήση ενός αμιγούς σήματος απεικόνισης (χωρίς λεκτικά στοιχεία) σε μορφή διαφορετική από την καταχωρισμένη του μορφή συνιστά καταρχήν μη αποδεκτή αλλοίωση. Ωστόσο, η χρήση της έγχρωμης απεικόνισης ενός καταχωρισμένου σε ασπρόμαυρη απεικόνιση σήματος συνιστά χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Σχόλιο Το σήμα θεωρείται ότι χρησιμοποιείται στην καταχωρισμένη του μορφή. Η χρήση σημάτων απεικόνισης με έγχρωμα στοιχεία σε διαφορετικά χρώματα δεν πρέπει να θεωρείται ότι συνιστά αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος, εκτός εάν η παρουσία του χρώματος αποτελεί διακριτικό στοιχείο στη συνολική εντύπωση που προκαλεί το σήμα (όπως, για παράδειγμα, συμβαίνει με τις σημαίες). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης R 1479/ Το λεκτικό στοιχείο θεωρείται ότι αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό του σήματος απεικόνισης, καθώς καταλαμβάνει κεντρική θέση στο σήμα και είναι γραμμένο με χαρακτήρες μεγάλου μεγέθους. Δεν διαπιστώθηκε αλλοίωση του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος (σκέψη 15). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Υπόθεση T-152/11 Το Δικαστήριο έκρινε ότι, εάν στην αίτηση καταχώρισης σήματος δεν διεκδικείται συγκεκριμένο χρώμα, η χρήση διαφορετικών χρωματικών συνδυασμών «πρέπει να επιτρέπεται, εφόσον τα γράμματα έρχονται σε αντίθεση με το φόντο». Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι τα γράμματα M, A, D τέθηκαν σε συγκεκριμένη διάταξη στο κοινοτικό σήμα. Κατά συνέπεια, οι απεικονίσεις του σημείου οι οποίες δεν αλλοιώνουν τη διάταξη των γραμμάτων ή τη χρωματική αντίθεση αποτελούν ουσιαστική χρήση του σήματος (σκέψεις 41 και 45). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 49

50 Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης R 0877/ «Το πορτοκαλί φόντο είναι το χρώμα της συσκευασίας των προϊόντων. Το σήμα χρησιμοποιείται σε ασπρόμαυρο φόντο και πλαισιώνεται από ασημένιο περίγραμμα όμοιο με εκείνο του προγενέστερου καταχωρισμένου σήματος. Η γραμματοσειρά έχει ελαφρώς εκσυγχρονισθεί και η μικρή παύλα μεταξύ του σημείου Bi και του σημείου Fi έχει απαλειφθεί. Ωστόσο, οι εν λόγω διαφοροποιήσεις μπορούν να θεωρηθούν ήσσονος σημασίας αλλαγές οι οποίες δεν αλλοιώνουν τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος υπό τη μορφή στην οποία αυτό καταχωρίσθηκε κατά την έννοια του άρθρου 15 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Η γραμματοσειρά έχει εκσυγχρονιστεί, όμως οι χαρακτήρες διατηρούν το καμπύλο σχήμα τους, η δε απάλειψη της παύλας διαφεύγει της προσοχής. Ο διακριτικός χαρακτήρας του προγενέστερου σήματος εξακολουθεί να βασίζεται στο σημείο που αποτελείται από τους ευμεγέθεις μαύρους χαρακτήρες Bi Fi, όπου τα γράμματα B και F είναι κεφαλαία και τα δύο «i» πεζά, καθώς και στο λευκό φόντο και το ασημένιο περίγραμμα» (σκέψη 45). Όσον αφορά τα σύνθετα σήματα (τα σήματα που αποτελούνται τόσο από λεκτικά όσο και από εικονιστικά στοιχεία), οι αλλαγές ορισμένων εικονιστικών στοιχείων δεν θίγουν κατά κανόνα τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης T-147/03 (C-171/06 P απορριφθείσα) «[ ]τα μόνα στοιχεία που διαφοροποιούν το προγενέστερο εθνικό σήμα, όπως αυτό έχει καταχωρισθεί, από το χρησιμοποιούμενο από την προσφεύγουσα σημείο είναι, αφενός, ο τρόπος απεικονίσεως του γράμματος «q», που παραπέμπει στην πλάκα ρολογιού χειρός και, αφετέρου, η χρήση κεφαλαίων γραμμάτων στην εμφάνιση του λεκτικού στοιχείου του προγενεστέρου εθνικού σήματος [ ]. Πρώτον, μολονότι είναι αληθές ότι ο τρόπος απεικονίσεως του γράμματος q είναι πιο έντονος στη μορφή του χρησιμοποιούμενου σημείου απ ό,τι σ αυτήν του προγενεστέρου εθνικού σήματος, ο διακριτικός χαρακτήρας του προγενεστέρου σήματος βασίζεται πάντοτε στην ολότητα του λεκτικού στοιχείου του σήματος αυτού. Κατά τα λοιπά, πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο τρόπος απεικονίσεως του γράμματος q, που υποδηλώνει, όπως έχει αναφερθεί, την πλάκα ενός ρολογιού, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα διακριτικό χαρακτήρα για τα προϊόντα της κλάσεως 14, που είναι τα μόνα προϊόντα για τα οποία η προσφεύγουσα έχει προσκομίσει αποδείξεις σχετικά με τη χρήση του προγενεστέρου σήματος. Δεύτερον, όσον αφορά τη χρήση των κεφαλαίων γραμμάτων, αρκεί να σημειωθεί ότι η χρήση αυτή στερείται παντελώς πρωτοτυπίας χωρίς, εξάλλου, να αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του προγενεστέρου εθνικού σήματος Επομένως, τα προσκομισθέντα από την προσφεύγουσα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία αναφέρονται στο απεικονιζόμενο στην ανωτέρω σκέψη 10 σημείο, όσον αφορά τα προϊόντα της κλάσεως 14 ρολόγια χειρός και λουράκια ρολογιών, βασίμως ελήφθησαν υπόψη από το τμήμα προσφυγών για την εκτίμηση του ζητήματος αν η προσφεύγουσα απέδειξε την ουσιαστική χρήση του προγενεστέρου εθνικού σήματος» (σκέψεις 28 έως 30). Τούτο ασκεί ιδιαίτερη επιρροή σε περιπτώσεις όπου το εικονιστικό στοιχείο έχει κυρίως περιγραφικό χαρακτήρα όσον αφορά τα οικεία προϊόντα και υπηρεσίες. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης R 0864/ Η προαναφερθείσα απόκλιση από την καταχωρισμένη μορφή του σήματος δεν θίγει τον διακριτικό Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 50

51 χαρακτήρα του καταχωρισμένου σήματος της ανακόπτουσας. Πρώτον, η χρήση διαφορετικών χαρακτήρων δεν θίγει τον ρόλο και τη θέση της λέξης «WEEKEND» στο προγενέστερο σήμα. Η λέξη εξακολουθεί να απεικονίζεται σε δύο τμήματα (WEEK και END, το ένα πάνω από το άλλο) και το μέγεθος των χαρακτήρων δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά. Δεύτερον, το έμβλημα που περιέχει το τετράφυλλο τριφύλλι εξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσα στα μέρη «WEEK» και «END», συνεπώς ο αντίκτυπός του στη συνολική εντύπωση του προγενέστερου σήματος δεν έχει θιγεί. Τρίτον, τα εικονιστικά σημεία του αλόγου/άρματος αποτελούν ως επί το πλείστον ένδειξη σχετικά με το κατά πόσον το συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας αφορά ιππικούς αγώνες ή αρματοδρομίες. Κατά συνέπεια, η συγκεκριμένη προσθήκη θα γίνει αντιληπτή από το κοινό ως έχουσα αμιγώς περιγραφικό χαρακτήρα. Το τμήμα προσφυγών επιβεβαιώνει την απόφαση του αρμόδιου επί της ανακοπής τμήματος. Το ίδιο σκεπτικό καλύπτει και τις περιπτώσεις όπου τα κυρίαρχου χαρακτήρα στοιχεία παραμένουν αμετάβλητα (βλ. απόφαση T-135/04, «Online bus» ανωτέρω). Τρισδιάστατα σήματα Η χρήση ενός τρισδιάστατου σήματος σε διάφορα μεγέθη συνήθως αντιμετωπίζεται ως χρήση του καταχωρισμένου σήματος. Η προσθήκη ενός λεκτικού/εικονιστικού στοιχείου σε ένα τέτοιο σήμα δεν αλλοιώνει καταρχήν τον διακριτικό χαρακτήρα του σημείου. Χρώματα ως σήματα καθ εαυτού Τα χρώματα καθ εαυτού είναι σήματα τα οποία αποτελούνται από ένα ή περισσότερα χρώματα καθ εαυτού. Οσάκις το σήμα περιέχει χρωματικό συνδυασμό, η καταχώριση πρέπει να αναφέρει την αναλογία κάθε χρώματος και να καθορίζει την εμφάνιση του σήματος. Τα χρώματα ως σήματα καθ εαυτού πρέπει να χρησιμοποιούνται με τα χρώματα που ορίζονται στην καταχώρισή τους. Αμελητέες παραλλαγές όσον αφορά τη σκίαση και την ένταση του χρώματος δεν αλλοιώνουν τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Οσάκις ένας χρωματικός συνδυασμός καταχωρίζεται χωρίς να προσδιορίζεται η αναλογία των σχετικών χρωμάτων, η χρήση σε ποικίλες αναλογίες δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Τελείως διαφορετική είναι η περίπτωση κατά την οποία η χρησιμοποιούμενη παραλλαγή αλλοιώνει ουσιαστικά τις κατοχυρωμένες με την καταχώριση χρωματικές αναλογίες. Μετά την καταχώριση ενός χρώματος ή χρωματικού συνδυασμού, η χρήση από κοινού με κάποιο διακριτικό ή περιγραφικό λεκτικό σημείο δεν θίγει τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος. Βλ., αναλογικά, την κατωτέρω απόφαση του Δικαστηρίου όσον αφορά την απόδειξη του επίκτητου διακριτικού χαρακτήρα ενός σήματος (εξέταση): Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης (με το λεκτικό σήμα John Deere) T-137/08 (υπόθεση περί απόλυτων λόγων απαραδέκτου) «Τα χρώματα που αφορά η αίτηση καταχώρισης σήματος προσδιορίστηκαν βάσει του συστήματος Munsell: 9.47 GY3.57/7.45 (πράσινο) και 5.06 Y7.63/10.66 (κίτρινο). Η περιγραφή διευκρινίζει ότι το Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 51

52 κυρίως σώμα του οχήματος είναι πράσινο [και] οι τροχοί είναι κίτρινοι», όπως εμφαίνει η συνημμένη στην αίτηση εικόνα που ακολουθεί:» (σκέψη 3). «Από τις ανωτέρω σκέψεις προκύπτει ότι, αν όντως το επίδικο σήμα χρησιμοποιήθηκε και προωθήθηκε στην αγορά σε συνδυασμό με το λεκτικό σήμα John Deere [η υπογράμμιση δική μας] και οι διαφημιστικές δαπάνες που πραγματοποίησε η παρεμβαίνουσα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσιάστηκαν συνολικώς και όχι χωριστά για κάθε χώρα, κακώς η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι δεν αποδείχθηκε με επαρκή νομικά επιχειρήματα ότι η παρεμβαίνουσα είχε χρησιμοποιήσει τον συνδυασμό πράσινου και κίτρινου χρώματος στα προϊόντα της ως σήμα και ότι η διάδοση των προϊόντων αυτών ήταν ευρεία και εκτεταμένη σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Απριλίου 1996» (σκέψη 46). Μη αποδεκτές αλλοιώσεις Οσάκις μόνον ένα ή ορισμένα από τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται το σήμα έχουν διακριτικό χαρακτήρα που επιτρέπει την καταχώριση του σήματος ως συνόλου, η τυχόν αλλοίωση ή η παράλειψη ή η αντικατάσταση αυτού του στοιχείου από κάποιο άλλο σημαίνει καταρχήν ότι έχει αλλοιωθεί ο διακριτικός χαρακτήρας του σήματος. Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης MEXAVIT MEXA-VIT C R 0159/ Στην παρούσα υπόθεση η χρήση του σήματος με διαφορετικό τρόπο γραφής και με την προσθήκη του γράμματος «C» αλλοιώνει τον διακριτικό χαρακτήρα του καταχωρισμένου σημείου, καθώς το λεκτικό σημείο «VIT» γίνεται πλέον αντιληπτό ως περιγραφικό στοιχείο, ήτοι ως «VIT C» (το οποίο παραπέμπει στη φράση «Vitamin C»). Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης R 2066/ «Οι κατάλογοι «NOVEDADES» που εκδόθηκαν στο διάστημα χρησιμοποιούν συστηματικά το σήμα μόνο στη συγκεκριμένη έκδοσή του. Η χρήση αυτή δεν συνιστά παραδεκτή χρήση του σήματος [όπως καταχωρίσθηκε] (με ή χωρίς χρώμα) βάσει του άρθρου 15 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα. Το απλό γεγονός ότι αμφότερα τα σήματα περιλαμβάνουν το λεκτικό στοιχείο LLOYD S δεν πληροί επαρκώς τη σχετική προϋπόθεση. Επίσης, στη χρησιμοποιούμενη μορφή πρέπει να εμφανίζονται τα εικονιστικά στοιχεία του προγενέστερου σήματος. Στη χρησιμοποιούμενη μορφή του σήματος χρησιμοποιείται διαφορετική γραμματοσειρά και έχουν απαλειφθεί τόσο το μεμονωμένο και περιβαλλόμενο από ελλειψοειδές εικονιστικό σημείο γράμμα L στο τέλος του λεκτικού σημείου όσο και το κυκλικό ή ελλειψοειδές εικονιστικό σημείο που περιβάλλει το λεκτικό σημείο «LLOYD S». Με άλλα λόγια, όλα τα εικονιστικά στοιχεία του καταχωρισμένου σήματος απουσιάζουν από τη χρησιμοποιούμενη μορφή του. Στο άνω μέρος του σήματος, η χρησιμοποιούμενη μορφή του περιέχει το εντυπωσιακό εικονιστικό σημείο ενός πουλιού με μακρύ ράμφος που πετά. Η παράλειψη όλων των εικονιστικών στοιχείων του καταχωρισμένου σήματος και η προσθήκη ενός άλλου εικονιστικού στοιχείου στη χρησιμοποιούμενη μορφή του αλλοιώνουν τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος και υπερβαίνουν τα όρια της απλής παραλλαγής ή του εκσυγχρονισμού του σήματος» (σκέψη 35). Αλλοίωση σημείου το οποίο καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στο σήμα Καταχωρισμένη μορφή Πραγματική χρήση Αριθ. υπόθεσης R 0275/ Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 52

53 «Το τμήμα προσφυγών συμμερίζεται την επισήμανση του δικαιούχου του κοινοτικού σήματος ότι το [εν χρήσει] σήμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ελαφρά παραλλαγή του προγενέστερου σήματος [...] στην καταχωρισμένη του μορφή. Ανεξαρτήτως του ότι αμφότερα τα σήματα περιέχουν το λεκτικό στοιχείο «HYBRIS», το πρόσθετο εικονιστικό στοιχείο ένα ανεστραμμένο «y» εντός δύο ιδιόμορφων παρενθέσεων δεν μπορεί να θεωρηθεί «αμελητέο στοιχείο». Το επίμαχο εικονιστικό στοιχείο είναι μάλλον ασυνήθιστο και επιδραστικό. Δεν πρόκειται για απλό διακοσμητικό στοιχείο. Επιπλέον, καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στην αρχή του χρησιμοποιούμενου σημείου και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτού. Δεν επισκιάζεται από τη συνολική εντύπωση που προκαλεί το σημείο» (σκέψη 23). 2.8 Χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών για τα οποία έχει καταχωρισθεί το σήμα Σύμφωνα με το άρθρο 15 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, το σήμα πρέπει να χρησιμοποιείται για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωρισθεί προκειμένου να παρέχει προστασία. Σύμφωνα με την πρώτη περίοδο του άρθρου 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, το προγενέστερο καταχωρισμένο σήμα πρέπει να έχει τεθεί σε ουσιαστική χρήση για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίσθηκε και επί των οποίων βασίζεται η ανακοπή του δικαιούχου προγενέστερου κοινοτικού σήματος. Η τρίτη περίοδος του άρθρου 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα ορίζει ότι αν το προγενέστερο σήμα χρησιμοποιήθηκε για μέρος μόνο των προϊόντων ή υπηρεσιών για τα οποία καταχωρίσθηκε, τότε, για τους σκοπούς της εξέτασης της ανακοπής, θεωρείται καταχωρισμένο μόνο για το μέρος αυτό των προϊόντων ή υπηρεσιών. Όπως έκρινε το Γενικό Δικαστήριο στην υπόθεση «Aladin»: «[Δεδομένου ότι, βάσει των διατάξεων του άρθρου 42 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα], μπορεί να θεωρηθεί ότι το προγενέστερο σήμα έχει καταχωριστεί μόνο για το μέρος των προϊόντων και υπηρεσιών για το οποίο αποδείχθηκε η ουσιαστική χρήση του σήματος, οι εν λόγω διατάξεις αφενός περιορίζουν τα δικαιώματα που αντλεί ο δικαιούχος του προγενέστερου σήματος από την καταχώριση [...] και, αφετέρου, πρέπει να συμβιβαστούν με το έννομο συμφέρον του εν λόγω δικαιούχου να μπορεί, στο μέλλον, να διευρύνει το φάσμα των προϊόντων ή των υπηρεσιών του, στο πλαίσιο των όρων που προσδιορίζουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίστηκε το σήμα, απολαύοντας της προστασίας που του παρέχει η καταχώριση του εν λόγω σήματος. Αυτό ισχύει κατά μείζονα λόγο όταν, όπως εν προκειμένω, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίστηκε το σήμα συνιστούν επαρκώς οριοθετημένη κατηγορία [ ]» (Βλ. απόφαση της 14/07/2005, T-126/03, «Aladin», σκέψη 51, η έμφαση δική μας.) Η ανάλυση της ουσιαστικής χρήσης πρέπει καταρχήν να εκτείνεται σε όλα τα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες στα οποία βασίζεται η ανακοπή και για τα οποία ο αιτών την καταχώριση κοινοτικού σήματος έχει ρητά ζητήσει να αποδειχθεί ο ουσιαστικός χαρακτήρας της χρήσης τους. Ωστόσο, οσάκις καθίσταται σαφές ότι υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης για ορισμένα από τα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωρισθεί το προγενέστερο σήμα, η ανάλυση του ουσιαστικού χαρακτήρα της χρήσης από το Γραφείο δεν είναι αναγκαίο να επεκταθεί σε όλα τα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωρισθεί το προγενέστερο σήμα αλλά να εστιάσει μόνο στα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες που θεωρείται ότι τεκμηριώνουν επαρκώς το ταυτόσημο ή ομοιότητα των επίμαχων προϊόντων ή/και υπηρεσιών. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 53

54 Με άλλα λόγια, στον βαθμό που η πιθανότητα σύγχυσης μπορεί να τεκμηριωθεί βάσει των πορισμάτων σχετικά με την ουσιαστική χρήση ορισμένων προϊόντων ή/και υπηρεσιών για τα οποία έχει καταχωρισθεί το προγενέστερο σήμα, δεν είναι απαραίτητη η εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με τη χρήση τα οποία κατάθεσε ο ανακόπτων για τα υπόλοιπα προϊόντα ή/και υπηρεσίες. Οι επόμενες ενότητες περιλαμβάνουν μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές που συμβάλλουν στην τεκμηρίωση του ουσιαστικής χρήσης του προγενέστερου σήματος για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωρισθεί. Αναλυτικότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την ανακοπή, Μέρος 2.2, Σύγκριση προϊόντων και υπηρεσιών και ιδίως της πρακτικής σχετικά με τη χρήση των γενικών ενδείξεων της επικεφαλίδας των κλάσεων, καθώς και στις Κατευθυντήριες γραμμές, Μέρος Β, Εξέταση, Τμήμα 3, Ταξινόμηση Σύγκριση μεταξύ των χρησιμοποιούμενων προϊόντων/υπηρεσιών και των χαρακτηριστικών τους Πρέπει να αξιολογείται διεξοδικά το κατά πόσον τα προϊόντα και οι υπηρεσίες για τα οποία χρησιμοποιείται το σήμα εμπίπτουν στην κατηγορία στην οποία έχουν καταχωρισθεί. Παραδείγματα: Αριθ. υπόθεσης T-382/08 VOGUE T-183/08 SCHUHPARK R 0807/ Demara R 1533/ GEO MADRID R 0068/ Sweetie R 1519/ DODOT et al R 0594/ BANIF Καταχώριση προϊόντων και υπηρεσιών Υποδήματα Υποδήματα Φαρμακευτικά και κτηνιατρικά προϊόντα και απολυμαντικά Υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών που εμπίπτουν στην κλάση 38 Φρούτα και λαχανικά διατηρημένα, αποξηραμένα και μαγειρεμένα, εκχυλίσματα φρούτων από εσπεριδοειδή και άλλα φρούτα, διατηρημένα φρούτα, ζάχαρη, μπισκότα, κέικ, γλυκά και είδη ζαχαροπλαστικής Πάνες από ύφασμα για βρέφη που εμπίπτουν στην κλάση 25 Υπηρεσίες διοίκησης επιχειρήσεων, Χρήση προϊόντων και υπηρεσιών Λιανική πώληση υποδημάτων Υπηρεσίες λιανικής πώλησης σχετικά με υποδήματα Πάνες και πάνεςβρακάκια για άτομα με προβλήματα ακράτειας Παροχή πλατφόρμας αγορών εξ αποστάσεως Επικαλύψεις επιδορπίων με άρωμα φράουλας, καραμέλας ή σοκολάτας Πάνες μιας χρήσεως από χαρτοβάμβακα και κυτταρίνη (κλάση 16) Διαχείριση κεφαλαίων και προσωπικών Σχόλιο Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψεις 47 και 48) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψη 32) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως, καίτοι η διανομή των συγκεκριμένων προϊόντων μπορεί να γίνεται από τα φαρμακεία (σκέψεις 14 έως 16) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψη 16) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψη 20) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψη 29) Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως (σκέψη 39) Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 54

55 B OXIL B CAI/Kay B , LUPA R1330/ AF (σήμα απεικόνισης) αντιπροσώπευσης και γενικής συμβουλευτικής που εμπίπτουν στην κλάση 35 Σχέδια τεχνικής, οικονομικής και διοικητικής φύσεως που εμπίπτουν στην κλάση 42 Ηλεκτρικοί διακόπτες και «μέρη λυχνίων» Υπηρεσίες εκπαίδευσης Υπηρεσίες μεταφορών και διανομής που υπάγονται στην κλάση 39 Διαφήμιση, διοίκηση επιχειρήσεων, διαχείριση επιχειρήσεων, εργασίες γραφείου που εμπίπτουν στην κλάση Σημασία της ταξινόμησης περιουσιακών στοιχείων ή κτηματομεσιτικών υποθέσεων (κλάση 36) Συσκευές φωτισμού Υπηρεσίες ψυχαγωγίας Υπηρεσίες παράδοσης κατ οίκον προϊόντων λιανικής πώλησης Υπηρεσίες λιανικής. Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως, καθόσον οι καταχωρισμένες υπηρεσίες παρέχονται από εξειδικευμένες μεταφορικές επιχειρήσεις οι οποίες δεν παρέχουν άλλες υπηρεσίες. Αντιθέτως, οι υπηρεσίες παράδοσης κατ οίκον προϊόντων λιανικής πώλησης αποτελούν συμπληρωματική παρεπόμενη υπηρεσία η οποία παρέχεται στο πλαίσιο των υπηρεσιών λιανικής πώλησης. Δεν πληρούται η απαίτηση ουσιαστικής χρήσεως. Εάν ένα σήμα καταχωρίζεται για τις γενικές ενδείξεις της κλάσης 35 αλλά η χρήση του αποδεικνύεται ότι αφορά μόνον «υπηρεσίες λιανικής» για συγκεκριμένα προϊόντα, τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία δεν αποτελούν έγκυρη απόδειξη της χρήσης του σήματος για οιαδήποτε άλλη από τις ενδείξεις της κλάσης 35 ή για την επικεφαλίδα της κλάσης ως συνόλου (σκέψη 25 με αναλογική ερμηνεία). Είναι ιδιαίτερα σημαντική η τεκμηρίωση του κατά πόσον τα συγκεκριμένα προϊόντα ή υπηρεσίες για τα οποία χρησιμοποιείται το σήμα εμπίπτουν σε κάποια γενική ένδειξη της επικεφαλίδας της κλάσης μιας συγκεκριμένης κλάσης προϊόντων ή υπηρεσιών και, εάν ναι, σε ποια. Για παράδειγμα, η επικεφαλίδα της κλάσης 25 είναι «Ενδύματα, υποδήματα, είδη πιλοποιίας» και καθεμία από αυτές τις τρεις κατηγορίες προϊόντων αποτελεί μια «γενική ένδειξη». Παρότι, καταρχήν, η ταξινόμηση εξυπηρετεί σκοπούς διοικητικής φύσεως, είναι σημαντικό, στο πλαίσιο της εκτίμησης της φύσης της χρήσης, να τεκμηριώνεται το κατά πόσον τα προϊόντα για τα οποία χρησιμοποιείται το σήμα εμπίπτουν στη γενική ένδειξη «ενδύματα», «υποδήματα» ή «είδη πιλοποιίας». Η αξία της ταξινόμησης γίνεται προφανής οσάκις παρεμφερείς κατηγορίες προϊόντων ταξινομούνται διαφορετικά για συγκεκριμένους λόγους. Για παράδειγμα, υπάρχουν περιπτώσεις υποδημάτων τα οποία έχουν ταξινομηθεί σε διάφορες κλάσεις ανάλογα με τον σκοπό για τον οποίον προορίζονται: τα «ορθοπεδικά υποδήματα» εμπίπτουν στην Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 55

56 κλάση 10 και τα «συνήθη» υποδήματα στην κλάση 25. Με βάση τα προσκομιζόμενα αποδεικτικά στοιχεία, πρέπει να αποδεικνύεται με ποιο είδος υποδημάτων συνδέεται η χρήση των υπό εξέταση υποδημάτων Χρήση και καταχώριση του σήματος για γενικές ενδείξεις των «επικεφαλίδων των κλάσεων» Οσάκις το σήμα καταχωρίζεται για όλες ή μερικές από τις γενικές ενδείξεις οι οποίες αναφέρονται στην επικεφαλίδα συγκεκριμένης κλάσης και έχει χρησιμοποιηθεί για προϊόντα ή υπηρεσίες που έχουν ταξινομηθεί ορθώς στην ίδια κλάση ως εμπίπτοντα σε μια από τις εν λόγω γενικές ενδείξεις, το σήμα θεωρείται ότι έχει χρησιμοποιηθεί για τη συγκεκριμένη γενική ένδειξη. Παράδειγμα: Το προγενέστερο σήμα έχει καταχωρισθεί για ενδύματα, υποδήματα, είδη πιλοποιίας που εμπίπτουν στην κλάση 25. Τα αποδεικτικά στοιχεία αφορούν «φούστες», «παντελόνια» και «μακό μπλουζάκια». Συμπέρασμα: Το σήμα έχει χρησιμοποιηθεί για ενδύματα. Εξάλλου, οσάκις το σήμα έχει καταχωρισθεί μόνο για μερικές από τις γενικές ενδείξεις που αναφέρονται στην επικεφαλίδα συγκεκριμένης κλάσης, όμως έχει χρησιμοποιηθεί μόνο για προϊόντα ή υπηρεσίες που εμπίπτουν σε άλλη γενική ένδειξη της ίδιας κλάσης, το σήμα θεωρείται ότι δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τα καταχωρισμένα προϊόντα ή τις υπηρεσίες (βλ. επίσης παράγραφο παρακάτω). Παράδειγμα: Το προγενέστερο σήμα έχει καταχωρισθεί για ενδύματα που εμπίπτουν στην κλάση 25. Τα αποδεικτικά στοιχεία αφορούν αποκλειστικά «μπότες». Συμπέρασμα: Το σήμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τα προϊόντα για τα οποία καταχωρίσθηκε Χρήση για υποκατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών και παρεμφερή προϊόντα/υπηρεσίες Το παρόν μέρος διαλαμβάνει την έκταση της προστασίας που παρέχεται οσάκις διαπιστώνεται χρήση του σήματος για υποκατηγορίες των προϊόντων για τα οποία καταχωρίσθηκε ή για «παρεμφερή» προϊόντα (ή υπηρεσίες). Δεν είναι καταρχήν αποδεκτά τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση «διαφορετικών» αλλά κατά μία έννοια «συνδεόμενων» προϊόντων ή υπηρεσιών τα οποία φέρονται να καλύπτουν αυτομάτως τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρίσθηκε το σήμα. Ειδικότερα, η έννοια της ομοιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών είναι αλυσιτελής στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Η τρίτη περίοδος του άρθρου 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα δεν προβλέπει καμία εξαίρεση συναφώς. Παράδειγμα: Το προγενέστερο σήμα έχει καταχωρισθεί για ενδύματα που εμπίπτουν στην κλάση 25. Τα αποδεικτικά στοιχεία αφορούν αποκλειστικά «μπότες». Συμπέρασμα: Το σήμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τα προϊόντα για τα οποία καταχωρίσθηκε. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 56

57 Προγενέστερο σήμα το οποίο έχει καταχωρισθεί για ευρεία κατηγορία προϊόντων/υπηρεσιών Στην υπόθεση «Aladin», το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι: «[ ] αν ένα σήμα έχει καταχωριστεί για μια κατηγορία προϊόντων ή υπηρεσιών αρκετά ευρεία ώστε να διακρίνονται εντός αυτής διάφορες αυτόνομες υποκατηγορίες, η απόδειξη της ουσιαστικής χρήσεως του σήματος για μέρος αυτών των προϊόντων ή υπηρεσιών συνεπάγεται προστασία, στο πλαίσιο διαδικασίας ανακοπής, μόνο για την ή τις υποκατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες για τις οποίες πράγματι χρησιμοποιήθηκε το σήμα». (Βλ. απόφαση της 14/07/2005, T-126/03, «Aladin», σκέψη 45.) Κατά συνέπεια, εάν το προγενέστερο σήμα έχει καταχωρισθεί για μια ευρεία κατηγορία προϊόντων ή υπηρεσιών, όμως ο ανακόπτων αποδεικνύει τη χρήση μόνον ορισμένων προϊόντων ή υπηρεσιών που εμπίπτουν στην εν λόγω κατηγορία, τίθεται το ερώτημα κατά πόσον τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία θα πρέπει να θεωρηθεί ότι αποδεικνύουν τη χρήση μόνον των συγκεκριμένων προϊόντων ή υπηρεσιών τα οποία δεν αναφέρονται στον συναφή κατάλογο προϊόντων ή υπηρεσιών ή της ευρείας κατηγορίας όπως καθορίζεται στην καταχώριση. Το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε επίσης, αφενός, ότι είναι αναγκαίο να ερμηνευθεί η τελευταία περίοδος του άρθρου 42 παράγραφος 2 του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα υπό την έννοια ότι σκοπός του είναι να αποφεύγεται η ευρεία προστασία ενός σήματος για μερικώς χρησιμοποιούμενα προϊόντα και υπηρεσίες, για τον λόγο και μόνον ότι έχει καταχωριστεί για ευρύ φάσμα προϊόντων ή υπηρεσιών. Συναφώς, για την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το περιεχόμενο των κατηγοριών των προϊόντων ή υπηρεσιών για τις οποίες έχει καταχωριστεί το προγενέστερο σήμα, ιδίως δε ο γενικός χαρακτήρας των όρων που χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των εν λόγω κατηγοριών κατά την καταχώριση, και μάλιστα ως προς τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες των οποίων η ουσιαστική χρήση αποδείχθηκε, ενδεχομένως, στην πράξη (σκέψη 44). Αφετέρου, ο ανακόπτων δεν είναι υποχρεωμένος να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία που να αφορούν όλες τις εμπορικές εκφάνσεις ανάλογων προϊόντων ή υπηρεσιών, αλλά μόνον προϊόντα ή υπηρεσίες επαρκώς διαφοροποιημένα, ώστε να αποτελούν συνεκτικές κατηγορίες ή υποκατηγορίες (σκέψη 46). Η σχετική διάταξη βασίζεται στην παραδοχή ότι στην πράξη είναι αδύνατο για τον δικαιούχο του σήματος να αποδείξει τη χρήση του για όλες τις πιθανές παραλλαγές των προϊόντων τα οποία αφορά η καταχώριση. Ως εκ τούτου, η εκ του σήματος προστασία παρέχεται μόνο για την υποκατηγορία ή τις υποκατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα χρησιμοποιούμενα προϊόντα ή υπηρεσίες εφόσον: 1. η καταχώριση του σήματος είχε γίνει για μια κατηγορία προϊόντων ή υπηρεσιών: α) η οποία είναι επαρκώς ευρεία ώστε να καλύπτει μια σειρά από συναφείς υποκατηγορίες με μη αυθαίρετο τρόπο, β) οι οποίες μπορούν να γίνουν αντιληπτές ως αυτόνομες η μια από την άλλη, Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 57

58 και 2. μπορεί να αποδειχθεί ότι το σήμα χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά μόνο μερικώς σε σχέση με την αρχική ευρεία περιγραφή. Πρέπει να αιτιολογείται δεόντως ο καθορισμός των υποκατηγοριών, με βάση δε τα προσκομιζόμενα από τον ανακόπτοντα αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να διευκρινίζεται το κατά πόσον υπήρξε μερική μόνο χρήση της αρχικής ευρείας περιγραφής/υποκατηγορίας ή υποκατηγοριών. Βλ. παραδείγματα στην παράγραφο στη συνέχεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση σημάτων που καταχωρίζονται για «φαρμακευτικά παρασκευάσματα», τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται μόνο για ένα είδος φαρμάκου που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία συγκεκριμένης ασθένειας (βλ. τα παραδείγματα φαρμακευτικών παρασκευασμάτων που παρατίθενται στην παράγραφο στη συνέχεια). Εξάλλου, η χρήση του σήματος για μια ολόκληρη κατηγορία πρέπει να γίνεται αποδεκτή εφόσον υπάρχουν παραδείγματα χρήσης σε διάφορα είδη προϊόντων που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία και δεν υφίσταται άλλη υποκατηγορία η οποία καλύπτει κάποια από τα εν λόγω προϊόντα. Επίμαχο σημείο CARRERA Αριθ. υπόθεσης R 0260/ (έκπτωση) Η απόδειξη της χρήσης του σήματος για: διακοσμητικά γράμματα σετ βελτίωσης των επιδόσεων καλύμματα για τον χώρο αποσκευών σετ ζαντών, καθώς και πλήρη σετ ζαντών και θερινών και χειμερινών ελαστικών διακοσμητικές πλάκες κατωφλίου θυρών θεωρήθηκε επαρκής απόδειξη της χρήσης για «μηχανοκίνητα οχήματα και μέρη χερσαίων οχημάτων», για τα οποία καταχωρίσθηκε το σήμα. Η απόφαση υπέρ της ουσιαστικής χρήσης του σήματος βασίστηκε στη διαπίστωση ότι η χρήση του αφορούσε πλήθος διαφορετικών μερών μηχανοκίνητων οχημάτων, τα δε προϊόντα επί των οποίων αποδείχθηκε η χρήση του κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα μερών μηχανοκίνητων οχημάτων: στοιχεία του πλαισίου, του αμαξώματος, του κινητήρα, του εσωτερικού σχεδιασμού και διακοσμητικά στοιχεία Προγενέστερο σήμα το οποίο έχει καταχωρισθεί για προϊόντα/υπηρεσίες που προσδιορίζονται με ακρίβεια Αντίθετα, η απόδειξη της ουσιαστικής χρήσης του σήματος για ορισμένα από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που εμπίπτουν στην κατηγορία καλύπτει κατ ανάγκη ολόκληρη την κατηγορία εφόσον: 1) το σήμα έχει καταχωρισθεί για προϊόντα ή υπηρεσίες που προσδιορίζονται με σχετική ακρίβεια ώστε Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 58

59 2) δεν είναι δυνατό να υπάρξουν σημαντικές και χωρίς τεχνητό χαρακτήρα υποδιαιρέσεις εντός της οικείας κατηγορίας (βλ. απόφαση της 14/07/2005, T-126/03, «Aladin», σκέψη 45). Η απόφαση πρέπει να αναφέρει δεόντως τις περιπτώσεις στις οποίες θεωρείται αδύνατος ο καθορισμός υποκατηγοριών και, εφόσον κριθεί αναγκαίο, τους συναφείς λόγους Παραδείγματα Το κριτήριο του σκοπού ή του προορισμού του οικείου προϊόντος ή της υπηρεσίας είναι πρωταρχικό για τον καθορισμό πρόσφορων υποκατηγοριών γενικών ενδείξεων, καθώς αυτό το κριτήριο εφαρμόζουν οι καταναλωτές προτού προβούν σε αγορές (απόφαση της 13/02/2007, T-256/04, «Respicur», σκέψεις 29 και 30, απόφαση της 23/09/2009, T-493/07, «Famoxin», σκέψη 37). Άλλα κριτήρια που μπορούν να εφαρμοστούν για τον καθορισμό πρόσφορων υποκατηγοριών είναι τα συναφή με τα χαρακτηριστικά του προϊόντος ή της υπηρεσίας, για παράδειγμα η φύση του προϊόντος ή της υπηρεσίας ή οι καταναλωτές στους οποίους απευθύνεται το προϊόν ή η υπηρεσία. Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης ALADIN T-126/03 Προϊόντα και υπηρεσίες: Προϊόντα στιλβώσεως μετάλλων που εμπίπτουν στην κλάση 3. Εκτίμηση του σκοπού ή του προορισμού: Το προγενέστερο σήμα καταχωρίσθηκε για «προϊόντα στιλβώσεως μετάλλων» που εμπίπτουν στην κλάση 3, όμως χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά μόνο για το «μαγικό βαμβάκι» (ένα προϊόν στιλβώσεως μετάλλων συνιστάμενο σε βαμβάκι διαποτισμένο με στιλβωτική ουσία). Το Δικαστήριο έκρινε ότι η κατηγορία «προϊόντα στιλβώσεως μετάλλων», η οποία αποτελεί ήδη αφ εαυτής υποκατηγορία της επικεφαλίδας της κλάσης «παρασκευάσματα για στίλβωση», είναι επαρκώς σαφής και οριοθετημένη ως προς τον σκοπό και τον προορισμό των κατοχυρούμενων προϊόντων. Καμία νέα υποκατηγορία δεν μπορεί να καθορισθεί χωρίς να έχει τεχνητό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, διαπιστώθηκε ουσιαστική χρήση του σήματος για το σύνολο της κατηγορίας «προϊόντα στιλβώσεως μετάλλων». Αμφισβητούμενο σημείο Turbo Προϊόντα και υπηρεσίες: Ενδύματα που εμπίπτουν στην κλάση 25. Αριθ. υπόθεσης R 0378/ Έκπτωση Εκτίμηση του σκοπού ή του προορισμού: Το τμήμα προσφυγών διαπίστωσε ότι, εκτός από τα ενδύματα κολύμβησης, στα τιμολόγια και στους καταλόγους αναγράφονταν και άλλοι τύποι ενδυμάτων. Ως εκ τούτου, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι έχει αποδειχθεί η χρήση του επίμαχου σήματος για «ενδύματα» (σκέψη 22). Εξάλλου, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι είναι σχεδόν αδύνατη και οπωσδήποτε αδικαιολόγητα επαχθής η επιβολή στον δικαιούχο καταχωρισμένου κοινοτικού σήματος για «ενδύματα» της υποχρέωσης να αποδείξει τη χρήση του σήματος σε όλες τις πιθανές υποκατηγορίες τις οποίες θα μπορούσε να υποδιαιρεί επ άπειρον η προσφεύγουσα (σκέψη 25). Προγενέστερο σημείο Αριθ. υπόθεσης R 1088/ (απόφαση επικυρωθείσα με την υπόθεση T-132/09) Προϊόντα και υπηρεσίες: Συσκευές και όργανα μέτρησης που εμπίπτουν στην κλάση 9. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 59