Η Βιταμίνη D και η Σχέση της με το Μεταβολικό Σύνδρομο

Transcript

1 Η Βιταμίνη D και η Σχέση της με το Μεταβολικό Σύνδρομο Ιφιγένεια Κώστογλου-Αθανασίου, MSc, MD, PhD Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας Διευθύντρια ΕΣΥ Ενδοκρινολογικό Τμήμα Γ.Ν. Αθηνών «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» Ε.Ε.Σ. 6 ο Κλινικό Φροντιστήριο ΕΜΠαΚΑΝ Καλάβρυτα

2 Βιταμίνη D Είναι ομάδα λιποδιαλυτών σεκοστεροειδών Κυριότερες μορφές Χοληκαλσιφερόλη Εργοστερόλη 25(ΟΗ)D3 1,25(OH) 2 D3 Βιοσυντίθεται στο δέρμα

3

4

5

6 Λίγη Βιταμίνη D Προσλαμβάνεται με τη Δίαιτα

7 Βιταμίνη D Ρόλοι Ισορροπία ασβεστίου Μυοσκελετικό σύστημα Ανοσορρύθμιση Πρόληψη καρκίνων Πρόληψη ΣΔ Πρόληψη υπέρτασης - καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρόληψη - ταχύτερη θεραπεία λοιμωδών νοσημάτων

8

9

10 Είμαστε οι Σύγχρονοι Ανθρωποι των Σπηλαίων

11 Βιταμίνη D Η βιταμίνη D έχει βρεθεί να ανεπαρκεί σε όλες τις ηλικίες σε όλους τους πληθυσμούς

12 ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αποτελέσματα Στις μεσογειακές χώρες, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία παρατηρήθηκαν τα χαμηλότερα επίπεδα 25(ΟΗ)D σε ηλικιωμένα άτομα (άνδρες και γυναίκες) Μέση συγκέντρωση 25(OH)D (nmol/l) Άνδρες Γυναίκες Σουηδία (Yverdon) Δανία Ολλανδία Ιταλία Ισπανία Ελλάδα (Ανώγεια, Αρχάνες) Wielen R. et al, Lancet, 1995, vol. 346,

13 Ανεπάρκεια D στην Ελλάδα Ατομα > 60 ετών είχαν στο τέλος του χειμώνα 25(OH)D < 25 nmol/l σε ποσοστό 20% επάρκεια 25(ΟΗ)D μόνο 7% στο τέλος του καλοκαιριού 25(ΟΗ)D <80 nmol/l σε ποσοστό 35% Papapetrou et al, J Bone Min Metab 2007

14 Το Μεταβολικό Σύνδρομο Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται με κίνδυνο αθηροσκλήρωσης ΣΔ 2 Ατομα με 3 ή >3 από 5 διαταραχές όπως κοιλιακή παχυσαρκία αρτηριακή πίεση τριγλυκερίδια του ορού HDL χοληστερόλη γλυκόζη αίματος θεωρούνται ότι το έχουν

15 Το Μεταβολικό Σύνδρομο Η αντίσταση στην ινσουλίνη φαίνεται ότι είναι ο κοινός παθογενετικός παράγοντας

16

17 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο

18 Βιταμίνη D και ΣΔ 2 Η ανεπάρκεια 25(OH)D 3 φαίνεται να συμβάλλει στην εμφάνιση ΣΔ2 Pittas et al. 2007, 2010, 2012 Mitri et al Chagas et al Lim et al. 2013

19 Βιταμίνη D και ΣΔ 2 Ηπια μέτρια ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση ΣΔ2 βιταμίνη D κίνδυνος ΣΔ2 σε ασθενείς υψηλού κινδύνου Pittas et al Pittas et al. 2012

20 Βιταμίνη D και Γλυκαιμική Ρύθμιση στο ΣΔ2

21 Βιταμίνη D και Γλυκαιμική Ρύθμιση στο ΣΔ Στο ΣΔ κύησης τα επίπεδα 25(OH)D 3 σχετίσθηκαν με τη γλυκαιμική ρύθμιση - HBA1c Αντίστροφη σχέση βιταμίνης D - HbA1c στο ΣΔ κύησης Lau et al. 2011

22 Βιταμίνη D και Γλυκαιμική Ρύθμιση στο ΣΔ2 Μελετήσαμε τη σχέση 25(ΟΗ)D 3 με τη γλυκαιμική ρύθμιση σε ασθενείς με ΣΔ2 Kostoglou-Athanassiou et al 2013

23 Kostoglou-Athanassiou et al, Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism 2013

24 Kostoglou-Athanassiou et al, Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism 2013

25 Kostoglou-Athanassiou et al, Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism 2013

26 Παρατηρήθηκε αντίστροφη σχέση μεταξύ 25(ΟΗ)D 3 και γλυκόζης αίματος Παρατηρήθηκαν χαμηλότερα επίπεδα 25(ΟΗ)D 3 στους ασθενείς με ΣΔ2 Kostoglou-Athanassiou et al, Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism 2013

27 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να συνδέεται με κινδύνου για ινσουλιναντοχή και μεταβολικό σύνδρομο Chiu et al. 2004, Liu et al. 2005

28 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Εχει παρατηρηθεί ανεπάρκεια βιταμίνης D στο μεταβολικό σύνδρομο Ford et al. 2005, Kayaniyil et al. 2013

29 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Σε δείγμα γενικού πληθυσμού στην Ανατολική Φινλανδία παρατηρήθηκε αντίστροφη σχέση μεταξύ 25(ΟΗ)D 3 ινσουλίνης νήστεος γλυκόζης νήστεος γλυκόζης μετά φόρτιση Hurskainen et al. 2012

30 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Σε πρόσφατη μελέτη παρατηρήθηκε αντίστροφη σχέση μεταξύ αντίστασης στην ινσουλίνη και 25(ΟΗ)D 3 - ιδιαίτερα σε επίπεδα ng/ml Heaney et al. 2013

31 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Πολυμορφισμοί γονιδίου υποδοχέα βιταμίνης D έχει βρεθεί να σχετίζονται με στοιχεία του μεταβολικού συνδρόμου Schuch et al. 2013

32

33

34 Βιταμίνη D και IL6 Σε πρόσφατη μελέτη παρατηρήθηκε ελάττωση της IL6 μετά διόρθωση ανεπάρκειας 25(ΟΗ)D 3 Carlberg et al, Plos One 2013

35 Barchetta et al, Plos One 2013

36 Βιταμίνη D και Μεταβολικό Σύνδρομο Υποδοχείς βιταμίνης D ανιχνεύονται στα β κύτταρα παγκρέατος Τα β κύτταρα εκφράζουν το ένζυμο 1-αυδροξυλάση Η βιταμίνη D διευκολύνει και ρυθμίζει την έκκριση της ινσουλίνης Johnson et al Bland et al Bourlon et al Zeitz et al. 2003

37 Βιταμίνη D και Ινσουλιναντοχή Η βιταμίνη D διεγείρει την έκφραση του υποδοχέα της ινσουλίνης Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να σχετίζεται με την ινσουλιναντοχή Maestro et al Talaei et al. 2013

38 Βιταμίνη D και Αγγειακή Νόσος CVD death rate increases with latitude Higher CVD deaths in winter months Vitamin D receptors in myocytes Vitamin D impacts renin-angiotensin and blood pressure Vitamin D involved in inflammation

39 Βιταμίνη D και Κίνδυνος Εμφράγματος Μυοκαρδίου Case control study; 179 MI Controls matched by age, sex and date of blood draw 25(OH)D by CPB Mean 25(OH)D lower (p <0.5) in cases 12.8 ng/ml Vs. controls 14.0 ng/ml Differed also in chol, BMI provides support for the hypothesis that increased exposure to sunlight is protective against CHD. Scragg et al, Int J Epidemiol: , 1990

40 25(OH)D και Αρτηριακή Υπέρταση 7 6 Men Women Two prospective cohort studies; 613 men; Health Professionals follow up study and 1198 women; nurses health study Followed for 4-8 years 25(OH)D by Diasorin RIA Adjusted for multiple variables including age, BMI, activity and race < >30 < >30 Plasma 25(OH)D levels are inversely associated with risk of incident hypertension. Forman, et. al., Hypertension, 49: , 2007

41 Βιταμίνη D και Παχυσαρκία Εχει παρατηρηθεί ανεπάρκεια βιταμίνης D στην παχυσαρκία αποθήκευση βιταμίνης D στο λιπώδη ιστό Συμμετέχει στη γένεση λιπώδους ιστού Holick 2012, Ochs-Balcom et al. 2011, Landrier et al. 2012

42 Η Βιταμίνη D έχει Τοπική Δράση Vitamin D receptors are present in > 30 tissues Essentially all tissues have 25 hydroxylase Many tissues (not just kidney) possess 1 -hydroxylase Intestine, muscle, islet cells, monocytes, B & T cells, neurons, chondrocytes, colonic enterocytes, prostate, ovary, endothelial cells.. 1,25(OH) 2 D 3 can be produced locally in many tissues Reasonable that low D status impairs local 1,25(OH) 2 D 3 production Οι μη κλασικές δράσεις της βιταμίνης D είναι ειδικές ανά είδος κυττάρου και παρέχουν νέες δυνητικές κλινικές εφαρμογές για την 1,25(OH) 2 D 3 και τα ανάλογά της Bikle, J Clin Endo Metab, 94:26-34, 2009

43 Βιταμίνη D Πανάκεια? Φάρμακο?

44 Βιταμίνη D και Νοσήματα Φθοράς Κότα ή Αυγό?

45 Για κάθε πολύπλοκο πρόβλημα υπάρχει μια λύση που είναι απλή, ωραία και λανθασμένη H. L. Mencken Η Σχέση δεν Αποδεικνύει Αιτιολογία

46 Στόχος 25(ΟΗ)D 3 ~ ng/ml

47 Συμπεράσματα Η βιταμίνη D έχει πολλά πρόσωπα Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D είναι μια σύγχρονη πανδημία Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D σχετίζεται με μεταβολικό σύνδρομο ευπάθεια στο ΣΔ2 και υπεργλυκαιμία Η διόρθωση της ανεπάρκειας D μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη καταγμάτων πτώσεων αυτοανόσων νοσημάτων καρκίνου σακχαρώδους διαβήτου μεταβολικού συνδρόμου