ΕΘΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ ΚΒ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΥΕΙΡΙΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ ΚΒ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΥΕΙΡΙΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέκα Σν Ειιεληθό Εμωηεξηθό θαη Δεκόζην ρξένο από ηελ εηζαγωγή ηνπ επξώ κέρξη ζήκεξα. Αμηνιόγεζε ηωλ πξόζθαηωλ παξεκβάζεωλ θαη πξνζαξκνγώλ, εθηίκεζε ηωλ κεζνπξόζεζκωλ πξννπηηθώλ ηνπο. Επηβιέπωλ/νπζα: ΠΑΛΑΙΟΔΗΜΟ ΓΕΩΡΓΙΟ πνπδαζηήο/ζηξηα: ΑΡΓΤΡΙΟΤ ΘΑΝΑΗ ΑΘΗΝΑ 2014

2 2

3 3 Περύληψη ηελ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεηαη ε εμέιημε ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο Διιάδαο απφ ηελ εηζαγσγή ηνπ επξψ σο ην 2013, ζε δπν δηαθξηηέο πεξηφδνπο: πξηλ θαη κεηά ηελ δεκνζηνλνκηθή θξίζε. Πεξηγξάθνληαη νη νξηζκνί, νη παξάγνληεο κεηαβνιήο ησλ κεγεζψλ απηψλ θαη ε κεζνδνινγία γηα ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηάο ηνπο. Με βάζε ηε ζρέζε κεηαμχ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο πξνηείλεηαη κηα λέα κέζνδν αλάιπζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, ψζηε λα πεξηγξάθεηαη δηαθξηηά ε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζε απηφ. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ αλάιπζε απηή, παξνπζηάδεηαη ην πψο εμειίρζεθε ην δεκφζην θαη πσο ην εμσηεξηθφ ρξένο σο ζπλάξηεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. ηε ζπλέρεηα δηαηππψλνληαη πξνβιέςεηο γηα ηε κειινληηθή πνξεία ησλ ελ ιφγσ κεγεζψλ θαη δηεμάγεηαη αλάιπζε επαηζζεζίαο θάησ απφ δηάθνξα ελαιιαθηηθά ζελάξηα ιφγσ ελδερφκελσλ καθξννηθνλνκηθψλ δηαηαξαρψλ. Σέινο, κε βάζε ηα ζελάξηα απηά δίλνληαη παξαδείγκαηα ππνζεηηθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ην πσο ε λέα κέζνδνο αλάιπζεο κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ρξήζηκν εξγαιείν πνιηηηθψλ πξνζαξκνγήο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Abstract The current assignment examines the evolution of public and external debt of Greece, from the introduction of the Euro until 2013, in two distinct periods, before and after the fiscal crisis. It outlines their definitions, their driving factors and the relevant debt sustainability framework. Based on the relation between public and external debt, a new method of external debt sustainability is suggested in order to take into account the impact of fiscal deficit on external debt. Making use of this analysis, the evolution of public and external debt is presented, treating external debt as a function of public debt. In turn, projections concerning their future evolution are being formed, under various alternative scenarios due to possible macroeconomic shocks. Finally, given those scenarios, examples of hypothetical strategies are provided, showing that the new method of analysis may become a useful external debt adjustment policy tool.

4 4 Πεξηερόκελα Καηάινγνο Γηαγξακκάησλ, ρεκάησλ & Πηλάθσλ... 5 Πεξίιεςε... 3 Abstract... 3 Δηζαγσγή... 8 Κεθάιαην Πξψην: Ση είλαη ην Γεκφζην θαη ηη ην εμσηεξηθφ ρξένο Ζ αλάγθε κέηξεζεο ηνπ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο Οξηζκφο θαη παξάγνληεο κεηαβνιήο δεκνζίνπ ρξένπο Οξηζκφο θαη παξάγνληεο κεηαβνιήο εμσηεξηθνχ ρξένπο Κεθάιαην Γεχηεξν: Ζ ζρέζε κεηαμχ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο Ζ ηαπηφηεηα ηνπ ΑΔΠ ζχκθσλα κε ην ζχζηεκα ησλ εζληθψλ ινγαξηαζκψλ Μεηαζρεκαηηζκφο ηεο εμίζσζεο ηνπ ΓΝΣ γηα ην εμσηεξηθφ ρξένο Κεθάιαην Σξίην: Γεκφζην θαη εμσηεξηθφ ρξένο ( ) Ζ πνξεία ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο απφ ην 2002 σο ην Ζ πνξεία ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο σο ζπλάξηεζε ηνπ δεκνζίνπ Κεθάιαην Σέηαξην: Ζ πεξίνδνο ηεο θξίζεο Ζ πνξεία ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο απφ ην 2009 σο ην Αμηνιφγεζε ηεο αλαδηάξζξσζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο Το πρόγραμμα ανταλλαγήσ ομολόγων PSI, Μάρτιοσ-Απρίλιοσ Η επαναγορά χρζουσ, Νοζμβριοσ-Δεκζμβριοσ Συμπληρωματικά μζτρα ελάφρυνςησ του ελληνικοφ ΔΧ, Νοζμβριοσ Σν εμσηεξηθφ σο ζπλάξηεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ηελ πεξίνδν ηεο θξίζεο Ζ επίπησζε ηεο αλαδηάξζξσζεο ζην εμσηεξηθφ ρξένο Κεθάιαην Πέκπην: Δθηίκεζε κεζνπξφζεζκσλ πξννπηηθψλ εμσηεξηθνχ ρξένπο Πξννπηηθή δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη ελδερφκελεο δηαηαξαρέο Γηαηαξαρέο θαη αλαγθαία πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο Κεθάιαην Έθην: πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία Παξαξηήκαηα... 72

5 5 Κατϊλογοσ Διαγραμμϊτων, χημϊτων & Πινϊκων ρήκα 1: Παξάγνληεο κεηαβνιήο δεκνζίνπ ρξένπο ρήκα 2: Παξάγνληεο κεηαβνιήο Δμσηεξηθνχ Υξένπο ρήκα 3: Αλαιπηηθνί παξάγνληεο κεηαβνιήο Δμσηεξηθνχ Υξένπο Γηάγξακκα 1: Γεκφζην ρξένο Διιάδαο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 2: Παξάγνληεο θαη πνξεία δεκνζίνπ ειιείκκαηνο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 3: Ρπζκφο αχμεζεο Γεκνζίνπ Υξένπο & ΑΔΠ Γηάγξακκα 4: Δμέιημε Δμσηεξηθνχ Υξένπο Γηάγξακκα 5: Δμέιημε Γεκνζίνπ & Δμσηεξηθνχ Υξένπο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 6: Παξάγνληεο εηήζηαο κεηαβνιήο εμσηεξηθνχ ρξένπο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 7: Παξάγνληεο θαη πνξεία δεκνζίνπ ειιείκκαηνο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 8: Πνξεία δεκνζίνπ ρξένπο, % ΑΔΠ Γηάγξακκα 9: Μεηαβνιή & παξάγνληεο εηήζηαο κεηαβνιήο δεκνζίνπ ρξένπο Πίλαθαο 1: Παξάγνληεο εηήζηαο κεηαβνιήο δεκνζίνπ ρξένπο (%ΑΔΠ) Πίλαθαο 2: Μέζε ππνιεηπφκελε δηάξθεηα δεκνζίνπ ρξένπο Πίλαθαο 3: Όθεινο αλαδηάξζξσζεο κέζα ζην 2012, (%ΑΔΠ) Πίλαθαο 4: Κφζηνο ζηήξημεο ειιεληθψλ ηξαπεδψλ, , δηο επξψ Γηάγξακκα 10: Δμσηεξηθφο δαλεηζκφο Κεληξηθήο Κπβέξλεζεο, δηο επξψ Γηάγξακκα 11: Δμέιημε εμσηεξηθνχ θαη δεκνζίνπ ρξένπο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 12: Παξάγνληεο εηήζηαο κεηαβνιήο εμσηεξηθνχ ρξένπο (%ΑΔΠ) Γηάγξακκα 13: Άκεζε, έκκεζε δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε ζην εμσηεξηθφ ρξένο Πίλαθαο 5: Δπίδξαζε PSI ζην εμσηεξηθφ ρξένο Γηάγξακκα 14: Πξννπηηθή εμέιημεο δεκνζίνπ ρξένπο (%ΑΔΠ) Πίλαθαο 6: Μεζνζηαζκηθφ επηηφθην εμππεξέηεζεο εμσηεξηθνχ ρξένπο Γηάγξακκα 15: Πξννπηηθή εμέιημεο εμσηεξηθνχ ρξένπο, βαζηθφ ζελάξην Γηάγξακκα 16: Δμσηεξηθφ ρξένο & επίδξαζε καθξννηθνλνκηθψλ δηαηαξαρψλ Γηάγξακκα 17: Δμσηεξηθφ ρξένο θαη επίδξαζε ζπλδπαζηηθψλ δηαηαξαρψλ Γηάγξακκα 18: Απαηηνχκελν δεκνζηνλνκηθφ πιεφλαζκα Γεληθήο Κπβέξλεζεο (πιελ ηφθσλ) Οκνηφκνξθε πξνζαξκνγή εμσηεξηθνχ ρξένπο Γηάγξακκα 19: Απαηηνχκελν πιεφλαζκα Γεληθήο Κπβέξλεζεο (πιελ ηφθσλ) Υαιαξή πξνζαξκνγή εμσηεξηθνχ ρξένπο... 66

6 6 Καηάινγνο Αθξωλπκίωλ Αθξσλχκηα ζηελ Διιεληθή Γιψζζα Α.Β.Υ. : Αλάιπζε Βησζηκφηεηαο ηνπ Υξένπο Α.Δ.Π. : Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Α.Ξ.Δ. : Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο Γ.Ν.Σ. : Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν Γ.Τ.Δ. : Γηαδηθαζία Τπεξβνιηθνχ Διιείκκαηνο Γ.Υ. : Γεκφζην Υξένο Δ.Δ. : Δπξσπατθή Έλσζε Δ..Λ. : Δπξσπατθφ χζηεκα Δζληθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ Λνγαξηαζκψλ Σ.Υ.. : Σακείν Υξεκαηνπηζησηηθήο ηαζεξφηεηαο Δ.Υ. : Δμσηεξηθφ Υξένο ΔΔΣ : Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ ΕηΔ : Εψλε ηνπ επξψ Η.Σ.. : Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ΜΠΓ : Μεζνπξφζεζκν Πιαίζην Γεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο Ν.Π.Γ.Γ. : Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ Ο.Κ.Α. : Οξγαληζκνί Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο Ο.Ο..Α. : Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Ο.Σ.Α. : Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ΣηΔ : Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

7 7 Αθξσλχκηα ζηελ Αγγιηθή Γιψζζα Ameco : Annual Macro Economic Database European Commission IMF : International Monetary Fund SBE : Snowball Effect GLF: Greek Loan Facility SMP: Securities Market Progamme PSI: Private Sector Involvement OFI : Official Sector Involvement EFSF: European Financial Stability Fund

8 8 Ειςαγωγή θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ηεο εμέιημεο ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο Διιάδαο απφ ηελ εηζαγσγή ηνπ επξψ κέρξη ζήκεξα θαη ε εθηίκεζε ησλ κεζνπξφζεζκσλ πξννπηηθψλ ηνπο. Ζ παξνπζίαζε απηή εθ ησλ πξαγκάησλ πεξηιακβάλεη ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθηεηακέλεο αλαδηάξζξσζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο πνπ ζπληειέζηεθε ην 2012, ε νπνία επεξέαζε απνθαζηζηηθά ηελ εμέιημή ηνπο. Ζ εμέιημε ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ζα είλαη πάληα ζην επίθεληξν ηεο πξνζνρήο ησλ νηθνλνκηθψλ αλαιπηψλ θαη φζσλ είλαη επηθνξηηζκέλνη κε ηε ράξαμε πνιηηηθήο. Αληηθεηκεληθά, ελδηαθέξεη ηηο θπβεξλήζεηο θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, θαζψο ηα κεγέζε απηά αιιειεπηδξνχλ κε ην ζχλνιν ησλ καθξννηθνλνκηθψλ κεηαβιεηψλ θαη έρνπλ θαζνξηζηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε, ζην θφζηνο δαλεηζκνχ θαη θπξίσο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή επεκεξία. Ζ ηξαγηθή επηβεβαίσζε ηεο αιήζεηαο απηήο έθεξε αλαγθαζηηθά ην άραξν θαη αθαλζψδεο ζέκα απηφ ζηελ πξνζνρή ηεο θνηλήο γλψκεο. Μάιηζηα, φζνλ αθνξά ηελ Διιάδα, ε εμέιημε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο απνηέιεζε ην ζεκείν εζηίαζεο φινπ ηνπ θφζκνπ, έγηλε έλα απφ ηα πξψηα ζέκαηα ζηελ αηδέληα ησλ δηνηθεηηθψλ ζσκάησλ ηεο ΔΔ, θαζψο ηα επαθφινπζα ηεο ειιεληθήο θξίζεο είραλ δηεζλείο δηαζηάζεηο. Παξ φια απηά παξακέλεη δχζβαην ζηελ πξάμε αληηθείκελν αθφκα θαη γηα ηνπο ζρεηηθά κπεκέλνπο ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία. Γηα ην ιφγν απηφ, ην πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο δηαπξαγκαηεχεηαη εμαληιεηηθά ηνπο νξηζκνχο ησλ κεγεζψλ απηψλ, παξνπζηάδεη ηνπο παξάγνληεο θαη ηηο ζρέζεηο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ κεηαβνιή ηνπο, ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα θαη ηε ζρεηηθή κεζνδνινγία. Σα κεγέζε απηά, παξά ην γεγνλφο φηη είλαη δηαθνξεηηθά, ηέκλνληαη θαη δηέπνληαη απφ κηα ζηελή θαη πνιχπινθε ζρέζε. Έρεη απνδεηρηεί ζεσξεηηθά θαη εκπεηξηθά φηη ε πνξεία ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο επεξεάδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηελ πνξεία ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Παξά ην γεγνλφο απηφ (ή ίζσο αθξηβψο ιφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ηεο ζρέζεο απηήο) ε αλάιπζε βησζηκφηεηαο πνπ δηεμάγεη ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (ΓΝΣ) αληηκεησπίδεη ηα δπν απηά κεγέζε σο αλεμάξηεηα. Ζ κέζνδνο ηνπ ΓΝΣ παξαβιέπεη ηε ζεκαληηθή κεηαμχ ηνπο επίδξαζε, κε απνηέιεζκα λα κελ εξκελεχεη ηθαλνπνηεηηθά ηελ έσο ηψξα κεηαβνιή ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη πνιχ πεξηζζφηεξν λα δηακνξθψλεη

9 9 ιηγφηεξν αθξηβείο εθηηκήζεηο ηεο κειινληηθήο ηνπ εμέιημεο. Ζ έιιεηςε απηή, εηδηθά ηελ πεξίνδν ηεο δεκνζηνλνκηθήο θξίζεο, θαζηζηά ζηελ πξάμε ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ ΓΝΣ ελ κέξεη άζηνρε. Ζ βαζηθή ζπκβνιή ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη φηη δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ παξνπζίαζε ηεο εμέιημεο ηνπ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο, αιιά αλαπηχζζεη κηα λέα ζεσξεηηθή θαη εκπεηξηθή κέζνδν αλάιπζεο ηεο κεηαμχ ηνπο ζρέζεο, κε ζηφρν λα αληηκεησπίζεη ην παξαπάλσ πξφβιεκα. πγθεθξηκέλα, αμηνπνηψληαο ππάξρνπζεο ζεσξεηηθέο θαη εκπεηξηθέο κειέηεο, δηαηππψλεη ηελ ππφζεζε φηη είλαη δπλαηφλ λα ελζσκαησζνχλ νη δπν μερσξηζηέο αλαιχζεηο βησζηκφηεηαο πνπ δηεμάγεη ην ΓΝΣ ζε κηα, κνλαδηθή, ελνπνηεκέλε αλάιπζε φζνλ αθνξά ηελ πνξεία ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Με βάζε ηελ ππφζεζε απηή, κεηαζρεκαηίδεηαη ε εμίζσζε βησζηκφηεηαο ηνπ ΓΝΣ θαη δεκηνπξγείηαη κηα λέα πξσηφηππε αλάιπζε, ε νπνία επηηξέπεη ηε κειέηε ηεο εμέιημεο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο σο ζπλάξηεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, ππνινγίδνληαο επηπιένλ ηελ έκκεζε θαη ηελ άκεζε επίδξαζε ηνπ μερσξηζηά. Απηφ είλαη ην αληηθείκελν ηνπ δεπηέξνπ θεθαιαίνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε εξγαζία απνηειεί ζπκβνιή ζηε βηβιηνγξαθία εθηίκεζεο ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ησλ εμσηεξηθψλ αληζνξξνπηψλ θαη ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ αληηκεηψπηζήο ηνπο. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ παξέρεη ην λέν κνληέιν δνθηκάδνληαη ππφ ην θσο ησλ δεδνκέλσλ ζηα επφκελα ηξία, εκπεηξηθνχ πεξηερνκέλνπ, θεθάιαηα. ην ηξίην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο εμεηάδνληαη ηα κεγέζε πνπ καο ελδηαθέξνπλ έσο ην 2008, κηα πεξίνδνο κε ζρεηηθά κέηξηα, αιιά ζεκαληηθή επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ζην εμσηεξηθφ ρξένο. Σν ηέηαξην θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ηελ εμέιημε ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένο απφ ηελ θξίζε ηνπ 2009 έσο ην 2013 θαη ζπγθξίλνληαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ λένπ κνληέινπ κε εθείλα ηνπ ΓΝΣ. Γίλεηαη, επίζεο, αλαθνξά ζηελ αλαδηάξζξσζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Μηα αθφκε ζπκβνιή ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη φηη απνηειεί ηελ πξψηε απφπεηξα απνηίκεζεο ηεο ζεηηθήο, αιιά αληηθαηηθήο επίδξαζεο πνπ είρε ε αλαδηάξζξσζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ζηελ εμέιημε θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Δλψ ζην ηξίην θαη ηέηαξην θεθάιαην δνθηκάδεηαη ε εξκελεπηηθή ηθαλφηεηα ηνπ κνληέινπ, ζην πέκπην θεθάιαην, δηακνξθψλνληαο δηαθνξεηηθά ζελάξηα, δνθηκάδεηαη αθελφο ε δπλαηφηεηα ηνπ κνληέινπ λα δίλεη ηθαλνπνηεηηθέο πξνβιέςεηο θαη αθεηέξνπ ε πξαθηηθή ηνπ ρξεζηκφηεηα σο εξγαιείν πνιηηηθήο. Σν δεχηεξν ζθέινο ηνπ πέκπηνπ θεθαιαίνπ είλαη ε παξακεηξνπνίεζε θαη επίιπζε ηεο εμίζσζεο, ψζηε λα επηηξέπεη ηνλ

10 10 ππνινγηζκφ ηεο αλαγθαίαο δεκνζηνλνκηθήο πξνζπάζεηαο, πνπ ζα επαλαθέξεη ην εμσηεξηθφ ρξένο ζε θάπνην επηζπκεηφ επίπεδν. Σα ζπκπεξάζκαηα ζπλνςίδνληαη ζην έθην θεθάιαην. Σν γεληθφ ζπκπέξαζκα είλαη πσο ην κεγαιχηεξν πιενλέθηεκα ηεο αλάιπζεο απηήο είλαη φηη κπνξεί λα απνηειέζεη ρξήζηκν εξγαιείν αμηνιφγεζεο θαη δηακφξθσζεο πνιηηηθψλ. Όζνλ αθνξά ην εκπεηξηθφ ζθέινο ρξεηάδεηαη λα γίλεη ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηελ επηινγή ησλ δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Μηα ζεηξά απαξαίηεησλ δεδνκέλσλ απνδείρηεθε έπεηηα απφ ελδειερή αλαδήηεζε φηη δελ είλαη δηαζέζηκα πξσηνγελψο ζε θακία απφ ηηο δηεζλψο αλαγλσξηζκέλεο ζηαηηζηηθέο βάζεηο (ΓΝΣ, Ameco, Παγθφζκηα Σξάπεδα, Eurostat). Με βάζε ηα δηαζέζηκα δεδνκέλα πξαγκαηνπνηήζεθαλ αξθεηνί ππνινγηζκνί γηα ηνλ ηειηθφ ππνινγηζκφ ησλ αλαγθαίσλ κεγεζψλ. Μηα δεχηεξε δπζθνιία ήηαλ φηη αθφκα θαη ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο πεξηείραλ ζθάικαηα θαη ζηαηηζηηθψο πνιχ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ βάζεσλ δεδνκέλσλ. Έηζη, ρξεηάζηεθε λα ζπγθξηζνχλ ηα δεδνκέλα φισλ ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ λένη πξσηνγελείο ππνινγηζκνί αθφκα θαη γηα δεδνκέλα πνπ είλαη δηαζέζηκα (εμσηεξηθφ ρξένο, ξπζκφο αλάπηπμεο πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ, απνπιεζσξηζηήο ΑΔΠ). Σα δηάθνξα πξνβιήκαηα-ζθάικαηα ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ παξαηίζεληαη ζε μερσξηζηφ παξάξηεκα. Σα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ρξνλνινγηθέο ζεηξέο παξνπζηάδνληαη ζην θείκελν κε δηαγξάκκαηα επηδηψθνληαο ηε ζπλνπηηθφηεξε θαη πην θαηαλνεηή παξνπζίαζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, παξαζέηνληαο ζην παξάξηεκα ηνπο πίλαθεο δεδνκέλσλ. Σέινο, φζνλ αθνξά ηηο κειινληηθέο ηηκέο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ επηδξνχλ ζηελ πνξεία ηνπ ρξένπο, ρξεζηκνπνηήζακε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΓΝΣ. Ζ επηινγή απηή ήηαλ αλαγθαζηηθή, καο έδσζε φκσο ηε δπλαηφηεηα λα ζπγθξίλνπκε ηα απνηειέζκαηα καο θαη λα αμηνινγήζνπκε ηηο αηηίεο απνθιίζεσλ. Γηα ηε δηακφξθσζε ησλ πξνβιέςεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε αλάιπζε κεξηθήο ηζνξξνπίαο, εθαξκφδνληαο ηε κέζνδν ζχκθσλα κε ηελ νπνία εμεηάδνπκε ηελ επίδξαζε κηαο (αλεμάξηεηεο) κεηαβιεηήο πάλσ ζε κηα άιιε (εμαξηεκέλε) κεηαβιεηή, φηαλ φιεο νη ππφινηπεο παξάκεηξνη παξακέλνπλ ακεηάβιεηεο (ceteris paribus). Πξνθεηκέλνπ, φκσο, λα κεηξηάζνπκε ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ απηήο, δηαηππψζεθαλ ελαιιαθηηθά ζελάξηα επηηξέπνληαο ηελ ηαπηφρξνλε επίδξαζε πεξηζζφηεξσλ κεηαβιεηψλ πξνζδίδνληαο κεγαιχηεξν ξεαιηζκφ.

11 11 Κεφάλαιο Πρώτο: Σι είναι το Δημόςιο και τι το εξωτερικό χρέοσ Αληηθείκελν ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ είλαη ε παξνπζίαζε ησλ απαξαίηεησλ νξηζκψλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο κηαο νηθνλνκίαο. πλνπηηθά ζα αλαθεξζνχκε, επίζεο, ζηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ε πξνζπάζεηα κέηξεζεο ησλ κεγεζψλ απηψλ έρεη απμεκέλε ζεκαζία γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Θα εμεγήζνπκε αλαιπηηθά απφ πνηνπο παξάγνληεο απνηεινχληαη, πσο κεηαβάιινληαη ηα κεγέζε απηά θαη πσο δηεμάγεηαη ε αλάιπζε βησζηκφηεηάο ηνπο. 1.1 Η ανϊγκη μϋτρηςησ του δημοςύου και εξωτερικού χρϋουσ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ππάξρνπλ κνλάδεο πνπ ην εηζφδεκά ηνπο μεπεξλά ηηο αλάγθεο ηνπο γηα θαηαλάισζε ή/ θαη επελδχζεηο, ελψ άιιεο αληηκεησπίδνπλ αληίζηνηρν έιιεηκκα. Μέζσ ηνπ δαλεηζκνχ θαη ηεο δεκηνπξγίαο ρξένπο κεηαθέξνληαη πφξνη απφ κνλάδεο κε πιεφλαζκα ζε ειιεηκκαηηθέο, δεκηνπξγψληαο έηζη θαιχηεξεο ζπλζήθεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο δηαρξνληθά. Όκσο, ν δαλεηζκφο βαζίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη ν δαλεηζηήο ζα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπ δαλεηαθνχ ζπκβνιαίνπ επηζηξέθνληαο ην αξρηθφ θεθάιαην θαη θάπνην πξνζπκθσλεκέλν ηφθν ζε θαζνξηζκέλεο εκεξνκελίεο. Απηφ, φκσο, πξνυπνζέηεη κε ηε ζεηξά ηνπ φηη ην έιιεηκκα ηνπ δαλεηδφκελνπ ζα κεηαηξαπεί ζε πιεφλαζκα ή φηη ζα απμεζνχλ νη απνηακηεχζεηο ηνπ, ψζηε λα κπνξέζεη λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ, αιιά θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ δαλείνπ. Δπίζεο, κπνξεί ν δαλεηζηήο λα αλαρξεκαηνδνηεί δηαξθψο ην ρξένο ηνπ, αξθεί λα ην δηαηεξεί ζε ηέηνηα επίπεδα ψζηε λα είλαη πάληα ζε ζέζε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπ. Γηαθνξεηηθά κπνξεί λα αληηκεησπίζεη πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο ή αθεξεγγπφηεηαο, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξεί πιένλ λα δαλεηζηεί θαη λα κελ επαξθνχλ νη πφξνη ηνπ γηα λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ. Αλ θάηη ηέηνην ζπκβεί ζε καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν (π.ρ. ζην δεκφζην ηνκέα ελφο θξάηνπο), νη ζπλέπεηεο κπνξεί λα είλαη θαηαζηξνθηθέο γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή επεκεξία. Αληίζηνηρα, αλ κηα ρψξα ζπζζσξεχεη εμσηεξηθφ ρξένο ζε πςειά επίπεδα, ηφηε φρη κφλν ζα απμάλεηαη ην θφζηνο δαλεηζκνχ ζηεξψληαο πφξνπο απφ ηελ νηθνλνκία, αιιά ππάξρεη πεξίπησζε

12 12 λα πξνθιεζεί θξίζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ πνπ ζα απνθφςεη ηε ρψξα απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο ρξήκαηνο θαη θεθαιαίνπ κε θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο. Πνην φκσο είλαη ην επίπεδν ρξένπο πνπ κπνξεί λα αλαιεθζεί, ψζηε λα ζεσξείηαη δηαηεξήζηκν; Ο ζηφρνο ηεο Αλάιπζεο Βησζηκφηεηαο ηνπ Υξένπο (ΑΒΥ) είλαη αθξηβψο απηφο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, αιιά θαη ηνπ ζπλφινπ κηαο νηθνλνκίαο λα ρξεκαηνδνηεί ηηο πνιηηηθέο ηεο, αιιά θαη λα εμππεξεηεί ηελ απνπιεξσκή ηνπ ρξένπο πνπ έρεη ήδε αλαιάβεη. Σν θεληξηθφ αληηθείκελν ηεο αλάιπζεο απηήο είλαη ν εληνπηζκφο εθείλσλ ησλ παξαγφλησλ, ε κεηαβνιή ησλ νπνίσλ έρεη κε ηε ζεηξά ηεο επηπηψζεηο ζηελ εμέιημε ηνπ ρξένπο. Απηφ πνπ έρεη κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ δελ είλαη νη παξάγνληεο επίδξαζεο ζην ρξένο, αιιά θαη ην ζε πνην βαζκφ νη παξάγνληεο απηνί επηδξνχλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ην ΓΝΣ (2013:197) έρεη αλαπηχμεη δπν πιαίζηα γηα ηε δηεμαγσγή ΑΒΥ γηα ην δεκφζην ηνκέα θαη γηα ην εμσηεξηθφ ρξένο κηαο νηθνλνκίαο. Σα κεγέζε ηνπ ΓΥ θαη ΔΥ απνηεινχληαη απφ κηα ζεηξά παξακέηξνπο νη νπνίεο είλαη απαξαίηεην λα δηεπθξηληζηνχλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφ απφ πνηεο κεηαβιεηέο επεξεάδνληαη. Έρνληαο κε ζαθήλεηα νξίζεη πνηα κεγέζε καο ελδηαθέξνπλ, ζα κπνξέζνπκε ζηε ζπλέρεηα λα παξαθνινπζήζνπκε ηελ εμέιημή ηνπο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, αιιά θαη λα δηακνξθψζνπκε ζελάξηα θαη ππνζέζεηο γηα ηε κειινληηθή ηνπο πνξεία. 1.2 Οριςμόσ και παρϊγοντεσ μεταβολόσ δημοςύου χρϋουσ πλνπηηθά, ην Γεκφζην Υξένο (ΓΥ) απνηειείηαη απφ ην ζχλνιν ησλ ζπζζσξεπκέλσλ απαηηήζεσλ ηξίησλ έλαληη ηνπ δεκνζίνπ (Καξαβίηεο, 2008:60). Όκσο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπκε λα δηακνξθψζνπκε κηα αμηφπηζηε θαη αληηθεηκεληθή εηθφλα γηα ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ δεκνζίνπ, ρξεηάδεηαη λα νξίζνπκε κε ζαθήλεηα ηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο απφ ηηο νπνίεο ην ζχλνιν απηφ απνηειείηαη. Δπίζεο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα γίλεη δηαρξνληθή ζχγθξηζε ελφο κεγέζνπο ζα πξέπεη ην κέγεζνο απηφ λα ππνινγίδεηαη κε ηξφπν πνπ λα κελ επεξεάδεηαη απφ πξνζσξηλέο δηαθπκάλζεηο ή δηαηαξαρέο, αιιά θαη λα πιεξνί θάπνηεο αξρέο φπσο ην λα ζπκπεξηιακβάλεη φια ηα αλαγθαία ζηνηρεία. Καηαξράο, ρξεηάδεηαη λα γλσξίδνπκε ην άζξνηζκα ηνπ ρξένπο ηφζν ησλ απαηηήζεσλ ηεο Κεληξηθήο Κπβέξλεζεο, φζν θαη ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΟΣΑ),

13 13 αιιά θαη ησλ δηάθνξσλ Ννκηθψλ Πξνζψπσλ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ (ΝΠΓΓ), φπσο ηα Ννζνθνκεία θαη νη Οξγαληζκνί Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο (ΟΚΑ). πλεπψο, φηαλ κηιάκε γηα δεκφζην ηνκέα (public) αλαθεξφκαζηε απφ ινγηζηηθή ζθνπηά ζην ρξένο ηεο Γεληθήο Κπβέξλεζεο (θσδηθφο S.13), φπσο νξίδεηαη ε Γεληθή Κπβέξλεζε ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ χζηεκα Δζληθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ Λνγαξηαζκψλ (ΔΛ95) ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Καξαβίηεο, 2008:24-28). Δπίζεο, δεδνκέλνπ φηη κέξνο ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ δεκνζίνπ είλαη αληηθείκελν ζπλαιιαγψλ ζηελ αγνξά, απηφ πθίζηαηαη απμνκεηψζεηο ηεο ηηκήο ηνπ δηαξθψο. Όκσο, απηφ πνπ καο ελδηαθέξεη είλαη ε ρξεκαηηθή αμία πνπ ζα θαηαβάιιεη ην δεκφζην θαηά ηε ιήμε ηνπ ρξένπο, ην νπνίν νξίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ νλνκαζηηθή ηηκή έθδνζεο. πλεπψο, ην ζχλνιν ηνπ ΓΥ ζα πξέπεη λα ππνινγίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ νλνκαζηηθή ηνπ αμία, θάηη πνπ αληαπνθξίλεηαη θαη ζηελ αλάγθε πξαγκαηηθήο απεηθφληζεο, αιιά θαη ζηελ αλάγθε χπαξμεο ελφο αληηθεηκεληθνχ κέηξνπ ζχγθξηζεο. Αθφκε, καο ελδηαθέξεη ην ζχλνιν ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ δεκνζίνπ ρσξίο λα ιακβάλνληαη ππφςε νη φπνηεο απαηηήζεηο πνπ ην δεκφζην έρεη, γηα απηφ ην ιφγν αλαθεξφκαζηε ζην αθαζάξηζην ρξένο. Δπίζεο, ην ΓΥ πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηνρή ππνηνκέσλ ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο δελ πξνζκεηξάηαη, θαζψο δελ απνηειεί ρξένο ηνπ δεκνζίνπ έλαληη ηξίησλ. Γηα ην ιφγν απηφ, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζην ΓΥ έλαληη ηξίησλ αλαθεξφκαζηε ζην ελνπνηεκέλν ρξένο. Σέινο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκπεξηιάβνπκε ηηο θαηεγνξίεο ζηηο νπνίεο ζπλίζηαληαη νη ππνρξεψζεηο ηνπ δεκνζίνπ ρξεηάδεηαη λα αζξνίζνπκε ηα δάλεηα, ηα θέξκαηα θαη ηηο θαηαζέζεηο θαη ηα δηάθνξα ρξεφγξαθα εθηφο ησλ κεηνρψλ θαη ρξεκαηηζηεξηαθψλ παξαγψγσλ (θσδηθνί AF.4, AF.2 θαη AF.33 αληίζηνηρα). Με βάζε φια ηα παξαπάλσ νδεγνχκαζηε ζηνλ ζπλεθηηθφ νξηζκφ ηνπ ΓΥ ζχκθσλα κε ην πιαίζην ηεο Γηαδηθαζίαο Τπεξβνιηθνχ Διιείκκαηνο (ΓΤΔ). Σν ΓΥ νξίδεηαη σο «ην ζπλνιηθφ, αθαζάξηζην, ελνπνηεκέλν ρξένο ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο θαηά ηελ ηειεπηαία εκέξα ηνπ έηνπο ζε φξνπο εζληθνχ λνκίζκαηνο» (Καξαβίηεο, 2008:61). ηελ εξγαζία απηή, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ έλλνηα ηνπ ΓΥ, αλαθεξφκαζηε ζε απηφ ηνλ νξηζκφ 1. 1 Καλνληζκφο ηνπ πκβνπιίνπ (ΔΚ) 3605/1993 γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ Πξσηνθφιινπ πεξί ππεξβνιηθνχ ειιείκκαηνο.

14 14 Δδψ, ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη ν νξηζκφο απηφο δηαθέξεη απφ ηνλ νξηζκφ ηνπ ΔΛ95 ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ν ηζνινγηζκφο ζα πξέπεη λα θαηαγξάθεη ην ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ θαη απαηηήζεσλ (επνκέλσο θαη κεηνρέο θαη παξάγσγα) ζε ηηκέο αγνξάο. Σν ζχζηεκα ηνπ ΔΛ95 ρξεζηκεχεη γηα ηελ απεηθφληζε ηεο θαηάζηαζεο κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή, αιιά δελ απνηειεί έλα ζπλεπή δείθηε γηα δηαρξνληθέο ζπγθξίζεηο κε ην παξειζφλ, νχηε κηα πξαγκαηηθή απεηθφληζε γηα ηηο κειινληηθέο ρξεκαηηθέο δαπάλεο πνπ ζα ρξεηαζηεί λα θαηαβάιιεη ην δεκφζην. Γηα λα απνθχγνπκε παξεξκελείεο, ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε πσο ην δεκφζην ρξένο δηαθξίλεηαη ζε εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ ρξένο. Σν εμσηεξηθφ δεκφζην ρξένο αθνξά ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ δεκνζίνπ πξνο θαηνίθνπο ηνπ εμσηεξηθνχ, ελψ ην εζσηεξηθφ πξνο θαηνίθνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. Όηαλ αλαθεξφκαζηε επνκέλσο ζην δεκφζην ρξένο, αλαθεξφκαζηε ζην ζχλνιν ησλ ππνρξεψζεσλ απηψλ. Σέινο, πξνθεηκέλνπ λα είλαη δπλαηή ε ζχγθξηζε κεηαμχ νηθνλνκηψλ δηαθνξεηηθνχ κεγέζνπο, αιιά θαη ε ζχγθξηζε ηεο εμέιημεο ηνπ ρξένπο ζε ζρέζε κε ηε κεγέζπλζε θάζε νηθνλνκίαο, ρξεζηκνπνηείηαη ν δείθηεο ηνπ ΓΥ σο πνζνζηφ ηνπ Αθαζάξηζηνπ Δγρψξηνπ Πξντφληνο (ΑΔΠ). εκαληηθή πξφθιεζε απνηειεί φρη ηφζν ε κέηξεζε ηνπ χςνπο ηνπ ΓΥ, αιιά θαη ε πξνζπάζεηα πξνζέγγηζεο ηεο κειινληηθήο πνξείαο θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο βησζηκφηεηάο ηνπ. Σν ζπλνιηθφ ΓΥ απφ έηνο ζε έηνο απνηειείηαη απφ ην άζξνηζκα ηξηψλ κεηαβιεηψλ: α) ην ζπζζσξεπκέλν χςνο ηνπ ΓΥ ζηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν, β) ην χςνο ηνπ ζπλνιηθνχ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο θαη γ) ηηο πξνζαξκνγέο ειιείκκαηνο ρξένπο πνπ εληάζζνληαη θαη επζείαλ ζην ΓΥ ρσξίο λα εκθαλίδνληαη ζην έιιεηκκα. Σέηνηεο πξνζαξκνγέο κπνξεί λα νθείινληαη ζηε αγνξά ή πψιεζε ρξεκαηνπηζησηηθψλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ (απνθξαηηθνπνηήζεηο, αλαθεθαιαηνπνίεζε ηξαπεδψλ), ζε απνηειέζκαηα αλαηίκεζεο ιφγσ κεηαβνιψλ ζηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία, ζε απνηειέζκαηα απνηίκεζεο (επαλαγνξά ρξένπο), ζε κεηαβνιέο ιφγσ ηαμηλφκεζεο θαη ζηαηηζηηθψλ δηαθνξψλ (Καξαβίηεο, 2008:63-64). Αιγεβξηθά, ην ζχλνιν ηνπ ΓΥ ζην ηέινο ηνπ έηνπο t παξηζηάλεηαη σο άζξνηζκα ησλ εμήο κεηαβιεηψλ:

15 15 φπνπ D ζπκβνιίδεη ην δεκφζην ρξένο, GB ζπκβνιίδεη ην ζπλνιηθφ δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο Γεληθήο Κπβέξλεζεο, θαη SFA (Stock Flow Adjustment) ζπκβνιίδεη ηηο πξνζαξκνγέο ειιείκκαηνο ρξένπο. Σν ζπλνιηθφ δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα GB κπνξεί λα αλαιπζεί ζην πξσηνγελέο έιιεηκκα PB θαη ζηηο δαπάλεο γηα ηελ απνπιεξσκή ησλ ηφθσλ ηνπ έηνπο ( ), επνκέλσο ε παξαπάλσ εμίζσζε γίλεηαη: (2) ηε ζπλέρεηα, αλ δηαηξέζνπκε θαη απφ ηα δπν κέξε ηεο εμίζσζεο (2) ην νλνκαζηηθφ ΑΔΠ ηνπ ηξέρνληνο έηνπο ) εθθξάδνπκε ηα κεγέζε σο πνζνζηά ηνπ ΑΔΠ : ηε ζπλέρεηα εθφζνλ ν ξπζκφο κεγέζπλζεο ηνπ ΑΔΠ νξίδεηαη σο: αληηθαζηζηνχκε ηελ εμίζσζε (4) ζηελ εμίζσζε (3) θαη έρνπκε: Ζ εμίζσζε (5) καο δίλεη ην ιφγν ηνπ ζπλνιηθνχ δεκνζίνπ ρξένο σο πνζνζηνχ ηνπ ΑΔΠ. Αλ αθαηξέζνπκε θαη απφ ηα δπν κέξε ηεο εμίζσζεο (5) ηνλ φξν πξνθχπηεη ε εμίζσζε εηήζηαο κεηαβνιήο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο σο πνζνζηνχ ηνπ ΑΔΠ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Ο φξνο αλαθέξεηαη ζην πξσηνγελέο απνηέιεζκα σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ θαη δείρλεη φηη φζν κεγαιχηεξν είλαη ην πξσηνγελέο έιιεηκκα, ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ην

16 16 ζπλνιηθφ δεκφζην ρξένο. Αληίζηνηρα, ν φξνο δείρλεη φηη φζν κεγαιχηεξεο είλαη νη πξνζαξκνγέο ηφζν κεγαιχηεξν ζα είλαη ην ρξένο. Δδψ ρξεηάδεηαη λα ηνλίζνπκε πσο θαη ζηηο δπν παξαπάλσ πεξηπηψζεηο ζε πεξίπησζε πνπ έρνπκε πξσηνγελέο πιεφλαζκα ή πξνζαξκνγέο πνπ κεηψλνπλ ην ρξένο (φπσο έζνδα απνθξαηηθνπνηήζεσλ), ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπκε αξλεηηθφ πξφζεκν θαζψο ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ηνπ ρξένπο. Ηδηαίηεξε πξνζνρή ρξεηάδεηαη ν πξψηνο φξνο ηνπ δεμηνχ κέξνπο ηεο εμίζσζεο (6). Ο φξνο πεξηγξάθεη ην ζσξεπηηθφ απνηέιεζκα (snowball effect) πάλσ ζηελ πνξεία ηνπ ΓΥ, θαζψο ε επίδξαζή ηνπ εμαξηάηαη ηαπηφρξνλα απφ ην χςνο ηνπ ζπζζσξεπκέλνπ ρξένπο ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, ην επηηφθην δαλεηζκνχ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα θαη ην ξπζκφ κεγέζπλζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ν ξπζκφο κεγέζπλζεο ηνπ ΑΔΠ είλαη κεγαιχηεξνο απφ ην επηηφθην δαλεηζκνχ, ηφηε πξνθχπηεη κείσζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο αλάινγε κε ηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ επηηνθίνπ δαλεηζκνχ θαη ηνπ ξπζκνχ κεγέζπλζεο επί ην ζπζζσξεπκέλν ρξένο. εκαληηθφ είλαη θαη ην χςνο ηνπ ξπζκνχ κεγέζπλζεο θαζψο φζν κεγαιχηεξνο είλαη ν ξπζκφο κεγέζπλζεο ηφζν κεηψλεηαη ην θιάζκα ηνπ ζσξεπηηθνχ απνηειέζκαηνο ηνπ ρξένπο. Αληηζέησο, αλ, ηφηε ε δπλακηθή ηνπ ΓΥ κπνξεί λα πάξεη δηαζηάζεηο ρηνλνζηηβάδαο, θάηη πνπ απνθηά αθφκα πην έληνλα ραξαθηεξηζηηθά αλ ν ξπζκφο κεγέζπλζεο είλαη κεδεληθφο. Όπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ε Διιάδα βξέζεθε αληηκέησπε αθξηβψο κε κηα ηέηνηα θαηάζηαζε. ρεκαηηθά νη παξάγνληεο δηαρξνληθήο κεηαβνιήο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο παξηζηάλνληαη παξαθάησ.

17 17 χόμα 1: Παρϊγοντεσ μεταβολόσ δημοςύου χρϋουσ Πεγή: IMF, 2013b 1.3 Οριςμόσ και παρϊγοντεσ μεταβολόσ εξωτερικού χρϋουσ Δθηφο απφ ην δεκφζην ρξένο, ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε δηαδξακαηίδεη θαη ην εμσηεξηθφ ρξένο. Σν εμσηεξηθφ ρξένο κηαο ρψξαο αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ ππνρξεψζεσλ ηφζν ηνπ δεκνζίνπ φζνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πξνο ην εμσηεξηθφ. Ο νξηζκφο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο κηαο ρψξαο είλαη αλάινγνο κε ηνλ νξηζκφ ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, έρεη φκσο θαη νξηζκέλεο δηαθνξέο. Ζ πξψηε δηαθνξά είλαη φηη ζην δεκφζην ρξένο ζπκπεξηιακβάλνληαη φιεο νη ππνρξεψζεηο πξνο ηξίηνπο είηε βξίζθνληαη ζην εζσηεξηθφ είηε ζην εμσηεξηθφ ηεο ρψξαο. Αληηζέησο, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζην εμσηεξηθφ ρξένο κηαο ρψξαο, αλαθεξφκαζηε φρη ζην ζχλνιν ηνπ φγθνπ ηνπ ρξένπο πνπ έρνπλ αλαιάβεη ην δεκφζην θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο, αιιά κφλν ζηνλ φγθν ηνπ ρξένπο πξνο ηξίηεο ρψξεο. χκθσλα κε ην ΓΝΣ (2013α:5) ην αθαζάξηζην εμσηεξηθφ ρξένο νξίδεηαη σο ην ζχλνιν ησλ ηξερνπζψλ ππνρξεψζεσλ πνπ απαηηνχλ ηελ πιεξσκή θεθαιαίνπ θαη/ή ηφθσλ ζε θάπνηα ζηηγκή ζην κέιινλ απφ θαηνίθνπο ηεο ρψξαο πξνο θαηνίθνπο ηνπ εμσηεξηθνχ 2. Δπίζεο, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ην κέηξν ζχγθξηζεο ηεο εμέιημήο ηνπ είλαη φρη ην απφιπην χςνο ηνπ, αιιά ην χςνο ηνπ ρξένπο ζε ζρέζε κε ην ΑΔΠ ηεο εθάζηνηε ρψξαο. 2 Γηθή καο κεηάθξαζε

18 18 Μηα δεχηεξε ζεκαληηθή δηαθνξά, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δπλαηφηεηα αλαρξεκαηνδφηεζεο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, είλαη φηη ζηελ πεξίπησζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ε αλάιπζε βησζηκφηεηαο αλαθέξεηαη φρη ζην αθαζάξηζην, αιιά ζην θαζαξφ εμσηεξηθφ ρξένο. Απηφ ππνινγίδεηαη αθαηξψληαο απφ ην αθαζάξηζην εμσηεξηθφ ρξένο ην ζχλνιν ησλ απαηηήζεσλ πνπ έρεη κηα νηθνλνκία πξνο ην εμσηεξηθφ (IMF, 2013α:81). Ζ δηαθνξά απηή πξνθχπηεη απφ ηελ επηδίσμε γηα αληηθεηκεληθή απνηχπσζε ηεο αλάγθεο εμσηεξηθήο ρξεκαηνδφηεζεο κηαο νηθνλνκίαο. Σν αθαζάξηζην εμσηεξηθφ ρξένο κηαο ρψξαο κπνξεί λα απνηειεί παξαπιαλεηηθφ δείθηε, θαζψο κηα ρψξα απφ ηε κία πιεπξά κπνξεί λα έρεη πνιχ πςειφ αθαζάξηζην ρξένο, φκσο απφ ηελ άιιε λα έρεη ζηελ θαηνρή ηεο πεξηζζφηεξεο απαηηήζεηο πξνο ην εμσηεξηθφ απ φ,ηη ππνρξεψζεηο (IMF, 2013α:198), πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη φρη κφλν δελ έρεη αλάγθε εμσηεξηθήο ρξεκαηνδφηεζεο, αιιά αληηζέησο απνηειεί θαζαξφ δαλεηζηή πξνο ην εμσηεξηθφ. Ζ κεηαβνιή ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο είλαη πεξηζζφηεξν πνιχπινθε απφ ηε κεηαβνιή ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. πλνπηηθά, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο ην εμσηεξηθφ ρξένο κεηαβάιιεηαη αλάινγα κε ην απνηέιεζκα ηνπ αζξνίζκαηνο ησλ δηάθνξσλ ξνψλ πνπ εληάζζνληαη ζην Ηζνδχγην Πιεξσκψλ θαη θαηαγξάθνπλ ηηο ζπλαιιαγέο κηαο ρψξαο κε ην εμσηεξηθφ (IMF, 2013α:201). Δπίζεο, ην ΔΥ κεηαβάιιεηαη ιφγσ πξνζαξκνγψλ πνπ κπνξεί λα νθείινληαη ζε ζηαηηζηηθά ιάζε θαη παξαιείςεηο, ζε κεηαβνιέο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ δηαζεζίκσλ, αιιά θαη ζε απνθάζεηο ειάθξπλζεο ηνπ ρξένπο. εκαληηθφο παξάγνληαο αχμεζεο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο είλαη, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, ε δπλακηθή ηνπ, ε νπνία θαζνξίδεηαη απφ ην πψο απμάλεηαη ην ήδε ζπζζσξεπκέλν ρξένο. Οη δηάθνξεο ξνέο ζχκθσλα κε ην ΓΝΣ νκαδνπνηνχληαη ζε δπν κεγάιεο θαηεγνξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην παξαθάησ ζρήκα (IMF, 2013α:202). Α) Ρνέο Γεκηνπξγίαο Δμσηεξηθνχ Υξένπο Β) Τπφινηπν

19 19 χόμα 2: Παρϊγοντεσ μεταβολόσ Εξωτερικού Χρϋουσ Πεγή: IMF, 2013α Α) Ρνέο Γεκηνπξγίαο Δμσηεξηθνχ Υξένπο Ζ πξψηε κεγάιε θαηεγνξία αθνξά ηελ εμέιημε ηνπ Ηζνδπγίνπ Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ, ηηο Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο θαη ηε δπλακηθή ηνπ ζσξεπηηθνχ απνηειέζκαηνο ηνπ ρξένπο. Σν ΗΣ ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, φηαλ είλαη ειιεηκκαηηθά ηα δηάθνξα ηζνδχγηα απφ ηα νπνία απνηειείηαη (Δκπνξηθφ, Τπεξεζηψλ, Δηζνδεκάησλ, Σξερνπζψλ Μεηαβηβάζεσλ). Σν απνηέιεζκα ησλ Καζαξψλ Άκεζσλ Δπελδχζεσλ απνηειεί ππνθαηεγνξία ηνπ Ηζνδπγίνπ Υξεκαηννηθνλνκηθψλ πλαιιαγψλ θαη ηζνχηαη κε ηηο Άκεζεο Δπελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ απφ θαηνίθνπο ηεο ρψξαο, κείνλ ηηο ΑΞΔ ζηε ρψξα αλαθνξάο απφ κε θαηνίθνπο ηεο ρψξαο. Όηαλ ηα θεθάιαηα πνπ εηζέξρνληαη απφ κε θαηνίθνπο ζηε ρψξα κε ηε κνξθή ΑΞΔ είλαη πεξηζζφηεξα απφ απηά πνπ επελδχνπλ νη θάηνηθνη ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ, ηφηε κεηψλεηαη ην θαζαξφ εμσηεξηθφ ρξένο ηεο ρψξαο, θαζψο νη ΑΞΔ είλαη ξνή πνπ δελ δεκηνπξγεί εμσηεξηθφ ρξένο, αιιά αληίζεηα ζπκβάιιεη ζηελ παξνρή ξεπζηφηεηαο γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Δπίζεο, ζηελ θαηεγνξία

20 20 «Κεθαιαηαθέο ξνέο πνπ δελ δεκηνπξγνχλ ρξένο» κπνξνχλ λα εληαρζνχλ θαη νη ξνέο νη νπνίεο ζην Ηζνδχγην Πιεξσκψλ θαηαγξάθνληαη ζηελ θαηεγνξία «Ηζνδχγην Κεθαιαηαθψλ Μεηαβηβάζεσλ» θαη αθνξνχλ κνλνκεξείο θεθαιαηαθέο κεηαβηβάζεηο (IMF, 2013a), αλ θαη ζε δηαθνξεηηθφ εγρεηξίδην ην ΓΝΣ εληάζζεη ηηο θεθαιαηαθέο κεηαβηβάζεηο ζην «Τπφινηπν» (IMF, 2006:22). Οη κεηαβηβάζεηο απηέο απνηεινχλ έλα είδνο «δσξεψλ» ή επηρνξεγήζεσλ, θαζψο ε ξνή ηνπο δελ είλαη απνηέιεζκα αληαιιαγήο, αιιά ζπληζηνχλ κνλνκεξή κεηαβίβαζε θεθαιαίνπ ρσξίο αληίθξηζκα (IMF, 2009: ). πγθεθξηκέλα, ζηελ Διιάδα νη ζπλαιιαγέο απηέο αθνξνχλ θπξίσο κεηαβηβάζεηο απφ ηελ ΔΔ. Όπσο αλαθέξζεθε, ζεκαληηθή επίπησζε κπνξεί λα έρεη ην ζσξεπηηθφ απνηέιεζκα ηνπ ρξένπο, ην νπνίν είλαη ζπλάξηεζε ηνπ νλνκαζηηθνχ επηηνθίνπ, ηνπ ξπζκνχ κεγέζπλζεο θαη κεηαβνιψλ ζηηο ηηκέο θαη ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ κέξνπο εθείλνπ ηνπ ρξένπο πνπ απνηηκάηαη ζε μέλν ζπλάιιαγκα. Θεσξεηηθά ην ζσξεπηηθφ απνηέιεζκα εμεγείηαη σο εμήο: ην χςνο ηνπ ζπζζσξεπκέλνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο απμάλεηαη φζν απμάλεηαη ην νλνκαζηηθφ επηηφθην, φζν κεηψλεηαη ν ξπζκφο κεγέζπλζεο θαη ηέινο φζν ππνηηκάηαη ην εγρψξην λφκηζκα ζε ζρέζε κε ην λφκηζκα έθδνζεο κέξνπο ηνπ ρξένπο. Β) Τπφινηπν ηελ γεληθή θαηεγνξία κε ηίηιν «Τπφινηπν», ην ΓΝΣ εληάζζεη κηα ζεηξά ππνθαηεγνξίεο, φπσο ν εμσηεξηθφο δαλεηζκφο, νη Κεθαιαηαθέο Μεηαβηβάζεηο, νη ειαθξχλζεηο ρξένπο, ε κεηαβνιή ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ απνζεκάησλ θαη ηέινο δηάθνξα ζηαηηζηηθά ιάζε θαη παξαιείςεηο πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ. Ξεθηλψληαο, ρξεηάδεηαη λα παξαηεξήζνπκε πσο ηελ θαηεγνξία ε νπνία ζην Ηζνδχγην Υξεκαηννηθνλνκηθψλ πλαιιαγψλ θαηαγξάθεηαη σο «Άιιεο Δπελδχζεηο» θαη πεξηιακβάλεη ηνλ εμσηεξηθφ δαλεηζκφ κεηαμχ επηρεηξήζεσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα,αιιά θαη ηνλ εμσηεξηθφ δαλεηζκνχ ηνπ δεκνζίνπ, ην ΓΝΣ άιινηε ηελ εληάζζεη ζε κηα γεληθή ππνθαηεγνξία πνπ νλνκάδεη «Other» (IMF, 2011:11) θαη άιινηε ηελ ζεσξεί ηφζν ακειεηέα ψζηε λα ηελ εληάζζεη καδί κε ηα ζηνηρεία πνπ θαηαγξάθνληαη σο «Τπφινηπν» ή «Residual» (IMF, 2006:34). Υαξαθηεξηζηηθά, ζην πην πξφζθαην εγρεηξίδην γηα ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ

21 21 εμσηεξηθνχ ρξένπο δελ αλαθέξεηαη θαζφινπ ζηελ θαηεγνξία απηή, ζεσξψληαο ηελ επίδξαζή ηεο κε ζεκαληηθή (IMF, 2013α:219). Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο πνπ δηεμάγεη ην ΓΝΣ γηα ηελ Διιάδα λα εληάζζεη ηηο κεηαβνιέο ιφγσ δαλεηζκνχ ηεο Γεληθήο Κπβέξλεζεο ζην «Τπφινηπν», παξά ην γεγνλφο φηη γηα νξηζκέλα έηε απνηεινχλ ηνλ θχξην παξάγνληα κεηαβνιήο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο (IMF, 2013β:68). Όπσο ζα δνχκε ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα, απηνχ ηνπ είδνπο ε θαηεγνξηνπνίεζε είλαη ρξήζηκε φηαλ ε αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο επηθεληξψλεηαη ζηελ εμέιημε ηνπ Ηζνδπγίνπ Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ, αιιά δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ αλάγθε παξαθνινχζεζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο σο ζπλάξηεζε ηεο εμέιημεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Σέινο, ην εμσηεξηθφ ρξένο κεηαβάιιεηαη αλάινγα κε ηε κεηαβνιή ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ απνζεκάησλ. Αλ κηα ρψξα ζπζζσξεχεη ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα, απμάλεηαη ην εμσηεξηθφ ρξένο ηεο, ελψ, αληηζέησο, κηα ρψξα κπνξεί λα εμππεξεηεί ην εμσηεξηθφ ηεο ρξένο εμαληιψληαο ηα απνζέκαηα ζε μέλν ζπλάιιαγκα. Αιγεβξηθά, ε εμίζσζε πνπ ρξεζηκνπνηεί ηνπ ΓΝΣ γηα ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο (IMF, 2006:34; 2008:11) κπνξεί λα παξνπζηαζηεί σο εμήο: φπνπ ζπκβνιίδεη ην εμσηεξηθφ ρξένο ζην έηνο t, ζπκβνιίδεη ην έιιεηκκα ηνπ Ηζνδπγίνπ Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ, ζπκβνιίδεη ηηο Καζαξέο ΑΞΔ θαη ζπκβνιίδεη φια ηα ππφινηπα. Ζ εμίζσζε (7), αλ δηαθξίλνπκε μερσξίζνπκε απφ ην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ ην πνζφ γηα ηφθνπο πνπ θαηαβιήζεθαλ ην έηνο t γηα ην ζχλνιν ηνπ ρξένπο ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, γίλεηαη:

22 22 φπνπ ζπκβνιίδεη ην έιιεηκκα ΗΣ εμαηξνπκέλσλ ησλ ηφθσλ (Non-interest Current Account), ζπκβνιίδεη ηνπο ηφθνπο πνπ θαηαβιήζεθαλ γηα ηελ απνπιεξσκή εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη ν φξνο ζπκβνιίδεη ην νλνκαζηηθφ επηηφθην. ηε ζπλέρεηα, γηα λα εθθξάζνπκε ηα κεγέζε απηά σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, ηα δηαηξνχκε κε ην νλνκαζηηθφ ΑΔΠ ( ) ηνπ έηνπο t, ρξεζηκνπνηνχκε γηα ην ζπκβνιηζκφ ηνπο κηθξά γξάκκαηα αληί γηα θεθαιαία θαη ε εμίζσζε (8) γίλεηαη: πλερίδνληαο, πνιιαπιαζηάδνπκε ην θιάζκα ζηελ εμίζσζε (9) κε ηνλ φξν, ψζηε λα εθθξάζνπκε θαη ην εμσηεξηθφ ρξένο ηνπ έηνπο t-1 ζε πνζνζηφ ηνπ νλνκαζηηθνχ ΑΔΠ ηνπ αληίζηνηρνπ έηνπο θαη ε εμίζσζε γίλεηαη: Σέινο, θάλνληαο πξάμεηο αληηθαηάζηαζεο 3 θαη κεηαζρεκαηηζκνχο βξίζθνπκε φηη 4 : φπνπ ζπκβνιίδεη ηνλ ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ θαη ζπκβνιίδεη ην ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ απνπιεζσξηζηή ηνπ ΑΔΠ. Αληηθαζηζηνχκε ηνλ φξν απηφ, 3 Οη πξάμεηο απηέο, φπσο θαη νη παξαθάησ, πνπ δελ ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο θαη είλαη ηδηαίηεξα πνιχπινθεο, παξνπζηάδνληαη ζην Παξάξηεκα. 4 ην ζεκείν απηφ ππνγξακκίδνπκε πσο ε επίιπζε ηεο εμίζσζεο απηήο ζην εγρεηξίδην ηνπ ΓΝΣ (2006:34) πεξηέρεη ηξία ζεκαληηθά καζεκαηηθά ιάζε, ηα νπνία δηνξζψζακε ζηε εμίζσζε ηεο εξγαζίαο θαη ηα νπνία παξνπζηάδνληαη ζην ζρεηηθφ Παξάξηεκα.

23 23 αθαηξνχκε θαη απφ ηα δπν κέξε ηεο εμίζσζεο ηνλ φξν θαη θάλνληαο πξάμεηο ε εμίζσζε (10) γίλεηαη: Ζ εμίζσζε απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηαρξνληθή εμέιημε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη ηελ αλάιπζε βησζηκφηεηάο ηνπ. Βιέπνπκε φηη φζν κεγαιχηεξν είλαη ην ζπζζσξεπκέλν εμσηεξηθφ ρξένο ηφζν κεγαιχηεξε δπλακηθή κπνξεί λα απνθηήζεη, θαζψο έλα πςειφ ρξένο νδεγεί ζε πςειφηεξνπο ηφθνπο εμππεξέηεζεο θάηη πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ έρεη αξλεηηθφ απνηέιεζκα ζην ξπζκφ κεγέζπλζεο θαη θαηά ζπλέπεηα ζε ρακειφηεξν πιεζσξηζκφ ή αθφκα θαη απνπιεζσξηζκφ. Με αξλεηηθφ ξπζκφ κεγέζπλζεο θαη απνπιεζσξηζκφ φινη νη φξνη ηνπ ζσξεπηηθνχ απνηειέζκαηνο πξνζηίζεληαη ζην εμσηεξηθφ ρξένο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ, ην πνζνζηφ ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο κπνξεί απφ ην έλα έηνο ζην άιιν λα απμεζεί ξαγδαία. Όπσο ζπλέβε θαη κε ηελ πεξίπησζε ηνπ Γεκνζίνπ Υξένπο, ζα δνχκε παξαθάησ πσο ε Διιάδα απνηειεί ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε γηα ηε δπλακηθή ησλ παξαγφλησλ απηψλ. Μάιηζηα, ε δπλακηθή απηή ηξνθνδνηήζεθε απφ ηελ αλάινγε εθξεθηηθή πνξεία ηνπ Γεκνζίνπ Υξένπο.

24 24 Κεφάλαιο Δεύτερο: Η ςχέςη μεταξύ δημοςίου και εξωτερικού χρέουσ ηελ ελφηεηα απηή πεξηγξάθνπκε ηε ζρέζε κεηαμχ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη κεηαζρεκαηίδνπκε ηελ εμίζσζε ηνπ ΓΝΣ, κε ζηφρν λα ζπλππνινγίδεηαη ε ζρέζε απηή ζηελ εμέιημε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. πγθεθξηκέλα, μεθηλψληαο απφ ηελ ηαπηφηεηα ησλ εζληθψλ ινγαξηαζκψλ, εμεγνχκε ηελ πνιχπινθε ζρέζε κεηαμχ ησλ δπν ζρεηηθψλ ειιεηκκάησλ θαη δείρλνπκε πσο ε ζρέζε απηή ζπλεπάγεηαη κηα έκκεζε θαη κηα άκεζε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ζην εμσηεξηθφ ρξένο. ηε ζπλέρεηα, κεηαζρεκαηίδνπκε ηελ εμίζσζε ηνπ ΓΝΣ ζπκπεξηιακβάλνληαο ζηελ εμίζσζε ηφζν ηελ άκεζε φζν θαη ηελ έκκεζε δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε, πξνθεηκέλνπ λα πξνζεγγίζνπκε κε εκπεηξηθφ ηξφπν ηε ζπλνιηθή επίδξαζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ κεηαβνιψλ. 2.1 Η ταυτότητα του ΑΕΠ ςύμφωνα με το ςύςτημα των εθνικών λογαριαςμών Σν εμσηεξηθφ ρξένο κηαο νηθνλνκίαο δελ κπνξεί παξά λα απνηειείηαη απφ ην άζξνηζκα ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα. ηελ αθαδεκατθή βηβιηνγξαθία, ε ζρέζε δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο πεξηγξάθεηαη ζηελ ηαπηφηεηα ησλ εζληθψλ ινγαξηαζκψλ, ε νπνία θαηαγξάθεη ην ΑΔΠ ζηα επηκέξνπο ζπζηαηηθά ηνπ ζηνηρεία (Carlin & Soskice, 2006:292). χκθσλα κε ηελ ηαπηφηεηα απηή ην ΑΔΠ κηαο αλνηρηήο νηθνλνκίαο απνηειείηαη απφ ηα εμήο: Όπνπ ζπκβνιίδεη ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο, ζπκβνιίδεη ηελ θαηαλάισζε, ζπκβνιίδεη ηελ ηδησηηθή επέλδπζε, ζπκβνιίδεη ηηο δαπάλεο ηεο Γεληθήο Κπβέξλεζεο (έρεη δειαδή ζεηηθφ πξφζεκν αλ ε θπβέξλεζε έρεη έιιεηκκα) θαη ηέινο ε παξέλζεζε ζπκβνιίδεη ηηο εμαγσγέο κείνλ ηηο εηζαγσγέο ή κε άιια ιφγηα ην Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο νηθνλνκίαο κε ην εμσηεξηθφ. Αλ πξνζζαθαηξέζνπκε ηνπο θφξνπο Σ, ε παξαπάλσ εμίζσζε γίλεηαη:

25 25 Παξαηεξνχκε φηη ε παξέλζεζε ηζνχηαη κε ηελ απνηακίεπζε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη φηη (G - T) ηζνχηαη κε ην δεκφζην έιιεηκκα ή πιεφλαζκα αλάινγα κε ην αλ νη δεκφζηεο δαπάλεο είλαη κεγαιχηεξεο ή κηθξφηεξεο ησλ εζφδσλ. Δπνκέλσο, ε εμίζσζε γίλεηαη: Ζ ηαπηφηεηα απηή απεηθνλίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ηξηψλ ειιεηκκάησλ θάζε αλνηρηήο νηθνλνκίαο. Σν έιιεηκκα κηαο νηθνλνκίαο κε ην εμσηεξηθφ (γλσζηφ σο Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ) απεηθνλίδεηαη σο ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δαπαλψλ κηαο νηθνλνκίαο γηα εηζαγσγέο θαη ησλ εζφδσλ απφ ην εμσηεξηθφ ιφγσ ησλ εμαγσγψλ. Δπηγξακκαηηθά, ην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ ηζνχηαη κε ην άζξνηζκα (ή ηε δηαθνξά) ησλ δπν ειιεηκκάησλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. ε πεξίπησζε πνπ ν δεκφζηνο, αιιά θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο είλαη ειιεηκκαηηθφο, ην εμσηεξηθφ έιιεηκκα ηζνχηαη κε ην άζξνηζκά ηνπο. Απφ ηελ άιιε, κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί ζεσξεηηθά πσο έλαο πιενλαζκαηηθφο δεκφζηνο ηνκέαο κπνξεί απιά λα έρεη σο ζπλέπεηα έλα αληίζηνηρν έιιεηκκα ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ψζηε ην απνηέιεζκα ζην ΗΣ λα παξακέλεη ακεηάβιεην. Δπνκέλσο, ε ηαπηφηεηα απηή δελ δίλεη θάπνηα πιεξνθνξία γηα ηηο ζρέζεηο θαη ηε θνξά ηεο αηηηφηεηαο, απνηειεί, φκσο, ηε ζεσξεηηθή αθεηεξία πνιιψλ κειεηψλ γηα ην θαηλφκελν ησλ απνθαινχκελσλ «δίδπκσλ ειιεηκκάησλ». Γίδπκα ειιείκκαηα εκθαλίδνληαη ζε κηα αλνηρηή νηθνλνκία φηαλ αληηκεησπίδεη γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα πςειφ πνζνζηφ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ην νπνίν πξνθαιεί παξάιιειε επηδείλσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ΗΣ. Σν θαηλφκελν απηφ κπνξεί λα έρεη σο ζπλδπαζηηθφ απνηέιεζκα ηε ζπζζψξεπζε πςεινχ δεκνζίνπ, αιιά θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο κε ζπλέπεηεο ηελ αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ δαλεηζκνχ, ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο εμππεξέηεζεο ηνπ ρξένπο, νδεγψληαο ηελ νηθνλνκία ζε κείσζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ή αθφκα θαη ζε χθεζε.

26 26 Με βάζε ηελ ηαπηφηεηα εζληθψλ ινγαξηαζκψλ, ζηελ αθαδεκατθή βηβιηνγξαθία έρνπλ θαηαγξαθεί δηάθνξεο αληηθξνπφκελεο ζεσξίεο γηα ην πψο ην Γεκφζην Έιιεηκκα επηδξά ζην ΗΣ (Obstfeld & Rogoff, 1995; Blanchard & Giavazzi, 2002; Carline & Soskice, 2006). Ζ ζπδήηεζε γηα ην ξφιν ηνπ Γεκνζίνπ ειιείκκαηνο νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ην Γεκφζην έιιεηκκα κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί σο εμσγελήο κεηαβιεηή, θαζψο βξίζθεηαη άκεζα ππφ ηνλ έιεγρν ηεο θπβέξλεζεο, θάηη πνπ δελ ηζρχεη γηα ηηο πξνηηκήζεηο απνηακίεπζεο ή επέλδπζεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. χκθσλα κε ην θπξίαξρν ππφδεηγκα ηεο Κευλζηαλήο πξνζέγγηζεο (ησλ Mundell- Fleming-Dornbusch), έλα πςειφηεξν δεκφζην έιιεηκκα επεξεάδεη κέζα απφ δηάθνξα θαλάιηα ην εμσηεξηθφ ηζνδχγην (Lane, 2001; Papadogonas & Stournaras, 2006; Chronis & Palaiodimos, 2013) Πξψηνλ, ε αχμεζε ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ νδεγεί ζε αλαηίκεζε ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο θαη ζε κείσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ρψξαο, πξάγκα πνπ ζπλεπάγεηαη κείσζε ησλ εμαγσγψλ θαη επηδείλσζε ηνπ εμσηεξηθνχ ηζνδπγίνπ. Γεχηεξνλ, ε αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ δαλεηζκνχ θαη θαηά ζπλέπεηα ηνπ Ηζνδπγίνπ Δηζνδεκάησλ θαη ηνπ Ηζνδπγίνπ Κεθαιαηαθψλ Μεηαβηβάζεσλ. Ζ επηδείλσζε, φκσο, ηνπ εμσηεξηθνχ ηζνδπγίνπ ζπλεπάγεηαη δηαρξνληθά ζπζζψξεπζε Δμσηεξηθνχ Υξένπο πνπ ηξνθνδνηείηαη απφ ηε δηθή ηνπ δπλακηθή, φπσο εμεγήζακε παξαπάλσ. Παξάιιεια, έρνπλ πξνηαζεί δπν απφιπηα αληηηηζέκελεο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζηηο νπνίεο αμίδεη λα αλαθεξζνχκε γηα λα θαηαλνήζνπκε ηηο αιιειεπηδξάζεηο πνπ κπνξεί λα αλαπηπρζνχλ κεηαμχ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ειιείκκαηνο. Ζ πξψηε «αθξαία» πξνζέγγηζε πξνέξρεηαη απφ ηε «Νέα ρνιή ηνπ Κέκπξηηδ» (Fetherston & Godley, 1978) θαη δηαηείλεηαη φηη θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο (πιήξσο ππνθαηάζηαηα πξντφληα κε ζρεδφλ πιήξε απαζρφιεζε ή πιήξεο θηλεηηθφηεηα θεθαιαίνπ κε ειεχζεξα θπκαηλφκελεο ηζνηηκίεο), έλα πςειφηεξν δεκφζην έιιεηκκα πξνθαιεί κηα πιήξσο αλάινγε αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ειιείκκαηνο. Απηφ ζεκαίλεη πσο ην ζχλνιν ηνπ εμσηεξηθνχ ειιείκκαηνο κπνξεί λα εμεγεζεί απφ ην δεκφζην έιιεηκκα ην oπνίν πξνθαιεί πιήξε παξαγθσληζκφ ησλ εμαγσγψλ. Αιγεβξηθά: Μηα δεχηεξε «αθξαία» ππφζεζε πνπ βξίζθεηαη ζην άιιν άθξν είλαη ε ππφζεζε ηεο Ρηθαξδηαλήο Ηζνδπλακίαο (Barro, 1998). χκθσλα κε ηε ζεψξεζε απηή νπνηαδήπνηε

27 27 κεηαβνιή ζην δεκφζην έιιεηκκα πξνθαιεί αληηζηαζκηζηηθά αληίζηξνθα ηζνδχλακε κεηαβνιή ζην έιιεηκκα ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη δξψληεο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα αληηιακβάλνληαη πσο ε παξνχζα δεκνζηνλνκηθή ραιάξσζε ζα απαηηήζεη ζην κέιινλ αχμεζε ηεο θνξνινγίαο, ψζηε ε θπβέξλεζε λα μεπιεξψζεη ην ζεκεξηλφ δαλεηζκφ. Με απηφ ην ζθεπηηθφ νη ηδηψηεο ζα απμήζνπλ ηελ ηδησηηθή απνηακίεπζε γηα λα κπνξέζνπλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηε κειινληηθά πςειφηεξε θνξνινγία. Απηφ ζα έρεη σο απνηέιεζκα ην εμσηεξηθφ ηζνδχγην λα παξακείλεη αλεπεξέαζην. Αληίζηξνθα, κηα πξνζπάζεηα δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο κε ζθηρηή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή θαη δεκνζηνλνκηθφ πιεφλαζκα ζα νδεγήζεη ζε ηζνδχλακε αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Αιγεβξηθά: Ζ ππφζεζε ηεο Ρηθαξδηαλήο ηζνδπλακίαο δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη απφιπηε. Αλ ππνζέζνπκε φηη νη δξψληεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα δξνπλ ζε θάπνην βαζκφ ζχκθσλα κε ηελ ππφζεζε απηή, κηα αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζα νδεγνχζε ζε κείσζε ηνπ εμσηεξηθνχ ειιείκκαηνο θαη αληίζηξνθα. Οη αληηθξνπφκελεο απηέο πξνζεγγίζεηο έθαλαλ πην επηηαθηηθή ηελ αλάγθε εκπεηξηθψλ κειεηψλ ψζηε λα εθηηκεζεί ν βαζκφο επηξξνήο ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ. ην επίπεδν ησλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο πνπ δελ απνξξίπηνπλ ηελ ππφζεζε ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ γηα δηάθνξα δείγκαηα ρσξψλ, αιιά αληηζέησο βξίζθνπλ ζνβαξέο ελδείμεηο γηα ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ειιείκκαηνο (Blanchard & Giavazzi, 2002; Brissimis et at, 2010; Monokrousos &.Thomakos, 2012; Chronis & Palaiodimos, 2013). Παξάγνληεο πνπ δπλακψλνπλ ηε ζπζρέηηζε αθνξνχλ ην πφζν αλνηρηή είλαη ε νηθνλνκία ζην δηεζλέο εκπφξην (Corsetti & Muller, 2007), ην κέγεζνο ηεο νηθνλνκίαο, ν βαζκφο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ν βαζκφο ρξεκαηννηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο (Brissimis et at, 2010). Αληίζηνηρα, ζηελ Διιάδα ζε κηα ζεηξά κειέηεο έρεη θαηαγξαθεί ε ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο θαη ΗΣ, αλ θαη ηα απνηειέζκαηα δηαθέξνπλ σο πξνο ην βαζκφ ηεο ζπζρέηηζεο απηήο. πγθεθξηκέλα, ζε κηα παιαηφηεξε κειέηε νη Papadogonas & Stournaras (2006:600) εθηίκεζαλ φηη γηα θάζε έλα επξψ αχμεζεο ζην δεκφζην έιιεηκκα, απμάλεηαη ην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ θαηά 0,33 ιεπηά. Πην πξφζθαηα, εθηηκήζεθε φηη ε επίδξαζε ηνπ ηζνδπγίνπ Γεληθήο Κπβέξλεζεο ζην ΗΣ κπνξεί λα θπκαίλεηαη απφ

28 28 1,31% σο 0,52 αλάινγα κε ηελ παξακεηξνπνίεζε ηνπ κνληέινπ (Monokroussos & Thomakos, 2012:22). Γηα ηηο ρψξεο ηεο Ν. Δπξψπεο νη Jaumotte & Sodsriwiboon (2010:28) βξίζθνπλ φηη ην δεκφζην έιιεηκκα εξκελεχεη ην 20% ηνπ ΗΣ. Γηα ηελ Ηζπαλία, νη Garcia et al, (2013:10) βξίζθνπλ φηη ε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ είλαη 0,27. Σέινο, νη Chronis & Palaiodimos (2013:15) εθηίκεζαλ φηη ε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 0,25% πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη θάζε επξψ αχμεζεο ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο πξνθαιεί αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ΗΣ θαηά 25 ιεπηά. Τπάξρεη, επνκέλσο, κηα ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δπν ειιεηκκάησλ, φκσο ε ζπζρέηηζε απηή, αλ θαη ζεκαληηθή, έρεη ζρεηηθά κηθξφηεξε επίδξαζε. Απηφ, ίζσο, λα νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη δηάθνξνη παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ην δεκφζην έιιεηκκα επηδξνχλ ζχκθσλα κε ηελ ίδηα κειέηε (Chronis & Palaiodimos 2013:16-19) αληηθαηηθά ζην ΗΣ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ελψ απφ ηε κηα ην χςνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ γηα κηζζνδνζία έρεη νξηαθή κελ αιιά ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ην ΗΣ, απφ ηελ άιιε νη δεκφζηεο δαπάλεο γηα επελδχζεηο επηδξνχλ αξλεηηθά ζην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ. Ζ αξλεηηθή επίδξαζε απηή εμεγείηαη, θαζψο νη δεκφζηεο επελδχζεηο ρξεκαηνδνηνχλ έξγα ππνδνκήο πνπ απμάλνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (Chronis & Palaiodimos, 2013:17). Δπνκέλσο, ην ζπλνιηθφ χςνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη επηδξά κε ην ίδην ηξφπν ζην έιιεηκκα ΗΣ. Αληίζηνηρα, ζηνλ ηνκέα ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ, νη επηδξάζεηο ηεο έκκεζεο θαη ηεο άκεζεο θνξνινγίαο είλαη ζε αληίζεηε θαηεχζπλζε. Ζ άκεζε θνξνιφγεζε επηδξά ζεηηθά ζην ΗΣ (πξνθαιεί κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο), θαζψο κεηψλεη ην δηαζέζηκν εηζφδεκα θαη θαηά ζπλέπεηα ηε δήηεζε γηα εηζαγσγέο. Αληηζέησο, ε έκκεζε θνξνιφγεζε επηδξά αξλεηηθά ζην ΗΣ (πξνθαιεί αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο), θαζψο ζηα δηαδνρηθά ζηάδηα παξαγσγήο ιεηηνπξγεί πιεζσξηζηηθά ζηα εζσηεξηθά παξαγφκελα πξντφληα απμάλνληαο έηζη ηηο ζρεηηθέο ηηκέο ησλ εγρψξησλ πξντφλησλ ζε ζρέζε κε ηα εηζαγφκελα (Chronis & Palaiodimos, 2013:17). Σα παξαπάλσ εκπεηξηθά απνηειέζκαηα ζπλεπηθνπξνχλ ζηελ ππνζηήξημε ηεο ππφζεζεο ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ θαη ζηελ εθηίκεζε φηη ε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ δελ κπνξεί λα είλαη κεδεληθή, αιιά νχηε θαη έλα πξνο έλα. Δπίζεο,

29 29 ππνγξακκίδνπλ ηε ζεκαζία επηινγήο ελφο βέιηηζηνπ κείγκαηνο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο πνπ ζα ζπλεθηηκά ηελ επίδξαζε πνπ απηή έρεη πάλσ ζην ΗΣ (Chronis & Palaiodimos, 2013). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην εκπεηξηθφ απνηέιεζκα ηεο παξαπάλσ κειέηεο, ππνζέηνληαο φηη κηα αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο επηδξά έκκεζα ζην ΗΣ, εξκελεχνληαο ην 25% ηνπ ζπλνιηθνχ ειιείκκαηνο ΗΣ. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ ππφζεζε απηή θαη κεηαζρεκαηίδνληαο ηελ εμίζσζε ηνπ ΓΝΣ γηα ην εμσηεξηθφ ρξένο, ζα επηδηψμνπκε λα πξνζεγγίζνπκε ηε ζπλνιηθή (άκεζε θαη έκκεζε) επίδξαζε δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην εμσηεξηθφ ρξένο ηεο Διιάδαο. 2.2 Μεταςχηματιςμόσ τησ εξύςωςησ του ΔΝΣ για το εξωτερικό χρϋοσ Όπσο δείμακε παξαπάλσ, ε ζρέζε ηνπ Γεκνζίνπ Υξένπο κε ην εμσηεξηθφ ρξένο είλαη άκεζε (θαζψο ν εμσηεξηθφο δαλεηζκφο ηνπ δεκνζίνπ απμάλεη εμ νξηζκνχ ην εμσηεξηθφ ρξένο), αιιά θαη έκκεζε, θαζψο ππάξρνπλ ηζρπξέο ελδείμεηο κε βάζε ηελ ππφζεζε ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ φηη θάζε κεηαβνιή ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο πξνθαιεί έκκεζα κηα κεηαβνιή πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε ηνπ ΗΣ, επεξεάδνληαο ην χςνο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Παξ φια απηά, ε αλάιπζε βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο πνπ δηεμάγεη ηνπ ΓΝΣ, φπσο παξνπζηάζηεθε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, επηθεληξψλεηαη ζην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ ππνηηκψληαο ηε δπλακηθή άκεζε θαη έκκεζε επίδξαζε πνπ κπνξεί λα έρεη ην Γεκφζην Υξένο. Ζ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, αιιά θαη άιισλ ρσξψλ ηεο Εψλεο ηνπ Δπξψ (ΕηΔ), δείρλεη πσο ε κεζνδνινγία ηνπ ΓΝΣ παξαβιέπεη έλα πνιχ ζεκαληηθφ παξάγνληα ν νπνίνο ζε νξηζκέλεο ζπλζήθεο κπνξεί λα θαηαζηεί ν ζεκαληηθφηεξνο. Μηα αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, φρη κφλν απμάλεη απηφκαηα ην εμσηεξηθφ ρξένο, αιιά κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ θχξηα αηηία γηα αχμεζε ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ, γηα ζπξξίθλσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ θαη θαηλφκελα απνπιεζσξηζκνχ, ζπληειψληαο πνιιαπιαζηαζηηθά ζηελ αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη δεκηνπξγψληαο έλα θαχιν θχθιν χθεζεο. Γηα ην ιφγν απηφ, ε εξγαζία απηή κεηαζρεκαηίδεη ηελ εμίζσζε ηνπ ΓΝΣ κε ζθνπφ λα ελζσκαηψζεη ηελ επίδξαζε ηνπ Γεκνζίνπ Υξένο ζην Δμσηεξηθφ Υξένο. ηελ νπζία, απηφ πνπ επηρεηξείηαη εδψ είλαη ε πξνζαξκνγή ηεο αλάιπζεο βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο πνπ δηεμάγεη ην ΓΝΣ κε ηξφπν πνπ λα απνκνλψλεη ηε δηπιή επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Ξεθηλψληαο, ζπκίδνπκε ηελ εμίζσζε (11) γηα ηελ ΑΒΔΥ πνπ ρξεζηκνπνηεί ην ΓΝΣ:

30 30 Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη λα θάλνπκε είλαη λα αλαιχζνπκε ηνπο δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ πεξηγξάθνληαη κε ην φξν ζην «Τπφινηπν» κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη θαη ε αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ δαλεηζκνχ ηνπ Γεκνζίνπ. Σν «Τπφινηπν», φπσο παξνπζηάδεηαη ζην ρήκα 2, απνηειείηαη απφ κηα ζεηξά αλνκνηνγελείο παξάγνληεο πνπ ρξεηάδεηαη λα ηνπο εμεηάζνπκε μερσξηζηά. Γηα ηηο αλάγθεο απηήο ηεο εξγαζίαο ζα δηαθξίλνπκε ηελ θαηεγνξία ηνπ εμσηεξηθνχ δαλεηζκνχ ηνπ Γεκνζίνπ απφ ηνλ εμσηεξηθφ ηδησηηθφ δαλεηζκφ. Δπίζεο, ζα δηαθξίλνπκε ηελ θαηεγνξία ησλ Κεθαιαηαθψλ Μεηαβηβάζεσλ θαη ηελ Διάθξπλζε Υξένπο θαη ζα θξαηήζνπκε σο «Τπφινηπν» φηη είλαη ππφινηπν κε ηε ζηελή έλλνηα ηνπ φξνπ, δειαδή κφλν ηηο κεηαβνιέο ζηα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα θαη ηα ζηαηηζηηθά ιάζε παξαιείςεηο. Ζ αλαιπηηθή δηάθξηζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ «Τπνινίπνπ», φπσο πξνηείλεηαη εδψ, δίλεηαη ζρεκαηηθά παξαθάησ. χόμα 3: Αναλυτικού παρϊγοντεσ μεταβολόσ Εξωτερικού Χρϋουσ

31 31 Ζ εμίζσζε (11) δηαθξίλνληαο ηνπο φξνπο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην «Τπφινηπν» θαη εθθξάδνληαο ην ζσξεπηηθφ απνηέιεζκα σο SBE (Snowball Effect) γίλεηαη: φπνπ ζπκβνιίδεη ηνλ θαζαξφ εμσηεξηθφ δαλεηζκφ ηνπ Γεκνζίνπ πνπ θαηαγξάθεη ηελ άκεζε επηξξνή ηνπ εμσηεξηθνχ δεκνζίνπ δαλεηζκνχ ζην εμσηεξηθφ ρξένο. Ο φξνο ζπκβνιίδεη ηνλ εμσηεξηθφ δαλεηζκφ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ν φξνο ηηο ειαθξχλζεηο ρξένπο θαη ηέινο ν φξνο ζπκβνιίδεη ζηαηηζηηθά ιάζε-παξαιείςεηο θαη ηε κεηαβνιή ζηα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα. Τπελζπκίδνπκε φηη ηα παξαπάλσ κεγέζε εθθξάδνληαη σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ. Δπίζεο, ππνζέηνπκε πσο ην θφζηνο εμππεξέηεζεο θαη ην ζσξεπηηθφ απνηέιεζκα ηνπ Γεκνζίνπ ρξένπο απφ έηνο ζε έηνο ζπλεθηηκάηαη καδί κε ην ηδησηηθφ εμσηεξηθφ ρξένο. Ζ ππφζεζε φηη ην επηηφθην δαλεηζκνχ γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο κπνξεί λα απνηειεί ηελ θνηλή ζπληζηακέλε ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ ρξένπο απνηειεί πάγηα πξαθηηθή πνπ εθαξκφδεη θαη ην ΓΝΣ (IMF, 2006:34) θαη ζηεξίδεηαη ζην γεγνλφο φηη κπνξνχκε λα ππνινγίζνπκε ην κεζνζηαζκηθφ επηηφθην απηφ αλ δηαηξέζνπκε ην ζχλνιν ησλ ηφθσλ πνπ θαηέβαιε ε ρψξα ζην έηνο t κε ην ζχλνιν ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηνπ έηνπο t-1. Αιγεβξηθά: Ζ εμίζσζε (12) απνηειεί κηα πξσηφηππε επέθηαζε ηεο εμίζσζεο βησζηκφηεηαο εμσηεξηθνχ ρξένπο ηνπ ΓΝΣ πνπ θαηαγξάθεη μερσξηζηά ηελ άκεζε επίδξαζε ηνπ δαλεηζκνχ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα ζην εμσηεξηθφ ρξένο. Όκσο, πέξα απφ ηε ζπκβνιή απηή, θάλνπκε ζηελ αλάιπζή καο έλα αθφκα βήκα πξνθεηκέλνπ λα εθηηκήζνπκε μερσξηζηά θαη ηελ έκκεζε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ ζχκθσλα κε ηελ ππφζεζε ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ. Τπνζέηνληαο πσο ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δπν ειιεηκκάησλ θαη πσο ην δεκφζην έιιεηκκα πξνθαιεί ην 25% ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ΗΣ (Chronis & Palaiodimos, 2013), κπνξνχκε λα ππνινγίζνπκε ηελ έκκεζε επίδξαζε πνπ αζθεί ην δεκφζην έιιεηκκα ζην εμσηεξηθφ ρξένο, πνιιαπιαζηάδνληαο ην δεκφζην έιιεηκκα Γεληθήο

32 32 Κπβέξλεζεο θάζε έηνπο κε 0,25. ηε ζπλέρεηα αλ αθαηξέζνπκε ην πνζφ απηφ, πξνθχπηεη ην έιιεηκκα ΗΣ πνπ δελ νθείιεηαη έκκεζα ζην δεκφζην έιιεηκκα θαη πνπ γηα ιφγνπο δηάθξηζεο θαη κφλν ζα ην νξίζνπκε σο «ηδησηηθφ» έιιεηκκα ΗΣ, ζέινληαο λα ηνλίζνπκε φηη είλαη ην κέξνο ηνπ ειιείκκαηνο ΗΣ πνπ δελ νθείιεηαη ζην δεκφζην έιιεηκκα. Ζ έκκεζε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο, φπσο αλαθέξακε, είλαη ζεσξεηηθά θαη εκπεηξηθά απνδεθηή ζηελ αθαδεκατθή βηβιηνγξαθία. Απηφ πνπ είλαη ζπδεηήζηκν είλαη ν βαζκφο ηεο επίδξαζεο απηήο. Ζ αλάιπζε πνπ γίλεηαη εδψ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα λα παξακεηξνπνηήζνπκε ην κνληέιν κε βάζε λεφηεξεο ή αθξηβέζηεξεο κειέηεο. Δπηιέμακε ην πνζνζηφ 25% γηαηί είλαη κηθξφηεξν απφ ηηο ελδείμεηο άιισλ ζρεηηθψλ κειεηψλ γηα ηελ Διιάδα (Papadogonas & Stournaras, 2006; Monokrousos & Thomakos 2012), αιιά ζεκαληηθφ θαη επνκέλσο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα εθηηκήζνπκε έλα ζρεηηθφ θαηψηαην φξην ηεο έκκεζεο απηήο επίδξαζεο. ε θάζε πεξίπησζε ε επηινγή ελφο δηαθνξεηηθνχ πνζνζηνχ δελ επεξεάδεη νπζηαζηηθά ηελ κνληεινπνίεζε πνπ θάλνπκε θαη αθφκα πεξηζζφηεξν ε επηινγή ελφο κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ πξνζδίδεη κεγαιχηεξε ηζρχ θαη ζηα εκπεηξηθά απνηειέζκαηα ησλ επφκελσλ θεθαιαίσλ. Αιγεβξηθά ε έκκεζε επίδξαζε ηνπ δεκφζην ειιείκκαηνο κπνξεί λα εμαρζεί σο εμήο: Αληηθαζηζηψληαο ηελ εμίζσζε (13) ζηελ εμίζσζε (12) έρνπκε:

33 33 ηελ εμίζσζε (14) δηαθξίλνληαη νη δπν φξνη πνπ θαηαγξάθνπλ ηελ έκκεζε θαη ηελ άκεζε επηξξνή ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ζην εμσηεξηθφ ρξένο. Ζ έκκεζε επηξξνή πεξηγξάθεηαη απφ ηνλ φξν θαη ε άκεζε επίδξαζε απφ ηνλ θαζαξφ εμσηεξηθφ δεκφζην δαλεηζκφ πνπ πεξηγξάθεηαη κε ηνλ φξν. H εμίζσζε απηή καο πξνζθέξεη δπν ζεκαληηθά θαη πξσηφηππα πιενλεθηήκαηα, ηα νπνία ζα δνχκε ζηελ πξάμε παξαθάησ εμεηάδνληαο ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. Πξψηνλ, κπνξνχκε λα πξαγκαηνπνηήζνπκε αλάιπζε ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, ιακβάλνληαο ππφςε ηελ εμέιημε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαη λα θαηαιήμνπκε ζε πην αθξηβή απνηειέζκαηα απφ ηελ αλάιπζε ηνπ ΓΝΣ, ηφζν γηα ηελ έσο ηψξα εμέιημε, φζν θαη γηα ηε κειινληηθή πξννπηηθή. Γεχηεξνλ, κπνξνχκε λα ππνινγίζνπκε μερσξηζηά ηελ έκκεζε, ηελ άκεζε θαη ηε ζπλνιηθή δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε ζην εμσηεξηθφ ρξένο. Σξίηνλ, κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην δεκφζην έιιεηκκα σο εξγαιείν πξνζαξκνγήο φρη κφλν ηνπ δεκνζίνπ αιιά θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. ηελ επφκελε ελφηεηα εμεηάδνπκε ηελ πνξεία ηνπ δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο σο ην 2008 εθαξκφδνληαο ηελ παξαπάλσ κέζνδν.

34 34 Κεφάλαιο Σρίτο: Δημόςιο και εξωτερικό χρέοσ ( ) ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνπκε ην πψο εμειίρζεθε ην δεκφζην ρξένο θαη θαηά πφζν επεξέαζε ην εμσηεξηθφ ρξένο ηεο ρψξαο απφ ηελ εηζαγσγή ηνπ επξψ σο ην μέζπαζκα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ζ πεξίνδνο απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ αξγή, αιιά ζηαζεξή παξάιιειε επηδείλσζε ηφζν ηνπ δεκνζίνπ φζν θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ αλαιπηηθή εμίζσζε βησζηκφηεηαο πνπ αλαπηχμακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, βξίζθνπκε φηη, ελψ ε έκκεζε επίδξαζε ηνπ ΓΥ ζην ΔΥ είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο επηδείλσζεο, απφ ηελ άιιε ε άκεζε επίδξαζε ηνπ ΓΥ ζην ΔΥ δξα ζπζηαιηηθά ζηελ αχμεζή ηνπ. Παξά ην γεγνλφο απηφ, ε ζπλνιηθή δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε ζην ΔΥ απνηειεί παξάγνληα εμίζνπ ζεκαληηθφ κε άιινπο θαη δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέπεηαη. 3.1 Η πορεύα του δημοςύου χρϋουσ από το 2002 ωσ το 2008 Ζ Διιάδα πηνζέηεζε ην επξψ ην 2001 ψζηε λα αλήθεη ζηελ πξψηε νκάδα ρσξψλ πνπ ζα πξνρσξνχζαλ ζηελ θπθινθνξία ηνπ λένπ λνκίζκαηνο απφ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ ηελ αξρή ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ ην δεκφζην ρξένο θπκαηλφηαλ ζε πνζνζηά ιίγν θάησ απφ ην 100% ηνπ ΑΔΠ. πγθεθξηκέλα, ην 2001 ην Γεκφζην Υξένο έθηαλε πεξίπνπ ην 103,5% ηνπ ΑΔΠ, κεηψζεθε ζην 97% ηνπ ΑΔΠ ην 2002 ην νπνίν ήηαλ κάιηζηα ην κνλαδηθφ έηνο κε πησηηθή κεηαβνιή ηνπ ΓΥ. Όκσο, απφ ην 2003 αθνινχζεζε ζηαζεξά αλνδηθή πνξεία κε απνηέιεζκα ην 2008 λα θηάζεη ην 112,9% ηνπ ΑΔΠ. Ζ εμέιημε ηνπ ΓΥ ηεο Διιάδαο ζε ζχγθξηζε κε ηηο ρψξεο ηεο Εψλεο ηνπ Δπξψ θαη ηηο ρψξεο ηεο ΔΔ, παξνπζηάδεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα, φπνπ παξαηεξνχκε κηα ζηαζεξή επηδείλσζε ηνπ ΓΥ απφ ην 2003 θαη ξαγδαία αχμεζε ην Δπίζεο, ζεκαληηθή είλαη ε παξαηήξεζε φηη ε Διιάδα γηα φιε ηελ πεξίνδν πξηλ θαη κεηά ηελ έληαμε ζην επξψ εκθάληδε πνζνζηά ΓΥ κεγαιχηεξα απφ ην κέζν φξν ησλ ρσξψλ ηεο ΕηΔ. Μάιηζηα, ελψ ε δηαθνξά απηή ήηαλ ιίγν πάλσ απφ 20% ηνπ ΑΔΠ σο ην 1999, απφ ην 2000 θαη κεηά απμήζεθε θαη παξέκεηλε γηα φιε ηελ πεξίνδν πάλσ απφ 30% ηνπ ΑΔΠ.

35 35 Διϊγραμμα 1: Δημόςιο χρϋοσ Ελλϊδασ (%ΑΕΠ) Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί Οη παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ εμέιημε απηή παξνπζηάδνληαη ζην επφκελν δηάγξακκα (δηάγξακκα 2) θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε ζεκαληηθή πζηέξεζε ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ ζε ζρέζε κε ηα έμνδα, κε απνηέιεζκα απφ ην 2004 λα εκθαλίδεηαη ζηαζεξά φιν θαη κεγαιχηεξν πξσηνγελέο έιιεηκκα ηνπ δεκνζίνπ. Ζ αξλεηηθή πνξεία ηνπ ΓΥ δελ κπφξεζε λα κεηξηαζηεί παξά ην γεγνλφο φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ ην πνζνζηφ ησλ ηφθσλ πνπ θαηέβαιιε ην δεκφζην γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο παξνπζίαδε ειαθξά κείσζε ιφγσ ηελ έληαμεο ζην επξψ. Σν ζπλνιηθφ δεκφζην έιιεηκκα ήηαλ γηα φιε ηελ πεξίνδν απηή πάλσ απφ ην 5% ηνπ ΑΔΠ κε απμεηηθή ηάζε ηελ ηειεπηαία ηξηεηία ηεο πεξηφδνπ. πγθεθξηκέλα, ηα δεκφζηα έμνδα εκθάληδαλ πζηέξεζε κε κέζν φξν γηα ηελ πεξίνδν χςνπο 6,44% ηνπ ΑΔΠ έλαληη ησλ ζπλνιηθψλ δεκνζίσλ εμφδσλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δαπαλψλ γηα ηφθνπο). Αλ δελ ζπκπεξηιάβνπκε ηνπο ηφθνπο θαη πάιη κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ην πξσηνγελέο έιιεηκκα γηα ηελ ίδηα πεξίνδν ήηαλ 1,64% ηνπ ΑΔΠ θαηά κέζν φξν. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ην 2002 ήηαλ ην κφλν έηνο κε δεκνζηνλνκηθφ πιεφλαζκα χςνπο 0,7% ηνπ ΑΔΠ.

36 36 Διϊγραμμα 2: Παρϊγοντεσ και πορεύα δημοςύου ελλεύμματοσ (%ΑΕΠ) Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί Όια ηα παξαπάλσ είραλ σο απνηέιεζκα ην δεκφζην ρξένο λα απμάλεηαη απφ έηνο ζε έηνο παξά ην γεγνλφο φηη ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο εκθάληδε ζρεηηθά πςεινχο ξπζκνχο κεγέζπλζεο θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν. ην παξαθάησ δηάγξακκα ζπγθξίλνληαη ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαη ν ξπζκφο κεγέζπλζεο ηνπ νλνκαζηηθνχ ΑΔΠ. Διϊγραμμα 3: Ρυθμόσ αύξηςησ Δημοςύου Χρϋουσ & ΑΕΠ Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί

37 37 Καζψο ην δεκφζην έιιεηκκα πξνθαινχζε ζπλερή αχμεζε ηνπ απφιπηνπ κεγέζνπο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, ε παξάιιειε κεγέζπλζε ηνπ νλνκαζηηθνχ ΑΔΠ θαηά 6,7% κέζν φξν ηελ πεξίνδν απηή είρε ζαλ απνηέιεζκα ην δεκφζην ρξένο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ λα απμάλεηαη θαηά κέζν φξν θαηά 1,81% εηεζίσο. Όκσο, παξά ην γεγνλφο φηη ην δεκφζην ρξένο απμαλφηαλ κε ζρεηηθά κηθξνχο ξπζκνχο απφ έηνο ζε έηνο, ε ζπλνιηθή κεηαβνιή ηνπ ηελ πεξίνδν απηή ήηαλ ηεο ηάμεο ηνπ 10%. ηε ζπλέρεηα, ην 2009, ην δεκφζην ρξένο απμήζεθε εθξεθηηθά, θάηη πνπ ζα εμεηάζνπκε ζην επφκελν θεθάιαην. Απηφ πνπ έρεη φκσο ελδηαθέξνλ λα παξαηεξήζνπκε είλαη πσο θηλήζεθε ην εμσηεξηθφ ρξένο ζηελ πεξίνδν θαη ζε πνην βαζκφ επεξεάζηεθε απφ ην Γεκφζην Υξένο. 3.2 Η πορεύα του εξωτερικού χρϋουσ ωσ ςυνϊρτηςη του δημοςύου Σν εμσηεξηθφ ρξένο ηεο Διιάδαο αθνινχζεζε επίζεο αλνδηθή πνξεία ηελ ίδηα πεξίνδν θαη κάιηζηα κε πην έληνλν ξπζκφ απφ ην δεκφζην ρξένο. Σν 2003 ην θαζαξφ εμσηεξηθφ ρξένο ήηαλ 49,8% ηνπ ΑΔΠ, ελψ σο ην 2008 είρε θηάζεη ην 76,3% φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Διϊγραμμα 4: Εξϋλιξη Εξωτερικού Χρϋουσ Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί Έηζη, ελψ ην ΓΥ εκθάληζε απφ ην 2003 σο ην 2008 κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 10%, απφ ηελ άιιε ην εμσηεξηθφ ρξένο απμήζεθε θαηά 26%. Ζ παξάιιειε πνξεία θαη ε ζρεηηθά κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ ΔΥ παξνπζηάδεηαη ζην επφκελν δηάγξακκα.

38 38 Διϊγραμμα 5: Εξϋλιξη Δημοςύου & Εξωτερικού Χρϋουσ (%ΑΕΠ) Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί Ζ άλνδνο απηή φκσο σο ην 2008 νθείιεηαη θπξίσο ζηελ πνξεία ηνπ ΗΣ θαη ιηγφηεξν ζηελ αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Σν ΗΣ ηεο ρψξαο ήηαλ γηα ηελ πεξίνδν πνπ εμεηάδνπκε ηδηαίηεξα ειιεηκκαηηθφ, θαζψο ην ήδε πςειφ έιιεηκκα ηεο ηάμεο ηνπ 6,5% ην 2003 έθηαζε ην 11% ην Δθαξκφδνληαο ηελ αλαιπηηθή εμίζσζε βησζηκφηεηαο εμσηεξηθνχ ρξένπο ππνινγίζακε φηη ε έκκεζε επίδξαζε ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο ζην ΗΣ ήηαλ ζεκαληηθή γηα ηελ πεξίνδν απηή θαη ζπλέβαιιε ζην πςειφ έιιεηκκα ηνπ ΗΣ. Απφ ηελ άιιε, ην δεκφζην θάιππηε ηα ειιείκκαηά ηνπ ζε κεγάιν βαζκφ κε εζσηεξηθφ δαλεηζκφ γηα ηελ πεξίνδν απηή θαη κάιηζηα ν εμσηεξηθφο δαλεηζκφο ηνπ ήηαλ αξλεηηθφο δξψληαο αλαζηαιηηθά ζηελ πνξεία ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. ην παξαθάησ δηάγξακκα παξνπζηάδεηαη ε κεηαβνιή ηνπ ΔΥ ζε ζρέζε κε ηε κεηαβνιή ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ΗΣ θαη ηε ζπλνιηθή δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε ζηελ εμέιημε ηνπ ΔΥ. Βιέπνπκε φηη σο ην 2008 ε ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ ΔΥ νθείιεηαη, θπξίσο, ζε εθείλν ην κέξνο ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ΗΣ πνπ αθνξά «θαζαξά» ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Ζ επίδνζε απηή έρεη θπξίσο λα θάλεη κε ηελ απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ρψξαο θαη ζπλδέεηαη κε έλα ζχλνιν θαηαγεγξακκέλσλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ ζην ΗΣ, φπσο ε ζρεηηθή άλνδνο ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο, ε ζρεηηθά κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε πνπ νδήγεζε ζε ζρεηηθή αχμεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο (Papadogonas & Stornaras, 2006; Chronis & Palaiodimos, 2013).

39 39 Διϊγραμμα 6: Παρϊγοντεσ ετόςιασ μεταβολόσ εξωτερικού χρϋουσ (%ΑΕΠ) Πεγή: Eurostat, IMF, δηθνί καο ππνινγηζκνί Ζ δεκνζηνλνκηθή επηξξνή είλαη παξ φια απηά ζεκαληηθφο παξάγνληαο επηδείλσζεο ηνπ ΔΥ γηα ηελ πεξίνδν σο ην Ζ δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ αληίζηνηρν πίλαθα ζην παξάξηεκα (πίλαθαο Π.6), έρεη κέζν φξν 1,35%, γηα ηελ πεξίνδν απηή, επίδξαζε πνπ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηνλ αληίζηξνθα ζεηηθφ ξφιν ηνπ ζπλφινπ ησλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ αλαζηαιηηθά ζην εμσηεξηθφ ρξένο θαη απνηεινχλ ην άζξνηζκα ησλ ΑΞΔ θαη ησλ θεθαιαηαθψλ κεηαβηβάζεσλ απφ ηελ ΔΔ. αλ κέηξν ζχγθξηζεο κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηελ επίδξαζε ηεο δπλακηθήο ηνπ ρξένπο πνπ γηα ηελ ίδηα πεξίνδν είρε επίζεο αξλεηηθή επίδξαζε ζην ΔΥ κε κέζν φξν χςνπο 0,59%. Δπίζεο είλαη ζεκαληηθφ λα αλαθέξνπκε φηη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ην ΔΥ δελ απμήζεθε ξαγδαία ηελ πεξίνδν απηή νθείιεηαη ζην φηη ν ην δεκφζην κείσλε ηνλ δαλεηζκφ ηνπ απφ ην εμσηεξηθφ. Απφ ην 2009, φκσο, νη ξφινη αληηζηξέθνληαη, θαζψο ην δεκφζην έιιεηκκα απνηειεί ηνλ θχξην παξάγνληα γηα ηε ξαγδαία αχμεζε ηνπ ΔΥ, ελψ ην έιιεηκκα ηνπ ΗΣ κεηψλεηαη ζεκαληηθά. Σα δπν απηά εκπεηξηθά ζηνηρεία επηβεβαηψλνπλ ηελ επηινγή καο λα ξίμνπκε πεξηζζφηεξν θσο ζηε δηαθξηηή δεκνζηνλνκηθή επίδξαζε ζην εμσηεξηθφ ρξένο, αιιά θαη δηθαηνινγνχλ ηελ αλάγθε λα εμεηάζνπκε ρσξηζηά ηελ πεξίνδν απφ ην 2009 θαη κεηά. Ζ ηαξαγκέλε πεξίνδνο απφ ην 2009 σο ην 2013 απνηειεί ην αληηθείκελν ηνπ επφκελνπ θεθαιαίνπ.

40 40 Κεφάλαιο Σέταρτο: Η περίοδοσ τησ κρίςησ Tν θεθάιαην απηφ πξαγκαηεχεηαη ηελ πεξίνδν απφ ηελ θξίζε ηνπ 2009 έσο θαη ην 2013 θαη φζνλ αθνξά ην εμσηεξηθφ ρξένο ζπγθξίλνπκε ηα απνηειέζκαηα καο κε εθείλα ηνπ ΓΝΣ. Ζ πεξίνδνο απηή απαηηεί εηδηθή αληηκεηψπηζε, θαζψο μερσξίδεη ιφγσ ηεο δξακαηηθήο αχμεζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Ζ αχμεζε απηή απνηέιεζε ην ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, παξάγνληα πνπ παξαβιέπεηαη απφ ην ΓΝΣ. Κάλνπκε εθηεηακέλε αλαθνξά ζηελ αλαδηάξζξσζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ην 2012, θαζψο ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ εμέιημε ησλ δπν ππφ εμέηαζε κεγεζψλ θαη ζε μερσξηζηή ελφηεηα θάλνπκε κηα πξψηε απνηίκεζε ηεο ζεηηθήο, αιιά αληηθαηηθήο επίδξαζεο ηεο αλαδηάξζξσζεο απηήο ζην εμσηεξηθφ ρξένπο. 4.1 Η πορεύα του δημοςύου χρϋουσ από το 2009 ωσ το 2013 Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηφδνπ απηήο απνηειεί ε εθξεθηηθή αχμεζε ηνπ ΓΥ. Ζ αχμεζε απηή είρε ζεκείν αλαθνξάο ην δεκφζην έιιεηκκα ηνπ 2009, χςνπο 15,7% ηνπ ΑΔΠ θαη πήξε κεγαιχηεξε δηάζηαζε ιφγσ ηεο ζπξξίθλσζεο ηνπ ΑΔΠ. ην επφκελν δηάγξακκα παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο ηεο πνξείαο ηνπ δεκνζίνπ ειιείκκαηνο. Διϊγραμμα 7: Παρϊγοντεσ και πορεύα δημοςύου ελλεύμματοσ (%ΑΕΠ) Πεγή: Eurostat, δηθνί καο ππνινγηζκνί

41 41 Απηφ πνπ παξαηεξνχκε είλαη φηη ην πξσηνγελέο έιιεηκκα ην 2009 μεπεξλάεη ην 10% ηνπ ΑΔΠ κε απνηέιεζκα, ζπλππνινγίδνληαο ηηο δαπάλεο γηα ηφθνπο, ην δεκφζην έιιεηκκα λα θηάζεη ην 15,7% ηνπ ΑΔΠ. Απφ ην 2010 σο ην 2013 ην δεκφζην έιιεηκκα δηακνξθψλεηαη θνληά ή πάλσ απφ ην 10% ηνπ ΑΔΠ, κε απνηέιεζκα ν κέζνο φξνο ηεο πεξηφδνπ λα είλαη 11,5% ηνπ ΑΔΠ, κέγεζνο δηπιάζην απφ ηελ πεξίνδν σο ην Σν ζπλνιηθφ απνηέιεζκα είλαη ε ξαγδαία αχμεζε ηνπ ΓΥ ην νπνίν μεπέξαζε ην 170% ηνπ ΑΔΠ ην 2011, νδεγψληαο αλαγθαζηηθά ζε κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο αλαδηαξζξψζεηο ρξένπο ζηελ ζχγρξνλε ηζηνξία (Zettelmeyer, 2013). Διϊγραμμα 8: Πορεύα δημοςύου χρϋουσ, % ΑΕΠ Πεγή: IMF Πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο ηεο επηδείλσζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο είλαη ε παξάιιειε ζπξξίθλσζε ηνπ ΑΔΠ. Σν ΑΔΠ ζπξξηθλψλεηαη ηελ ίδηα πεξίνδν θαηά κέζν φξν 4,81% ηνπ ΑΔΠ κε απνηέιεζκα ε επίδξαζε ηεο ζσξεπηηθήο δπλακηθήο ηνπ ρξένπο λα είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηελ επίδξαζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο. Σν ζπλδπαζκέλν απνηέιεζκα κεγαιχηεξνπ πξσηνγελνχο ειιείκκαηνο θαη ζπξξίθλσζεο ηνπ ΑΔΠ είλαη ε αχμεζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαηά 62% ηνπ ΑΔΠ. ην παξαθάησ δηάγξακκα (δηάγξακκα 9) παξνπζηάδεηαη ε απφιπηε εηήζηα κεηαβνιή ηνπ ΓΥ θαη νη δπν πην ζεκαληηθνί παξάγνληεο απηήο: ε δπλακηθή ηνπ ρξένπο θαη ην πξσηνγελέο έιιεηκκα.

42 42 Διϊγραμμα 9: Μεταβολό & παρϊγοντεσ ετόςιασ μεταβολόσ δημοςύου χρϋουσ Πεγή: Eurostat, IMF, δηθνί καο ππνινγηζκνί Βιέπνπκε φηη ε επίδξαζε ηεο δπλακηθήο ηνπ ρξένπο ην 2011 θαη ην 2013 είλαη ζρεδφλ αλάινγε ηεο επίδξαζεο ηνπ ειιείκκαηνο. Σν απνηέιεζκα απηφ νθείιεηαη ζηε δηαθνξά επηηνθίνπ δαλεηζκνχ θαη κεγέζπλζεο ηνπ ΑΔΠ (IMF, 2013β:63-65) φπσο δείρλεη ε εμίζσζε βησζηκφηεηαο δεκνζίνπ ρξένπο πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ ελφηεηα 1.2: Ωο κέηξν ζχγθξηζεο ησλ παξαγφλησλ κεηαβνιήο ηνπ ΓΥ παξαζέηνπκε ηνλ παξαθάησ πίλαθα πνπ αλαθέξεηαη θαη ζηηο δπν πεξηφδνπο πνπ εμεηάδνπκε. Πύνακασ 1: Παρϊγοντεσ ετόςιασ μεταβολόσ δημοςύου χρϋουσ (%ΑΕΠ) Πεγή: ΣηΔ, 2014

43 43 Δίλαη απαξαίηεην λα επηζεκάλνπκε ηε κείσζε ηνπ ΓΥ θαηά 13,5% ηνπ ΑΔΠ ην 2012, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζην ζπλδπαζηηθφ απνηέιεζκα ησλ παξεκβάζεσλ γηα ηελ αλαδηάξζξσζε ηνπ ΓΥ ηεο Διιάδαο. Οη παξεκβάζεηο απηέο απνηεινχλ μερσξηζηφ επεηζφδην ζηελ πνξεία ηνπ ΓΥ κε πνιχ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά, αιιά θαη πνιχ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο αθνχ επέθεξαλ αθαζάξηζηε κείσζε ηνπ ΓΥ θαηά 35,5% ηνπ ΑΔΠ. Γηα ην ιφγν απηφ εμεηάδνληαη απηνηειψο ζηελ επφκελε ελφηεηα. 4.2 Αξιολόγηςη τησ αναδιϊρθρωςησ του δημοςύου χρϋουσ ηελ ελφηεηα απηή θάλνπκε κηα ζπλνπηηθή αμηνιφγεζε ηεο αλαδηάξζξσζεο ηνπ ΓΥ θαη ησλ επηπηψζεσλ ηεο αλαδηάξζξσζεο ζηελ πνξεία ηνπ. Μηα αλαιπηηθή παξνπζίαζε ηεο αλαδηάξζξσζεο φζνλ αθνξά ην ηζηνξηθφ ηεο, αιιά θαη ηα λνκνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά γίλεηαη απφ ηνλ Zettelmeyer (2013). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη απαξαίηεηε ε αμηνιφγεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο αλαδηάξζξσζεο απηήο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηεο απφ πνζνηηθή ζθνπηά θαη φρη ε αλαιπηηθή δεκνζηνγξαθηθή παξνπζίαζε ησλ δηάθνξσλ θάζεσλ ηεο αλαδηάξζξσζεο. Ζ αλαδηάξζξσζε ηνπ ΓΥ ην 2012 δηαθξίλεηαη ζηελ εξγαζία απηή ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε είλαη ε «πκκεηνρή ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα» (Private Sector Involvement PSI), ε δεχηεξε ην πξφγξακκα επαλαγνξάο νκνιφγσλ θαη ε ηξίηε ε «πκκεηνρή ηνπ Δπίζεκνπ Σνκέα» (Official Sector Involvement OFI) κε κηα ζεηξά ζπκπιεξσκαηηθά κέηξα. Θα εμεηάζνπκε ηηο ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο αλαδηάξζξσζεο μερσξηζηά θαη ζηε ζπλέρεηα ζα θάλνπκε κηα εθηίκεζε ησλ ζπλνιηθψλ επηπηψζεψλ ηνπο θαηαξράο ζην ΓΥ θαη ζηε ζπλέρεηα ζην ΔΥ Σν πξόγξακκα αληαιιαγήο νκνιόγωλ PSI, Μάξηηνο-Απξίιηνο 2012 Ξεθηλψληαο κε ην PSI πνπ απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ζε κέγεζνο επεηζφδην ηεο αλαδηάξζξσζεο ρξεηάδεηαη λα επηζεκάλνπκε φηη γηα ηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηε κέζνδν ηεο νλνκαζηηθήο αμίαο απνηίκεζεο ησλ νκνιφγσλ, θαζψο ηφζν ην δεκφζην φζν θαη ην εμσηεξηθφ ρξένο απνηηκνχληαη ζε νλνκαζηηθή αμία. Σν PSI απνθαζίζηεθε ζηε χλνδν Κνξπθήο ηεο ΔΔ ζηηο 26/10/2011 θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ην δηάζηεκα Μαξηίνπ-Απξηιίνπ ηνπ ηε χλνδν απηή

44 44 απνθαζίζηεθε φηη ηα λέα νκφινγα πνπ ζα δνζνχλ ζηνπο επελδπηέο ζα είλαη ηίηινη ηνπ λένπ κεραληζκνχ ζηήξημεο (European Financial Stability Fund EFSF) θαη ν δαλεηζκφο ηεο Διιάδαο ζα έρεη επηηφθην αληίζηνηρν κε ην θφζηνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ EFSF. Ζ αληαιιαγή νκνιφγσλ κέζσ ηνπ PSI είρε αλακθηζβήηεηα θαη ζεκαληηθά ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ πνξεία ηνπ ΓΥ. πγθεθξηκέλα, αληαιιάρζεθαλ νκφινγα 198,09 δηο επξψ κε λέα νκφινγα θαη ηίηινπο ηνπ EFSF ζπλνιηθήο αμίαο 92,1 δηο επξψ (Zettelmeyer, 2013:13) θάηη πνπ ζπλεπάγεηαη νλνκαζηηθή κείσζε χςνπο 106,01 δηο επξψ (54,83% ηνπ ΑΔΠ). Γηα ηελ επηηπρή θαη νκαιή δηεμαγσγή ηνπ PSI ε Διιάδα θαηέβαιε, επίζεο δεδνπιεπκέλνπο ηφθνπο χςνπο 4,751 δηο (2,53% ηνπ ΑΔΠ) κέζσ εμάκελσλ νκνιφγσλ ηνπ EFSF (ΣηΔ, 2014:104). Έηζη, ε κείσζε ηνπ ρξένπο ήηαλ χςνπο 101,11 δηο (52,29% ηνπ ΑΔΠ). Όκσο, ε ζπλνιηθή κείσζε ηνπ ΓΥ ιφγσ ηεο αληαιιαγήο νκνιφγσλ ηνπ PSI πεξηνξίζηεθε, θαζψο ην ειιεληθφ δεκφζην δαλείζηεθε 25 δηο επξψ (12,93% ηνπ ΑΔΠ) απφ ην EFSF, ην νπνίν κεηαβίβαζε σο θεθάιαην ζην Διιεληθφ Σακείν Υξεκαηνπηζησηηθήο ηαζεξφηεηαο (ΣΥ) κε ζθνπφ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αλαθεθαιαηνπνίεζε ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ απφ ηε δεκηά πνπ ππέζηεζαλ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην PSI. Έηζη, ην φθεινο απφ ηελ αληαιιαγή νκνιφγσλ ήηαλ χςνπο 81,02 δηο επξψ (41,9% ηνπ ΑΔΠ). ηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα ζα πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζεί ην φθεινο απφ ηε κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ηνπ δαλείνπ πξνο ηελ Διιάδα ζηα πιαίζηα ηνπ πξψηνπ παθέηνπ ζηήξημεο κέζσ ηεο ΔΔ, ηνπ επνλνκαδφκελνπ Greek Loan Facility (GLF). Ζ κείσζε απηή, αλ θαη δελ αθνξά άκεζα ηελ αληαιιαγή νκνιφγσλ, νχηε θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα, ζπκθσλήζεθε ζην Eurogroup ζηηο 21/2/2012 σο κέξνο ηεο αλαδηάξζξσζεο σο θαη σο ζπλνδεπηηθφ κέηξν ηνπ PSI, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί ην ειιεληθφ ΓΥ βηψζηκν. Με ηε ζπκθσλία απηή κεηψζεθε ην επηηφθην δαλεηζκνχ ζηεο Διιάδαο απφ ην πξψην παθέην ζηήξημεο θαηά 1% (δειαδή έπεζε ζην 3,5%) θάηη πνπ ζπλεπάγεηαη κείσζε ηνπ ΓΥ θαηά 0,731 δηο (0,37% ηνπ ΑΔΠ) (Κξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο, 2013:70). Θα πξέπεη, επίζεο, λα αλαθέξνπκε πσο ζηελ ίδηα χλνδν ηνπ Eurogroup ε Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα ζπκθψλεζε λα επηζηξέςεη ζηνπο κεηφρνπο ηεο (Κεληξηθέο Σξάπεδεο ηεο ΔΔ) ηα θέξδε ηεο απφ ηε δηαθξάηεζε ειιεληθψλ νκνιφγσλ, ηα νπνία είρε αγνξάζεη ζε ηηκέο αξθεηά θάησ απφ ηελ νλνκαζηηθή ηνπο αμία ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο

45 45 αγνξάο νκνιφγσλ ζηε δεπηεξνγελή αγνξά (SMP-Securities Market Progamme), (Zettelmeyer, 2013:10). Όκσο, ε ηειηθή απφθαζε γηα ηελ επηζηξνθή ησλ θεξδψλ ζπκθσλήζεθε ζην Eurogroup ζηα ηέιε Ννέκβξε ηνπ 2012 ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο ζπκκεηνρήο ηνπ «Δπίζεκνπ Σνκέα», θάηη πνπ ζα ην πεξηγξάςνπκε παξαθάησ. Με βάζε φια ηα παξαπάλσ, κπνξνχκε λα πνχκε πσο, αλ ην εμεηάζνπκε κέζα ζε απζηεξά ζηελά πιαίζηα, ην πξφγξακκα αληαιιαγήο νκνιφγσλ ιφγσ ηνπ PSI είρε σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ ΓΥ θαηά πεξίπνπ 40%. Δμίζνπ ζεκαληηθέο ζεηηθέο επηπηψζεηο είρε ην PSI ζηε βησζηκφηεηα ηνπ ΓΥ ιφγσ δπν άιισλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ. Πξψηνλ, επηκήθπλε ζεκαληηθά ηελ ππνιεηπφκελε κέζε δηάξθεηα απνπιεξσκήο ηνπ ΓΥ επηηπγράλνληαο πεξίπνπ ην δηπιαζηαζκφ ηεο πεξηφδνπ σξίκαλζεο (πίλαθαο2) θαη δεχηεξνλ, κείσζε ζεκαληηθά ην επηηφθην εμππεξέηεζεο ηνπ (Zettelmeyer, 2013). Πύνακασ 2: Μϋςη υπολειπόμενη διϊρκεια δημοςύου χρϋουσ Πεγή: Κξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2014 Δδψ ζα πξέπεη λα ηνλίζνπκε πσο ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηεο αλαθεθαιαηνπνίεζεο ησλ ηξαπεδψλ πεξηιακβάλεη θαη άιια πνζά πνπ δελ ζπλδέζεθαλ άκεζα κε ηηο δεκηέο απφ ην PSI θαη γηα ην ιφγν απηφ δελ ιακβάλνληαη ππφςε ζην ζεκείν απηφ. Θα δνχκε παξαθάησ ζπλνιηθφηεξα ηα πνζά γηα ηελ αλαθεθαιαηνπνίεζε ησλ ηξαπεδψλ κεηά ηε δηαδηθαζία επαλαγνξάο νκνιφγσλ, αιιά θαη ηα πνζά πνπ θαηέβαιε ην ειιεληθφ δεκφζην γηα ηελ ζπλνιηθφηεξε εμπγίαλζε θαη αλαζπγθξφηεζε ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ηφζν κέζα ζην 2012 φζν θαη ζην Η επαλαγνξά ρξένπο, Ννέκβξηνο-Δεθέκβξηνο 2012 Ζ επαλαγνξά ρξένπο ήηαλ πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο θαη είρε κηθξφηεξεο θιίκαθαο επηπηψζεηο ζην ΓΥ απφ ην PSI. Απνθαζίζηεθε ζην Eurogroup ην Ννέκβξην ηνπ 2012