Φάκελος περιοχής: GR Ευρύτερη περιοχή πόλης Ιωαννίνων. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων

Transcript

1 Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR Ευρύτερη περιοχή πόλης Ιωαννίνων Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

2 Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

3 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR071 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Καλλιόπη Στάρα και Ρήγας Τσιακίρης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

4 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Στάρα Κ. & Τσιακίρης Ρ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR071 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα This document may be cited as follows: Stara K. & Tsiakiris R. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR071 Ioannina city and neighboring area». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνοπτική αξιολόγηση Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...18 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR 71 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR 71 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι εκτάρια. Πρόκειται για μια αστική περιοχή, την πόλη των Ιωαννίνων, χτισμένη σε υψόμετρο 500 μ., η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη πόλη της βορειοδυτικής Ελλάδας με πληθυσμό που ξεπερνά τους κατοίκους. Η πόλη των Ιωαννίνων βρίσκεται στο κέντρο του ομώνυμου λεκανοπεδίου, αλλά και στο γεωμετρικό κέντρο της Ηπείρου. Η ευρύτερη περιοχή της παρουσιάζει ιδιαίτερη γεωγραφική σημασία, καθώς αποτελεί τη σημαντικότερη ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

7 πεδινή έκταση της ηπειρωτικής ενδοχώρας. Η ορεινή λεκάνη περιμετρικά της πόλης περιβάλλεται από βουνά και υψίπεδα και συγκεκριμένα από το Μιτσικέλι (1.810 μ.), το Δρίσκο (1.078 μ.), την Αετορράχη (1.059 μ.), τη Μανολιάσα (1.076 μ.), τη Μεγάλη Τσούκα (766 μ.), τις Αμυγδαλιές (775 μ.) και τα Πενταλώνια (840 μ.). (Νιτσιάκος κ.α. 1998). Στο κέντρο του λεκανοπεδίου κυριαρχεί η λίμνη Παμβώτιδα, η οποία επικοινωνούσε μέχρι το 1950 με τη λίμνη Λαψίστα, η οποία αποξηράνθηκε τη δεκαετία του 1950 και βρισκόταν στα βορειοδυτικά του λεκανοπεδίου. Ωστόσο δεκάδες μικροί εποχιακοί υγρότοποι διατηρούνται σε όλο το λεκανοπέδιο και ιδιαίτερα στο νότιο κομμάτι του,καθώς και ένα ποικίλο αγροτικό τοπίο, που είναι διαμορφωμένο από τη χρόνια εκτατική βόσκηση. Το ενδιαίτημα αυτό υποχωρεί με δραματικά γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια λόγω της έντονης αστικοποίησης, της διασποράς κτιρίων σε κάθε σημείο του λεκανοπεδίου και την ακατάσχετη χάραξη νέων δρόμων συνεχώς και παντού, ενώ όλοι οι υγρότοποι υποβαθμίζονται ή επιχωματώνονται. Η περιοχή μελέτης χάνει έτσι ταχύτατα το αγροτικό της τοπίο και φαντάζει δύσκολο να διατηρήσει ένα ενιαίο αγροτικό χαρακτήρα ιδιαίτερα στις οριακές και λιγότερο παραγωγικές μη αρδευόμενες εκτάσεις, αφού εκεί η οικοπεδοποίηση εντός της τελευταίας δεκαετίας έχει λάβει τις μεγαλύτερες διαστάσεις. Εξαίρεση αποτελούν οι γύρω λοφώδεις ημιορεινές εκτάσεις όπου δεν υπάρχουν ιδιοκτησίες και οι οποίες συνεχίζουν να βοσκούνται. Αυτές και αποτελούν το κρισιμότερο μάλλον ενδιαίτημα για το Κιρκινέζι και πλήθος άλλα είδη των αγροτικών περιοχών. Το Κιρκινέζι (Falco naumanni), είναι το είδος της ορνιθοπανίδας για το οποίο η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR 71 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων» αξιολογήθηκε από το BirdLife International ότι πληρεί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Το Κιρκινέζι φωλιάζει σε κτίρια της πόλης με κεραμοσκεπές, ενώ επιπλέον μεγάλοι πληθυσμοί συγκεντρώνονται στα τέλη του Αυγούστου σε προμεταναστευτικές συγκεντρώσεις χιλιάδων ατόμων στις παραλίμνιες εκτάσεις της παλιάς πόλης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

8 Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική Ελληνική ονομασία ονομασία Πληθυσμός BirdLife Falco naumanni Κιρκινέζι ζ. Α1, Β2, C1,C6 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

9 Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Οι κυριότερες εργασίες που αφορούν την περιοχή είναι οι ακόλουθες: ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

10 1. Gooders J, Where to watch birds in Britain and Europe. Hamlyn Limited, London (p. 108, Ioannina). 2. Παπαϊωάννου Χ, Κατή Κ, Ανάπλαση Ανάδειξη Προστασία της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των περιμετρικών αυτής περιοχών. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Λίμνης Παμβώτιδας, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε, Αθήνα: Τσιακίρης Ρ, Ορνιθοπανίδα. Στο: ΟΙΚΟΣ Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος. Σχέδιο Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας. 4. Τσιακίρης Ρ, Στάρα Κ, Απειλούμενα Πουλιά των Ιωαννίνων. Τα στολίδια της πόλης στο Κόκκινο.Προφορική Ανακοίνωση, 3o Συνέδριο Ελληνικής Οικολογικής Εταιρείας & Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ, Νοεμβρίου 2006, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ, Ιωάννινα. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Πρόκειται κυρίως για αστικές, περιαστικές και αγροτικές εκτάσεις η οποίες δεν υπόκειται σε κάποιο καθεστώς προστασίας. Η περιοχή μελέτης γειτνιάζει με τη Λίμνη Παμβώτιδα, η οποία αποτελεί επίσης ΣΠΠ (GR 70) και εντάσσεται στο μεγαλύτερο μέρος της στην περιφερειακή ζώνη «Οικοανάπτυξης». Περιλαμβάνει επίσης ολόκληρο το περιαστικό δάσος Ιωαννίνων, εμβαδού 86 εκταρίων, το οποίο είναι χαρακτηρισμένο ως αισθητικό δάσος (ΦΕΚ 306/ΤΑ/1976). 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004). Η μεθοδολογία που ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

11 ακολουθήθηκε αφορούσε στην απογραφή των αναπαραγόμενων ζευγαριών Κιρκινεζιών και στον εντοπισμό των φωλιών τους. Επίσης για τον εντοπισμό των περιοχών όπου τα πουλιά τρέφονται πραγματοποιήθηκαν διαδρομές με αυτοκίνητο (road survey) κινούμενο με χαμηλή ταχύτητα (30-40 km/h, Fuller & Mosher 1981) στα περίχωρα της πόλης. Επίσης πραγματοποιήθηκε μια μέτρηση των Κιρκινεζιών που κουρνιάζουν σε συγκεκριμένες περιοχές κούρνιες που ήταν γνωστές από παλαιότερη έρευνα, μαζί με Κάργιες και Κουρούνες, για να εκτιμηθεί ο αριθμός των ατόμων Κιρκινεζιών που συγκεντρώνονται στην πόλη των Ιωαννίνων πριν τη μετανάστευση. Ο τρόπος της ταχείας καταμέτρησης και πληθυσμιακής εκτίμησης έγινε με την ίδια μέθοδο, όπως και πριν 9 έτη ώστε τα στοιχεία να είναι συγκρίσιμα. Τέλος η παρακολούθηση ενός νεκρού αλόγου για περίοδο μίας περίπου εβδομάδας σε περιοχή την οποία επισκέπτονταν παλαιότερα Ασπροπάρηδες χρησιμοποιήθηκε για τον πιθανό εντοπισμό των πουλιών αυτών. Στην έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κιάλια 10Χ50 και τηλεσκόπιο 20Χ60, Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS) και υπόβαθρα της Google earth. Από τις καταγραφές, το αρχείο των ερευνητών και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και. Στην έρευνα για τον εντοπισμό των φωλιών συμμετείχαν οι Στράτος Παπαντωνίου, Νίκος Μπούκας, Σύλβια Χριστοδουλάκη και Τάσος Μπούνας, ενώ στην προμεταναστευτική καταμέτρηση και στην προσπάθεια καταγραφής του Ασπροπάρη οι Κώστας Βλαχόπουλος, Ρήγας Τσιακίρης και Καλλιόπη Στάρα. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Το είδος που εντοπίστηκε και πληρεί τα κριτήρια χαρακτηρισμού 1 και 6 είναι το Κιρκινέζι (τοπικά «Κίληλας»). Υπολογίζεται ότι η πόλη φιλοξενεί το ελάχιστο ζεύγη Κιρκινεζιών, ενώ στην προμεταναστευτική μέτρηση που πραγματοποιήθηκε στις 23 Αυγούστου του 2008 καταγράφηκαν άτομα, ταυτόχρονα μαζί με Κάργιες και Κουρούνες. Επίσης ο Τσίφτης αποτέλεσε το σημαντικότερο είδος ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

12 , αφού ο πληθυσμός του στην περιοχή είναι σημαντικός (>) σε εθνικό επίπεδο. 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια και αποτελούν τα είδη της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

13 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR071 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Falco naumanni Κιρκινέζι παγκ. απειλ. είδος αρπακτικά Ισχύει* * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί > του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη για την περιοχή: «GR071 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία 69 Milvus migrans Τσίφτης > πληθυσμού Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

14 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Κιρκινέζι (Falco naumanni) Καθεστώς παρουσίας Πληθυσμός: Το Κιρκινέζι αποτελεί καλοκαιρινό επισκέπτη στη Νότια Ευρώπη, όπου συγκεντρώνεται περίπου ο μισός παγκόσμιος αναπαραγόμενος πληθυσμός του, ο οποίος είναι σχετικά μικρός (< ζευγάρια) και αποτυπώνει σοβαρές μειώσεις που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των δεκαετιών Ο είδος θεωρούνταν σταθερό ή αύξησε τους πληθυσμούς του στη δεκαετία στην νοτιοδυτική Ευρώπη, αλλά πολοί πληθυσμοί του συνέχισαν να μειώνονται στο νοτιοανατολικό κομμάτι με αποτέλεσμα τη γενικότερη εικόνα μείωσης. Το είδος θεωρείται Παγκοσμίως Απειλούμενο με εξαφάνιση και πληθυσμιακά «εξαντλημένο» (Depleted) στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός του είδους στη χώρα μας εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ ζευγαριών (Χανδρινός & Καστρίτης, 2009) και έτσι η χώρα μας φιλοξενεί έτσι τον 3 ο ή 4 ο μεγαλύτερο πληθυσμό της (Tucker & Heath 1994). Στην περιοχή μελέτης φώλιαζε μέσα στην παλαιά πόλη των Ιωαννίνων, σε σπίτια κοντά στο κάστρο της πόλης των Ιωαννίνων αλλά σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων πάνω από το 90% αυτών των ζευγαριών έχει πλέον εξαφανιστεί, αν και σε γενικά (αν και πολύ λιγότερα σήμερα) τα παλαιά κτίρια παραμένουν. Σήμερα κύριο χώρο αναπαραγωγής αποτελούν τα δημόσια κτίρια με κεραμοσκεπές στο κέντρο της πόλης. Τα φωλιάζοντα ζευγάρια υπολογίζονται το ελάχιστο σε 22-26, ενώ μπορεί να ξεπερνούν και τα 30. Κατά τη φετινή περίοδο μελέτης ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά μία μικρή ομάδα να φωλιάζει στην Πανεπιστημιούπολη. Η ευρύτερη ορεινή περιοχή καθώς και η ίδια η πόλη είναι επίσης σημαντική σε βαλκανικό επίπεδο ως χώρος προμεταναστευτικής συγκέντρωσης και τροφοληψίας, την ευαίσθητη περίοδο πτερόρροιας των ενήλικων πουλιών, αφού χιλιάδες άτομα από άγνωστη προέλευση συνωστίζονται στα τέλη του ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

15 Αυγούστου και κουρνιάζουν στα δέντρα της παραλιακής οδού, από όπου διασπείρονται την ημέρα σε αναζήτηση τροφής στα ορεινά λιβάδια των γύρω βουνών. Ομάδες λίγων δεκάδων ατόμων έχουν παρατηρηθεί ως και 35 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την πόλη, που είναι η μέγιστη απόσταση όπου έχουν παρατηρηθεί τα πουλιά αυτά από την κούρνια τους στα Γιάννενα, ενώ το μέγιστο υψόμετρο που τρέφονται είναι συχνά πάνω από τα μέτρα. Οικολογία: Απαντά σε ζεστές περιοχές με χαμηλή βλάστηση (λιβάδια κλπ) που περιέχουν τμήματα γυμνά από βλάστηση όπου εύκολα μπορεί να εντοπίσει τη λεία του. Τρέφεται κύρια με έντομα (ορθόπτερα και κολεόπτερα) και σπανιότερα με σαύρες. Φωλιάζουν κατά αποικίες σε τρύπες στους τοίχους παλιών σπιτιών, κάτω από τις στέγες, σε τρύπες δέντρων και σε βραχώδεις θέσεις. Στην περιοχή μελέτης τρέφονται κυρίως στις λοφοπλαγιές των δυτικών και ανατολικών ορίων της περιοχής μελέτης, ανάμεσα στην Πανεπιστημιούπολη, το Ασβεστοχώρι και τα Μάρμαρα, αλλά και στο Μιτσικέλι, ενώ είναι πιθανό ανώριμα άτομα να συναντηθούν στα γύρω οροπέδια όπως της Δωδώνης και του Ζαγορίου. Μετά το τέλος της αναπαραγωγής ιδιαίτερη σημασία φαίνεται ότι παίζουν τα ορεινά και τα αλπικά χορτολιβαδικά οικοσυστήματα που βοσκούνται. Στον ορεινό γειτονικό όγκο του Περιστερίου έχει παρατηρηθεί στα τέλη καλοκαιριού και τρέφεται σε οικογενειακές ομάδες μαζί με το Βραχοκιρκίνεζο, στα ορεινά λιβάδια και κυρίως στους βοσκοτόπους, κυνηγώντας έντομα, κυρίως ορθόπτερα. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αποτελούνταν από 90 άτομα αργά το απόγευμα, τέλη Αυγούστου νότια από το χωριό Ματσούκι τα οποία καταγράφηκαν το Το είδος έχει καταγραφεί σε ολόκληρη την γύρω ορεινή περιοχή διασκορπισμένο σε μικρές ομάδες, μέχρι τις γύρω κορυφές που είναι και οι ψηλότερες όπου το είδος έχει παρατηρηθεί στην Ευρώπη (Τσιακίρης 2005). Η περιοδική χρήση ορεινών λιβαδιών από το είδος δεν έχει μελετηθεί ακόμη, αλλά το Κιρκινέζι έχει καταγραφεί την ίδια σχεδόν εποχή σχεδόν σε κάθε ορεινή λιβαδική περιοχή γύρω από τα Ιωάννινα, όπως και στο Ζαγόρι (Τσιακίρης 1998). Επιπλέον τα Κιρκινέζια είναι ιδιαίτερα κοινωνικά πουλιά και επίσης μεταναστεύουν και ξεχειμωνιάζουν ομαδικά, ενώ εκατοντάδες άτομα χρησιμοποιούν σαν κούρνιες το ίδιο ή γειτονικά δέντρα της παραλιακής περιοχής της πόλης και συγκεκριμένα πλατάνια στα κεντρικά πάρκα και πλατείες της πόλης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

16 Απειλές: Το είδος απειλείται από τη μείωση της διαθέσιμης τροφής εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας, τον περιορισμό της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, τη χρήση αγροχημικών και την καταστροφή των χώρων φωλεοποίησης. Όλοι οι παραπάνω κίνδυνοι είναι εμφανείς στην περιοχή μελέτης. Ειδικά η καταστροφή των χώρων φωλεοποίησης λαμβάνει χώρα με την κατεδάφιση ή επισκευή των παλιών σπιτιών όπου το είδος φώλιαζε. Μία ακόμη απειλή πιστεύεται ότι είναι η ακατάλληλη κοπή των αιωνόβιων δέντρων του κέντρου των Ιωαννίνων, ενώ αρνητική επίδραση πρέπει να έχει και η μείωση της κτηνοτροφίας στον χώρο του κυνηγότοπου του είδους. Η λαθροθηρία είναι πολύ σπάνια, ενώ σχετικά με το μέγεθος των προμεταναστευτικών συγκεντρώσεων, ο αριθμός των εισαγωγών στον τοπικό σταθμό πρώτων βοηθειών για άγρια ζώα λόγω ατυχημάτων (1-2 πουλιά ανά έτος) θεωρείται αμελητέος. Η μεγαλύτερη και μη αναστρέψιμη απειλή στο άμεσο μέλλον πιστεύεται ότι αποτελεί για όλες τις αγροτικές περιοχές του λεκανοπεδίου η ραγδαία αστικοποίηση και η εκτός σχεδίου δόμηση, που με την ανεξέλεγκτη μετατροπή της αγροτικής γης σε οικόπεδα και της κατασκευής παντός είδους κτιρίων σε κάθε γωνιά του αλλοιώνει δια παντός το βιότοπο του είδους. Η άναρχη εισβολή του περιαστικού ιστού στο αγροτικό περιβάλλον χωρίς κανένα χωροταξικό σχεδιασμό που να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες διατήρησης του είδους, διαρρηγνύει αμετάκλητα τον ενιαίο αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής με συνέπεια την ταχύτατη απώλεια κρίσιμων ενδιαιτημάτων του είδους στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και στην περιφέρεια των γύρω οικισμών. Οι μόνες αγροτικές εκτάσεις που διατηρούν τον αμιγή χαρακτήρα τους είναι οι οικονομικά βιώσιμες αρδευόμενες περιοχές που δεν αποτελούν μάλλον κατάλληλες περιοχές τροφοληψίας, ενώ αντίθετα τα εποχιακά υγρολίβαδα, οι ξερικές εκτάσεις και τα χερσολίβαδα που θεωρούνται καταλληλότερα για το είδος, απειλούνται με αφανισμό, αλλαγή χρήσης ή εγκατάλειψη. Τσίφτης (Milvus migrans) Καθεστώς παρουσίας Πληθυσμός: Ο Τσίφτης αποτελεί καλοκαιρινό επισκέπτη στο μεγαλύτερο μέρος της όπου ζει λιγότερο από το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού του. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του είναι σχετικά μικρός και εκτιμάται σε < ζευγάρια. Το είδος χαρακτηρίζεται ως Τρωτό (Vulnerable), καθώς, αν και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

17 σήμερα κάποιοι πληθυσμοί του παραμένουν σταθεροί, παρουσίασε σοβαρή μείωση (>30%) τα τελευταία 60 χρόνια. Ο ελληνικός πληθυσμός του εκτιμάται σε 5-20 ζεύγη (BirdLife International 2004). Στην Ελλάδα ο Τσίφτης δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα κοινός, ωστόσο παρουσίαζε αρκετά ευρύτερη κατανομή κατά τον 19 ο αιώνα. Απαντά κυρίως σε συστάδες υδροχαρών δασών ή σε γειτνίαση με υγροτόπους. Κάποια άτομα εμφανίζονται στη χώρα, σχεδόν αποκλειστικά σε υγρότοπους και το χειμώνα (Handrinos & Akriotis 1997). Στην περιοχή μελέτης απαντά το καλοκαίρι να τρέφεται στο σκουπιδότοπο της Δουρούτης νότια της πόλης των Ιωαννίνων, όπου έχουν παρατηρηθεί παλιότερα 3-4 άτομα. Εκτιμάται ότι το είδος φωλιάζει σε κάποιο από τα δασύλλια της πόλης (δάσος Μονής Δουρούτης, Περιαστικό Άλσος Ιωαννίνων ή Γιαννιώτικο Σαλόνι ) και ότι η περιοχή συντηρεί ένα ζευγάρι. Οικολογία: Το είδος προτιμά χαμηλές περιοχές ή κοιλάδες που γειτνιάζουν με υγρότοπους ή λίμνες, που του παρέχουν επάρκεια τροφής σε ψάρια. Συχνά επίσης συνδέεται με περιοχές όπου ασκείται η εκτατική κτηνοτροφία. Κυνηγά σε ανοιχτές εκτάσεις επίσης έντομα και μπορεί να τραφεί και με μικρά κομμάτια νεκρών ζώων και για το λόγο αυτό η παρουσία του συχνά συνδέεται με σκουπιδότοπους, αστικές περιοχές και σφαγεία. Φωλιάζει σε φυλλοβόλα δέντρα ή κωνοφόρα, αλλά ακόμη και πάνω σε κατασκευές (Tucker & Heath 1994). Απειλές: H κυριότερη απειλή για το είδος συνδέεται με τη συνήθεια του να τρέφεται με νεκρά ζώα, συνήθεια που τον καθιστά ευάλωτο σε δηλητηριάσεις από δολώματα ή φυτοφάρμακα. Άλλες απειλές συνιστούν η μείωση των αποθεμάτων ψαριών, τα οποία επίσης αποτελούν τροφή του, η λαθροθηρία και η πρόσκρουση σε ηλεκτροφόρα καλώδια. Επιπλέον μετά το 2002 οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον έλεγχο της διάθεσης των ζωικών σφάγιων και των νεκρών ζώων είχαν σαν αποτέλεσμα τη μείωση της διαθεσιμότητας τροφής και την μείωση των μεγάλων συγκεντρώσεων του είδους στο σκουπιδότοπο της Δουρούτης. Επιπλέον αλλαγές στον τρόπο άσκησης της εκτατικής κτηνοτροφίας εγκυμονούν κινδύνους για το είδος, καθώς μειώνουν τη διαθεσιμότητα εύρεσης νεκρών ζώων στην ύπαιθρο, αλλά και πιθανά επηρεάζουν τους πληθυσμούς εντόμων με τα οποία ο Τσίφτης τρέφεται. Τέλος σε κάποιες χώρες, όπως στη Ρωσία, απειλή αποτελεί την Άνοιξη η ενόχληση από τουρίστες ή ψαράδες που προσεγγίζουν τις περιοχές όπου φωλιάζει (Tucker & Heath 1994). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

18 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 (υπόβαθρο Google earth) παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου. 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1: ) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια της περιοχής μελέτης, δηλαδή της ΣΠΠ. Η πρόταση της περιοχής μελέτης ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας διαμορφώθηκε έτσι ώστε να περιλάβει τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού για όλες τις εποχές που αυτά χρησιμοποιούν την περιοχή, καθώς και τα αντίστοιχα ενδιαιτήματα των ειδών, σύμφωνα με τις προδιαγραφές ΖΕΠ (βλ. Δημαλέξης κ.ά. 2004). Καθοριστικά είδη για την προτεινόμενη οριοθέτηση ήταν το Κιρκινέζι και ο Τσίφτης. Σημαντικότατες σε διεθνές επίπεδο είναι οι παρατηρήσεις πάνω από 15 ατόμων του παγκοσμίως απειλούμενου Ασπροπάρη μέχρι πριν 3 χρόνια στον σκουπιδότοπο της πόλης, είδος που δεν κατέστη δυνατόν να καταγραφεί εφέτος, παρόλη την παρακολούθηση ενός νεκρού αλόγου για μία εβδομάδα περίπου. Στο χάρτη αποτυπώνονται οι θέσεις στην πόλη και στο Πανεπιστήμιο όπου το Κιρκινέζι καταγράφηκε να φωλιάζει, καθώς και οι θέσεις που χρησιμοποιεί ως κούρνιες. Οι θέσεις τροφοληψίας περιλαμβάνονται εντός των ορίων της ΖΕΠ, που χαράχθηκαν ώστε να περιλαμβάνουν τις κοντινότερες περιοχές που κρίνονται σημαντικές ως χώροι αναζήτησης τροφής. Για το λόγο αυτό και τα όρια διευρύνθηκαν στα δυτικά. Στην υπόλοιπη γραμμή πραγματοποιήθηκαν μικρές αλλαγές για λόγους καλύτερης, έτσι ώστε τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ να είναι εύκολα αναγνωρίσιμα για τη διαχείριση της περιοχής, με βάση φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής (δρόμοι, ρέματα και κορυφογραμμές, (Δημαλέξης κ.ά. 2004). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

19 Συγκεκριμένα, ξεκινώντας από τον οικισμό Λυκόστομο και με ανατολική κατεύθυνση το όριο της περιοχής ακολουθεί την επαρχιακό οδό Λυκόστομου Περάματος, παρακάμπτοντας τους οικισμούς Αγία μαρίνα και κρύα, από βόρεια κατεύθυνση. Από τον οικισμό Κρύα ακολουθεί την ισοϋψή των 600 μ. ανατολικά έως ότου φτάσει στην Εθνική οδό Λάρισας Ιωαννίνων. Ακολουθεί την οδό αυτή έως ότου φτάσει στα Γιάννενα, και στη συνέχεια ακολουθεί την παραλιακή οδό και την ακτογραμμή της λίμνης Παμβώτιδας, με κατεύθυνση αρχικά νότια, κατόπιν ανατολική και στη συνέχεια βόρεια, έως ότου φτάσει στον οικισμό Λογγάδες. Παρακάμπτει τον οικισμό από τα δυτικά και στη συνέχεια ακολουθώντας επαρχιακές και αγροτικές οδούς κινείται νότια περικλείοντας από ανατολικά τον λόφο Καστρίτσας, διέρχεται από τον οικισμό Πλατανιάς παρακάμπτει από ανατολικά τον οικισμό Καραδήμος, κινείται νότια προς Χαροκόπι, Κυπαρίσσια, Σερβιανά, Μολυβαδιά, Επισκοπικό. Στη συνέχεια με κατεύθυνση δυτική βορειοδυτική κινείται προς τον οικισμό Αμπελεία και κατόπιν προς Κοσμηρά, Ασβεστοχώρι, Περάτη. Από εκεί βόρεια βορειοανατολικά παρακάμπτοντας τους οικισμούς Πετράλωνα και Ζωοδόχο, για να στραφεί στη συνέχεια βορειοδυτικά, περικλείοντας τον λόφο Σκοπιάς και να διέλθει νότια από την Άνω Λάψιστα για να προχωρήσει κατόπιν ανατολικά βορειοανατολικά έως ότου φτάσει στο Λυκόστομο. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

20 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The international ornithological importance of the study area is supported by the presence of the Lesser Kestrel (Falco naumanni) that breeds in old buildings or under roof of public buildings in the city of Ioannina. Additionally, on a national level the area holds a significant population (> of the national population) of the Black Kite (Milvus migrans). 4-5 individuals have been observed in the rubbish dump of the city to feed on carrions along with Egyptian Vultures (15 individuals maximum in September 2006). In Map 2 the most critical habitat of the aforementioned species is depicted. More specifically data were acquired by territory mapping mainly targeting their area of occurrence as also by monitoring a carcass in a suitable area. The foraging habitat of Lesser Kestrel encompass the entire area covering the major pastures, meadows and non intensively cultivated land in the vicinity of the city, while the most important nest and roost sites are also seen in the map. Map 3 in the CD-ROM depicts the boundaries of the proposed Special Protection Area. The boundaries have been designed so as to include all critical habitats of selection species during all seasons that they are using the area. Additionally and in accordance with the specifications for the delimitation of SPAs (see Dimalexis A., E. Bourdakis and E. Hadjicharalambous 2004) all habitats of delimitation species have also been included in the porposed SPA. The proposed SPA boundaries were drawn on the closest possible precision based on the available topographic maps using natural landlines and landmarks (coastline, rivers, crescents) or other landscape characteristics (roads, trails) of the area (see Dimalexis et al. 2004). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

21 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No. 12). Bourdakis S, Vareltzidou S, Greece. In Heath MF, Evans MI, eds. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8: Handrinos G. Akriotis T, The Birds of Greece. Helm Publications, London, UK. Sfougaris A, Alivizatos C, Giannakopoulos A, Weigelt C, Conservation of a raptor in an intensively cultivated agroecosystem: the case of lesser kestrel (Falco naumanni) in Thessaly plain, Central Greece. Proceedings of MEDECOS th International Conference on Mediterranean Climate Ecosystems, Rhodes Island, Greece, 25 April- 1 May 1. Tucker GM, Heath MF, Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series No. 3. Cambridge, UK. Δημαλέξης Α, Μπουρδάκης Σ, Χατζηχαραλάμπους Ε, Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Νιτσιάκος, Β., Αράπογλου Μ. και Καρανάτσης, Κ Νομός Ιωαννίνων. Σύγχρονη Πολιτισμική Γεωγραφία. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Γιάννινα. Τσιακίρης Ρ, Η ορνιθοπανίδα του Ζαγορίου. Στο: Μερτζάνης, Γ. (υπευθ. Εκδ.) Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της Πίνδου-Ζαγορίου. Life96 NAT/GR/3222. Τεύχος 1. Πρόγραμμα ΑΡΚΤΟΣ ΙΙ: «Διατήρηση της καφέ αρκούδας (Ursus arctos) και των βιοτόπων της στην Ελλάδα». Θεσσαλονίκη. Τσιακίρης Ρ, Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Περιοχής Τζουμέρκων- Περιστερίου-Αράχθου. Μέρος Β: Περιγραφή και ανάλυση της περιοχής μελέτης. Κεφάλαιο 2.2 Ανάλυση της περιοχής μελέτης- Βιοτικό περιβάλλον. Τσιακίρης Ρ, Σιδηρόπουλος Λ, Κομηνός Θ, Μπούνας Τ, Σύστημα Επιστημονικής Παρακολούθησης για τα «Είδη Προτεραιότητας Διατήρησης της Ορνιθοπανίδας του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Ιωάννινα, Σελ.152. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

22 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

24 Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και για την περιοχή «GR071 Περιοχή πόλης Ιωαννίνων» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 2 Gavia arctica Υ 1 Ελλάδας 4 Tachybaptus ruficollis Υ 15 5 Podiceps cristatus Υ Podiceps grisegena Υ 8 Podiceps nigricollis Υ 1 9 Calonectris diomedea Θ Puffinus yelkouan 20/60 ind Θ Hydrobates pelagicus Θ Phalacrocorax carbo Υ Phalacrocorax Υ aristotelis Phalacrocorax Υ pygmeus 16 Pelecanus onocrotalus Υ Pelecanus crispus 10/30 ind Υ Botaurus stellaris Υ Ixobrychus minutus Υ Nycticorax nycticorax Υ Ardeolla ralloides Υ Egretta garzetta Υ Casmerodius albus Υ Ardea cinerea Υ 6 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

25 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) 27 Ardea purpurea Υ 1 1 Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 28 Ciconia nigra Υ Π Ciconia ciconia Υ Π Plegadis falcinellus Υ Platalea leucorodia Υ Phoenicopterus ruber Υ Cygnus olor Υ 1 37 Anser albifrons / Υ Anser erythropus 15 ind Υ 1 39 Anser anser / Υ 1 41 Branta ruficollis 60 ind. / regular presence Υ Tadorna ferruginea Υ Tadorna tadorna Υ 1 44 Anas penelope Υ Anas strepera Υ 1 46 Anas crecca Υ 47 Anas platyrhynchos Υ 1 48 Anas acuta Υ 49 Anas querquedula Υ 0 51 Anas clypeata Υ 53 Netta rufina Υ 0 54 Aythya ferina Υ 0 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

26 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) 55 Aythya nyroca 20/60 ind Υ 1 1 Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 56 Aythya fuligula Υ 57 Aythya marila Υ 1 61 Melanitta fusca / Υ 62 Bucephala clangula Υ 63 Mergelus albellus Υ 1 64 Mergus serrator Υ 3 65 Mergus merganser Υ 1 regular 66 Oxyura leucocephala presence Υ 3 67 Pernis apivorus non br X Α Milvus migrans Α Haliaeetus albicilla Α Gypaetus barbatus 1 Α 1 1 regular 73 Neophron percnopterus 16 Α 1 1 presence 74 Gyps fulvus 180 Α Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α Circaetus gallicus X 54 Α Circus aeruginosus 290 Α Circus cyaneus 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus 94 Α Accipiter brevipes non br 10 Α 10 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

27 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) 84 Buteo buteo Α 30 Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 85 Buteo rufinus 2 Α Aquila pomarina 70 Α Aquila clanga 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α 90 Aquila heliaca X 2/ 6 ind 1 Α Aquila chrysaetos 41 Α Hieraaetus pennatus 27 Α Hieraaetus fasciatus 9 Α Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni > /60 ind 180 Α Falco vespertinus 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius 76 Α Falco eleonorae X 140 Α Falco biarmicus 1 Α 1 1 regular 102 Falco cherrug 2 Α presence 103 Falco peregrinus 74 Α Bonasa bonasia Tetrao urogallus Alectoris graeca Coturnix coturnix Porzana porzana Υ Porzana parva Υ 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

28 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) 119 Crex crex 20/60 ind Υ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 122 Fulica atra Υ Otis tarda 30 ind ind 128 Haematopus ostralegus Υ Himantopus himantopus Υ Recurvirostra avosetta Υ Burhinus oedicnemus Υ Glareola pratincola Υ Charadrius dubius Υ Charadrius hiaticula Υ Charadrius alexandrinus Charadrius leschenaultii Υ Υ 142 Pluvialis apricaria Υ Pluvialis squatarola Υ Hoplopterus spinosus Υ Vanellus vanellus Υ Calidris canutus Υ / 149 Calidris alba Υ Calidris minuta Υ Calidris temminckii Υ 154 Calidris ferruginea Υ 156 Calidris alpina Υ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

29 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) 157 Limicola falcinellus Υ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 158 Philomachus pugnax 510 Υ Lymnocryptes minimus Υ Gallinago gallinago Υ 163 Scolopax rusticola Υ Limosa limosa 30 ind Υ 165 Limosa lapponica Υ Numenius phaeopus Υ regular 167 Numenius tenuirostris presence 1 Υ 168 Numenius arquata Υ 169 Tringa erythropus Υ Tringa totanus Υ Tringa stagnatilis Υ 172 Tringa nebularia Υ Tringa ochropus Υ Tringa glareola Υ 177 Actitis hypoleucos Υ Arenaria interpres Υ Larus melanocephalus Υ Larus minutus Υ Larus ridibundus Υ 191 Larus genei Υ Larus audouinii 20/60 ind Υ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

30 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) 193 Larus canus Υ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 194 Larus fuscus Υ Gelochelidon nilotica Υ Sterna caspia Υ 203 Sterna sadvicensis Υ Sterna hirundo Υ Sterna albifrons Υ Chlidonias hybridus Υ Chlidonias niger Υ Chlidonias leucopterus Υ 214 Columba oenas Columba palumbus Streptopelia turtur Clamator glandarius Otus scops X Bubo bubo Asio flammeus Caprimulgus europaeus Apus apus Apus melba Alcedo atthis Merops apiaster Coracias garrulus ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

31 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) 243 Jynx torquilla Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 244 Picus canus Dryocopus martius Dendrocopos syriacus Dendrocopos medius Dendrocopos leucotos Picoides tridactylus Melanocorypha calandra Calandrella brachydactyla Σ Σ Lullula arborea Σ Alauda arvensis Σ Riparia riparia Σ Hirundo rustica Σ Delichon urbica Σ Anthus campestris Σ Motacilla flava Σ Phoenicurus phoenicurus Σ Oenanthe isabellina Σ Oenanthe hispanica Σ Monticola saxatilis Σ Turdus torquatus Σ Acrocephalus melanopogon 130 Σ 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Ελλάδας 28

32 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγ ωγή) 324 Hippolais pallida Σ 500 Ε.Ε. 25 (διαχείμαση ) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγω γή) άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 326 Hippolais olivetorum 30 Σ Sylvia rueppelli 30 Σ Sylvia hortensis Σ Sylvia nisoria 820 Σ Muscicapa striata Σ Ficedula parva Σ Ficedula semitorquata Σ Ficedula albicollis Σ 365 Sitta krueperi 20 1 Σ Oriolus oriolus Σ Lanius collurio Σ Lanius minor 65 Σ Lanius excubitor Σ 377 Lanius senator Σ Lanius nubicus 45 Σ Pyrrhocorax pyrrhocorax 150 Σ Passer hispaniolensis Σ Emberiza cineracea 10/30 ind 1 Σ Emberiza hortulana Σ Emberiza caesia 130 Σ Emberiza melanocephala Σ 300 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Ελλάδας 29

33 Υπόμνημα (Explanations): Ειδικότερες επεξηγήσεις σχετικά με τα πληθυσμιακά όρια και τα κριτήρια που αναφέρονται στον πίνακα, υπάρχουν στις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). AA Πιν.Ι: Αύξων αριθμός του Πίνακα Ι. «Κατάλογος των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα, καθεστώς παρουσίας τους και κατηγοριοποίηση με βάση την Οδηγία των πτηνών», σύμφωνα με τις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). Επιστημονική ονομασία (Scientific name): Με έντονα στοιχεία (Bold) φαίνονται τα είδη που χρησιμοποιούνται για το χαρακτηρισμό ΖΕΠ ενώ με κανονικά στοιχεία φαίνονται τα είδη (Selection species are indicated in bold Delimitation species are indicated in normal). Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης: Όπως αναφέρονται στο Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων (βλέπε European Commission 1995 Standard Data Form) Res: βρίσκεται στον τόπο καθ όλη τη διάρκεια του έτους Win: το είδος χρησιμοποιεί τον τόπο κατά τη διάρκεια του χειμώνα Br: χρησιμοποιεί τον τόπο για να φωλιάζει και να ανατρέφει τους νεοσσούς Stage: τόπος που χρησιμοποιείται στη μετανάστευση ή για την πτερόρροια εκτός των περιοχών αναπαραγωγής 4: Υ: είδος που περιλαμβάνεται στα μεταναστευτικά υδρόβια είδη (migratory water birds) Θ: είδος που περιλαμβάνεται στα αποδημητικά θαλασσοπούλια (migratory sea birds) 5: Π: Πελαργοί (Ciconiidae), Α: Aρπακτικά (Accipitridae), Γ: Γερανοί (Gruidae), Σ: Στρουθιόμορφα (Passeriformes) Κατά τον υπολογισμό του πληθυσμού λαμβάνονται υπόψη όλα τα είδη των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων. Τα σκιασμένα κελιά δείχνουν το κριτήριο που πληροί κάθε είδος (Highlighted cells indicate the criteria fulfilled by a single species). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30