ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: «ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΛΙΝΙΚΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: To Bcl- 2 γονίδιο στα λεμφοζιδιακά λεμφώματα ΠΙΤΣΑΒΑ ΕΛΕΝΗ ΜΕΤΑΠΤ. ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΑΘΗΝΑ 2015

2 Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο των σπουδών για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΛΙΝΙΚΟΠΑ- ΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ που απονέμει η Ιατρική Σχολή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΒΑΘΜΙΔΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ Π.ΚΟΡΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.ΘΥΜΑΡΑ ΕΠ.ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Γ. ΛΕΒΙΔΟΥ ΕΠ. ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ...

3 Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΛΙΝΙΚΟΠΑΘΟΛΟ- ΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ». Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους όσοι συντέλεσαν στην ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω την Kα Γ.Λεβίδου, για την πολύτιμη καθοδήγηση που μου παρείχε. Επίσης, ευχαριστώ πολύ τα υπόλοιπα μέλη της Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής για τις επισημάνσεις τους στην παρούσα εργασία. Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στην οικογένεια μου για όλα όσα έχουν κάνει για εμένα κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.

4 Περιεχόμενα Ευχαριστίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΧΥΤΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΜΕΡΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΛΕΜΦΑΔΕΝΑ ΚΑΙ IN SITU ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΑΙΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΒΑΘΜΟΠΟΙΗΣΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΥΠΟΔΟΧΕΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΑΝΟΣΟΣΦΑΙΡΙΝΩΝ ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΟΓΚΟΓΟΝΙΔΙΑ ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΤΟΥ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΑΛΛΑ ΕΞΩΛΕΜΦΑΔΕΝΙΚΑ ΛΕΜΦΟΔΙΖΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ IN SITU ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Η BCL2 ΔΙΑΜΕΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Η ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ BCL2 ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ ΣΤΑ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΜΕ ΤΥΠΙΚΑ ΚΑΙ ΑΤΥΠΑ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ CD10-θετικά/BCL2-θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΜΕ ΑΤΥΠΟ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΟ CD10-θετικά / BCL2 αρνητικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα CD10-αρνητικά /BCL2-θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα

5 CD10-αρνητικά/BCL2 αρνητικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα BCL2 ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Περίληψη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 56

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα (follicular lymphoma) είναι ένα νεόπλασμα που προέρχεται από τα Β κύτταρα του βλαστικού κέντρου των λεμφοζιδίων (τυπικά αποτελούμενο από κεντροκύτταρα τα οποία είναι μικρού-μεσαίου μεγέθους κύτταρα και από κεντροβλάστες που αντιστοιχούν σε μεγάλα κύτταρα με στρογγυλό ή ωοειδή πυρήνα χωρίς εντομή, σαφή πυρήνια και λίγο βασεόφιλο κυτταρόπλασμα),και συνήθως εμφανίζει έστω και στο ελάχιστο, οζώδες πρότυπο ανάπτυξης. H ιστολογική διάγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος δεν μπορεί να τεθεί όταν αναγνωρίζονται διάχυτες περιοχές οι οποίες αποτελούνται κυρίως ή αποκλειστικά από μεγάλα κύτταρα βλαστικού κέντρου (κεντροβλάστες).στην περίπτωση αυτή πρόκειται για διάχυτου τύπου Β μεγαλοκυτταρικού λέμφωμα (diffuse large B cell lymphoma). Ωστόσο τα λεμφώματα που αποτελούνται τόσο από κεντροκύτταρα όσο και από κεντροβλάστες και εμφανίζουν διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης, συμπεριλαμβάνονται σε αυτήν την κατηγορία. Τα πρωτοπαθή λεμφώματα του δέρματος προερχόμενα από το βλαστικό κέντρο ταξινομούνται σε ξεχωριστή κατηγορία με βάση την τελευταία ταξινόμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (2008). 2. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα αποτελεί το 20% όλων των λεμφωμάτων και εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στην Αμερική και στην Δυτική Ευρώπη. Αντίθετα, η συχνότητα του είναι πολύ μικρότερη στην Aνατολική Ευρώπη, την Ασία και στις αναπτυσσόμενες χώρες (1) Η μέση ηλικία προσβολής από το λεμφοζιδιακό λέμφωμα είναι τα 60η και η αναλογία αρρένων/θήλεων είναι: 1/1.7 (2).

7 Χαρακτηριστικά το λέμφωμα αυτό εμφανίζεται σπάνια σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 20 ετών. Οι παιδιατρικοί ασθενείς είναι συνήθως άρρενος φύλου (3,4,5,6). 3. ΕΝΤΟΠΙΣΗ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα εντοπίζεται κυρίως στους λεμφαδένες, καθώς επίσης και στον σπλήνα, τον μυελό των οστών, το περιφερικό αίμα και τον δακτύλιο του Waldeyer. Σε πιο εκτεταμένες νόσους, ωστόσο δεν είναι σπάνια η προσβολή και συμμετοχή μη αιμοποιητικών περιοχών, όπως είναι το γαστρεντερικό σύστημα ή ακόμη και τα μαλακά μόρια. Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα μπορεί να είναι πρωτοπαθές εξωλεμφαδενικό, εντοπιζόμενο στο γαστρεντερικό σύστημα, και πιο συγκεκριμένα στο δωδεκαδάκτυλο, στον οφθαλμό, το μαστό και τους όρχεις. Σχήμα 1. Προέλευση λεμφοζιδιακού λεμφώματος από το λεμφοζίδιο 4. ΚΛΙΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν εκτεταμένη νόσο κατά την διάγνωση, με περιφερική ή

8 κεντρική (κοιλιακή και θωρακική) λεμφαδενοπάθεια και συχνά σπληνομεγαλία. Ο μυελός των οστών προσβάλλεται σε ένα ποσοστό 40-70% των ασθενών.μόλις το ένα τρίτο των ασθενών είναι σταδίου Ι ή ΙΙ την στιγμή της διάγνωσης (2). Παρότι η νόσος μπορεί να είναι εκτεταμένη, οι ασθενείς είναι συνήθως ασυμπτωματικοί. 5. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 5.1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι περισσότερες περιπτώσεις λεμφοζιδιακού λεμφώματος, χαρακτηρίζονται κυρίως από οζώδες πρότυπο ανάπτυξης αποτελούμενο από την παρουσία πυκνά διατεταγμένων όζων. Οι νεοπλασματικοί όζοι συχνά είναι ασαφώς αφοριζόμενοι ενώ απουσιάζει η ζώνη του μανδύα. Σχήμα 2. Τμήμα ενός λεμφαδένα που δείχνει την προέλευση του λεμφώματος κυττάρων μανδύα Σε αντίθεση με τα βλαστικά κέντρα των αντιδραστικών λεμφοζιδίων, στα οποία οι κεντροβλάστες και τα κεντροκύτταρα καταλαμβάνουν διαφορετικές ζώνες του βλαστικού

9 κέντρου (φαινόμενο το οποίο αναγνωρίζεται ως πολικότητα του φυσιολογικού βλαστικού κέντρου ), στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα οι δυο τύποι κυττάρων έχουν ασαφή κατανομή. Ομοίως τα μακροφάγα, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά κύτταρα των αντιδραστικών βλαστικών κέντρων, συνήθως δεν αναγνωρίζονται στους νεοπλασματικούς όζους του λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Σε κάποιες περιπτώσεις οι νεοπλασματικοί όζοι έχουν μεγάλο μέγεθος και συρρέουν οπότε ομοιάζουν με διάχυτες περιοχές. Σε μερικές περιπτώσεις ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος για δενδριτικά κύτταρα (CD21, CD23 και CD35), σε μερικές περιπτώσεις είναι απαραίτητος για να αναγνωριστεί το οζώδες πρότυπο ανάπτυξης του λεμφώματος. Μεταξύ των νεοπλασματικών όζων αναγνωρίζεται συχνά διασπορά των νεοπλασματικών κυττάρων η οποία ωστόσο δεν είναι ταυτόσημη με διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης. Τα νεοπλασματικά κύτταρα στο υπόστρωμα μεταξύ των νεοπλασματικών όζων είναι συνήθως κεντροκύτταρα και είναι μικρότερα από αυτά των βλαστικών κέντρων και εμφανίζουν μικρότερο ακανόνιστου σχήματος πυρήνα. Οι περιοχές αυτές συχνά και ειδικά στο μεσεντέριο και τον οπισθοπεριτοναικό χώρο εμφανίζουν σκλήρυνση.(7) Στις περιοχές με διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης όταν απουσιάζουν πλήρως τα CD21,+/CD23 + δενδριτικά κύτταρα των βλαστικών κέντρων. Όταν στις περιοχές αυτές επικρατούν τα κεντροκύτταρα δεν επιρεάζεται η πρόγνωση.h παρουσία όμως διάχυτων περιοχών αποτελούμενων εξ ολοκλήρου από μεγάλα κύτταρα (εικόνα που αντιστοιχεί σε grade ΙΙΙ λεμφοζιδικό λέμφωμα) σε ένα λεμφοζιδιακό λέμφωμα οποιουδήποτε σταδίου, είναι ταυτόσημη με εξέλιξη σε Β διάχυτο μεγαλοκυτταρικό λέμφωμα και για τον λόγο αυτό, σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να υπερισχύει τη διάγνωση διάχυτου μεγαλοκυτταρικού Β λεμφώματος (diffuse large B cell lymphoma).(8) Παρά την μη ουσιώδη κλινική σημασία της παρουσίας διάχυτων περιοχών αποτελούμενες κυρίως από κεντροκύτταρα με σπάνιες κεντροβλάστες (βαθμός κακοήθειας, grade 1/2) έχει προταθεί να αναφέρεται η σχετική αναλογία οζώδους και διάχυτου πρότυπου ανάπτυξης που παρατηρείται σε κάθε περιστατικό και ως εκ τούτου να περιγράφεται ως εξής:

10 Παρουσία οζώδους προτύπου (εάν το πρότυπο ανάπτυξης είναι >75% οζώδες ) Παρουσία οζώδους και διάχυτου (εάν το πρότυπο ανάπτυξης είναι 25-75% οζώδες) Παρουσία διάχυτου προτύπου (εάν το πρότυπο ανάπτυξης είναι λιγότερο από 25% οζώδες) (8) ΔΙΑΧΥΤΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Σε σπάνιες περιπτώσεις τα λεμφώματα με μορφολογία και ανοσοφαινότυπο λεμφοζιδιακού λεμφώματος εμφανίζουν εξ ολοκλήρου διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης. Αυτό το φαινόμενο συνήθως παρατηρείται σε μικρές βιοψίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο παθολογοανατόμος οφείλει να ζητήσει περισσότερο ιστό για ιστολογική εξέταση. Η διάγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος μπορεί να γίνει όταν το λέμφωμα αποτελείται από κύτταρα που εμφανίζουν διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης και έχουν μορφολογία κεντροκυττάρων με παρουσία λίγων κεντροβλαστών. Τόσο τα μικρά όσο και τα μεγάλα κύτταρα θα πρέπει να έχουν τον ανοσοφαινότυπο των κυττάρων του βλαστικού κέντρου ή την παρουσία της χαρακτηριστικής διαμετάθεσης που θα αναφέρουμε παρακάτω [t(14;18)]. Είναι γεγονός, ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, η διάγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτές τις βοηθητικές τεχνικές ΜΕΡΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΛΕΜΦΑΔΕΝΑ ΚΑΙ IN SITU ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Μη νεοπλασματικοί όζοι μπορεί να αναγνωριστούν σε έναν λεμφαδένα που διηθείται από ένα τυπικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα και η παρουσία τους έχει συσχετιστεί με καλύτερη πρόγνωση και με χαμηλότερο στάδιο λεμφώματος κατά τη διάγνωση (9).

11 Αυτοί οι μη νεοπλασματικοί όζοι μπορεί να είναι μερικώς αποικισμένοι από τα κύτταρα του λεμφώματος, ειδικά σε λεμφαδένες που περικλείουν περιοχές που διηθούνται από τυπικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα, αλλά ακόμη και σε λεμφαδένες που ανευρίσκονται πολύ κοντά σε πλήρως διηθημένους λεμφαδένες ή ενίοτε σε απομακρυσμένους λεμφαδένες σε ασθενείς με ή ακόμη και χωρίς λεμφοζιδιακό λέμφωμα. Το τελευταίο πρότυπο ονομάζεται in situ λεμφοζιδιακό λέμφωμα και είναι μία οντότητα που δε θεωρείται νεοπλασματική ή απόλυτα προ-νεοπλασματική.(10) 6. ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΑΙΜΑ. Στον μυελό των οστών το λεμφοζιδιακό λέμφωμα χαρακτηριστικά εντοπίζεται σε παραδοκιδώδεις περιοχές αλλά σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εμφανίζει και διάχυτο πρότυπο διήθησης. Οζώδες πρότυπο ανάπτυξης με παρουσία δενδριτικών κύτταρων εντός των όζων είναι σπάνιο,αλλά μπορεί να υπάρξει.(τα ίδια κύτταρα μπορεί να ανευρεθούν στο περιφερικό αίμα.) 7. ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα αποτελείται από δύο είδη Β-κυττάρων τα οποία ανευρίσκονται και στα φυσιολογικά βλαστικά κέντρα. Η πρώτη κατηγορία αφορά σε μικρού και μέσου μεγέθους κύτταρα με εντετμημένους πυρήνες, χωρίς εμφανές πυρήνιο και αραιό ωχρό κυτταρόπλασμα και καλούνται κεντροκύτταρα. Η δεύτερη κατηγορία αφορά σε μεγάλα κύτταρα με μεγάλο ωοειδές ή περιστασιακά πολυλοβωτό πυρήνα, φυσαλιδώδη χρωματίνη, 1-3 περιφερικά πυρήνια και ελάχιστο κυτταρόπλασμα και καλούνται κεντροβλάστες. Τυπικά έχουν τρείς φορές το μέγεθος των ωρίμων λεμφοκυττάρων, αλλά μπορεί να είναι και μικρότερες σε κάποιες περιπτώσεις. Τα κεντροκύτταρα επικρατούν στις περισσότερες των περιπτώσεων, με τις κεντροβλάστες να είναι συνήθως παρούσες σε μικρότερο ποσοστό, και ως εκ τούτου στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουμε ένα μονόμορφο κυτταρικό πληθυσμό σε

12 αντίθεση με τα βλαστικά κέντρα των αντιδραστικών λεμφοζιδίων. Ο αριθμός των κεντροβλαστών ποικίλει από περίπτωση σε περίπτωση. Σε κάποιες περιπτώσεις οι νεοπλασματικές κεντροβλάστες έχουν λοβωτούς πυρήνες και ενθυμίζουν μεγάλα κεντροκύτταρα και σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν λεμφοβλαστική όψη (μικρές κεντροβλάστες). Στο 10% των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων μπορεί να υπάρχουν και περιοχές με μονοκυτταροειδή διαφοροποίηση (τύπου οριακής ζώνης), η οποία τυπικά ανευρίσκεται στην περιφέρεια των νεοπλασματικών όζων. Αυτά τα κύτταρα είναι μέρος των νεοπλασματικών κλώνων. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει πλασματοκυτταπική διαφοροποίηση των νεοπλασματικών κυττάρων. 8. ΒΑΘΜΟΠΟΙΗΣΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα έχει βαθμοποιηθεί στο παρελθόν με βάση ποικίλες ταξινομήσεις [Rappaport (11), Working formulation (12), R.Ε.Α.L (13),WHO 3η έκδοση (14)], ανάλογα με το ποσοστό των μεγάλων κυττάρων (κεντροβλαστών). Είναι γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός μελετών προτείνει ότι η ιστολογική βαθμοποίηση είναι σημαντικός δείκτης πρόβλεψης του κλινικού αποτελέσματος. Συγκεκριμένα οι περιπτώσεις με το μεγαλύτερο ποσοστό μεγάλων κυττάρων (κεντροβλαστών) συμπεριφέρονται πιο επιθετικά και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εκτροπής σε διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα, από ότι οι περιπτώσεις με λιγότερα μεγάλα κύτταρα (15,12,16,17,18,19,20,21,22,23,12). Η τρίτη έκδοση της Π.Ο.Υ χρησιμοποιεί την μέθοδο καταμέτρησης των μεγάλων κεντροβλαστών όπως περιγράφηκε από τους Μann και Bernard (14,24,25) και με βάση αυτή τη βαθμοποίηση προκύπτουν τρεις (3) βαθμοί κακοήθειας (grade) λεμφοζιδιακού λεμφώματος, ως εξής: grade 1: αριθμός κεντροβλαστών <6/HPF

13 grade 2: αριθμός κεντροβλαστών 6-15/HPF grade 3: αριθμός κεντροβλαστών >15/HPF (3Α με παρουσία κεντροκυττάρων και 3Β απουσία κεντροκυττάρων). Πρόσφατα έχει επικρατήσει ότι ο αριθμός των βαθμών κακοηθείας (grade) μπορεί να μειωθεί σε δύο (2), αφού φαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία σημαντική κλινική διαφορά μεταξύ των βαθμών (grade) 1 και 2. H διαφοροποίηση του βαθμού 3 από το χαμηλό grade (1 και 2), αντίθετα, έχει κλινική σημασία. Παρόλο που είναι ακόμη υπό μελέτη,αμφιλεγόμενο, φαίνεται να υπάρχουν αποδείξεις για την κλινική και βιολογική διαφορά μεταξύ των βαθμών 3Α και 3Β (26,27,28,29). Προς το παρόν δεν υπάρχει εναλλακτική μέθοδος βαθμοποίησης του λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα βαθμοποιείται καταμετρώντας ή υπολογίζοντας τον απόλυτο αριθμό των κεντροβλαστών σε 10 νεοπλασματικούς όζους σε 10 οπτικά πεδία υψηλής ευκρίνειας (14,24,25). Κατ ελάχιστο θα πρέπει να εκτιμηθούν 10 πεδία υψηλής ευκρίνειας μέσα σε διαφορετικούς όζους και οι όζοι αυτοί θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικοί και όχι επιλεγμένοι όζοι με βάση τον αριθμό μεγαλύτερου μεγέθους κυττάρων(κεντροβλάστες). Οι βαθμοί κακοηθείας (grade) 1 και 2 χαρακτηρίζονται από σημαντική παρουσία κεντροκυτάρων και μόνο μικρό αριθμό κεντροβλαστών (grade 1=0-5 κεντροβλάστες/οπχ 40 και grade 2=6-15 κεντροβλάστες/ ΟΠΧ40). Εφ όσον η κλινική συμπεριφορά είναι και στους δύο βαθμούς ήπια προτείνεται η χρήση του όρου, βαθμός κακοήθειας 1/2. Οι περιπτώσεις βαθμού κακοηθείας (grade) 3, όπως προαναφέρθηκε χαρακτηρίζονται από >15 κεντροβλάστες /ΟΠΧ40. Ο βαθμός 3 υποδιαιρείται περαιτέρω ανάλογα με την παρουσία κεντροκυττάρων. Στο βαθμό 3Α, τα κεντροκύτταρα υπάρχουν ακόμη, ενώ στο βαθμό 3Β οι νεοπλασματικοί όζοι αποτελούνται εξολοκλήρου από μεγάλα κύτταρα (κεντροβλάστες).

14 Εάν μια περιοχή βαθμού 3 εμφανίζεται σε ένα κατά τα άλλα λεμφοζιδιακό λέμφωμα βαθμού 1/2, το ακριβές ποσοστό του κάθε βαθμού κακοήθειας (grade) αναφέρεται στην τελική διάγνωση, προκειμένου να εκτιμηθεί με ασφάλεια η ενδεχόμενη κλινική πορεία του εν λόγω λεμφώματος. Σχήμα 3. Διάκριση από λεμφοζιδιακή υπερπλασία (εξασθενημένη /υπολειμματική ζώνη μανδύα, απώλεια πολικότητας, απουσία μακροφάγων με φαγοκυτταρική δραστηριότητα). Βαθμοί 1, 2, 3Β (κριτήρια βάσει παρουσίας/αριθμού κεντροκυττάρων) Στην περίπτωση που υπάρχει μια περιοχή που αντιστοιχεί σε μεγαλοκυτταρικό Β- λέμφωμα (DLBCL) σε ένα κατά τα άλλα λεμφοζιδιακό λέμφωμα, τότε η διάγνωση που προτάσσεται, είναι εκείνη του μεγαλοκυτταρικού λεμφώματος, με εκτίμηση του ποσοστού που αντιστοιχεί στο μεγαλοκυτταρικό λέμφωμα και αυτού που αντιστοιχεί στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα. Κατά συνέπεια στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα βαθμού (grade)

15 3, η ύπαρξη συνιστώσας με διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης δικαιολογεί τη διάγνωση διάχυτου Β μεγαλοκυτταρικού λεμφώματος. Με άλλα λόγια δεν είναι σωστό να γίνεται μια διάγνωση λεμφοζιδιακού λεμφώματος grade 3 (Α ή Β) εφόσον υπάρχει διάχυτο πρότυπο ανάπτυξης. Σχήμα 4. Προέλευση μεγαλοκυτταρικού Β- λεμφώματος (DLBCL) Σε αυτές τις περιπτώσεις η διάγνωση είναι διπλή: 1. Διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα κατά ένα ποσοστό 2. Λεμφοζιδιακό λέμφωμα grade 3 (Α ή Β) κατά ένα άλλο ποσοστό Για να γίνει η διάκριση των μεγάλων συρρεόντων όζων από τις περιοχές που αντιστοιχούν σε διάχυτο μεγαλοκυτταρικό λέμφωμα DLBCL, είναι ουσιαστικός ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος. Στην πλειοψηφία τους τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα αντιστοιχούν σε βαθμό (grade) 1/2. Οι περιπτώσεις παιδιατρικών ασθενών αντιστοιχούν συνήθως σε βαθμό 3 (3,4,5,6). Μόνο σε μερικές μελέτες έχει γίνει σύγκριση της συχνότητας του βαθμού κακοηθείας 3Α με το 3Β. Σε κάποιες από αυτές (30,28,29) οι περιπτώσεις βαθμού 3Β αντιστοιχούν στο 20-25% του συνόλου των περιπτώσεων grade 3. Είναι γεγονός ότι περιοχές που αντιστοιχούν σε διάχυτο μεγαλοκυττταρικό Β λέμφωμα

16 ανευρίσκονται συχνά ( περίπου στο 60-80%) στα των λεμφοζιδιακά λεμφωμάτα grade 3B και λιγότερο συχνά σε εκείνα grade 3A (30,28). 9. ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ Τα νεοπλασματικά κύτταρα εκφράζουν συνήθως επιφανειακή ανοσοσφαιρίνη sig+ (ΙgM +/-, IgD, IgG, ή σπάνια ΙgΑ), εκφράζουν παν-β αντιγόνα (CD19, CD20, CD22 και CD79a) και είναι BCL2 (+),BCL6 (+), CD10 (+), CD5 (-), CD43 (-). Σε μερικές περιπτώσεις, και ειδικά στα grade 3Β, όπως θα αναφερθεί παρακάτω, μπορεί να μην παρατηρείται έκφραση του CD10 αλλά να διατηρείται η έκφραση της BCL6.(26,32,33,34,29,35) Η έκφραση του CD10 είναι συνήθως πιο έντονη μέσα στους νεοπλασματικούς όζους, και μπορεί να απουσιάζει στις μεσολεμφοζιδιακές περιοχές, όπως επίσης και στις περιοχές με διαφοροποίηση οριακής ζώνης, στο περιφερικό αίμα και στον μυελό των οστών (7,36). Επίσης στις ίδιες περιοχές συνήθως δεν παρατηρείται έκφραση της πρωτεΐνης ΒCL6. Η πρωτεΐνη IRF4/MUM1 τυπικά απουσιάζει στην πλειοψηφία των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων. Έχουν περιγραφεί σπάνιες περιπτώσεις, συνήθως βαθμού 3Β, που είναι CD10 αρνητικές και εκφράζουν IRF4/MUM1, εμφανίζουν ωστόσο την χαρακτηριστική ΒCL2 διαμετάθεση (που θα αναφερθεί παρακάτω). Το 59% αυτών των περιπτώσεων έχει συσχετιστεί με ανάπτυξη διάχυτου μεγαλοκυτταρικού Β λεμφώματος (DLBCL) (33). Στους νεοπλασματικούς όζους αναγνωρίζεται σαφές δίκτυο δενδριτικών κύτταρων του βλαστικού κέντρου (CD21/CD23+) (37).Αυτό μπορεί να είναι λίγο πιο χαλαρό από ότι στα φυσιολογικά βλαστικά κέντρα των λεμφοζιδίων. Σε μερικές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η χρήση και των δύο αντισωμάτων για να αναγνωριστεί το δίκτυο δενδριτικών κυττάρων. Η BCL2 πρωτεΐνη μπορεί να εκφράζεται από ένα ποικίλο ποσοστό νεοπλασματικών κυττάρων στο 85-90% των περιπτώσεων που αντιστοιχούν σε βαθμό Ι και ΙΙ, αλλά μόνο στο 50% των περιπτώσεων βαθμού 3, με τη χρήση συγκεκριμένων αντισώματων που θα

17 αναφερθούν παρακάτω (38).Σε ένα ποσοστό των περιστατικών η έλλειψη της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 πρωτεΐνης οφείλεται σε μετάλλαξη του BCL2 γονιδίου.σε αυτές τις περιπτώσεις η BCL2 πρωτεΐνη μπορεί να ανιχνευτεί χρησιμοποιώντας αντισώματα έναντι άλλων BCL2 επιτόπων (39).Η έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης μπορεί να είναι χρήσιμη για να διακριθούν οι νεοπλασματικοί όζοι από τα αντιδραστικά λεμφοζίδια, παρότι η έλλειψη της έκφρασης BCL2 πρωτεΐνης δεν αποκλείει τη διάγνωση λεμφοζιδιακού λεμφώματος.σημειώνεται ότι για την διάγνωση του in situ λεμφοζιδιακού λεμφώματος, η έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 θα πρέπει να είναι έντονη.η εκτίμηση της ανοσοϊστομικής έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 από τα νεοπλασματικά κύτταρα απαιτεί προσοχή, καθώς τα Τ-κύτταρα, τα πρωτογενή λεμφοζίδια καθώς και η φυσιολογική ζώνη του μανδύα φυσιολογικά εκφράζουν αυτή την πρωτεΐνη.επιπρόσθετα σπάνιες περιπτώσεις λεμφοζιδιακού λεμφώματος grade 3 είναι CD43 θετικές. Εντός των νεοπλασματικών όζων υπάρχουν μερικά μη νεοπλασματικά κύτταρα που φυσιολογικά βρίσκονται και στα βλαστικά κέντρα των λεμφοζιδίων,όπως τα Τ κύτταρα των βλαστικών κέντρων [με φαινότυπο CD3(+),CD4(+), CD57(+), PD1(+), CXCL13(+)] και ποικίλος αριθμός ιστιοκυττάρων. Ο δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού (Ki-67/MIB-1) συνήθως συσχετίζεται με τον ιστολογικό βαθμό. Οι περισσότερες περιπτώσεις βαθμού (grade) 1/2 έχουν δείκτη πολλαπλασιασμού κάτω του 20%, ενώ οι περιπτώσεις βαθμού (grade) 3 έχουν δείκτη πολλαπλασιασμού άνω του 20%, παρότι υπάρχει σημαντική απόκλιση ανάμεσα στις διάφορες δημοσιευμένες μελέτες,προφανώς λόγω διαφορών στην τεχνική της ανοσοϊστοχημείας αλλά και στην εκτίμηση της ανοσο-χρώσης (40,23,29,41).Επίσης, έχει παρατηρηθεί μία υποομάδα, μορφολογικά χαμηλού ιστολογικού βαθμού (grade) λεμφοζιδιακού λεμφώματος, με υψηλό δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού (40,41), η οποία συμπεριφέρεται πιο επιθετικά από το λεμφοζιδιακό λέμφωμα ίδιου ιστολογικού βαθμού με χαμηλό δείκτη πολλαπλασιασμού. Ομοίως συμβαίνει και στις περιπτώσεις βαθμού 3 (41).Έτσι, η χρώση για το δείκτη Ki 67 αναφέρεται ότι συσχετίζεται κυρίως με τον ιστολογικό βαθμό και η χρήση του είναι κλινικά αποδεδειγμένη, παρότι δεν είναι και υποχρεωτική.

18 10. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΥΠΟΔΟΧΕΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΑΝΟΣΟΣΦΑΙΡΙΝΩΝ Οι βαριές (IgA, IgM, IgG, IgD) και ελαφρές (Igκ, Ιgλ) άλυσοι των ανοσοσφαιρινών είναι αναδιατεταγμένες. Οι μεταβλητές περιοχές των γονιδίων των βαρέων αλύσεων των ανοσοσφαιρινών εμφανίζουν εκτεταμένες σωματικές υπέρ-μεταλλάξεις (42,43). Σαν αποτέλεσμα αυτών των μεταλλάξεων, εκκινητές (primers) που χρησιμοποιούνται κατά την αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR) μπορεί να παρεμποδίζονται, με αποτέλεσμα, ανάλογα με τους εκκινητές που χρησιμοποιούνται, η PCR να έχει μονοκλωνικό αποτέλεσμα σε ένα μόνο ποσοστό των περιπτώσεων λεμφοζιδιακού λεμφώματος (10-40%). Οι αναλύσεις PCR που πραγματοποιούνται με το πρωτόκολλο Biomed-2, χρησιμοποιούν έναν μεγάλο αριθμό εκκινητών και εντοπίζουν το 90% των αναδιατάξεων IGH (V-D-J ) και με αυτόν τον τρόπο η ανίχνευση της Β κλωνικότητας προσεγγίζει το 100%, ειδικά στις περιπτώσεις που θα μελετηθούν ταυτόχρονα οι βαριές IGH (D-J) και οι ελαφρές άλυσοι των ανοσοσφαιρινών (44) ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΟΓΚΟΓΟΝΙΔΙΑ Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα χαρακτηρίζεται γενετικά από την παρουσία της διαμετάθεσης t(14;18)(q32 ;q21) και ως εκ τούτου την αναδιάταξη του BCL2 γονιδίου. Εναλλακτικές, διαμεταθέσεις που μετατοπίζουν το γονίδιο BCL2 στα γονίδια των ελαφρών αλύσεων των ανοσοσφαιρινών έχουν επίσης αναφερθεί.η διαμετάθεση t(14;18) ανιχνεύεται σε περισσότερα από το 90% των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων grade 1/2,(45,46) ένα ποσοστό ωστόσο εξαρτάται από την τεχνική ανίχνευσης που χρησιμοποιείται (46,47,48,49,50).Η μέθοδο φθορίζοντος in situ υβριδισμού (FISH) φαίνεται να είναι η πιο ευαίσθητη και πιο ειδική μέθοδος για αυτό το σκοπό (50).Η διαμετάθεση του γονιδίου BCL2 είναι πολύ λιγότερο συχνή στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα grade 3B.(29) Αναφέρεται μία γεωγραφική ποικιλία στην συχνότητα ανίχνευση της διαμετάθεσης

19 ΒCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα μεταξύ των Δυτικών και τωνασιατικών πληθυσμών. Σημειώνεται ότι η διαμετάθεση ανευρίσκεται στο περιφερικό αίμα σε 25-75% υγιών ατόμων και επίσης σε ορισμένα αντιδραστικά λεμφοζίδια, ειδικά όταν χρησιμοποιηθούν πολύ ευαίσθητες RΤ-PCR αναλύσεις (51,52,53).Μια πρόσφατη μελέτη προτείνει ότι τα κύτταρα που φέρουν την BCL2 διαμετάθεση λειτουργούν ως Β κύτταρα μνήμης και όχι ως παρθένα (naive) κύτταρα.(54) Ανωμαλίες που αφορούν στο γονιδιακό τόπο 3q27 και η διαμετάθεση του γονιδίου BCL6 αναγνωρίζονται στο 5-15% των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων και κυρίως στα grade 3Β. Η συχνότητα της BCL6 διαμετάθεσης φαίνεται να είναι ίδια με αυτήν που αναφέρεται στο διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα (DLBCL) (26,27,28,29).Επιπρόσθετα με την διαμετάθεση t (14;18) και άλλες γενετικές αλλοιώσεις ανευρίσκονται στο 90% των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων και συχνά αφορούν στην απώλεια των 1p, 6p,10q και 17p και στην προσθήκη των χρωμοσωμάτων 1, 6p, 7, 8, 12q, X, 18q (55,56,57). O αριθμός των επιπρόσθετων γενετικών αλλοιώσεων αυξάνει ανάλογα με τον ιστολογικό βαθμό κακοήθειας και τo ενδεχόμενο εκτροπής του λεμφώματος (58). Σπάνιες περιπτώσεις λεμφοζιδιακού λεμφώματος φέρουν την διαμετάθεση t(8;14) που εμπλέκει το γονίδιο myc ή παραλλαγές της,μαζί με την t(14;18) (59,60). Μελέτες γονιδιακού προφίλ έχουν δείξει την σημασία του μικρο-περιβάλλοντος στην παθογένεια, την εξέλιξη και την πρόγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος (61,62). Η εκτροπή σε διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα (DLBCL) μπορεί να ακολουθήσει διαφορετικά γενετικά μονοπάτια συμπεριλαμβανομένης της απενεργοποίησης των TP53, p16ink4a και της ενεργοποίησης του MYC (63,64,65,66,67).

20 Σχήμα 5. Λεμφοειδείς κακοήθειες : Διαφοροποίηση των Β-κυττάρων. 11. ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ Η πρόγνωση των ασθενών με λεμφοζιδιακό λέμφωμα σχετίζεται με την έκταση της νόσου κατά την διάγνωση.eιδικά ο Διεθνής προγνωστικός παράγοντας για το λεμφοζιδιακό λέμφωμα είναι ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της έκβασης των ασθενών (68,2,69). Ο ιστολογικός βαθμός κακοήθειας συσχετίζεται με την πρόγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, με τις περιπτώσεις βαθμού 1/2 να έχουν ήπια κλινική πορεία αλλά να μην είναι ιάσιμες, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις εντοπισμένης νόσου (70,18,20,22). Το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιευμένων εργασιών δείχνουν σημαντικά πιο επιθετική κλινική έκβαση για τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα υψηλού ιστολογικού βαθμού (grade). (70,16,23,71). Ωστόσο, η χρήση σύγχρονων θεραπευτικών σχημάτων, που αποτελούνται από adriamycin και ή rituximab συχνά καθιστά ασήμαντες αυτές τις διαφορές και ως εκ τούτου φαίνεται ότι περαιτέρω έλεγχος απαιτείται στο συγκεκριμένο πεδίο. (15,16,19,21,30,72,73) Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει (12,76,11,77) ότι η ύπαρξη διάχυτων περιοχών

21 λεμφοζιδιακού λεμφώματος βαθμού 1/2 δεν αλλάξει σημαντικά την πρόγνωση του ασθενούς. Στις περισσότερες έρευνες, οι περιπτώσεις grade 3 με παρουσία διαχύτου προτύπου ανάπτυξης επί εκτάσεως άνω του 25% (οι οποίες με την σύγχρονη ταξινόμηση πλέον αναγνωρίζονται ως περιοχές DCBCL), έχουν χειρότερη πρόγνωση από τις περιπτώσεις με ξεκάθαρα οζώδες πρότυπο ανάπτυξης (15, 16, 19, 30,72, 73, 75,78). Η ύπαρξη περισσοτέρων από 6 χρωμοσωμικών αλλοιώσεων και ο σύνθετος καρυότυπος έχουν επίσης συσχετιστεί με κακή πρόγνωση. Επίσης η διαγραφή των 6q23-26, 17p και μετάλλαξη του γονιδίου P53, όπως επίσης και οι -1p, +12, +18, +Χp έχουν σχετιστεί με χειρότερη πρόγνωση και εκτροπή σε μικρότερο χρονικό διάστημα (79,80).Οι σπάνιες περιπτώσεις με ταυτόχρονη t(14;18) και t(8;14) έχουν χειρότερη πρόγνωση (59,81). Τα πρόσφατα δεδομένα γονιδιακής έκφρασης έχουν προτείνει το ρόλο του μικρο - περιβάλλοντος,δηλαδή των Τ- βοηθητικών κυττάρων, των δενδριτικών κυττάρων του βλαστικού κέντρου (FDC) και των μακροφάγων, στην κλινική συμπεριφορά του λεμφοζιδιακού λεμφώματος (82,83,84). Επί του παρόντος, κανένας συγκεκριμένος δείκτης δεν είναι διαθέσιμος εκτός από τον ιστολογικό βαθμό και τον δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού, ο οποίος να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κλινική πράξη για να προβλέψει την έκβαση ή την άμεση ανταπόκριση στη θεραπεία του ασθενούς. Το 25-35% των ασθενών με λεμφοζιδιακό λέμφωμα, εκτρέπεται ή εξελίσσεται σε επιθετικό λέμφωμα, συνήθως διάχυτο μεγαλοκυτταρικό (DLBCL), σπανίως λέμφωμα Burkitt ή λέμφωμα με ενδιάμεσα χαρακτηριστικά μεταξύ DCBCL και Burkitt (17,85,86,87). Αυτό συνήθως σχετίζεται με ραγδαίως εξελισσόμενη κλινική έκβαση και νόσο ανθεκτική στην θεραπεία.(17,88) Σπάνια μερικοί ασθενείς αναπτύσσουν οξεία Β-λεμφοβλαστική λευχαιμία, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται να αντιστοιχεί σε εκτροπή των νεοπλασματικών Β κυττάρων σε βλάστες (89,90,91). Η εκτροπή τυπικά σχετίζεται με την παρουσία επιπλέον γενετικών αλλοιώσεων και πιο συγκεκριμένα διαμεταθέσεων του MYC.Ο συνδυασμός BCL2 και MYC διαμετάθεσης έχει συσχετιστεί με άκρως επιθετική κλινική πορεία (92,93,94).

22 Πρόσφατα έχει αναφερθεί η ανάπτυξη ιστιοκυτταρικού/δενδριτικού σαρκώματος σε ασθενείς με λεμφοζιδιακό λέμφωμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το σάρκωμα εμφανίζει την διαμετάθεση του λεμφοδιακού λεμφώματος. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να αντανακλά αποδιαφοροποίηση του Β-κυττάρου μέσω απώλειας της δραστηριότητας του PAX-5 (95). 12. ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟΥ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ 12.1 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Αυτή η ποικιλία εντοπίζεται στους τραχηλικούς λεμφαδένες, σε άλλους περιφερικούς λεμφαδένες ή στον δακτύλιο του Waldeyer. Επίσης αναφέρονται και άλλες εξωλεμφαδενικές εντοπίσεις, όπως ο όρχις (3,4,5,6). Πρόσφατα το λεμφοζιδιακό λέμφωμα του δακτυλίου του Waldeyer στα παιδιά και στους ενήλικες θεωρείται διαφορετική οντότητα από το παιδιατρικό λεμφοζιδιακό λέμφωμα και με διαφορετικό χαρακτηριστικό ανοσοφαινότυπο (MUM-1+). Tα παιδιά με λεμφοζιδιακό λέμφωμα τυπικά έχουν νόσο αρχικού σταδίου.(3,4,5,6). Τα παιδιατρικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα έχουν πολλά χαρακτηριστικά όμοια με τα αντίστοιχα των ενηλίκων,αλλά εμφανίζουν σε υψηλό ποσοστό εντοπισμένη νόσο, δεν εμφανίζουν έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης, είναι αρνητικά για την διαμετάθεση t(14:18) και είναι ιστολογικού βαθμού (grade) 3 (4,6). Επίσης σε μορφολογικό επίπεδο εμφανίζουν μεγάλους συρρέοντες όζους. Σε σπάνιες περιπτώσεις λεμφοζιδιακής υπερπλασίας, ειδικά σε νέους άνδρες, μπορεί να ανευρίσκονται κλωνικοί πληθυσμοί από CD10(+) B-κύτταρα, οι οποίοι ανιχνεύονται κυρίως με την κυτταρομετρία ροής και τη μοριακή ανάλυση. Ωστόσο, η διάγνωση λεμφώματος δε μπορεί να γίνει επί απουσίας μορφολογικών χαρακτηριστικών κακοήθειας (96).

23 Η πρόγνωση των παιδιατρικών ασθενών φαίνεται να είναι εξαιρετική, με τις περισσότερες περιπτώσεις να είναι ελεύθερες νόσου την στιγμή της τελευταίας παρακολούθησης (3,4,5). Στην βιβλιογραφία αναφέρεται η έκφραση της BCL2 πρωτείνης στα λεμφοζιδιακά λεμφώματα της παιδικής ηλικίας συσχετίζεται με προχωρημένο στάδιο κατά την διάγνωση και με χειρότερη πρόγνωση σε σύγκριση με τις αρνητικές περιπτώσεις(4) ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΣ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΤΟΥ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα του γαστρεντερικού σωλήνα εντοπίζονται στο λεπτό έντερο και ειδικά στο δωδεκαδάκτυλο. (58,97,98,99). Το λεμφοζιδιακό λέμφωμα του δωδεκαδακτύλου περισσότερο συχνά εντοπίζεται στη δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου και ενδοσκοπικά εμφανίζεται ως πολλαπλοί μικροί πολύποδες. Η μορφολογία, ο ανοσοφαινότυπος και οι γενετικές αλλοιώσεις είναι παρόμοιες με αυτές των λοιπών λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων.οι περισσότεροι ασθενείς έχουν εντοπισμένη νόσο σταδίου ΙΕ ή ΙΙΕ και η επιβίωση είναι άριστη ακόμη και χωρίς θεραπεία ΑΛΛΑ ΕΞΩΛΕΜΦΑΔΕΝΙΚΑ ΛΕΜΦΟΔΙΖΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα μπορεί να εντοπίζονται σε οποιαδήποτε εξω-λεμφαδενική περιοχή (100).Στις περισσότερες από αυτές τις περιοχές η μορφολογία, ο ανοσοφαινότυπος και τα γενετικά χαρακτηριστικά φαίνεται να είναι ίδια με αυτά των λεμφαδενικών λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων, παρότι τα δεδομένα στην βιβλιογραφία είναι ελάχιστα. Παρόλα αυτά στους ασθενείς που έχουν εντοπισμένη εξω-λεμφαδενική νόσο οι συστηματικές υποτροπές δεν είναι συνήθεις.τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα του όρχεως είναι συχνά στα παιδιά αλλά αναφέρονται και στους ενήλικες (101).

24 12.4. IN SITU ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Στην βιβλιογραφία αναφέρονται περιπτώσεις στις οποίες οι λεμφαδένες διατηρούν την φυσιολογική αρχιτεκτονική τους ενώ σε ένα ή περισσότερα λεμφοζίδια παρατηρείται έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 από τα κεντροκύτταρα και τις κεντροβλάστες με ή χωρίς την παρουσία μονόμορφου κυτταρικού πληθυσμού που υποδηλώνει λεμφοζιδιακό λέμφωμα (102).Κάποιοι από αυτούς τους ασθενείς εμφανίζουν λεμφοζιδιακό λέμφωμα σε άλλη περιοχή, είτε πριν ή συγχρόνως, ενώ κάποιοι εμφανίζουν λεμφοζιδιακό λέμφωμα αργότερα. Τέλος ένα ποσοστό ατόμων δεν έχουν καμία ένδειξη λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Στους ασθενείς με παρουσία λεμφοζιδιακού λεμφώματος σε άλλη θέση, το φαινόμενο αυτό συνήθως αντανακλά αποικισμό των προ-υπαρχόντων λεμφοζιδίων από τα νεοπλασματικά κύτταρα.στους ασθενείς χωρίς γνωστό λεμφοζιδιακό λέμφωμα, η αξία αυτού του φαινομένου είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Μπορεί να αντανακλά το ιστικό αντίστοιχο κυκλοφορούντων κλωνικών Β-κυττάρων με BCL2 αναδιάταξη, τα οποί έχουν μεν τη διαμετάθεση, αλλά δεν διαθέτουν άλλες γενετικές ανωμαλίες που να οδηγούν σε ανάπτυξη λεμφώματος Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αντανακλά ένα αληθινό λεμφοζιδιακό λέμφωμα το οποίο θα αναπτυχθεί επαρκώς με την πάροδο του χρόνου.αυτό το φαινόμενο δεν μπορεί να αναγνωστεί χωρίς τον ανοσοϊστοχημικό έλεγχο για BCL2. Η παθολογοανατομική έκθεση θα πρέπει να αναφέρει ότι η σημασία αυτού του ευρήματος δεν είναι γνωστή, και να προτείνει την κλινική εκτίμηση για το ενδεχόμενο παρουσίας λεμφοζιδιακού λεμφώματος σε άλλη θέση. 13. Η BCL2 ΔΙΑΜΕΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟ ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Tο λεμφοζιδιακό λέμφωμα αναπτύσσεται από την κακοήθη εξαλλαγή των ώριμων Β κυττάρων και σχετίζεται με τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κυττάρων όμοιων με αυτά των βλαστικών κέντρων (GC) σε διάφορα όργανα του λεμφικού συστήματος (103,104).

25 Τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα χαρακτηρίζονται στο 80% των περιπτώσεων από την διαμετάθεση t(14;18) (q32;21) στα πλαίσια της οποίας το γονίδιο που κωδικοποιεί την αντι-αποπτωτική πρωτεΐνη bcl-2 (γονιδιακός τόπος 18 q21) φέρεται στην περιοχή 14q32, όπου εδράζονται τα γονίδια των βαρέων αλύσων των ανοσοσφαιρινών, με συνέπεια την υπερέκφραση της πρωτεΐνης.η αυξημένη έκφραση της πρωτεΐνης bcl-2 οδηγεί σε αναστολή της απόπτωσης και αύξηση της επιβίωσης των Β λεμφοκυττάρων που φέρουν την διαμετάθεση. Η πρωτεΐνη bcl2 ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των bcl-2 πρωτεϊνών που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο μηχανισμό της απόπτωσης με ευοδωτική ή ανασταλτική επίδραση η οποία εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ προαποπτωτικών και αντιαποπτωτικών μορίων.πρόκειται για έναν αντιαποπτωτικό παράγοντα και ασκεί την δράση της εμποδίζοντας την απελευθέρωση του κυτοχρώματος C από τα μιτοχόνδρια, μέσω της αναστολής της δράσης προαποπτωτικών μορίων (κυρίως του Bax ή/και του Bad). Πρέπει να σημειωθεί ότι η απελευθέρωση του κυτοχρώματος C αποτελεί κρίσιμο σημείο για τον περαιτέρω σχηματισμό του αποπτωτικού σωματίου (σύμπλεγμα αποπτωτικών μορίων) και την επακόλουθη ενεργοποίηση των κασπασών, η οποία θα οδηγήσει τελικά το κύτταρο σε απόπτωση. Η διαμετάθεση t(14;18) θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει πρώιμο γεγονός για την ογκογένεση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Είναι αξιοσημείωτο ότι, η διαμετάθεση συμβαίνει νωρίς στην ανάπτυξη των Β-κυττάρων, και πιο συγκεκριμένα στα προ-β κύτταρα, λόγω σφάλματος επιδιόρθωσης κατά τον ανασυνδυασμό των αλύσεων V(D)J ( ). Στη διαδικασία του ανασυνδυασμού V(D)J συμμετέχει μία αλληλουχία σημάτων ανάσυνδυασμού (Recombination signal sequence, RSS), στην οποία συνδέεται η V(D)J ανασυνδυάση (recombinase), με αποτέλεσμα το διαχωρισμό της διπλής έλικας του DNA σε δύο μονές έλικες. Ο διαχωρισμός αυτός ξεκινά από από δύο γονίδια ενεργοποίησης του ανασυνδυασμού (Recombination activating genes, RAG1 και RAG2), τα οποία ακολούθως διαλύονται από τα μη ομόλογα συστήματα επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA (108). Αυτό καθυστέρει την κακοήθη εξαλλαγή και οδηγεί σε αποσύνδεση μεταξύ της μοριακής ογκογόνου εκδήλωσης και της ογκογόνου δράσης. Ένα από τα αναμενόμενα αίτια αυτής της αποσύνδεσης είναι ότι η Bcl-2 εκφράζεται ήδη σχεδόν σε όλα τα φυσιολογικά Β λεμφοκύτταρα, με ιδιαίτερη εξαίρεση τις δύο κύριες κατηγορίες Β

26 λεμφοκυττάρων του βλαστικού κέντρου, τα κεντροκύτταρα και τους κεντροβλάστες. Αυτή η αντίδραση του βλαστικού κέντρου έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της συγγένειας (affinity) των Β κυτταρικών υποδοχέων (ΒCR) σε τυχαία αντιγόνα, μέσω μιας σπάνιας ογκογόνου διαδικασίας που στοχεύει στις αλύσους των ανοσοσφαιρινών (IGH/L) και ονομάζεται σωματική υπερμετάλλαξη. Τα Β λεμφοκύτταρα των βλαστικών κέντρων που υφίστανται σωματική υπερμετάλλαξη μπορεί σπάνια να αυξήσουν ή να μειώσουν τη συγγένεια του BCR σε αντιγόνα, και μόνο αυτά με τους υποδοχείς υψηλότερης συγγένειας θα επιβιώσουν και θα διαφοροποιηθούν περαιτέρω.(109) Η Bcl-2 καταστέλλεται από τα Β λεμφοκύτταρα των βλαστικών κέντρων με αποτέλεσμα να εξαλείφονται τα άχρηστα και δυνητικά επικίνδυνα Β κύτταρα με μειωμένη συγγένεια του Β κυτταρικού υποδοχέα (BCR). Όταν τα Β λεμφοκύτταρα που φέρουν την διαμετάθεση t(14;18) εισέρχονται στα βλαστικά κέντρα μέσω συγκεκριμένων αντιγονικών αντιδράσεων, η παρατεταμένη έκφραση της Bcl-2 διαταράσσει αυτή την διαδικασία επιλογής επιτρέποντας την επιβίωση των t(14;18) θετικών Β λεμφοκυττάρων, ανεξάρτητα από την εκλεκτικότητα των ΒCR.( ) Παρά το γεγονός ότι αυτό το σενάριο φαίνεται να επιδοκιμάζεται ως έναρξη της παθογένεσης και τις φυσικής ιστορίας του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, φαίνεται ωστόσο ότι είναι μακριά από την πραγματικότητα.πράγματι τα κύτταρα που φέρουν τη διαμετάθεση t(14;18), μπορεί να ανιχνευτούν σε χαμηλά επίπεδα στο 50 % των υγιών ηλικιωμένων ατόμων (εννοώντας άτομα χωρίς κλινικές εκδηλώσεις του λεμφώματος), ένα γεγονός που δεν συνάδει με τον επιπολασμό του λεμφοζιακού λεμφώματος στους ηλικιωμένους (<0.03%). Αυτό δείχνει ότι τα περισσότερα υγιή άτομα με τη διαμετάθεση t (14;18) δεν θα εμφανίσουν λεμφοζιδιακό λέμφωμα, παρότι η μετάθεση t(14;18) και η απρόσφορη έκφραση της Bcl-2 πρωτεΐνης είναι σημαντικά μεν αρχικά γεγονότα στην φυσική ιστορία του λεμφοζιακού λεμφώματος ανεπαρκή δε για την έναρξη της λεμφωματογένεσης. Το ερώτημα που δημιουργείται είναι μήπως κάποιο πρωτοπαθές αντιγόνο αποτελεί το εναρκτήριο ερέθισμα για τη λεμφωματογένεση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος. O Mamessier και οι συνεργάτες του, έχουν παρουσιάσει ότι κυκλοφορούντα Β

27 λεμφοκύτταρα που φέρουν τη διαμετάθεση t (14;18) στο περιφερικό αίμα υγιών ατόμων στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι παρθένα (naive), αλλά αντίθετα είναι κύτταρα τα οποία έχουν έρθει σε επαφή με το αντιγόνο στο βλαστικό κέντρο, γεγονός το οποίο δείχνει ότι η αντιγονική αντίδραση του βλαστικού κέντρου συμβαίνει στα περισσότερα άτομα με τη διαμετάθεση t(14;18) και συνεπώς η αντιγονική αντίδραση των βλαστικών κέντρων δεν είναι παράγοντας κλειδί για την in situ εξαλλαγή ή μη των κεντροκυττάρων /κεντροβλαστών.(111) Όπως αναφέραμε και παραπάνω σε μοριακό επίπεδο το λεμφοζιδιακό λέμφωμα χαρακτηρίζεται από συνεχιζόμενες σωματικές υπέρ-μεταλλάξεις των γονιδίων των μεταβλητών περιοχών των βαρέων αλύσων των ανοσοσφαιρινών (IgVH). Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα νεοπλασματικά κύτταρα εκφράζουν τους δείκτες του βλαστικού κέντρουόπως είναι το CD10 και το BCL6 (113). Πιο πρόσφατα, η πρωτεΐνη IRF8 ανακαλύφθηκε από τον Martinez και τους συνεργάτες του σαν ένας δείκτης που εκφράζεται από τα νεοπλασματικά κύτταρα του λεμφοζιδιακού λεμφώματος και σε μικρότερο βαθμό από τα κύτταρα του λεμφώματος του μανδύα, ενώ δεν παρατηρούνται στα νεοπλάσματα που το κύτταρο προέλευσης είναι μετά το βλαστικό κέντρο, όπως στο πολλαπλό μυέλωμα (114). Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά κύτταρα των βλαστικών κέντρων, τα οποία δεν εκφράζουν την πρωτεΐνη Bcl-2, τα νεοπλασματικά κύτταρα του λεμφοζιδιακού λεμφώματος είναι θετικά για την πρωτεΐνη αυτή, στις περισσότερες των περιπτώσεων σαν αποτέλεσμα τις διαμετάθεσης t(14;18)(q32,3;q21.3). Όπως προαναφέρθηκε, αυτή η χρωμοσωμική μετατόπιση ανευρίσκεται περίπου στο 90% των περιπτώσεων των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων ιστολογικού βαθμού 1 ή 2. Τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα που δεν εμφανίζουν τη διαμετάθεση t(14;18) όπως και την έκφραση της Bcl-2, μπορεί να διαγνωστούν λανθασμένα ως λεμφοζιδιακή υπερπλασία.ιδιαιτέρως, μία μεγάλη πλειοψηφία των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων για την ακρίβεια εκφράζει την Bcl-2 πρωτεΐνη, αλλά η πρωτεΐνη αυτή δε μπορεί να ανιχνευτεί με κάποια από τα εμπορικά διαθέσιμα αντισώματα λόγω μεταλλάξεων που μπορεί να υπάρχουν στα αντισώματα των επιτόπων του BCL2 γονιδίου (115). Επίσης, υπάρχουν και άλλες δευτεροπαθείς χρωμοσωμικές αλλοιώσεις, σχεδόν σε όλα τα

28 t(14;18) θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα, εκτός από το γονιδιακό τόπο BCL2, που συμβαίνουν στα χρωμοσώματα 1q,2p,7,8,12q,18q και Χ όπως επίσης και απάλειψη των στο 1p,6p,10q,13q,17q (116,117). Σε μια προσπάθεια να ορίσουν τις λιγότερο διαγεγραμμένες γενετικές αλλοιώσεις στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα, ο Cheung και οι συνεργάτες του πρόσφατα ανακάλυψαν μια διαγραφή στην χρωμοσωμική περιοχή 1p36.33-p36.32(118,119)Επίσης, o Rossi και οι συνεργάτες του επίσης απομόνωσαν τον εκκινητή υπερμεθυλίωσης του γονιδίου της κινάσης DAPK1 (death-associated protein kinase) στο 85% των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων. Η DAPK1 είναι μια ασβέστιο καλμοδουλίνη εξαρτώμενη κινάση σερίνης της θρεονίνης, η οποία συμμετέχει στο εξωγενές αποπτωτικό μονοπάτι. Στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα, ο εκκινητής της μεθυλίωσης του γονιδίου DAPK1 μπορεί να συμβάλει στην αντι-αποπτωτική δράση της Bcl-2 πρωτεΐνης, η οποία απορρυθμίζει το ενδογενές αποπτωτικό μονοπάτι. Εκτός από το γονίδιο BCL2 είναι δυνατό να υπάρχουν και άλλες αναδιατάξεις, όπως η διαμετάθεση που εμπλέκει το BCL6. Πρόκειται για μια συχνή χρωμοσωμική διαμετάθεση σε Β λεμφώματα από ώριμα κύτταρα, η οποία επηρεάζει την χρωμοσωμική περιοχή 3q27, με αποτέλεσμα την απορρύθμιση της έκφρασης της ενός ανθρώπινου ογκογονιδίου η οποία και παρατηρείται σε ένα ποσοστό των διάχυτων μεγαλοκυτταρικών Β λεμφωμάτων(dlbcl) (120,121,122). H ΒCL6 πρωτεΐνη επίσης φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην φυσιολογία των βλαστικών κέντρων, πιθανόν αναστέλλοντας την διαφοροποίηση προς των Β λεμφοκυττάρων προς πλασματοκύτταρα και τον κυτταρικό κύκλο. Στη μελέτη των Diaz και συνεργατών ανιχνεύτηκαν διαμεταθέσεις BCL2 και BCL6 με τη μέθοδο του φθορίζοντος in situ υβριδισμού (FISH, fluorescence in situ hybridization) σε ιστούς από κύβους παραφίνης λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων σε 64% και 14% αντιστοίχως. Σε μια προσπάθεια να διευκρινιστεί ο ρόλος των BCL2 και BCL6 αναδιατάξεων στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα, η έρευνα επικεντρώθηκε συστηματικά στο να ανακαλυφθούν ενδεχόμενοι συσχετισμοί μεταξύ των διαμεταθέσεων και κλινικών ή ιστολογικών παραμέτρων κατά την διάγνωση, όπως επίσης και τυχόν συσχέτιση με την πρόγνωση των ασθενών. Η μελέτη αυτή ανέδειξε συσχέτιση ανάμεσα στον ιστολογικό

29 βαθμό και την παρουσία των διαμεταθέσεων με χαρακτηριστική την ομάδα BCL2- /BCL6+ η οποία εμφανίζει υψηλότερη συχνότητα στα λεμφοζιδιακά λεμφώματα ιστολογικού βαθμού (grade) 3, πιθανόν αποτελώντας έναν διαφορετικό υπότυπο του λεμφοζιδιακού λεμφώματος.(123,124) Από την ανάλυση αυτή οι διπλά θετικές και οι διπλά αρνητικές περιπτώσεις φανερώνουν έναν συσχετισμό μεταξύ της χρωμοσωμικής διαμετάθεσης και των ιστολογικών ή των κλινικών παραμέτρων. Πιο συγκεκριμένα, καμία περίπτωση BCL2+,BCL6+ δεν ήταν ιστολογικού βαθμού 3B. Το εύρημα ότι αυτές οι περιπτώσεις έχουν χαμηλότερο ιστολογικό βαθμό από είναι αναμενόμενο για τα λεμφώματα που φέρουν μόνο την BCL6 διαμετάθεση, μπορεί να ερμηνευτεί με την υπόθεση ότι η BCL2 διαμετάθεση λειτουργεί προστατευτικά, παρά το γεγονός το 3% των περιπτώσεων ιστολογικού βαθμού (grade) 3B ήταν BCL2+/BCL6. Αυτό φαίνεται να ενισχύει την μεγάλη συσχέτιση της BCL6 διαμετάθεσης με αυξημένα επίπεδα LDH στα BCL2+/BCL6+ και στα BCL2-/BCL6+ περιστατικά. Από τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται λοιπόν ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη επιπρόσθετων γενετικών γεγονότων,μάλλον σε επίπεδο δραστηριότητας του βλαστικού κέντρου, έτσι ώστε τα κύτταρα να αποκτήσουν έναν πλήρως νεοπλασματικό φαινότυπο.

30 Σχήμα 6. Λεμφοζιδιακού λέμφωμα σε μοριακό επίπεδο-τρισδιάστατη άποψη.

31 Σχήμα 7. Αντι-αποπτωτική πρωτεΐνη bcl-2/γονιδιακός τύπος. Σχήμα 8. Η πρωτεϊνική οικογένεια Bcl-2.

32 Σχήμα 9. Σχηματικό διάγραμμα που καταδεικνύει την επίδραση του Bcl-2 στον κυτταρικό θάνατο. 14. Η ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ BCL2 ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ ΣΤΑ ΛΕΜ- ΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Το κύριο χαρακτηριστικό του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, όπως προαναφέρθηκε, είναι η διαμετάθεση t(14; 18)(q32; Q21) η οποία ανευρίσκεται στο 65-85% των περιπτώσεων και έχει ως αποτέλεσμα τηνισχυρή έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης.(125,126,127,128,129) Η έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 δίνει στα νεοπλασματικά κύτταρα του λεμφοζιδιακού λεμφώματος την δυνατότητα επιβίωσης λόγω προστασία τους από την απόπτωση. Λίγες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στη βιβλιογραφία όσον αναφορά την σχέση μεταξύ της πρωτεΐνης BCL2, συμπεριλαμβανομένου του προτύπου έκφρασης και της κατάστασης του γονιδίου BCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα.οι Gaulard και συνεργάτες το 1992 ανέφεραν ότι η έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης είναι ετερογενής σε ορισμένα λεμφοζιδιακά λεμφώματα. Ένας αριθμός μελετών επίσης έχουν δείξει ότι η έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης συσχετίζεται αντίστροφα με τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων σε

33 μερικές κατηγορίες Β λεμφωμάτων (130,131,132,133).Ίσως η αντίστροφη σχέση μεταξύ της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων θα μπορούσε να εξηγήσει την ετερογενή έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 που παρατηρείται σε ορισμένα λεμφοζιδιακά λεμφώματα. Στην μελέτη των Marrafioti και συνεργατών, μελετήθηκε το πρότυπο έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 σε μια σειρά από (33) λεμφοζιδιακά λεμφώματα που φέρουν την t(14;18) χρωμοσωμική διαμετάθεση. Ορισμένες περιπτώσεις έδειξαν ετερογενή έκφραση και σε ένα μικρότερο αριθμό περιπτώσεων η BCL2 χρώση απουσίαζε από τα περισσότερα νεοπλασματικά κύτταρα δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι επρόκειτο για BCL2-αρνητικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα. Οι περιπτώσεις αυτές ερευνήθηκαν περαιτέρω για να προσδιοριστεί η πιθανή αιτία για την απώλεια της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2. Στη μελέτη αυτή έγινε η υπόθεση ότι στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα, η έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 είναι ελαττωμένη όταν τα νεοπλασματικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται. Επιπλέον, σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων που εμφανίζονται ως «BCL2-αρνητικά», η BCL2-αρνητικότητα θα μπορούσε να είναι ψευδής, επειδή η ανίχνευση της πρωτεΐνης μπορεί να παρεμποδίζεται από ποικίλες σωματικές μεταλλάξεις. Τα ζητήματα αυτά εξετάστηκαν στη συγκεκριμένη μελέτη, χρησιμοποιώντας ανοσοχρώσεις, διπλό ανοσοφθορισμό, in-situ υβριδισμό (FISH), ανάλυση της γονιδιακής αλληλουχίας του DNA.

34 Σχήμα 10. Ανάλυση γονιδιακής αλληλουχίας Bcl-2. Τριάντα-τρεις (33) περιπτώσεις λεμφοζιδιακού λεμφώματος που φέρουν τη διαμετάθεση t(14;18) μελετήθηκαν για την έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 τόσο με το ευρέως

35 χρησιμοποιούμενο πρότυπο μονοκλωνικό αντίσωμα BCL2/124 όσο και με το μονοκλωνικό αντίσωμα κουνελιού E17. Όλες οι περιπτώσεις επίσης εξετάσθηκαν για την έκφραση των CD10, CD20 και του δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki67. Η ανοσοϊστοχημική χρώση των 33 περιπτώσεων ανέδειξε τρείς διαφορετικούς τρόπους για την έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2. Πιο συγκεκριμένα 16 στις 33 (49%) περιπτώσεις έδειξαν ισχυρή και ομοιογενή θετικότητα για την πρωτεΐνη BCL2 σε όλα τα νεοπλασματικά κύτταρα και με τα δύο χρησιμοποιούμενα αντισώματα. Ενδιαφέρον εύρημα αποτέλεσε το γεγονός ότι στα μερικώς αποικισμένα αντιδραστικά βλαστικά κέντρα, δόθηκε η εντύπωση ότι ορισμένα νεοπλασματικά κύτταρα ήταν BCL2-αρνητικά. Ωστόσο, η ανοσοχρώση για Ki67 κατέστησε σαφή τη διάκριση και των κυττάρων που αποικίζουν το βλαστικό κέντρο (δείκτης Ki67 χαμηλός) από τα υπολειμματικά κύτταρα του βλαστικού κέντρου (δείκτης Ki67 υψηλός). Αυτή η παρατήρηση δείχνει πως στην περίπτωση του μερικού αποικισμού των λεμφαδένων μπορεί να υπάρχει ένα ετερογενές μοτίβο έκφρασης το οποίο ωστόσο είναι «ψευδο-ετερογενές», σαφώς διακριτό από την πραγματική ετερογένεια της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 που απεικονίζεται παρακάτω. Σε 10/33 (30%) περιπτώσεις, η ανοσοχρώση των νεοπλασματικών κυττάρων ήταν ετερογενής, δηλαδή, μόνο ένα ποσοστό των νεοπλασματικών κυττάρων ήταν θετικά για την πρωτεΐνη BCL2, σε σύγκριση με την πιο ομοιόμορφη χρώση των κυττάρων για την ανοσοχρώση CD20. Όταν χρησιμοποιήθηκε το εναλλακτικό αντίσωμα Ε17, μια παρόμοια ετερογένια παρατηρήθηκε. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα BCL2-αρνητικά κύτταρα είναι συχνά διασκορπισμένα σε όλους τους όζους. Ωστόσο, δεν παρατηρήθηκε αντίστροφη σχέση μεταξύ των BCL2 και Κi67. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου παρατηρήθηκαν πιο εντοπισμένες περιοχές απώλειας της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2, αυτές συσχετίζονταν με περιοχές υψηλότερου κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Σε 7/33 (21%) περιπτώσεις η ανοσοχρώση για την πρωτεΐνη BCL2 με το αντίσωμα BCL2/124, ήταν αρνητική, παρά την παρουσία της t (14; 18) διαμετάθεσης και η θετικότητα περιοριζόταν σε λίγα έντονα θετικά κύτταρα μεταξύ των νεοπλασματικών όζων. Για να διερευνηθεί εάν αυτά τα διάσπαρτα διαμεσο-οζιδιακά BCL2-θετικά κύτταρα ήταν Τ λεμφοκύτταρα, με τον διπλό ανοσοφθορισμό για CD3 και BCL2/124

36 που διεξήχθη σε τέσσερις από τις επτά περιπτώσεις επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για CD3-αρνητικά κύτταρα και κατά συνέπεια Β λεμφοκύτταρα. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν αυτές οι επτά περιπτώσεις χρώσθηκαν με το εναλλακτικό BCL2 αντίσωμα Ε17, οι νεοπλασματικοί όζοι ήταν ήταν σαφώς θετικοί για την πρωτεΐνη BCL2, υποδεικνύοντας ότι η αρνητική έκφραση στη BCL2 πρωτεΐνη ήταν σε αυτές τις επτά περιπτώσεις πλαστή. Έχει πρόσφατα αναφερθεί από τους Schraders και συνεργάτες, ότι οι μεταλλάξεις στο γονίδιο BCL2 που οδηγούν σε υποκαταστάσεις αμινοξέων μπορεί να αντιπροσωπεύουν μια «ψευδο-αρνητική» μειοψηφία λεμφοζιδιακών λεμφώματων. Στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών πραγματοποιήθηκε ανάλυση αλληλουχίας του DNA που περιελάμβανε την περιοχή που κωδικοποιεί τον επίτοπο που αναγνωρίζεται από το BCL2/124 αντίσωμα στις επτά BCL2 «ψευδο-αρνητικές» περιπτώσεις. Έντεκα μεταλλάξεις ανιχνεύθηκαν σε τέσσερις περιπτώσεις και εννέα από αυτές οδηγούν σε αντικατάσταση αμινοξέος. Σε τρεις από αυτές τις περιπτώσεις οι μεταλλάξεις παρατηρήθηκαν στην περιοχή που αναγνωρίζεται από το αντίσωμα BCL2/124 και για αυτό το λόγο υπήρξε «ψευδο-αρνητική» αντίδραση. Ωστόσο, στην τέταρτη περίπτωση αμιχνεύτηκε μία μόνο μετάλλαξη, η οποία σχετίζεται με την αντικατάσταση αμινοξέος στο υπόλειμμα 59, που εντοπίζεται εκτός από της περιοχής του συγκεκριμένου επιτόπου. Επιπλέον, στις περιπτώσεις 1-3, πρόσθετες μεταλλάξεις ήταν παρούσες έξω από τον επίτοπο που αναγνωρίζεται από το αντίσωμα BCL2 / 124. Στην ίδια μελέτη πραγματοποιήθηκε διπλός ανοσοφθορισμός για Κi67 και BCL2 διεξήχθη στις 28/33 (85%) περιπτώσεις προκειμένου να διερευνηθεί σε ένα μόνο κυτταρικό επίπεδο η συσχέτιση μεταξύ του δείκτη Κi67 και της έκφρασης BCL2. Οι περιπτώσεις βαθμολογήθηκαν ως εξής: 1 «Συνέκφραση»: Τα περισσότερα Κi67-θετικά κύτταρα εξέφραζαν την πρωτεΐνη BCL2, 2 «Μη συνέκφραση»: Τα περισσότερα Κi67-θετικά κύτταρα δεν εξέφραζαν την πρωτεΐνη BCL2. Τα αποτελέσματα του διπλού ανοσοφθορισμού έδειξαν ότι το 86% των περιπτώσεων του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, ανεξαρτήτως του ιστολογικού βαθμού,εμφάνιζαν έλλειψη έκφρασης BCL2 στα πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα (δηλ Ki67-θετικά κύτταρα)

37 δείχνοντας ότι τα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται δεν εκφράζουν BCL2. Αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε τόσο στους νεοπλασματικούς όζους όσο και στις ενδιάμεσες περιοχές. Μόνο το 14% των περιπτώσεων εμφάνιζαν έκφραση BCL2 στην πλειονότητα των πολλαπλασιαζόμενων κυττάρων. Είναι γεγονός ότι μόνο λίγες μελέτες έχουν τεκμηριώσει το ρόλο της BCL2 στον κυτταρικό κύκλο. Για παράδειγμα, η BCL2 πρωτεΐνη επιβραδύνει την είσοδο των κυττάρων στη φάση S (134,135,136,137) και αυξημένα επίπεδα αυτής μπορεί να ακινητοποιήσουν τα κύτταρα στη φάση G0 ( 138 ).Επιπλέον, η μετάλλαξη της συντηρημένης αλυσίδας ΒΗ4 παρεμβαίνει στην ικανότητα της BCL2 να αναστέλλει την είσοδο του κυττάρου εντός του κυτταρικού κύκλου ( 139 ), και η διαγραφή μίας μηδιατηρημένης περιοχής, επάγει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων (140). Υπάρχει μικρή αναφορά στη βιβλιογραφία σε σχέση με την έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης και του κυτταρικού πολλαπλασιασμού σε λεμφοειδή νεοπλάσματα (141,142,143,144). Αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της έκφρασης της BCL2 και του ρυθμού κυτταρικού πολλαπλασιασμού έχει αναφερθεί στο πολλαπλό μυέλωμα με τη χρήση της κυτταρομετρίας ροής (49 περιπτώσεις) (133), ενώ μειωμένη έκφραση της BCL2 (σε επίπεδο mrna και πρωτεΐνης) έχει παρατηρηθεί σε κύτταρα χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας( 141).Αντίστροφη σχέση μεταξύ BCL2 και Ki67 έχει επίσης αναφερθεί σε non-hodgkin λεμφώματα (χρησιμοποιώντας την κυτταρομετρία ροής και την ανοσοϊστοχημεία), αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν σε ενδιάμεσου και υψηλού βαθμού κακοήθειας λεμφώματα (132). Παρομοίως, μια ανοσοϊστολογική μελέτη υποτροπής ανθεκτικών non-hodgkin λεμφωμάτων (67 περιπτώσεις) αναφέρει ότι η έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης συσχετίζεται αντίστροφα με τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό ( 143 ). Ωστόσο, σε μια άλλη μελέτη (143), δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης της BCL2 και του δείκτη Ki67 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα, αν και οι περιπτώσεις με υψηλή έκφραση της BCL2 έτειναν να έχουν χαμηλότερο ρυθμό πολλαπλασιασμού. H διαμετάθεση t(14; 18), όπως γνωρίζουμε, έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της μεταγραφής της BCL2 και της έκφρασης της αντίστοιχης πρωτεΐνης στο

38 λεμφοζιδιακό λέμφωμα ( 145,146,147,148). Ωστόσο, τα αποτελέσματα διαφόρων μελετών (142,149) έχουν δείξει ότι υπάρχει σημαντική διακύμανση μεταξύ των νεοπλασματικών κυττάρων στην έκφραση της BCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα. Έχει προταθεί ότι η διακύμανση αυτή μπορεί να αντανακλά διαφορετικά ποσοστά μεταβολισμού της πρωτεΐνης BCL2 ή δέσμευση της σε άλλες πρωτεΐνες, όπως η Bax ( 150), με αποτέλεσμα την απόκρυψη των αντιγονικών θέσεων. Επίσης ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση ότι η έκφραση της BCL2 δεν είναι σταθερή, αλλά μπορεί να διαμορφώνεται όταν τα κύτταρα διεγείρονται (146). Έχει υποτεθεί ότι αυτά τα νεοπλασματικά κύτταρα που είναι προγραμματισμένα να μεταβούν στη φάση S του κυτταρικού κύκλου καταστέλλουν την πρωτεΐνη BCL2, εξαλείφοντας την αντιπολλαπλασιαστική δράση της, πριν γίνουν θετικά στο δείκτη Κi67. Έτσι μπορεί κανείς να υποθέσει ότι στα κύτταρα του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, η έναρξη του κυτταρικού κύκλου καταστέλλει προσωρινά την έκφραση της BCL2, δημιουργώντας BCL2- αρνητικά/κi67-θετικά κύτταρα, τα οποία δεν αντιπροσωπεύουν νεοπλασματικούς υποκλώνους, αλλά αντίθετα ένα στάδιο του κυτταρικού κύκλου του κυττάρου. Πιο πρόσφατα, έχει αναδειχθεί ότι τα micrornas, λειτουργούν ως αρνητικός ρυθμιστής της BCL2 έκφρασης σε μεταγραφικό επίπεδο με σημαντικές λειτουργικές συνέπειες (151). Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε ίσως να προσφέρει μια άλλη πιθανή εξήγηση για την καταστολή της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2. Η παροδική καταστολή της πρωτεΐνης BCL2 κατά τη διάρκεια του κυτταρικού κύκλου θα μπορούσε να καταστήσει τα νεοπλασματικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στην απόπτωση. Θα ήταν, επομένως, ενδιαφέρον να τεκμηριωθεί η κλινική συμπεριφορά των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων που εκφράζουν την πρωτεΐνη BCL2 στα πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα, επειδή είναι γνωστό ότι το διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα συνήθως εκφράζει την πρωτεΐνη BCL2, παρά το γεγονός ότι τα νεοπλασματικά κύτταρα σε αυτό το λέμφωμα είναι εντός του κυτταρικού κύκλου. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό τα λεμφοζιδιακά λεμφώματα που δεν έχουν την ικανότητα να καταστείλουν την έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 καθώς εισέρχονται στον κυτταρικό κύκλο, να είναι πιο επιθετικά κλινικά. Στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών αναφέρονται επτά περιπτώσεις με παρουσία

39 της t(14;18) διαμετάθεσης, στις οποίες απουσιάζει η έκφραση της πρωτεΐνης BCL2 από όλα ουσιαστικά τα νεοπλασματικά κύτταρα, με τη χρήση του αντισώματος BCL2/124 και αυτό δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί από την καταστολή της έκφρασης λόγω του κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Πρόσφατα, η ομάδα των Schraders και συνεργατών περιγράφουν περιστασιακά t(14; 18) θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα με αρνητική BCL2 ανοσοχρώση λόγω της παρουσίας μεταλλάξεων, οι οποίες δημιουργούν υποκαταστάσεις αμινοξέων, υποστηρίζονται έτσι ότι οι μεταλλάξεις αυτές καταστρέφουν τον επίτοπο στόχο στην πρωτεΐνη BCL2. Το ίδιο φαινόμενο πιθανώς αντιπροσωπεύει και τις «ψευδο-αρνητικές» περιπτώσεις που παρατηρήθηκαν στη μελέτη της Marafioti και συνεργατών, αφού διαπιστώθηκε σε μερικά περιστατικά απουσία έκφρασης της BCL2 με ένα αντίσωμα (BCL2/124), αλλά όχι με ένα δεύτερο αντίσωμα (ενάντια διαφορετικού επιτόπου), και σε τρεις από αυτές τις περιπτώσεις αναδείχθηκε μία μετάλλαξη εντός της πεπτιδικής αλληλουχίας την οποία αναγνωρίζει το πρώτο αντίσωμα. Ενδιαφέρον, ωστόσο, αποτελεί το γεγονός ότι στην ίδια μελέτη σε μία τέταρτη περίπτωση παρατηρήθηκε υποκατάσταση αμινοξέος (προλίνη σε σερίνη στο υπόλειμμα 59) εκτός της περιοχής που αναγνωρίζεται από το αντίσωμα (κλώνος 124). Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι οι μεταλλάξεις στο γονίδιο BCL2 που συμβαίνουν σε μία απόσταση από τον επίτοπο-στόχο μπορούν να μεταβάλλουν τη διαμόρφωση του επιτόπου σε τέτοιο βαθμό ώστε νε μην είναι πλέον αναγνωρίσιμος από το αντίσωμα. Οι μεταλλάξεις του γονιδίου BCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα έχουν μελετηθεί ελάχιστα στο παρελθόν, παρά το γεγονός ότι τέτοιου τύπου μεταλλάξεις είναι καλά τεκμηριωμένες σε άλλα γονίδια που μετατοπίζονται προς την περιοχή των γονιδίων των ανοσοσφαιρινών στα λεμφοειδή νεοπλάσματα (όπως π.χ. των γονιδίων MYC και BCL6) (152,153). Σε μία πρώιμη μελέτη, έχουν αναφερθεί πέντε μεταλλάξεις στο μετατοπισμένο κατά την διαμετάθεση t (14; 18) BCL2 γονίδιο (41). Ομοίως, oι Tanaka και συνεργάτες (154) αναφέρουν την παρουσία μεταλλάξεων BCL2 σε τρία από τα πέντε αναλυθέντα t(14; 18) θετικά λεμφώματα. Ωστόσο, οι Matolcsy και συνεργάτες(156) υποστήριξαν ότι μεταλλάξεις σε BCL2 θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα συμβαίνουν μόνο μετά από ιστολογικό

40 μετασχηματισμό, και μια άλλη μελέτη που βασίζεται σε ενιαίο πολυμορφισμό διαμόρφωσης κλώνου (SSCP ) ανέφερε καθόλου ή λίγες μεταλλάξεις σε μημετασχηματισμένα λεμφοζιδιακά λεμφώματα (156,157,). Αυτά τα περιορισμένα δεδομένα έρχονται σε αντίθεση με μια μελέτη οκτώ λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων από τους Παππά και συνεργάτες στην οποία ένα σύνολο από 43 αλλοιώσεις παρατηρήθηκαν στα πρώτα 194 από τα 239 αμινοξέα των μετατοπισμένων BCL2 γονίδιων, που ανέρχεται σε ένα μέσο όρο 6,6 μεταλλάξεων ανά περίπτωση. Στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών ανευρέθησαν κατά μέσο όρο 5,7 μεταλλάξεις ανά περίπτωση. Επιπλέον, όπως στη μελέτη των Παππά και συνεργατών (158), περισσότερο από το ήμισυ των μεταλλάξεων (δηλαδή 6/11, 56%) ήταν G Α ή C Τ, μετατροπές που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με σωματική υπερμετάλλαξη. Η παρατήρηση ότι τα μετατοπισμένα BCL2 γονίδια συνήθως μεταφέρουν σωματικές μεταλλάξεις που έχουν αποκτηθεί και που συχνά οδηγούν σε υποκαταστάσεις αμινοξέων, έχει δύο συνέπειες, μία πρακτική και μία δεύτερη θεωρητική. Η πρακτική συνέπεια είναι ότι ένα λεμφοζιδιακό λέμφωμα θα πρέπει να αναφερθεί ως BCL2-αρνητικό μόνο αν έχει μελετηθεί και με τα δύο αντισώματα. Η θεωρητική επίπτωση προέρχεται από τις αναφορές ότι in vitro μεταλλάξεις του γονιδίου BCL2 μπορεί να μεταβάλλουν την ικανότητα της πρωτεΐνης να καταστέλλει την απόπτωση (134,159) ή τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων (139,140). Αυτό αυξάνει την πιθανότητα η τροποποιημένη λειτουργία της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης BCL2 στα λεμφοζιδιακά λεμφώματα να έχει κλινικές συνέπειες από την άποψη της ανάπτυξης του όγκου και την ευαισθησίας στην χημειοθεραπεία. Συμπερασματικά, αυτή η απώλεια της έκφρασης της πρωτεΐνης BCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα έχει ρίξει φως σε δύο τομείς ενδιαφέροντος. Πρώτον, φαίνεται ότι πολλαπλασιάζονται τα νεοπλασματικά κύτταρα που συνήθως καταστέλλουν την BCL2 πρωτεΐνη, και θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν η μειονότητα των περιπτώσεων που αδυνατούν να ακολουθήσουν αυτόν τον κανόνα έχουν μια πιο επιθετική πορεία. Δεύτερον, οι μεταλλάξεις του γονιδίου BCL2 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα είναι κοινές και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε ψευδώς αρνητική ανοσοέκφραση και ενδεχομένως σε τροποποιημένη λειτουργία της πρωτεΐνης.

41 15. ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΜΕ ΑΤΥΠΑ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. Όπως έχει προαναφερθεί τα ανοσοδιαγνωστικά χαρακτηριστικά του λεμφοζιδιακού λεμφώματος περιλαμβάνουν την έκφραση των CD10 και BCL6 καθώς και την έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης, με σημαντική την ανεύρεση CD10 ή/και BCL-6(+) κυττάρων στις μεσολεμφοζιδιακές περιοχές του λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Αντίθετα, στην καλοήθη λεμφοειδή υπερπλασία, η έκφραση της BCL2 πρωτεΐνης φυσικά απουσιάζει από τα κύτταρα των βλαστικών κέντρων, και το CD10 απουσιάζει από τα λεμφοειδή κύτταρα στις μεσολεμφοζιδιακές περιοχές. Το χαρακτηριστικό μοριακό ορόσημο του λεμφοζιδιακού λεμφώματος, όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως είναι η t(14;18)(q32; q21) με αποτέλεσμα την αναδιάταξη του γονιδίου BCL2, η οποία αναγνωρίζεται στο 60-90% των περιπτώσεων ( ). Σε περίπου 10-15% των περιπτώσεων υπάρχει μια διαμετάθεση που αφορά τον γονιδιακό τόπο 3q27, καταλήγοντας σε αναδιάταξη του γονιδίου BCL6. Ένας αριθμός με λιγότερο συγκεκριμένες χρωμοσωμικές ανωμαλίες έχει επίσης περιγραφεί.( ) Ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων αποτυγχάνουν να παρουσιάσουν την κλασσική ιστολογία ή/και τα τυπικά ανοσοφαινοτυπικά χαρακτηριστικά. Οι περιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι δύσκολο να διαφοροδιαγνωθούν από την αντιδραστική λεμφοζιδιακή υπερπλασία, ή ενδέχεται να διαγνωσθούν λανθασμένα ως λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα. Αυτές οι ασυνήθιστες περιπτώσεις τείνουν να κατέχουν εξέχουσα θέση μεταξύ αυτών που υποβάλλονται σε κέντρα αιμοπαθολογοανατομίας για συμβουλευτική γνώμη. Η μελέτη των Maraffioti και συνεργατών που δημοσιεύτηκε το 2013(169), είχε ως στόχο να διερευνήσει περιστατικά με διάγνωση λεμφοζιδιακού λεμφώματος, χαρακτηρίζοντας τα ανοσοφαινοτυπικά και μοριακά χαρακτηριστικά και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε εκείνα με απώλεια της έκφρασης των CD10 και/ή BCL2. Στην πλειοψηφία αυτών των περιπτώσεων, πραγματοποιήθηκε ανάλυση φθορίζοντος in situ υβριδισμού (FISH) για

42 την παρουσία διαμεταθέσεων BCL2 και BCL6. Ένας άλλος στόχος ήταν ανάλυση εναλλακτικών δεικτών ως δείκτων βλαστικών κέντρων η διαγνωστική χρησιμότητα των οποίων είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά για τις περιπτώσεις με αποκλίνοντα φαινότυπο. Στη μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε ένας υψηλής απόδοσης ανοσοϊστολογικός έλεγχος των ενδοκυττάριων πρωτεϊνών για τον εντοπισμό της πρωτεΐνης σταθμίνης (STMN1, stathmin) ως ενδεχόμενου νέου δείκτη για τα κύτταρα των βλαστικών κέντρων και των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων. Η πρωτεΐνη STMN1, επίσης γνωστή ως ογκοπρωτεϊνη 18,10 είναι μια βασική πρωτεΐνη που ρυθμίζει τη δομή των μικροσωληνίσκων στα κύτταρα. Προηγούμενες μελέτες της πρωτεΐνης STMN1 σε αιματολογικές κακοήθειες και κακοήθειες συμπαγών όγκων έχουν δείξει συσχέτιση της πρωτεΐνης αυτής και της υπερέκφρασης της με τη συμπεριφορά του όγκου και την πρόγνωση των ασθενών (60-63). Αυτή η μελέτη προσπάθησε να αποδείξει την διαγνωστική αξία της STMN1 για το λεμφοζιδιακό λέμφωμα και να αναδείξει τη χρησιμότητα της στην διάκριση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος από το λέμφωμα από το κύτταρο του μανδύα, στο οποίο συνήθως η STMN1 είναι αρνητική. H έκφραση της STMN1 περιορίζεται στο κυτταρόπλασμα των κύτταρων. Στις φυσιολογικές αμυγδαλές και στους λεμφαδένες με αντιδραστική λεμφοζιδιακή υπερπλασία, τα Β λεμφοκύτταρα των βλαστικών κέντρων που συνεκφράζουν PAX-5 δείχνουν την ισχυρότερη έκφραση της STMN1, ενώ τα κύτταρα της ζώνης του μανδύα και τα πλασματοκύτταρα ήταν επίσης STMN1 θετικά. Στις περιοχές των Τ λεμφοκυττάρων, ένα μικρό υποσύνολο των κυττάρων φαίνεται να είναι διπλά θετικό για CD3 και STMN1. Επιπλέον, η έκφραση της STMN1 αναδεικνύεται και σε επιθηλιακά κύτταρα που επενδύουν τις κρύπτες των αμυγδαλών. Τα μονοκυτταροειδή Β λεμφοκύτταρα (π.χ. σε περίπτωση λεμφαδενίτιδας από Toxoplasma) καθώς και Β λεμφοκύτταρα της οριακής ζώνης του σπληνός είναι STMN1 αρνητικά. Τα ωοκύτταρα της φλοιώδους μοίρας και διάσπαρτα Β λεμφοκύτταρα της μυελώδους μοίρας (όπως έχει αποδειχθεί σε διπλή χρώση με CD20 και ΡΑΧ-5), είναι επίσης έντονα θετικά στην πρωτεΐνη STMN1. Σε βιοψία μυελού των οστών αναγνωρίζεται ένας πληθυσμός STMN1-θετικών κυττάρων τα οποία είναι θετικά στην μυελοϋπεροξειδάση και φαίνεται να αντιστοιχούν σε άωρα μυελικά κύτταρα και σε CD71-θετικα προ-ερυθροκύτταρα.

43 Επιπλέον, τα μεγακαρυοκύτταρα εμφανίζουν ασθενή έκφραση της STMN1. Τα Β μη Hodgkin λεμφώματα είναι συχνά θετικά στην STMN1, με λίγες εξαιρέσεις. Πιο συγκεκριμένα η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ) και το λεμφοκυτταρικό λέμφωμα αναφέρεται ως STMN1 αρνητικό, με την εξαίρεση την έκφραση της πρωτεΐνης στα κύτταρα των κέντρων πολλαπλασιασμού. Σημαντική έκφραση της STMN1 αναφέρεται επίσης στο λέμφωμα Βurkitt και στα πρωτοπαθή μεγαλοκυτταρικά Β λεμφώματα του μεσοθωρακίου. Επίσης στο διάχυτο μεγαλοκυτταρικό Β λέμφωμα το 80% των περιπτώσεων είναι STMN1 θετικά. Η πλειοψηφία των υποτύπων των Τ μη Hodgkin λεμφωμάτων εκφράζουν την πρωτεΐνη STMN1, με την εξαίρεση το 50% των περιφερικών και το 25% των αγγειοανοσοβλαστικών λεμφώματων που είναι STMN1-αρνητικά. Ετερογενή αποτελέσματα αναφέρονται και στο κλασσικό λέμφωμα Hodgkin καθώς και στον οζώδη λεμφοεπικρατούντα τύπο. Αναφορικά με τις ανοσοφαινοτυπικές υποκατηγορίες των λεμφοζιδιακών λεμφωμάτων έχουν παρατηρηθεί τα ακόλουθα: 15.1 CD10-θετικά/BCL2-θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα Όλες οι περιπτώσεις που αναλύθηκαν στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών(169) (101 περιστατικά) εμφάνιζαν ισχυρή έκφραση του δείκτη CD10.Ογδόντα περιπτώσεις ήταν θετικές και με τους δύο κλώνους (124 και Ε17) του BCL2 αντισώματος. Είκοσι-μία περιπτώσεις ήταν BCL2-θετικές, αλλά με ετερογενή έκφραση μεταξύ των χρησιμοποιούμενων αντισωμάτων, συμπεριλαμβανομένων 15 περιστατικών που ήταν αρνητικά για τον κλώνο 124, αλλά θετικά για τον κλώνο Ε17 και έξι περιπτώσεις που ήταν θετικές για τον κλώνο 124, αλλά αρνητικές για τον κλώνο E17. Είκοσι από τις 101 περιπτώσεις με διαθέσιμο υλικό χρώσθηκαν για τον κλώνο SP66 του BCL2 αντισώματος, οι 15 εκ των οποίων ήταν θετικές. Η αναδιάταξη BCL2 βρέθηκε στο 68% των περιπτώσεων (39/57) (ιστολογικού βαθμού 1/2: 35/48 (73%) και ιστολογικού βαθμού 3: 2/6, (33%), ενώ συμμετοχή της

44 διαμετάθεσης του BCL6 βρέθηκε μόνο σε επτά από τις 51 διαθέσιμες περιπτώσεις (14%) (Ιστολογικού βαθμού 1/2: 5/44 ( 11%), ιστολογικού βαθμού 3: 2/5,( 40%). Η έκφραση της STMN1 παρατηρήθηκε σε 94 από 101 περιπτώσεις (93%). Οι επτά STMN1-αρνητικές περιπτώσεις ήταν χαμηλού ιστολογικού βαθμού, και λόγω των περιορισμών σε διαθέσιμο υλικό, μόλις οι έξι περιπτώσεις αναλύθηκαν με τη μέθοδο FISH. Όλες οι περιπτώσεις αυτές παρουσίαζαν αναδιάταξη της BCL2, ενώ σε καμία δεν ανευρέθηκε αναδιάταξη της BCL ΛΕΜΦΟΖΙΔΙΑΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΜΕ ΑΤΥΠΟ ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΟ Οι περιπτώσεις αυτές υποδιαιρούνται στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες σύμφωνα με το πρότυπο της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης των CD10 και BCL CD10-θετικά / BCL2 αρνητικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα Οι περιπτώσεις που περιλαμβάνονται στην κατηγορία αυτή στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών (49 περιπτώσεις) έδειξαν θετικότητα για CD10 και έλλειψη έκφρασης της bcl-2. Η αρνητικότητα για την πρωτεΐνη BCL2 επιβεβαιώθηκε τόσο με τον κλώνο 124 όσο και με τον κλώνο Ε17. Επιπλέον, μερικές από αυτές τις περιπτώσεις (με διαθέσιμο υλικό) επίσης ήταν αρνητικές με τον κλώνο SP66. Με την διπλή ανάλυση ανοσοφθορισμού σε 46 από τις 49 αυτές περιπτώσεις αναδείχθηκε η παρουσία της διαμετάθεσης του γονιδίου BCL2 μόνο σε δύο (4%), ενώ έξι από τα 42 (14%) διαθέσιμα δείγματα εμφάνιζαν αναδιάταξη του BCL6. Επίσης έκφραση της STMN1 παρατηρήθηκε σε όλες τις (49) περιπτώσεις (100%) CD10-αρνητικά / BCL2 θετικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα Όλα τα δείγματα αυτής της υποομάδας είναι CD10-αρνητικά και εκφράζουν την

45 πρωτεΐνη BCL2 ακόμη και με τον κλώνο SP66. Η συχνότητα παρουσίας της αναδιάταξης BCL2 αναφέρεται στο 38% ενώ αντίστοιχα της BCL6 αναδιάταξης στο 29%. Όλες οι περιπτώσεις (100%) φαίνεται να εκφράζουν STMN CD10-αρνητικά /BCL2 αρνητικά λεμφοζιδιακά λεμφώματα Αυτές οι περιπτώσεις παρουσιάζουν τα λοιπά χαρακτηριστικά του λεμφοζιδιακού λεμφώματος (δηλαδή το οζώδες πρότυπο ανάπτυξης, την έκφραση της BCL6 πρωτεΐνης, καθώς και έναν δείκτη πολλαπλασιασμού Κi67 που ποικίλλει από 20% έως 60% μεταξύ των περιπτώσεων). Η συχνότητα της αναδιάταξης του BCL6 είναι ιδιαίτερα υψηλή (50%), ενώ η αναδιάταξη του BCL2 απουσιάζει σε όλες τις περιπτώσεις. Η έκφραση της STMN1 παρατηρείται σε όλες τις περιπτώσεις (100%). Η πιθανή διαγνωστική σημασία της STMN1 στο λεμφοζιδιακό λέμφωμα έχει επίσης μελετηθεί. Το πρότυπο της ανοσοέκφρασης της STMN1 έχει βρεθεί να προσομοιάζει περισσότερο με εκείνο της πρωτεΐνης BCL6 παρά με εκείνο του CD10. Επιπλέον, η STMN1 είναι ισχυρά θετική στις σπάνιες περιπτώσεις που δείχνουν bcl-6 αρνητικότητα (Τ Marafioti, Γ Copie-Βergman, Μ Calaminici, Α Ramsay, Α.Ε. Pileri, αδημοσίευτα δεδομένα). Οι επτά STMN1-αρνητικές περιπτώσεις λεμφοζιδιακού λεμφώματος που ανευρέθηκαν στη μελέτη των Marafioti και συνεργατών(169) ανήκαν στο κλασικό CD10-θετικό/BCL-2-θετικό φαινότυπο. Εμφάνιζαν επίσης το κλασσικό οζώδες πρότυπο ανάπτυξης και ήταν ιστολογικού βαθμού 1 ή 2 ή είχαν χαμηλό δείκτη πολλαπλασιασμού Ki67 (5-10%), και παρουσία της BCL2 αναδιάταξης. Παρά την σπάνια εμφάνιση αρνητικών περιπτώσεων στην STMN1, φαίνεται ότι αποτελεί έναν αξιόπιστο δείκτη για τη διάγνωση του λεμφοζιδιακού λεμφώματος και την διάκριση του από ορισμένα Β λεμφώματα από μικρά λεμφοκύτταρα.

46 Σχήμα 11. Ανοσοφαινοτυπικά χαρακτηριστικά ενός κλασικού λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Η χρώση αιματοξυλίνης και ηωσίνης αναδυκνύει τους νεοπλασματικούς όζους στους οποίους απουσιάζει η ζώνη του μανδύα. Το ένθετο (επάνω αριστερά) απεικονίζει, σε μεγαλύτερη μεγέθυνση, τη μορφολογία των νεοπλασματικών κυττάρων (κεντροκύτταρα και κεντροβλάστες).(σχήμα 11) Η ανοσοϊστοχημική μελέτη της BCL2 αναδεικνε την έκφραση από τα νεοπλασματικά κύτταρα των όζων (κλώνος 124 και κλώνος Ε17).Ο δείκτης CD10 είναι έντονα θετικός

47 εντός και εκτός των νεοπλασματικών όζων, σε αντίθεση με το BCL6 το οποίο περιορίζεται στα νεοπλασματικά οζίδια. Η STMN1 είναι θετική στα νεοπλασματικά κύτταρα κυρίως εντός του νεοπλασματικού όζου και σε κάποια νεοπλασματικά κύτταρα εκτός αυτού. Σχήμα 12. Ανοσοφαινοτυπικά χαρακτηριστικά ενός λεμφοζιδιακού λεμφώματος με ετερογενή έκφραση του BCL2. Στο σχήμα 12 η χρώση Giemsa αναδεικνύει την παρουσία αρκετών μονόμορφων νεοπλασματικών όζων. Τα νεοπλασματικά κεντροκυττάρα και κεντροβλάστες εμφανίζονται σε μεγαλύτερη μεγέθυνση στο ένθετο. Τα δύο χρησιμοποιούμενα αντισώματα έναντι της BCL2 εμφανίζουν ετερογενή έκφραση: τα νεοπλασματικά οζίδια είναι αρνητικά με τον κλώνο 124, αλλά θετικά με τον κλώνο Ε17.

48 CD10. Οι χρώσεις, BCL-6 και STMN1 εκφράζονται έντονα στους νεοπλασματικούς όζους. Σχήμα 13. Ανοσοφαινοτυπικά και μοριακά χαρακτηριστικά ενός BCL-2-αρνητικού λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Στο σχήμα 13 χρώση αιματοξυλίνης και ηωσίνης αναδεικνύει την παρουσία ενός κλασσικού οζώδους προτύπου, με τα νεοπλασματικά οζίδια να αποτελούνται από κεντροκύτταρα και κεντροβλάστες, όπως απεικονίζεται σε μεγάλη μεγέθυνση στο ένθετο (άνω αριστερά).

49 Ανοσοϊστοχημική χρώση με τρία διαφορετικά αντισώματα έναντι της BCL2 πρωτεΐνης (κλώνοι 124, Ε17 και SP66) αναδεικνύει ότι τα νεοπλασματικά οζίδια είναι BCL-2- αρνητικά. Στην ανάλυση φθορίζοντος in-situ υβριδισμού η οποία αποκαλύπτεται η παρουσία της διαμετάθεσης του BCL6. [αναγνωρίζονται δύο σήματα (κόκκινο και πράσινο) το οποίο συνοδεύεται από ένα συγχωνευμένο (κίτρινο) σήμα που αντιπροσωπεύει το φυσιολογικό ομόλογο] (ένθετο, πάνω δεξιά). Τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι έντονα CD10-θετικά,ενώ η STMN1 περιορίζεται στους νεοπλασματικούς όζους. Σχήμα 14. Ανοσοφαινοτυπικά και μοριακά χαρακτηριστικά του CD10-αρνητικού λεμφοζιδιακού λεμφώματος. Στο σχήμα η χρώση αιματοξυλίνης και ηωσίνης αναδεικνύει τα νεοπλασματικά οζίδια. Τα νεοπλασματικά κύτταρα απεικονίζονται σε μεγαλύτερη μεγέθυνση στο ένθετο (άνω αριστερά). Τα νεοπλασματικά οζίδια είναι θετικά τόσο στη χρώση για BCL-2 και

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ.

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Λεμφαδενικά Εξωλεμφαδενικά Λέμφωμα Hodgkin Μη Hodgkin λεμφώματα Β-κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΟΥΛΙΑΝΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΓΝΑ Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Βιοψίες κατά χρονολογική σειρά παραλαβής: 1. Βιοψία 2 ης μοίρας δωδεκαδακτύλου με αριθμό πρωτοκόλλου

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2015 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN. Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN. Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ Ταξινόμηση λεμφωμάτων- Βασικές αρχές Στην ταξινόμηση WHO: Λαμβάνονται υπόψη μορφολογικά, ανοσοϊστοχημικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Μικρά ή µεσαίου µεγέθους λεµφοειδή κύτταρα Πυρήνες στρογγυλοί ή ανωµάλου σχήµατος (µονοκυτταροειδείς ή σαν κεντροκύτταρα) ιαυγές κυτταρόπλασµα ΛΕΜΦΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. 5o ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΦΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διδάσκοντες: Αγγελική Χέβα Παθολογοανατόμος, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ

ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ Πηνελόπη Κορκολοπούλου Αν. Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατοµικής Παν/µίου Αθηνών 1 Β-ΛΕΜΦΩΜΑ ΑΠO ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΗΣ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ (MZL) (WHO 2001) Tρεις τύποι λεµφωµάτων τα οποία αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015 Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία Δ Ροντογιάννη Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση Βιολογικοί δείκτες Μοριακή Παθολογία Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΕΛΑΦΡΩΝ ΑΛΥΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΥΡΑ. Χρυσούλα Νικολάου

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΕΛΑΦΡΩΝ ΑΛΥΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΥΡΑ. Χρυσούλα Νικολάου ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΕΛΑΦΡΩΝ ΑΛΥΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΥΡΑ Χρυσούλα Νικολάου Μονοκλωνικές ελεύθερες ελαφρές αλύσεις Οι μονοκλωνικές ελεύθερες ελαφρές αλύσεις οι οποίες είναι γνωστές ως πρωτεΐνη Bence

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση. Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος

Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση. Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος Παρασκευή Οστεομυελικής βιοψίας (ΟΜΒ) Επαρκής διαγνωστική ΟΜΒ πρέπει να είναι τουλάχιστον 1.5εκ, με απουσία crush artifact

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών Αγγειοκεντρική ανοσοϋπερπλαστική νόσος / λέμφωμα πνεύμονος ΕΒV B T/NΚ Λεμφωματώδης

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 14/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Γενικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Εργαστήριο Υγειοφυσικής & Περιβαλλοντικής Υγείας, ΙΠΤ-Α, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Μανωλά Καλλιόπη, Ph.D Ερευνήτρια Γ Κυτταρογενετική Κλάδος της Γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΩΜΑ ΗΟDGKIN. Αλεξάνδρα Κουράκλη-Συμεωνίδου Απαρτιωμένη διδασκαλία 2015

ΛΕΜΦΩΜΑ ΗΟDGKIN. Αλεξάνδρα Κουράκλη-Συμεωνίδου Απαρτιωμένη διδασκαλία 2015 ΛΕΜΦΩΜΑ ΗΟDGKIN Αλεξάνδρα Κουράκλη-Συμεωνίδου Απαρτιωμένη διδασκαλία 2015 ΛΕΜΦΩΜΑ ΗΟDGKIN Επιδημιολογία - Αιτιοπαθογένεια Δικόρυφη καμπύλη εμφάνισης κορυφές: 15-40 έτη, >60 έτη : = Μικρή υπεροχή (1.5-2.0/1)

Διαβάστε περισσότερα

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά Ανοσολογικό σύστηµα Βασικό σύστηµα του οργανισµού Λειτουργικές µονάδες του ανοσολογικού συστήµατος Οργανωµένος λεµφικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Αιματολογικές νεοπλασίες είναι τα είδη καρκίνου που επηρεάζουν το αίμα, το μυελό των οστών και τους λεμφαδένες. Δεδομένου ότι και τα τρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα

Διαβάστε περισσότερα

Η κυτταρομετρία ροής στα Β λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα. Ελένη Καψάλη Επίκουρη Καθηγήτρια Αιματολογίας

Η κυτταρομετρία ροής στα Β λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα. Ελένη Καψάλη Επίκουρη Καθηγήτρια Αιματολογίας Η κυτταρομετρία ροής στα Β λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα Ελένη Καψάλη Επίκουρη Καθηγήτρια Αιματολογίας Κατάταξη λεμφικών νεοπλασμάτων Τα νεοπλάσματα των Β, Τ, ΝΚ λεμφοκυττάρων είναι όγκοι από ανώριμα και

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: Aπόλυτη λεμφοκυττάρωση:

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: Aπόλυτη λεμφοκυττάρωση:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Γενικά χαρακτηριστικά Απεικόνιση των κυτταρικών πληθυσμών με βάση: το μέγεθος την κοκκίωση το φθορισμό ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Υδροδυναμική ροή Πρόσθιος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ Επιφυσιοβλάστωµα Επιφυσιοκύττωµα Ογκος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY Κυτταρομετρία Ροής Η Κυτταρομετρία Ροής είναι μια τεχνική που εκμεταλλεύεται την μέτρηση ορισμένων βιοχημικών και βιοφυσικών παραμέτρων των κυττάρων μεμονωμένα, όταν αυτά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΙΣΟΜΟΡΦΩΝ ΤΗΣ L-DOPA ΑΠΟΚΑΡΒΟΞΥΛΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρ.Τσοµπανίδου Παθολογοανατόµος Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκοµείο Θεσ/νίκης «Άγιος Δηµήτριος» προέρχονται από το φυσιολογικό επιθήλιο µε την

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 Τι εννοούμε με τον όρο μεταλλάξεις; Το γενετικό υλικό μπορεί να υποστεί αλλαγές με πολλούς διαφορετικούς

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2011: Λεμφώματα

Ενότητα 2011: Λεμφώματα Κλινικοεργαστηριακή Εκπαίδευση στην Αιματολογία Ενότητα 2011: Λεμφώματα 23-24 Σεπτεμβρίου 2011 Ηράκλειο, Κρήτη Διοργάνωση Ίδρυμα Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας και Αιματολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: > 4000 /mm 3

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογοανατομικό εργαστήριο Κυριακόπουλος Γεώργιος Εδ Ειδικευόμενος ιατρός

Παθολογοανατομικό εργαστήριο Κυριακόπουλος Γεώργιος Εδ Ειδικευόμενος ιατρός Παθολογοανατομικό εργαστήριο Κυριακόπουλος Γεώργιος Εδ Ειδικευόμενος ιατρός ΒΙΟΨΙΑ ΝΕΦΡΟΥ Σπειράματα λειτουργικά, με φυσιολογική αρχιτεκτονική και κυτταροβρίθεια ΒΙΟΨΙΑ ΝΕΦΡΟΥ Εικόνα Διάμεσης και Σωληναριακής

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04/03/12 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα φυσική ή μη ειδική ανοσία δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογόνο και δεν διαθέτει μνήμη. σε επίκτητη ή ειδική ανοσία χυμική ανοσία με παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Συχνότητα. Άντρες Γυναίκες 5 1. Νεαρής και μέσης ηλικίας

Συχνότητα. Άντρες Γυναίκες 5 1. Νεαρής και μέσης ηλικίας Η αιτιολογία της πάθησης είναι άγνωστη, αν και έχει μεγάλη σχέση με το κάπνισμα καθώς το 90% των ασθενών είναι ενεργείς καπνιστές Συχνότητα Άντρες Γυναίκες 5 1 Νεαρής και μέσης ηλικίας Στο 60% των περιπτώσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΓΚΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΓΛΟΙΑΣ. Θωµάς Ζαραµπούκας. Αν. Καθ. Παθολογικής Ανατοµικής. Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ.

ΟΓΚΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΓΛΟΙΑΣ. Θωµάς Ζαραµπούκας. Αν. Καθ. Παθολογικής Ανατοµικής. Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. ΟΓΚΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΓΛΟΙΑΣ Θωµάς Ζαραµπούκας Αν. Καθ. Παθολογικής Ανατοµικής Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Όγκοι της Αστροκυτταρικής Γλοίας Πιλοκυτταρικό αστροκύτωµα Πιλοµυξοειδές αστροκύτωµα Πλειόµορφο ξανθοαστροκύτωµα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Νεφρολογική Κλινική & Μονάδα Μεταμόσχευσης Νεφρού, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ,ΓΝΑ Λαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ

ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ Η συµβολή της µοριακής ανάλυσης Eλισάβετ Οικονοµάκη Βιολόγος Αιµοπαθολογοανατοµικό Εργαστήριο ΠΓΝΑ > ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ (Μη µορφολογικές) Αλυσιδωτή Αντίδραση Πολυµεράσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «Μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ.

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Λεμφαδενικά Εξωλεμφαδενικά Λέμφωμα Hodgkin Μη Hodgkin λεμφώματα Β-κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α

Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α Ανι χνευση μεταλλα ξεων στον καρκι νο και εξατομικευμε νη θεραπει α Περικλής Μακρυθανα σης, MD, PhD, FMH, PD Κλινικός γενετιστής Κύριος Ερευνητής Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημι ας Αθηνών 4o

Διαβάστε περισσότερα

Συχνότητα και παράγοντες κινδύνου

Συχνότητα και παράγοντες κινδύνου Συχνότητα και παράγοντες κινδύνου Είδος µεταµοσχευµένου οργάνου (σε συµπαγές όργανο 1,4-2 %, καρδιά 1,8-9,8 %, καρδιά µε πνεύµονα 4,6-12,5 % και πάγκρεας µε άλλο όργανο µέχρι 32% ) Ηλικία του λήπτη (συχνότερα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗ Β-ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ

ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗ Β-ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗ Β-ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ ΛΕΥΚΟΘΕΑ Σ. ΝΤΟΒΑ Βιοχημικός, Msc, PhD Επιστημονικός συνεργάτης Μονάδας Μοριακής Βιολογίας- Αιματολογικό Εργαστηρίο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Η έκφραση του μεταγραφικού παράγοντα GATA 4 σε ισχαιμικές αλλοιώσεις του μυοκαρδίου σαν ισχυρός προγνωστικός παράγοντας.

Η έκφραση του μεταγραφικού παράγοντα GATA 4 σε ισχαιμικές αλλοιώσεις του μυοκαρδίου σαν ισχυρός προγνωστικός παράγοντας. Η έκφραση του μεταγραφικού παράγοντα GATA 4 σε ισχαιμικές αλλοιώσεις του μυοκαρδίου σαν ισχυρός προγνωστικός παράγοντας. Α. Τσίπης 1, Α.Μ. Αθανασιάδου 1, Ε. Πέτρου 2, Δ. Μηλιόπουλος 2, Α. Γκουζιούτα 2,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Ποιες είναι οι διαφορές μιας πρωτογενούς από μια δευτερογενή χυμική ανοσολογική απόκριση; Περιγράψετε τους μηχανισμούς ενεργοποίησης στις δυο περιπτώσεις. ΘΕΜΑ 2 (1 μονάδα) Περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Ποικιλίες RhD - Σύγχρονη προσέγγιση κατά τις μεταγγίσεις. M. Ξημέρη, ειδικ. Αιματολογίας

Ποικιλίες RhD - Σύγχρονη προσέγγιση κατά τις μεταγγίσεις. M. Ξημέρη, ειδικ. Αιματολογίας Ποικιλίες RhD - Σύγχρονη προσέγγιση κατά τις μεταγγίσεις M. Ξημέρη, ειδικ. Αιματολογίας Εισαγωγή Σύστημα RhD : - αναγνωρίστηκε το 1939 - το πιο σημαντικό κλινικά σύστημα μετά το ΑΒΟ - προκαλεί αιμολυτικές

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Γενετική Εισαγωγή: Βασικές έννοιες

Δασική Γενετική Εισαγωγή: Βασικές έννοιες Δασική Γενετική Εισαγωγή: Βασικές έννοιες Χειμερινό εξάμηνο 2014-2015 Γενετική Πειραματική επιστήμη της κληρονομικότητας Προέκυψε από την ανάγκη κατανόησης της κληρονόμησης οικονομικά σημαντικών χαρακτηριστικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την ορθή πρόταση: ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1. Το κωδικόνιο του mrna που κωδικοποιεί το αµινοξύ µεθειονίνη είναι α. 5 GUA

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ Κ. ΣΥΚΙΩΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Γ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ - ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ του καρκίνου του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. α Α4. γ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος. Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός»

ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος. Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός» ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός» ΓΕΝΗ HPV Α γένος: βλεννογόνοι αιτιολογική συσχέτιση µε καρκίνο τραχήλου µήτρας, πρωκτού, αιδοίου, πέους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μυελογενής λευχαιμία

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία μυελογενής λευχαιμία Γενικά στοιχεία Ταξινόμηση και τύποι Ενδείξεις και συμπτώματα Αίτια πρόκλησης Διάγνωση Παρουσίαση και επαναστόχευση από Βικιπαίδεια Οξεία μυελογενής λευχαιμία : Ζήσου Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Αντικατάσταση ΜΟ από κλωνικούς απογόνους εξαλλαγμένου πολυδύναμου

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις :

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Οι όρχεις αποτελούν κομμάτι του αναπαραγωγικού συστήματος (παραγωγή σπερματοζωάριων) του άνδρα αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους. Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ.

Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους. Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ. Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ.Θεαγένειο Περιγραφική Ανατομική 2 αδένες με σχήμα δαμάσκηνου διαστ.5χ3χ2.5 Κρέμονται

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κυτταρική Βιολογία Ενότητα 12 : Απόπτωση ή Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Παναγιωτίδης Χρήστος ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

DEPARTMENT OF IMMUNOLOGY & HISTOCOMPATIBILITY UNIVERSITY OF THESSALY

DEPARTMENT OF IMMUNOLOGY & HISTOCOMPATIBILITY UNIVERSITY OF THESSALY Μαμάρα Α. (1), Καλαλά Φ. (1), Λιαδάκη Κ. (1), Παπαδούλης Ν. (2), Μανδαλά Ε. (3), Παπαδάκης Ε. (4), Γιαννακούλας N. (5), Παλασοπούλου M. (5), Λαφιωνιάτης Σ. (6), Κιουμή A. (4), Κοραντζής I. (4), Καρτάσης

Διαβάστε περισσότερα

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD)

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ - Γ ΜΕΡΟΣ «Η ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ» Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Λόγοι έκδοσης γνώμης για τον χαρακτηρισμό φαρμακευτικού προϊόντος ως ορφανού

Λόγοι έκδοσης γνώμης για τον χαρακτηρισμό φαρμακευτικού προϊόντος ως ορφανού Παράρτημα 1 Λόγοι έκδοσης γνώμης για τον χαρακτηρισμό φαρμακευτικού προϊόντος ως ορφανού Η Επιτροπή Ορφανών Φαρμάκων (COMP), έχοντας εξετάσει την αίτηση, κατέληξε στα ακόλουθα: Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να γράψετε τον αριθμό της καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις 1-5 και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. γ 3. α 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Διακρίνονται σε: - Πρωτογενή και - Δευτερογενή Πρωτογενή είναι τα όργανα στα οποία γίνεται η ωρίμανση των κυττάρων του ανοσοποιητικού: - Θύμος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεμφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση του αντιγόνου. Αντιγονικοί

Διαβάστε περισσότερα

Προβλήματα σχετιζόμενα με την τυποποίηση αντιγόνων Ι

Προβλήματα σχετιζόμενα με την τυποποίηση αντιγόνων Ι Β Προβλήματα Φαινότυπος Β(Α): ασθενής αντίδραση με αντι-α, έντονη αντίδραση με αντι-β, και ο ορός αντιδρά με ερυθρά Α₁. Ο αντιορός Α περιέχει τον κλώνο ΜΗΟ4? Επίκτητος Β φαινότυπος: έντονη αντίδραση με

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B Βιολογία προσανατολισμού Α. 1. β 2. γ 3. δ 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ Α B1. 4,1,2,6,8,3,5,7 ΘΕΜΑ B B2. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Η γενετική καθοδήγηση είναι.υγιών απογόνων. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Παρ ότι γενετική καθοδήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Ιατρικής Λευχαιμίες Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Ιωάννης- Μάριος Ρόκας Χρήστος Σταφυλίδης Λευχαιμία παιδιών Το συχνότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/01/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Εισαγωγή Η κατανόηση των αιµατολογικών παθήσεων συµπεριλαµβανοµένων των οξειών λευχαιµιών προϋποθέτει την γνώση του µηχανισµού

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Αρχική κλινική προσέγγιση Συμπτωματικός ή μη συμπτωματικός

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Η αναλογία Α+G/T+C στο γενετικό υλικό ενός ιού είναι ίση με 2/3. Ο ιός μπορεί να είναι: α. ο φάγος λ. β. ο ιός της πολιομυελίτιδας. γ. φορέας κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 1. 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 2. 25ης Μαρτίου 74 Π. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 3. Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Στάδια μικροβιακής λοίμωξης δημιουργία αποικίας σε εξωτερική επιφάνεια διείσδυση στον οργανισμό τοπική μόλυνση συστηματική (γενικευμένη) μόλυνση H σημασία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ Οικογενή υπερχοληστερολαιμία Αυτοσωμική επικρατής κληρονομικότητα Σχετίζεται με αυξημένο

Διαβάστε περισσότερα

Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH

Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική Λεμφοϊστιοκυττάρωση HLH Υπερφλεγμονώδες σύνδρομο Aιμοφαγοκυτταρικό Σύνδρομο ή Αιμοφαγοκυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

7. Χυµικές ανοσοαπαντήσεις. Ενεργοποίηση των Β λεµφοκυττάρων και παραγωγή αντισωµάτων

7. Χυµικές ανοσοαπαντήσεις. Ενεργοποίηση των Β λεµφοκυττάρων και παραγωγή αντισωµάτων 7. Χυµικές ανοσοαπαντήσεις. Ενεργοποίηση των Β λεµφοκυττάρων και παραγωγή αντισωµάτων Οι φάσεις και οι τύποι των χυµικών ανοσοαπαντήσεων Η διέγερση των Β λεµφοκυττάρων από το αντιγόνο Ο ρόλος των βοηθητικών

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Σταυρούλα Β. Αλεξιά. Διευθύντρια Αιματολογικού Τμήματος Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ»

ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Σταυρούλα Β. Αλεξιά. Διευθύντρια Αιματολογικού Τμήματος Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Σταυρούλα Β. Αλεξιά Διευθύντρια Αιματολογικού Τμήματος Ε.Α.Ν.Π. «ΜΕΤΑΞΑ» ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Τα λεμφώματα είναι νεοπλάσματα του λεμφικού ιστού. Έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι ταξινομήσεις των

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΚΛΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Β-ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΦΡΙΚΟ ΙΣΤΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ Κ. Κολοβού 1, Σ. Μαρινάκη 1, Π. Παναγιωτίδης 2,Μ. Ρουμμελιώτη 2, Π.Σφηκάκης 2,

Διαβάστε περισσότερα

HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος

HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος δεν υπάρχει σύγκρουση συµφερόντων Ø Ποιό HPV τεστ είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του

Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του 1 Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του μαστού. Ο καρκίνος του μαστού είναι με μεγάλη διαφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 δ Α2 γ Α3 β Α4 γ Α5 β ΘΕΜΑ Β Β1 Κατά σειρά τα βήματα που οδηγούν στην κατασκευή του καρυότυπου είναι τα ακόλουθα: 4 2 1 6 3 5 Β2 α DNA πολυμεράσες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Ανοσολογία - Ρευματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΘΕΜΑ 1ο ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΘΕΜΑ 1ο ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) Να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

Λέµφωµα Hodgkin. Βλαχάκη Ευθυµία Επίκουρη Καθηγήτρια Αιµατολογίας-Αιµοσφαιρινοπαθειών ΑΠΘ

Λέµφωµα Hodgkin. Βλαχάκη Ευθυµία Επίκουρη Καθηγήτρια Αιµατολογίας-Αιµοσφαιρινοπαθειών ΑΠΘ Λέµφωµα Hodgkin Βλαχάκη Ευθυµία Επίκουρη Καθηγήτρια Αιµατολογίας-Αιµοσφαιρινοπαθειών ΑΠΘ Λεµφώµατα Κακοήθη νεοπλάσµατα του λεµφικού ιστού. Προσβάλλουν κυρίως τους λεµφαδένες, το σπλήνα και το µυελό των

Διαβάστε περισσότερα

Γονίδια και καρκινογένεση

Γονίδια και καρκινογένεση Γονίδια και καρκινογένεση Σύνολο 40.000 γονίδια Υπό έλεγχο Φυσιολογική ανάπτυξη Εκτός ελέγχου Καρκινογένεση Αποτελεί μια μη ισοτοπική τεχνική μοριακού υβριδισμού Επιτρέπει τη διατήρηση της ιστικής, κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος: Α. είναι ατελώς επικρατή Β. είναι συνεπικρατή

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ.

ΛΕΜΦΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΛΕΜΦΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ Βλαστικά κέντρα ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ Βλαστικά κέντρα ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ Βλαστικά κέντρα CD20/L26

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 20 / 02 / 2016 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥ:. ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Διδάσκοντες Ιωάννης Β. Φεζουλίδης Καθηγητής Μαριάννα Βλυχού Αναπλ. Καθηγήτρια Έφη Καψαλάκη Αναπλ. Καθηγήτρια Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΩΔΕΙΣ ΟΡΙΑΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΩΟΘΗΚΩΝ. Ηβη Αρβανίτη

ΟΡΩΔΕΙΣ ΟΡΙΑΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΩΟΘΗΚΩΝ. Ηβη Αρβανίτη ΟΡΩΔΕΙΣ ΟΡΙΑΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΩΟΘΗΚΩΝ Ηβη Αρβανίτη 1898 Pfannenstiel θηλώδη κυσταδενώματα ωοθήκης 1929 Taylor ημικακοήθη νεοπλάσματα WHO του 2003 οριακός ορώδης όγκος (SΒΟΤ( ΒΟΤ) χαμηλής δυνητικής κακοηθείας όγκος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΪΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ : 7

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΪΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ : 7 ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΪΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ : 7 Θέμα 1 (Θ.κ. κεφ. 1,2,4,5,6,7,8,9) Για τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, να

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα