Miguel A Altieri, University of California, Berkeleyκαι Peter Rosset, Food First/Institute for Food and Development Policy, Oakland, California

Transcript

1 10 λόγοι για τους οποίους η βιοτεχνολογία δεν µπορεί να εξασφαλίσει τροφική ασφάλεια, να προστατέψει το περιβάλλον & να µειώσει τη φτώχεια στον τρίτο κόσµο των Miguel A Altieri, University of California, Berkeleyκαι Peter Rosset, Food First/Institute for Food and Development Policy, Oakland, California Οι εταιρίες βιοτεχνολογίαςσυχνάισχυρίζονταιότιοιγενετικάτροποποιηµένοιοργανισµοί (GMOs) ιδίως οι γενετικά τροποποιηµένοι σπόροι είναι η απαραίτητη επιστηµονική επανάσταση για να θρέψει τον κόσµο, να προστατέψει το περιβάλλον, και να µειώσει τη φτώχεια στις αναπτυσσόµενες χώρες. Αυτή η άποψη στηρίζεται σε δύο κρίσιµους ισχυρισµούς, τους οποίους αµφισβητούµε. Ο πρώτος είναι ότι η πείνα οφείλεταιστοχάσµαµεταξύπαραγωγήςτροφήςκαιπυκνότηταςτουανθρώπινουπληθυσµού, ή ρυθµού αύξησης. Ο δεύτερος είναι ότι η γενετική µηχανική είναι ο µόνος ή καλύτερος τρόπος για την αύξηση της αγροτικής παραγωγής και συνεπώς ανταποκρίνεται στις µελλοντικές ανάγκες για τροφή. Στόχος µας είναι να προκαλέσουµε την άποψη πως η βιοτεχνολογία είναι µια µαγική λύση σε όλα τα προβλήµατα της γεωργίας, ξεκαθαρίζοντας παρανοήσεις που αφορούν αυτές τις υποθέσεις. 1. εν υπάρχει καµία σχέση µεταξύ της ύπαρξης πείνας σε ορισµένη χώρα και του πληθυσµού της. Για κάθε πυκνά κατοικηµένη και πεινασµένη χώρα, όπως το Μπαγκλαντές ή η Αϊτή, υπάρχει και το αντίστοιχο αραιοκατοικηµένο όπως η Βραζιλία και η Ινδονησία. Ο κόσµος σήµερα παράγει περισσότερα τρόφιµα ανά κάτοικο από ποτέ άλλοτε.(...) Η πραγµατική αιτία της πείνας είναι η φτώχεια, ανισότητα και έλλειψη πρόσβασης. Πολλοί άνθρωποι είναι πολύ φτωχοί για να αγοράσουν τα τρόφιµα που είναι διαθέσιµα (αλλά συχνά φτωχά διανεµηµένα) ή δεν κατέχουν γη και τα µέσα για να καλλιεργήσουν οι ίδιοι (Lappe, Collins and Rosset 1998). 2. Οι περισσότερες καινοτοµίες στην γεωργική βιοτεχνολογία ήταν µάλλον κινούµενες από το κέρδος παρά από τις ανάγκες. Η πραγµατική ώθηση της βιοµηχανίας γενετικής µηχανικής δεν είναι η αύξηση της αγροτικής παραγωγής των χωρών του τρίτου κόσµου, αλλά η παραγωγή κέρδους (Busch et al 1990). Αυτό φαίνεται αναλογιζόµενοι τις κύριες τεχνολογίες στην αγορά σήµερα: α) Καλλιέργειες ανθεκτικές σε ζιζανιοκτόνα όπως της Monsanto τα Roundup Ready προϊόντα (κυρίως σπόροι σόγιας), που είναι ανθεκτικά στο ζιζανιοκτόνο της ίδιας εταιρίας Roundup, και β) Καλλιέργειες που έχουν τροποποιηθεί ώστε να παράγουν από µόνες τους ζιζανιοκτόνα (Bt)[Το βακτήριο του εδάφους Bacillus thuriegiensis παράγει µια πρωτεΐνη τοξική για τα Λεπιδόπτερα. Τα τροποποιηµένα φυτά εκκρίνουν την Bt όταν τα έντοµα τρέφονται από το φυτό]. Στην πρώτη περίπτωση, ο στόχος είναι να αυξηθεί το µερίδιο της αγοράς ζιζανιοκτόνων για το αντίστοιχο προϊόν, ενώ στη δεύτερη η αύξηση πωλήσεων σπόρων µε κίνδυνο τη απώλεια χρησιµότητας από ένα προϊόν περιορισµού των παρασίτων (το βακτηριακό εντοµοκτόνο που βασίζεται Bacillus thuringiensis) στο οποίο στηρίζονται πολύ καλλιεργητές (και κυρίως οι βιοκαλλιεργητές), ως ένα ισχυρό εναλλακτικό για τα χηµικά εντοµοκτόνα. Αυτές οι τεχνολογίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εταιριών βιοτεχνολογίας να αυξήσουν την εξάρτηση των αγροτών από τους σπόρους που προστατεύονται µε τα λεγόµενα πνευµατικά δικαιώµατα, που αντιτίθενται στα πανάρχαια δικαιώµατα των αγροτών να αναπαράγουν, να µοιράζουν ή να αποθηκεύουν σπόρους (Hobbelink 1991). [Αυτό συµβαίνει γιατί η εταιρία που παράγει τον τροποποιηµένο σπόρο έχει τα αποκλειστικά δικαιώµατα παραγωγής και πώλησής του, ενώ ο εξαρτηµένος πλέον γεωργός δεν έχει το δικαίωµα να ξανασπείρει την επόµενη χρονιά, αλλά πρέπει να αγοράσει πάλι νέο σπόρο.](...). 3. Η ενοποίηση βιοµηχανιών παραγωγής σπόρων και χηµικών φαίνεται να αυξάνει τα έξοδα ανά εκτάριο για σπόρους και χηµικά, αποδίδοντας σηµαντικά λιγότερα κέρδη στους αγρότες. Οι εταιρίες που αναπτύσσουν καλλιέργειες ανθεκτικές σε ζιζανιοκτόνα προσπαθούν να µεταφέρουν

2 όσο το δυνατόν περισσότερο το κόστος από την αγορά ζιζανιοκτόνων προς την αγορά σπόρων, µέσω αύξησης του κόστους για το σπόρο και/ή τεχνολογική επιβάρυνση.(...) Πολύ αγρότες προτίθενται να πληρώσουν για την απλοποίηση των νέων συστηµάτων διαχείρισης ζιζανίων, αλλά τέτοια πλεονεκτήµατα είναι βραχυπρόθεσµα καθώς οικολογικά προβλήµατα προκύπτουν. [Αλλά και όσοι δεν προτίθενται να πληρώσουν συχνά υποχρεώνονται να το κάνουν. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η περίπτωση της Ταϊλάνδης, όπου το κράτος σε συνεργασία µε την Monsanto, το IRRI (International Rice Research Institute) και τοπικούς φορείς επιβάλλουν τον δικό τους τρόπο παραγωγής µε την ευρεία χρήση αγρο-χηµικών προϊόντων. Ο τρόπος που το επιτυγχάνουν είναι από παλιά γνωστός η οικονοµική ενίσχυση όσων συνεργάζονται το IRRI λειτουργεί από την Παγκόσµιο Τράπεζα (για περισσότερες πληροφορίες βλ. καταγγελίες TWN, Third World Network)] 4. Πρόσφατες πειραµατικές δοκιµές έχουν δείξει ότι γενετικά τροποποιηµένοι σπόροι δεν αυξάνουν τη συγκοµιδή της καλλιέργειας. Μια πρόσφατη µελέτη της USDA Economic Research Service [Υπηρεσία του Υπ. Γεωργίας] εµφανίζει ότι το 1998 η συγκοµιδή δεν ήταν σηµαντικά διαφορετική στις τροποποιηµένες σε σχέση µε τις µη τροποποιηµένες καλλιέργειες(...). [Εµφανίζονται πολλά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι τα τροποποιηµένα φυτά δεν είναι τόσο θαυµατουργά, όσο οι αρχικές υποσχέσεις εµφάνιζαν, ίσως µάλιστα να είναι και χειρότερα σε ορισµένες περιπτώσεις.] 5. Πολλοί επιστήµονες ισχυρίζονται ότι η διατροφή µε γενετικά τροποποιηµένα τρόφιµα είναι ακίνδυνη. Πρόσφατα δεδοµένα δείχνουν ότι υπάρχουν δυνητικοί κίνδυνοι καθώς οι νέες πρωτεΐνες µπορεί: να δράσουν οι ίδιες ως αλλεργιογόνες ή ως τοξίνες, να τροποποιήσουν τον µεταβολισµό του φυτού ή ζώου που παράγει τα τρόφιµα, κάνοντάς το να παράγει αλλεργιογόνα ή τοξίνες, ή να µειωθεί η θρεπτική του ποιότητα ή αξία πως στην περίπτωση της ανθεκτικής στα ζιζανιοκτόνα σόγιας που περιέχει λιγότερες ισοφλαβόνες (...) οι οποίες πιστεύεται ότι προστατεύουν τις γυναίκες από διάφορους τύπους καρκίνου. Σήµερα πολλές αναπτυσσόµενες χώρες εισάγουν σόγια από τις Η.Π.Α., την Αργεντινή και τη Βραζιλία, στις οποίες γενετικά τροποποιηµένα τρόφιµα αρχίζουν να κατακλύζουν τις αγορές και κανείς δεν µπορεί να προβλέψει τις επιπτώσεις τους στην υγεία των καταναλωτών, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν γνωρίζουν ότι καταναλώνουν τέτοια προϊόντα. Επειδή τρόφιµα που παράγονται από γενετικά τροποποιηµένους οργανισµούς δεν σηµαίνονται ως τέτοια, οι καταναλωτές δεν µπορούν να τα ξεχωρίσουν, και εφόσον προκύψουν σηµαντικά προβλήµατα, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί η προέλευσή τους. Έλλειψη σήµανσης επίσης βοηθάει την κάλυψη των εταιριών που πιθανό να ευθύνονται.(lappe and Bailey, 1998). 6. ιαγονιδιακά φυτά που παράγουν τα ίδια το εντοµοκτόνο τους ακολουθούν την ίδια πορεία των παρασιτοκτόνων, που γρήγορα αποτυγχάνουν εξαιτίας της ανθεκτικότητας των παρασίτων. Αντί για το αποτυχηµένο µοντέλο one pest one chemical (ένα παράσιτο ένα χηµικό), η γενετική µηχανική δίνει έµφαση στην προσέγγιση one pest one gene (ένα παράσιτο ένα γονίδιο) που έχει επανειληµµένα δειχθεί σε εργαστηριακά πειράµατα ότι αποτυγχάνει, καθώς τα παράσιτα γρήγορα προσαρµόζονται και αναπτύσσουν ανθεκτικότητα στο εντοµοκτόνο που παράγει το φυτό (Alstad and Andow 1995). (...) Οι Bt καλλιέργειες παραβαίνουν τη βασική και ευρέως αποδεκτή αρχή της ολοκληρωµένης διαχείρισης παρασίτων (IPM, intergrated pest management ), σύµφωνα µε την οποία η χρήση κυρίως µιας (οποιασδήποτε) πρακτικής καταπολέµησης παρασίτων τείνει να προκαλέσει αλλαγές στα είδη των παρασίτων ή την εξέλιξη ανθεκτικότητας µέσω ενός ή περισσότερων µηχανισµών. (NRC 1996). Γενικώς όσο µεγαλύτερη είναι η εξελικτική πίεση στο χώρο και στο χρόνο, τόσο γρηγορότερα και εµφανώς τα παράσιτα θα ανταποκρίνονται. Μια προφανής αιτία για την υιοθέτηση αυτής της αρχής είναι ότι ελαττώνει την έκθεση των παρασίτων σε παρασιτοκτόνα, επιβραδύνοντας της εξέλιξη της αντίστασης. Αλλά όταν το προϊόν ενσωµατώνεται στο ίδιο το φυτό η έκθεση του παρασίτου µεταπηδά από ελάχιστη και περιστασιακή σε µαζική και συνεχή έκθεση, η οποία δραµατικά αυξάνει την ανθεκτικότητα (Gould 1994). Ως αποτέλεσµα το Bt γρήγορα γίνεται αναποτελεσµατικό, τόσο ως χαρακτηριστικό των νέων σπόρων, όσο και µε την κλασσική µορφή ψεκάσµατος (Pimentel et al 1989) ( ).

3 7. Η παγκόσµια διαµάχη για το µοίρασµα της αγοράς οδηγεί εταιρίες σε µαζική υιοθέτηση τροποποιηµένων καλλιεργειών σε όλο τον κόσµο (περισσότερα από 30 εκατοµµύρια εκτάρια το 1998 [ένα εκτάριο = m2]) χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο για τις βραχυπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήµατα. Στις Η.Π.Α., ο ιδιωτικός τοµέας πιέζοντας οδήγησε το Λευκό Οίκο να θεσπίσει «καµία σηµαντική διαφορά» µεταξύ τροποποιηµένων και κανονικών σπόρων, έτσι παρεµβάλλοντας στους κανονικούς ελέγχους από την FDA και EPA[Environmental Protection Agency]. Εµπιστευτικά κείµενα που δηµοσιοποιήθηκαν (...) φανερώνουν ότι οι ίδιο επιστήµονες της FDA δεν συµφωνούν µε αυτό τον ορισµό. Ένας λόγος είναι ότι πολλοί επιστήµονες ανησυχούν πως χρήση διαγονιδιακών καλλιεργειών σε µεγάλη κλίµακα ενέχει µια σειρά περιβαλλοντικών κινδύνων που απειλούν τη βιωσιµότητα της γεωργίας. (Goldberg, l992, Paoletti and Pimentel l996, Snow and Moran l997, Rissler and Mellon l996, Kendall et al l997 and Royal Society l998): Α) Τείνουν να δηµιουργήσουν ευρείες διεθνείς αγορές για µοναδικά προϊόντα, απλοποιώντας τις διαδικασίες καλλιέργειας και σχηµατίζοντας γενετική οµοιοµορφία στις αγροτικές εκτάσεις. Η ιστορία έχει δείξει ότι µια τεράστια έκταση φυτεµένη µε µια µοναδική ποικιλία είναι πολύ ευαίσθητη σε νέα στελέχη παθογόνων ή παρασίτων. Επίσης, η ευρεία χρήση οµογενών διαγονιδιακών ποικιλιών αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε «γενετική διάβρωση» των τοπικών ποικιλιών που χρησιµοποιούνται από εκατοντάδες αγρότες στις αναπτυσσόµενες χώρες και αντικαθίστανται από τους νέους σπόρους (Robbinson 1996). Β) Η χρήση καλλιεργειών ανθεκτικές στα ζιζάνια υπονοµεύει τις δυνατότητες διαφοροποίησης των καλλιεργειών, έτσι µειώνει την βιοποικιλότητα των καλλιεργούµενων φυτών στο χρόνο και στο χώρο (Altieri 1994). Γ) Η πιθανή µεταφορά γονιδίων από ανθεκτικά σε ζιζανιοκτόνα φυτά σε άγρια συγγενικά φυτά µπορεί να οδηγήσει στο σχηµατισµό υπερπαρασίτων (Lutman 1999) ) Υπάρχει η πιθανότητα, ανθεκτικές σε ζιζανιοκτόνα ποικιλίες να γίνουν σοβαρά ζιζάνια σε άλλες καλλιέργειες (Duke 1996, Holt and Le baron 1990). Ε) Μαζική χρήση Bt καλλιεργειών επηρεάζει οργανισµούς µη-στόχους και οικολογικές διαδικασίες. Πρόσφατα δεδοµένα δείχνουν ότι η τοξίνη Bt µπορεί να επηρεάσει χρήσιµους θηρευτές εντόµων που τρέφονται µε έντοµα που βρίσκονται σε Bt καλλιέργειες (Hilbeck 1998), και η αεροµεταφερόµενη γύρη από Bt καλλιέργειες που βρέθηκε σε φυσική βλάστηση τις περιβάλλει µπορεί να σκοτώσει έντοµα µη-στόχους όπως η πεταλούδα µονάρχης (Losey et al 1999). Επίσης, η τοξίνη Bt που βρίσκεται στο φύλλωµα των φυτών κατά τη συγκοµιδή πέφτει και προσκολλάται σε κολλοειδή του εδάφους µέχρι και για 3 µήνες, αρνητικά επηρεάζοντας τους πληθυσµούς ασπόνδυλων του εδάφους που διασπούν οργανικό υλικό και παίζουν άλλους οικολογικούς ρόλους (Donnegan et al 1995 and Palm et al 1996). ΣΤ) Υπάρχει η πιθανότητα για ανασυνδιασµό, ιδίως στα διαγονιδιακά φυτά που τροποποιήθηκαν για ανθεκτικότητα σε ιούς µε ιικά γονίδια, έτσι ώστε να προκύψουν νέα παθογόνα στελέχη ιών. Σε φυτά που περιέχουν πρωτεΐνες του περιβλήµατος, υπάρχει η πιθανότητα τέτοια γονίδια να ενσωµατωθούν σε µη συγγενικούς ιούς και να µολύνουν το φυτό. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το ξένο γονίδιο αλλάζει τη δοµή του ιικού περιβλήµατος και µπορεί να αποκτήσει ιδιότητες όπως διαφορετικός τρόπος διάδοσης από φυτό σε φυτό. Ο δεύτερος πιθανός κίνδυνος είναι ότι ανασυνδιασµός µεταξύ RNA ιού και ιικού RNA µέσα στο διαγονιδιακό φυτό θα παρήγαγε νέο παθογόνο που θα οδηγούσε σε πιο έντονα προβλήµατα ασθενειών. Ορισµένοι ερευνητές έχουν δείξει ότι ανασυνδιασµός προκύπτει στα διαγονιδιακά φυτά και ότι κάτω από ορισµένες συνθήκες παράγει νέα ιικά στελέχη µε τροποποιηµένο εύρος ξενιστών (Steinbercher 1996). Η οικολογική θεωρία προβλέπει ότι µεγάλης έκτασης οµογενοποίηση µε διαγονιδιακές καλλιέργειες

4 θα εντείνουν τα οικολογικά προβλήµατα που ήδη σχετίζονται µε µονοκαλλιέργειες.(...). Υπάρχει δυναµική στην αγροτική βιοποικιλότητα σε πολλές από αυτές τις χώρες [τις αναπτυσσόµενες] και δεν θα πρέπει να παρεµποδίζεται ή να µειώνεται από τις εκτεταµένες µονοκαλλιέργειες, ιδίως όταν οι επιπτώσεις αυτών είναι σοβαρά κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήµατα (Altieri 1996). Αν και το θέµα περιβαλλοντικών κινδύνων έχει συζητηθεί µερικώς σε κυβερνητικούς, διεθνείς και επιστηµονικούς κύκλους, οι συζητήσεις έχουν συχνά ακολουθήσει στενές αντιλήψεις που έχουν υποβαθµίσει τη σοβαρότητα των κινδύνων (Kendall et al. 1997, Royal Society 1998). Στην πραγµατικότητα οι µέθοδοι υπολογισµού κινδύνων διαγονιδιακών φυτών είναι δεν καλά ανεπτυγµένες (Kjellsson and Simmsen 1994) και υπάρχει δίκαιη ανησυχία για τα τεστ ασφάλειας στο πεδίο λίγα φανερώνουν για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που σχετίζονται µε την παραγωγή σε εµπορική κλίµακα διαγονιδιακών οργανισµών. Μια βασική ανησυχία είναι ότι διεθνείς πιέσεις για την εξασφάλιση αγορών και κερδών έχει ως αποτέλεσµα τις εταιρίες να ελευθερώνουν τους διαγονιδιακούς οργανισµούς πολύ γρήγορα, χωρίς τον απαραίτητο συνυπολογισµό των µακροπρόθεσµων επιπτώσεων σε ανθρώπους και οικοσύστηµα 8. Υπάρχουν πολλά αναπάντητα οικολογικά ερωτήµατα που αφορούν τις επιπτώσεις καλλιεργειών διαγονιδιακών οργανισµών. (...) υστυχώς, η χρηµατοδότηση για έρευνα σε υπολογισµούς περιβαλλοντικών κινδύνων είναι πολύ περιορισµένη. Για παράδειγµα η USDA ξοδεύει µόνο το 1% των χρηµατοδοτήσεων που σχετίζονται µε τη βιοτεχνολογία στον υπολογισµό των κινδύνων, (...). Όπως µε την περίπτωση απαγορευµένων παρασιτοκτόνων στις χώρες του Βορά αλλά χρησιµοποιούµενα στο Νότο, δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουµε ότι οι εταιρίες βιοτεχνολογίας θα υπολογίσουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία που συνδέονται µε τη µαζική χρήση καλλιεργειών τροποποιηµένων φυτών στο Νότο. 9. Ενώ ο ιδιωτικός τοµέας όλο και περισσότερο επικρατεί στις νέες ανακαλύψεις στον τοµέα της βιοτεχνολογίας, (...). Υπάρχει επίσης, µια επιτακτική ανάγκη να αµφισβητηθεί το σύστηµα της πνευµατικής ιδιοκτησίας ενδογενή στον WTO ο οποίος προωθεί τις πολυεθνικές εταιρίες µε το δικαίωµα να κατοχυρώνουν µε πατέντα γενετικές ποικιλίες, αλλά και επιταχύνει το ρυθµό µε τον οποίο η αγορά επιβάλει τις µονοκαλλιέργειες (...). 10. Αν και µπορεί να υπάρχουν ορισµένες χρήσιµες εφαρµογές της βιοτεχνολογίας (...), επειδή τα επιθυµητά χαρακτηριστικά είναι πολυγονιδιακά και δύσκολα να χειριστούν αυτές οι καινοτοµίες θα απαιτήσουν τουλάχιστον 10 χρόνια για να είναι έτοιµες για εφαρµογή στο πεδίο.(...) Πολύ από το απαραίτητο φαγητό µπορεί να παραχθεί από µικρά χωράφια διασκορπισµένα σε όλο τον κόσµο που χρησιµοποιούν αγρο-οικολογικές τεχνολογίες (Uphoff and Altieri 1999). Νέες αγροτικές αναπτυξιακές προσεγγίσεις και φθηνές τεχνολογίες που έχουν διαδοθεί από αγρότες και µηκυβερνητικές οργανώσεις ανά τον κόσµο έχουν ήδη πραγµατοποιήσει σηµαντική προσφορά στην εξασφάλιση τροφίµων σε επίπεδο νοικοκυριού, έθνους και ευρύτερης περιοχής στην Αφρική, Ασία και Λατινική Αµερική (Pretty 1995) ( ). - Η µετάφραση ενός κειµένου το πρωτότυπο του οποίου έχει δηµοσιευτεί στη σελίδα (Food First Institute for Food and Development Policy). Τµήµατα του αρχικού κειµένου έχουν παραλειφθεί χωρίς όµως αυτό να αλλάζει το όλο νόηµά του, στη θέση τους εµφανίζονται παρενθέσεις (...). Το κείµενο που βρίσκεται σε αγκύλες [] είναι προσθήκες για την πληρέστερη κατανόηση ορισµένων θεµάτων. Η έµφαση µε έντονα γράµµατα ή υπογράµµιση δεν υπήρχε στο αρχικό κείµενο, έχει προστεθεί για να µην γίνεται κουραστική η ανάγνωση. ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Alstad, D.N. and D.A. Andow (1995) Managing the Evolution of Insect Resistance to

5 Transgenic Plants. Science 268, Altieri, M.A. (1994) Biodiversity and Pest Management in Agroecosystems. Haworth Press, New York. 3. Altieri, M.A. (1996) Agroecology: the science of sustainable agriculture. Westview Press, Boulder. 4. Altieri, M.A., P.Rosset and L.A. Thrupp The potential of agroecology to combat hunger in the developing world Brief 55. International Food policy research Institute. Washington DC. 5. Benbrook, C. l999 World food system challenges and opportunities: GMOs, biodiversity and lessons from America's heartland (unpub. manuscript). 6. Busch, L., W.B. Lacey, J. Burkhardt and L. Lacey (1990) Plants, Power and Profit. Basil Blackwell, Oxford. 7. Casper, R. and J Landsmann (1992) The biosafety results of field tests of genetically modified plants and microorganisms. Proceedings of the Second International Symposium Goslar, Germany, p Donnegan, K.K., C.J. Palm, V.J. Fieland, L.A. Porteous, L.M. Ganis, D.L. Scheller and R.J. Seidler (1995) Changes in levels, species, and DNA fingerprints of soil micro organisms associated with cotton expressing the Bacillus thuringiensis var. Kurstaki endotoxin. Applied Soil Ecology 2, Duke, S.O. (1996) Herbicide resistant crops: agricultural, environmental, economic, regulatory, and technical aspects, p Lewis Publishers, Boca Raton. 10. Goldberg, R.J. (1992). Environmental Concerns with the Development of Herbicide-Tolerant Plants. Weed Technology 6, Gould, F. (1994) Potential and Problems with High- Dose Strategies for Pesticidal Engineered Crops. Biocontrol Science and Technology 4, Hilbeck, A., M. Baumgartner, P.M. Fried, and F. Bigler (1998) Effects of transgenic Bacillus thuringiensis corn fed prey on mortality and development time of immature Chrysoperla carnea Neuroptera:Chrysopidae). Environmental Entomology 27, Hobbelink, H. (1991) Biotechnology and the future of world agriculture. Zed Books, Ltd., London. p Holt, J.S. and H.M. Le Baron (1990) Significance and distribution of herbicide resistance. Weed Technol. 4, James, C. (1997). Global Status of Transgenic Crops in International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Application. p. 30. ISSA Briefs, Ithaca. 16. Kendall, H.W., R. Beachy, T. Eismer, F. Gould, R. Herdt, P.H. Ravon, J Schell and M.S. Swaminathan (1997) Bioengineering of crops. Report of the World Bank Panel on Transgenic Crops, World Bank, Washington, D.C. p Kennedy, G.G. and M.E. Whalon (1995) Managing Pest Resistance to Bacillus thuringiensis Endotoxins: constraints and incentives to implementation. Journal of Economic Entomology 88, Kjellsson, G and V. Simonsen (1994) Methods for risk assessment of transgenic plants, p Birkhauser Verlag, Basil. 19. Krimsky, S. and R.P. Wrubel (1996) Agricultural Biotechnology and the Environment: science, policy and social issues. University of Illinois Press, Urbana. 20. Lappe, F.M., J. Collins and P. Rosset (1998). World Hunger: twelve myths, p Grove Press, NY. 21. Lappe, M and B. Bailey l998. Agaisnt the grain: biotechnology and the corporate takeover of food. Common Courage Press, Monroe, Maine.

6 22. Liu, Y.B., B.E. Tabashnik, T.J. Dennehy, A.L. Patin, and A.C. Bartlett (1999) Development time and resistance to Bt crops. Nature 400, Losey, J.J.E., L.S. Rayor and M.E. Carter (1999) Transgenic pollen harms monarch larvae. Nature 399, Lutman, P.J.W. (ed.) (1999) Gene flow and agriculture: relevance for transgenic crops. British Crop Protection Council Symposium Proceedings No. 72. Stafordshire, England. 25. Mallet, J. and P. Porter (1992) Preventing insect adaptations to insect resistant crops: are seed mixtures or refugia the best strategy? Proc. R. Soc. London Ser. B. Biol. Sci National Research Council (1996) Ecologically Based Pest Management. National Academy of Sciences, Washington DC. 27. Palm, C.J., D.L. Schaller, K.K. Donegan and R.J. Seidler (1996) Persistence in Soil of Transgenic Plant Produced Bacillus thuringiensis var. Kustaki (-endotoxin. Canadian Journal of Microbiology (in press). 28. Paoletti, M.G. and D. Pimentel (1996) Genetic Engineering in Agriculture and the Environment: assessing risks and benefits. BioScience 46, Pimentel, D., M.S. Hunter, J.A. LaGro, R.A. Efroymson, J.C. Landers, F.T. Mervis, C.A. McCarthy and A.E. Boyd (1989) Benefits and Risks of genetic Engineering in Agriculture.BioScience 39, Pretty, J. Regenerating agriculture: Policies and practices for sustainability and self-relieance. Earthscan., London. 31. Rissler, J. and M. Mellon (1996) The Ecological Risks of Engineered Crops. MIT Press, Cambridge. 32. Robinson, R.A. (1996) Return to Resistance:breeding crops to reduce pesticide resistance. AgAccess, Davis. 33. Rosset, P. l999 The multiple functions and benefits of small farm agriculture in the context of global trade negotiations. Institute for Food and Development Policy, Food First Policy Brief No Royal Society (1998) Genetically modified plants for food use. Statement 2/98, p. 16. London. 35. Snow, A.A. and P. Moran (1997) Commercialization of transgenic plants: potential ecological risks. BioScience 47, Steinbrecher, R.A. (1996) From Green to Gene Revolution: the environmental risks of genetically engineered crops. The Ecologist 26, United States Department of Agriculture (1999) Genetically Engineered Crops for Pest Management. USDA Economic Research Service, Washington, DC. 38. Uphoff, N and Altieri, M.A. l999 Alternatives to conventional modern agriculture for meeting world food needs in the next century. Report of a Bellagio Conference. Cornell International Institute for Food, Agriculture and Development. Ithaca, NY. Αναδηµοσίευση από το "order81" Αντιπληροφόρηση για την βιοτεχνολογική εποχή Πηγή: ίκτυο ecocrete.gr, Ανακτήθηκε στις 19/8/2008