ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΟΩΡΝ ΔΗΠΑΓΩΓΖ 1 ΡΝ ΡΟΑΞΔΕΗΘΝ ΠΠΡΖΚΑ ΠΡΖΛ ΔΙΙΑΓΑ...2. Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο..2. Βαζηιεία ΗΗ θαη θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδψλ.

Transcript

1 ΣΔΥΛΟΙΟΓΗΘΟ ΔΘΠΑΗΓΔΤΣΗΘΟ ΗΓΡΤΚΑ ΘΑΒΑΙΑ ΥΟΙΖ ΓΗΟΗΘΖΖ & ΟΗΘΟΛΟΚΗΑ ΣΚΖΚΑ ΙΟΓΗΣΗΘΖ ΘΔΚΑ: ΤΓΥΩΛΔΤΔΗ ΣΡΑΠΔΕΩΛ ΑΗΣΗΔ ΘΑΗ ΔΠΗΠΣΩΔΗ ΣΗ ΣΡΑΠΔΕΔ ΘΑΗ ΣΟ ΑΛΘΡΩΠΗΛΟ ΓΤΛΑΚΗΘΟ ΔΠΗΒΙΔΠΩΛ ΘΑΘΖΓΖΣΖ: ΩΣΖΡΗΑΓΟΤ ΓΟΚΛΑ ΟΛΟΚΑΣΔΠΩΛΤΚΟ: ΔΤΣΑΘΗΟ ΑΡΔΛΟΓΙΟΤ ΑΔΚ: 7288 ΘΑΒΑΙΑ 2007

2 ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΟΩΡΝ ΔΗΠΑΓΩΓΖ 1 ΡΝ ΡΟΑΞΔΕΗΘΝ ΠΠΡΖΚΑ ΠΡΖΛ ΔΙΙΑΓΑ...2 Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο..2 Βαζηιεία ΗΗ θαη θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδψλ.4 Νη λένη θαλφλεο θαη ην νρπξφ ηεο ηερλνινγίαο 16 Πηφρνο ε αμηφπηζηε κέηξεζε ησλ θηλδχλσλ. 16 Αλαπηπζζφκελεο αγνξέο - αλαπηπζζφκελνη θίλδπλνη Δζληθή.17 Σαξηνγξαθψληαο ην κέιινλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο.18 Ξηζησηηθφο Θίλδπλνο.. 20 Ξνιηηηθή Αλαζεψξεζεο Ξηζηνδνηήζεσλ..21 Basel II. 22 Θίλδπλνο Αγνξάο Back testing 24 Stress testing Θίλδπλνο Οεπζηφηεηαο...25 Ιεηηνπξγηθφο Θίλδπλνο...25

3 Δζσηεξηθφο Έιεγρνο...26 Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε 27 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΓΔΡΔΟΝ ΔΜΑΓΝΟΔΠ & ΠΓΣΩΛΔΠΔΗΠ...28 Δίδε θαη ηαμηλφκεζε ησλ Δ&Π..28 Ιφγνη πνπ σζνχλ ζηηο Δ&Π 31 Αμηνιφγεζε ησλ Δ&Π...33 Δ&Π δηεζλψο Νη Δ&Π ζηελ Διιάδα...37 Ρν Ξξψην Θχκα Δμαγνξψλ & Ππγρσλεχζεσλ ζηελ Διιάδα..38 Ππλέπεηεο ησλ Δ&Π ζηε Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ..47 Δπηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε θαη Γ.Α.Γ..47 Βαζηθέο δηαπηζηψζεηο..50 Δπηπηψζεηο ησλ Δ&Π ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο 52 Βαζηθά επξήκαηα απφ ηε δηεζλή εκπεηξία 54

4 Δκπεηξίεο θαη πξνβιήκαηα απφ ηηο Δ&Π ην Σξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δ.Δ 56 Θίλεηξα γηα Δμαγνξέο & Ππγρσλεχζεηο.62 Θαηεγνξηνπνίεζε Θηλήηξσλ γηα Δμαγνξέο & Ππγρσλεχζεηο..69 Ξιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ Δ&Π..70 Νη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ..73 Ν ηξαπεδηθφο θιάδνο ησλ ΖΞΑ θαη ηεο Βξεηαλίαο, ππφδεηγµα γηα ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε; Ζ ΝΛΔ θαηαιχηεο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ.74 Ζ ηερλνινγηθή πξφνδνο...77 Ζ παγθνζµηνπνίεζε ησλ ρξεµαηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ.78 Ζ πηνζέηεζε θξηηεξίσλ απνδνηηθφηεηαο µε βάζε ηηο επηδφζεηο ησλ ηξαπεδηθψλ µεηνρψλ ζην ρξεµαηηζηήξην...80 Ζ απνξχζµηζε ησλ ρξεµαηηζηηθψλ αγνξψλ..80 Νη δεµνγξαθηθέο εμειίμεηο..81 Ζ αλάπηπμε ησλ µε ηξαπεδηθψλ ηδξπµάησλ πνπ πξνζθέξνπλ ρξεµαηηζηηθέο ππεξεζίεο θαη ν αληαγσληζµφο απφ επηρεηξήζεηο ηνπ µε ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο...82 Γηαδηθαζία ηεο πξνζαξµνγήο...83

5 Νη εμαγνξέο θαη νη ζπγρσλεχζεηο (Δ&Π).83 Ζ αλάιεςε µεγαιπηέξσλ θηλδχλσλ.84 Νη αιιαγέο ζηα πξντφληα θαη ηα θαλάιηα παξάδνζεο 85 Ζ µείσζε ηνπ θφζηνπο.. 86 Ν ξπζµφο πινπνίεζεο ησλ αιιαγψλ. Κία βεβηαζµέλε εθηίµεζε;.87 Νη ζπγρσλεχζεηο.88 Ζ απφ-δηαµεζνιάβεζε...89 Ν αξηζµφο ησλ θαηαζηεµάησλ 90 Ξαξάγνληεο πνπ ηείλνπλ λα αλαζηείινπλ ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο.91 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΡΟΗΡΝ Ζ Πηξαηεγηθή ησλ Ππγρσλεχζεσλ θαη ησλ Δμαγνξψλ ζηνλ Ρξαπεδηθφ θιάδν: Ζ πεξίπησζε ηνπ Νµίινπ ηεο Alpha Bank..93 Ππγρσλεχζεηο θαη Δμαγνξέο: Θεσξεηηθφ πφβαζξν 95 Δγγπήζεηο-πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρία ηνπ εγρεηξήκαηνο.98 Ζ πεξίπησζε ηεο Ηνληθήο Ρξάπεδαο.. 99 Ζ πξνζπάζεηα ζπγρψλεπζεο µε ηελ Δζληθή Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο..102

6 Απνινγηζκφο ΘΝΗΛΩΛΗΘΝΠ ΑΞΝΙΝΓΗΠΚΝΠ Ξξνζσπηθφ..110 Αλαλέσζε Ξξνζσπηθνχ Ξίλαθεο. 112 ΔΞΗΙΝΓΝΠ ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ...115

7 ΔΗΠΑΓΩΓΖ ηελ πηπρηαθή απηή εξγαζία αλαπηχζζνπκε ην Θέκα <<πγρσλεχζεηο Σξαπεδψλ-Αηηίεο θαη επηπηψζεηο ζηηο ηξάπεδεο θαη ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ. Η κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη θπξίσο απφ ην δηαδίθηπν θαη έλα κηθξφ κέξνο απφ ηα βηβιία. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα γλσξίζνπκε θαη λα εμεγήζνπκε έλα θαηλφκελν πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηνλ πιαλήηε καο. ην πξψην κέξνο αλαθέξνπκε ηελ έλλνηα ηεο ηξάπεδαο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο απηήο. Δπίζεο κε ην λέν πιαίζην θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ηεο Βαζηιείαο ΙΙ πνπ πηνζεηήζεθε απφ ηελ ΔΔ ζα μεπεξαζηνχλ ηα φπνηα πξνβιήκαηα δεκηνπξγεζνχλ ζηε δηαδηθαζία εθαξκνγήο ζηεο λέεο αξρέο. Βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη ε πινπνίεζε ζεκαληηθψλ παξακέηξσλ. Έπεηηα θάλνπκε ιφγν γηα ηεο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο. Αλαθέξνπκε ηα είδε, ηνπο ιφγνπο πνπ σζνχλ ζηεο Δ&. ηε ζπλέρεηα ζεκαληηθφ κέξνο απνηεινχλ νη επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ηα θίλεηξα, ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα. Σέινο θάλνπκε ιφγν γηα ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπληέιεζαλ ζηελ έμαξζε ησλ Δ& ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Κιείλνπκε κε ηελ κειέηε ηεο πεξίπησζεο ηνπ νκίινπ ηεο ALPHA BANK θαη ηνλ απνινγηζκφ δξαζηεξηνηήησλ απηήο. 1

8 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΞΟΩΡΝ ΡΝ ΡΟΑΞΔΕΗΘΝ ΠΠΡΖΚΑ ΠΡΖΛ ΔΙΙΑΓΑ Ρξάπεδα είλαη Οηθνλνκηθή επηρείξεζε πνπ Θεσξείηαη σο ν κεζάδνληαο κεηαμχ θεθαιαηνχρσλ, πνπ δεηνχλ λα επελδχζνπλ θεθάιαηα, θαη εθείλσλ ζη νπνίνη έρνπλ αλάγθε δαλεηζκνχ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ Σνπο. Η θπξηφηεξε ιεηηνπξγία ηεο ηξάπεδαο είλαη ν έληνθνο δαλεηζκφο. Γαλείδεη θεθάιαηα ηα νπνία ηεο αλήθνπλ ή θεθάιαηα πξνεξρφκελα απφ θαηαζέζεηο πειαηψλ. Οη ηξάπεδεο παξνπζηάζηεθαλ αξρηθά ζηε Γχζε σο αξγπξακνηβεία πνπ αληάιιαζζαλ δηάθνξα λνκίζκαηα κε θέξδνο. Αξγφηεξα, άξρηζαλ λα ζπγθεληξψλνπλ θεθάιαηα, πνπ κε απηά ρξεκαηνδνηνχζαλ ηα θξάηε θαη κάιηζηα ζε πεξίπησζε πνιέκνπ. Με ηελ επέθηαζε ηνπ δαλεηζκνχ θεθαιαίσλ θαη ζε ηδηψηεο δεκηνπξγήζεθε ν ζεκεξηλφο ηχπνο ηξαπεδψλ. Γεληθά, ηα ζεκεξηλά ηξαπεδηθά ηδξχκαηα ρσξίδνληαη ζε ηξάπεδεο θαηαζέζεσλ πνπ δαλείδνληαη θεθάιαηα απφ ηδηψηεο θαη ηα δαλείδνπλ ζε ηξίηνπο θαη ζε εθδνηηθέο, πνπ έρνπλ ην πξνλφκην λα δίλνπλ ηξαπεδνγξακκάηηα αληί γηα κεηαιιηθφ λφκηζκα. Οη ηξάπεδεο απνηεινχλ ζπνπδαίν παξάγνληα ζηελ εκπνξηθή θαη νηθνλνκηθή δσή ελφο ηφπνπ. Γέρνληαη θαηαζέζεηο κε ηφθν, πξνεμνθινχλ ηηο ζπλαιιαγκαηηθέο, δαλείδνπλ κε ελέρπξν ηίηινπο θαη εκπνξεχκαηα, ή κε ππνζήθε, ρξεκαηνδνηνχλ κεγάιεο επηρεηξήζεηο, ρνξεγνχλ Κξαηηθά δάλεηα θ.η.ι. Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο Ιδξχζεθε κε βάζε ην λφκν 3424/ θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ζηηο 14 Μαίνπ ηνπ Η ίδξπζε ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο πξνθιήζεθε απφ ηελ Κνηλσλία ησλ Δζλψλ. Η Κνηλσλία ησλ Δζλψλ έζηεηιε αληηπξνζψπνπο ζηε ρψξα καο πνπ κειέηεζαλ ηα νηθνλνκηθά ηεο ρψξαο. Η επηηξνπή πξφηεηλε δχν ελαιιαθηηθέο ιχζεηο γηα ηελ εμπγίαλζε ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο ρψξαο καο θαη ηε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ λνκίζκαηφο ηεο. 2

9 Γέρζεθε λα αλαιάβεη ππφ ηελ θξνληίδα ηεο ηε ζχλαςε δαλείνπ ιηξψλ κε ηνλ φξν φκσο φηη ε Δζληθή Σξάπεδα λα πεξηνξίζεη ηηο εξγαζίεο ηεο ζηνλ εθδνηηθφ θχθιν ή λα ηδξπζεί εηδηθή εθδνηηθή ηξάπεδα. Απφ ηηο δχν απηέο πξνηάζεηο απνθαζίζηεθε ε δεχηεξε θαη έηζη κε ζχκβαζε κεηαμχ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο θαη ηνπ Κξάηνπο θαη ηνπ λφκνπ 3427/27 ηδξχζεθε ε Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, ηεο νπνίαο ηα θεθάιαηα απφ δξρ. δηαηξεκέλα ζε κεηνρέο θαηέζεζε ζην ζχλνιν ε Δζληθή Σξάπεδα πνπ αλέιαβε θαη ηε δηάζεζε ησλ κεηνρψλ. Η Σξάπεδα ηεο Διιάδνο είλαη κηθηήο κνξθήο, νχηε θαζαξά Κξαηηθή, νχηε ηδησηηθή, ιεηηνπξγεί κε ηε κνξθή ηεο Α.Δ. θαη νη κεηνρέο ηεο θαηέρνληαη απφ ηδηψηεο θαη δεκνζίνπο νξγαληζκνχο. Η Σξάπεδα ηεο Διιάδνο δηνηθείηαη απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην πνπ απνηειείηαη απφ ην Γηνηθεηή, 2 Τπνδηνηθεηέο θαη 9 πκβνχινπο. Η εθινγή ηνπ δηνηθεηή ππφθεηηαη θαη ζηελ έγθξηζε ηεο θπβέξλεζεο. Αλψηαην δηνηθεηηθφ φξγαλν ηεο ηξάπεδαο είλαη ε Γεληθή πλέιεπζε ησλ κεηφρσλ ηεο. Οη αξκνδηφηεηεο θαη ιεηηνπξγίεο ηεο ηξάπεδαο ηεο Διιάδνο είλαη: - Να εθδίδεη θαη θπθινθνξεί θαη απνθιεηζηηθφηεηα, ηα ηξαπεδνγξακκάηηα. - Να δηελεξγεί ηηο ηξαπεδηθέο θαη ηακηαθέο εξγαζίεο ηνπ Γεκνζίνπ ελεξγψληαο ζαλ ηξαπεδίηεο ηνπ Κξάηνπο. - Να δηαρεηξίδεηαη θαη δηαθπιάζζεη ηα ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα ηεο ρψξαο. - Να ρξεκαηνδνηεί ηνπο Δηδηθνχο Πηζησηηθνχο Οξγαληζκνχο. - Να παξέρεη πηζησηηθέο δηεπθνιχλζεηο πξνο ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο θαη παξάιιεια λα αζθεί θαη έιεγρν ηεο πηζησηηθήο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο. Να δέρεηαη θαηαζέζεηο Γεκνζίνπ θαη δεκνζίσλ Οξγαληζκψλ. - Να ρξεκαηνδνηεί, εληφο πεξηνξηζκέλσλ νξίσλ, νξηζκέλνπο ηνκείο πνπ δελ θαιχπηνπλ νη άιιεο ηξάπεδεο. - Να εθαξκφδεη ηε λνκηζκαηηθή θαη πηζησηηθή πνιηηηθή. Η Σξάπεδα ηεο Διιάδνο δελ δηθαηνχηαη λα κεηέρεη άκεζα ζε νπνηαδήπνηε εκπνξηθή, βηνκεραληθή ή άιιε επηρείξεζε, λα παξέρεη ηφθνπο, ηφθν ζηηο θαηαζέζεηο ζ απηή, λα εθδίδεη ή λα απνδέρεηαη γξακκάηηα πιεξσηέα. Ξεγή: Σξήκα-Ξίζηε-Ρξάπεδεο (Dr. Θίνρνο & Ξαπαληθνιάνπ, Έθδνζε 2000) 3

10 Βαζηιεία ΗΗ θαη θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδψλ Σν λέν χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδψλ. Οη ζηφρνη, νη ηξεηο ππιψλεο, νη ζπλέπεηεο θαη ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ ειιεληθή αγνξάοη θαλφλεο γηα ηελ επηβνιή θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ ζηηο ηξάπεδεο ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο ηθαλφηεηαο απνξξφθεζεο δεκηψλ, ζε πεξίπησζε πνπ νη κε πξνβιέςηκνη θίλδπλνη, ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη κε ηε ιεηηνπξγία ηνπο, εθδεισζνχλ. Aπνηεινχλ κέξνο ηνπ επξχηεξνπ δηθηχνπ αζθαιείαο, ην νπνίν απνβιέπεη ζηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Η Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο, ε νπνία εδξεχεη ζηελ νκψλπκε πφιε ηεο Διβεηίαο, απνηειεί κία de facto άηππε νξγάλσζε θεληξηθψλ ηξαπεδψλ θαη επνπηηθψλ αξρψλ ησλ ρσξψλ ηνπ G10. Γξαζηεξηνπνηείηαη ζηνπο θφιπνπο θαη κε ηε γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε ηεο Σξάπεδαο Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ (Bank for International Settlements). Ιδξχζεθε ζε κηα πεξίνδν πνπ ην δηεζλέο λνκηζκαηηθφ ζχζηεκα κεηέβε απφ ην θαζεζηψο ησλ ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ ζην θαζεζηψο ηεο ειεχζεξεο δηαθχκαλζεο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ θαη ηνπο ζπλεπφκελνπο απηήο θηλδχλνπο, θαη έρεη απνηειέζεη επί ηξεηο δεθαεηίεο ην θαηεμνρήλ forum δηακφξθσζεο ησλ θαλφλσλ ππνινγηζκνχ θαη εθπιήξσζεο ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ, ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ. Σν έξγν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο απνβιέπεη: ζηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζηε δηακφξθσζε ηζνδχλακσλ φξσλ αληαγσληζκνχ, θπξίσο ζε δηεζλέο επίπεδν, αθελφο κελ κεηαμχ ησλ δηεζλψο δξαζηεξηνπνηνχκελσλ ηξαπεδψλ θαη, αθεηέξνπ, κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ εηαηξεηψλ παξνρήο επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ. 4

11 Σν χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ηνπ 1988 Σν ηζρχνλ ζχζηεκα θαλφλσλ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο αλαθνξηθά κε ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ (απφ ην νπνίν έρεη επεξεαζηεί ε επξσπατθή θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη κέζσ απηήο ε λνκνζεζία ησλ θξαηψλκειψλ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο) δηακνξθψζεθε ζηαδηαθά απφ ηνλ Ινχιην ηνπ 1988, φηαλ δεκνζηεχηεθε ην χκθσλν ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα (International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards). Σν χκθσλν απηφ ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε ην 1996 θαη ζήκεξα πεξηέρεη θαλφλεο νη νπνίνη αθνξνχλ: ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ πνπ επηβάιινληαη ζηηο ηξάπεδεο γηα θάιπςε έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζηνλ νπνίν εθηίζεληαη απφ ζηνηρεία πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην επελδπηηθφ ηνπο ραξηνθπιάθην, αθελφο, θαη αθεηέξνπ, ησλ θηλδχλσλ αγνξάο ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη απφ ζηνηρεία πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην ραξηνθπιάθην ζπλαιιαγψλ ηνπο, θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ κέζσ ησλ νπνίσλ νθείινπλ νη ηξάπεδεο λα εθπιεξψλνπλ ηηο πξναλαθεξζείζεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο. Η αλάγθε ηξνπνπνίεζεο ηνπ πκθψλνπ ηνπ 1988 Σν ζχκθσλν γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ηνπ 1988 απνηέιεζε θαηά ην παξειζφλ αληηθείκελν έληνλεο θξηηηθήο. Η ελ ιφγσ θξηηηθή πξνεξρφηαλ ηφζν απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο (ππφ α), φζν θαη απφ ηηο επνπηεπφκελεο ηξάπεδεο (ππφ β). (α) Η θξηηηθή ησλ επνπηηθψλ αξρψλ εζηίαδε ζηα εμήο ζεκεία: ζηελ απνπζία θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ γηα άιινπο θηλδχλνπο πέξαλ ηνπ πηζησηηθνχ θαη ηνπ θηλδχλνπ αγνξάο, θαη 5

12 ζηελ παξνρή δπλαηφηεηαο απνθπγήο θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ (regulatory capital arbitrage). (β) Η θξηηηθή ησλ ηξαπεδψλ αθνξνχζε ηα εμήο: ηελ πεξηνξηζκέλε «επαηζζεζία» ησλ ζπληειεζηψλ ζηάζκηζεο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζε ζρέζε κε ηνλ πξαγκαηηθά αλαιακβαλφκελν θίλδπλν, ηελ, σο απφξξνηα ηνπ πξνεγνχκελνπ, κε ζχγθιηζε ηνπ χςνπο ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ (regulatory capital) κε ηα ίδηα θεθάιαηα πνπ παξαθξαηνχλ νη ηξάπεδεο γηα πξνιεπηηθνχο ιφγνπο, θαη ηε κε επξεία αλαγλψξηζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ ηερληθψλ κείσζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Σν λέν χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ηνπ 2004 Η Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο, έρνληαο εληνπίζεη ηελ αλάγθε ηξνπνπνίεζεο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ αξρηθνχ πκθψλνπ, πξνθεηκέλνπ λα ελαξκνληζηεί κε ηηο ηξέρνπζεο πξαθηηθέο ηεο ηξαπεδηθήο αγνξάο πξνρψξεζε απφ ην 1999 ζε εθηεηακέλεο δηαβνπιεχζεηο κε ηνπο θνξείο ηεο αγνξάο γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ αξρηθνχ πκθψλνπ. Η έθδνζε ηνπ ηειηθνχ θεηκέλνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Ινχλην ηνπ Αλάινγε ήηαλ θαη ε εμέιημε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο. Οη ζηφρνη ηνπ λένπ πκθψλνπ Οη βαζηθνί ζηφρνη ηνπ λένπ πκθψλνπ ζπλίζηαληαη ζηα αθφινπζα: απφδνζε έκθαζεο ζηε δηαδηθαζία επνπηηθήο εμέηαζεο θαη ζηε δηαθάλεηα ηεο α επαξθή θάιπςε ηνπ ζπλφινπ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θαη κε θηλδχλσλ βάζεη ησλ δηαηάμεσλ ηνπ 1νπ θαη 2νπ ππιψλα, θαη 6

13 ζηαδηαθή ζχγθιηζε ηνπ χςνπο ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ κε ην νηθνλνκηθφ θεθάιαην κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο ηεο απνηίκεζεο ηνπ θηλδχλνπ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ νη ίδηεο νη ηξάπεδεο. Ο ηειεπηαίνο ζηφρνο, δειαδή ε επίηεπμε κεγαιχηεξεο επαηζζεζίαο σο πξνο ηνλ θίλδπλν ησλ κεζφδσλ ππνινγηζκνχ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ, δελ ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ ζπλνιηθψλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ αιιά ηελ νξζφηεξε αλαθαηαλνκή ηνπο. Δηδηθφηεξα, ε φπνηα κείσζε θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ γηα ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν αληηζηαζκίδεηαη απφ ηε λέα απαίηεζε γηα ην ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν, ελψ ηαπηφρξνλα ηίζεληαη ειάρηζηα φξηα θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ ηα πξψηα έηε εθαξκνγήο ζε ζρέζε κε ην ηζρχνλ πιαίζην. Η δηάξζξσζε ηνπ λένπ πκθψλνπ Οη λέεο πξνηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ή, θαηά ηε θξαζενινγία ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο, ππιψλεο: ηξνπνπνίεζε ηνπ πιαηζίνπ ππνινγηζκνχ ειάρηζησλ θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ κε ηελ πξνζζήθε απαηηήζεσλ γηα θάιπςε έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ (ππφ 4.2.1), θαζηέξσζε δηαδηθαζηψλ γηα ηνλ έιεγρν ζε κφληκε βάζε ηεο επάξθεηαο ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ ηξαπεδψλ απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο (ππφ 4.2.2), θαη ελδπλάκσζε ηεο πεηζαξρίαο πνπ επηβάιιεη ε αγνξά ζηηο ηξάπεδεο κέζσ ηεο θαζηέξσζεο θαλφλσλ δεκνζίεπζεο νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ ζηνηρείσλ (ππφ 4.2.3). Οη ηξεηο απηνί ππιψλεο ηνπ λένπ πκθψλνπ είλαη ακνηβαίσο αιιεινεληζρπφκελνη: αλακθίβνια, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαλφλσλ ηνπ πξψηνπ ππιψλα εμαξηάηαη θαζνξηζηηθά απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ επνπηηθψλ αξρψλ λα ειέγρνπλ ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπο κέζσ ησλ εμνπζηψλ ηνπ 2νπ ππιψλα. Δπίζεο, νη απμεκέλεο ππνρξεψζεηο γλσζηνπνίεζεο ζηνηρείσλ ηνπ 3νπ 7

14 ππιψλα δηακνξθψλνπλ ηα θαηάιιεια θίλεηξα γηα ηε βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ πνπ αλαπηχζζνπλ νη ηξάπεδεο. Ο πξψηνο ππιψλαο ηνπ λένπ χκθσλνπ επηθέξεη ηηο εμήο αιιαγέο ζην ηζρχνλ πιαίζην: (α) Tξνπνπνηεί ηελ ηζρχνπζα ηππνπνηεκέλε κέζνδν (standardized approach) γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ. Η λέα ηππνπνηεκέλε κέζνδνο δηαηεξεί ηε ινγηθή ηεο πθηζηάκελεο κεζφδνπ κε ηελ απφδνζε πξνθαζνξηζκέλσλ ζπληειεζηψλ ζηάζκηζεο θηλδχλνπ. Δληνχηνηο επηηπγράλεη κεγαιχηεξε επαηζζεζία σο πξνο ηνλ θίλδπλν, ζην κέηξν πνπ νη ζπληειεζηέο θηλδχλνπ πξνζδηνξίδνληαη αλάινγα κε ηε δηαβάζκηζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ αληηζπκβαιινκέλνπ. (β) Aλαγλσξίδεη ηε κέζνδν ππνινγηζκνχ βάζεη εζσηεξηθψλ ζπζηεκάησλ γνξάο, δηαβάζκηζεο (internal ratings based approach), κέζνδν ε νπνία παξέρεη ζηηο ηξάπεδεο δχν ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο ππνινγηζκνχ, αλάινγα κε ην βαζκφ εμέιημεο ησλ εζσηεξηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ δηαβάζκηζεο θηλδχλνπ: ηε ζεκειηψδε κέζνδν (foundation approach) θαη, ηελ πξνεγκέλε κέζνδν (advanced approach). Δπηζεκαίλεηαη ζην πιαίζην απηφ φηη γηα ην ραξηνθπιάθην ιηαληθήο (θαηαλαισηηθά θαη ζηεγαζηηθά δάλεηα) ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ κφλν ηελ πξνεγκέλε κέζνδν. Γηα θάζε άλνηγκα νη ηξάπεδεο ζα ρξεζηκνπνηνχλ ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνποεηζξνέο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Αλαιπηηθά νη ελ ιφγσ παξάκεηξνη πεξηιακβάλνπλ: ηελ πηζαλφηεηα αζέηεζεο ππνρξέσζεο αληηζπκβαιινκέλνπ (Probability of Default - PD), 8

15 ηε δεκηά ζε πεξίπησζε αδπλακίαο εθπιήξσζεο ππνρξέσζεο αληηζπκβαιινκέλνπ (Loss Given Default - LGD), ηελ έθζεζε έλαληη ηνπ αληηζπκβαιινκέλνπ (Exposure At Default - EAD), θαη ηελ ελαπνκείλαζα δηάξθεηα έσο ηε ιήμε (Maturity - M). ηελ πεξίπησζε ηεο ζεκειηψδνπο κεζφδνπ, νη ηξάπεδεο πξνζδηνξίδνπλ κφλνλ ηελ παξάκεηξν ηεο αζέηεζεο ππνρξεψζεσλ (PD) ελψ ζηελ εμειηγκέλε πξνζέγγηζε ην ζχλνιν ησλ παξακέηξσλ. (γ) Γηακνξθψλεηαη αλαιπηηθφ πιαίζην γηα ηελ επνπηηθή κεηαρείξηζε ησλ ηηηινπνηεκέλσλ απαηηήζεσλ (πιαίζην πνπ εμέιηπε εληειψο απφ ην αξρηθφ χκθσλν). (δ) Oη ηξάπεδεο πνπ πιεξνχλ πξνυπνζέζεηο ζα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ κεζφδνπο άκβιπλζεο ηνπ θηλδχλνπ γηα λα κεηψζνπλ ηηο θεθαιαηαθέο επηβαξχλζεηο ηνπο, φπσο: ηηο εμαζθαιίζεηο, ηηο εγγπήζεηο θαη ηα πηζησηηθά παξάγσγα, θαη ην ζπκςεθηζκφ ζηνηρείσλ εληφο ηζνινγηζκνχ. (ε) Σέινο, εηζάγνληαη γηα πξψηε θνξά θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ. ηελ έλλνηα ηνπ ελ ιφγσ θηλδχλνπ εκπίπηνπλ νη δεκίεο πνπ νθείινληαη: ζηελ αλεπάξθεηα/αθαηαιιειφηεηα ησλ εζσηεξηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ζπζηεκάησλ, ζε αλζξψπηλν παξάγνληα, ή ζε εμσηεξηθά αίηηα. 9

16 Η Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο πξνηείλεη ηξεηο ελαιιαθηηθέο κεζφδνπο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ: ηε κέζνδν ηνπ βαζηθνχ δείθηε (basic indicator approach), ηελ ηππνπνηεκέλε κέζνδν (standardized approach) θαζψο θαη ελαιιαθηηθή ηππνπνηεκέλε κέζνδν κφλν γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ιηαληθήο ηξαπεδηθήο θαη ρνξεγήζεσλ, θαη ηε κέζνδν ηεο πξνεγκέλεο κέηξεζεο (advanced measurement approach). Η δηαδηθαζία ηεο επνπηηθήο εμέηαζεο (supervisory review process) ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα απνηειεί κία απφ ηηο βαζηθέο θαηλνηνκίεο ηνπ Νένπ πκθψλνπ. Αληαλαθιά ηε κεηαηφπηζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ επνπηηθψλ αξρψλ απφ ην επίπεδν ηεο καθξνπξνιεπηηθήο επνπηείαο ζε εθείλν ηεο κηθξνπξνιεπηηθήο παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα πξνζσπνπνηεκέλεο επνπηείαο ησλ ηδξπκάησλ νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ νπνίσλ ελέρνπλ κεγαιχηεξν ζπζηεκηθφ θίλδπλν. Ο δεχηεξνο ππιψλαο αξζξψλεηαη γχξσ απφ ηέζζεξηο βαζηθέο αξρέο: Πξφβιεςε δηαδηθαζηψλ απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα γηα ηελ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε ηεο θεθαιαηαθήο ηνπο επάξθεηαο θαη ηε δηακφξθσζε ζηξαηεγηθήο γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ επηπέδνπ ηδίσλ θεθαιαίσλ. Καζηέξσζε ηεο εμνπζίαο επνπηηθνχ ειέγρνπ ηεο αξηηφηεηαο ησλ δηαδηθαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ησλ ηξαπεδψλ. Γπλαηφηεηα επηβνιήο απφ ηελ αξκφδηα επνπηηθή αξρή θεθαιαηαθήο απαίηεζεο γηα θάιπςε έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ θαζ ππέξβαζε ηνπ ειαρίζηνπ νξίνπ (8%) ζε ζπγθεθξηκέλα πηζησηηθά ηδξχκαηα. 10

17 Καζηέξσζε ηεο εμνπζίαο έγθαηξεο παξέκβαζεο ησλ επνπηηθψλ αξρψλ ζε πεξίπησζε επηδείλσζεο ηνπ δείθηε θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ελφο πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο. Οη δηαηάμεηο ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα εζηηάδνπλ ζηηο εμήο ζεκαηηθέο ελφηεηεο: κεηαρείξηζε θηλδχλσλ πνπ δελ αληηκεησπίδνληαη ζην πιαίζην ηνπ πξψηνπ ππιψλα (π.ρ. θίλδπλνο εηζνδήκαηνο επηηνθίσλ, κεγάια ρξεκαηνδνηηθά αλνίγκαηα, θίλδπλνο ξεπζηφηεηαο, ζηξαηεγηθφο θίλδπλνο θ.ι.), αληηκεηψπηζε παξαγφλησλ πνπ δελ ηεινχλ ππφ ηνλ έιεγρν ηνπ πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο (δηαθπκάλζεηο νηθνλνκηθνχ θχθινπ), θαη έιεγρν ηεο πιήξσζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ πηνζέηεζε ησλ εμειηγκέλσλ κεζφδσλ. Ο ηξίηνο ππιψλαο ηνπ λένπ πκθψλνπ αθνξά ηελ ππνρξέσζε ησλ ηξαπεδψλ λα πξνβαίλνπλ ζε γλσζηνπνίεζε ζηνηρείσλ ηφζν πνηνηηθνχ φζν θαη πνζνηηθνχ ραξαθηήξα κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο επηβαιιφκελεο απφ ηελ αγνξά πεηζαξρίαο πξνο ηνπο θαλφλεο νξζήο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ. θνπφο ηνπ ππιψλα ΙΙΙ είλαη λα παξέρνληαη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά νη αλαγθαίεο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο θηλδχλνπο ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα θαη γηα ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζήο ηνπο. Η αηηηνινγηθή βάζε ησλ ξπζκίζεσλ ηνπ ηξίηνπ ππιψλα εξείδεηαη θαη ζηελ εθηεηακέλε επρέξεηα πνπ παξέρεη ην λέν χκθσλν ζηηο ηξάπεδεο αλαθνξηθά κε ηηο κεζφδνπο εζσηεξηθψλ δηαβαζκίζεσλ. ʼιισζηε θάπνηεο εθ ησλ ππνρξεψζεσλ δεκνζηνπνίεζεο απνηεινχλ πξνυπφζεζε γηα ηε ρξήζε νξηζκέλσλ κεζφδσλ. Οη ππνρξεψζεηο δεκνζηνπνίεζεο αθνξνχλ ζε γεληθέο γξακκέο: ηνπο θηλδχλνπο ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα, ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζήο ηνπο, θαη 11

18 ηελ πνηφηεηα ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ θάιπςε ησλ θηλδχλσλ. Δπηπηψζεηο ηνπ λένπ πκθψλνπ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Οη επηπηψζεηο ηνπ λένπ πκθψλνπ δηαθξίλνληαη, γηα αλαιπηηθνχο ιφγνπο, ζε δπν βαζηθέο θαηεγνξίεο: Δπηπηψζεηο ζε ζπζηεκηθφ επίπεδν (ππφ α), θαη Δπηπηψζεηο ζε επίπεδν ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ (ππφ β) (α) ε ζπζηεκηθφ επίπεδν ε ζπδήηεζε γηα ηηο επηπηψζεηο απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ πκθψλνπ επηθεληξψλεηαη ζηελ επίδξαζε επί ηεο πνιηηηθήο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Η δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, αλ θαη raison d être ηεο επηβνιήο θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ζηηο ηξάπεδεο σο κέηξνλ πξνιεπηηθήο επνπηείαο, ζεσξείηαη απφ πνιινχο φηη ηίζεηαη ελ ακθηβφισ ζην λέν χκθσλν. Η ρξήζε, δηαθνξεηηθήο σο πξνο ηνλ θίλδπλν επαηζζεζίαο, κεζνδνινγηψλ απφ ηξάπεδεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ίδηα ηξαπεδηθή αγνξά, δεκηνπξγεί ηζρπξά θίλεηξα γηα ηνλ «sophisticated», ρακειήο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο, πηζηνχρν λα πξνζθχγεη γηα ρξεκαηνδφηεζε ζηηο ηξάπεδεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ ηππνπνηεκέλε κέζνδν. Σνχην ζα έρεη ην παξάδνμν απνηέιεζκα νη ηξάπεδεο κε ηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ λα ζπγθεληξψλνπλ ηηο πιένλ επηθίλδπλεο ρνξεγήζεηο. (β) Οη επηπηψζεηο ζε αηνκηθφ επίπεδν ζα κπνξνχζαλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο ελφηεηεο: Δπηπηψζεηο ζηε δηάξζξσζε ηεο αγνξάο [ππφ (η)], Δπηπηψζεηο ζηε ιεηηνπξγία ησλ ηξαπεδψλ [ππφ (ηη)], θαη Δπηπηψζεηο ζηνπο πειάηεο ησλ ηξαπεδψλ [ππφ (ηηη)] 12

19 η) Όζνλ αθνξά ηηο επηπηψζεηο ζηε δηάξζξσζε ηεο αγνξάο πνιινί είλαη απηνί πνπ ηζρπξίδνληαη φηη νη ηξάπεδεο πνπ ζα πηνζεηήζνπλ ηελ εμειηγκέλε πξνζέγγηζε ηφζν γηα ηνλ πηζησηηθφ φζν θαη γηα ηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν ζα απνθηήζνπλ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ ινηπψλ ηξαπεδψλ ιφγσ κεηνχκελσλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ (relative capital advantage). (ηη) Bάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ηξίηεο δηεξεπλεηηθήο ησλ επηπηψζεσλ άζθεζεο (QIS 3) ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο εμάγνληαη ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα: Οη ηξάπεδεο πνπ ζα πηνζεηήζνπλ ηηο ηππνπνηεκέλεο κεζφδνπο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ζα πξνρσξήζνπλ, αλάινγα θαη κε ηελ πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ηνπο, ζε αχμεζε ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηνπο. Δλ αληηζέζεη, ηξάπεδεο πνπ ζα εθαξκφζνπλ ηηο εμειηγκέλεο κεζφδνπο ησλ εζσηεξηθψλ δηαβαζκίζεσλ ζα ηχρνπλ θεθαιαηαθήο ειάθξπλζεο. ʼιισζηε απηή ε δηαθνξνπνίεζε απνηέιεζε ιαλζάλνληα ζηφρν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζνχλ θίλεηξα γηα ηε ζηαδηαθή κεηάβαζε ζηηο εμειηγκέλεο κεζφδνπο, θαη θπξίσο γηα ηελ πηνζέηεζε επαξθψλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ. ε γεληθέο γξακκέο νη ηξάπεδεο πνπ εηδηθεχνληαη ζηηο επελδπηηθέο ππεξεζίεο (δηαρείξηζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ππεξεζίεο ζεκαηνθπιαθήο) ζα βξεζνχλ δεκησκέλεο ζην κέηξν πνπ ε επηβνιή θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ γηα ην ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν έρεη απνηέιεζκα νη ελ ιφγσ ππεξεζίεο λα πάςνπλ λα ζεσξνχληαη δξαζηεξηφηεηεο ρσξίο θεθαιαηαθφ θφζηνο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε ιηαληθή ηξαπεδηθή ζα επλνεζεί πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιν ηνκέα δξαζηεξηφηεηαο. Οη ζπληειεζηέο ζηάζκηζεο ζηελ ηππνπνηεκέλε πξνζέγγηζε γηα ηα πξνζσπηθά/θαηαλαισηηθά δάλεηα θαη, ππφ πξνυπφζεζεηο γηα δάλεηα πξνο ΜΜΔ, κεηψλνληαη απφ ην 100% ζην 75%. Μείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 15% (απφ 50% ζε 35%) πξνβιέπεηαη θαη γηα ηα ζηεγαζηηθά δάλεηα. 13

20 Η ρξεκαηνδφηεζε κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ απνηειεί επίζεο έλαλ απφ ηνπο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζα θαηαζηεί πεξηζζφηεξν επηθεξδήο γηα ηηο ηξάπεδεο ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ ζρεηηθψλ θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ. (ηηη) Σέινο δηαθξηηά αλαθέξνληαη, αλ θαη απνηεινχλ ηελ άιιε φςε ηνπ λνκίζκαηνο, νη επηπηψζεηο ζηνπο πειάηεο ησλ ηξαπεδψλ. Η απμεκέλε επαηζζεζία ησλ λέσλ κεζφδσλ ηδηαίηεξα, δε, ηεο κεζφδνπ ησλ εζσηεξηθψλ δηαβαζκίζεσλ ζα έρεη σο απνηέιεζκα: ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ηνπ ηξαπεδηθνχ δαλεηζκνχ αλάινγα κε ηε θεξεγγπφηεηα ηνπ αληηζπκβαιινκέλνπ θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπλαιιαγήο, θαζψο επίζεο θαη ην βέιηηζην ζρεκαηηζκφ πξνβιέςεσλ έλαληη επηζθαιψλ απαηηήζεσλ. Καζίζηαηαη εκθαλέο, ινηπφλ, φηη ην λέν χκθσλν επηηξέπεη ζηηο ηξάπεδεο λα ηηκνινγνχλ ηα ρνξεγεηηθά πξντφληα ηνπο κε νξζνινγηθφηεξν ηξφπν, γεγνλφο πνπ κεηαθξάδεηαη ζε κείσζε ηνπ θφζηνπο ηξαπεδηθνχ δαλεηζκνχ γηα ηνπο θεξέγγπνπο πειάηεο. ε γεληθέο γξακκέο κεηαμχ ησλ σθειεκέλσλ, απφ ην λέν χκθσλν, πειαηψλ ησλ ηξαπεδψλ πεξηιακβάλνληαη: νη θαηαλαισηέο, νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, νη επηρεηξήζεηο κε πςειή πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα, θαη νη αληηζπκβαιιφκελνη πνπ ζα παξέρνπλ επαξθείο εμαζθαιίζεηο/εγγπήζεηο ζηηο ηξάπεδεο. 14

21 Σειηθέο παξαηεξήζεηο Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ζε επξσπατθφ επίπεδν πξφθεηηαη λα ηξνπνπνηεζνχλ νη Οδεγίεο 2000/12/ΔΚ θαη 93/6/ΔΟΚ πνπ αθνξνχλ ηηο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο γηα ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν θαη ηνλ θίλδπλν αγνξάο, αληίζηνηρα, πξνθεηκέλνπ λα ελαξκνληζηνχλ κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λένπ πκθψλνπ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο. Παξά ην γεγνλφο φηη ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο παξάιιειεο εθαξκνγήο ην δηεζλέο θαη ην θνηλνηηθφ πιαίζην ζπκβαδίδνπλ, εληνχηνηο πθίζηαληαη νξηζκέλεο δηαθνξνπνηήζεηο ησλ δχν δηαθνξέο πνπ δελ πεξηνξίδνληαη ζηε δηαθνξεηηθή λνκηθή θχζε ησλ θαλφλσλ ηνπο. ηελ Διιάδα ε εθαξκνγή ηνπ λένπ πκθψλνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί κέζσ ηεο ελζσκάησζεο ζηελ ηξαπεδηθή λνκνζεζία ηεο λέαο ζρεηηθήο θνηλνηηθήο Οδεγίαο, ε νπνία αλακέλεηαη λα εθδνζεί ζηηο αξρέο ηνπ Η Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ, παξαθνινπζψληαο ηηο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα απηφλ θαη ζπκκεηέρνληαο ελεξγά ζην έξγν ηεο Δπξσπατθήο Σξαπεδηθήο Οκνζπνλδίαο (ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ νη ελψζεηο ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο), έρεη μεθηλήζεη απφ ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν δηαδηθαζία δηαξθνχο δηαβνχιεπζεο κε ηελ Σξάπεδα ηεο Διιάδαο πξνθεηκέλνπ λα ιεθζνχλ ππφςε θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ πιαηζίνπ ηα εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληθήο ηξαπεδηθήο αγνξάο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ζχκθσλα κε ηα πξναλαθεξζέληα, νη επηπηψζεηο απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ζα είλαη ζεκαληηθέο. πλεπψο, ε έγθαηξε θαη νπζηαζηηθή επαηζζεηνπνίεζε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ησλ ηξαπεδψλ θαη ηεο έλσζεο ηνπο, ησλ επνπηηθψλ αξρψλ θαη ησλ θνξέσλ εθπξνζψπεζεο ηεο πειαηείαο ησλ ηξαπεδψλ είλαη απφιπηα ελδεδεηγκέλε. Οη απμεκέλεο ππνρξεψζεηο γλσζηνπνίεζεο ζηνηρείσλ ηνπ 3νπ ππιψλα δηακνξθψλνπλ ηα θαηάιιεια θίλεηξα γηα ηε βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ πνπ αλαπηχζζνπλ νη ηξάπεδεο. Πηγή: Data/EP/

22 Νη λένη θαλφλεο θαη ην νρπξφ ηεο ηερλνινγίαο Η πιεηνλφηεηα ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ παγθνζκίσο έρεη ήδε εγθξίλεη είηε πξφθεηηαη λα εγθξίλεη έξγα απηνκαηνπνίεζεο εξγαζηψλ, απφθηεζεο κεραλνγξαθηθψλ εθαξκνγψλ ή βειηηζηνπνίεζεο ππαξρφλησλ ζπζηεκάησλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ηεο αγνξάο θαηαθεχγνπλ ζηελ ηερλνινγία, αλακέλνληαο, αιιά θαη παξάιιεια πξνζβιέπνληαο ζε άκεζε απφζβεζε ησλ επελδχζεσλ ηνπο. Η Βαζηιεία ΙΙ, απφ ηε γέλλεζή ηεο, ζηφρεπζε ζηε δηαζχλδεζε ελλνηψλ φπσο «Αλάπηπμε Γηαρεηξηζηηθνχ Πιαηζίνπ», «Απφδνζε Υξεκαηννηθνλνκηθψλ Δξγαιείσλ» θαη «Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ». Οη θεθαιαηαγνξέο, αιιά θαη ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, άκεζνη ζπλδεηηθνί θξίθνη ηεο επηηπρίαο ηεο εθαξκνγήο ηεο Βαζηιείαο ΙΙ, εκθαλίδνληαη πηα πην ψξηκνη θαη έηνηκνη λα αληηκεησπίζνπλ ηηο πξνθιήζεηο, αιιά θαη ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ πξνηεηλφκελνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο. Οη πξφζθαηεο εμειίμεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ηαρεία αλάπηπμε ησλ ρξεκαηαγνξψλ θαη ησλ θεθαιαηαγνξψλ, καο νδεγνχλ ζε έλα ζεηηθά αληηθαηηθφ κέιινλ, ηελ επηηπρή έθβαζε ηνπ νπνίνπ θαινχκαζηε λα νξίζνπκε άκεζα θαη απνηειεζκαηηθά. Πηφρνο ε αμηφπηζηε κέηξεζε ησλ θηλδχλσλ Η αλάπηπμε ησλ αγνξψλ θαη ε εμέιημε ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ επελδπηή αμηψλ, έρεη σζήζεη ηελ αγνξά ζηε δεκηνπξγία, δηαρείξηζε θαη ππνζηήξημε δνκεκέλσλ, ζχλζεησλ πξντνληηθψλ γξακκψλ. Πξντφληα φπσο Structured Repos, Credit Link Notes, ETF s απαηηνχλ άκεζε θεθαιαηαθή θαη δηαδηθαζηηθή πξνζαξκνγή βάζεη ησλ πξνηχπσλ ηεο Βαζηιείαο. ε ζπλάξηεζε κε ηα λέα πξντφληα θηλνχληαη θαη νη ρξεκαηννηθνλνκηθέο αγνξέο. Οη λέεο δνκέο αιιά θαη ε ξαγδαία θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, θξελήξεο, πνξεία ησλ αγνξψλ, έξρεηαη ζε άκεζε ηξηβή κε ην θαλνληζηηθφ πιαίζην, ε νπνία θαίλεηαη άκεζα ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ ηξαπεδψλ θαη ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα επξχηεξα. Σν ζεζκηθφ πιαίζην επηδηψθεη λα δεκηνπξγήζεη ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο, ψζηε ε θαζεκεξηλή ζπλαιιαθηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ λα βξίζθεηαη ζε αξκνλία κε ηηο αξρέο ηνπ 16

23 πιαηζίνπ, δειαδή ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο, αιιά θαη ηελ πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ. Σν λέν πιαίζην πξνβιέπεη πνιηηηθέο δηαρείξηζεο θαη κέηξεζεο θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ κε επαπμεκέλεο δηθιείδεο αζθαιείαο σο πξνο ηνλ αλαιακβαλφκελν θίλδπλν, ελψ παξάιιεια πξνηξέπεη πξνο ηελ αμηφπηζηε κέηξεζε ησλ θηλδχλσλ θαη ηελ πξνζεθηηθή επηινγή ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ, δεκηνπξγψληαο ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο ζπλαιιαθηηθήο ζπκπεξηθνξάο κε ηηο αληίζηνηρεο πνιηηηθέο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνληαη. Δπηπξφζζεηα, δεκηνπξγεί θαιχηεξε ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ επνπηηθνχ θαη ηνπ νηθνλνκηθνχ θεθαιαίνπ, αληηζηαζκίδνληαο ησλ θίλδπλν φρη πηα κφλν ζε επίπεδν ζπλαιιαγήο, αιιά θαη ζπλφινπ επελδχζεσλ. Οινέλα θαη απμαλφκελα, νη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί εθαξκφδνπλ εληαίεο πνιηηηθέο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ζε θάζε εηαηξεία - κνλάδα ηνπ νκίινπ ηνπο. Οη ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο ιακβάλνπλ ππφςε έλαλ ηδηαίηεξα εθηεηακέλν νξίδνληα θηλδχλνπ γηα κία επξεία εκβέιεηα ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη θιάδσλ. Οη δηαρεηξηζηέο θηλδχλνπ είλαη πηα πην πεηζαξρεκέλνη ζηηο κεζφδνπο ηνπο, απνδερφκελνη θαη αθνινπζψληαο αλεπηπγκέλεο πνζνηηθέο θαη πνηνηηθέο κεζφδνπο κε πιήξσο κεραλνγξαθεκέλεο πνιηηηθέο θαη δηαδηθαζίεο. Σέηνηαο κνξθήο θαη εχξνπο αιιαγέο, επηηάζζνπλ ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή επέιηθησλ, ηππνπνηεκέλσλ standards θαη ζεζκηθψλ νδεγηψλ, νη νπνίεο ζα εμαζθαιίζνπλ ηελ απξφζθνπηε ιεηηνπξγία ελφο αζθαινχο θαη ζηαζεξνχ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, πξνσζψληαο παξάιιεια ηελ θαηλνηνκία ζηελ αλάπηπμε πξντφλησλ θαη ηερλνινγίαο. Αλαπηπζζφκελεο αγνξέο - αλαπηπζζφκελνη θίλδπλνη Σν ελ ιφγσ πιαίζην έρεη ζρεδηαζηεί εηδηθά γηα λα επηηχρεη ηελ εθαξκνγή ηεο σο άλσ αλαθεξφκελεο ηζνξξνπίαο ηάζεσλ. Αληηπξνζσπεχεη κία ζεκειηψδε πνξεία αιιαγψλ ησλ αξρψλ ππνινγηζκνχ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ αιιά θαη πσο πξέπεη απηά λα εμαζθαιίδνληαη θαη λα πξνζηαηεχνληαη απνηειεζκαηηθά. 17

24 Σελ ηειεπηαία 10εηία εηδηθφηεξα, ε Δπξσπατθή Έλσζε δηαθαηέρεηαη απφ ζπλερείο θαη θαζνξηζηηθέο αιιαγέο: λέεο νηθνλνκίεο - λέα θξάηε /κέιε, ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ε απειεπζέξσζε ησλ (παξαδνζηαθά) ζθιεξνππξεληθψλ αγνξψλ, αιιά θαη παξαγφκελα θαηλφκελα απηψλ, δειαδή νη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο εηαηξεηψλ θαη νξγαληζκψλ ζε ηδησηηθφ ή θξαηηθφ ραξαθηήξα. Υσξίο λα επεθηαζνχκε ζε ιεπηνκεξή ραξαθηεξηζκφ, είλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη ν ξπζκφο αλάπηπμεο θαη εκθάληζεο θαηλνηφκσλ γξακκψλ ζηηο θεθαιαηαγνξέο, δελ εκθαλίδεη αθφκα ζεκεία επηβξάδπλζεο. Δπνκέλσο, θαινχκαζηε φρη κφλνλ λα εμαζθαιίζνπκε ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ ππάξρνληνο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο Βαζηιείαο, αιιά θαη λα πξνεηνηκαζηνχκε έγθαηξα γηα ηηο ππνιεηπφκελεο λέεο νδεγίεο πνπ ζα εθδνζνχλ θαη ζα είλαη επηθεληξσκέλεο θαη πάιη ζηε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ θαη ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. Σαξηνγξαθψληαο ην κέιινλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο Σελ κεγαιχηεξε επηξξνή ζε φιεο ηηο αιιαγέο, αιιά θαη ηε λέα εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ ηεο Βαζηιείαο, ζα ηελ έρνπλ νη ηξάπεδεο. Ιζηνξηθά, ν ξφινο ησλ ηξαπεδψλ ήηαλ ε βαζηθή πεγή νηθνλνκηθήο αλαδηάξζξσζεο ζηηο πεξηζζφηεξεο νηθνλνκίεο, κε ηα δαλεηαθά πξντφληα λα εμέρνπλ ζεκαληηθφηεηαο ζηελ θεθαιαηαθή ηνπο ζέζε. Παξά ηαχηα, νη ηξάπεδεο απμαλφκελα πηα, ηείλνπλ λα παξέρνπλ δαλεηαθά πξντφληα κε ηε κνξθή θάιπςεο θαη βαζηθφ ζθνπφ λα ηα πνπιήζνπλ ζε αληηζπκβαιιφκελα κέξε ηεο αγνξάο. Μπνξεί απηφ ηζνινγηζηηθά λα εκθαλίδεη ηηο ηξάπεδεο κε κηθξφηεξεο ζέζεηο ζε θάζε ρξήζε, ζα ήηαλ ιάζνο λα ζεσξήζνπκε φηη αληίζηνηρα κεηψλεηαη θαη ε επνπηηθή ηνπο επηξξνή ζηελ πηζησηηθή αγνξά. Αληίζεηα, θαίλεηαη θαζαξά, φηη ηα πεξηζζφηεξα ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα αλαπηχζζνληαη κε βαζηθφ ζθνπφ ηελ πψιεζε θαη επαλαγνξά ηνπο ζε αληίζηνηρεο πξσηνγελείο ή δεπηεξνγελείο αγνξέο. 18

25 ε απηφ, ινηπφλ, ην ηδηαίηεξα πνιχπινθν θαη κε ζπλερφκελεο πξνθιήζεηο, ρξεκαηννηθνλνκηθφ πιαηφ, ε Βαζηιεία ΙΙ δελ ζέηεη κφλνλ έλα λέν ζεη αξρψλ, αιιά «ραξηνγξαθεί» αθφκα πεξηζζφηεξν ην κέιινλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, φληαο έηνηκε θαη πνιχ πην έκπεηξε απφ ηα ιάζε ηνπ παξειζφληνο. Βαζηθέο αξρέο ζε απηή ηε πξνζέγγηζε απνηεινχλ ε δηαζπλνξηαθή, ζεζκηθή πιεξνθφξεζε θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ θξαηψλ, αιιά θαη ε παξάιιειε εθαξκνγή πξνηχπσλ φπσο ηα λέα δηεζλή ινγηζηηθά πξφηππα. Η ινγηζηηθή απεηθφληζε θαη δηαρείξηζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ, επηζχξεη αληίζηνηρεο πεγέο θηλδχλσλ νη νπνίεο νθείινπλ λα εληνπίδνληαη, λα πνζνηηθνπνηνχληαη θαη λα αμηνινγνχληαη αληίζηνηρα. Σέινο, έλα αθφκα παξαγφκελν γεγνλφο απφ ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ, είλαη ε επηηαθηηθή αλάγθε ηεο κεραλνγξάθεζεο ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ε απφθηεζε κεραλνγξαθηθψλ εθαξκνγψλ. Απφ ην θαλάιη ηεο πξψηεο εηζαγσγήο κία ζπλαιιαγήο ζηελ αγνξά κέρξη ην ηειηθφ ζηάδην ηεο ινγηζηηθνπνίεζήο ηεο, ππάξρεη κία επξεία ζεηξά ελεξγεηψλ, εγγξαθψλ θαη δηαδηθαζηψλ, νη νπνίεο νθείινπλ λα θαιχπηνληαη απφ απηνκαηηζκνχο, θαηαγξαθή ελεξγεηψλ, δηθιείδεο αζθαιείαο θαη άκεζε πξφζβαζε. ρεηηθή έξεπλα αλαθέξεη φηη ην 99,9% ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ παγθνζκίσο έρεη ήδε εγθξίλεη είηε πξφθεηηαη λα εγθξίλεη έξγα απηνκαηνπνίεζεο εξγαζηψλ, απφθηεζεο κεραλνγξαθηθψλ εθαξκνγψλ ή βειηηζηνπνίεζεο ππαξρφλησλ ζπζηεκάησλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ηεο αγνξάο «νρπξψλνληαη» ηερλνινγηθά, αλακέλνληαο, αιιά θαη παξάιιεια πξνζβιέπνληαο ζε άκεζε απφζβεζε ησλ επελδχζεσλ ηνπο. Η Βαζηιεία II, φληαο ζε πιήξε εθαξκνγή, ζπλεπάγεηαη νθέιε γηα φινπο, αιιά θαη επξχηεξα γηα ηελ θάζε νηθνλνκία, κε ζηφρν λα μεπεξαζηεί άκεζα θαη νκαιά ην θφζηνο ηεο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο αξρέο. Πξνυπφζεζε γηα λα ζπκβεί απηφ είλαη ε εθαξκνγή ησλ σο άλσ αλαθεξνκέλσλ παξακέηξσλ άκεζα θαη νινθιεξσκέλα ψζηε λα είκαζηε ζε ζέζε λα δνχκε ζηαζεξέο αγνξέο πνπ ζα δηαθαηέρνληαη απφ νξγαλσκέλνπο θαη δπλαηνχο παίθηεο ζε κία ζεκειησδψο δνκεκέλε επελδπηηθή ζθαθηέξα. Ξεγή: Data/EP/

26 Ξηζησηηθφο Θίλδπλνο Η Eurobank EFG, αθνινπζψληαο ηηο δηεζλψο θαιχηεξεο πξαθηηθέο, εθαξκφδεη κία ζαθψο θαζνξηζκέλε δηαδηθαζία πηζησηηθήο έγθξηζεο, κε αλεμάξηεηεο αλαζεσξήζεηο ησλ πηζησηηθψλ νξίσλ θαη απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θηλδχλσλ. Ο δηαρσξηζκφο ησλ θαζεθφλησλ ππαγνξεχεη ηελ αλεμαξηεζία κεηαμχ ηνπ αξκφδηνπ γηα ηε ζρέζε account officer, ηεο εγθξηηηθήο δηαδηθαζίαο, ηεο εθηακίεπζεο θαη ηνπ πηζησηηθνχ ειέγρνπ θαηά ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ δαλείνπ. Οη πηζησηηθέο πνιηηηθέο ηεο Σξάπεδαο αλαζεσξoχληαη ζε εηήζηα βάζε. Σν 2006 ε Σξάπεδα πξνρψξεζε ζηελ ηξίηε ηηηινπνίεζε ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ ( 1 δηζ.), ελψ πξνρψξεζε, πξψηε κεηαμχ ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ, ζε ηηηινπνίεζε δαλείσλ πξνο κηθξέο επηρεηξήζεηο, χςνπο 2,25 δηζ. Οη ηηηινπνηήζεηο απηέο, νη νπνίεο έιαβαλ πςειέο αμηνινγήζεηο απφ δηεζλείο νίθνπο, επηβεβαηψλνπλ ηελ άξηζηε πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ηεο Σξάπεδαο. ηελ Σξαπεδηθή Ιδησηψλ Πειαηψλ, ε Eurobank EFG ρξεζηκνπνηεί εμεηδηθεπκέλα ζηαηηζηηθά κνληέια γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πειαηψλ. Η δηαδηθαζία έγθξηζεο είλαη θεληξνπνηεκέλε. Σν ραξηνθπιάθην παξαθνινπζείηαη επίζεο κέζσ ελφο εχξνπο ζηαηηζηηθψλ αλαιχζεσλ. Οη πξνβιέςεηο ηεο Σξαπεδηθήο Ιδησηψλ Πειαηψλ βαζίδνληαη ζε αλαιχζεηο ησλ θαζπζηεξήζεσλ. Η πνιηηηθή πξνβιέςεσλ ηεο Σξάπεδαο ειέγρεηαη σο πξνο ηελ επάξθεηά ηεο αλά εμάκελν, ελψ νη ππνινγηζκνί ησλ πξνβιέςεσλ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε κεληαία βάζε. ηε ηεγαζηηθή Πίζηε, ε Eurobank EFG εθαξκφδεη θεληξνπνηεκέλε δηαδηθαζία έγθξηζεο θαη δηαζέηεη ζηαηηζηηθφ κνληέιν αμηνιφγεζεο, ην νπνίν εθαξκφδεηαη παξάιιεια κε ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο, βάζεη ησλ θαλφλσλ πηζησηηθήο πνιηηηθήο. Όιεο νη εθηηκήζεηο αθηλήησλ γίλνληαη απφ αλεμάξηεηνπο κεραληθνχο θαη ειέγρνληαη ζε ζρέζε κε ηηο αληηθεηκεληθέο αμίεο. Όζνλ αθνξά ζηα δάλεηα πξνο κηθξέο επηρεηξήζεηο, ε Σξάπεδα πξνρψξεζε ζηελ πξψηε ηηηινπνίεζε ζηελ ειιεληθή αγνξά απηνχ ηνπ είδνπο ραξηνθπιαθίνπ. Η εγθξηηηθή δηαδηθαζία είλαη βαζηζκέλε ζην αθφινπζν πιαίζην: θεληξνπνηεκέλεο εγθξηηηθέο δηαδηθαζίεο, μεθάζαξεο δηαδηθαζίεο εμαζθαιίζεσλ, ρξεκαηνδφηεζε θεθαιαίνπ θίλεζεο κέζσ ηεο εθρψξεζεο απαηηήζεσλ απφ πηζησηηθέο θάξηεο θαη δαλεηζκφο ζε μέλν λφκηζκα ζε πιήξσο θαιπκκέλε βάζε. 20

27 ην δαλεηζκφ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ γίλεηαη κεγαιχηεξε ρξήζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάιπζεο. ηηο κεγάιεο εηαηξείεο, αμηνινγείηαη ε ξεπζηφηεηα θαη ε νηθνλνκηθή ηζρχο, ελψ απαηηείηαη ε νκφθσλε έγθξηζε ηνπ αξκφδηνπ εγθξηηηθνχ θιηκαθίνπ. Σα πεξηζζφηεξα εγθεθξηκέλα φξηα είλαη βξαρππξφζεζκνπ ραξαθηήξα θαη εμαζθαιίδνληαη θπξίσο κε κεηαρξνλνινγεκέλεο επηηαγέο. ε ζρέζε κε ηηο εμαζθαιίζεηο, είλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη ε Σξάπεδα έρεη απζηεξέο δηαδηθαζίεο ζρεηηθά κε ηελ αλαζεψξεζε, απνδνρή θαη έιεγρν ησλ εμαζθαιίζεσλ. Η αμηνιφγεζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ είλαη βαζηζκέλε ζε έλα ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο, πνπ ιακβάλεη ππφςε ηφζν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πηζηνχρνπ, φζν θαη ηηο εμαζθαιίζεηο. Σν ζχζηεκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ πξνβιέςεσλ ζε ηξηκεληαία βάζε γηα ην ραξηνθπιάθην Σξαπεδηθήο Δπηρεηξήζεσλ. Δπηπιένλ, ν Σνκέαο Πηζησηηθνχ Διέγρνπ πξαγκαηνπνηεί ζπλερείο ειέγρνπο ζηηο κνλάδεο δηαζθαιίδνληαο ηε ζσζηή απεηθφληζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ πηζηνχρσλ. Ξνιηηηθή Αλαζεψξεζεο Ξηζηνδνηήζεσλ Η δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο ησλ πηζησηηθψλ νξίσλ ζηε Eurobank EFG ξπζκίδεηαη απφ ηνλ Σνκέα Πηζησηηθνχ Διέγρνπ, ν νπνίνο είλαη αξκφδηνο γηα ηνλ, κεηά ηελ έγθξηζε, έιεγρν θαη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ ραξηνθπιαθίσλ. Ο Σνκέαο Πηζησηηθνχ Διέγρνπ ιεηηνπξγεί αλεμάξηεηα απφ ηηο επηρεηξεκαηηθέο κνλάδεο ηεο Σξάπεδαο θαη αλαθέξεηαη ζην Γεληθφ Γηεπζπληή Risk Executive. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2006 ε Σξάπεδα ζπλέρηζε λα ρξεζηκνπνηεί ην ζχζηεκα βαζκνινγίαο ηεο Moody s Risk Advisor (MRA) γηα φιεο ηηο δαλεηνδνηήζεηο ηνπ corporate/wholesale, φπνπ κπνξεί λα εθαξκνζζεί, ην νπνίν αμηνινγεί ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα κε βάζε θπξίσο ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα θαζψο θαη ζεκαληηθά πνηνηηθά θξηηήξηα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη απφ ηελ αξρή ηνπ 2005 ε Σξάπεδα παξαθνινπζεί φινπο ηνπο πηζηνχρνπο πνπ εκθαλίδνπλ αζέηεζε ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπο (probability of default), πξνθεηκέλνπ ε 21

28 πιεξνθφξεζε απηή λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα κειινληηθέο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηεο λέαο πλζήθεο ηεο Βαζηιείαο (Basel ΙΙ). Αλαθνξηθά κε ηε κέηξεζε ηνπ θηλδχλνπ, ε Σξάπεδα έρεη αλαπηχμεη θαηάιιειν ζχζηεκα βαζκνιφγεζεο (transactional rating), κε ην νπνίν αμηνινγνχληαη φινη νη πηζηνχρνη ηεο Σξαπεδηθήο Δπηρεηξήζεσλ ην νπνίν ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηφζν ηε βαζκνιφγεζε ηνπ πηζηνχρνπ (Borrower Rating), φζν θαη ηελ χπαξμε νπνηαζδήπνηε εμαζθάιηζεο. Η έθζεζε ζε θίλδπλν ηεο Σξάπεδαο ζε θάζε νθεηιέηε ππφθεηηαη ζε ιεπηνκεξείο αλαζεσξήζεηο. Κάζε πεξίπησζε αλαζεσξείηαη ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ην ρξφλν, ελψ εάλ θαηαηάζζεηαη σο watchlist, αλαζεσξείηαη θάζε έμη κήλεο ή θαη λσξίηεξα εάλ απαηηείηαη. Οη αλαζεσξήζεηο πεξηιακβάλνπλ ηελ εθηίκεζε ηνπ ηζηνξηθνχ ηνπ πειάηε θαη πξνβιέπνπλ ηε κειινληηθή ρξεκαηννηθνλνκηθή απφδνζε, ηελ επξσζηία θαη ηηο ηακεηαθέο ξνέο ησλ ηζνινγηζκψλ, καδί κε ηηο ζρεηηθέο ηάζεηο ηνπ θιάδνπ θαη άιιεο εμσηεξηθέο επηξξνέο. Σα ζέκαηα απηά εμεηάδνληαη ζε ζρέζε κε ην κέγεζνο, ηε δνκή θαη ηε δηάξθεηα ηεο δαλεηνδφηεζεο. Τπφ ηελ επίβιεςε ηεο κεηξηθήο Σξάπεδαο, νη ζπγαηξηθέο ηεο ζηε Νέα Δπξψπε έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ ίδηα δνκή. Ο ηνκέαο ηεο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ είλαη, δειαδή, αλεμάξηεηε κνλάδα πνπ ειέγρεη θαη παξαθνινπζεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ κνλάδσλ κε κεζφδνπο αλάινγεο κε απηέο ηεο κεηξηθήο Σξάπεδαο. Basel II ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ βέιηηζησλ δηεζλψλ πξαθηηθψλ (best practice) ζηε δηαρείξηζε θηλδχλσλ, ε Σξάπεδα έρεη μεθηλήζεη απφ ην 2004 έλα έξγν κεγάιεο θιίκαθαο κε ζηφρν ηελ πηνζέηεζε ηεο Μεζφδνπ Δζσηεξηθψλ Γηαβαζκίζεσλ ( Internal Ratings Based approach -IRB) ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ λένπ πιαηζίνπ θεθαιαηαθήο επάξθεηαο (Basel II). 22

29 Σν πιάλν εθαξκνγήο έρεη θαηαξηηζηεί ζε επίπεδν Οκίινπ θαη έρεη ρξνληθφ νξίδνληα ηεηξαεηίαο, ζχκθσλα κε ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ έρεη ζέζεη ε Σξάπεδα ηεο Διιάδνο. Πξνβιέπεη εθαξκνγή ηεο IRB γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ δαλεηαθψλ ραξηνθπιαθίσλ ηεο Σξάπεδαο απφ 1ε Ιαλνπαξίνπ 2008 (Foundation IRB γηα ην Wholesale, Advanced IRB γηα ην Retail) θαη ζηαδηαθή κεηάβαζε γηα ηα ππφινηπα ραξηνθπιάθηα ηεο Σξάπεδαο θαζψο θαη γηα ζπγαηξηθέο κε ζεκαληηθά ππφινηπα. ηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνζαξκνγήο ε Σξάπεδα έρεη πξνρσξήζεη ζηελ δεκηνπξγία βάζεο δεδνκέλσλ γηα ηελ ζπιινγή ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε ή πξνζαξκνγή (calibration) εμειηγκέλσλ κνληέισλ αμηνιφγεζεο θαη κέηξεζεο θηλδχλνπ πειαηψλ/δαλεηαθψλ ζρέζεσλ. Θίλδπλνο Αγνξάο Ο Κίλδπλνο Αγνξάο αλαθέξεηαη ζηελ πηζαλή δεκία πνπ κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηηο κεηαβνιέο ησλ παξαγφλησλ ηεο αγνξάο (επηηφθηα, ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο, ηηκέο κεηνρψλ, ηηκέο πξντφλησλ/ εκπνξεπκάησλ θαη κεηαβιεηφηεηεο απηψλ ησλ παξαγφλησλ θηλδχλνπ). Η Σξάπεδα, πξνθεηκέλνπ λα ειέγρεη απνηειεζκαηηθά ηνπο θηλδχλνπο αγνξάο πνπ απνξξένπλ απφ ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο, αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλεο αξρέο θαη πνιηηηθέο. Οη αληηθεηκεληθνί ζηφρνη απηψλ ησλ πνιηηηθψλ είλαη: Να ζέηνπλ ην πιαίζην απνηειεζκαηηθνχ ειέγρνπ θαη δηαρείξηζεο ησλ ζρεηηθψλ θηλδχλσλ ζε επίπεδν Οκίινπ. Να πξνζθέξνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ Σξάπεδα. Όινη νη θίλδπλνη αγνξάο (επηηνθηαθνί, ζπλαιιαγκαηηθνί, κεηνρψλ, πξντφλησλ, κεηαβιεηφηεηαο) παξαθνινπζνχληαη θαη ππνινγίδνληαη ζε θαζεκεξηλή βάζε απφ ην εζσηεξηθφ κνληέιν απνηίκεζεο θηλδχλσλ. Σν εζσηεξηθφ κνληέιν ρξεζηκνπνηεί ηε κεζνδνινγία Value at Risk (δπλεηηθή δεκία). Η Σξάπεδα ρξεζηκνπνηεί εζσηεξηθφ κνληέιν, ην νπνίν έρεη εγθξηζεί απφ ηελ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ έλαληη θηλδχλσλ αγνξάο απφ ην επηέκβξην ηνπ

30 Γηα ην ζχλνιν ηνπ 2006, ην κέζν ζπλνιηθφ VaR ηεο Σξάπεδαο (Trading and Banking Book, επίπεδν εκπηζηνζχλεο 99%, πεξίνδνο δηαθξάηεζεο 10 εκέξεο) αλήιζε ζε 1,2% επί ησλ Δπνπηηθψλ Ιδίσλ Κεθαιαίσλ θαη ζε 6,3% επί ησλ πξν θφξσλ θεξδψλ. Η Γηεχζπλζε Γηαρείξηζεο Κηλδχλσλ παξαθνινπζεί επίζεο ην VaR ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ηνπ Οκίινπ, φπσο ε EFG Eurobank Υξεκαηηζηεξηαθή, ε EFG Αζθαιηζηηθή θαη ε EFG Eurobank Ergasias Leasing. Γηα ηηο ζπγαηξηθέο απηέο ε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη είλαη ίδηα κε εθείλε πνπ αθνινπζείηαη γηα ηελ Σξάπεδα. H EFG Αζθαιηζηηθή εθαξκφδεη πξφζζεηεο εηδηθέο πνιηηηθέο ζχκθσλεο κε ηε λνκνζεζία θαη ηνπο θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηηο αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο. Back testing Η Σξάπεδα εθαξκφδεη εθ ησλ πζηέξσλ έιεγρν (back testing) γηα λα εμαθξηβψζεη ηελ νξζφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ θαη ηε δπλαηφηεηα πξφβιεςεο ηνπ εζσηεξηθνχ κνληέινπ απνηίκεζεο θηλδχλσλ. Ο έιεγρνο αθνξά ζηε ζχγθξηζε ησλ εκεξήζησλ απνηηκήζεσλ ηνπ VaR θαη ησλ αληίζηνηρσλ κεηαβνιψλ ηεο αμίαο ηνπ ραξηνθπιαθίνπ γηα 250 εκέξεο. Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ εθ ησλ πζηέξσλ ειέγρνπ γηα ην 2006 πξνέθπςε κία ππέξβαζε ζε ζχλνιν 250 εξγάζηκσλ εκεξψλ. χκθσλα κε ηελ επνπηηθή νδεγία, κε βάζε απηφλ ηνλ αξηζκφ ππεξβάζεσλ, ην ππφδεηγκα ραξαθηεξίδεηαη σο αθξηβέο θαη αμηφπηζην. Stress testing Γεδνκέλνπ φηη ε πξνζέγγηζε VaR δελ θαιχπηεη αθξαίεο ζπλζήθεο αγνξάο, ε Σξάπεδα εθαξκφδεη πξνγξάκκαηα πξνζνκνίσζεο θαηαζηάζεσλ θξίζεο (stress tests), πξνθεηκέλνπ λα απεηθνλίζεη ηελ επίδξαζε ησλ αθξαίσλ θηλήζεσλ απφθιηζεο ησλ παξαγφλησλ θηλδχλνπ θαη ηελ θαηάηκεζε ησλ ηζηνξηθψλ ζπζρεηίζεσλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη απφ ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ (αλαιχζεηο επαηζζεζίαο θαη ηζηνξηθά ζελάξηα) δελ πξνθχπηνπλ απψιεηεο, νη νπνίεο ζα επεξέαδαλ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο Σξάπεδαο. 24

31 Θίλδπλνο Οεπζηφηεηαο Ο Κίλδπλνο Ρεπζηφηεηαο αλαθέξεηαη ζε πηζαλή αδπλακία ηεο Σξάπεδαο λα αληαπνθξηζεί ζηηο Σακεηαθέο ηεο Τπνρξεψζεηο. Η Σξάπεδα, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ηνπ Καλνληζηηθνχ πιαηζίνπ (Σξάπεδα ηεο Διιάδνο θαη Διβεηηθή Οκνζπνλδηαθή Δπηηξνπή Σξαπεδηθήο Δπνπηείαο), έρεη ζεζπίζεη ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο δηαρείξηζεο θαη παξαθνινχζεζεο ηεο ξεπζηφηεηάο ηεο. Απηέο νη πνιηηηθέο εμαζθαιίδνπλ φηη: Τπάξρνπλ δηαξθψο επαξθή ξεπζηνπνηήζηκα ζηνηρεία ελεξγεηηθνχ, πνπ λα κπνξνχλ λα θαιχςνπλ αληίζηνηρεο Τπνρξεψζεηο. εκαληηθφ κέξνο ησλ κεζνπξφζεζκσλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ζηνηρεία Παζεηηθνχ, αλάινγεο ιήμεο. Η επζχλε γηα ηε δηαρείξηζε ηεο Ρεπζηφηεηαο έρεη αλαηεζεί ζηελ Δπηηξνπή Γηαρείξηζεο Δλεξγεηηθνχ θαη Παζεηηθνχ. Ιεηηνπξγηθφο Θίλδπλνο Πέξαλ ηεο αλάγθεο ζπκκφξθσζεο πξνο ηηο πξνβιέςεηο ηεο Βαζηιείαο ΙΙ, φπσο απηή πηνζεηήζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε Eurobank EFG αλαγλσξίδεη ηελ θξηζηκφηεηα ηεο δηαρείξηζεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ θηλδχλσλ ζηηο επηδφζεηο ηεο. Η ελεξγεηηθή δηαρείξηζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ θηλδχλσλ πνπ δηέπνπλ ηελ 25

32 ιεηηνπξγία φρη κφλν ηεο Σξάπεδαο αιιά θαη ηνπ Οκίινπ εληάζζεηαη ζηαδηαθά θαη ζπληνληζκέλα ζηηο δηαδηθαζίεο φισλ ησλ κνλάδσλ θαη ζπγαηξηθψλ ζηελ Διιάδα θαη ην εμσηεξηθφ. Οη επηκέξνπο επηρεηξεζηαθέο κνλάδεο ηνπ Οκίινπ δηαηεξνχλ ηελ πξσηαξρηθή επζχλε δηαρείξηζεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ θηλδχλσλ ησλ εξγαζηψλ ηνπο. Η Γηεχζπλζε Γηαρείξηζεο Λεηηνπξγηθψλ Κηλδχλσλ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζην Γεληθφ Γηεπζπληή Risk Executive έρεη ηελ επζχλε θαη αξκνδηφηεηα λα κεξηκλήζεη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ Αξρψλ θαη ηεο Πνιηηηθήο Γηαρείξηζεο Λεηηνπξγηθψλ Κηλδχλσλ ηνπ Οκίινπ, λα πινπνηήζεη ηα θαηάιιεια πξνο ηνχην εξγαιεία θαη λα ππνζηεξίμεη ηηο επηκέξνπο κνλάδεο ζηελ ηαπηνπνίεζε, αμηνιφγεζε, άκβιπλζε, παξαθνινχζεζε θαη αλαθνξά ησλ ιεηηνπξγηθψλ θηλδχλσλ θαη ζηελ βειηίσζε ησλ εζσηεξηθψλ ειέγρσλ. Σφζν ε Σξάπεδα φζν θαη ν Όκηινο ζα εθαξκφζνπλ ηελ Σππνπνηεκέλε Μέζνδν (Standardised Approach) ππνινγηζκνχ θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ιφγσ Λεηηνπξγηθψλ Κηλδχλσλ, φπσο απηή νξίδεηαη ζηε ζρεηηθή νδεγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απφ ην 2004 ζπγθεληξψλνληαη θαη αμηνινγνχληαη γεγνλφηα ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ κε ζθνπφ ηελ αλαγλψξηζε ησλ θηλδχλσλ θαη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δεκηψλ. Σαπηφρξνλα νξγαλψλεηαη ε εθαξκνγή δεηθηψλ κέηξεζεο θαη πξνγξακκάησλ αμηνιφγεζεο ιεηηνπξγηθψλ θηλδχλσλ (control & risk self assessments) ψζηε λα δηαζθαιηζζεί ε πιεξέζηεξε δπλαηή αλαγλψξηζε θαη απνηίκεζή ηνπο. Σα παξαπάλσ βήκαηα εληάζζνληαη ζην νινθιεξσκέλν πιαίζην δηαρείξηζεο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ ην νπνίν πινπνηείηαη ζηαδηαθά ζηνλ Όκηιν. Δζσηεξηθφο Έιεγρνο Κχξηνο ξφινο ηνπ Σνκέα Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ είλαη ε παξνρή ππνζηήξημεο ζην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην θαη ηελ Δπηηξνπή Διέγρνπ ηεο Σξάπεδαο αλαθνξηθά κε ην ζχζηεκα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, κέζσ ηεο παξνρήο αλεμάξηεησλ θαη ζπζηεκαηηθψλ αμηνινγήζεσλ ηεο επάξθεηαο, απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο φισλ ησλ επηκέξνπο κεραληζκψλ εζσηεξηθνχ 26

33 ειέγρνπ πνπ δηέπνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηεο Σξάπεδαο θαη ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξηψλ ηνπ Οκίινπ. Οξγαλσηηθά, ν Σνκέαο Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ αλαθέξεηαη απεπζείαο ζηελ Δπηηξνπή Διέγρνπ, ελδπλακψλνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ιεηηνπξγία ηνπ θαη θαηνρπξψλνληαο ηελ αλεμαξηεζία θαη ην θχξνο ηνπ. Ο Σνκέαο Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ ηεο Σξάπεδαο δηαζέηεη ην κεγαιχηεξν αξηζκφ ειεγθηψλ, θαηφρσλ δηεζλψλ επαγγεικαηηθψλ ηίηισλ απφ θάζε άιιε δηεχζπλζε εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηδξχκαηνο ζηελ Διιάδα. Πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε πηνζέηεζε θνηλψλ ειεγθηηθψλ πξνηχπσλ απφ ηηο ζπγαηξηθέο εμσηεξηθνχ, ζπζηάζεθε ην 2006, εληφο ηνπ Σνκέα Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ ηεο Σξάπεδαο, εμεηδηθεπκέλε δηεχζπλζε παξαθνινχζεζεο θαη ππνζηήξημεο ησλ ηκεκάησλ Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ ησλ ζπγαηξηθψλ εμσηεξηθνχ. Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε Καηά ην έηνο 2006, ε εμεηδηθεπκέλε Γηεχζπλζε Καλνληζηηθήο πκκφξθσζεο θαη Γηαρείξηζεο Αηηεκάησλ ηεο Σξάπεδαο εληζρχζεθε κε επηπξφζζεην έκπεηξν πξνζσπηθφ θαη πξνρψξεζε ζε ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζε πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα, πξνθεηκέλνπ λα ελδπλακψζεη ην πιαίζην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ιδηαίηεξε έκθαζε δφζεθε επίζεο ζηελ παξνρή θαζνδήγεζεο θαη ππνζηήξημεο ζηηο κνλάδεο θαλνληζηηθήο ζπκκφξθσζεο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ηεο Διιάδαο θαη ηνπ εμσηεξηθνχ. Ξεγή: 27

34 ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΓΔΡΔΟΝ ΔΜΑΓΝΟΔΠ & ΠΓΣΩΛΔΠΔΗΠ Δίδε θαη ηαμηλφκεζε ησλ Δ&Π. Οη εμαγνξέο αθνξνχλ ζηε κεηαβίβαζε ηνπ ζπλφινπ ή πιεηνςεθηθνχ κέξνπο ηεο ηδηνθηεζίαο κηαο επηρείξεζεο (εμαγνξαδφκελε) ζε κηα άιιε (εμαγνξάδνπζα), πνπ θαηαβάιιεη ην αληίζηνηρν αληίηηκν. Η κεηαβίβαζε γίλεηαη ζπλήζσο κε θαηαβνιή κεηξεηψλ ή κε αγνξά / αληαιιαγή κεηνρψλ, κέζσ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ.ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, αθφκα θαη ε απφθηεζε κεηνςεθηθνχ παθέηνπ κεηνρψλ ή αλάινγνπ πνζνζηνχ επί ηεο ζπλνιηθήο ηδηνθηεζίαο, κπνξεί λα εμαζθαιίδεη ζηελ εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε νπζηαζηηθφ έιεγρν, εάλ κε ηε κεηαβίβαζε κπνξεί λα επεξεάζεη θξίζηκεο επηινγέο ηεο Γηνίθεζεο θαη ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο εμαγνξαδφκελεο, ή εάλ ηα ινηπά κεξίδηα ηδηνθηεζίαο απηήο ηεο επηρείξεζεο είλαη θαηαθεξκαηηζκέλα.γηα ηε κειέηε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ επηπηψζεψλ ηνπο, νη εμαγνξέο νκαδνπνηνχληαη θαη αμηνινγνχληαη ζπλήζσο κε βάζε ηα αθφινπζα θξηηήξηα: Α) Δίδνο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο. Δάλ ε εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε αλήθεη ζην δεκφζην ηνκέα θαη αγνξάδεηαη απφ ηδησηηθή επηρείξεζε, έρνπκε, παξάιιεια κε ηελ εμαγνξά, ηε ιεγφκελε ηδησηηθνπνίεζε. Β) Ξξνέιεπζε εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο. Η εμαγνξάδνπζα κπνξεί λα είλαη μέλε, πνιπεζληθή ή εδξεχνπζα ζε άιιε ρψξα, ή εγρψξηα επηρείξεζε. Γ) Νηθνλνκηθνί θαη επηρεηξεκαηηθνί ζηφρνη ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο. Ρέηνηνη ζηφρνη κπνξεί λα είλαη: ακπληηθή ή επηζεηηθή πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ζηνλ αληαγσληζκφ αχμεζε κεγέζνπο γηα πην απνδνηηθή ιεηηνπξγία απνξξφθεζε αληαγσληζηψλ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ηεο ζηελ αγνξά, αμηνπνίεζε ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο δξαζηεξηνηήησλ πξννπηηθή ζπγρψλεπζεο θαη νινθιεξσκέλεο αλάπηπμεο, 28

35 ζπληνληζκέλε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ κε ηε κνξθή νκίινπ εηαηξεηψλ, αλάπηπμε θαη επηθεξδήο κεηαπψιεζε ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο, επηιεθηηθή ζπξξίθλσζε ή θιείζηκν εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο, είζνδνο ζε λέα αγνξά /ρψξα, πεξηνρή, δηαθνξνπνίεζε πξντφλησλ ππεξεζηψλ θ.α. Ππγρψλεπζε είλαη ε ζπλέλσζε δχν ή πεξηζζφηεξσλ εηαηξεηψλ ζε κία. πκβαίλεη φηαλ κηα επηρείξεζε αγνξάδεη κηα άιιε θαη ηελ απνξξνθά ζε κηα εληαία επηρεηξεζηαθή δνκή, ζπλήζσο δηαηεξψληαο ηελ αξρηθή εηαηξηθή ηαπηφηεηα ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο. Οη ζπγρσλεχζεηο αληηζηνηρνχλ ζε δηαθνξεηηθέο κνξθέο επηρεηξεζηαθήο νινθιήξσζεο. Έηζη, ε επηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε κπνξεί λα είλαη θάζεηε, νξηδφληηα ή ζπλδπαζκφο εηεξφθιεησλ δξαζηεξηνηήησλ (ηα ιεγφκελα conglomerates). Η θάζεηε νινθιήξσζε αθνξά ζπγρσλεχζεηο επηρεηξήζεσλ πνπ θαιχπηνπλ δηαθνξεηηθά αιιά ζπκπιεξσκαηηθά ζηάδηα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο (ι.ρ. άληιεζε δηχιηζε θαη δηαλνκή πεηξειαίνπ). Η νξηδφληηα νινθιήξσζε αθνξά ζπγρσλεχζεηο επηρεηξήζεσλ ηνπ ίδηνπ θιάδνπ, πνπ θαιχπηνπλ ηελ ίδηα ή ζπλαθή θάζε ηεο παξαγσγηθήο αιπζίδαο. Σέινο, ηα conglomerates θαιχπηνπλ ζε κηα εληαία νξγαλσηηθή δνκή επηρεηξήζεηο απφ δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο, ησλ νπνίσλ νη δξαζηεξηφηεηεο δελ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο. Μηα εμαγνξά δελ νδεγεί πάληνηε ζε ζπγρψλεπζε ηεο εμαγνξάδνπζαο κε ηελ εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε. Η επηρεηξεκαηηθή πξαθηηθή δείρλεη φηη εάλ ε εμαγνξά κηαο επηρείξεζεο, ε έληαμε θαη ν ζπληνληζκφο ηεο ζην πιαίζην ελφο επξχηεξνπ νκίινπ είλαη ήδε έλα ζχλζεην εγρείξεκα, ε ζπγρψλεπζε κε ηελ εμαγνξάδνπζα εηαηξεία ή θαη κε άιιεο ζπγαηξηθέο ηεο είλαη αθφκα δπζθνιφηεξν θαη ζπάληα απνθέξεη ηα αλακελφκελα νθέιε, ηνπιάρηζηνλ 29

36 βξαρππξφζεζκα. Η πινπνίεζε ηεο ζπγρψλεπζεο κπνξεί λα πάξεη δηαθνξεηηθέο κνξθέο ζηελ πξάμε. Μπνξεί λα είλαη άκεζε ή ζηαδηαθή, νιηθή ή επηιεθηηθή, νδεγψληαο αληίζηνηρα ζε νιηθή ή κεξηθή ζπλέλσζε κνλάδσλ, θαηαζηεκάησλ, ππεξεζηψλ, κε κεηαπψιεζε ή θιείζηκν άιισλ θιπ. Η δηαδηθαζία ηεο ιεηηνπξγηθήο ζπγρψλεπζεο, νιηθήο ή κεξηθήο, δελ ζπκπίπηεη απαξαίηεηα κε ηελ ηππηθήλνκηθή δηαδηθαζία νινθιήξσζήο ηεο. Έηζη, νη δηάθνξεο ζπλέπεηέο ηεο, ηδίσο απηέο πνπ αθνξνχλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, κπνξεί λα εκθαλίδνληαη πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα ή θαη πνιχ κεηά ηελ ηππηθή νινθιήξσζε κηαο ζπγρψλεπζεο, θάηη πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε ξχζκηζε θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αληίζηνηρσλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ. πλήζσο ν ζπλδπαζκφο εμαγνξάο κε ζπγρψλεπζε εμαξηάηαη: απφ ηε ζηξαηεγηθή θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο, απφ ην αληηθείκελν θαη νξηζκέλα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εμαγνξαδφκελεο επηρείξεζεο (ζπλαθήο δξαζηεξηφηεηα, ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ιεηηνπξγηψλ, ζπκβαηφηεηα πνιηηηζκηθψλ, δηνηθεηηθψλ θαη εξγαζηαθψλ δεδνκέλσλ, αιιά θαη ηεο πξνυπάξρνπζαο επηρεηξεζηαθήο θνπιηνχξαο) απφ ηε γεληθφηεξε θνηλσληθή-νηθνλνκηθή ζπγθπξία ζηε ρψξα ή θαη δηεζλψο. ε θάζε πεξίπησζε, ε ππάξρνπζα εκπεηξία γηα ηηο ζπγρσλεχζεηο αλαδεηθλχεη ηε δπζθνιία ηνπο θαη επηζεκαίλεη, αλάκεζα ζηηο ζπνπδαηφηεξεο πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο ηνπο, ηνλ πξνζεθηηθφ θαη ιεπηνκεξή ζρεδηαζκφ ησλ Δ& ηε ζεκαζία ηνπ παξάγνληα «Αλζξψπηλν Γπλακηθφ» θαη εηδηθφηεξα ηεο επηηπρνχο έληαμήο ηνπ ζην λέν, εληαίν επηρεηξεζηαθφ θαη δηνηθεηηθφ πιαίζην. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ, ν φξνο Δ& θαιχπηεη κεγάιε πνηθηιία πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη επηινγψλ. Γη απηφ ην ιφγσ, νη ζπλέπεηέο ηνπο ζηελ νξγάλσζε θαη ηελ πνξεία ησλ επηρεηξήζεσλ, ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ 30

37 εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ είλαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο αλάινγα δηαθνξνπνηεκέλεο. Ιφγνη πνπ σζνχλ ζηηο Δ&Π χκθσλα κε ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία,ηα βαζηθά θίλεηξα πνπ σζνχλ ζηηο εμαγνξέο είλαη: - Η δεκηνπξγία θαη αμηνπνίεζε ιεηηνπξγηθψλ ζπλεξγηψλ αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο, κε ζπλέπεηα ηελ εμνηθνλφκεζε θφζηνπο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε νηθνλνκηψλ θιίκαθνο (κε ην ίδην ζηαζεξφ θφζηνο παξάγνληαη πεξηζζφηεξεο κνλάδεο πξντφληνο/ ππεξεζίαο) ή/ θαη νηθνλνκηψλ θάζκαηνο (δηαζθάιηζε κηθξφηεξνπ θφζηνπο παξαγσγήο κε πξνζζήθε ζπλαθψλ - ζπκπιεξσκαηηθψλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ ή δηθηχσλ δηαλνκήο) - Η δεκηνπξγία θαη αμηνπνίεζε ρξεκαηνδνηηθψλ ζπλεξγηψλ, ιφγσ κεγαιχηεξνπ κεγέζνπο, βειηίσζεο ηεο αμηνπηζηίαο ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, θαιχηεξεο πξφζβαζεο ζε θεθάιαηα - Η αληηθαηάζηαζε κηαο κε απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο, κε ζηφρν ηελ εμπγίαλζε θαη αλάπηπμε ηεο εμαγνξαδφκελεο εηαηξείαο θαη ελδερφκελε πξννπηηθή ηελ απνξξφθεζε ή ηε κεηαπψιεζή ηεο κε θέξδνο. Απηφ ην θίλεηξν είλαη ζχλεζεο ζηηο ιεγφκελεο «ερζξηθέο» (hostile) εμαγνξέο, δειαδή ζε απηέο πνπ γίλνληαη ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηεο εμαγνξαδφκελεο εηαηξείαο. - Η ελίζρπζε ηεο δχλακεο ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο ζηελ εζληθή ή/ θαη ζηε δηεζλή αγνξά, κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ αληαγσληζκνχ θαη πξφζζεηα, νιηγνπσιηαθά θέξδε. - Πξνζσπηθέο επηδηψμεηο ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο, κε ζηφρν λα απμήζνπλ ην θχξνο θαη ηηο ακνηβέο ηνπο ή λα δηαηεξήζνπλ ηα πξνλφκηά ηνπο. ε αληίζεζε κε φιεο ηηο πξνεγνχκελεο πεξηπηψζεηο, φπνπ θεληξηθφ θξηηήξην είλαη ε αχμεζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ηεο ζπλνιηθήο ρξεκαηννηθνλνκηθήο αμίαο ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο ή ηνπ νκίινπ ηεο, ην θίλεηξν απηφ δελ εμππεξεηεί απαξαίηεηα ηα ζπκθέξνληα ησλ κεηφρσλ. 31

38 ε ζρέζε κε ην γεληθφηεξν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, νη Δ& θαίλεηαη λα αληαπνθξίλνληαη ζε κηα δηαπηζησκέλε ηάζε ηεο αγνξάο γηα δεκηνπξγία ηζρπξψλ επηρεηξήζεσλ θαη νκίισλ, ηθαλψλ: λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο νηθνλνκίαο, ζην δηεζλή αληαγσληζκφ θαη ζηηο δηαξθψο εληεηλφκελεο δηεζλείο λνκηζκαηηθέο αλαηαξάμεηο θαη πηέζεηο, κέζα θαη έμσ απφ ην ρψξν ηεο ΟΝΔ. λα βειηηψζνπλ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ζπλνιηθνχ επηρεηξεζηαθνχ θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, κε ζηφρν ηε δηαηήξεζε - επέθηαζε ησλ κεξηδίσλ αγνξάο, ηελ απνηειεζκαηηθή πξνψζεζε λέσλ πξντφλησλ, ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ηνπ πειάηε, ηε βειηίσζε ησλ επηηειηθψλ ιεηηνπξγηψλ, ηελ θεθαιαηαθή ηνπο εμπγίαλζε θαη ελίζρπζε λα αμηνπνηήζνπλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο ζπγθέληξσζεο, δηαρείξηζεο θαη δηάρπζεο ηεο πιεξνθνξίαο, πνπ επλννχλ θαη επηβάιινπλ ηελ αλαδηνξγάλσζε, ηελ νινθιήξσζε θαη ηε δηθηχσζε ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ. λα αμηνπνηήζνπλ ηηο ζπλέξγηεο πνπ νθείινπλ λ αλαπηχζζνληαη ζηα πιαίζηα ησλ ζχγρξνλσλ επηρεηξεκαηηθψλ νξγαληζκψλ, εμαιείθνληαο ηα κεηνλεθηήκαηα θαη ηηο γξαθεηνθξαηηθέο αγθπιψζεηο ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζρεκάησλ κεγάινπ κεγέζνπο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο Δ& σθεινχληαη νη κέηνρνη ηεο εμαγνξάδνπζαο επηρείξεζεο θαη, ππφ πξνυπνζέζεηο, νη κέηνρνη ησλ εμαγνξαδφκελσλ επηρεηξήζεσλ..ζηφζν, νη ζπλέπεηεο ησλ Δ& γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο είλαη πνιιαπιέο, ζε νξηζκέλεο κάιηζηα πεξηπηψζεηο αληηθαηηθέο. 32

39 Αμηνιφγεζε ησλ Δ&Π Οη Δ& αληηκεησπίδνληαη ζήκεξα σο θάηη ην αλαπφθεπθην, σο απαξαίηεηε επηινγή ή σο «αλαγθαίν θαθφ» κπξνζηά ζηηο πηέζεηο ηεο ζπγθπξίαο, ηηο επθαηξίεο θαη ηηο πξνθιήζεηο ηεο Δπξσπατθήο Οινθιήξσζεο θαη ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ. Όια απηά ζην πιαίζην κηαο «λέαο παγθνζκηνπνηεκέλεο νηθνλνκίαο», πνπ θπξηαξρείηαη απφ ηελ επαλάζηαζε ζηνπο ηνκείο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ θαη απφ ηελ θπξηαξρία ηεο γλψζεο σο απαξαίηεηνπ ζηνηρείνπ αληαγσληζηηθφηεηαο θαη επηβίσζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Μέξνο ηεο βηβιηνγξαθίαο ζεσξεί ηηο Δ& θπζηθφ θαη πγηέο επαθφινπζν αλάπηπμεο ηεο αγνξάο, πνπ βνεζά ηε κεηαθίλεζε πφξσλ ζε πην σθέιηκεο ρξήζεηο, δεκηνπξγεί πξφζζεηε νηθνλνκηθή αμία, επηηαρχλεη ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη απμάλεη ηελ απφδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ, βειηηψλνληαο ηε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο ζην δηεζλή ρψξν. Η αληίζεηε άπνςε εζηηάδεηαη ζε ζέκαηα δηαθάλεηαο θαη πιεξνθφξεζεο ησλ θεθαιαηαγνξψλ γηα ηηο ζπληεινχκελεο επηρεηξεζηαθέο κεηαβνιέο, αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ησλ Δ& ζηνπο κεηφρνπο ησλ εμαγνξαδφκελσλ επηρεηξήζεσλ, κείσζεο ηνπ αληαγσληζκνχ, νιηγνπσιηαθήο νξγάλσζεο ηεο νηθνλνκίαο, ζηξέβισζεο ησλ ηηκψλ θαη επηβάξπλζεο ηνπ θαηαλαισηή. Δκκέλεη δε ζηελ αλάγθε γηα θαηάιιειεο ξπζκίζεηο ειέγρνπ θαη πεξηνξηζκνχ ησλ θαηαρξήζεσλ απφ ηελ απφθηεζε κνλνπσιηαθήο ή νιηγνπσιηαθήο δχλακεο. Μέρξη ζήκεξα δελ έρεη επηβεβαησζεί απφ ηελ εκπεηξηθή έξεπλα κφλν ε κηα ή ε άιιε άπνςε. Δίλαη φκσο ραξαθηεξηζηηθφ φηη νη πεξηζζφηεξνη αλαιπηέο εζηηάδνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηα ηεξάζηηα κεγέζε ησλ κεηαβηβαδφκελσλ θεθαιαίσλ θαη ζηα αληίζηνηρα θέξδε γηα ηνπο επελδπηέο, ή/ θαη ζε ζέκαηα επηρεηξεζηαθήο νξγάλσζεο θαη αληαγσληζκνχ, ελψ κφλν δεπηεξεπφλησο αζρνινχληαη κε ηηο ζπλέπεηεο γηα ηελ απαζρφιεζε, ηνπο φξνπο ακνηβήο θαη εξγαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο κεηαβηβαδφκελεο ζπγρσλεπκέλεο επηρεηξήζεηο. Κάηη πνπ είλαη σζηφζν απαξαίηεην γηα λα έρνπκε πιεξέζηεξε αμηνιφγεζε φρη κφλν ηεο νηθνλνκηθήο, αιιά θαη ηεο «θνηλσληθήο 33

40 απνηειεζκαηηθφηεηαο» ησλ Δ&, κε ηελ νπνία ζα αζρνιεζνχκε ζε επφκελεο ελφηεηεο απηήο ηεο εηζήγεζεο. Δ&Π δηεζλψο Οη Δ& δελ είλαη θάηη ην πξσηφγλσξν ζηελ ηζηνξία ησλ νηθνλνκηθψλ θαη επηρεηξεζηαθψλ εμειίμεσλ, ζην εζσηεξηθφ κηαο ρψξαο ή θαη κεηαμχ δηαθφξσλ ρσξψλ (δηαζπλνξηαθέο Δ&). Μηα γεληθή εηθφλα ησλ πξφζθαησλ ηάζεσλ ζηηο δηαζπλνξηαθέο Δ& παξέρεηαη απφ ηνπο Πίλαθεο 1,2 θαη 3 πνπ αθνινπζνχλ. Η νηθνλνκηθή ηζηνξία αλαθέξεη ηνπιάρηζηνλ 5 ζεκαληηθά θχκαηα Δ& ζηηο ΗΠΑ: ηελ πεξίνδν , ηελ πεξίνδν , ηελ πεξίνδν , ηε δεκηνπξγία νκίισλ εηεξνγελψλ επηρεηξήζεσλ (conglomerates) ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 θαη ην ηειεπηαίν θχκα εμαγνξψλ, πνπ μεθίλεζε ην 1976 θαη ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα. Σα θχκαηα Δ& ζηηο ΗΠΑ θαίλεηαη λα ζπλδένληαη κε πςεινχο ξπζκνχο αλάπηπμεο, κε ζεκαληηθέο εμειίμεηο ζηηο αγνξέο, κε επθαηξίεο επελδχζεσλ κεηά απφ ιήμε πνιέκσλ ή δηεζλείο αλαθαηαηάμεηο, κε ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο αλαθαιχςεηο, κε θξαηηθά θίλεηξα ή θαη κε ζπγθξνχζεηο ζπκθεξφλησλ αλάκεζα ζηα δηεπζπληηθά ζηειέρε θαη ζηνπο κεηφρνπο ησλ εηαηξεηψλ ΔΡΝΠ ΑΜΗΑ Δ&Π ΠΛΝΙΝ 1070 Ξεγή: Πηνηρεία ΝΖΔ θαη Edwards Ρ. (1999) νπ.παξ. 34

41 Δηδηθά γηα ηελ Δπξψπε, ηδηαίηεξν ξφιν έπαημε θαη παίδεη ε δεκηνπξγία ηεο Δληαίαο αγνξάο, ε φμπλζε ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ, ε απνξχζκηζε (deregulation), νη αλάγθεο εθζπγρξνληζκνχ θαη αλαζχληαμεο ηνπ Πηζησηηθνχ πζηήκαηνο, νη απνθξαηηθνπνηήζεηο θαη νη επθαηξίεο πνπ αλαδείρζεθαλ κε ηελ πξννπηηθή ελζσκάησζεο ζηελ αγνξά απηή ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. χκθσλα κε εθηηκήζεηο αλαιπηψλ ησλ Financial Times, ην ηειεπηαίν θχκα εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ παγθνζκίσο θαη ηδηαίηεξα ζηηο ΗΠΑ αγγίδεη ην απφγεηφ ηνπ. Οη πξνζθνξέο εμαγνξάο πνπ ππνβιήζεθαλ ζε ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο πέξπζη έθζαζαλ ηα δηο δνιάξηα, απμεκέλεο θαηά 8% ζε ζρέζε κε ην ακέζσο πξνεγνχκελν έηνο, ελψ νη πξνζθνξέο εμαγνξάο ζε επξσπατθέο επηρεηξήζεηο απμήζεθαλ θαηά 105%, θζάλνληαο ηελ αμία ησλ δηο δνιαξίσλ. 35

42 36

43 Νη Δ&Π ζηελ Διιάδα ηελ Διιάδα νη Δ& ζπλαληνχζαλ ζεκαληηθά εκπφδηα θαηά ην παξειζφλ : κηθξφ αξηζκφ εηαηξεηψλ εηζεγκέλσλ ζην ΥΑΑ, ηζρπξή παξνπζία θξαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νηθνγελεηαθήο νξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ, θαηαθεξκαηηζκφο, πεξηνξηζκέλα φξηα θαη πξννπηηθέο ηεο εγρψξηαο αγνξάο, έιιεηςε θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Με ηε δεκηνπξγία ηεο εληαίαο ην 1986, πνπ νδήγεζε ζε έλα θχκα Δ& ζηελ Δπξψπε, ε ειιεληθή νηθνλνκία επεξεάζηεθε ζεκαληηθά. Έηζη, κεηαμχ 1987 θαη 1994, ην 9% πεξίπνπ ηνπ ελεξγεηηθνχ ηεο ειιεληθήο βηνκεραλίαο έγηλε αληηθείκελν Δ& ην πνζνζηφ απηφ λα θηάλεη ην 13-24% ζηνπο θιάδνπο ηξνθίκσλ, πνηψλ, πιαζηηθψλ θαη κε κεηαιιηθψλ νξπθηψλ. Αλάινγα, αιιά κε πξνζδηνξίζηκα πνζνζηά εθηηκάηαη φηη ζεκεηψζεθαλ θαη ζε θιάδνπο ησλ ππεξεζηψλ. Μάιηζηα, θαηά ηελ πεξίνδν , νη πεξηζζφηεξεο μέλεο επελδχζεηο ζηελ Διιάδα έγηλαλ κέζσ Δ&. ηελ κέζσο επφκελε πεξίνδν (1994-ζήκεξα) νη Δ& ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ απφ μέλεο θαίλεηαη λα ζπλππάξρνπλ κε ζεκαληηθέο λέεο επελδχζεηο θηλεηή ηειεθσλία, ζηα θαδίλν, ζηα ππεξκάξθεη, ζηα έξγα ηνπ Γ ΚΠ. Με ηελ αλάπηπμε ηνπ ΥΑΑ, ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Σξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ ΟΝΔ, ηε γεληθή βειηίσζε ησλ νηθνλνκηθψλ επηδφζεσλ ηεο νηθνλνκίαο, ηηο επθαηξίεο ησλ κεγάισλ έξγσλ, ηε δηάλνημε πξννπηηθψλ ζηα Βαιθάληα, θαζψο θαη κε ηε ζπλερηδφκελε πνιηηηθή ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ, πνιιαπιαζηάζηεθαλ νη Δ& ζηε ρψξα καο, κε αηρκή, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ην ίδην ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Σν 1999 ζεκεηψζεθε ζεκαληηθφ θχκα Δ&, κε επηπηψζεηο ζε φινπο ηνπο θιάδνπο, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ Ξίλαθα 1 ηνπ Παξαξηήκαηνο. Δηδηθά ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα, εκθαλίδνληαη αμηνζεκείσηεο αιιαγέο ζηα κεξίδηα αγνξάο ησλ Σξαπεδψλ (Ξίλαθαο 2 ηνπ Παξαξηήκαηνο), κε ζεκαληηθή άλνδν ησλ κεξηδίσλ ησλ ηδησηηθψλ νκίισλ. Οη πεξηζζφηεξνη αλαιπηέο ζηε ρψξα καο ζπκθσλνχλ φηη ε ηάζε απηή ζα ζπλερηζηεί ηφζν ζε θιάδνπο αηρκήο γηα ηηο Δ& (φπσο ν ηξαπεδηθφο), φζν θαη ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζπκκεηνρή ηεο ρψξαο ζηελ ΟΝΔ, ηηο αλάγθεο εθζπγρξνληζκνχ θαη 37

44 νινθιήξσζεο ηνπ παξαγσγηθνχ ηζηνχ, ηηο πηέζεηο ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ ηελ επέθηαζε, φπσο δηαθαίλεηαη, ηεο πνιηηηθήο απνθξαηηθνπνηήζεσλ ζηα επφκελα ρξφληα. Με βάζε ηα φζα επηζεκάλακε ζηα πξνεγνχκελα γηα ηε ζεκαζία θαη ηελ έθηαζε ησλ Δ& ζηε ρψξα καο θαη δηεζλψο, είλαη πιένλ αλάγθε λα εμεηάζνπκε εηδηθφηεξα νξηζκέλα πξνβιήκαηα θνηλσληθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνρήο ησλ Δ&. Σα ζέκαηα απηά είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλα κε ηηο επηπηψζεηο ησλ Δ& ζηελ νξγάλσζε θαη δηνίθεζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ ζηελ εμαγνξάδνπζα ζηελ εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε. Ρν Ξξψην Θχκα Δμαγνξψλ & Ππγρσλεχζεσλ ζηελ Διιάδα Ο ζηξαηεγηθφο δπλακηζκφο πνπ έρνπλ επηδείμεη νη επηρεηξήζεηο, αιιά θαη ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ηα νπνία ελίνηε επηηπγράλνληαη κέζσ ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ (Δ & ), δελ ζα κπνξνχζαλ λα αθήζνπλ αζπγθίλεηνπο ηνπο Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο. Οη ηειεπηαίνη, κε αξθεηή θαζπζηέξεζε ζηελ αλαγθαία κεηακφξθσζε ηεο εηαηξηθήο ηνπο θνπιηνχξαο θαη παξάιιεια κε εκθαλείο δπζθνιίεο ζην ζηάδην ηεο ιεηηνπξγηθήο ελνπνίεζεο, πξνζπαζνχλ λα πξνιάβνπλ ην ηξέλν ηεο ζχγθιηζεο θαη ηεο αλάπηπμεο κεγάισλ επηρεηξεκαηηθψλ ζρεκάησλ ζε ζρέζε κε ηνπο Δπξσπαίνπο θαηά θχξην ιφγν, αιιά θαη ηνπο δηεζλείο αληαγσληζηέο ηνπο. Σν πξψην θχκα Δμαγνξψλ &πγρσλεχζεσλ πνπ ιακβάλεη ρψξα θαηά ηελ πεξίνδν ζηελ Διιάδα, απνηειεί ηελ έκπξαθηε πξνζπάζεηα ησλ εγρψξησλ επηρεηξήζεσλ λα απαληήζνπλ θαη λα πξνζαξκνζηνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ ρξήκαηνο, θεθαιαίνπ, αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Οη Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο έρνπλ σο θχξην ζηφρν λα εληζρχζνπλ ηφζν ηελ ηάμε ησλ εηαηξηθψλ κεγεζψλ, φζν θαη λα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, αμηνπνηψληαο κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηηο θεθαιαηαθέο εηζξνέο ηνπ νηθνλνκηθνχ θπθιψκαηνο. ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, ην πεδίν ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ επηδεηθλχεη έλα καθξηλφ παξειζφλ, πνπ γηα ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ζα πξέπεη λα απνηειέζεη έλα ππφδεηγκα ιεηηνπξγίαο γηα επηηπρείο Δμαγνξέο &πγρσλεχζεηο, αιιά θαη ηαπηφρξνλα έλα 38

45 κνληέιν ζην νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα βαζηζηνχλ νη εγρψξηεο επηρεηξήζεηο, γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ ζεζκηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ σθειεηψλ ηνπο απφ παξφκνηεο θηλήζεηο. Παξά ην καθξηλφ παξειζφλ ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ ζε παγθφζκην επίπεδν θαη ηεο ζσξεπκέλεο εκπεηξίαο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί, αθφκε θαη ζήκεξα, ε επηηπρία κηαο ηέηνηαο επηρεηξεκαηηθήο θίλεζεο δελ κπνξεί λα ζεσξείηαη δεδνκέλε θαη αθίλδπλε, θαζψο επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, ηφζν εζσηεξηθνχο, φζν θαη εμσηεξηθνχο σο πξνο ην πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο. Πηζαλφλ αξθεηνί απφ απηνχο ηνπο παξάγνληεο πνπ ξπζκίδνπλ φρη κφλν ην ζεζκηθφ αιιά θαη ην ιεηηνπξγηθφ πιαίζην κηαο Δμαγνξάο & πγρψλεπζεο λα βξίζθνληαη εθηφο ειέγρνπ ή αξκνδηφηεηαο ηεο ελδηαθεξφκελεο ή ζπκβαιιφκελεο επηρείξεζεο. Παξά ην γεγνλφο φηη ηα πνζνζηά επηηπρίαο ησλ Δμαγνξψλ &πγρσλεχζεσλ δηαθέξνπλ απφ νηθνλνκία ζε νηθνλνκία ή απφ κειέηε ζε κειέηε (ρσξίο βέβαηα λα εμαηξνχληαη νη πεξηπηψζεηο πνπ αθνξνχλ θηλήζεηο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ), φιεο νη αλαθνξέο θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ Δμαγνξψλ &πγρσλεχζεσλ, ηεο ηάμεσο άλσ ηνπ 50%, δελ επηηπγράλεη ηνπο νπζηαζηηθνχο ζηφρνπο (φπσο νηθνλνκίεο θιίκαθαο, έιεγρνο ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο θ.ι.π.) πνπ είραλ ηεζεί εμ αξρήο. Με άιια ιφγηα, πέξα απφ ηελ επίηεπμε ηνπ κεγάινπ νηθνλνκηθνχ κεγέζνπο κέζσ ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ, ζε επίπεδν πινπνίεζεο ιεηηνπξγηθψλ απνηειεζκάησλ παξαηεξείηαη κία πςεινχ βαζκνχ δπζθνιία, θαζψο απαηηείηαη κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα πξνθεηκέλνπ λα ζπληνληζηνχλ νη έσο ηφηε ρσξηζηέο επηρεηξήζεηο ζε κία εληαία νληφηεηα. Σα πξνβιήκαηα γηα ηελ νκαιή νινθιήξσζε κηαο Δμαγνξάο &πγρψλεπζεο δελ είλαη κφλν ζεζκηθά, νηθνλνκηθά ή ιεηηνπξγηθά. Ο αλζξψπηλνο παξάγνληαο, νη ακάδεο δηαρείξηζεο θαη δηνίθεζεο ησλ πξνο Δμαγνξά & πγρψλεπζε επηρεηξήζεσλ, ν βαζκφο ζπγγέλεηαο ζηηο θνπιηνχξεο θαη ηηο θηινζνθίεο κεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ επηρεηξήζεσλ, νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην δηεζλέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, αιιά θαη νη ελδερφκελεο εζσηεξηθέο αδπλακίεο πνπ πθίζηαληαη ζην κηθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ηεο 39

46 εθάζηνηε επηρείξεζεο, είλαη ηθαλέο λα απνηειέζνπλ δεηήκαηα θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ ηειηθή έθβαζε ησλ Δμαγνξψλ & ζπγρσλεχζεσλ Σηο θηλεηήξηεο δπλάκεηο ηεο απφθαζεο γηα Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο απνηεινχλ ε ελδπλάκσζε ησλ εηαηξηθψλ ζρεκάησλ, ε εθκεηάιιεπζε ζπλεξγηψλ, αιιά θαη ε αλαδήηεζε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαη θάζκαηνο νπνίεο νδεγνχλ ζε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ζε κείσζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο. Δηδηθφηεξα, νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο κπνξνχλ λα εκθαληζζνχλ ζε αξθεηνχο θιάδνπο κηαο νηθνλνκίαο ή ηνκείο ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπνπ φκσο, γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ φπνησλ σθειεηψλ ηνπο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ε ελίζρπζε ηνπ κεγέζνπο ηεο επηρείξεζεο. Ωο γλσζηφ, νη Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο δελ αθνξνχλ έλα απιφ άζξνηζκα πνιιψλ νξγαληζκψλ. Οη ζπλεξγίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη πξνζθέξνπλ ην παξάδνμν απνηέιεζκα 1+1=3. Σν άζξνηζκα δχν δηαθνξεηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ ζπλελψλνληαη θαη δεκηνπξγνχλ έλα λέν ελνπνηεκέλν θνξέα, ν νπνίνο ζπλδπάδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δχν πξνγελέζηεξσλ, ζπλνδεχεηαη κε επηπξφζζεηα νθέιε. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, αλαπηχζζνληαη ή θαη αλαθαιχπηνληαη λέα ζηνηρεία, πνπ πηζαλφλ έσο ηε ρξνληθή ζηηγκή ηεο Δμαγνξάο & πγρψλεπζεο λα παξέκελαλ άγλσζηα θαη κε αμηνπνηήζηκα, κε ηελ νηθνλνκηθή έλλνηα ηνπ φξνπ (γηα παξάδεηγκα, ε ζπλέλσζε δχν εξγνζηαζίσλ ελδερνκέλσο λα νδεγήζεη ζε κείσζε ησλ παγίσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ζε επηπξφζζεηεο βάξδηεο ηνπο εξγαδφκελνπο απηψλ, αιιά θαη ζε θαηαλνκή ηνπ ππνινίπνπ πξνζσπηθνχ ζε ρξεζηκφηεξεο ζέζεηο απαζρφιεζεο ή αθφκα θαη ζε πεξηθνπή ηνπ). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, εκθαλίδεηαη ν θίλδπλνο ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο φπνπ ε ζπγρψλεπζε γίλεηαη απνθιεηζηηθά κε ην θξηηήξην ηεο κεγέζπλζεο θαη κε έιιεηςε ζηξαηεγηθνχ νξάκαηνο, λα δνθηκάδνληαη νη πξννπηηθέο ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο κε αβέβαην ηξφπν θαη λα πξνθαινχληαη αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηε ρξεκαηηζηεξηαθή ζπκπεξηθνξά ησλ αληίζηνηρσλ κεηνρψλ. Δθηφο απφ ηελ νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηνπ ζέκαηνο, ηα εκπιεθφκελα κέξε εηαηξίεο αληηκεησπίδνπλ ζπρλά θαη ην θνηλσληθφ θφζηνο ηεο εθάζηνηε Δμαγνξάο & πγρψλεπζεο. Οη επηρεηξήζεηο βξίζθνληαη, απφ ηε κία ζηηγκή ζηελ 40

47 άιιε, αληηκέησπεο κε δεηήκαηα δηαρείξηζεο ππεξβάιινληνο πξνζσπηθνχ θαη βεβαίσο κε ηηο θνηλσληθέο ζπλέπεηεο πνπ απνξξένπλ απφ κηα ηέηνηα πξσηνβνπιία. Με άιια ιφγηα, νη ίδηεο νη επηρεηξήζεηο εθηφο απφ ηα πηζαλά νηθνλνκηθά θαη λνκηθά (ζε πεξίπησζε πνπ ηίζεηαη ζέκα κνλνπσιηαθήο δχλακεο) πξνβιήκαηα πνπ ζα αληηκεησπίζνπλ ζηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπο, ζα πξέπεη λα ππεξβνχλ ηα φπνηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα (*) δεκηνπξγεζνχλ ελδερνκέλσο απφ ηελ εθάζηνηε Δμαγνξά & πγρψλεπζε. Δπηπξφζζεηα, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο παξαηεξνχληαη θαη άιιεο θχζεσο πξνβιήκαηα, φπσο εθείλα ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη ζπλερείο ηξηβέο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, θαζψο θαη κεηαμχ ησλ πξψησλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, εμειίμεηο πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε απνηπρία ηα ελ ιφγσ επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα. [* Ο θνηλσληθφο ραξαθηήξαο θαη νη άιιεο θχζεο παξελέξγεηεο ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ δελ απνηεινχλ ην επίθεληξν ηεο παξνχζαο έξεπλαο]. Θα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, νη Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο, ζηεξίδνληαη ζε a priori ππνζέζεηο πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο αξθεηά αηζηφδνμεο ή θαη ίζσο ππεξβνιηθέο. Δπίζεο, έρεη παξαηεξεζεί φηη ζηελ έιεπζε θάζε ηέηνηνπ γεγνλφηνο επηθξαηεί αξρηθά έλαο άθξαηνο ελζνπζηαζκφο θαη πξνθαινχληαη θαηλφκελα θαηά ηα νπνία νη κεηνρέο ησλ αληίζηνηρσλ εηαηξηψλ θηλνχληαη έληνλα αλνδηθά ζην Υξεκαηηζηήξην, ακέζσο φηαλ αλαθνηλψλνληαη θηιφδνμνη ζρεδηαζκνί θαη επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα γηα κειινληηθέο Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο. ηε ζπλέρεηα φκσο, φηαλ κηα Δμαγνξά & πγρψλεπζε πξνρσξήζεη θαη αξρίζεη λα ιακβάλεη ζάξθα θαη νζηά, ηφηε εκθαλίδνληαη εθείλα ηα πξνβιήκαηα ηα νπνία αξρηθφο είραλ ππνηηκεζεί, είηε εζειεκέλα, είηε αζέιεηα απφ ηηο δηνηθήζεηο ησλ ζπκβαιιφκελσλ επηρεηξήζεσλ, κε ηηο αληίζηνηρεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηνπο κεηφρνπο, αιιά θαη ζηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ησλ δχν ή πεξηζζφηεξσλ κεξψλ. Με άιια ιφγηα δειαδή, ε κεηακφξθσζε ηεο αξρηθήο αηζηνδνμίαο ζε κειινληηθή αλεζπρία θαη πξνβιεκαηηζκφ απνηειεί ζπρλφ θαηλφκελν ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ επηδεηθλχνπλ ελεξγή δξαζηεξηφηεηα ζε Δμαγνξέο & 41

48 πγρσλεχζεηο. Όκσο ν πξνβιεκαηηζκφο απηφο, δεκηνπξγεί κε ηε ζεηξά ηνπ κηα λέα αιπζίδα δεηεκάησλ πνπ ρξήδνπλ πξνζνρήο απφ ηε λέα πιένλ δηεπξπκέλε ή κε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο, γηαηί απνηεινχλ πεγέο θηλδχλσλ γηα ηε κειινληηθή αλάπηπμε θαη κεγέζπλζή ηεο. Καηά ζπλέπεηα, είλαη πηζαλφ λα πξνθχςεη έλαο θαχινο θχθινο, κε απνηέιεζκα ε επηρείξεζε λα κελ πξνιάβεη λα εζηηάζεη ζηα νπζηαζηηθά θαη επείγνληα ζέκαηα πνπ ηελ απαζρνινχλ θαη κε θπζηθή ζπλέπεηα ηφζν ηελ απνδηνξγάλσζε ησλ ιεηηνπξγηψλ, φζν θαη ηελ θαζπζηέξεζε ζηε ιήςε ησλ ζηξαηεγηθψλ ηεο απνθάζεσλ. Οη αλαθαηαηάμεηο ηηο νπνίεο πξνθάιεζε ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ ζε παξάιιειε δξάζε κε ηελ αλαγθαηφηεηα γηα γνξγή πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο λέεο νμχηεηεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ πνπ πξνυπνζέηνπλ δηεπξπκέλα εηαηξηθά ζρήκαηα, νδήγεζαλ σο παξάγνληεο ζε δηαδνρηθέο επηρεηξεκαηηθέο ζπκπξάμεηο κεγάινπ βειελεθνχο ηφζν κέζα ζηηο ίδηεο ρψξεο (π.ρ. MCI θαη Sprint ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο, U.B.S. θαη Swiss Bank Corporation ζηηο ηξάπεδεο), φζν θαη κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ ή δηαθνξεηηθψλ επείξσλ (Daimler Benz θαη Chrysler ζηε βηνκεραλία απηνθηλήησλ). Απφ ηα παιαηφηεξα δε ρξφληα, ε απειεπζέξσζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ άλνημε ηα ζχλνξα γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη θαηήξγεζε ηνπο πεξηνξηζκνχο ζηελ παξαγσγηθή θαη εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηά ηνπο. Δπίζεο, νη λέεο ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηε ιεγφκελε παγθνζκηνπνίεζε, πξφζθεξαλ πιήζνο επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ θαη ηαπηφρξνλα αχμεζαλ ηηο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ ζε θεθάιαηα κε ζθνπφ ηελ ελδπλάκσζε ηφζν ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ηνπο δνκήο, φζν θαη ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο απέλαληη ζηηο ελ δπλάκεη αληαγσλίζηξηεο επηρεηξήζεηο. Καηά ζπλέπεηα ζην ζεκεξηλφ πεξηβάιινλ, ε βειηίσζε ηεο παξνπζίαο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ κνλάδσλ ζην δηεζλέο εκπφξην κε ηελ ελίζρπζε ησλ δηθηχσλ παξαγσγήο, δηαλνκήο θαη πξνψζεζεο ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηνπο ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη ζρεδφλ επηβεβιεκέλε. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ζηαδηαθά παχνπλ λα ππάξρνπλ ακεξηθαληθέο, γεξκαληθέο ή ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο, θαζψο ε ρψξα πξνέιεπζεο ράλεη ην λφεκά ηεο φηαλ πξφθεηηαη γηα πνιπδαίδαινπο νκίινπο εηαηξηψλ, νη νπνίνη ελδεηθηηθά, απφ ηε 42

49 κηα πιεπξά, κπνξνχλ λα δηαζέηνπλ ρξεκαηννηθνλνκηθά θέληξα ζηηο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο (Β. Ακεξηθήο ή Δπξψπεο) θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά λα θαηέρνπλ εξγνζηαζηαθέο κνλάδεο ζε ρψξεο ηεο Αζίαο ή ηεο Αθξηθήο. Αλακθίβνια ινηπφλ, ε απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ θαζηζηά επηζεηηθφηεξεο ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο θάζε παξαγσγηθνχ θιάδνπ θαη επηηάζζεη ηελ ηαρχηεξε αλαδήηεζε εηαηξηψλ ζηφρσλ ζην παγθφζκην πεξηβάιινλ αληαγσληζκνχ. Οη ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο αιιαγέο είλαη έλα αθφκε θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν γηα ηελ εμέιημε ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ, αθνχ κέζσ απηψλ γίλεηαη κε ζαθέζηεξν ηξφπν αληηιεπηή ε αλάγθε ηαρείαο αλάπηπμεο θαη αλαδηάηαμεο ηεο νξγαλσηηθήο δνκήο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζέινπλ λα δηαζθαιίζνπλ έλα δηεζλνπνηεκέλν ξφιν. Η ζπλερηδφκελε επαλάζηαζε ηεο ηερλνινγίαο κε ηελ παξάιιειε αλάπηπμε ησλ εθαξκνγψλ δηθηχσλ θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ εληείλνπλ ηηο ζπλζήθεο ηνπ αληαγσληζκνχ, αλαγθάδνληαο αθφκε θαη ηηο κε ζπλαθείο κε ηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο εηαηξίεο λα εμαπιψζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζε απηνχο ηνπο ππνζρφκελνπο αιιά θαη δσηηθήο ζεκαζίαο ηνκείο. Η δε εμάπισζε ηνπ δηαδηθηχνπ (Internet) απνηειεί έλα ζεκαληηθά αλαπηπζζφκελν ηκήκα ησλ πσιήζεσλ θαη ησλ θεξδψλ ησλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη έλα ηξφπν άκεζεο (εζειεκέλεο θαη κε) επαθήο ηεο επηρείξεζεο κε ηνπο αληαγσληζηέο, ζπκκάρνπο, θαηαλαισηέο θαη πξνκεζεπηέο ηεο ζε θαζεκεξηλή βάζε. Σν γεγνλφο απηφ αλαγθάδεη πνιιέο επηρεηξήζεηο λα αλαδεηήζνπλ εηαηξίεο ζηφρνπο πνπ δηαζέηνπλ αλαπηπγκέλε ηερλνγλσζία ζην πεδίν ηνπ θπβεξλνρψξνπ (cybernet) θαη νη νπνίεο κπνξνχλ λα ηνπο επηιχζνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα δξαζηεξηνπνίεζήο ηνπο ζε έλα άθξσο αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. ε θάζε πεξίπησζε, ζηελ Διιάδα, ην θαηλφκελν ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ δεκηνπξγεί έλα λέν θαη ζε κεγάιν βαζκφ άγλσζην ζθεληθφ ζην εγρψξην νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη, αθνχ ηα καθξνπξφζεζκα απνηειέζκαηα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ζπκπξάμεσλ πνπ έρνπλ ιάβεη ρψξα έσο ζήκεξα, δελ κπνξνχλ εχθνια λα εθηηκεζνχλ. Δπίζεο, ε δπλακηθή ηεο ειιεληθήο αγνξάο αλακθίβνια δελ έρεη εμαληιήζεη φια ηα πεξηζψξηα αλάπηπμεο θαη πξνφδνπ πνπ κπνξεί λα εκθαλίζεη ζηνλ ηνκέα ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ. Η εμαγνξά κνλάδσλ πνπ βξίζθνληαη ππφ ηνλ έιεγρν ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ 43

50 ηνκέα, ζηα πιαίζηα ηεο πνιηηηθήο ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ, αιιά θαη ε απαξρή ησλ ζπλεξγαζηψλ κε ηε ζπγρψλεπζε κεηαμχ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο θαη ηεο ζπγαηξηθήο ηεο, Κηεκαηηθήο Σξάπεδαο, απνηέιεζαλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηεο πξψηεο θαη νπζηαζηηθά πξψηκεο θάζεο ησλ ειιεληθψλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ. Ιδηαίηεξν γλψξηζκα εθείλεο ηεο πεξηφδνπ (α 6κελν 1998) ήηαλ ν άκεζνο έιεγρνο απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο ησλ δηαδηθαζηψλ πνπ ιάκβαλαλ ρψξα, θαζψο ν ηδησηηθφο ηνκέαο έδεηρλε δηζηαθηηθφο ζηελ πινπνίεζε κεγάινπ βειελεθνχο Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη φπνηεο θηλήζεηο έξρνληαλ αληηκέησπεο κε ηελ αλππαξμία ελφο δνθηκαζκέλνπ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ξχζκηζεο ησλ ζρεηηθψλ απηψλ δηαδηθαζηψλ, θπξίσο ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ επηζεηηθψλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ, κε απνηέιεζκα ηελ ελ γέλεη αβεβαηφηεηα γχξσ απφ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ ηφηε ππάξρνληνο πιαηζίνπ. Σν αλαγθαίν απηφ ζεζκηθφ πιαίζην, ηειηθά κε αξθεηή θαζπζηέξεζε, έιαβε ζάξθα θαη νζηά πξνο ην β 6κελν ηνπ 1999 κε ηε κνξθή πξνεδξηθνχ δηαηάγκαηνο. Ο λένο δπλακηζκφο πνπ ζα παξαηεξεζεί ζηελ Διιεληθή Οηθνλνκία ελ κέζσ ησλ αλαβαζκηζκέλσλ θαλφλσλ παηρληδηνχ ζα έρεη σο απνηέιεζκα, πνιιέο επηρεηξήζεηο πνπ ζα εηζέιζνπλ ζηελ ειιεληθή θεθαιαηαγνξά λα θηλεζνχλ κε άθξσο επηζεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ (γηα παξάδεηγκα, κε εμαγνξέο κηθξφηεξσλ κε εηζεγκέλσλ επηρεηξήζεσλ, θ.ι.π.) ψζηε λα αληαπεμέιζνπλ σο πξσηαγσληζηέο ζηνλ επεξρφκελν εληεηλφκελν αληαγσληζκφ. Δηδηθφηεξα, ν ξφινο ηνπ θξάηνπο ζηηο Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο είλαη βαξπζήκαληνο φρη κφλν ζηε ξχζκηζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ, αιιά θαη ζηελ παξνρή θηλήηξσλ ή αληηθηλήηξσλ αληίζηνηρα ζηηο επηρεηξήζεηο. Η χπαξμε ησλ θηλήηξσλ πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο εγρψξηαο αγνξάο ε νπνία ππνρσξεί ζηαδηαθά, αλαδεηθλχνληαο ζε θπξίαξρν νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πξσηαγσληζηή κηα ελσκέλε θαη ελ δπλάκεη εληαία επξσπατθή ή παγθφζκηα αγνξά. Καηά ζπλέπεηα, ε κεγάιε απηή αγνξά πνπ δεκηνπξγείηαη νξίδεη ηνπο θαλφλεο ηνπ λένπ γεληθεπκέλνπ πιαηζίνπ αληαγσληζκνχ θαη εηαηξηθήο επηβίσζεο ζην βσκφ ηνπ νπνίνπ αιιάδνπλ 44

51 επηρεηξεκαηηθέο θηινζνθίεο, γθξεκίδνληαη ηακπνχ θαη αλαπξνζαξκφδνληαη ζηξαηεγηθέο πξνηεξαηφηεηεο. Δλδεηθηηθά ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε δεκηνπξγία ηεο δψλεο ηνπ επξψ απνηειεί αλακθηζβήηεηα έλα ζεκαληηθφ βήκα ζηε δηαδηθαζία ηεο πιήξνπο απειεπζέξσζεο ησλ δηαζπλνξηαθψλ ζπλαιιαγψλ, ζέηνληαο ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο νξγαληζκνχο πξν ησλ ππιψλ ηεο αλάπηπμεο κέζσ ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ. Ο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Αζίαο πξφθεηηαη γηα ηνπο 3 κεγαιχηεξνπο πφινπο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο - πξνζδηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηηο πξσηνβνπιίεο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο ζην δηεζλέο πεδίν εηαηξηθήο δξάζεο. Με ηε ζεηξά ηνπ, ην θαηλφκελν απηφ επηβάιιεη ζηηο ειιεληθέο κνλάδεο λα θηλεζνχλ πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε θαη κάιηζηα κε κεγαιχηεξε ηαρχηεηα. Δδψ βέβαηα ζα πξέπεη λα ππνγξακκηζζεί φηη ην γεγνλφο απηφ ιακβάλεη ρψξα κε αξθεηή θαζπζηέξεζε, σο απνηέιεζκα ησλ εκθαλψλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο λα αθνινπζήζεη ηα βήκαηα ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ, αιιά θαη σο απφξξνηα ηεο ζθηθηήο επελδπηηθήο ή επηρεηξεκαηηθήο θνπιηνχξαο πνπ θπξηαξρνχζε επί ηδηαίηεξα κεγάιε ζεηξά εηψλ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Η εκπεηξία ζηνλ ηνκέα ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ θαλεξψλεη φηη ε ειιεληθή αγνξά βξίζθεηαη αθφκε ζηε θάζε ηεο εζσηεξηθήο αλαδηάηαμεο ησλ εηαηξηθψλ ηεο δπλάκεσλ, ρσξίο λα έρεη ιάβεη ρψξα ην ηειηθφ απνηέιεζκα ζε επίπεδν ιεηηνπξγηθήο απνδνηηθφηεηαο ησλ ελ ιφγσ θηλήζεσλ. Παξάιιεια, ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη βέβαην φηη ζα αθνινπζήζεη κία δεχηεξε πεξίνδνο, ζηελ νπνία νη δηαζπλνξηαθέο ζπλεξγαζίεο ζα είλαη εληνλφηεξεο θαη αζθαιψο κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα εκθάληζεο, νπφηε νη ειιεληθνί φκηινη έρνληαο πξνεγνπκέλσο ηαθηνπνηήζεη ηηο εγρψξηεο ηζνξξνπίεο ηνπο ζα πξνβάιινπλ σο αγνξαζηέο ή θαη σο ειθπζηηθνί ζηφρνη εμαγνξάο. ηε δεχηεξε θάζε ινηπφλ, ζα πξέπεη λα αλακέλνληαη ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο, θαζψο κέζα απφ ηηο επηρεηξεκαηηθέο ζπκπξάμεηο ζα πξνθχςνπλ ειιεληθήο πξνέιεπζεο φκηινη, νη νπνίνη φκσο ζα ππεξβαίλνπλ ηα εζληθά ή γεσγξαθηθά φξηα, δηεηζδχνληαο θαηαξρήλ ζηηο αγνξέο ηεο Βαιθαληθήο αιιά θαη ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο. 45

52 Έλα ελδερνκέλσο ηειεπηαίν δήηεκα ην νπνίν πξνθχπηεη σο άμνλαο πξνβιεκαηηζκνχ γχξσ απφ ην ιεγφκελν θχκα Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ είλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν νη ηειεπηαίεο δχλαηαη λα νδεγήζνπλ ζε νιηγνπσιηαθήο ή θαη κνλνπσιηαθήο δηάξζξσζεο αγνξέο (π.ρ. φπσο ε πεξίπησζε ηεο Microsoft ζηνλ ηνκέα ηνπ ιεηηνπξγηθνχ πεξηβάιινληνο ησλ Η/Τ), ηνπιάρηζηνλ κε ηε ζεσξεηηθή έλλνηα ηνπ φξνπ (εμαηηίαο αθξηβψο ηνπ κεγαιχηεξνπ εηαηξηθνχ κεγέζνπο πνπ δεκηνπξγείηαη). ε απηέο ηηο θαηαζηάζεηο ηεο νιηγνπσιηαθήο ζπλήζσο ζπγθέληξσζεο, ην ζεκαληηθφηεξν πνζνζηφ ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ειέγρεηαη απφ έλα κηθξφηεξν αξηζκφ κεγαιχηεξσλ (ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ) επηρεηξήζεσλ, γεγνλφο ην νπνίν ζα κπνξνχζε ζεσξεηηθά λα νδεγήζεη ζε αλεπηζχκεηεο θαηαζηάζεηο αληαγσληζκνχ θαη πνιηηηθήο ηηκψλ, κε αξλεηηθέο νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Σν εξψηεκα, ινηπφλ, πνπ εχινγα έλαο παξαηεξεηήο ησλ ηαρχηαησλ απηψλ εμειίμεσλ κπνξεί λα απεπζχλεη είλαη ην αθφινπζν: Πφζν κπνξνχλ νη ζπκβαιιφκελεο επηρεηξήζεηο λα δηακνξθψλνπλ ηηο ηηκέο θαη ηηο πνζφηεηεο ησλ πξντφλησλ ηνπο; Πψο πξέπεη λα αληηδξνχλ νη αξκφδηεο Δπηηξνπέο Αληαγσληζκνχ, θαη κε πνηα κέζα ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ πξνθαινχληαη νιηγνπσιηαθέο θαηαζηάζεηο; Πφζν επέιηθην ή άθακπην ζα πξέπεη λα είλαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ζε έλα ηαρχηαηα κεηαβαιιφκελν θαη δηεζλνπνηεκέλν πεξηβάιινλ; Δίλαη πηζαλφλ νη Δπηηξνπέο Αληαγσληζκνχ λα νδεγεζνχλ ζε ιαλζαζκέλα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηηο εμαγφκελεο ηζνξξνπίεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ζπκπξάμεσλ θαη εάλ λαη, πνηα πξέπεη λα είλαη ε αληίδξαζε ησλ ζηγφκελσλ επηρεηξήζεσλ;. 46

53 Ππλέπεηεο ησλ Δ&Π ζηε Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ (Γ.Α.Γ) Δπηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε θαη Γ.Α.Γ Οη πεξηζζφηεξεο επηπηψζεηο ησλ Δ& ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, είηε απηέο εμεηάδνληαη ζε κηθξν- νηθνλνκηθφ (επηρείξεζε) είηε ζε καθξν-νηθνλνκηθφ επίπεδν (νηθνλνκία, νκάδα νηθνλνκηψλ), πεξλνχλ κέζα απφ αιιαγέο ζε βαζηθά ζηνηρεία ή θαη ζηε γεληθφηεξε θηινζνθία ησλ πνιηηηθψλ Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ ζηηο αληίζηνηρεο επηρεηξεζηαθέο ελφηεηεο. Γη απηφ θαη είλαη ζθφπηκν, πξηλ λα εμεηάζνπκε ηε γεληθφηεξε επίπησζε ησλ Δ& ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ πθίζηαηαη απηέο ηηο κεηαβνιέο, λα ζθηαγξαθήζνπκε ηνλ ηξφπν πνπ νη εμειίμεηο απηέο επεξεάδνπλ ή αλακέλεηαη λα επεξεάζνπλ ηηο επηκέξνπο πνιηηηθέο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ. Δηδηθέο κειέηεο γηα ην ζέκα εληνπίδνπλ δχν βαζηθέο πεξηπηψζεηο, κε ζαθψο δηαθνξεηηθή επίπησζε ζηηο αζθνχκελεο πνιηηηθέο, επνκέλσο θαη ζηε θηινζνθία νξγάλσζεο θαη εμέιημεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζην εζσηεξηθφ ησλ επηρεηξήζεσλ: Ξεξίπησζε Α: Ππληνληζκέλε αλάπηπμε ζην πιαίζην ελφο Νκίινπ Δηαηξεηψλ. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε εμαγνξά γίλεηαη θπξίσο κε ζθνπφ πξφζζεηα νηθνλνκηθά νθέιε (αλάπηπμε ζην πιαίζην ελφο νκίινπ ή αλάπηπμε κε ζθνπφ ηε κεηαπψιεζε ηεο επηρείξεζεο). Η επηρείξεζε εληάζζεηαη ζε έλαλ φκηιν, ε θεθαιή ηνπ νπνίνπ επηβάιιεη ζηα θαηψηεξα επίπεδα ζηφρνπο ζρεηηθά βξαρππξφζεζκνπο, ζην κέηξν πνπ δελ ελδηαθέξεηαη λα αμηνπνηήζεη ηηο φπνηεο ζπλέξγηεο αλάκεζα ζηηο επηκέξνπο ιεηηνπξγηθέο ελφηεηεο πνπ απνηεινχλ ηνλ φκηιν. Απηή ε επηινγή νδεγεί ζε ζεκαληηθή απηνλνκία ησλ επηκέξνπο επηρεηξήζεσλ ή ιεηηνπξγηθψλ ελνηήησλ θαη ζε ζρεηηθή απνθέληξσζε ζηελ άζθεζε πνιηηηθψλ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ. Βέβαηα, νη νηθνλνκηθνί πεξηνξηζκνί ηεο κεηξηθήο εηαηξείαο κπνξεί λα κεηψλνπλ ζεκαληηθά ηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ησλ επηκέξνπο δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ, 47

54 δεδνκέλνπ φηη θάζε απφθαζή ηνπο ζε ζέκαηα Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ κπνξεί λα επηδξά ζην ζπλνιηθφ θφζηνο, επνκέλσο θαη ζηε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή απφδνζε ηνπ νκίινπ. Απηφ ηζρχεη πνιχ πεξηζζφηεξν ζε ζέκαηα καθξνπξφζεζκσλ επελδχζεσλ ζην Αλζξψπηλν Γπλακηθφ (Δθπαίδεπζε, ζρεδηαζκφο θαξηέξαο θιπ), γηα ηα νπνία πεξηνξίδνληαη νη αξκνδηφηεηεο θαη ηα πεξηζψξηα παξέκβαζεο ησλ αληίζηνηρσλ ζηειερψλ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο παξαηεξείηαη κηα ηάζε απνθέληξσζεο ησλ ζπιινγηθψλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ή θαη πνιηηηθέο εμαηνκίθεπζήο ηνπο, κε εληνπηζκφ θέληξσλ θέξδνπο θαη θφζηνπο, δηαθνξνπνηεκέλεο πνιηηηθέο ππνθίλεζεο θαη αλάπηπμεο πξνζσπηθνχ, κε έκθαζε ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, θπξίσο ζε βξαρππξφζεζκε βάζε. πλνιηθά, δηακνξθψλεηαη κηα Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ «πνιιψλ ηαρπηήησλ», πνπ δηαηεξεί θαη αλαπηχζζεη έληνλα δηαθνξνπνηεκέλα (απφ άπνςε ακνηβήο, δηθαησκάησλ θαη ζπλζεθψλ εξγαζίαο) εξγαζηαθά θαζεζηψηα, κε επηιεθηηθέο θαη απνθεληξσκέλεο πνιηηηθέο, κε δηαθνξεηηθέο ξπζκίζεηο θαη αξκνδηφηεηεο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ ή θαη ιεηηνπξγηθψλ ελνηήησλ ηνπ ίδηνπ νκίινπ, αθφκα θαη ηεο ίδηαο επηρείξεζεο. Δλλνείηαη φηη ε θαηάζηαζε απηή δεκηνπξγεί ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηε ζπιινγηθή εθπξνζψπεζε θαη έθθξαζε ησλ εξγαδνκέλσλ, πεξηνξίδνληαο αλάινγα ηε δχλακε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ. Ξεξίπησζε Β: Αμηνπνίεζε νπζηαζηηθψλ ζπλεξγηψλ πιήξεο επηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε. ε απηή ηελ πεξίπησζε ε εμαγνξά γίλεηαη θπξίσο κε ζηφρν ηελ αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε νπζηαζηηθψλ ζπλεξγηψλ αλάκεζα ζηελ εμαγνξάδνπζα θαη ζηελ εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε. Η αλαδήηεζε ηέηνησλ ζπλεξγηψλ κπνξεί λα αλαθέξεηαη: - ζε θάζεηε νινθιήξσζε (έηζη ψζηε ε εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε λα ειέγρεη δηαθνξεηηθέο θάζεηο παξαγσγήο /εκπνξίαο ελφο πξντφληνο ή ππεξεζίαο) - ζε νξηδφληηα νινθιήξσζε (έηζη ψζηε ε εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε λα επσθειείηαη απφ έλα εληαίν δίθηπν δηαλνκήο, απφ παξφκνηα ηερλνινγία παξαγσγήο θιπ) 48

55 - ζε ρσξνηαμηθή νινθιήξσζε (ε εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε εληζρχεη ηελ παξνπζία θαη ηε ζέζε ηεο ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο, ρψξεο θιπ). Οη εμαγνξέο απηέο ζπλδπάδνληαη, αξγά ή γξήγνξα, κε ζπγρψλεπζε ησλ ελερφκελσλ επηρεηξήζεσλ. Η παξέκβαζε ηεο Γηνίθεζεο ηνπ νκίινπ ζηελ εμαγνξαδφκελε επηρείξεζε δελ πεξηνξίδεηαη ζηνλ γεληθφ νηθνλνκηθφ έιεγρν, αιιά επεξεάδεη άκεζα θαη ζεκαληηθά φια ηα ζέκαηα παξαγσγήο θαη νξγάλσζεο, πξνρσξψληαο, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ζε ζπλνιηθφ αλαζρεδηαζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο. Οη επηπηψζεηο ζην είδνο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ πνπ ζα αλαπηπρζεί ηειηθά είλαη, ζ απηή ηελ πεξίπησζε, άκεζεο θαη ζεκαληηθέο. Οη πνιηηηθέο ζπγθεληξνπνηνχληαη, αζθνχληαη δειαδή κε βάζε εληαία πιαίζηα, φξγαλα θαη θηινζνθία, αθήλνληαο ειάρηζηα πεξηζψξηα δηαθνξνπνίεζεο αλάινγα κε ηα πξνυπάξρνληα (θαη ζπλήζσο δηαθνξεηηθά) εξγαζηαθά θαζεζηψηα ή/ θαη ηηο πθηζηάκελεο ζηηο επηκέξνπο επηρεηξήζεηο πξαθηηθέο. ηελ πεξίπησζε απηή αλαθχπηνπλ, φπσο ζα δνχκε θαη ζηε ζπλέρεηα, ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα πξνζδηνξηζκνχ ελφο απνηειεζκαηηθνχ θαη θαηά ην δπλαηφλ εληαίνπ πιαηζίνπ φξσλ ακνηβήο θαη εξγαζίαο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηα ζηειέρε. Ξεξίπησζε Γ: Δπηθεληξσκέλε επηιεθηηθή επηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε. Απφ νξηζκέλνπο κειεηεηέο έρεη σζηφζν επηζεκαλζεί θαη κηα ηξίηε πεξίπησζε: φηαλ ε εμαγνξάδνπζα επηρείξεζε, απνξξνθψληαο επηιεθηηθά ή νιηθά ηελ εμαγνξαδφκελε, απνθαζίδεη λα επηθεληξσζεί ζε έλα θχξην πξντφλ/ππεξεζία, ζε έλα ζπγθεθξηκέλν είδνο πειαηείαο, αγνξάο ή/ θαη πεξηνρήο. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε ειέγρνπζα επηρείξεζε επηθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζε έλα ζρεηηθά πεξηνξηζκέλν ππξήλα εξγαδνκέλσλ θαη ζηειερψλ, πνπ ζεσξεί απαξαίηεηα γηα ηελ απνδνηηθή θαη αληαγσληζηηθή ηεο ιεηηνπξγία. ε απηνχο εθαξκφδεη ζπγθξνηεκέλεο πνιηηηθέο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, πνπ αληηζηνηρνχλ ζηε δεκηνπξγία/ δηαηήξεζε κηαο «εζσηεξηθήο αγνξάο εξγαζίαο», ζρεηηθά πξνζηαηεπκέλεο απφ ηηο πηέζεηο θαη ηηο δηαθπκάλζεηο ηεο εμσηεξηθήο αγνξάο εξγαζίαο, κε ζαθείο θαη επσθειείο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαλφλεο, 49

56 ξπζκίζεηο θαη παξνρέο κε ζεκαληηθέο εγγπήζεηο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θαη θαξηέξαο. Παξάιιεια εγθαηαιείπεη ή εμσηεξηθεχεη ηηο ιηγφηεξν ζεκαληηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε ππεξγνιάβνπο πξνκεζεπηέο ή/ θαη ζε δνξπθνξηθέο επηρεηξήζεηο, πνπ ιεηηνπξγνχλ θάησ απφ ζαθψο δπζκελέζηεξνπο θαη αζηαζείο φξνπο ακνηβήο θαη εξγαζίαο. Σέηνηεο πξαθηηθέο έρνπλ θαηά θαηξνχο απαζρνιήζεη ηε ζεσξία ησλ νηθνλνκηθψλ θαη ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ, σο βαζηθφο κεραληζκφο θαηάηκεζεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο ηφζν ζηηο αλαπηπγκέλεο, φζν θαη ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Βαζηθέο δηαπηζηψζεηο Η παξαπάλσ ζρεκαηνπνίεζε ηεο ζρέζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ επηινγψλ επηρεηξεζηαθήο νινθιήξσζεο κε ηηο επηινγέο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, πνπ επεξεάδνπλ θαζνξηζηηθά ην είδνο, ηελ πνηφηεηα θαη ηελ πνηθηιία ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ κεηά απφ Δ&, γίλεηαη θπξίσο γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνπζίαζεο. Γελ πξέπεη λα ζεσξήζνπκε φηη ε ζρέζε απηή είλαη γξακκηθή θαη κνλνζήκαληε. ηελ πξάμε, έρνπκε πνιινχο ζπλδπαζκνχο ησλ παξαπάλσ βαζηθψλ πεξηπηψζεσλ θαη πνηθηιία ελδηάκεζσλ θαηαζηάζεσλ. Μειέηεο πνπ έγηλαλ πξφζθαηα θαη αθνξνχλ ηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα, απέδεημαλ φηη νη ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσληαθήο δηθηχσζεο επηηξέπνπλ νξγαλσηηθέο επηινγέο πνπ ζπλδπάδνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε κε έληνλε ζπγθεληξνπνίεζε δηακφξθσζεο ησλ δηνηθεηηθψλ πξνδηαγξαθψλ θαη ησλ πξαθηηθψλ Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, κε ζπλερψο απμαλφκελε επηιεθηηθφηεηα, επειημία ή εμαηνκίθεπζε ζηε δηακφξθσζε θαη ηελ εμέιημε ηφζν ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ, φζν θαη ησλ φξσλ ακνηβήο θαη εξγαζίαο. Μάιηζηα νη πεξηζζφηεξεο εκπεηξίεο απφ Δ& θαηαδείρλνπλ ηε ζεκαζία θαη άιισλ παξαγφλησλ, φπσο ε ζηξαηεγηθή, ν ζπζρεηηζκφο δχλακεο θαη νη ζρέζεηο ηεο Γηνίθεζεο κε ηε ζπιινγηθή εθπξνζψπεζε, ην ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηα πνιηηηζηηθά δεδνκέλα θάζε ρψξαο/ πεξηνρήο, ε θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο θ.α, νδεγψληαο ζε πνιχ δηαθνξεηηθέο ζπζρεηίζεηο θαη απνηειέζκαηα. 50

57 Δηδηθφηεξα, κειέηεο πνπ έγηλαλ κε βάζε ζηνηρεία γηα ηηο δηαζπλνξηαθέο Δ& θαηέδεημαλ φηη ε πνζνηηθή θπξηαξρία ησλ αγγινζαμσληθψλ επηρεηξήζεσλ (ΗΠΑ, Η.Β) ζηηο δηαζπλνξηαθέο Δ& ηείλεη λα επηβάιιεη ζπγθεθξηκέλα πξφηππα δηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ ζηηο εμαγνξαδφκελεο επηρεηξήζεηο, ηα νπνία εζηηάδνληαη ζε ζηνηρεία φπσο: άκεζε ειαρηζηνπνίεζε θφζηνπο πξνζσπηθνχ εηζαγσγή επειημίαο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ηδηαίηεξα ζηελ πνζνηηθή ηεο δηάζηαζε (απνζηαζεξνπνίεζεο δηάξθεηαο ζχκβαζεο, ρξφλνπ θαη ακνηβήο εξγαζίαο), πξνβιήκαηα αλαγλψξηζεο ζπλδηθαιηζηηθήο εθπξνζψπεζεο αληηζεηηθέο ζρέζεηο κε ηε ζπιινγηθή εθπξνζψπεζε, - έληνλα κνλνκεξείο πξαθηηθέο. Αληίζεηα, ηα επηθξαηνχληα ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε πξφηππα Γηνίθεζεο, εζηηάδνληαη ζε δηαθνξεηηθά ζηνηρεία φπσο: καθξνρξφληνη ζηφρνη δηαρείξηζεο θαη επέλδπζεο ζην Αλζξψπηλν Γπλακηθφ κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηελ ππνθίλεζε θαη ζπκκεηνρή ηνπ ζηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο ζεκαζία ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ πνηνηηθή επειημία ηεο εξγαζίαο (πνιπδπλακία ηνπ εξγαδφκελνπ) ζεζκηθή αλαγλψξηζε ηεο ζπιινγηθήο εθπξνζψπεζεο ζαθείο θαλφλεο θαη αλεπηπγκέλν ζεζκηθφ πιαίζην εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ παξάδνζε ζρέζεσλ ζπλελλφεζεο ή θαη ζπλεξγαζίαο κε ηα ζπλδηθάηα Η ζχγθξνπζε ησλ παξαπάλσ δηαθνξεηηθψλ αληηιήςεσλ ζηε Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, πνπ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηε ζεκαζία ηνπ παξάγνληα «θηινζνθία Γηνίθεζεο», «ππνθίλεζε» θαη «επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα» ζηηο Δ&, έρεη κέρξη ζήκεξα νδεγήζεη ζηε ζρεηηθή επηθξάηεζε ηνπ «αγγινζαμσληθνχ πξνηχπνπ». Σν πξφηππν απηφ θαηεγνξείηαη ζπρλά γηα δεκηνπξγία ζνβαξψλ πξνβιεκάησλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηελ νκαιφηεηα 51

58 ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, θαζψο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ Δ&, φπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα. Αλεμάξηεηα απφ ηε ζεκαζία πνπ απνδίδεηαη απφ ηε ζεσξία θαη ηελ πξαθηηθή ζηνπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο επηηπρίαο ησλ Δ&, γίλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απνδεθηφ φηη ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο θαη ε απνηειεζκαηηθή ππνθίλεζή ηνπ ζην πιαίζην πινπνίεζεο ησλ Δ& είλαη θξίζηκνο γηα ηελ επηηπρία ή ηελ απνηπρία θάζε ζρεηηθνχ εγρεηξήκαηνο. Κάηη πνπ πξνυπνζέηεη: πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ θαη πινπνίεζε θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, αιιά θαη επαξθή πιεξνθφξεζε, δηαθάλεηα, θαηάθηεζε ηεο απαηηνχκελεο εκπηζηνζχλεο θαη απνδνρήο ζηηο ζρέζεηο ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ (Γηνίθεζε, ζπιινγηθή εθπξνζψπεζε, εξγαδφκελνη θαη ζηειέρε). Δπηπηψζεηο ησλ Δ&Π ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο Γεληθή πξνζέγγηζε Η δηεζλήο εκπεηξία δείρλεη φηη νη επηπηψζεηο ησλ Δ& ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ηνπ πξνζσπηθνχ είλαη ζπλήζσο ζεκαληηθέο θαη θαηά θαλφλα αξλεηηθέο γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηνπο φξνπο εξγαζίαο πνιιψλ νκάδσλ εξγαδνκέλσλ, θπξίσο εθείλσλ κε μεπεξαζκέλε ή ρακειή επαγγεικαηηθή εηδίθεπζε. Παξφηη, φπσο είδακε, νη Δ& δελ είλαη θάηη ην πξσηφγλσξν γηα ηελ επξσπατθή θαη ηελ ειιεληθή επηρεηξεζηαθή πξαθηηθή, θαίλεηαη φηη, εηδηθά ζηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο νξγάλσζεο, φμπλζεο ηνπ αληαγσληζκνχ θαη κε ην ζεκεξηλφ ζπζρεηηζκφ δχλακεο ησλ θνηλσληθψλ ζπλνκηιεηψλ, δεκηνπξγνχλ πςειέο αλάγθεο παξέκβαζεο θαη πξνζηαζίαο γηα κεγάιν αξηζκφ εξγαδνκέλσλ θαη αλάινγεο εκβέιεηαο θνηλσληθέο, δηνηθεηηθέο, νξγαλσηηθέο θαη λνκηθέο πξνθιήζεηο. Απηέο ηηο πξνθιήζεηο θαινχληαη ζήκεξα λα αληηκεησπίζνπλ, κε φιν θαη κεγαιχηεξε δπζθνιία - ζπρλά κάιηζηα «θαηφπηλ ενξηήο», ηα κέξε, ηα 52

59 δηθαζηήξηα, νη εηδηθνί επηζηήκνλεο, ε Πνιηηεία θαη νη θαηά ηφπνπο επνπηηθέο ηεο αξρέο. Δίλαη γλσζηφ φηη νη γεληθέο δηαζθαιίζεηο ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ πθηζηάκελσλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ, πνπ ξεηά παξέρνληαη απφ ηελ εζληθή θαη ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία ζε πεξίπησζε κεηαβίβαζεο - ζπγρψλεπζεο επηρεηξήζεσλ, ηίζεληαη ζε δνθηκαζία. Μπνξνχλ κάιηζηα λα θαηαζηνχλ αλαπνηειεζκαηηθέο ζε πεξίπησζε ηερληθν-νξγαλσηηθψλ αιιαγψλ, αλαζρεδηαζκνχ δξαζηεξηνηήησλ (reengineering), ή ζπξξίθλσζεο εξγαζηψλ κεηά ηε κεηαβίβαζε, ηδίσο εάλ απηή ζπλνδεχεηαη απφ απνξξφθεζε ή ζπγρψλεπζε επηρεηξήζεσλ κε επηθαιππηφκελεο δξαζηεξηφηεηεο ή/ θαη κε ηειείσο δηαθνξεηηθά εξγαζηαθά θαζεζηψηα. Απφ ηε δηεζλή εκπεηξία έρεη δηαπηζησζεί φηη ζε θάζε πεξίπησζε ηδηνθηεζηαθήο κεηαβνιήο ιεηηνπξγνχλ, θαηά θαλφλα ζε βάξνο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηνπ εξγαζηαθνχ status quo, 3 βαζηθέο επηδξάζεηο: Δπίδξαζε εμαγνξάο: νδεγεί ζε γεληθφηεξεο πεξηθνπέο θφζηνπο, θπξίσο εξγαζηαθνχ, κε αλαζρεδηαζκφ/ εμνξζνινγηζκφ / θαηάξγεζε επηθαιππηφκελσλ ιεηηνπξγηψλ, εμσηεξίθεπζε άιισλ, αιιά θαη κε επξχηεξεο εθαξκνγέο απηνκαηνπνίεζεο θαη θαηάξγεζεο ζέζεσλ εξγαζίαο, πνπ ζπλήζσο νδεγνχλ ζε απνιχζεηο, ζε πεξηθνπέο παξνρψλ, ζε επηιεθηηθή ππνβάζκηζε ή θαη ζηελ θαηάξγεζε εξγαζηαθψλ θεθηεκέλσλ, κε ζηφρν ηελ άκεζε θαη θαηά ην δπλαηφλ ζεακαηηθή βειηίσζε ηεο θεξδνθνξίαο Ξνιπεζληθή επίδξαζε (εάλ ν αγνξαζηήο είλαη μέλε πνιπεζληθή επηρείξεζε): αμηνπνηεί ηηο πθηζηάκελεο δηαθνξέο ζηα εζληθά ζπζηήκαηα εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ηε δπλαηφηεηα ηνπ «δηαίξεη θαη βαζίιεπε» γηα ηελ απνξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ηε κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο. Πέξα απφ ηα παξαπάλσ, αμηνπνηνχληαη θαη νη αδπλακίεο ζπληνληζκνχ ησλ ζπλδηθάησλ ζε ππεξεζληθφ επίπεδν ή/ θαη πθηζηάκελεο αληηζέζεηο κεηαμχ ηνπο αλά ρψξα ή εθκεηάιιεπζε. 53

60 Δπίδξαζε ζηελ επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα: ηάζε γηα επηβνιή ελφο λένπ (ζπρλά εηζαγφκελνπ) ζηπι δηνίθεζεο θαη δηακφξθσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, κε βάζε ηηο πξνδηαγξαθέο νξγάλσζεο θαη ηε θηινζνθία δηνίθεζεο ηεο αγνξάζηξηαο εηαηξείαο. Η ηάζε απηή ζέηεη ζπρλά ζε δνθηκαζία θάζε έλλνηα ίζεο κεηαρείξηζεο: αλαηξέπνληαη ηα ππάξρνληα εξγαζηαθά δεδνκέλα, ηα ζπζηήκαηα δηνίθεζεο, ε ηεξαξρία ή/ θαη ην ίδην ην ζχζηεκα ησλ πθηζηάκελσλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, κε απνηέιεζκα πνιψζεηο, ηξηβέο θαη πνιπάξηζκεο εζηίεο βιαπηηθψλ κεηαβνιψλ γηα κεγάιεο νκάδεο εξγαδνκέλσλ. Βαζηθά επξήκαηα απφ ηε δηεζλή εκπεηξία Παιαηφηεξεο έξεπλεο Δηαηξεηψλ πκβνχισλ γηα ινγαξηαζκφ ηεο Δ.Δ., αλαθεξφκελεο εηδηθά ζηηο εκπεηξίεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα, αλέδεημαλ σο θξίζηκνπο παξάγνληεο πνπ κεηψλνπλ ηελ θνηλσληθή απνηειεζκαηηθφηεηα - επηηπρία ησλ Δ&: - ην θφβν ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ απψιεηα ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ - ηηο (ζπρλά βίαηεο ή απνζπαζκαηηθέο) αιιαγέο ζηε Γηνίθεζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ θαη ζηελ ππάξρνπζα εξγαζηαθή πξαθηηθή - ηελ αζάθεηα θαη ηελ αλαζθάιεηα ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ ζηειερψλ ζρεηηθά κε ηηο πξννπηηθέο ηνπ λένπ επηρεηξεζηαθνχ ζρήκαηνο, ηε ζέζε ηνπο ζηελ ηεξαξρία θαη ηελ εμέιημε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. εκεηψλνληαο φηη ε απαζρφιεζε δελ είλαη θαηά θαλφλα ν θχξηνο ιφγνο πνπ πξνθαιεί ηηο ζπγρσλεχζεηο, αιιά ζπληζηά κεηαβιεηή πνπ επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ απηέο, νη ίδηεο έξεπλεο εληνπίδνπλ ζεκαληηθέο πνζνηηθέο θαη θπξίσο πνηνηηθέο επηπηψζεηο ησλ Δ& ζηελ απαζρφιεζε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηηο θαηεγνξίεο κε ρακειφηεξε εμεηδίθεπζε ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζην ξφιν θαη ζηα θαζήθνληα ησλ ζηειερψλ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κεγαιχηεξεο πνιππινθφηεηαο θαη επειημίαο 54

61 ζρεηηθή αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο εμεηδηθεπκέλσλ θαη λεφηεξσλ ζηειερψλ «απαιιαγή» ηεο επηρείξεζεο απφ πιενλάδνλ δπλακηθφ ρακειφηεξεο εμεηδίθεπζεο ή/ θαη απφ ειηθησκέλα ζηειέρε, κε δηάθνξα πξνγξάκκαηα πξφσξεο ζπληαμηνδφηεζεο ή (θαη αξρήλ ) εζεινπζίαο εμφδνπ. ζνβαξά πξνβιήκαηα ελζσκάησζεο θαη ελαξκφληζεο δηαθνξεηηθψλ ζπζηεκάησλ Γηνίθεζεο,εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη νξγάλσζεο εξγαζίαο, πνπ απαηηνχλ ζνβαξή πξνπαξαζθεπή θαη κπνξεί λα απνβνχλ θξίζηκα γηα ηελ επηηπρία ηεο ζπγρψλεπζεο, εάλ μεθηλνχλ απφ δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα δηαπξαγκάηεπζεο, ζπιινγηθήο ξχζκηζεο θαη δηακφξθσζεο ησλ φξσλ ακνηβήο θαη εξγαζίαο. Ωο πξνέθηαζε ησλ παξαπάλσ, νη έξεπλεο ηνπ Δπξσπατθνχ Παξαηεξεηεξίνπ Δξγαζηαθψλ ρέζεσλ, εηδηθά γηα ην ζέκα ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ ζηελ Δπξψπε, επηζεκαίλνπλ αλάινγα πξνβιήκαηα, εηδηθφηεξα: Δκθαλή κείσζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο απαζρφιεζεο Γηάζπαζε νπζηαζηηθψλ ζηνηρείσλ ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, θπξίσο κε ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζε πξνυπάξρνλ πξνζσπηθφ (πνπ δηαηεξεί ηα βαζηθά ηνπ δηθαηψκαηα ή θαη ηε κνληκφηεηα, εάλ είρε θαζεζηψο δεκνζίνπ ππαιιήινπ πεξίπησζε ησλσαρπδξνκείσλ ζηε Γαλία) θαη ζε λέν (λενπξνζιακβαλφκελν), κε πνιχ πην επέιηθην θαη ππνβαζκηζκέλν εξγαζηαθφ θαζεζηψο χζηεκα εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ πνιιψλ ηαρπηήησλ ζηελ ίδηα επηρείξεζε, κε ζπλέπεηεο ζηε δνκή θαη ζηελ ελφηεηα ηεο ζπιινγηθήο εθπξνζψπεζεο, ζηα πεδία ηεο ζπιινγηθήο δηαπξαγκάηεπζεο θιπ. Πεξηπηψζεηο θαηάηκεζεο ησλ θιαδηθψλ ξπζκίζεσλ κε εθαξκνγή δηαθνξεηηθψλ Δ ζηνλ ίδην θιάδν (Γεξκαλία, Ιηαιία, Ιζπαλία, ηδίσο ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο). Η θαηάηκεζε απηή νδήγεζε ζε 55

62 πξνβιεκαηηζκνχο γηα ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο θαηαζηάζεσλ αζέκηηνπ αληαγσληζκνχ θαη θνηλσληθνχ dumping ζηνλ ίδην θιάδν. Πην «επηζεηηθή» Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, κε κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο θαη ζηελ πην απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θφζηνπο εξγαζίαο θαη παξαγσγηθφηεηαο. Μάιηζηα, ππάξρεη ζαθήο ηάζε ζχγθιηζεο θαη δηάδνζεο θξηηεξίσλ θαη ζπζηεκάησλ Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ απφ ηνλ ηδησηηθφ ζην Γεκφζην Σνκέα Σάζε γηα πεξηζζφηεξν κνλνκεξείο ξπζκίζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, βάζεη ηνπ δηεπζπληηθνχ δηθαηψκαηνο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, πξνυπάξρνπζα ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ ζην Γ.. ηεο ηδησηηθνπνηεκέλεο επηρείξεζεο, δηαηεξήζεθε είηε κε λνκνζεηηθή ξχζκηζε (Γαιιία), είηε κε ζπιινγηθή ζχκβαζε κεηά ηελ ηδησηηθνπνίεζε (Φηλιαλδία, Γεξκαλία). Παξάιιεια θαίλεηαη λα αλαπηχζζνληαη λέεο κνξθέο, νηθνλνκηθήο θπξίσο ζπκκεηνρήο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ ηδηνθηεζία (δηαλνκή κεηνρψλ) θαη ζηα απνηειέζκαηα ηεο επηρείξεζεο. Έμαξζε ησλ ζπγθξνχζεσλ, είηε άκεζα κεηαμχ ησλ κεξψλ (Ηλ. Βαζίιεην, Διιάδα), είηε κε ηελ αμηνπνίεζε θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ «ιφκπη» (Γαλία, Οιιαλδία, Ννξβεγία). Δκπεηξίεο θαη πξνβιήκαηα απφ ηηο Δ&Π ην Σξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δ.Δ. Οη πξνβιεκαηηζκνί πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηα πξνεγνχκελα, κε βάζε ηα επξήκαηα ηεο επξσπατθήο εκπεηξίαο, θαίλεηαη λα επηβεβαηψλνληαη θαη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, απφ έξεπλα πνπ δηεμήγαγε ε ΟΣΟΔ κεηαμχ ησλ πιιφγσλκειψλ ηεο γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ εμαγνξψλ (ε πιεηνςεθία ησλ νπνίσλ είλαη ηδησηηθνπνηήζεηο) θαη ησλ ζπγρσλεχζεσλ (πνπ νινθιεξψζεθαλ ή επίθεηηαη) ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ ζηελ Διιάδα. 56

63 Δηδηθφηεξα, απφ ηα ζπλδηθάηα πνπ απάληεζαλ ζηελ έξεπλα ηεο ΟΣΟΔ αλαδείρζεθαλ ηα αθφινπζα ζεκεία πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηηο Δ& ζηνλ θιάδν ηνπο: Αθφκα θαη εάλ πθίζηαληαη εγγπήζεηο γηα ηελ απαζρφιεζε γεληθά, εθθξάδνληαη αλεζπρίεο σο πξνο ηνπο φξνπο, ηε δηάξθεηα θαη ηηο πξννπηηθέο δηαηήξεζεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο γηα ηνπο ήδε απαζρνινχκελνπο, κε θχξηα αηρκή ηε θχζε ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο (νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ) θαηηελ πξννπηηθή δηαηήξεζήο ηεο ζην κέιινλ. Αλεζπρίεο εθθξάδνληαη θαη γηα ηελ απνζηαζεξνπνίεζε ππνβάζκηζε ησλ πθηζηάκελσλ αζθαιηζηηθψλ δηθαησκάησλ θαη πξνζδνθηψλ, κε ηε δεκηνπξγία ηδηαίηεξα εηεξνγελψλ θαηαζηάζεσλ ζηελ ίδηα επηρείξεζε, αλάινγα κε ηελ αξρηθή πξνέιεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ Η επηιεθηηθή εμνηθνλφκεζε ή δξαζηηθή πεξηθνπή θφζηνπο εξγαζίαο, πνπ ζπλνδεχεη ζπλήζσο κηα «αθξηβή» εμαγνξά, κε ζηφρν λα ππάξμνπλ άκεζα απνηειέζκαηα γηα ηνπο επελδπηέο κεηφρνπο, ζπκβαδίδεη κε αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ακνηβήο (ακνηβή-παθέην) θαη κε δεκηνπξγία αδηαθάλεηαο ζηε ζρέζε ειάρηζησλ λνκίκσλ θαη θαηαβαιιφκελσλ απνδνρψλ. Παξνπζηάδεηαη αδπλακία ζχγθξηζεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ εξγαδνκέλσλ/ ζέζεσλ εξγαζίαο, θαη αχμεζε ηεο ζεκαζίαο ησλ πξφζζεησλ ακνηβψλ (bonus θιπ), ρσξίο ζαθή θξηηήξηα αμηνιφγεζεο θαη δηαλνκήο. Δίλαη ζπρλέο νη απφπεηξεο κνλνκεξνχο επηβνιήο λέσλ ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο απφδνζεο, πξναγσγψλ, επηινγήο, αλάδεημεο θαη ηνπνζέηεζεο ζηειερψλ, αιιά θαη λέσλ Καλνληζκψλ Δξγαζίαο, πνπ ζπρλά αλαηξέπνπλ ζεκαληηθφ κέξνο ησλ δεζκεχζεσλ ηνπ πξνεγνχκελνπ εξγνδφηε ζην πξνζσπηθφ ηνπ ή αξλνχληαη επζέσο ην δηθαίσκα ηεο ζπιινγηθήο εθπξνζψπεζεο ζηε δηαβνχιεπζε θαη ηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ λέσλ εξγαζηαθψλ δεδνκέλσλ, αθφκα θαη απηφ ην δηθαίσκα ηεο πιεξνθφξεζεο. 57

64 Έληνλε είλαη θαη ε απαίηεζε γηα πιήξε ρξνληθή, γεσγξαθηθή, επαγγεικαηηθή θηλεηηθφηεηα δηαζεζηκφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, πξνθεηκέλνπ «λα έρνπλ ζέζε θαη πξννπηηθή» ζηελ εληαία επηρείξεζε. Καηάζηαζε πνπ νδεγεί ζε ζπζηεκαηηθέο παξαβηάζεηο ζπιινγηθψλ ξπζκίζεσλ θαη ζπκθσλεκέλσλ, αθφκα θαη ζε θιαδηθφ επίπεδν (σξάξην, άδεηεο, ππεξσξίεο θιπ) Παξάιιεια γίλνληαη πξνζπάζεηεο άκεζεο, αλ φρη βίαηεο, αιιαγήο ηεο ππάξρνπζαο επηρεηξεζηαθήο ηεξαξρίαο, θνπιηνχξαο θαη πξαθηηθήο. Σν πξφβιεκα είλαη έληνλν ζηηο ζπγρσλεχζεηο ηδησηηθψλ Σξαπεδψλ κε Σξάπεδεο πνπ αλήθαλ ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη είραλ εμαηξεηηθά δνκεκέλν (θαη ζε κεγάιν βαζκφ δηακνξθσκέλν δηκεξψο), εξγαζηαθφ θαη δηνηθεηηθφ θαζεζηψο. Γεκηνπξγείηαη θαη ζπρλά δηαηεξείηαη εζειεκέλα πξνζσπηθφ «πνιιψλ ηαρπηήησλ» ζην εζσηεξηθφ ηεο εληαίαο επηρείξεζεο. Η θαηάζηαζε απηή παίξλεη νξηζκέλεο θνξέο δηαζηάζεηο «επηρεηξεζηαθνχ ξαηζηζκνχ», ζπλήζσο ζε βάξνο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο εμαγνξαζζείζαο επηρείξεζεο. εκεηψλνληαη ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηελ ελφηεηα ηεο ζπιινγηθήο έθθξαζεο, ζηελ αξκνδηφηεηα, ζηελ αληηπξνζσπεπηηθφηεηα, γεληθφηεξα ζηελ αλαγλψξηζε ησλ πθηζηάκελσλ ζπλδηθαιηζηηθψλ θνξέσλ απφ ην λέν εξγνδφηε. Απφπεηξεο επηιεθηηθνχ ρεηξηζκνχ ηεο ζπιινγηθήο εθπξνζψπεζεο απφ απηφλ, δελ είλαη θαζφινπ άγλσζηεο ζην ρψξν. Γίλνληαη απφπεηξεο παξάθακςεο ή θαη ακθηζβήηεζεο ησλ ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ζε θιαδηθφ ή θαη ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, κε αλάινγε πξνζπάζεηα δηεχξπλζεο ηνπ δηεπζπληηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ εξγνδφηε θαη αλαγφξεπζήο ηνπ ζε απφιπηε θαη απνθιεηζηηθή ξπζκηζηηθή αξρή γηα ηα εξγαζηαθά ζέκαηα ηεο επηρείξεζεο Παξάιιεια, πνιιαπιαζηάδνληαη νη παξαβηάζεηο θιαδηθψλ επηρεηξεζηαθψλ ξπζκίζεσλ, θπξίσο ζηα ζέκαηα δηαβνχιεπζεο, αδεηψλ θαη σξαξίνπ, θαηάζηαζε πνπ δεκηνπξγεί απμεκέλεο αλάγθεο παξέκβαζεο απφ ηα αξκφδηα φξγαλα επνπηείαο (Δπηζεσξήζεηο Δξγαζίαο) θαη κάιηζηα εθηφο ηνπ σξαξίνπ θαλνληθήο ιεηηνπξγίαο απηψλ ησλ νξγάλσλ. 58

65 Αο ζεκεησζεί φηη αλάινγα πξνβιήκαηα αλαδείρζεθαλ θαη απφ ζπλνιηθφηεξε έξεπλα πνπ δηεμήγαγε ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν ε Uni/ Europa ( πξψελ Eurofiet) γηα ηα ζπλδηθάηα - κέιε ηεο ζηνλ επξχηεξν ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα. Μάιηζηα ηα ζπλδηθάηα απηά θαίλεηαη λα εζηηάδνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο γηα ηηο Δ& : ζε δεηήκαηα έγθαηξεο πξφβιεςεο ησλ Δ& θαη θαηάιιειεο πξνπαξαζθεπήο ησλ ζπλδηθάησλ γηα εληαία θαη απνηειεζκαηηθή παξέκβαζε, κέζα απφ δηαβνπιεχζεηο κε ηηο επηρεηξήζεηο ή/ θαη ηελ Πνιηηεία, ζηηο ζπκκαρίεο κε ηνπο ινηπνχο ελδηαθεξφκελνπο (θαηαλαισηέο ηνπηθή θνηλσλία, ζπληαμηνχρνη, ινηπνί θνξείο) ζηελ έγθαηξε θαη πιήξε πιεξνθφξεζε θαη δηαβνχιεπζε κε φια ηα εκπιεθφκελα ζπλδηθάηα πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ηελ πινπνίεζε ησλ Δ& ζηε δηακφξθσζε θσδίθσλ δενληνινγίαο Δ& γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη γηα ηα ίδηα ηα ζπλδηθάηα, ζηε δηαζθάιηζε δηθαηψκαηνο δηαπξαγκάηεπζεο κε ηελ επηρείξεζε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ ζπλδηθάησλ, φηαλ πξφθεηηαη γηα αιιαγή ζεκειησδψλ εξγαζηαθψλ θαλφλσλ, φπσο ν Καλνληζκφο Δξγαζίαο, ζηε δηαζθάιηζε ξήηξαο κε ρεηξνηέξεπζεο ζηα ππάξρνληα δηθαηψκαηα ηνπ πξνζσπηθνχ, ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο επξσπατθήο θαη εζληθήο λνκνινγίαο θαη ζηελ αμηνπνίεζε θαηάιιεινπ δηθηχνπ λνκηθψλ θαη εηδηθψλ επηζηεκφλσλ ζηηο επξσπατθέο ρψξεο, γηα ηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη ηελ θαηάιιειε παξέκβαζε ζηηο εμειίμεηο, ζηε δηακφξθσζε θαη ηνλ έιεγρν θαηάιιεισλ πξνγξακκάησλ πξφσξεο ζπληαμηνδφηεζεο θαη κεζφδσλ θνηλά απνδεθηήο δηαρείξηζεο ησλ φπνησλ πιενλαζκάησλ πξνζσπηθνχ. 59

66 Ξξνεθηάζεηο θαη αλνηθηά δεηήκαηα Απφ φζα εμεηάζακε ζηα πξνεγνχκελα, πξνθχπηεη πιεζψξα πξνβιεκάησλ θαη εξσηεκάησλ πνπ απαηηνχλ άκεζεο θαη ιεηηνπξγηθέο απαληήζεηο, θαηά θαλφλα κέζα απφ δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε θαη ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε ησλ πξαγκαηηθψλ εμειίμεσλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ζε θάζε πεξίπησζε Δ&. Με δεδνκέλν φηη νη Δ& δελ είλαη λέν θαηλφκελν γηα ηηο πεξηζζφηεξεο νηθνλνκίεο, είλαη πνιχ πηζαλφλ ηα πξνβιήκαηα θαη νη πξνθιήζεηο πνπ αλαθέξακε κέρξη ηψξα λα κελ νθείινληαη απνθιεηζηηθά ζε απηέο. Δίλαη πνιχ πηζαλφλ ηα φζα επηζεκαίλνληαη σο απφξξνηα ησλ Δ& λα αληαλαθινχλ: κηα γεληθφηεξε ηάζε αλακφξθσζεο ή απνξξχζκηζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, νπζηαζηηθέο κεηαβνιέο ζηελ εκβέιεηα θαη ζην ζπζρεηηζκφ δχλακεο ησλ θνηλσληθψλ ζπλνκηιεηψλ, αιιά θαη επξχηεξεο αιιαγέο ζηα θπξίαξρα πξφηππα νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο νξγάλσζεο. Όια απηά επηηαρχλνληαη, δηεπθνιχλνληαη θαη ίζσο λνκηκνπνηνχληαη κέζσ ησλ Δ&. ε θάζε πεξίπησζε, νη εμειίμεηο πνπ ζθηαγξαθήζακε ζηα πξνεγνχκελα επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηνπο φξνπο δηακφξθσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζήκεξα θαη ζην κέιινλ. Πέξαλ απηνχ, είδακε φηη ε εθπιήξσζε νξηζκέλσλ ειάρηζησλ θξηηεξίσλ θνηλσληθήο βησζηκφηεηαο -απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ Δ& απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία θαη ηελ πξννπηηθή ηνπο. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο εθηηκάκε φηη πξέπεη λα αλαπηπρζεί αθφκα πεξηζζφηεξν ε δηεπηζηεκνληθή έξεπλα θαη εκβάζπλζε ζηα ζέκαηα απηά. Πξέπεη αθφκα λα αλαπηπρζεί ν θαηάιιεινο δηάινγνο αλάκεζα ζηα ζπλδηθάηα, ηνπο εξγνδφηεο, ηνπο εηδηθνχο θαη ηελ Πνιηηεία, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηεζνχλ θαηάιιειεο ζπιινγηθέο ξπζκίζεηο, ζεζκηθέο πξσηνβνπιίεο θαη πξαθηηθέο, έηζη ψζηε: ε φπνηα Δ& λα κε γίλεηαη πεγή αιιεπάιιεισλ βιαπηηθψλ ζπλεπεηψλ γηα ηνπο εξγαδφκελνπο. 60

67 Δηδηθφηεξα: - λα κελ εηζάγεη δηαθξίζεηο ζηηο πξναγσγέο, ζηα νηθνλνκηθά θίλεηξα, ζηελ αλάδεημε θαη ηελ αμηνπνίεζε ζηειερψλ, αλάινγα κε ηελ επηρείξεζε πξνέιεπζεο - λα δηαζθαιίδεη, κέζα απφ ηνλ απαηηνχκελν δηάινγν, ηελ νκαιή ζχγθιηζε δηθαησκάησλ θαη ξπζκίζεσλ γηα ηελ επίηεπμε δηαθάλεηαο θαη ίζεο κεηαρείξηζεο γηα φιν ην Αλζξψπηλν Γπλακηθφ πνπ απαζρνιεί ε εληαία επηρείξεζε. Γειαδή ηελ θαηάιιειε έληαμε θαη ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ εξγαζηαθψλ ζπλφισλ θαη δηθαησκάησλ, ζ έλα θαηά ην δπλαηφλ εληαίν θαη ιεηηνπξγηθφ εξγαζηαθφ, κηζζνινγηθφ θαη δηνηθεηηθφ ζρήκα ζε πεξηπηψζεηο εμαγνξάο απνξξφθεζεο ζπγρψλεπζεο, λα ηίζεηαη ππ φςηλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ φρη κφλνλ επηρεηξεζηαθφ, αιιά θαη «θνηλσληθφ ζρέδην» ηνπ αγνξαζηή. Δηδηθφηεξα, ν αγνξαζηήο λα δειψλεη ηηο πξνζέζεηο ηνπ γηα ηελ απαζρφιεζε, ηνλ ηξφπν απνξξφθεζεο ηπρφλ πιενλάδνληνο πξνζσπηθνχ, ηηο επθαηξίεο θαξηέξαο ζηελ εληαία επηρείξεζε, λα πξνδηαγξάθεη ηηο κεζφδνπο κε ηηο νπνίεο ζα ελνπνηήζεη ηα δηαθνξεηηθά εξγαζηαθά-αζθαιηζηηθά θαζεζηψηα ζε έλα εληαίν θαη γεληθά απνδεθηφ ζχλνιν, λα δηαζθαιίδεη ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ λένπ Καλνληζκνχ Δξγαζίαο, θαζψο θαη ησλ λέσλ αξρψλ θαη ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο πξνζσπηθνχ ηεο εληαίαο επηρείξεζεο λα δεκηνπξγεζνχλ ή λα εληζρπζνχλ, φπνπ ήδε ππάξρνπλ, νη θιαδηθνί ζεζκνί ζπιινγηθήο ξχζκηζεο, θνηλσληθνχ δηαιφγνπ, πξνζηαζίαο ηεο απαζρφιεζεο θαη παξνρήο αζθαιηζηηθήο θάιπςεο ζε εληαία βάζε. Δίλαη ζαθέο φηη ε πξσηνβνπιία θαη ε επζχλε ηέηνησλ παξεκβάζεσλ δελ αλήθεη κφλν ζηα ζπλδηθάηα.. Σν πθηζηάκελν ζχζηεκα εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, δηνηθεηηθψλ ηερληθψλ, δηθαζηηθψλ θαη επνπηηθψλ ζεζκψλ, αιιά θαη ην ίδην ην Δξγαηηθφ Γίθαην, βξίζθνληαη ζήκεξα αληηκέησπα κε λέεο έλλνηεο (ή κε παιαηφηεξεο, πνπ εληάζζνληαη φκσο θαη ιεηηνπξγνχλ ζε κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα), κε ζχλζεηα πξνβιήκαηα θαη πξνθιήζεηο. 61

68 Απηά απαηηνχλ απφ ηε ζεσξία θαη ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή φισλ καο λένπο πξνβιεκαηηζκνχο, ζαθέζηεξεο θαη πην απνηειεζκαηηθέο ιχζεηο. Η αληαιιαγή απφςεσλ θαη εκπεηξηψλ κπνξεί θαη έρεη πνιιά λα πξνζθέξεη ζ απηή ηελ ππφζεζε, ζην κέηξν πνπ επηζπκνχκε νη θνηλσληθέο επηζηήκεο, ην εξγαηηθφ δίθαην θαη νη εξγαζηαθνί ζεζκνί λα ζπλερίζνπλ λα πξνάγνπλ ηφζν ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη επεκεξία, φζν θαη ηελ θαιψο ελλννχκελε πξνζηαζία, ηε ζηνηρεηψδε εμαζθάιηζε θαη θνηλσληθή κέξηκλα γηα ηνπο εξγαδφκελνπο ζπκπνιίηεο καο. Ξεγή: Θίλεηξα γηα Δμαγνξέο & Ππγρσλεχζεηο ηνλ πίλαθα 1, παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά νη κνξθέο κεγέζπλζεο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηα πιαίζηα ηεο νξηδφληηαο νινθιήξσζεο (horizontal integration).!σα θίλεηξα ηα νπνία ζπλήζσο νδεγνχλ ηηο επηρεηξήζεηο ζε Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο, ζα πξέπεη λα κειεηεζνχλ ππφ ην πξίζκα ησλ ελαιιαθηηθψλ επηινγψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηηο ίδηεο ηηο επηρεηξήζεηο. Δπίζεο, ε κειέηε ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί απφ δχν νπηηθέο γσλίεο. Η κία πιεπξά είλαη απηή ηνπ Αγνξαζηή θαη ε άιιε είλαη εθείλε ηνπ Πσιεηή. Σα θίλεηξα γηα ηηο Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ πιεπξψλ, καο νδεγνχλ ζηε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ επηζεηηθψλ ή ελεξγεηηθψλ θηλήηξσλ θαη ησλ ακπληηθψλ ή παζεηηθψλ θηλήηξσλ. Μηα ζεκαληηθή δηάθξηζε ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ είλαη ε αθφινπζε: Οξηδφληηα πγρψλεπζε Κάζεηε πγρψλεπζε Οκφθεληξε πγρψλεπζε Γξαζηηθή πγρψλεπζε 62

69 Αμίδεη λα ηνληζηεί φηη ε θάζεηε ζπγρψλεπζε δηαθξίλεηαη ζε θάζεηε ζπγρψλεπζε πξνο ηα εκπξφο θαη ζε θάζεηε ζπγρψλεπζε πξνο ηα πίζσ. Ζ νξηδφληηα ζπγρψλεπζε, αλαθέξεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο φπνπ νη πξνο ζπγρψλεπζε εηαηξίεο ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ίδην θιάδν παξαγσγήο, κε απνηέιεζκα ε πνηθηιία ηεο παξαγσγήο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηνπο λα κε κεηαβάιιεηαη νπζηαζηηθά κεηά ηε ζπγρψλεπζε. Η νξηδφληηα νινθιήξσζε απνηειεί έλαλ άκεζν θαη γξήγνξν ηξφπν γηα ηελ είζνδν κηαο επηρείξεζεο ζε κηα λέα αγνξά. Έηζη ζπλνπηηθά, ηα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα ηεο νξηδφληηαο ζπγρψλεπζεο απνηεινχλ: α) ν ζπλερψο κεηνχκελνο αληαγσληζκφο ζηηο αγνξέο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε λέα εηαηξία, β) ε αδηάθνπε δηεχξπλζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηεο θαη γ) ε παξάιιειε δηαθνξνπνίεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ. Ζ θάζεηε ζπγρψλεπζε, φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, δηαηξείηαη ζε δχν θαηεγνξίεο. Η έλλνηα ηεο θάζεηεο ζπγρψλεπζεο πξνο ηα εκπξφο νπζηαζηηθά απνηειεί έλα κεραληζκφ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ εκπνξηθψλ θεξδψλ κέζα ζηελ επηρείξεζε, κε ηελ παξάιιειε απνθπγή ηεο δηαξξνήο ησλ θεξδψλ ηεο πξνο ηνπο εκπνξηθνχο ζπλεξγάηεο κεζάδνληεο, ηεο παξαγσγηθήο ηεο δηαδηθαζίαο. Αληίζηνηρα, ε θάζεηε ζπγρψλεπζε πξνο ηα πίζσ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ επηρείξεζε λα αλαιάβεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ σο εθείλε ηε ζηηγκή απνηεινχζαλ πξνζηάδην ηεο παξαγσγηθήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Η θάζεηε νινθιήξσζε δεκηνπξγεί ζηελ επηρείξεζε κηα δπλαηφηεηα ειηγκνχ θαη επειημίαο ηφζν ζε ζέκαηα πνηφηεηαο, φζν θαη πνηνηηθνχ ειέγρνπ ησλ επηκέξνπο ελδηάκεζσλ ππνπξντφλησλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ζηελ παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία. Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν απηψλ δηαθνξεηηθψλ ηερληθψλ θάζεηεο ζπγρψλεπζεο, είλαη δπλαηφ λα νδεγήζεη ζε νηθνλνκίεο θιίκαθαο, σο απνηέιεζκα ηνπ ζπλδπαζκνχ ηεο βειηίσζεο ηφζν ζε ζέκαηα ηηκνιφγεζεο πξντφλησλ θαη ησλ ελδηάκεζσλ εηζξνψλ ηνπ νηθνλνκηθνχ θπθιψκαηνο, φζν θαη ζε ζέκαηα πνηφηεηαο ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξεη αιιά θαη ησλ ππνπξντφλησλ πνπ ε ίδηα ρξεζηκνπνηεί. 63

70 Ζ νκφθεληξε ζπγρψλεπζε, επηηπγράλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ κηα επηρείξεζε επηδηψθεη ηελ επέθηαζε ζε νκνεηδείο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ ηεο νηθνλνκηθήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ιδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εμαγνξάδνληαη είλαη ην γεγνλφο φηη παξάγνπλ δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα ζε ζρέζε κε ην παξαγφκελν πξντφλ ηεο εμαγνξάζηξηαο εηαηξίαο, γεγνλφο ην νπνίν νδεγεί ζε δηαθνξνπνηεκέλα ηειηθά πξντφληα (κε δηαθνξνπνηεκέλε ηερληθή δηαδηθαζία παξαγσγήο). Ζ δξαζηηθή ζπγρψλεπζε, ηειείηαη φηαλ κηα επηρείξεζε εηζέξρεηαη ζε έλαλ εληειψο λέν θιάδν ή ζε έλα εληειψο λέν πξντφλ ή ππεξεζία θαη βεβαίσο απεπζχλεηαη ζε κία πιήξσο θαηλνχξηα αγνξά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, αλαιακβάλνληαο ηαπηφρξνλα θαη ηνλ θίλδπλν ηεο αβεβαηφηεηαο, αλαθνξηθά κε ηελ εμέιημε ηεο επέλδπζεο. Όιεο νη παξαπάλσ κέζνδνη νη νπνίεο αλαιχζεθαλ απνηεινχλ νπζηαζηηθά ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κηα επηρείξεζε κπνξεί λα επηηχρεη ηελ νξηδφληηα νινθιήξσζε. Αληίζεηα, ε θάζεηε νινθιήξσζε (vertical integration) απνηειεί ηελ ελαιιαθηηθή κνξθή αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο κέζσ ηεο ζχζηαζεο θαη δεκηνπξγίαο ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ. Έηζη νπζηαζηηθά παξάγεη νηηδήπνηε ηεο είλαη αλαγθαίν πξνθεηκέλνπ λα θαζεηνπνηήζεη ηελ παξαγσγηθή ηεο δξαζηεξηφηεηα (φιεο δειαδή ηηο ελδηάκεζεο εηζξνέο πνπ ζεσξνχληαη απαξαίηεηα ζπζηαηηθά ζηε παξαγσγηθή ηεο δηαδηθαζία). 64

71 Η εμάξηεζε απφ ηνπο πξνκεζεπηέο κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθφ θίλδπλν γηα ηελ θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο, εηδηθά ζε πεξηπηψζεηο πνπ εκθαλίδεηαη ην θαηλφκελν ηνπ κνλνπσιίνπ ζηνπο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο. Η θαζεηνπνίεζε ζηελ πεξίπησζε απηή, κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ απεμαξηεηνπνίεζή ηεο απφ ηνπο πξνκεζεπηέο, απαιιάζζνληάο ηελ ηαπηφρξνλα απφ ελδερφκελα πξνεγνχκελα πξνβιήκαηα ζε ζέκαηα θφζηνπο αιιά θαη έγθαηξεο πξνκήζεηαο πξψησλ πιψλ. Παξάιιεια, αμίδεη λα αλαθεξζνχλ θαη ηα πιενλεθηήκαηα πνηφηεηαο ησλ ελδηάκεζσλ ππνπξντφλησλ, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο ηεο. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη ην παξάδεηγκα κηαο απηνθηλεηνβηνκεραλίαο ησλ Η.Π.Α. θαη ησλ ζεηηθψλ απνηειεζκάησλ πνπ θαηάθεξε λα επηηχρεη κέζσ ηεο θαζεηνπνίεζεο ηεο παξαγσγήο ηεο, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ζε επίπεδα φπσο ε θεξδνθνξία θαη ν ρξφλνο θαηαζθεπήο ελφο λένπ κνληέινπ. Σα θίλεηξα γηα ηελ πξαγκάησζε Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζε ηξία επίπεδα. Σν πξψην είλαη ην βξαρππξφζεζκν, ην δεχηεξν είλαη ην κεζνπξφζεζκν θαη ην ηξίην είλαη ην καθξνπξφζεζκν επίπεδν. ην βξαρππξφζεζκν επίπεδν, νη Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ θίλεηξα φπσο: Αχμεζε ησλ θεξδψλ αλά κεηνρή (Earnings Per Share, EPS). Η αχμεζε ησλ θεξδψλ αλά κεηνρή απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο γηα ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ηεο κεηνρήο θαη ηε δεκηνπξγία ππεξαμίαο ζηνπο κεηφρνπο. Κείσζε ηνπ δείθηε Ο/Δ. Ο δείθηεο Ρ/Δ, πνιιαπιαζηαζηήο ησλ θεξδψλ ηεο επηρείξεζεο, είλαη έλαο επξέσο δηαδεδνκέλνο ρξεκαηννηθνλνκηθφο δείθηεο. Η ρξεζηηθή αμία ηνπ ελ ιφγσ δείθηε, εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη παξηζηάλεη ην premium, ην νπνίν είλαη δηαηεζεηκέλνο ν επελδπηήο λα πιεξψζεη γηα θάζε ρξεκαηηθή κνλάδα θέξδνπο πνπ επηηπγράλεη ε επηρείξεζε. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ, ην δπλακηθφ θίλεηξν είλαη ε κείσζε ηνπ δείθηε Ρ/Δ ηεο εμαγνξάζηξηαο εηαηξίαο, ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο κεησκέλεο θεξδνθνξίαο. 65

72 Οη ζπλέξγηεο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζε ζέκαηα ξεπζηφηεηαο. Πνιιέο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ζε δείθηεο ξεπζηφηεηαο επηδηψθνπλ ηε ζπλέλσζε κε θάπνηα εηαηξία, ε νπνία δηαζέηεη πην πγηή ρξεκαηννηθνλνκηθή δηάξζξσζε. Σα θνξνινγηθά νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ, είηε κέζσ ηεο αιιαγήο ηεο θιίκαθαο θνξνιφγεζεο επί ησλ θεξδψλ, είηε κέζσ ηεο αχμεζεο ηνπ νξίνπ ησλ απνζεκαηηθψλ, είηε κέζσ ελφο ζπλδπαζκνχ ησλ δχν παξαπάλσ παξαγφλησλ. Αληίζηνηρα, ηα κεζνπξφζεζκα θίλεηξα παξνπζηάδνληαη σο εμήο: Αχμεζε ηεο δαλεηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ηεο επηρείξεζεο. Η αχμεζε ησλ κεγεζψλ ηνπ ελνπνηεκέλνπ, πιένλ, ηζνινγηζκνχ νδεγεί ζε κεγαιχηεξν χςνο ηδίσλ θεθαιαίσλ, κεηψλνληαο ηνλ θίλδπλν πνπ αλαιακβάλνπλ ηφζν νη κέηνρνη, φζν θαη νη δαλεηζηέο ηεο επηρείξεζεο (πξνκεζεπηέο, ρξεκαηννηθνλνκηθνί νξγαληζκνί, θ.ά.). Κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ δαλεηζκνχ ηνπ λένπ ζρήκαηνο κε παξάιιειε βειηίσζε ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζέζεο ηεο επηρείξεζεο ζε κεζνπξφζεζκν επίπεδν. Σέινο, ηα θίλεηξα γηα Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο ζε καθξνπξφζεζκν επίπεδν κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ σο εμήο: Γεκηνπξγία θαη εθκεηάιιεπζε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαη θάζκαηνο πνπ εκθαλίδνληαη ζε επηρεηξήζεηο κεγάινπ κεγέζνπο. Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο κεηαθξάδνληαη ζε νηθνλνκηθή αμία, κέζσ ηνπ απμεκέλνπ κεγέζνπο θαη ηεο απμεκέλεο παξαγσγηθήο ηθαλφηεηαο, ηελ νπνία απνθηά ε επηρείξεζε γηα ην ραξηνθπιάθην ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηεο. Δπηπιένλ, ζε καθξνρξφλην επίπεδν, επηηπγράλεηαη αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ζε επίπεδν ηφζν θιάδνπ, φζν θαη αγνξάο, ελψ ηαπηφρξνλα ε επηρείξεζε απμάλεη ηε δηαπξαγκαηεπηηθή ηεο ηθαλφηεηα ζε επίπεδν πξνκεζεηψλ ελδηακέζσλ ππνπξντφλησλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε επηρείξεζε επηηπγράλεη ηε κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηεο θφζηνπο κε παξάιιειε αχμεζε ησλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο ηεο. Αληίζηνηρα, νη νηθνλνκίεο θάζκαηνο επηηξέπνπλ ζηελ επηρείξεζε λα θηλεζεί ζε λέεο θαηεπζχλζεηο πξντφλησλ θαη ζε λένπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. 66

73 Έηζη, ε επηρείξεζε επεθηείλεη ην ραξηνθπιάθην ησλ πξντφλησλ ηεο, θαιχπηνληαο νινέλα θαη κεγαιχηεξν κέξνο (θάζκα) ησλ θαηαλαισηηθψλ αλαγθψλ κηαο νηθνλνκίαο, ελψ ηαπηφρξνλα επεθηείλεηαη ζε λέεο αγνξέο απμάλνληαο έηζη ην ξπζκφ αλάπηπμήο ηεο θαη κεηψλνληαο ηελ εμάξηεζή ηεο απφ ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο θαη πξνκεζεπηέο. Καθξνρξφληα ελδπλάκσζε ηεο επηρείξεζεο, κέζσ ηεο κεησκέλεο έληαζεο ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη ζε έλαλ θιάδν. ε κηα αγνξά νιηγνπσιηαθήο δηάξζξσζεο δχν ζεκαληηθνί παίθηεο έρνπλ ζπκθέξνλ λα ελψζνπλ ηηο δπλάκεηο ηνπο, παξά λα αλαισζνχλ ζε έλαλ πφιεκν κεηαμχ ηνπο, ν νπνίνο πηζαλφλ λα κελ νδεγήζεη ζε θάπνην ηειηθφ ληθεηή, κέζσ ηεο κείσζεο ησλ ηηκψλ ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ. Απφθηεζε απνθιεηζηηθήο ηερλνινγηθήο γλψζεο αιιά θαη εηδηθψλ επηρεηξεκαηηθψλ ηθαλνηήησλ δεμηνηήησλ. Δπηρεηξήζεηο κηθξνχ κεγέζνπο, ιφγσ ηεο άκεζεο επαθήο κεηαμχ ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ αλαπηχζζνπλ έλα νκαδηθφ θεθάιαην (team capital) ζεκαληηθήο δπλακηθήο, ην νπνίν ε κεγάιε επηρείξεζε ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηεο δελ κπνξεί λα ην επηηχρεη (ιεηηνπξγεί ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην κεγάιν κέγεζνο, σο αληηθίλεηξν γηα ηελ αλάπηπμε νκαδηθνχ πλεχκαηνο εξγαζίαο). Γεκηνπξγνχληαη δπλαηφηεηεο ζπλέξγηαο κέζσ ηνπ κεγαιχηεξνπ κεγέζνπο, κεηαμχ ησλ δχν επηρεηξήζεσλ ην νπνίν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αξρηθήο δηαπξαγκάηεπζεο δελ κπνξνχζε λα ππνινγηζηεί θαη λα ζπλεθηηκεζεί ζηελ απνηίκεζε ηεο αξρηθήο ζπκθσλίαο. Παξφια απηά, ζε καθξνρξφλην επίπεδν αλαθαιχπηνληαη ζηαδηαθά λένη επηρεηξεκαηηθνί ζρεδηαζκνί, νη νπνίνη κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε επηπξφζζεηα ζηξαηεγηθά νθέιε. Γεκηνπξγνχληαη κεγάινη πνιπζρηδείο επηρεηξεκαηηθνί φκηινη, νη νπνίνη είλαη ηθαλνί λα αληαπνθξηζνχλ ζε λέεο κειινληηθέο Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, νη επηρεηξήζεηο αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζπλερψο απμαλφκελεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ, ελψ παξάιιεια είλαη ζε ζέζε λα δηαρεηξηζηνχλ θαηαζηάζεηο αλεπηζχκεησλ πξνηάζεσλ ζπλεξγαζίαο / επηζεηηθήο εμαγνξάο (απφ άιιε επηρείξεζε αληαγσληζηή). Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε επηρείξεζε νπζηαζηηθά επηηπγράλεη ηε κείσζε ηεο κεηαβιεηφηεηαο θηλδχλνπ ζε κηα αζέιεηε εμαγνξά. 67

74 Γπλαηφηεηεο κεγαιχηεξνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο, νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κέζσ ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ γηα ηελ επηρείξεζε. Πέξα απφ ηα κεγάια θίλεηξα πνπ εκθαλίδνληαη θαηά θαηξνχο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζνχλ θαη ηα αληηθίλεηξα ή νη ιφγνη απνηπρίαο ησλ Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη ιφγνη πνπ δεκηνπξγνχλ απνηπρίεο, θαζψο θαη αληηθίλεηξα ζηηο Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο είλαη νη παξαθάησ: Ξξνζσπηθνί ιφγνη ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ γηα ηελ εμαγνξά θαη πηζαλφλ ιφγνη πξνβνιήο θαη ηδίσλ ζπκθεξφλησλ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο Δμαγνξψλ & πγρσλεχζεσλ έρεη παξαηεξεζεί έιιεηςε ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη νξζήο επελδπηηθήο ινγηθήο, ε νπνία λα βαζίδεηαη ζε ξεαιηζηηθά ζηνηρεία. Κε ξεαιηζηηθέο πξνζδνθίεο. Έρνπλ αλαπηπρζεί ζεσξίεο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ ζα πξέπεη λα ππνινγίδνληαη νη πηζαλέο ζπλέξγηεο. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, νη ππεξβνιηθέο πξνζδνθίεο δεκηνπξγνχλ ιαλζαζκέλε εηθφλα ζηελ αγνξά ζρεηηθά κε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ λένπ ζρήκαηνο θαη ηειηθά νδεγνχλ ζηελ απνηπρία αλάπηπμεο ησλ αξρηθψλ ηνπ δεζκεχζεσλ. πεξβνιηθφ θφζηνο εμαγνξάο. χλεζεο θαηλφκελν απνηειεί ε ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ κεζφδσλ απνηίκεζεο κηαο Δμαγνξάο & πγρψλεπζεο. Πνιινί αλαιπηέο ππνζηεξίδνπλ σο θαιχηεξε κέζνδν ηε κέζνδν ηεο Καζαξήο Παξνχζεο Αμίαο (Net Present Value). Δπίζεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο έρνπλ παξαηεξεζεί Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο, νη νπνίεο ζηεξίδνληαη είηε ζηελ Eζσηεξηθή Αμία (Book Value), είηε ζηε Υξεκαηηζηεξηαθή Αμία - Σξέρνπζα Αμία (Market Capitalization). ε κεζνπξφζεζκν δηάζηεκα παξαηεξνχληαη ζπγθξνπφκελεο επηρεηξεκαηηθέο θνπιηνχξεο, νη νπνίεο δελ επηηξέπνπλ ζηελ ελνπνηεκέλε επηρείξεζε, πιένλ, λα αλαπηχμεη εθείλα ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ζεσξεηηθά δηαζέηεη. Απνηπρία γνξγήο ζπλέλσζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Δμαγνξάο & Ππγρψλεπζεο, κε απνηέιεζκα ε θαζπζηέξεζε πνπ επέξρεηαη λα αλαζηέιιεη ηα αξρηθά ζρέδηα ζπγρψλεπζεο. Ππγθξνπφκελα ζπκθέξνληα θαη εζσηεξηθφο αληαγσληζκφο. 68

75 Σν εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο, φπσο είλαη ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ξπζκίδεηαη απφ ηηο θπβεξλεηηθέο παξεκβάζεηο, φπσο θαη νη παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ κεηαβιεηέο ηηο νπνίεο ε επηρείξεζε δελ κπνξεί λα ειέγμεη. Ζ νηθνλνκηθή ζπγθπξία πνπ επηθξαηεί. Μία Δμαγνξά & πγρψλεπζε κπνξεί λα κελ γίλεη πνηέ, ή θαη αλ γίλεη κπνξεί λα κελ επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο, σο απνηέιεζκα απνθιεηζηηθά εμσεπηρεηξεζηαθήο θαηάζηαζεο θαη ησλ καθξν-νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ. Θαηεγνξηνπνίεζε Θηλήηξσλ γηα Δμαγνξέο & Ππγρσλεχζεηο Σα θίλεηξα νκαδνπνηνχληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Θίλεηξα πνπ αθνξνχλ ηε ζπλέξγηα. Γηα παξάδεηγκα, απηά ηα νπνία ηζρπξίδνληαη φηη δεκηνπξγνχλ αιεζηλά θαζαξά νθέιε ζηελ ελνπνηεκέλε επηρείξεζε, πξνθαιψληαο ηελ αμία ησλ δχν εηαηξηψλ λα είλαη κεγαιχηεξε απφ ην επηκέξνπο άζξνηζκα ησλ δχν επηρεηξήζεσλ - κεξψλ. πνηίκεζε ηεο εηαηξίαο ζηφρνπ. Πξφθεηηαη γηα ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ε αμία κεηαθέξεηαη απφ ηελ πσιήηξηα επηρείξεζε ζηελ αγνξάζηξηα επηρείξεζε, κέζσ ηεο απφθηεζεο ησλ ππνηηκεκέλσλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνινγηζκνχ ηεο πξψηεο απφ ηε δεχηεξε. Δηδηθά δηνηθεηηθά θίλεηξα γηα ζπγρσλεχζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ην αηνκηθφ ζπκθέξνλ νξηζκέλσλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ηεο επηρείξεζεο, κπνξεί λα σζήζεη ζε ελέξγεηεο πνπ δελ ελαξκνλίδνληαη κε ηα ζπκθέξνληα ησλ κεηφρσλ. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί εκθαλίδνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα ζπκπεξάζκαηα γηα ηα απνηειέζκαηα πνπ επηηπγράλνπλ νη Δμαγνξέο & πγρσλεχζεηο ζε βξαρππξφζεζκν, κεζνπξφζεζκν, αιιά θαη καθξνπξφζεζκν δηάζηεκα ηφζν γηα ηελ εμαγνξάζηξηα εηαηξία, φζν θαη γηα ηελ εηαηξία ζηφρν. 69

76 Ξεγή: Ξιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ Δ&Π Όινη ζπκθσλνχλ φηη ε OΝΔ εληείλεη ηνλ αληαγσληζκφ, εληζρχεη ηε δηεζλνπνίεζε, ζπκπηέδεη ηελ θεξδνθνξία ησλ ηξαπεδψλ θαη νδεγεί ζε κείσζε ηνπ πιενλάδνληνο πξνζσπηθνχ ησλ ηξαπεδψλ θαη ηνπ δαπαλεξνχ δηθηχνπ ησλ ππνθαηαζηεκάησλ ηνπο. Δπφκελα, ε δεκηνπξγία ηζρπξψλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νκίισλ κε ζηφρν ηελ επίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαη θάζκαηνο είλαη ην ινγηθφ απνηέιεζκα ηεο πξφθιεζεο. Οη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο είλαη ην κέζν γηα ηελ επηηπρία ηνπ αλσηέξσ ζθνπνχ θαη επηπξφζζεηα απνζθνπνχλ ζηε δηαηήξεζε ή θαη αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ζηελ εγρψξηα θαη δηεζλή αγνξά. Όκσο, ην θαηλφκελν απηφ δελ νθείιεηαη κφλν ζηε λνκηζκαηηθή νινθιήξσζε. Πξνυπήξρε απηήο θαη αλαπηχζζεηαη ξαγδαία θαη εθηφο ηεο δψλεο ηνπ επξψ φπσο ζηηο ΗΠΑ, ηνλ Καλαδά, ηελ Αζία θαη ηελ ππφινηπε Δπξψπε. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο Μ & Α κπνξνχλ λα ζπλνςηζζνχλ ζηα εμήο: 1) ε κεγηζηνπνίεζε ηεο απφδνζεο ησλ κεηνρψλ (shareholder value). Οη Μ & Α πξνζδίδνπλ κία δπλακηθή ζην λέν ρξεκαηννηθνλνκηθφ φκηιν πνπ απνθηά ηελ εκπηζηνζχλε ησλ επελδπηψλ θαη εμαζθαιίδεη ηελ άλνδν ηεο ηηκήο ηεο κεηνρήο ηνπ. Απηή είλαη αθφκα κεγαιχηεξε εάλ αθνινπζήζεη αχμεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ. Οη πξνζδνθίεο απηέο δξνπλ βξαρππξφζεζκα. ηαζεξή θαη 70

77 καθξνπξφζεζκε άλνδν ηεο κεηνρήο ζα παξαηεξεζεί εάλ ν φκηινο δηεπξχλεη ηα θέξδε ηνπ ζηα επφκελα ρξφληα 2) ε αληηκεηψπηζε ηνπ νμπλφκελνπ αληαγσληζκνχ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ν φκηινο ζα πξνζθέξεη λέα θαη δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα πςειήο πνηφηεηαο θαη ζε ειθπζηηθέο ηηκέο, δειαδή κε κηθξφηεξε πξνκήζεηα θαη ρακειφηεξα επηηφθηα. Απηά πξνυπνζέηνπλ ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο θαη ηδηαίηεξα ησλ δαπαλψλ κηζζνδνζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ 3) ε εμνηθνλφκεζε θφζηνπο κπνξεί λα αλέιζεη ζε 15% θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο πνπ νη αγνξέο ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ηα ζπγρσλεπφκελα πηζησηηθά ηδξχκαηα είλαη παξεκθεξείο κέρξη θαη 25% 4) ε απφθηεζε νιηγνπσιηαθήο δχλακεο απμάλεη ηα θέξδε ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Οη ηξάπεδεο δηαηεξνχλ ή απμάλνπλ ην πεξηζψξην ησλ επηηνθίσλ θαηαζέζεσλ θαη ρνξεγήζεσλ ζηελ αγνξά ιηαληθήο (retail banking) ελψ αδπλαηνχλ λα θάλνπλ ην ίδην ζηελ αγνξά ρνλδξηθήο (wholesale banking) φπνπ νη πειάηεο δηαζέηνπλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο 5) ε αλάγθε δεκηνπξγίαο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ηδξπκάησλ κεγάινπ κεγέζνπο κέζσ Μ & A επηβάιιεηαη θαη απφ ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν ε νπνία απμάλεη ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηελ παξαγσγή θαη δηάζεζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ. Η εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο είλαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δαπαλεξή θαη ζπκθέξνπζα κφλν ζε κεγάινπο νκίινπο. Η ηειεθσληθή ηξαπεδηθή (phone banking), ε δηαδηθηπαθή ηξαπεδηθή (Internet banking) θαη ε επηρεηξεζηαθή ηξαπεδηθή (home banking) παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο απφ ην παξαδνζηαθφ δίθηπν κέζσ ππνθαηαζηεκάησλ 6) λέα εξγαιεία ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο θηλδχλνπ, φπσο ηα παξάγσγα πξντφληα θαη ηα ζηνηρεία εθηφο ηζνινγηζκνχ πνπ παξέρνπλ εγγπήζεηο, εθαξκφδνληαη κε απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν απφ κεγάινπ κεγέζνπο πηζησηηθά ηδξχκαηα 7) αληηκεησπίδεηαη απνηειεζκαηηθφηεξα ην θαηλφκελν ηεο απνδηακεζνιάβεζεο (disintermediation), δειαδή ε απεπζείαο ζχλδεζε θαηαζεηψλ - δαλεηνιεπηψλ εθηφο ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Οη ηξάπεδεο δεκηνπξγνχλ ζπγαηξηθέο εηαηξίεο νη νπνίεο κπνξνχλ θαη πξνζθέξνπλ ελαιιαθηηθά ρξεκαηνδνηηθά πξντφληα πέξαλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο ρνξεγήζεηο 71

78 δαλείσλ. Οη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξηψλ έρνπλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία παλίζρπξσλ λέσλ θαη κεγάισλ ζπγαηξηθψλ κε ζηφρν ηε ζρεηηθή επαλαδηακεζνιάβεζε (reintermediation), δειαδή ηελ εθ λένπ παξνρή φινπ ηνπ θάζκαηνο ησλ ππεξεζηψλ κέζσ ηξαπεδηθψλ νκίισλ. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ζπλαληνχκε θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ. Δπηγξακκαηηθά, ηα θπξηφηεξα απηψλ είλαη ηα αθφινπζα: 1) απφ κειέηε ηεο Mitchell Madison, ηνλ Ινχιην ηνπ 1998, πξνθχπηεη φηη ε απφδνζε ηεο κεηνρήο ησλ ηξαπεδψλ πνπ πξνέβεζαλ ζε εμαγνξέο άιισλ ηξαπεδψλ ππνιεηπφηαλ ηνπ ππνινίπνπ θιάδνπ. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο ε απφδνζε ήηαλ 17% κηθξφηεξε ησλ ππνινίπσλ ηξαπεδψλ. Πάλησο, ην ζπκπέξαζκα απηφ δελ επηβεβαηψλεηαη ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ Διιάδα 2) κειέηεο γηα ηηο κεγάιεο εμαγνξέο ηνπ αηψλα έδεημαλ φηη νη κέηνρνη ηεο ηξάπεδαο πνπ πξνέβε ζηελ εμαγνξά θέξδηζαλ. Όκσο, νη κέηνρνη ηεο εμαγνξαζζείζαο ηξάπεδαο έραζαλ 3) εάλ ε εγρψξηα αγνξά είλαη απφιπηα νινθιεξσκέλε θαη αληαγσληζηηθή, ηφηε ππάξρνπλ κηθξά πεξηζψξηα γηα απφθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ζηελ αγνξά θαη ππφ ηελ πξνυπφζεζε πξνζθνξάο δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ πςειήο πνηφηεηαο θαη ηερλνινγίαο 4) νη πεξηθνπέο θφζηνπο πνπ επηηπγράλνληαη κε ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη θάζκαηνο θαη ηηο ζπλέξγεηεο (synergies) είλαη εθάπαμ πεξηθνπέο 5) ην δηνηθεηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ θφζηνο πνπ ζπλεπάγνληαη νη ζπγρσλεχζεηο είλαη πςειφ. Θα κπνξνχζε, φκσο, λα ππνζηεξηρζεί φηη πξφθεηηαη γηα εθάπαμ δαπάλε πνπ ζπκςεθίδεηαη κε ηηο πεξηθνπέο θφζηνπο ιφγσ ζπλεξγεηψλ 6) πξνθχπηνπλ κεγάιεο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο φπσο ε ελνπνίεζε ηεο δηαθνξεηηθήο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο ησλ ηξαπεδψλ, ησλ δηαθνξεηηθψλ κηζζνινγίσλ, επηδνκάησλ θαη παξνρψλ θαη ηνπ δηαθφξνπ ηξφπνπ ππεξεζηαθήο αλέιημεο 7) ην θνηλσληθφ θφζηνο είλαη πςειφ αθνχ ζην 80% ησλ M & A ππήξμε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαη κε απνιχζεηο πξνζσπηθνχ. Πάλησο, ην θχκα ησλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ αλακέλεηαη λα ζπλερηζζεί θαη ηα επφκελα ρξφληα. 72

79 Μεξηθνί αλαιπηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηάζε ζα βαίλεη κεηνχκελε θαη δελ ζα δηαηεξεζεί ην ζεκεξηλφ χςνο απηψλ πνπ αλέξρεηαη ζε παγθφζκην επίπεδν ζε 1,8 ηξηζεθαηνκκχξηα επξψ. Έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ επηθαινχληαη, ηδηαίηεξα ζε δηαζπλνξηαθφ επίπεδν, είλαη ε ελαιιαθηηθή επηινγή ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ πνπ παξέρνπλ ζηηο ηξάπεδεο πξφζβαζε ζην δίθηπν άιισλ ηξαπεδψλ θαη αληίζηξνθα. Ξεγή: Νη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ Η εμέηαζε ησλ θηλεηήξησλ δπλάµεσλ ηνπ επηθείµελνπ µεηαζρεµαηηζµνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, πξαγµαηνπνηείηαη µέζσ ηεο ζπγθξίζεσο ησλ εμειίμεσλ ζηηο ΗΠΑ θαη ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (εθηφο ηεο Βξεηαλίαο). Η ζχγθξηζε απηή είλαη αλαπφθεπθηε, θαζψο ν ελ ιφγσ µεηαζρεµαηηζµφο βξίζθεηαη ήδε ζε έλα πξνεγµέλν ζηάδην ζηηο "αγγινζαμνληθέο" ρψξεο (ΗΠΑ θαη Ηλσµέλν Βαζίιεην), έλαληη ησλ ρσξψλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο (δειαδή ηεο ΔΔ πιελ ηεο Βξεηαλίαο). Η πεξηγξαθή ησλ εμειίμεσλ πνπ αθνινπζεί, δελ απνηειεί µηα πιήξε, εμαληιεηηθή πεξηγξαθή, αιιά επηθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζε εθείλνπο ηνπο µεηαζρεµαηηζµνχο πνπ επεξεάδνπλ πεξηζζφηεξν ην µέιινλ ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Δμάιινπ ε βηβιηνγξαθία πξνζθέξεη εθηελείο πεξηγξαθέο είηε ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ πνπ αθνξνχλ εηδηθφηεξα ζηελ απαζρφιεζε (βι. ζηελ πξφζθαηε µειέηε ηεο Έλσζεο Διιεληθψλ Σξαπεδψλ), είηε ζε αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη πεξηζζφηεξν µε ηηο ρξεµαηννηθνλνµηθέο πιεπξέο ηεο ηξαπεδηθήο δξαζηεξηφηεηαο (βι. ζηελ µειέηε ηεο ΔΔΣ µε ηίηιν "Δπξψ: Οη πξνζαξµνγέο θαη νη επηπηψζεηο ζηνλ ειιεληθφ ηξαπεδηθφ ηνµέα απφ ηελ ΟΝΔ θαη ηελ εηζαγσγή ηνπ Δπξψ"). 73

80 Ν ηξαπεδηθφο θιάδνο ησλ ΖΞΑ θαη ηεο Βξεηαλίαο, ππφδεηγµα γηα ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε; Ζ ΝΛΔ θαηαιχηεο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ. Οη ξπζµνί επέθηαζεο ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ηφζν ζηηο ρψξεο µέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φζν θαη ζηηο ΗΠΑ, ήηαλ γεληθά πςειφηεξνη απφ ηνπο αληίζηνηρνπο ξπζµνχο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνµίαο ζπλνιηθά..ζηφζν, ζηηο ρψξεο ηεο ΔΔ, µε εμαίξεζε ηελ Βξεηαλία, ην πνζνζηφ ζπµµεηνρήο ησλ παξαδνζηαθψλ ηξαπεδηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ ζπλνιηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ θιάδνπ παξέµεηλε πςειφ -ζε ζχγθξηζε µε ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζηηο ΗΠΑ θαη ην Ηλσµέλν Βαζίιεην (ΗΒ). Ιδηαίηεξα ζε φηη αθνξά ηελ δηαδηθαζία ηεο απφ-δηαµεζνιάβεζεο, ε απφζηαζε µεηαμχ ησλ "αγγινζαμσληθψλ" ρσξψλ θαη ησλ ρσξψλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο ζεσξείηαη αξθεηά µεγάιε. Δπίζεο, νξηζµέλεο απφ ηηο ζχγρξνλεο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο (securitisation, junk bonds) πνπ έρνπλ επεθηαζεί ζεµαληηθά ζηηο ΗΠΑ θαη ην ΗΒ, παξνπζηάδνπλ ζεµαληηθή πζηέξεζε ζηελ ΔΔ. χµθσλα µε νξηζµέλνπο αλαιπηέο ε ελ ιφγσ πζηέξεζε ηεο Δπξψπεο πξφθεηηαη λα ππνρσξήζεη θαηά ηα επφµελα έηε ππφ ηελ πίεζε ηνπ απμεµέλνπ αληαγσληζµνχ. Πξνο ην παξφλ, νη ηξάπεδεο ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο δηαζέηνπλ έλα πνιχ µεγαιχηεξν πνζνζηφ δηαµεζνιάβεζεο απφ φηη νη ηξάπεδεο ησλ αγγινζαμσληθψλ ρσξψλ θαη ζηεξίδνληαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζηηο πξνζσπηθέο ζρέζεηο µε ηνλ πειάηε, ελψ νη ηξαπεδηθέο εξγαζίεο ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία έρνπλ ήδε ζηξαθεί αξθεηά πξνο ηηο "απξφζσπεο αγνξέο". Η πεξηνξηζµέλε δηεζλνπνίεζε απνηειεί επίζεο έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ, ην νπνίν εθηηµάηαη φηη πξφθεηηαη λα µεηαβιεζεί ζεµαληηθά. ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, νη ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο δηαηεξνχλ ζε µεγάιν βαζµφ ηνλ εζληθφ ηνπο ραξαθηήξα, µε ηελ έλλνηα φηη ην πνζνζηφ ησλ ρνξεγήζεσλ θαη ησλ θαηαζέζεσλ ησλ ηξαπεδψλ ζε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ απνηειεί έλα µηθξφ µφλνλ πνζνζηφ ηνπ ελεξγεηηθνχ ηνπο. Αθξηβέζηεξα, νη ρνξεγήζεηο πξνο µε ηξαπεδηθά ηδξχµαηα θαη ηδηψηεο άιισλ ρσξψλ, σο 74

81 πνζνζηφ ηνπ ζπλφινπ θαηά ην 1996 ήηαλ µηθξφηεξν ηνπ 6% γηα φιεο ηηο ρψξεο πιελ ηεο Βξεηαλίαο θαη ηνπ Βειγίνπ γηα ηηο νπνίεο ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ ηεο ηάμεο ηνπ 10%. Μεξηθέο άιιεο ζπγθξίζεηο µεηαμχ επεηξσηηθήο Δπξψπεο θαη αγγινζαμσληθψλ ρσξψλ, δείρλνπλ φηη νη ηξάπεδεο ηεο ΔΔ είλαη µηθξφηεξεο θαη δηαζέηνπλ "πιενλάδνληα" αξηζµφ θαηαζηεµάησλ. Απφ ηηο δηαθνξέο απηέο ζπλάγεηαη φηη εάλ ην "αγγινζαμσληθφ µνληέιν" πξφθεηηαη λα επεθηαζεί ζηελ ΔΔ, ζα απαηηεζεί µηα αξθεηά εθηεηαµέλε δηαδηθαζία πξνζαξµνγήο θαη µεηαζρεµαηηζµνχ εθ µέξνπο ηνπ επξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. Δπνµέλσο, απνηειεί θξίζηµν εξψηεµα ζε πνην βαζµφ ην "αγγινζαμσληθφ µνληέιν" ζα απνηειέζεη πξφηππν γηα ηηο επξσπατθέο ηξάπεδεο. Οη πηζαλφηεηεο πξαγµαηνπνίεζεο ελφο ηέηνηνπ ζελαξίνπ είλαη απμεµέλεο θαζψο ππάξρεη µηα ζεηξά παξαγφλησλ, µηα ζεηξά θηλεηήξησλ δπλάµεσλ πνπ επλννχλ ηηο αιιαγέο ζηελ ίδηα θαηεχζπλζε πνπ έρνπλ αθνινπζήζεη νη ηξάπεδεο ζηηο ΗΠΑ θαη ην ΗΒ. χµθσλα µε ζπγθιίλνπζεο εθηηµήζεηο, ε ΟΝΔ ζα απνηειέζεη ηνλ θαηαιχηε ησλ εμειίμεσλ θαζψο νη ηξάπεδεο ηεο ΔΔ θαηά πάζα πηζαλφηεηα ζα εηζέιζνπλ ζε πεξίνδν έληνλνπ αληαγσληζµνχ. Απηφ απνηειεί µηα απφ ηηο βαζηθέο δηαπηζηψζεηο ηεο πξφζθαηεο έθζεζεο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ζρεηηθά µε ηηο µαθξνρξφληεο θαη µεζνπξφζεζµεο επηπηψζεηο ηεο ΟΝΔ ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η ελ ιφγσ έθζεζε ηνλίδεη φηη ε ΟΝΔ αλαµέλεηαη λα σζήζεη ηηο ηξάπεδεο λα µεηψζνπλ ην παξαγσγηθφ ηνπο δπλαµηθφ (αξηζµφο θαηαζηεµάησλ αλά 1000 θαηνίθνπο, αξηζµφο απαζρνινπµέλσλ), λα ζέζεη ππφ πίεζε ηελ θεξδνθνξία, λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο γεσγξαθηθήο δηαθνξνπνίεζεο, λα επλνήζεη ηηο ζπγρσλεχζεηο θαη ηηο εμαγνξέο. Η εηζαγσγή ηνπ επξψ αλαµέλεηαη λα επλνήζεη πεξαηηέξσ ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο θεθαιαίσλ ζηελ ΔΔ, λα ζέζεη ηελ αλάινγε πξφθιεζε πξνο αληαγσληζµφ ζηηο ηξάπεδεο, λα νδεγήζεη ζε αλάπηπμε ηεο επελδπηηθήο ηξαπεδηθήο (Investment Banking) θαη ηεο δηαρείξηζεο θεθαιαίσλ (Asset Management). Η επθνιφηεξε ζχγθξηζε επηηνθίσλ θαη πξνµεζεηψλ ζε δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη ε ζηαζεξφηεηα ηνπ θνηλνχ λνµίζµαηνο, αλαµέλεηαη επίζεο λα εληείλεη ηνλ δηαζπλνξηαθφ 75

82 αληαγσληζµφ. Δπίζεο, ε εμάιεηςε ηνπ θηλδχλνπ πνπ ζπλνδεχεη ηα µεζνπξφζεζµα δάλεηα ζε ζπλάιιαγµα ζα ελζαξξχλεη ηνλ δηεζλή δαλεηζµφ. Η εηζαγσγή ηνπ επξψ µπνξεί αθφµε λα ελζαξξχλεη ηηο ηξάπεδεο λα αλαδεηήζνπλ ελεξγεηηθά λένπο πειάηεο ζε άιιεο ρψξεο µέιε µε ηελ εγθαηάζηαζε θαηαζηεµάησλ, εάλ πεηζζνχλ φηη νη ελ ιφγσ πειάηεο ζα απνβάιινπλ πξνθαηαιήςεηο "εζληθήο πξνηίµεζεο" µεηά ηελ εηζαγσγή ηνπ επξψ. Δπνµέλσο, ε ΟΝΔ πξψηνλ, παξάγεη νξηζµέλα άµεζα απνηειέζµαηα επί ηνπ θιάδνπ ησλ ηξαπεδψλ µε ηελ εηζαγσγή ηνπ επξψ, δεχηεξνλ, επηηαρχλεη ζεµαληηθά ηηο δηαδηθαζίεο µεηαζρεµαηηζµνχ νη νπνίεο είλαη παξνχζεο ήδε απφ ηα µέζα ηεο πεξαζµέλεο δεθαεηίαο θαη έρνπλ εθδεισζεί µε µεγαιχηεξε έληαζε ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία, θαη ηξίηνλ, δεµηνπξγεί έλα λέν µαθξννηθνλνµηθφ πεξηβάιινλ ζηαζεξφηεηαο ην νπνίν ζα επεξεάζεη ζεµαληηθά ηελ νηθνλνµηθή πνιηηηθή ησλ ρσξψλ µειψλ, θαη µέζσ απηψλ ηελ πνξεία ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. Πέξαλ ηεο ΟΝΔ, ε νπνία αλαιαµβάλεη ηνλ ξφιν ηνπ θαηαιχηε, νη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ηνπ µεηαζρεµαηηζµνχ, δειαδή ησλ δηαξζξσηηθψλ µεηαβνιψλ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, είλαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο, ε ρξεµαηηζηηθή παγθνζµηνπνίεζε, ε επηθξάηεζε θξηηεξίσλ απνδνηηθφηεηαο ηα νπνία ζρεηίδνληαη µε ηηο επηδφζεηο ησλ ηξαπεδηθψλ µεηνρψλ ζην ρξεµαηηζηήξην, ε αιιαγή ζηελ ζηάζε ηνπ Κξάηνπο θαη ε ζπλαθφινπζε απνξχζµηζε (deregulation) ησλ αγνξψλ, νη δεµνγξαθηθέο εμειίμεηο, ε αλάπηπμε ησλ µε ηξαπεδηθψλ ηδξπµάησλ (non-bank financial intermediaries) πνπ πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ρξεµαηνδφηεζεο θαη ρξεµαηηζηηθψλ ηνπνζεηήζεσλ, θαζψο θαη ν αληαγσληζµφο απφ επηρεηξήζεηο ηνπ µε ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο (nonbanks) πνπ εµπιέθνληαη ζε παξαδνζηαθέο ηξαπεδηθέο εξγαζίεο. Μάιηζηα, θάζε παξάγνληαο απφ ηνπο παξαπάλσ, επλνεί ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, φρη µφλνλ µε ηα δηθά ηνπ μερσξηζηά απνηειέζµαηα, αιιά θαη ζε ζπλδπαζµφ µε ηα απνηειέζµαηα ησλ άιισλ παξαγφλησλ. Έηζη, ε ζπλεξγία ησλ επηµέξνπο παξαγφλησλ πνπ επλννχλ ηηο 76

83 δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, ππφ ηελ επίδξαζε θαη ηεο ΟΝΔ, ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε ζνβαξή επηηάρπλζε ησλ µεηαζρεµαηηζµψλ. Παξαθάησ εθηίζεληαη επηγξαµµαηηθά ηα θπξηφηεξα δεδνµέλα ζρεηηθά µε ηνπο παξάγνληεο πνπ επλννχλ ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο, µε έµθαζε ζε φζα αθνξνχλ ηελ απαζρφιεζε θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Ζ ηερλνινγηθή πξφνδνο Η ηερλνινγηθή πξφνδνο ζηελ πιεξνθνξηθή θαη ηηο ηειεπηθνηλσλίεο απνηειεί, ελδερνµέλσο, ηνλ ζνβαξφηεξν παξάγνληα δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ. Η εθαξµνγή ηεο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν έρεη νδεγήζεη ζηελ παξαγσγή µηαο ζεηξάο λέσλ ρξεµαηννηθνλνµηθψλ πξντφλησλ, αιιά θαη ζηνλ πνιιαπιαζηαζµφ ησλ θαλαιηψλ παξάδνζήο ηνπο ζηνλ πειάηε, έρεη επηηαρχλεη ηελ securitisation, ηελ αλάπηπμε πνιιψλ παξαγψγσλ πξντφλησλ (derivatives), θιπ. Οη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο εμειίμεηο παξνπζηάδνπλ πζηέξεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζε ζχγθξηζε µε ηηο αγγινζαμσληθέο ρψξεο. Σα θαλάιηα παξάδνζεο ησλ πξντφλησλ πθίζηαληαη ζνβαξέο δηαθνξνπνηήζεηο εμαηηίαο ηεο ηερλνινγίαο, ην telephone banking επεθηείλεηαη ζε πνιιέο ρψξεο, ηα δε ATMs επεθηείλνληαη δηαξθψο, αιιά θαη πθίζηαληαη ηερλνινγηθέο ηειεηνπνηήζεηο νη νπνίεο δηεπξχλνπλ ηηο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ ρξήζεο ηνπο. Δπίζεο, ε παξνρή ρξεµαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ µέζσ ηνπ Internet επεθηείλεηαη, αλ θαη µε άληζνπο ξπζµνχο αλάινγα µε ηελ ρψξα, αθνξά δε ζε πειάηεο ησλ νπνίσλ ε ζπµβνιή ζηελ δηαµφξθσζε ησλ θεξδψλ είλαη θαηά πνιχ πςειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ζπµβνιή ηνπ "µέζνπ πειάηε". Σν Internet πξνζθέξεη, πιένλ, πξφζβαζε ζε µεγάιεο πνζφηεηεο πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά µε ηηο ρξεµαηνπηζησηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη πξφζβαζε ζε επελδπηηθέο ζπµβνπιέο. Η ηαρεία ηερλνινγηθή Μπξφνδνο ζηνλ ηνµέα απηφ, ε πηψζε ησλ ηηµψλ ηνπ hardware, ε απμαλφµελε αζθάιεηα ζηελ µεηάδνζε δεδνµέλσλ, θαη ηέινο, ελδερνµέλσο δε ην θπξηφηεξν, ε µεγαιχηεξε εμνηθείσζε ησλ ρξεζηψλ µε ην.ηαδίθηπν, πξφθεηηαη λα επηηαρχλνπλ ηελ δηαδηθαζία παξνρήο ρξεµαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ µέζσ Web. 77

84 Μία ζεµαληηθή επίπησζε απηψλ ησλ εμειίμεσλ είλαη ε αλάπηπμε ησλ "απξφζσπσλ αγνξψλ" θαη ε ζπλαθφινπζε εμαζζέλεζε ησλ πξνζσπηθψλ ζρέζεσλ µε ηνπο πειάηεο ζηηο ζρέζεηο ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη µηα ζεηξά θξίζηµσλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ. ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, απηφο ν ηχπνο εξγαζηψλ πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ πξνζσπηθή ζρέζε µε ηνλ πειάηε (relationship banking), απνηειεί ηνλ ππξήλα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήµαηνο. Η αλάπηπμε ησλ "απξφζσπσλ αγνξψλ", ελζαξξχλεη ηνλ αληαγσληζµφ απνθιεηζηηθά ζηελ βάζε ησλ ηηµψλ θαη ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφµελεο ππεξεζίαο, απνδπλαµψλεη δε ηνλ παξαδνζηαθφ ξφιν ησλ πξνζσπηθψλ ζρέζεσλ. Σα απνηειέζµαηα ηεο λέαο ηερλνινγίαο, µεηαηξέπνπλ ζεµαληηθά θαη ηα θαλάιηα παξάδνζεο ησλ πξντφλησλ, µε απνηέιεζµα λα ηίζεηαη ζε δνθηµαζία θαη ε βησζηµφηεηα ησλ ηξαπεδηθψλ ζπζηεµάησλ πνπ ζηεξίδνληαη ζην θαηάζηεµα. Οξηζµέλνη παξαηεξεηέο ζεσξνχλ φηη ε πξνηίµεζε ησλ πειαηψλ γηα ελαιιαθηηθά σο πξνο ην θαηάζηεµα θαλάιηα εμππεξέηεζεο εληζρχεηαη απφ ηα πεξηνξηζµέλα σξάξηα ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ. Ζ παγθνζµηνπνίεζε ησλ ρξεµαηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ Η αιιαγή νηθνλνµηθήο πνιηηηθήο πνπ πξαγµαηνπνηήζεθε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, αξρηθά µελ ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία, αξγφηεξα δε ζηηο άιιεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ, δεµηνχξγεζε ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηειηθά πέηπρε ηελ µείσζε ηνπ πιεζσξηζµνχ ζε ραµειά επίπεδα. ε αληίζεζε, φµσο, µε απηφ πνπ αξρηθά είρε πξνβιεθζεί, ε µείσζε ηνπ πιεζσξηζµνχ δελ ζπλνδεχηεθε απφ µηα παξάιιειε µείσζε ησλ επηηνθίσλ. Πξνέθπςε έηζη µηα άλνδνο ησλ πξαγµαηηθψλ επηηνθίσλ θαη ε επαθφινπζε ζεαµαηηθή άλνδνο ηνπ δεµνζίνπ ρξένπο. Η άλνδνο ηνπ δεµνζίνπ ρξένπο ππφ θαζεζηψο πεξηνξηζηηθήο λνµηζµαηηθήο πνιηηηθήο, δεµηνπξγεί ηελ αλάγθε πεξαηηέξσ δαλεηζµνχ ηνπ.εµνζίνπ, ην νπνίν, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δελ µπνξεί λα βαζίδεηαη γηα ηελ ρξεµαηνδφηεζε ησλ ειιεηµµάησλ ηνπ απνθιεηζηηθά ζηνπο εγρψξηνπο επελδπηέο θαη είλαη αλαγθαζµέλν λα απεπζπλζεί ζηνπο δηεζλείο επελδπηέο γηα ηελ πψιεζε ησλ ηίηισλ πνπ εθδίδεη. Απφ απηέο ηηο εμειίμεηο πξνέθπςε ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ ρξεµαηηζηηθνχ ζπζηήµαηνο, ψζηε λα ηθαλνπνηήζνπλ θαηαξρήλ ηηο 78

85 δηθέο ηνπο αλάγθεο ρξεµαηνδφηεζεο ηα εζληθά θξάηε. Ιδηαίηεξν ξφιν ζε απηέο ηηο εμειίμεηο έπαημαλ ηα ειιείµµαηα ησλ ΗΠΑ, νη νπνίεο απεπζχλζεθαλ ζηνπο δηεζλείο επελδπηέο γηα ηελ θάιπςε ησλ ειιεηµµάησλ ηνπο, ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Απηή ε ζηάζε ησλ ΗΠΑ µεηέηξεςε ζεαµαηηθά ην ηνπίν ηεο δηεζλνχο θίλεζεο ησλ θεθαιαίσλ θαη έζεζε ζε θίλεζε ηελ δηαδηθαζία ηεο ρξεµαηηζηηθήο παγθνζµηνπνίεζεο: Πξηλ ην 1982, ην ηξαπεδηθφ ζχζηεµα δηαµεζνιαβνχζε ην µεγαιχηεξν µέξνο ηεο δηεζλνχο ρξεµαηνδφηεζεο ησλ ειιεηµµάησλ. Έθηνηε, ε άλνδνο ησλ ειιεηµµάησλ ησλ ΗΠΑ θαη ε µαδηθή πξνζθπγή ηνπο ζηνπο μέλνπο επελδπηέο, µεηαηφπηζε ην δηεζλέο ρξεµαηηζηηθφ ζχζηεµα πξνο µηα ινγηθή άµεζεο (ρσξίο δηαµεζνιάβεζε) ρξεµαηνδφηεζεο ζε πιαλεηηθή θιίµαθα. Απηή ε µεηαηφπηζε ζα πξέπεη λα ζπζρεηηζζεί θαη µε ηελ ζχγθιηζε, εθείλε ηελ ηζηνξηθή ζηηγµή, ησλ άµεζσλ ζπµθεξφλησλ πεξηζζνηέξσλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο πξνηηµνχζαλ λα δαλείζνπλ θαη κλα δαλεηζηνχλ µε επειημία θαη ρσξίο ην θφζηνο ηεο δηαµεζνιάβεζεο. Αθνινχζεζαλ ην άλνηγµα ηνπ ηαπσληθνχ ρξεµαηηζηηθνχ ζπζηήµαηνο ζηα µέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, ε απνδηάξζξσζε ησλ εζληθψλ ζπζηεµάησλ ειέγρνπ ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, θαη ηέινο, ε έληαμε ησλ αλαδπνµέλσλ ρσξψλ ηεο λφηην-αλαηνιηθήο Αζίαο ζην "παηρλίδη" ησλ αγνξψλ. ηηο εμειίμεηο απηέο, νη νπνίεο είλαη βαζηθά µαθξννηθνλνµηθνχ θαη πνιηηηθνχ ραξαθηήξα, πξνζηέζεθε ε επίδξαζε ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ ζηελ πιεξνθνξηθή θαη ηεο µείσζεο ηνπ θφζηνπο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ πνπ θαζηζηνχλ επθνιφηεξε ηελ παγθνζµηνπνίεζε. Η αλάπηπμε ηεο παγθνζµηνπνίεζεο ελδέρεηαη, ζχµθσλα µε πνιινχο παξαηεξεηέο, λα ζέζεη ζε αµθηζβήηεζε ηελ θπξηαξρία ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ ζηελ ίδηα ηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο ΔΔ, ηδηαίηεξα απφ ηξάπεδεο ησλ αγγινζαμσληθψλ ρσξψλ. Η εµπεηξία απφ άιιεο ρψξεο, φπσο ν Καλαδάο, δείρλεη φηη ε αχμεζε ηνπ µεξηδίνπ αγνξάο ησλ μέλσλ ηξαπεδψλ µεηψλεη ηελ θεξδνθνξία, αθφµε θαη εάλ ην ελ ιφγσ µεξίδην δελ είλαη ηδηαίηεξα µεγάιν εθ'φζνλ δηαηαξάζζεη ηηο ζρέζεηο νιηγνπσιηαθήο ζπγθξφηεζεο ηεο αγνξάο. Η απεηιή απηή µπνξεί λα πξνέιζεη ηδηαίηεξα απφ ηηο ηξάπεδεο ησλ ΗΠΑ, νη νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε παγθφζµηα θιίµαθα θαη ππεξέρνπλ ζε 79

86 φια ζρεδφλ ηα ζεµεία. Υαξαθηεξηζηηθφ απφ ηελ άπνςε απηή, είλαη ην παξάδεηγµα ηεο Citicorp, ε νπνία θαηφξζσζε λα απνζπάζεη, απφ ηηο γεξµαληθέο ηξάπεδεο, έλα µεγάιν µέξνο Γεξµαλψλ επελδπηψλ πςεινχ εηζνδήµαηνο. Δπηπιένλ, ε απμαλφµελε πξνηίµεζε ησλ θαηαλαισηψλ γηα ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο έλαληη ησλ παξαδνζηαθψλ ζπλαιιαγψλ ησλ θαηαζηεµάησλ, αλαµέλεηαη λα εληείλεη ηνλ αληαγσληζµφ εθ µέξνπο ησλ "παγθνζµηνπνηεµέλσλ" ηξαπεδψλ (global banks). ηελ ίδηα θαηεχζπλζε ζα επηδξάζεη θαη ε εληαία νλνµαζία πνπ πηνζεηείηαη γηα φιεο ηηο ρψξεο απφ ηηο ελ ιφγσ ηξάπεδεο ψζηε λα εµπλέεη εµπηζηνζχλε ζηνπο θαηαλαισηέο ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο. Ζ πηνζέηεζε θξηηεξίσλ απνδνηηθφηεηαο µε βάζε ηηο επηδφζεηο ησλ ηξαπεδηθψλ µεηνρψλ ζην ρξεµαηηζηήξην Η πηνζέηεζε ηέηνησλ θξηηεξίσλ είλαη πνιχ πην εθηεηαµέλε ζηηο αγγινζαμσληθέο ρψξεο θαη νδεγεί ζπζηεµαηηθά ζε πξνζπάζεηεο ησλ ηξαπεδψλ γηα µείσζε ηνπ θφζηνπο, αθφµε θαη ζε πεξηφδνπο πςειήο θεξδνθνξίαο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ. Η απφδνζε ηνπ θεθαιαίνπ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ήηαλ ραµειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία επί ζεηξά εηψλ, ρσξίο απηφ λα πξνθαιεί ηδηαίηεξεο πηέζεηο εθ µέξνπο ησλ θαηφρσλ ησλ ηξαπεδηθψλ µεηνρψλ..ζηφζν, ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη ε θαηάζηαζε απηή αξρίδεη λα αιιάδεη ζηελ ΔΔ θαη νη ηξαπεδηθέο επηρεηξήζεηο είλαη αλαγθαζµέλεο πιένλ λα ιαµβάλνπλ πεξηζζφηεξν ππφςε ηνπο ηελ αμία ησλ µεηνρψλ ηνπο. Ζ απνξχζµηζε ησλ ρξεµαηηζηηθψλ αγνξψλ Μνινλφηη ε ξχζµηζε ησλ αγνξψλ ρξήµαηνο θαη θεθαιαίνπ ζεσξήζεθε, ήδε ζηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80, σο ππεξβνιηθή θαη σο πεγή πξνβιεµάησλ, ε δηαδηθαζία ηεο απνξχζµηζεο επηηαρχλζεθε απφηνµα ζηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90. Η δεχηεξε Banking Coordination Directive ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (77/780/ΔΔC), ε νπνία εγθξίζεθε απφ ην πµβνχιην Τπνπξγψλ ηνλ.εθέµβξην ηνπ 1990, ηέζεθε ζε εθαξµνγή ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ

87 Η ελ ιφγσ νδεγία βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο ειεχζεξεο αλάπηπμεο ρξεµαηνπηζησηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε νπνηαδήπνηε ρψξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη έρεη σο ζηφρν ηελ µέγηζηε δπλαηή αλάπηπμε ηνπ αληαγσληζµνχ µεηαμχ ηξαπεδψλ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ µειψλ µέζσ ζεζµηθψλ δηεπθνιχλζεσλ πνπ παξέρνληαη ζηα ηξαπεδηθά ηδξχµαηα ψζηε λα εγθαηαζηήζνπλ θαηαζηήµαηα ζε άιιεο ρψξεο µέιε. Σα απνηειέζµαηα ηεο νδεγίαο απηήο ζπλδπάδνληαη µε ηα απνηειέζµαηα ηεο Capital Liberalisation Directive ηνπ 1988, ε νπνία ηέζεθε ζε εθαξµνγή ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο θαηά ην Η πηνζέηεζε απφ ηηο εζληθέο λνµνζεζίεο φισλ ησλ ζηφρσλ πνιηηηθήο πνπ ππαγνξεχνπλ ηα παξαπάλσ έγγξαθα, ζπλεγνξεί ππέξ ηεο άπνςεο φηη ε Δπξσπατθή Έλσζε βαίλεη πξνο έλα θαζεζηψο απμεµέλνπ δηαζπλνξηαθνχ αληαγσληζµνχ ησλ ηξαπεδηθψλ ζπζηεµάησλ ησλ ρσξψλ µειψλ. Καηά ηα ηξία πξψηα έηε εθαξµνγήο ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο, ν ζπλνιηθφο αξηζµφο ησλ δηαζπλνξηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαηαζηεµάησλ είρε απμεζεί θαηά 58% (µέζε εηήζηα αχμεζε 60 θαηαζηήµαηα). Νη δεµνγξαθηθέο εμειίμεηο Οη ρψξεο µε πςειφ εηζφδεµα, ηδηαίηεξα νη ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαηνηθνχληαη απφ πιεζπζµνχο ζρεηηθά γεξαζµέλνπο, νη νπνίνη απνηαµηεχνπλ µε ζθνπφ λα πξνεηνηµάζνπλ ηελ απφζπξζή ηνπο απφ ηελ ελεξγφ νηθνλνµηθή δσή (ζπληάμεηο θαη ζπµπιεξσµαηηθά εηζνδήµαηα πεξηνπζίαο). Με δεδνµέλε ηελ πξντνχζα γήξαλζε απηψλ ησλ πιεζπζµψλ θαη ηελ επίπησζε ηεο αλεξγίαο επί ησλ αζθαιηζηηθψλ ηαµείσλ, ε ζηξνθή ησλ ηειεπηαίσλ ζηηο αγνξέο θεθαιαίνπ ζεσξείηαη σο έλα εμαηξεηηθά πηζαλφ ελδερφµελν. Αλαµέλεηαη, γηα ηνλ ιφγν απηφ, φηη ε αλάπηπμε ησλ αγνξψλ θεθαιαίνπ ζα δερζεί ηελ αλάινγε ψζεζε. Δπηπιένλ, νη πιεζπζµνί ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δηαζέηνπλ απμαλφµελν θαηά θεθαιή εηζφδεµα, ην νπνίν µάιηζηα θαηαλέµεηαη άληζα πξνο φθεινο ησλ µεγαιπηέξσλ ειηθηψλ. Βεβαίσο, ε ίδηα δηαπίζησζε ηζρχεη, εθηφο ησλ εηζνδεµάησλ, θαη γηα ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. 81

88 πλάγεηαη απφ απηέο ηηο εμειίμεηο φηη ζα ππάξμεη µηα πεξαηηέξσ ζηξνθή απφ ηα ηξαπεδηθά πξντφληα πνπ αθνξνχλ ζε λεφηεξεο ειηθίεο µε µηθξφηεξν εηζφδεµα (θαηαλαισηηθά θαη ζηεγαζηηθά δάλεηα) πξνο ηηο µεγαιχηεξεο ειηθίεο µε µεγαιχηεξν εηζφδεµα θαη πεξηνπζία (ππεξεζίεο δηαρείξηζεο πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ). Δάλ νη πξνβιέςεηο απηέο γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ δεµνγξαθηθψλ αιιαγψλ επαιεζεπζνχλ, ζα µεησζεί αλάινγα θαη ην βάξνο ησλ παξαδνζηαθψλ ηξαπεδηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ζ αλάπηπμε ησλ µε ηξαπεδηθψλ ηδξπµάησλ πνπ πξνζθέξνπλ ρξεµαηηζηηθέο ππεξεζίεο θαη ν αληαγσληζµφο απφ επηρεηξήζεηο ηνπ µε ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο. Η αλάπηπμε ησλ µε ηξαπεδηθψλ ηδξπµάησλ (non-bank financial intermediaries) πνπ πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ρξεµαηνδφηεζεο θαη ρξεµαηηζηηθψλ ηνπνζεηήζεσλ, θαζψο θαη ν αληαγσληζµφο απφ επηρεηξήζεηο ηνπ µε ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο (non-banks) πνπ εµπιέθνληαη ζε παξαδνζηαθέο ηξαπεδηθέο εξγαζίεο (φπσο εηαηξείεο πνπ παξάγνπλ νξηζµέλεο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο "in house", παξαδείγµαηνο ράξε ε BP θαη ε Renault, ή άιιεο φπσο ε GM θαη ε Ford πνπ ζπγθεληξψλνπλ πιένλ µεγάιν φγθν ρξεµαηηζηηθψλ εξγαζηψλ), απνηειεί έλα επηπξφζζεην παξάγνληα αληαγσληζµνχ. Η ηερλνινγηθή πξφνδνο έρεη µεηψζεη ζεµαληηθά ηα ζηαζεξά έμνδα εηζφδνπ ζηηο ρξεµαηηζηηθέο αγνξέο, έηζη ψζηε λα παξέρνληαη ρξεµαηνπηζησηηθέο ππεξεζίεο απφ µε ηξαπεδηθέο επηρεηξήζεηο -ηδηαίηεξα εάλ θαιχπηνληαη απφ έλα πνιχ γλσζηφ φλνµα πνπ εµπλέεη εµπηζηνζχλε ζηνπο θαηαλαισηέο. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε έρεη επηδξάζεη θαη ε απνξχζµηζε ησλ αγνξψλ, θαζψο απηή ζπρλά δεµηνπξγνχζε πξνζφδνπο νιηγνπσιηαθήο θχζεσο. Βεβαίσο, ηαπηνρξφλσο µε ηελ έληαζε ηνπ αληαγσληζµνχ πνπ πξνθχπηεη απφ απηέο ηηο εμειίμεηο, ηα µε ηξαπεδηθά ηδξχµαηα πνπ πξνζθέξνπλ ρξεµαηηζηηθέο ππεξεζίεο θαη νη επηρεηξήζεηο ηνπ µε ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο πνπ εµπιέθνληαη ζε ηξαπεδηθέο εξγαζίεο, αλαπηχζζνπλ ελ παξαιιήισ θαη νξηζµέλεο ζρέζεηο µε ην ηξαπεδηθφ ζχζηεµα νη νπνίεο επλννχλ ηελ µεγέζπλζε ηνπ πξντφληνο ησλ ηξαπεδψλ. 82

89 Γηαδηθαζία ηεο πξνζαξµνγήο Οη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζέηνπλ ηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν ελψπηνλ ηεο ππνρξεψζεσο λα πξνζαξµνζζεί ζην λέν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ πνπ δηαµνξθψλεηαη απφ ηηο ελ ιφγσ δπλάµεηο. Οη θπξηφηεξνη ηξφπνη πξνζαξµνγήο ηνπ θιάδνπ είλαη νη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο, ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ πνπ ελέρνπλ µεγαιχηεξνπο θηλδχλνπο γηα ηα ηξαπεδηθά ηδξχµαηα, ε αλαδήηεζε λέσλ επηρεηξεµαηηθψλ πξνζαλαηνιηζµψλ, ε µείσζε ηνπ θφζηνπο θαη ν εθ λένπ πξνζδηνξηζµφο ησλ εξγαζηαθψλ δηαδηθαζηψλ. Δπηγξαµµαηηθά εθηίζεληαη παξαθάησ ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ελ ιφγσ πξνζαξµνγήο. Νη εμαγνξέο θαη νη ζπγρσλεχζεηο (Δ&Π) Οη επξσπατθέο ηξάπεδεο, πξνθεηµέλνπ λα αληηµεησπίζνπλ ηνλ απμεµέλν αληαγσληζµφ πνπ ζπλεπάγεηαη ην µαθξννηθνλνµηθφ θαη ζεζµηθφ πιαίζην ηεο ΟΝΔ, µπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ ηξεηο ζηξαηεγηθέο πνπ ζρεηίδνληαη µε εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο: Πξψηνλ, λα βειηηψζνπλ ηελ "εζληθή ηνπο βάζε" ζε ζχµπξαμε µε άιια πηζησηηθά ηδξχµαηα ηεο ίδηαο ρψξαο πξνθεηµέλνπ λα αληηµεησπηζζεί νη μέλνο αληαγσληζµφο..εχηεξνλ, λα ζπλεξγαζζνχλ µε ηξάπεδεο απφ δηαθνξεηηθέο ρψξεο µε αµνηβαίεο ζπµµεηνρέο ζηα θεθάιαηα. Σξίηνλ, λα πξνρσξήζνπλ ζε ζπγρσλεχζεηο ηξαπεδψλ δηαθφξσλ επξσπατθψλ ρσξψλ. χµθσλα µε µηα ζεηξά επηρεηξεµάησλ πνπ έρεη αλαπηπρζεί πξφζθαηα, νη εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο µπνξνχλ λα επηθέξνπλ ζεµαληηθέο νηθνλνµίεο θιίµαθνο ζηελ παξνρή ρξεµαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ. Η νξζνινγηθφηεξε νξγάλσζε ηνπ δηθηχνπ ησλ θαηαζηεµάησλ, αιιά θαη ησλ θεληξηθψλ ππεξεζηψλ, πνπ µπνξεί λα ζπλνδεχεη µηα ζπγρψλεπζε, εθηηµάηαη φηη δεµηνπξγεί ζεµαληηθέο νηθνλνµίεο θιίµαθνο -αλ θαη ζπρλά αλαθέξεηαη ην επηρείξεµα φηη ε απφηνµε θαη µεγάιε αχμεζε ηνπ µεγέζνπο ηεο ηξάπεδαο ελδέρεηαη λα δεµηνπξγήζεη αξθεηέο πεξηπινθέο. Η ζπγρψλεπζε ησλ ππνδνµψλ ζε ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο (information technology) ζα µπνξνχζε ελδερνµέλσο λα δψζεη ηελ επθαηξία γηα µείσζε ηνπ µέζνπ 83

90 ζηαζεξνχ θφζηνπο -ππφ ηνλ φξν φηη ζα πξέπεη λα ζπλππνινγηζζνχλ ηα πξνβιήµαηα ή νη δπζιεηηνπξγίεο πνπ ζα πξνθχςνπλ θαηά ηελ πεξίνδν µεηάβαζεο ζε έλα εληαίν πιεξνθνξηθφ ζχζηεµα. Όηαλ ππάξρεη πιενλάδνλ παξαγσγηθφ δπλαµηθφ ζηνλ θιάδν, νη ζπγρσλεχζεηο απνηεινχλ έλα απνηειεζµαηηθφ µέζν γηα λα µεησζεί. Σέινο, νη ζπγρσλεχζεηο απμάλνπλ ην µέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ φπνπ απηφ είλαη απαξαίηεην. ηηο ΗΠΑ ην θαηλφµελν ησλ Δ& επεθηάζεθε ήδε απφ ηα µέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80, θαη γηα ηηο µηθξφηεξεο πεξηθεξεηαθέο ηξάπεδεο απεηέιεζε έλα µέζν γηα ηελ αχμεζε ηνπ µεγέζνπο ηνπο, ηελ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ηνπο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ηελ αχμεζε ησλ πηζαλνηήησλ ηνπο λα µεηαηξαπνχλ ζε επηρείξεζε εζληθήο εµβέιεηαο. Μάιηζηα, πνιιέο απφ ηηο ηξάπεδεο απηέο επέιεμαλ νλφµαηα (Nations Bank, Bank of America, Bank One ) ηα νπνία εθθξάδνπλ αθξηβψο απηήλ ηελ πξφζεζή ηνπο (δειαδή λα µεηαηξαπνχλ ζε επηρεηξήζεηο εζληθήο εµβέιεηαο). ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, αληηζέησο, ην θαηλφµελν ησλ Δ& είλαη ιηγφηεξν δηαδεδνµέλν, µνινλφηη θαηά ηα ηειεπηαία έηε παξνπζηάδεηαη µηα θάπνηα επηηάρπλζε ησλ ζρεηηθψλ δηαδηθαζηψλ. ε νξηζµέλεο ρψξεο µέιε, φπσο ζηελ Οιιαλδία θαη ζηελ Ιηαιία (ζε φηη αθνξά φµσο µφλνλ ηηο εµπνξηθέο ηξάπεδεο) νη Δ& έρνπλ πξνρσξήζεη πεξηζζφηεξν απφ φηη ζε άιιεο, φπσο ην Βέιγην, ε Ιζπαλία θαη ε Γαιιία. Οη επξσπατθέο ζπγρσλεχζεηο αθνξνχλ θπξίσο ζε ζπγρσλεχζεηο µεηαμχ ηξαπεδψλ ηεο ηδίαο ρψξαο µέινπο, είηε δηφηη έηζη δεµηνπξγνχληαη νη µεγαιχηεξεο νηθνλνµίεο θιίµαθνο, είηε επεηδή νη ζπγρσλεχζεηο ηξαπεδψλ ηηο ηδίαο ρψξαο µεηψλνπλ ηηο αβεβαηφηεηεο, νη νπνίεο αληηζέησο είλαη µεγαιχηεξεο φηαλ ε επηρείξεζε επεθηείλεηαη πέξαλ ησλ ζπλφξσλ. Ζ αλάιεςε µεγαιπηέξσλ θηλδχλσλ Πνιιέο ηξάπεδεο αληηδξνχλ ζηελ απμεµέλε έληαζε ηνπ αληαγσληζµνχ αλαιαµβάλνληαο δξαζηεξηφηεηεο απμεµέλνπ θηλδχλνπ, θαη νξηζµέλνη παξαηεξεηέο δελ απνθιείνπλ απηφ ην ελδερφµελν θαη γηα ηελ πεξίπησζε ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ ζηα πιαίζηα ηνπ λένπ αληαγσληζηηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο ΟΝΔ. χµθσλα µε ηα ζηνηρεία ηεο Bank for International Settlements, oη ηξάπεδεο ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο έρνπλ ήδε εθηεζεί µε δάλεηα πξνο ηηο 84

91 ρψξεο ηεο Αζίαο εμίζνπ µε ηηο ηαπσληθέο ηξάπεδεο θαη θαηά πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηηο αµεξηθαληθέο ηξάπεδεο. Απηή ε έθζεζε ζηελ Αζία απνηειεί πηζαλφηαηα ηελ απάληεζε ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ ζηα µεηνχµελα πεξηζψξηα θέξδνπο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Νη αιιαγέο ζηα πξντφληα θαη ηα θαλάιηα παξάδνζεο Οη αιιαγέο ζηελ θιίµαθα ησλ πξντφλησλ θαη ζηα θαλάιηα παξάδνζεο, απνηειεί έλαλ άιιν, ζρεηηθά πξφζθαην, ηξφπν πξνζαξµνγήο ησλ ηξαπεδψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζην λέν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ, µε ηελ βνήζεηα θαη ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ, αιιά θαη ησλ άιισλ θηλεηήξησλ δπλάµεσλ ηνπ µεηαζρεµαηηζµνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. Δληνχηνηο, νη αιιαγέο απηέο, νη νπνίεο απνζθνπνχλ ζηελ δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο πξνζθξνχνπλ ζε έλα αμεπέξαζην εµπφδην: επεηδή πξαγµαηνπνηνχληαη θαηά ην µάιινλ ή ήηηνλ απφ φιεο ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ζπµµεηέρνπλ ζηνλ αληαγσληζµφ, ε αχμεζε ηεο θεξδνθνξίαο δελ µπνξεί λα επέιζεη παξά µφλνλ γηα εθείλεο ηηο ηξαπεδηθέο επηρεηξήζεηο ησλ νπνίσλ νη επηδφζεηο ζηνλ ζπγθεθξηµέλν ηνµέα ππεξβαίλνπλ ηνλ µέζν φξν. Η εμαηνµίθεπζε ηνπ πξντφληνο έηζη ψζηε λα αληηζηνηρεί ζηηο ζπγθεθξηµέλεο αλάγθεο ζπγθεθξηµέλνπ πειάηε (customized services), απνηειεί µία απφ ηηο ιχζεηο απηνχ ηνπ ηχπνπ πνπ ζπρλά πξνθξίλνληαη..ζηφζν, ε παξαγσγή απηψλ ησλ πξντφλησλ ζπλεπάγεηαη ρξήζε αθξηβήο εξγαζίαο. Άιινη ηξφπνη πξνζαξµνγήο ησλ ηξαπεδψλ, είλαη ε νξζνινγηθφηεξε νξγάλσζε ηνπ "παξαγσγηθνχ δπλαµηθνχ", δειαδή ηνπ δηθηχνπ θαη ηνπ µεγέζνπο ησλ θαηαζηεµάησλ, ε αλαδηνξγάλσζή ηνπο ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο ηεο πειαηείαο, θαη ε µεηαθνξά ησλ πσιήζεσλ πξνο λέα, ελαιιαθηηθά θαλάιηα παξάδνζεο µε ηελ βνήζεηα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ..ζηφζν, ελψ νη ελαιιαθηηθέο µνξθέο παξάδνζεο έρνπλ ήδε εµθαληζζεί ζηελ Δπξψπε (telephone banking, Web banking, ππνθαηαζηήµαηα ζε µεγάια εµπνξηθά θαηαζηήµαηα θιπ), µηα εθ βάζξσλ αλαδηάξζξσζε δελ έρεη θάλεη αθφµε ηελ εµθάληζή ηεο θαη ε πζηέξεζε έλαληη ησλ ΗΠΑ είλαη µεγάιε (ηελ Καιηθφξληα, γηα παξάδεηγµα, ην ήµηζπ ησλ ηξαπεδηθψλ θαηαζηεµάησλ βξίζθνληαη ήδε ζε µεγάια εµπνξηθά θαηαζηήµαηα). ηελ ίδηα 85

92 θαηεχζπλζε, νη αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ζε αληηζηνηρία µε ηελ αλαδηνξγάλσζε ησλ θαηαζηεµάησλ θαη ηνλ αλαπξνζαλαηνιηζµφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ηξαπεδψλ, ηείλνπλ λα µεηαβάινπλ ζεαµαηηθά ηνλ ράξηε ησλ εηδηθνηήησλ ησλ εξγαδνµέλσλ. Ζ µείσζε ηνπ θφζηνπο Η µείσζε ηνπ θφζηνπο, σο ηξφπνο πξνζαξµνγήο ησλ ηξαπεδψλ ζηηο λέεο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο, πξαγµαηνπνηείηαη µε πεξηζζφηεξνπο ηξφπνπο, νη νπνίνη είλαη δπλαηφ λα θαηαηαγνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ζηηο νηθνλνµίεο θιίµαθνο (economies of scale), ζηηο νηθνλνµίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ δηαθνξνπνίεζε ζηελ πξνζθνξά πξντφλησλ, θαη ηηο νηθνλνµίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ βειηίσζε ηεο δηνίθεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ (Xefficiency). Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, επηδηψθεηαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε µείσζε ηνπ αξηζµνχ ησλ θαηαζηεµάησλ θαη ε ζπγθεληξνπνίεζε νξηζµέλσλ εξγαζηψλ ζε θεληξηθέο ππεξεζίεο. Η αιιαγή απηή έρεη πξνρσξήζεη ιίγν ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, αλ θαη ζεµαληηθά βήµαηα έρνπλ πξαγµαηνπνηεζεί ζην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία, έηζη ψζηε ε ππθλφηεηα ησλ θαηαζηεµάησλ λα παξαµέλεη πςειή. Άιιε αιιαγή ηνπ ηδίνπ ραξαθηήξα είλαη ε ζπγρψλεπζε εξγαζηψλ ππνζηήξημεο (back office) µε ζθνπφ, είηε λα απμεζεί ε απνηειεζµαηηθφηεηα, είηε λα θαηαζηεί δπλαηή ε εμσηεξίθεπζε εξγαζηψλ (outsourcing). εµαληηθέο νηθνλνµίεο θιίµαθαο πξνζπαζνχλ λα δεµηνπξγήζνπλ νη ηξάπεδεο θαη µέζσ ησλ ζπγρσλεχζεσλ. Οη πεξηζζφηεξεο µειέηεο δηαπηζηψλνπλ φηη νη νηθνλνµίεο θιίµαθαο εμαληινχληαη πάλσ απφ έλα θξίζηµν επίπεδν παξαγσγήο. Δηδηθφηεξα γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ν Vander Vennet δηαπηζηψλεη φηη νη νηθνλνµίεο θιίµαθνο ππάξρνπλ µφλνλ µέρξη ηνπ επηπέδνπ ησλ 3 έσο 10 δηο δνιαξίσλ ζπλνιηθψλ θεθαιαίσλ (total assets). ηελ πεξίπησζε ηεο Ιζπαλίαο, ην αληίζηνηρν χςνο θεθαιαίσλ αλέξρεηαη ζε 10 δηο επξψ. Δληνχηνηο, απηά ηα απνηειέζµαηα έξρνληαη ζε αληίζεζε µε ηα απνηειέζµαηα γηα ηελ Γαιιία, ηελ Γεξµαλία θαη ηελ Βξεηαλία, φπνπ θαίλεηαη φηη δεµηνπξγνχληαη νηθνλνµίεο θιίµαθνο αλεμαξηήησο µεγέζνπο ηεο ηξάπεδαο. 86

93 Οξηζµέλεο µηθξέο θαη µεζαίεο ηξάπεδεο ζα επηδήζνπλ σο αλεμάξηεηεο µνλάδεο, θαηά ηελ εθηίµεζε ηεο Deutsche Bank Research, ράξε ζηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα εμσηεξηθεχζνπλ (outsource) εξγαζίεο ππνζηήξημεο εληάζεσο ηερλνινγίαο, ή αθφµε, λα ζπµπήμνπλ ηηο ελ ιφγσ εξγαζίεο µε ηηο αληίζηνηρεο εξγαζίεο άιισλ ηξαπεδψλ, ελψ ζα ζπλερίδνπλ λα αλαπηχζζνπλ ηηο πσιήζεηο ηνπο θαη ηα πξντφληα ηνπο µε ην δηθφ ηνπο φλνµα. Απηή ε ζηξαηεγηθή, φµσο, έρεη ηα φξηα ηεο θαζψο ε ζπιινγή θαη ε επεμεξγαζία πιεξνθνξίαο απνηεινχλ ζήµεξα, ζεµαληηθφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεµα. Μνινλφηη νη εμσηεξηθνί πξνµεζεπηέο µπνξνχλ λα ζπµβάινπλ ζηελ πξνζηηζέµελε αμία ηεο επηρείξεζεο, ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεµα µπνξεί λα πξνθχςεη µφλνλ απφ ηελ αλάπηπμε ησλ ζπζηεµάησλ ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο inhouse. Ν ξπζµφο πινπνίεζεο ησλ αιιαγψλ. Κία βεβηαζµέλε εθηίµεζε; χµθσλα µε ην µεγαιχηεξν µέξνο ηεο βηβιηνγξαθίαο, νη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ηνπ µεηαζρεµαηηζµνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, ζε ζπλδπαζµφ µε ηελ ΟΝΔ σο θαηαιχηε ησλ εμειίμεσλ, ζα νδεγήζνπλ ζε ηαρχηαηεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο. Δληνχηνηο, ζην παξειζφλ έρνπλ θαηά θαηξνχο αλαγγειζεί αιιαγέο µεγάινπ µεγέζνπο ζηελ νηθνλνµία θαη ην παξαγσγηθφ ζχζηεµα, νη νπνίεο ηειηθά απνδείρζεθε φηη απνηεινχζαλ απιψο µαθξνρξφληεο ηάζεηο πνπ πξαγµαηνπνηνχληαη µε βξαδχηαηνπο ξπζµνχο, ή αθφµε, φηη επξφθεηην γηα θαηλφµελα πεξηνξηζµέλεο έθηαζεο θαη ρξνληθήο δηάξθεηαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, είλαη αλαγθαίν λα ιάβνπµε ππφςε µαο θαη εθείλα ηα δεδνµέλα ηεο βηβιηνγξαθίαο πνπ δείρλνπλ φηη νη επεξρφµελεο αιιαγέο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν έρνπλ ραξαθηήξα ζχλζεην θαη ελδερνµέλσο δελ πξφθεηηαη λα πξαγµαηνπνηεζνχλ µε ηαρχηαηνπο ξπζµνχο. Υαξαθηεξηζηηθή απφ ηελ άπνςε απηή είλαη ε ζέζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ζχµθσλα µε ηελ νπνία, ε ΟΝΔ αλαµέλεηαη λα εληζρχζεη ηελ πίεζε γηα µείσζε ηνπ ππάξρνληνο παξαγσγηθνχ δπλαµηθνχ, λα εληείλεη ηελ δηεζλνπνίεζε θαη ηελ γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε, ηηο ζπγρσλεχζεηο θαη ηηο εμαγνξέο, πιελ φµσο, ζηελ µεζνπξφζεζµε θαη ηελ µαθξνρξφληα δηάξθεηα. Δπίζεο, είλαη αλαγθαίν λα 87

94 εμεηάζνπκε φιεο ηα δεδνµέλα πνπ αλαθέξνληαη ζηελ βηβιηνγξαθία θαη δείρλνπλ φηη νξηζµέλεο απφ ηηο ηάζεηο µεηαζρεµαηηζµνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ, ελδερνµέλσο, ζα πξαγµαηνπνηεζνχλ µφλνλ ελ µέξεη. Νη ζπγρσλεχζεηο χµθσλα µε µηα µειέηε ησλ Boyd θαη Graham ηεο Federal Reserve Bank of Minneapolis, µεηά απφ ηελ πξαγµαηνπνίεζε ελφο µεγάινπ αξηζµνχ εξεπλψλ ζρεηηθά µε ην δήηεµα ησλ επηπηψζεσλ ησλ Δ& ησλ ηξαπεδψλ, είλαη δπλαηφ λα ηζρπξηζζνχµε φηη νη ζπγρσλεχζεηο δελ απμάλνπλ ζεµαληηθά ηελ απνηειεζµαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπµάησλ -ηνπιάρηζηνλ φρη θαηά µέζν φξν. Απηφ νθείιεηαη ελ πνιινίο ζην γεγνλφο φηη νη ζπγρσλεχζεηο ζηηο ΗΠΑ πξαγµαηνπνηήζεθαλ πνιχ ζπρλά µεηαμχ ήδε µεγάισλ ηξαπεδψλ, νη νπνίεο δηαζέηνπλ ηηο µηθξφηεξεο δπλαηφηεηεο λα απμήζνπλ ηελ απνηειεζµαηηθφηεηά ηνπο ράξε ζηηο νηθνλνµίεο θιίµαθνο. Αληηζέησο, ζχµθσλα µε ηελ ίδηα µειέηε, ηα εµπεηξηθά δεδνµέλα δείρλνπλ φηη νη ζπγρσλεχζεηο µεηαμχ µηθξψλ ηξαπεδψλ µεηψλνπλ ζεµαληηθά ην θφζηνο θαη απμάλνπλ ηελ θεξδνθνξία..ζηφζν, νη ζπγρσλεχζεηο µηθξψλ ηξαπεδψλ ζηηο ΗΠΑ είλαη έλα µάιινλ αζπλήζηζην θαηλφµελν ην νπνίν, σο εθ ηνχηνπ, δελ µπνξεί λα επεξεάζεη ζε µεγάιν βαζµφ ηνλ µέζν φξν ησλ επηδφζεσλ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. ε µία άιιε µειέηε (Borio &Tsatsaronis) αλαθέξεηαη φηη ηα ππάξρνληα εµπεηξηθά δεδνµέλα δελ δηθαηνινγνχλ ηελ άπνςε φηη νη Δ& είλαη έλα απνηειεζµαηηθφ µέζν αχμεζεο ηεο θεξδνθνξίαο θαη ηεο απνηειεζµαηηθφηεηαο ησλ εµπιεθνµέλσλ ζηελ ζπγρψλεπζε επηρεηξήζεσλ. Δπίζεο, ν Vennet έδεημε µε µηα αλάιπζε logit φηη ηα απνηειέζµαηα µηαο ζπγρψλεπζεο επί ηεο θεξδνθνξίαο θαη ηεο απνηειεζµαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ εμαξηάηαη απφ ην µέγεζνο ησλ ζπγρσλεπφµελσλ ηξαπεδψλ: φηαλ ζπγρσλεχνληαη ηξάπεδεο ηνπ ηδίνπ πεξίπνπ µεγέζνπο ηα απνηειέζµαηα είλαη ζεµαληηθά, ελψ δελ ζπµβαίλεη ην ίδην φηαλ ε ζπγρψλεπζε πξαγµαηνπνηείηαη µεηαμχ µηαο µεγάιεο θαη µηαο µηθξήο ηξάπεδαο. Σέινο, νη Berger & Humphrey έδεημαλ φηη ζηελ πεξίπησζε ησλ ΗΠΑ νη ζπγρσλεχζεηο δελ πξνθάιεζαλ ζεµαληηθή µείσζε ζην θφζηνο. 88

95 Πξνθχπηεη, επνµέλσο, απφ ηα παξαπάλσ, φηη νη ζπγρσλεχζεηο ησλ ηξαπεδψλ δελ απνηεινχλ πάληα µηα εχθνιε θαη απνηειεζµαηηθή ιχζε πνπ νδεγεί απηνµάησο ζε βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ αλεμαξηήησο ησλ ζπλζεθψλ µέζα ζηηο νπνίεο πξαγµαηνπνηείηαη ε ζπγρψλεπζε..ο εθ ηνχηνπ, δηαδηθαζία ησλ ζπγρσλεχζεσλ απαηηεί µεγάιε πξνεηνηµαζία θαη µαθξνχο ρξφλνπο πινπνίεζεο. Ζ απφ-δηαµεζνιάβεζε Μία µειέηε ησλ McCauley & Seth δηαπίζησζε φηη ηα επίζεµα ζηνηρεία ππνηηµνχλ ζνβαξά ην χςνο ησλ ρνξεγήζεσλ ησλ ηξαπεδψλ ζηηο ΗΠΑ. Πξνζπαζψληαο λα εμαιείςνπλ απηφ ην ιάζνο, νη Boyd θαη Gertler ππνιφγηζαλ ην µεξίδην ησλ ηξαπεδψλ ζηελ ρξεµαηννηθνλνµηθή δηαµεζνιάβεζε µε δχν δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Καηαξρήλ πξαγµαηνπνίεζαλ ππνινγηζµνχο µε ηνλ ζπλήζε ηξφπν θαη δηαπίζησζαλ φηη ην ελ ιφγσ µεξίδην µεηψζεθε ζπλερψο απφ ην 1975 θαη µεηά. ηελ ζπλέρεηα ππνιφγηζαλ ην ίδην µέγεζνο δηνξζσµέλν (δηφξζσζε Basle Adjustment θαη NIC-2) θαη δηαπίζησζαλ φηη ε µείσζε ηνπ ηξαπεδηθνχ µεξηδίνπ ζηελ ρξεµαηννηθνλνµηθή δηαµεζνιάβεζε έρεη µεησζεί, πιελ φµσο, πνιχ ιηγφηεξν απφ φηη εθ πξψηεο φςεσο θαίλεηαη. Σα απνηειέζµαηα ησλ ππνινγηζµψλ ησλ Boyd θαη Gertler θαίλνληαη ζην παξαθάησ δηάγξαµµα. Απηέο νη δηαπηζηψζεηο έξρνληαη ζε επζεία αληίζεζε µε ηελ θνηλή αληίιεςε πεξί ηαρχηαηεο επέθηαζεο ηνπ θαηλνµέλνπ ηεο ρξεµαηννηθνλνµηθήο απφ-δηαµεζνιάβεζεο. Η εμαηνµίθεπζε ηνπ πξντφληνο έηζη ψζηε λα αληηζηνηρεί ζηηο ζπγθεθξηµέλεο αλάγθεο ζπγθεθξηµέλνπ πειάηε (customized services), απνηειεί µία απφ ηηο ιχζεηο πνπ ζπρλά πξνθξίλνληαη ππφ ηελ πίεζε ηνπ αληαγσληζµνχ..ζηφζν, ε παξαγσγή απηψλ ησλ πξντφλησλ ζπλεπάγεηαη ρξήζε αθξηβήο εξγαζίαο. ε φηη αθνξά ηελ ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηα λνηθνθπξηά µε ζθνπφ λα πξαγµαηνπνηήζνπλ ηηο ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο ηνπο ή λα απνθηήζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδνληαη ψζηε λα πάξνπλ απνθάζεηο ζρεηηθά µε ηνλ δαλεηζµφ ηνπο θαη ηελ απνηαµίεπζή ηνπο, µηα µειέηε ησλ Kennickell θαη Kwast ηνπ Federal Reserve Board έδεημε φηη ηα λνηθνθπξηά πνπ ρξεζηµνπνηνχλ ηηο λέεο ειεθηξνληθέο ηερλνινγίεο ζηηο ΗΠΑ είλαη ιίγα, ν δε αξηζµφο ηνπο 89

96 είλαη αζήµαληνο φηαλ πξφθεηηαη γηα ηελ ιήςε απνθάζεσλ (ιηγφηεξν απφ 1% ησλ λνηθνθπξηψλ). Οξηζµέλα απφ ηα ζπµπεξάζµαηα ηεο ελ ιφγσ µειέηεο θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα θαη ζην αληίζηνηρν δηάγξαµµα. Ν αξηζµφο ησλ θαηαζηεµάησλ Οη πεξηζζφηεξεο πξνβιέςεηο εθηηµνχλ φηη νη λέεο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο ζα νδεγήζνπλ ηηο ηξάπεδεο ζε µείσζε ηνπ αξηζµνχ ησλ θαηαζηεµάησλ ηνπο. ηηο ΗΠΑ, ε µεηαθνξά ζε θεληξηθέο ππεξεζίεο, νξηζµέλσλ ιεηηνπξγηψλ πνπ παξαδνζηαθά αλήθαλ ζην θαηάζηεµα, θαζψο θαη ε ζπγρψλεπζε εξγαζηψλ ππνζηήξημεο, είλαη δηαδηθαζίεο πνπ έρνπλ πξνρσξήζεη ζεµαληηθά. Δληνχηνηο, φπσο θαίλεηαη ζην ζρεηηθφ δηάγξαµµα (ζηνηρεία ΟΟΑ), ν αξηζµφο ησλ θαηαζηεµάησλ απμήζεθε αδηάιεηπηα θαηά ηελ πεξίνδν Δπνµέλσο, ζα πξέπεη λα ζπµπεξάλνπµε φηη ζε πνιιέο ρψξεο ελδέρεηαη νη παξάγνληεο πνπ επλννχλ ηελ αχμεζε ηνπ αξηζµνχ ησλ θαηαζηεµάησλ λα είλαη ηζρπξφηεξνη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ επλννχλ ηελ µείσζή ηνπο αθφµε θαη µέζα ζην λέν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Βεβαίσο, απηφ πνπ θαίλεηαη πσο ηείλεη λα αιιάμεη ξηδηθά ζηε πεξίπησζε ησλ θαηαζηεµάησλ είλαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπο, νη εξγαζίεο ηνπο, ην µέγεζφο ηνπο, ε νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο θαη ν αξηζµφο ησλ απαζρνινπµέλσλ αλά θαηάζηεµα. χµθσλα µε ηελ άπνςε νξηζµέλσλ αλαιπηψλ (Vennet), ηα ηξαπεδηθά θαηαζηήµαηα µπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηξαπεδψλ µε βάζε ηα νπνία απηέο ζα µπνξνχζαλ λα δηαθνξνπνηεζνχλ έλαληη ηνπ αληαγσληζµνχ πνπ δέρνληαη απφ άιιεο µε ηξαπεδηθέο ρξεµαηηζηηθέο εηαηξείεο, δηφηη ηα θαηαζηήµαηα µπνξνχλ λα ζπγθεληξψζνπλ ζηνλ ρψξν ηνπο µηα µεγάιε γθάµα ηξαπεδηθψλ, πιελ φµσο θαη άιισλ, ρξεµαηννηθνλνµηθψλ πξντφλησλ. Θα µπνξνχζαλ, δειαδή, λα απνηειέζνπλ ηελ βαζηθή µνλάδα πινπνίεζεο ηεο ζηξαηεγηθήο πνπ απνβιέπεη ζηελ πξνζθνξά φισλ ησλ ρξεµαηηζηηθψλ ππεξεζηψλ ζηα πιαίζηα ηεο ίδηαο ηξάπεδαο. 90

97 Ξαξάγνληεο πνπ ηείλνπλ λα αλαζηείινπλ ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο Οη θηλεηήξηεο δπλάµεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ, θαηά γεληθή νµνινγία, δελ εθδήισζαλ µέρξη ζήµεξα ηα απνηειέζµαηά ηνπο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο µε ζεαµαηηθφ ηξφπν. Δθηφο απφ ηα φζα πξναλαθέξζεθαλ ζηελ παξάγξαθν ζρεηηθά µε ηελ ππεξεθηίµεζε ηεο ζεµαζίαο ησλ ελ ιφγσ θηλεηήξησλ δπλάµεσλ, αλαθέξνληαη παξαθάησ θαη νξηζµέλνη παξάγνληεο πνπ ηείλνπλ λα αλαζηείινπλ ηηο αιιαγέο, ή ελ πάζε πεξηπηψζεη λα ηηο επηβξαδχλνπλ. Οη παξάγνληεο απηνί, άιινηε είλαη ζεζµηθνχ, άιινηε πνιηηηζµηθνχ ραξαθηήξα, ελίνηε δε ζρεηίδνληαη µε ηελ νηθνλνµηθή ζπγθπξία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη σο εθ ηνχηνπ είλαη πξνζσξηλνί. Οξηζµέλεο απφ ηηο ππνζέζεηο εξγαζίαο πνπ νδεγνχλ πνιινχο παξαηεξεηέο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ ζην ζπµπέξαζµα φηη ν επεξρφµελνο µεηαζρεµαηηζµφο ζα είλαη ηαρχηαηνο, ζηεξίδνληαη ζηελ απιή ζχγθξηζε ησλ εμειίμεσλ ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία µε ηελ παξνχζα θαηάζηαζε ηνπ θιάδνπ ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε. Θεσξνχλ έηζη σο αιιαγέο πνπ ζα επέιζνπλ εχθνια, επνµέλσο θαη αξθεηά ζχληνµα, είηε ηελ εµπινθή ησλ αζθαιηζηηθψλ ηαµείσλ ζην "παηρλίδη" ησλ ρξεµαηηζηηθψλ αγνξψλ, είηε ηελ πηνζέηεζε θξηηεξίσλ απνδνηηθφηεηαο µε βάζε ηηο επηδφζεηο ησλ ηξαπεδηθψλ µεηνρψλ. Δληνχηνηο, νη αιιαγέο απηέο πξνυπνζέηνπλ µηα µεγάιε µεηαξξχζµηζε ηνπ αζθαιηζηηθνχ ζπζηήµαηνο ζηηο ρψξεο µέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αιιά θαη µηα αιιαγή λννηξνπίαο ζρεηηθά µε ηνλ ξφιν ηεο επηρείξεζεο. Σέηνηνπ είδνπο αιιαγέο έξρνληαη ζε αληίζεζε µε ηελ µαθξφρξνλε παξάδνζε ηεο Δπξψπεο πνπ νλνµάζηεθε "επξσπατθφ θνηλσληθφ µνληέιν", ην νπνίν ηειηθά, είθνζη ρξφληα µεηά ηελ άλνδν ηνπ λέν-θηιειεπζεξηζµνχ ζηηο ΗΠΑ θαη ηελ Βξεηαλία, απνδεηθλχεηαη φηη απνηειεί πξαγµαηηθφηεηα µε ηζρπξά ζεµέιηα ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε. πλάγεηαη απφ ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο φηη ν ξπζµφο ησλ αιιαγψλ ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ ελδέρεηαη λα είλαη πην βξαδχο ζηνλ βαζµφ πνπ εμαξηάηαη απφ αιιαγέο ζην "επξσπατθφ θνηλσληθφ µνληέιν". Δθηφο ησλ αλσηέξσ, ζε πνιιέο απφ ηηο ρψξεο µέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πθίζηαληαη ζνβαξά ζεζµηθά εµπφδηα ζηελ ηαρεία αιιαγή ηνπ ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέσο. Σα εµπφδηα απηά είραλ εηζαρζεί ζε παιαηφηεξεο 91

98 επνρέο µε ζθνπφ λα επλνήζνπλ ηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ ρξεµαηηζηηθνχ ηνµέσο, µεξηθέο θνξέο ελάληηα ζηελ απνηειεζµαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ. Σα ζεζµηθά εµπφδηα ζηνλ δηεζλή αληαγσληζµφ παξαµέλνπλ ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε αξθεηά ηζρπξά: ην θνξνινγηθφ, λνµηθφ, θαλνληζηηθφ πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ νη επηρεηξήζεηο ηνπ ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηνµέα δξαζηεξηνπνηνχληαη παξαµέλεη ζεµαληηθά δηαθνξεηηθφ µεηαμχ ησλ ρσξψλ µειψλ, ελψ επηθξαηνχλ αξθεηά δηαθνξεηηθέο ινγηζηηθέο δηαδηθαζίεο, ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θαη εξγαζηαθέο ζρέζεηο.δλψ ε δηαδηθαζία ηεο απνξχζµηζεο ησλ αγνξψλ ζα επηδξάζεη πξνθαλψο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο αλαίξεζεο ησλ ζεζµηθψλ εµπνδίσλ, ζα είλαη πηζαλφηαηα µηα βξαδεία δηαδηθαζία µε δεδνµέλν ην πςειφ πνζνζηφ ζπµµεηνρήο ζηα ζσµαηεία ησλ εξγαδνµέλσλ, αιιά θαη ην µεγάιν βαζµφ εµπινθήο ηνπ Κξάηνπο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν.τπάξρνπλ, επίζεο, θαη άιινπ είδνπο ζεζµηθά εµπφδηα, φπσο νη πεξηνξηζµνί πνπ ηίζεληαη απφ ηελ λνµνζεζία ζρεηηθά µε ηελ δηάζεζε νξηζµέλσλ πξντφλησλ, έηζη ψζηε λα απνζαξξχλεηαη ε είζνδνο λέσλ αληαγσληζηψλ απφ άιιεο ρψξεο ζηηο νπνίεο έρνπλ αλαπηχμεη επηηπρψο λέα πξντφληα.η δηαηήξεζε πνιιψλ απφ απηέο ηηο εζληθέο δηαθνξέο ζην ζεζµηθφ πιαίζην, έγηλε δπλαηή ράξε ζηελ ίδηα ηελ Second Banking Directive, ε νπνία δίλεη ηελ δηθαίσµα opt-out γηα ηηο πεξηπηψζεηο πνπ πθίζηαηαη δήηεµα "γεληθνχ ζπµθέξνληνο" µηαο ρψξαο. χµθσλα µε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ην δηθαίσµα απηφ ρξεζηµνπνηήζεθε απφ ηηο ρψξεο µέιε, φρη µφλνλ γηα ηνλ ζθνπφ πνπ είρε πξνβιεθζεί, αιιά θαη γηα ηνλ πεξηνξηζµφ ηνπ μέλνπ αληαγσληζµνχ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ε Δπηηξνπή εμέδσζε αλαθνίλσζε µε ζθνπφ λα δηεπθξηλίζεη πνηα είλαη ε νξζή ρξήζε ηνπ δηθαηψµαηνο. Έρεη δηαηππσζεί ε άπνςε φηη νη βξαδείο ξπζµνί νηθνλνµηθήο µεγέζπλζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζηελ δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ εµίζεσο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90, είραλ ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηνπο ξπζµνχο µε ηνπο νπνίνπο πξαγµαηνπνηήζεθαλ νη αιιαγέο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν. Δάλ µηα ηέηνηα δηαπίζησζε ηζρχεη, ηφηε, απφ ηελ ζηηγµή πνπ ε επξσπατθή νηθνλνµία θαηνξζψζεη λα εηζέιζεη ζε πνξεία ηαρχξπζµεο νηθνλνµηθήο µεγέζπλζεο, ζα πξέπεη λα αλαµέλεηαη θαη αληίζηνηρε επηηάρπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ µεηαζρεµαηηζµνχ ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνµέσο.παξαµέλεη, σζηφζν, εθθξεµήο ε απάληεζε ζην θξίζηµν εξψηεµα εάλ φλησο ε Δπξσπατθή Έλσζε είλαη ζε ζέζε 92

99 λα επηηαρχλεη ηελ νηθνλνµηθή ηεο µεγέζπλζε µέζα ζην λέν µαθξννηθνλνµηθφ πιαίζην ζηαζεξφηεηαο ηεο ΟΝΔ. Ξεγή: ΘΔΦΑΙΑΗΝ ΡΟΗΡΝ Ζ Πηξαηεγηθή ησλ Ππγρσλεχζεσλ θαη ησλ Δμαγνξψλ ζηνλ Ρξαπεδηθφ θιάδν: Ζ πεξίπησζε ηνπ Νµίινπ ηεο Alpha Bank Alpha Bank Η Alpha Bank πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηνλ εµπνξηθφ νίθν Ι.Φ.Κσζηνπνχινπ, ν νπνίνο µεηά ηε δεµηνπξγία ηνπ ην 1879 ζηελ Καιαµάηα αλέπηπμε θαη ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο, είλαη ε δεχηεξε ζε µέγεζνο ηξάπεδα ζηελ Διιάδα, µε πξσηεχνπζα παξνπζία ζηηο βαζηθέο αγνξέο ηνπ εγρψξηνπ ρξεµαηννηθνλνµηθνχ ηνµέα θαη ηδηαίηεξα ζεµαληηθή παξνπζία ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο θαζψο θαη ζην Λνλδίλν. Μεηαμχ ησλ ζεµαληηθψλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεµάησλ ηεο ζπµπεξηιαµβάλνληαη ην εθηεηαµέλν θαη εθζπγρξνληζκέλν δίθηπν θαηαζηεκάησλ ηεο, ε πειαηεηαθή βάζε ηφζν ζηνλ ηνµέα ησλ ηδησηψλ φζν θαη ζηνπο ηνµείο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ ζεζµηθψλ επελδπηψλ, ην πνιχ ηζρπξφ εµπνξηθφ ζήµα θαη ην πςειφ επίπεδν αμηνπηζηίαο ηεο. Η Alpha Bank δξαζηεξηνπνηείηαη ζ έλα πνιχ επξχ θάζµα ηνπ ρξεµαηννηθνλνµηθνχ ηνµέα, ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Σν.ηάγξαµµα 1 ηεο αθφινπζεο ζειίδαο παξνπζηάδεη ζρεµαηηθά ην ζχλνιν ησλ επηρεηξεµαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη µε ηνλ φµηιν. ηελ πξνζπάζεηα εμάπισζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θαη ελδπλάµσζεο ηεο ζέζεο ηνπ ζηελ αγνξά ν φµηινο εθαξµφδεη µηα δηηηή επεθηαηηθή πνιηηηθή. Σν έλα ζθέινο αθνξά ηε δεµηνπξγία λέσλ εηαηξεηψλ ζηελά ζπλδεδεµέλσλ µε ηελ ηξάπεδα θαη νξγαλσµέλσλ ζχµθσλα µε ηα δηεζλή πξφηππα, φπνπ µε πςεινχ επηπέδνπ εμεηδηθεπµέλν πξνζσπηθνχ ζηνρεχεη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο 93

100 ησλ πειαηψλ, ηδησηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, θαη λα δξαζηεξηνπνηείηαη απνηειεζµαηηθά ζην ζχγρξνλν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Σν άιιν ζθέινο ηεο ζηξαηεγηθήο µεγέζπλζεο ηνπ νµίινπ αθνξά ηηο ζηξαηεγηθέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο νµνεηδψλ επηρεηξήζεσλ. Οη ζεµαληηθφηεξεο θηλήζεηο ηεο Alpha Bank ζην ρψξν ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ ζπλνπηηθά είλαη νη αθφινπζεο: Δμαγφξαζε ην 75% ηεο Lombard Natwest, ε νπνία απφ ηελ 1/10/98 ιεηηνπξγεί µε ηελ επσλπµία Alpha Σξάπεδα Limited. Δπίζεο, µέζα ζην 1998 δεµηνπξγήζεθε ε Alpha Αζθαιηζηηθή απφ ζπγρψλεπζε ηεο Διιελνβξεηαληθήο θαη ηεο Δµπνξηθήο Αζθαιηζηηθήο. Σν Μάξηην ηνπ 1999 απνθαζίζηεθε ε εμαγνξά ηνπ 51% ηεο Ινληθήο θαη Λατθήο Σξάπεδαο. Η ζπγρψλεπζε ησλ δχν νµίισλ νινθιεξψζεθε ζηηο 25/4/2000 θαη έηζη πξνέθπςε ην λέν ηξαπεδηθφ ζρήµα µε ηελ επσλπµία Alpha Bank. Σν.εθέµβξην ηνπ 1999 νινθιήξσζε ηελ εμαγνξά ηεο Kreditna Banka AD- Skopje, ηδησηηθήο ηξάπεδαο ησλ θνπίσλ, πνπ έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηνλ φµηιν δξαζηεξηνπνίεζεο ζε φιε ηε Βαιθαληθή, µέζσ ησλ Alpha Bank Romania θαη ησλ ππνθαηαζηεµάησλ ζηελ Βνπιγαξία θαη ζηελ Αιβαλία. ηε δηάξθεηα ηνπ 2001 πξαγµαηνπνηήζεθε ε ιεηηνπξγηθή ζπγρψλεπζε ηεο Ινληθήο Leasing πνπ είρε σο απνηέιεζµα ηελ Alpha Leasing Υξεµαηνδνηηθέο Μηζζψζεηο. Σνλ Οθηψβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο ε Alpha Bank εμαγφξαζε ην πνζνζηφ ζπµµεηνρήο ηεο Σξάπεδαο Κχπξνπ ζηελ εηαηξία factoring ABC factors. Ο φµηινο εηζήιζε ζην ρψξν ηεο λαπηαζθαιηζηηθήο µεζηηείαο ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2002 µε ηελ εμαγνξά ηεο εηαηξείαο Π.Π Καξαµάλνο Α.Δ. Δπίζεο, απφ ηε ζπγρψλεπζε ηεο.έιηα Πιεξνθνξηθήο, ζπγαηξηθήο εηαηξείαο ηνπ νµίινπ, θαη ηεο Singular πξνέθπςε ε Delta Singular. Δμαγφξαζε, επίζεο ηελ Commercial Bank of London θαη ηελ ICAP Hellas Α.Δ. εµαληηθέο είλαη, επίζεο, νη θηλήζεηο εληφο ησλ νξίσλ ηνπ νµίινπ, δειαδή ε απνξξφθεζε απφ ηε µεηξηθή Alpha Bank ζπγαηξηθψλ ηεο εηαηξεηψλ. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη πεξηπηψζεηο ηεο Alpha Δπελδχζεσλ Α.Δ.Δ.Υ, ε ζπγρψλεπζε ηεο νπνίαο νινθιεξψζεθε ην Ννέµβξην ηνπ 2003, ε απνξξφθεζε ηεο.έιηα Singular ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2004 θαη ε εμαγνξά ηνπ 50% ησλ µεηνρψλ ηεο Alpha Leasing Romania ην επηέµβξην ηνπ 2004, µε απνηέιεζµα ν φµηινο λα θαηέρεη ην ζχλνιν ησλ µεηνρψλ ηεο εηαηξείαο. Σέινο, ζηα ηέιε ηνπ 2001 μεθίλεζε 94

101 πξνζπάζεηα ζπγρψλεπζεο µε ηελ Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, ε νπνία φµσο δελ νινθιεξψζεθε. Ππγρσλεχζεηο θαη Δμαγνξέο: Θεσξεηηθφ πφβαζξν Πξηλ πξνρσξήζνπµε ζηελ αλάιπζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο ζπγρψλεπζεο ηεο Ινληθήο Σξάπεδαο µε ηελ Alpha Bank θαη ηελ πξνζπάζεηα ζπλεξγαζίαο µε ηελ Δζληθή Σξάπεδα, ζεσξνχµε ζθφπηµν λα αλαθεξζνχµε ζηνπο ιφγνπο θαη ζηνπο ζηφρνπο πνπ σζνχλ ηηο επηρεηξήζεηο γεληθφηεξα θαη ηηο ηξάπεδεο εηδηθφηεξα λα εθαξµφδνπλ πνιηηηθέο ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ, ζηηο απαξαίηεηεο 95

102 πξνυπνζέζεηο γηα ηε δηαζθάιηζε επηηπρψλ εηαηξηθψλ ζπλεξγαζηψλ, ζηηο αηηίεο πηζαλνχο απνηπρίαο ηέηνησλ πξνζπαζεηψλ θαη ζηα θπξηφηεξα είδε ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ. Η παγθνζµηνπνίεζε ησλ αγνξψλ θαη ε έληαζε ηνπ αληαγσληζµνχ επηβάιινπλ ηελ επέθηαζε ηεο επηρεηξεµαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο φρη µφλν γηα ηελ ζπλερή επηηπρία µηαο επηρείξεζεο, αιιά θαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ίδηαο ηεο επηβίσζήο ηεο. Σα θπξηφηεξα θίλεηξα πνπ θαζηζηνχλ απαξαίηεηεο ηηο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο µεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη ηα αθφινπζα: Δθµεηάιιεπζε νηθνλνµηψλ θιίµαθαο, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην απμεµέλν µέγεζνο ηεο λέαο επηρείξεζεο θαη θάζµαηνο, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ παξνρή λέσλ δηαθνξνπνηεµέλσλ ππεξεζηψλ θαη πξντφλησλ. πλδπαζµφο θαη αιιεινζπµπιήξσζε πφξσλ, αμηνπνίεζε ηεο δηνηθεηηθήο νµάδαο, ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθφξεζεο γηα ηελ αγνξά πνπ δηαζέηεη ε εμαγνξαδφµελε επηρείξεζε. Αχμεζε µεξηδίνπ αγνξάο θαη δχλαµεο ηεο επηρείξεζεο µέζσ ηνπ µεγαιχηεξνπ µεγέζνπο ηεο θαηλνχξγηαο. Τπέξβαζε εµπνδίσλ εηζφδνπ, αληηµεησπίδνληαο δεηήµαηα πνπ αθνξνχλ ην µεγάιν θφζηνο πξψηεο εγθαηάζηαζεο, δηαθήµηζεο θαη πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο. Δηδηθφηεξα ζε δηεζλέο επίπεδν, νη ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο απνηεινχλ ζηξαηεγηθή ππέξβαζεο ηνπ πξνζηαηεπηηζµνχ θαη ησλ εµπνξηθψλ δαζµψλ πνπ επηβάιινπλ νη μέλεο ρψξεο. Μείσζε θφζηνπο θαη ρξφλνπ αλάπηπμεο λέσλ πξντφλησλ, δηφηη είλαη πην αθίλδπλν µηα επηρείξεζε λα δηαζέηεη πφξνπο γηα ηελ εμαγνξά µηαο ιεηηνπξγνχζαο εηαηξίαο απφ ην λα επελδχεη ζηελ αλάπηπμε θαηλνηνµηψλ µε αβέβαην θαη βαζχ ρξνληθά µέιινλ. Απνθπγή ππεξβάιινληνο αληαγσληζµνχ µε ηελ επέθηαζε ζε άιιεο αγνξέο θαη µείσζε ηνπ βαζµνχ εμάξηεζεο απφ ηελ αξρηθή αγνξά ζηελ νπνία απεπζχλεηαη ε επηρείξεζε. Δπίζεο, µεηψλεηαη ν αληαγσληζµφο θαζψο ε δνµή ησλ αγνξψλ γίλεηαη πεξηζζφηεξν νιηγνπσιηαθή. Δμάιεηςε µεησµέλεο απνδνηηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο-ζηφρνπ, µε ηελ αληηθαηάζηαζε µηαο αλαπνηειεζµαηηθήο δηνίθεζεο θαη ηελ εθµεηάιιεπζε ηεο ηερλνινγηθήο θαη ρξεµαηνδνηηθήο ηθαλφηεηαο ηεο εμαγνξάζηξηαο εηαηξίαο. 96

103 Αχμεζε θεξδψλ αλά µεηνρή, θαζψο νη επηρεηξήζεηο ζπλήζσο επηδηψθνπλ πςειφ ιφγν ηηµήο πξνο θέξδε αλά µεηνρή (Ρ/Δ). Μείσζε, ηέινο, ππεξβάιινπζαο ξεπζηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο-αγνξαζηή, γεγνλφο πνπ ζεµαίλεη φηη ε επηρείξεζε πξνβαίλεη ζε µηα εμαγνξά αλ θξίλεη φηη είλαη ζθφπηµε γηα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ηεο. Απφ ηελ άιιε µεξηά ππάξρνπλ πνιχ ζπγθεθξηµέλνη παξάγνληεο πνπ εληζρχνπλ ηελ πηζαλφηεηα απνηπρίαο µηαο ζπγρψλεπζεο ή εμαγνξάο. Οη θπξηφηεξνη απφ απηνχο ηνπο παξάγνληεο ζρεηίδνληαη µε ηελ αλεπαξθή αμηνιφγεζε ηεο απφδνζεο επηρείξεζεο-ζηφρνπ, ηηο δπζθνιίεο ελνπνίεζεο, ην ππεξβνιηθφ ρξένο θαη ην ξφιν ησλ ζηειερψλ. Ο πξψηνο παξάγνληαο αθνξά ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο γίλεηαη µηα ππεξηίµεζε απφ ηηο επηρεηξήζεηο- αγνξαζηέο ησλ πηζαλψλ σθειεηψλ ή/θαη ππνηίµεζε ηνπ θφζηνπο πνπ ζπλνδεχεη ηέηνηεο επηρεηξεµαηηθέο θηλήζεηο. Οη δπζθνιίεο ελνπνίεζεο αθνξνχλ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ δελ επηηπγράλεηαη ηθαλνπνηεηηθφο βαζµφο ζπλέξγεηαο µεηαμχ ησλ εηαηξεηψλ µε απνηέιεζµα ηελ επίηεπμε ραµεινχ βαζµνχ νηθνλνµηψλ θιίµαθαο, θάζµαηνο θαη αμηνπνίεζεο ησλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεµάησλ. Οη δπζθνιίεο ελνπνίεζεο ζρεηίδνληαη, επίζεο, θαη µε ηε δηαθνξεηηθή εηαηξηθή θνπιηνχξα ησλ δχν επηρεηξήζεσλ, ηα δηαθνξεηηθά ρξεµαηννηθνλνµηθά θαη ειεγθηηθά ζπζηήµαηα θαη, θπξίσο, ζηελ δπζθνιία απνηειεζµαηηθήο ζπλεξγαζίαο ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ. Σν ππεξβνιηθφ ρξένο πνπ ζπλδέεηαη µε µηα ζπγρψλεπζε ή εμαγνξά έρεη λα θάλεη µε ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν ππνςήθηνο αγνξαζηήο, είηε απφ ειιηπή ελεµέξσζε είηε απφ ππεξβνιηθή απηνπεπνίζεζε ησλ ζηειερψλ ηνπ γηα ηα επηθείµελα νθέιε, δελ έρεη ζαθή εηθφλα γηα ηελ αθξηβή αμία ηεο εηαηξίαοζηφρνπ, µε απνηέιεζµα λα πιεξψλεη µεγάια έμνδα, ηα νπνία ζπρλά θαιχπηνληαη µε δαλεηζµφ Ο ηειεπηαίνο ζεµαληηθφο παξάγνληαο απνηπρίαο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ αθνξά ην ξφιν ησλ ζηειερψλ ησλ ζπγρσλεπνµέλσλ επηρεηξήζεσλ, ην βαζµφ ζπλεξγαζίαο θαη ηελ πηζαλφηεηα απξνζπµίαο ζπµβνιήο ηνπο ζηελ επηηπρία ησλ ζηφρσλ µηαο ηέηνηαο εηαηξηθήο ζπµθσλίαο. 97

104 Πξνθεηµέλνπ λα δηαζθαιίδεηαη ε φζν ην δπλαηφλ µεγαιχηεξε πηζαλφηεηα επηηπρίαο ηεο ζπγρψλεπζεο δπν επηρεηξήζεσλ πξέπεη λα πιεξνχληαη νξηζµέλεο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο. Οη θπξηφηεξεο απφ απηέο είλαη ε ζσζηή αμηνιφγεζε ησλ επηρεηξήζεσλ-ζηφρσλ, ε εμαγνξά ζπµπιεξσµαηηθψλ πξνο ηε µεηξηθή επηρεηξήζεσλ, ε ζπµβαηφηεηα εηαηξηθήο θνπιηνχξαο, ε θηιηθή εμαγνξά, ε δπλαηφηεηα αλάιεςεο ρξένπο απφ ηελ πιεπξά ηεο µεηξηθήο επηρείξεζεο, ε εµπεηξία ζηειερψλ πνπ ζα αζρνιεζνχλ µε ηε ζπγρψλεπζε ή ηελ εμαγνξά. Οινθιεξψλνληαο απηφ ην ηµήµα αλαθέξνπµε φηη ππάξρνπλ δηάθνξα είδε εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ, εθ ησλ νπνίσλ νη θπξηφηεξεο είλαη νη ιεγφµελεο θάζεηεο, φηαλ ππάξρεη ζρέζε πειάηε-πξνµεζεπηή µε ζθνπφ ηελ θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο, ηνλ πιήξε έιεγρν ησλ ηηµψλ θαη ηελ µείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Οξηδφληηεο, φηαλ δχν επηρεηξήζεηο παξάγνπλ ηα ίδηα πξντφληα. πµπιεξσµαηηθέο, φηαλ νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπο είλαη αιιεινζπµπιεξνχµελεο. Φηιηθέο, φηαλ ε δηνίθεζε ηεο εηαηξίαο-ζηφρνπ εγθξίλεη ηελ πξνηαζείζα εμαγνξά θαη ερζξηθέο, φηαλ δελ εγθξίλεηαη ε πξφηαζε εμαγνξάο. Δγγπήζεηο-πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρία ηνπ εγρεηξήµαηνο Η Alpha Σξάπεδα Πίζηεσο εθπιεξνχζαη φιεο ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρία ηεο δεµηνπξγίαο ελφο µεγάινπ ειιεληθνχ ηδησηηθνχ ηξαπεδηθνχ νµίινπ, µέζσ ηεο ζπγρψλεπζεο µε ηελ Ινληθή. Οη ζεκαληηθφηεξεο απφ απηέο ηηο εγγπήζεηο ήηαλ: Γηέζεηε ην θξίζηµν µέγεζνο πνπ εγγπνχηαλ ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ηξηβψλ θαη ηελ µεγηζηνπνίεζε ησλ σθειεηψλ ζε φξνπο εληζρχζεσο ησλ εζφδσλ θαη εθινγίθεπζεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ. Δίρε απηνδχλαµε-νξγαληθή αλάπηπμε θαη δηέζεηε απφιπηε νµνηνγέλεηα, δηφηη δελ είρε πξνθχςεη απφ ζπλελψζεηο θαη ζπµµαρίεο. Γηέζεηε ην απαξαίηεην ζηειερηαθφ δπλαµηθφ, πξνθεηµέλνπ ε επίπνλε πξνζπάζεηα ηεο ζπγρψλεπζεο λα ζηεθζεί µε επηηπρία. Δίρε ζην ελεξγεηηθφ ηεο µηα ζεηξά επηηπρηψλ θαη ζπλερνχο αλαπηχμεο, πνπ ήηαλαπνθαζηζµέλε λα ηελ εθµεηαιιεπζεί πξνο φθεινο ησλ µεηφρσλ θαη ησλ εξγαδνµέλσλ ηεο. 98

105 Οη πξφζζεηεο εγγπήζεηο γηα ηελ επηηπρία ηνπ εγρεηξήµαηνο ηεο ελνπνίεζεο ησλ δχν ηξαπεδψλ ήηαλ: Σν πιήξσο επεμεξγαζµέλν επηρεηξεµαηηθφ ζρέδην γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ εληαίνπ ρξεµαηννηθνλνµηθνχ νµίινπ. Η δπλαηφηεηα εθαξµνγήο απηνχ ηνπ ζρεδίνπ απφ ηηο εµπιεθφµελεο νµάδεο ζηειερψλ. Η ζπλαίλεζε, ε παξαθίλεζε θαη ε θηλεηνπνίεζε ησλ εξγαδνµέλσλ, ησλ νπνίσλ ε ζπµβνιή ήηαλ απαξαίηεηε γηα ηελ πιήξε επηηπρία ηεο ζπγρψλεπζεο. Η ζπλδξνµή θαη ε ζπµπαξάζηαζε ησλ µεηφρσλ ηεο Alpha ζε θάζε αλαπηπμηαθήπξνζπάζεηα ηεο, µε ηελ ρνξήγεζε ησλ απαξαίηεησλ θεθαιαίσλ. Ο επξχηεξα επµελήο αληίθηππνο ζηηο αγνξέο γηα ηνλ ζρεµαηηζµφ µηαο µεγάιεο θαη δπλαµηθήο ειιεληθήο ηξάπεδαο, ηδηαίηεξα ζηνπο θφιπνπο ησλ πειαηψλ, θαηαζεηψλ θαη δαλεηνδνηνχµελσλ, φπνπ ζηφρνο ήηαλ ε δηαηήξεζε αιιά θαη ε αχμεζε ηνπο. Ζ πεξίπησζε ηεο Ηνληθήο Ρξάπεδαο Η εμαγνξά ηνπ 51% ηεο Ινληθήο Σξάπεδαο µέζα ζην 1999 θαη ε νινθιήξσζε ηεο ζπγρψλεπζεο ησλ δχν ηξαπεδψλ ζηηο 25/4/2000 απνηέιεζε ηελ απαξρή ηεο δεµηνπξγίαο ελφο µεγάινπ, εχξσζηνπ θαη δπλαµηθνχ ηδησηηθνχ ειιεληθνχ νµίινπ, ηθαλνχ λα αληαπνθξηζεί απνηειεζµαηηθά ζηνλ εγρψξην θαη δηεζλή αληαγσληζµφ, µέζα ζην πιαίζην ηεο ελσµέλεο Δπξψπεο θαη ησλ δηεζλψλ αγνξψλ θεθαιαίνπ. Σα θπξηφηεξα πιενλεθηήµαηα απηήο ηεο ζπγρψλεπζεο αλαιχνληαη σο εμήο: Με ηελ απφθηεζε ηεο Ινληθήο δηπιαζηάζηεθαλ ηα θαηαζηήµαηα ηνπ νµίινπ θαηά ην έηνο 1999 θαη έγηλαλ 438, ελψ ζήµεξα αξηζµεί πεξίπνπ 450 θαηαζηήµαηα. Απηή ε αχμεζε ελίζρπζε ην µεξίδην αγνξάο ηνπ νµίινπ, ην νπνίν δηαµνξθψζεθε ζην 20% ηεο ζπλνιηθήο ειιεληθήο ηξαπεδηθήο αγνξάο. Έηζη ε Alpha Bank έγηλε ε δεχηεξε µεγαιχηεξε ηξάπεδα επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ, πίζσ απφ ηελ Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο θαη µηα απφ ηηο 80 µεγαιχηεξεο ηεο Δπξψπεο. Η πξφζβαζε ζηε µεγάιε πειαηεηαθή βάζε ηεο Ινληθήο δεµηνχξγεζε ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ θαη ηεο θεξδνθνξίαο ηνπ νµίινπ ηεο Alpha Bank. Η αχμεζε ηνπ 99

106 µεξηδίνπ αγνξάο, επηπιένλ, θαηέζηεζε ηνλ φµηιν ηδηαίηεξα ειθπζηηθφ γηα ελδερφµελεο ζπµµαρίεο θαη ζπλεξγαζίεο, ζην εζσηεξηθφ αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ. Δηδηθφηεξα ζην ζέµα ησλ εζφδσλ, νη ζεµαληηθφηεξεο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζρεηίδνληαη µε ηα αθφινπζα ζεµεία. Πξηλ ηελ ζπγρψλεπζε, ε Ινληθή είρε έζνδα πνπ αληηζηνηρνχζαλ ζην 40% πεξίπνπ ησλ εζφδσλ ηεο Alpha. Δπνµέλσο, ζηνλ ηνµέα απηφ ππήξραλ µεγάια πεξηζψξηα βειηίσζεο µέζσ ζπληνληζµνχ ησλ εξγαζηψλ ησλ δχν ηξαπεδψλ, πξάγµα ην νπνίν έγηλε απφ ην πξψην, θηφιαο, εμάµελν ηνπ 1999, µεηά ηελ εμαγνξά, φπνπ ηα θαζαξά έζνδα απφ ηφθνπο θαη πξνµήζεηεο ηεο Ινληθήο εληζρχζεθαλ θαηά 49% θαη 42% αληίζηνηρα. Οη αιιαγέο ζηα µεραλνγξαθηθά ζπζηήµαηα ηεο Ινληθήο θαη ε ελαξµφληζε ηνπο µε ηα αληίζηνηρα ηεο Alpha, επέηξεςαλ ηνλ ζπλδπαζµφ ησλ πξνζθεξφµελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απφ ηα δχν δίθηπα. Η επηηπρία γηα ηνλ φµηιν ηεο Alpha ζηεξίρζεθε ζηελ ηθαλφηεηα πξαγµαηνπνίεζεο πσιήζεσλ µέζσ ηνπ δηθηχνπ ηεο Ινληθήο, θπξίσο ζηνπο ηνµείο ησλ θαξηψλ, ησλ ζηεγαζηηθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ δαλείσλ, ησλ απνηαµηεπηηθψλ πξντφλησλ, ησλ αµνηβαίσλ θεθαιαίσλ θαη ησλ αζθαιεηψλ. Παξάιιεια, εληζρχζεθε ε δπλαηφηεηα εθµεηάιιεπζεο επθαηξηψλ γηα ζχλζεηεο πσιήζεηο ζηνπο ηνµείο ησλ ρξεµαηηζηεξηαθψλ ζπλαιιαγψλ, δηαζέζεσο νµνιφγσλ, leasing, factoring, ρξεµαηννηθνλνµηθψλ ζπµβνπιψλ θαη επελδπηηθψλ πξντφλησλ. Η αχμεζε ησλ εζφδσλ ηεο Ινληθήο θαη ηνπ νµίινπ ζπλνιηθά εληζρχζεθε απφ ηελ πηνζέηεζε θνηλήο πνιηηηθήο ρνξεγήζεσλ, ζπγθεθξηµέλα απηήο πνπ αθνινπζεί ε Alpha, ε νπνία ρξεζηµνπνηεί απζηεξέο δηαδηθαζίεο παξαθνινπζήζεσλ, θαζπζηεξήζεσλ θαη επηζθαιψλ απαηηήζεσλ, πξάγµα ην νπνίν ζπλεπάγεηαη πςειή πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ηνπ νµίινπ. Η άµεζε θαη πιήξεο ζπλελλφεζε θαη ζπλεξγαζία ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξηψλ ησλ δχν ηξαπεδψλ, θαζψο θαη ε έµθαζε ζηελ αμηνπνίεζε θνηλψλ ππνζηεξηθηηθψλ δηαδηθαζηψλ ελδπλάµσζε ζεµαληηθά ηηο πξννπηηθέο αχμεζεο ησλ εζφδσλ θαη ηεο θεξδνθνξία ηνπ νµίινπ. Με ηελ θαηάιιειε αμηνπνίεζε ησλ παξαπάλσ παξαγφλησλ ε Alpha Bank πέηπρε, ήδε απφ ην ελλεάµελν µέρξη ην επηέµβξην ηνπ 1999, αχμεζε ηεο θεξδνθνξίαο ηεο, ησλ ρνξεγήζεσλ ηεο (θαηά 40% εηεζίσο), ησλ θαηαζέζεσλ ηεο θαη ησλ repos 100

107 (θαηά 39% εηεζίσο). Σα αληίζηνηρα λνχµεξα γηα ηηο ρνξεγήζεηο ηεο Ινληθήο, θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν, είλαη αχμεζε θαηά 11%. ην ηέινο ηνπ 2003 νη θαηαζέζεηο ηεο Alpha Bank πιεζίαδαλ ηα 22 δηο. Πέξαλ, φµσο, απφ ηηο επεξγεηηθέο ζπλέπεηεο ζηνλ ηνµέα ησλ εζφδσλ, ε ζπγρψλεπζε µε ηελ Ινληθή δεµηνχξγεζε µεγάιεο πξννπηηθέο γηα ηελ εμαζθάιηζε ζπλεξγηψλ θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηνλ εµπινπηηζµφ ησλ πξνζθεξνµέλσλ ππεξεζηψλ. Η αμηνπνίεζε ησλ νηθνλνµηψλ θιίµαθαο θαη εχξνπο, πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπγρψλεπζε, εμαζθάιηζαλ πξάγµαηη εθηεηαµέλεο ζπλέξγεηεο. Οη ζπλέξγηεο απηέο είλαη δχν εηδψλ: Πξψηνλ, ζπλέξγεηεο πνπ νδεγνχλ ζε δηεχξπλζε ησλ εζφδσλ (φπσο απηέο αλαιχζεθαλ πην πάλσ) θαη βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. ην δίθηπν ηεο Ινληθήο, ζπγθεθξηµέλα, απμήζεθε απφ ην πξψην εμάµελν ηεο εμαγνξάο ε παξαγσγηθφηεηα ησλ θαηαζηεµάησλ θαηά 10-12%, φζνλ αθνξά ηηο θαηαζέζεηο θαη ηηο ρνξεγήζεηο αλά εξγαδφµελν. Δπίζεο, ε παξαγσγηθφηεηα εληζρχζεθε θαη απφ ηελ παξνπζία ησλ θαηαζηεµάησλ ηνπ νµίινπ ζε 86 λέεο πεξηνρέο, µεηά ηε µεηαζηέγαζε 74 θαηαζηεµάησλ ζε γεηηνληθέο ηνπνζεζίεο. Γεχηεξνλ, ζπλέξγηεο πνπ νδεγνχλ ζηελ εμνηθνλφµεζε πφξσλ, ζηνλ έιεγρν ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ θαη ζηε βειηίσζε ησλ δεηθηψλ απνηειεζµαηηθφηεηαο, µέζσ ηεο εμάιεηςεο ησλ παξάιιεισλ δνµψλ δηνίθεζεο θαη θεληξηθψλ ππεξεζηψλ. Γηαηεξήζεθαλ ζε ηζρχ νη επηρεηξεζηαθέο ζπµβάζεηο εξγαζίαο πνπ είραλ ππνγξαθεί απφ ηελ Ινληθή Σξάπεδα, έγηλε, φµσο, µηα πξνζπάζεηα µείσζεο ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ πνπ ζρεηίδνληαη µε ην πξνζσπηθφ θαη εθαξµφζηεθε πξφγξαµµα θηλήηξσλ εμφδνπ πξνζσπηθνχ γηα άηνµα µεγάιεο ειηθίαο. Οη πξνζιήςεηο ζηνλ φµηιν πεξηνξίζηεθαλ ζε πξνζσπηθφ πςειήο εμεηδίθεπζεο θαη ε ζηειέρσζε ησλ ππεξεζηψλ µε ζηελφηεηα πξνζσπηθνχ θαιχθζεθε µέζσ εζσηεξηθψλ µεηαθηλήζεσλ εξγαδνµέλσλ, µέζσ µηαο πξνζπάζεηαο νµνγελνπνίεζεο ηφζν ζε εξγαζηαθφ φζν θαη ζε δηνηθεηηθφ επίπεδν. 101

108 Η ζπγρψλεπζε, ηέινο, ηεο Alpha Πίζηεσο µε ηελ Ινληθή ζπληέιεζε ζηελ αλαβάζµηζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ δχν ηξαπεδψλ ζπλνιηθά. πγθεθξηµέλα ε δηεζλήο ππεξεζία νηθνλνµηθψλ αμηνινγήζεσλ Moody s αμηνιφγεζε ην δείθηε ξεπζηφηεηαο ηεο Alpha Bank µε Α3, γεγνλφο ην νπνίν εμαζθαιίδεη γηα ηνλ φµηιν θαιχηεξε πξφζβαζε ζηηο θεθαιαηαγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ µε πνιχ επλντθφηεξνπο φξνπο. Ζ πξνζπάζεηα ζπγρψλεπζεο µε ηελ Δζληθή Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2001 μεθίλεζε µηα πξνζπάζεηα ζπγρψλεπζεο ηεο Alpha Bank µε ηελ Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, απνζθνπψληαο ζηε δεµηνπξγία ελφο ρξεµαηνπηζησηηθνχ ηδξχµαηνο επξσπατθψλ πξνδηαγξαθψλ. Η ζπγρψλεπζε ζα επέηξεπε ζην λέν φµηιν λα απμήζεη ην µέγεζνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ζηελ επξσπατθή θαη ζηε δηεζλή αγνξά, φπνπ ν αληαγσληζµφο εληείλεηαη θαζεµεξηλά. Πην ζπγθεθξηµέλα, ζα δηέζεηε µέγεζνο, ηερλνινγία, εχξνο πξντφλησλ θαη ζηειερηαθφ δπλαµηθφ πνπ ζα επέηξεπαλ ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θαη ηνλ επηηπρή αληαγσληζµφ έλαληη εγρψξησλ θαη δηεζλψλ ηξαπεδψλ. Η ηζρπξνπνίεζε ηεο δηεζλνχο παξνπζίαο θαη ηνπ θχξνπο ηνπ νµίινπ ζα είρε σο απνηέιεζµα ηε ζεµαληηθή ελίζρπζε ηνπ δηεπξπµέλνπ νµίινπ ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη ζηα δηεζλή ρξεµαηννηθνλνµηθά θέληξα. Ο λένο φµηινο ζηφρεπε ζηελ αμηνπνίεζε ηεο ζπµπιεξσµαηηθφηεηαο θαη ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεµάησλ ησλ δχν ηξαπεδψλ. Αλαιπηηθφηεξα, ν λένο φµηινο ζα ζπλδχαδε ηα ηζρπξά ζηνηρεία ησλ δχν ηξαπεδψλ ζηε ιηαληθή ηξαπεδηθή, ηα θαηαζεηηθά πξντφληα, ηε δηαρείξηζε ραξηνθπιαθίνπ πειαηψλ µεγάιεο νηθνλνµηθήο επηθάλεηαο, ηεο ζρέζεο µε µηθξέο θαη µεζαίεο επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ, ζα εληζρχνληαλ ε επηηπρεµέλε ηνπο εµπεηξία ζηνπο ηνµείο εμππεξέηεζεο ησλ µεγάισλ επηρεηξήζεσλ, ηελ επελδπηηθή ηξαπεδηθή, ηηο ρξεµαηηζηεξηαθέο εξγαζίεο, ηε δηαρείξηζε ραξηνθπιαθίνπ πειαηψλ θαη αθίλεηεο πεξηνπζίαο θαη ηα αζθαιηζηηθά πξντφληα. Η λέα ηξάπεδα ζα απνηεινχζε ηε µεγαιχηεξε εηαηξεία ηνπ Υξεµαηηζηεξίνπ Αμηψλ Αζελψλ θαη, µε θξηηήξην ηε θεθαιαηνπνίεζε, ζα ζπγθαηαιέγνληαλ 102

109 µεηαμχ ησλ 25 µεγαιχηεξσλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ, µε απνηέιεζµα ηελ πξνζέιθπζε απμεµέλνπ δηεζλνχο επελδπηηθνχ ελδηαθέξνληνο. Η ζπγρψλεπζε αλαµέλνληαλ λα επηηξέςεη ηελ αμηνπνίεζε νηθνλνµηψλ θιίµαθαο θαη ηελ µείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο, πξάγµα ην νπνίν εγγπνχληαλ ε εµπεηξία ησλ δηνηθήζεσλ θαη ησλ δχν ηξαπεδψλ πάλσ ζηα δεηήµαηα ηεο ιεηηνπξγηθήο αλαδηάξζξσζεο θαη ηνπ ειέγρνπ ηνπ θφζηνπο. Οη ηνµείο θαη νη δηαδηθαζίεο, φπνπ αλαµέλνληαλ µείσζε θφζηνπο ήηαλ απηφο ηεο πιεξνθνξηθήο µε ηε µεηάπησζε ζε εληαία ηερλνινγηθή πιαηθφξµα, ελνπνίεζε ησλ θέληξσλ µεραλνγξάθεζεο θαη επίηεπμε νηθνλνµηψλ θιίµαθαο ζηε ζπληήξεζε ησλ έξγσλ πιεξνθνξηθήο θαη ηε ιεηηνπξγηθή ππνζηήξημε. Ο ηνµέαο ησλ επηηαγψλ, ρνξεγήζεσλ, πηζησηηθψλ θαξηψλ, µηζζνδνζίαο, ππεξεζηψλ ζεµαηνθπιαθήο µε ηελ επίηεπμε νηθνλνµηψλ θιίµαθαο ιφγσ ζπγθέληξσζεο ησλ ππνζηεξηθηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Ο δείθηεο δηαλνµήο, µέζσ ηεο αλαδηάηαμεο ηνπ δηθηχνπ, ηεο εθαξµνγήο ηεο βέιηηζηεο πξαθηηθήο ζηε αλαδηνξγάλσζε ησλ θαηαζηεµάησλ ησλ δχν ηξαπεδψλ, ηεο αλάπηπμεο ελφο εληαίνπ θέληξνπ ηειεθσληθήο εμππεξέηεζεο πειαηείαο θαη πσιήζεσλ, ηεο ελνπνίεζεο ησλ ζπζηεµάησλ ειεθηξνληθήο ηξαπεδηθήο, θαζψο θαη ησλ ππεξεζηψλ γηα ρξήζηεο θηλεηήο ηειεθσλίαο. Ο ηνµέαο ηεο πηζηνδνηηθήο πνιηηηθήο µε ηελ εθαξµνγή θεληξηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηε ρξεµαηνδφηεζε ησλ µηθξνµεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ηελ θαηαλαισηηθή θαη ζηεγαζηηθή πίζηε, θαζψο θαη πηνζέηεζε µεζφδσλ, πνπ ζα βειηίσλαλ ηελ απνηειεζµαηηθφηεηα θαη ζα µείσλαλ ηε δεµηνπξγία επηζθαιψλ απαηηήζεσλ. Σν θφζηνο ρξεµαηνδφηεζεο, φπνπ αλαµέλνληαλ µείσζε θφζηνπο ιφγσ απνηειεζµαηηθφηεξεο δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ θαη ησλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ- παζεηηθνχ, θαζψο θαη ιφγσ ηνπ µεγαιχηεξνπ µεγέζνπο ηνπ ελεξγεηηθνχ. πλνιηθά, απφ ηηο παξαπάλσ ζπλέξγεηεο αλαµέλνληαλ απφ ην 2005 θαη µεηά µία εηήζηα εμνηθνλφµεζε πφξσλ αμίαο 200 εθαηνµµπξίσλ, ελψ αλαµελφηαλ µείσζε θφζηνπο µηθξφηεξεο ηάμεο ήδε απφ ην Πέξα απφ ηε δξαζηηθή µείσζε ηνπ θφζηνπο, ε ζπγρψλεπζε ζα ζπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηε δηεχξπλζε ησλ εζφδσλ. πγθεθξηµέλα, ζχµθσλα µε ηηο εθηηµήζεηο ησλ δηνηθήζεσλ ησλ δχν ηξαπεδψλ, ζα πξνέθππηαλ ζεµαληηθέο πεγέο ζπλεξγηψλ ζηα έζνδα απφ ηηο απμεµέλεο πσιήζεηο ζε πειάηεο ιηαληθήο 103

110 θαη ησλ δχν ηξαπεδψλ, µέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηεο εµπεηξίαο ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο ζηε ιηαληθή ηξαπεδηθή, θπξίσο ζηνλ ηνµέα ησλ ηειεθσληθψλ πσιήζεσλ, θαη ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ησλ δχν ζηα έξγα ιεηηνπξγηθήο αλαδηάξζξσζεο ησλ θαηαζηεµάησλ. ηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ ζα ζπλέβαιιε ε πξνψζεζε ηνπ επηηπρεµέλνπ πξνγξάµµαηνο παξνρήο ππεξεζηψλ ρξεµαηννηθνλνµηθνχ ζπµβνχινπ ηεο Alpha Bank ζηελ επξεία πειαηεηαθή βάζε ηεο Δζληθήο. Η πξνζθνξά ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηεο Alpha Bank πξνο ηηο µηθξνµεζαίεο επηρεηξήζεηο, µε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ εθηεηαµέλνπ δηθηχνπ δηαλνµήο ηεο Δζληθήο. Οη ζηαπξνεηδείο πσιήζεηο αζθαιηζηηθψλ πξντφλησλ, αμηνπνηψληαο ηηο παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο ηεο Δζληθήο, θαζψο θαη ηελ ηερλνγλσζία ηεο Alpha Bank ζηνλ ηνµέα δηαρείξηζεο πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ πειαηείαο πςεινχ επηπέδνπ. Απφ ηηο παξαπάλσ ζπλέξγηεο αλαµελφηαλ εηήζηα απφδνζε, απφ ην 2005 θαη µεηά, ζπλνιηθψλ εζφδσλ χςνπο 85 εθαηνµµπξίσλ πεξίπνπ. Πέξα απφ ηα νθέιε ζε επίπεδν εμνηθνλφµεζεο θφζηνπο θαη αχμεζεο ησλ εζφδσλ, αλαµέλνληαλ θαη γεληθφηεξα νηθνλνµηθά νθέιε γηα ην ζχλνιν ησλ θνξέσλ πνπ ζπλδένληαη µε ηε ιεηηνπξγία µηαο ηξάπεδαο. πγθεθξηµέλα γηα ηνπο µεηφρνπο νη δχν ηξάπεδεο εθηηµνχζαλ φηη ε ζπγρψλεπζε ζα νδεγνχζε ζε αχμεζε ησλ θεξδψλ αλά µεηνρή ζην πξψην έηνο, µεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο λνµηθήο ζπγρψλεπζεο. Γηα ηνπο πειάηεο νη ζπµµεηέρνληεο ζηε ζπγρψλεπζε εθηηµνχζαλ φηη ε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ πειαηψλ γηα ρξεµαηννηθνλνµηθέο ππεξεζίεο, πξνυπέζεηε ζπλερή πξνζπάζεηα γηα πξνζθνξά θαηλνηνµηψλ θαη ζχλζεησλ πξντφλησλ. Απηφ µπνξεί λα γίλεη απφ νξγαληζµνχο πνπ ιεηηνπξγνχλ απνδνηηθά θαη δηαζέηνπλπξνεγµέλε ηερλνινγία θαη επαξθείο πφξνπο. Ο λένο φµηινο ζα µπνξνχζε λα πξνζθέξεη πεξηζζφηεξα θαη πην πνηνηηθά πξντφληα ζηνπο πειάηεο ηνπ. Γηα ην πξνζσπηθφ, ηέινο, ν λένο φµηινο ζα πξνζέθεξε έλα επξχηαην θάζµα επθαηξηψλ ζηαδηνδξνµίαο ζην πξνζσπηθφ ηνπ, πξνζθέξνληαο, φµσο, ηαπηφρξνλα πξνγξάµµαηα εζεινχζηαο εμφδνπ. Σν εγρείξεµα ζπλέλσζεο µε ηελ Δζληθή Σξάπεδα µε ζηφρν ηε δεµηνπξγία ελφο νµίινπ επξσπατθψλ πξνδηαγξαθψλ δελ ηειεζθφξεζε, θαζψο, ζχµθσλα µε ηηο επίζεµεο 104

111 δειψζεηο ησλ αξµνδίσλ ζηειερψλ ησλ δπν ηξαπεδψλ, ζηελ πνξεία ησλ δηεξγαζηψλ ηεο ζπγρψλεπζεο πξνέθπςαλ δπζθνιίεο θαη δηαθνξέο θηινζνθίαο γηα ηελ πινπνίεζε πνπ απνδείρηεθαλ αμεπέξαζηεο. Η νπζηαζηηθή, φµσο, δηαθνξνπνίεζε µεηαμχ ησλ δηνηθήζεσλ ησλ δπν ηξαπεδψλ ζρεηίδεηαη µε ηνλ έιεγρν ηνπ λένπ νµίινπ θαη ηε δηνηθεηηθή ηνπ ιεηηνπξγία. Πηγή: Alpha Bank: Απνινγηζµφο ρξήζεσο Γειηία Ρχπνπ ηεο Alpha Bank ηεο πεξηφδνπ Γεµνζίεπµα ηεο εθεµεξίδαο Ηζνηηµίαο ζηηο 26/5/2002 µε ζπλέληεπμε ηνπ γεληθνχ δηεπζπληνχ ηεο Alpha Bank Θ. Θπξηαθφπνπιν. Ζιεθηξνληθή δεµνζίεπζε απνηειεζµάησλ 1999 ηνπ νµίινπ Alpha Bank. Ηζηνξηθφ αξρείν Alpha Bank. Ξαπαδάθεο Βαζίιεηνο: Πηξαηεγηθή ησλ Δπηρεηξήζεσλ, Διιεληθή &.ηεζλήο Δµπεηξία. Δθδφζεηο Δ. Κπέλνπ, (2002) Ππλέληεπμε ηνπ ζπγγξαθέα µε ρξήζε εξσηεµαηνινγίνπ µε ηνλ ηφηε νηθνλνµηθφ ζχµβνπιν ηνπ Νµίινπ Θαζεγεηή θ. Γ. Ξξνβφπνπιν. Σξεµαηηζηήξην Αζελψλ: Αλαθνηλψζεηο αλαθνξηθά µε ηηο ζπγρσλεχζεηο ησλ Διιεληθψλ Ρξαπεδψλ. 105

112 Απνινγηζκφο 2006 Σν 2006 ήηαλ άιιν έλα έηνο ζεµαληηθψλ επηηπρηψλ. Η πςειή θεξδνθνξία µαο πξαγµαηνπνηήζεθε ζε ζπλζήθεο εληφλνπ αληαγσληζµνχ θαη ζε πεξίνδν πνπ εθαξµφδνπµε ην θηιφδνμν πξφγξαµµα πεξαηηέξσ αλαπηχμεψο µαο ζην εμσηεξηθφ, αιιά θαη αλαδηνξγαλψζεσο ζην εζσηεξηθφ. Σα θαζαξά θέξδε αλήιζαλ ζε Δπξψ 625,9 εθαη. έλαληη Δπξψ 502,2 εθαη. ην 2005, ζεµεηψλνληαο αχμεζε θαηά 24,6%. Σα θέξδε αλά µεηνρή δηαµνξθψζεθαλ ζε Δπξψ 1,59, απμεµέλα θαηά 27,2% ζε ζρέζε µε πέξπζη, ελψ ε απνδνηηθφηεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ αλήιζε ζε 26,8% απφ 23% ην ηα αλσηέξσ δελ πεξηιαµβάλεηαη ε έθηαθηε εθάπαμ θνξνιφγεζε εθ 15% επί ησλ αθνξνινγήησλ απνζεµαηηθψλ πνπ είραλ ζρεµαηηζζεί έσο ηελ 31 Γεθεµβξίνπ Η θνξνιφγεζε απηή επηβάξπλε ηα απνηειέζµαηα ηνπ 2006 µε Δπξψ 73,9 εθαη. εµαληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη, ε πςειή θεξδνθνξία µαο είλαη πνηνηηθή θαη επαλαιαµβαλφµελε, µε ηελ έλλνηα φηη πξνέξρεηαη απφ θαζαξά ηξαπεδηθέο εξγαζίεο. ε ηαθηηθή βάζε, ρσξίο δειαδή ηα απνηειέζµαηα απφ ρξεµαηννηθνλνµηθέο πξάμεηο ή έθηαθηεο πεγέο εζφδσλ, ε αχμεζε ησλ θεξδψλ είλαη αθφµε πςειφηεξε, ηεο ηάμεσο ηνπ 25,9%. Σα ζπλνιηθά έζνδα δηαµνξθψζεθαλ ζε Δπξψ εθαη., ζεµεηψλνληαο αχμεζε θαηά 15,1%. Η αχμεζε απηή πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηα θαζαξά έζνδα απφ ηφθνπο, ηα νπνία αλήιζαλ ζε Δπξψ εθαη., εληζρπµέλα θαηά 16,4% ζε ζρέζε µε πέξπζη, δηαµνξθψλνληαο ην θαζαξφ πεξηζψξην ηφθσλ ζε 3,1% ηνπ ζπλνιηθνχ Δλεξγεηηθνχ. εµαληηθή ήηαλ θαη ε ελίζρπζε ησλ εζφδσλ απφ πξνµήζεηεο θαηά 13,6%. Μεγαιχηεξε αχμεζε ζεµείσζαλ ηα έζνδα απφ ρξεµαηηζηεξηαθέο εξγαζίεο θαη νη πξνµήζεηεο απφ θάξηεο θαηά 31% θαη 21% αληηζηνίρσο. Απφ ηελ πιεπξά ησλ εμφδσλ, νη ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο απμήζεθαλ θαηά 11,1% ζε εηήζηα βάζε, ιφγσ θπξίσο ησλ µηζζνινγηθψλ απμήζεσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ θιαδηθή ζπιινγηθή ζχµβαζε εξγαζίαο, αιιά θαη ηεο ηαρείαο αλαπηχμεψο µαο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε, γεγνλφο πνπ ζε ζπλδπαζµφ µε ηελ αλαβάζµηζε ησλ ππνδνµψλ, ζπλεπάγεηαη απμεµέλεο δαπάλεο θαη επελδχζεηο. πγθεθξηµέλα, ην Γίθηπφ µαο ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχµεζα, εληζρχζεθε µε

113 λέα Καηαζηήµαηα, γηα ηελ ζηειέρσζε ησλ νπνίσλ δεµηνπξγήζαµε 800 λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Όζνλ αθνξά ην δίθηπν Καηαζηεµάησλ ζηελ Διιάδα, ήδε ην 2006 αλνίμαµε ελλέα λέα Καηαζηήµαηα, ελψ γηα ηα επφµελα έηε ε αλάπηπμε ηνπ δηθηχνπ µαο ζα είλαη ηαρχηεξε. Πξνγξαµµαηίδεηαη γηα ην 2007 ε ιεηηνπξγία 20 επηπιένλ Καηαζηεµάησλ ζε πεξηνρέο απμεµέλνπ νηθνλνµηθνχ ελδηαθέξνληνο ιφγσ αλαπηχμεψο ηνπο ηα ηειεπηαία έηε. Ιδηαίηεξα ζεηηθή εμέιημε γηα ην 2006 απνηειεί ε πεξαηηέξσ βειηίσζε ηεο απνηειεζµαηηθφηεηαο ηεο Alpha Bank, φπσο απηή µεηξάηαη απφ ηνλ δείθηε εμφδσλ πξνο έζνδα, ζε 45,7% έλαληη 47,3% ην Λφγσ ηνπ εθηεηαµέλνπ πξνγξάµµαηνο ιεηηνπξγηθνχ αλαζρεδηαζµνχ πνπ εθαξµφδνπµε ηα ηειεπηαία έηε, ε απνηειεζµαηηθφηεηά µαο βειηηψλεηαη ζπλερψο. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη, ν αξηζµφο Τπαιιήισλ αλά Καηάζηεµα µεηψζεθε ζε 16 άηνµα απφ 18 πνπ ήηαλ πέξπζη. Ο αξηζµφο απηφο πξνβιέπεηαη λα βαίλεη µεηνχµελνο θαη θαηά ηα επφµελα έηε. ε απηφ ζπληειεί ε ζπλερψο απμαλφµελε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ ελαιιαθηηθψλ δηθηχσλ ζηε δηαλνµή ησλ πξντφλησλ. Καηά ην 2006 πνζνζηφ 20,4% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπλαιιαγψλ πξαγµαηνπνηήζεθε µέζσ ησλ ΑΣΜ θαη ησλ Απηφµαησλ Κέληξσλ Πιεξσµψλ θαη πνζνζηφ 14,8% ησλ ζπλαιιαγψλ µέζσ ησλ ινηπψλ ειεθηξνληθψλ µέζσλ. Σα πνζνζηά απηά ρξήζεσο ησλ ελαιιαθηηθψλ δηθηχσλ απφ ηνπο πειάηεο µαο είλαη απφ ηα πςειφηεξα ηεο αγνξάο. Σα ίδηα θεθάιαηα ηεο Σξαπέδεο απμήζεθαλ ην 2006 θαηά 23,2% ζε Eπξψ εθαη., εληζρχνληαο ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα, µε ηνλ δείθηε ζην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ λα αλέξρεηαη ζε 12,9%, παξά ηελ ηαρεία αλάπηπμε ησλ εξγαζηψλ µαο. ε απηφ ζπλέβαιε θαη ε ηνπνζέηεζε µεηνρψλ (5,26% ηνπ µεηνρηθνχ θεθαιαίνπ) ηνλ.εθέµβξην ηνπ 2006, θαηά ηελ νπνία εθδειψζεθε µεγάιε δήηεζε απφ ζεζµηθνχο επελδπηέο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη ηνπ εζσηεξηθνχ, ζηνηρείν πνπ αλαδεηθλχεη ηελ εµπηζηνζχλε ησλ Μεηφρσλ ζηε δηαηήξεζε ησλ θαιψλ επηδφζεψλ µαο θαη ζην µέιινλ. Σα απνηαµηεπηηθά θεθάιαηα αλήιζαλ ζε Δπξψ 41,2 δηζ., απμεµέλα θαηά 10,4% ζε ζρέζε µε πέξπζη. Οη θαηαζέζεηο ζηελ Διιάδα, ζπµπεξηιαµβαλνµέλσλ ησλ νµνιφγσλ εθδφζεσο Alpha Bank πνπ δηαηίζεληαη ζηελ πειαηεία, απμήζεθαλ θαηά 14,8% 107

114 θαη αλήιζαλ ζε Δπξψ 26,8 δηζ., δηαµνξθψλνληαο ην µεξίδηφ µαο ζηελ αγνξά ζην 15,4%. Όζνλ αθνξά ηηο ρξεµαηνδνηήζεηο µεζαίσλ θαη µεγάισλ επηρεηξήζεσλ, θαηέρνπµε επί µαθξφλ ηελ πξψηε ζέζε ζηελ αγνξά, σο απνηέιεζµα ηφζν ηεο ζηαζεξά πςειήο θαη δηαξθψο βειηηνχµελεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνπµε, φζν θαη ηεο ζπλεηδεηήο επηινγήο µαο γηα δεµηνπξγία µαθξνρξνλίσλ ζρέζεσλ εµπηζηνζχλεο µε απηφ ην πςειψλ απαηηήζεσλ ηµήµα ηεο αγνξάο. Οη ρξεµαηνδνηήζεηο µαο πξνο µεζαίεο θαη µεγάιεο επηρεηξήζεηο, πεξηιαµβαλνµέλσλ θαη ησλ ρξεµαηνδνηηθψλ µηζζψζεσλ θαη ησλ εξγαζηψλ factoring, απμήζεθαλ θαηά 10% θαη αλήιζαλ ζε Δπξψ 12,9 δηζ. Με ζηφρν ηε δηαηήξεζε ηεο ζέζεψο µαο ζηελ αγνξά, μεθίλεζε ην 2006 ν αλαζρεδηαζµφο ιεηηνπξγηψλ, πξνθεηµέλνπ λα εθαξµνζζεί θαη ζηηο µεζαίεο επηρεηξήζεηο έλα θεληξνπνηεµέλν ζρήµα δηαρεηξίζεσο ησλ εξγαζηψλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ιεηηνπξγεί ήδε ην πξψην Δπηρεηξεµαηηθφ Κέληξν, ελψ γηα ην 2007 επηζπεχδεηαη ε ιεηηνπξγία ελλέα επηπιένλ Δπηρεηξεµαηηθψλ Κέληξσλ µε γεσγξαθηθά φξηα αξµνδηφηεηνο πνπ ζα θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ηεο ρψξαο. Σα Δπηρεηξεµαηηθά Κέληξα ζα αλαιάβνπλ ηε δηαρείξηζε ηεο ζρέζεψο µαο µε ηηο µεζαίεο επηρεηξήζεηο, ηελ εγθξηηηθή δηαδηθαζία, θαζψο θαη ηελ πξνψζεζε επξέσο θάζµαηνο ρξεµαηννηθνλνµηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Έηζη, απνδεζµεχνληαη πφξνη ζηα Καηαζηήµαηα γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πσιήζεσλ θπξίσο ζηνλ ηνµέα ηεο ιηαληθήο ηξαπεδηθήο. Θα πξέπεη λα επηζεµαλζεί φηη, ν πςειφο ξπζµφο αλαπηχμεσο ησλ µεγεζψλ επηηπγράλεηαη ελψ ηαπηνρξφλσο δηαηεξείηαη ζε πςειφ επίπεδν ε πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ µαο. Οη εθηηµήζεηο γηα επηζθαιείο απαηηήζεηο αλήιζαλ ζε Δπξψ 992,2 εθαη., νη δε δεµίεο απνµεηψζεσο ζε 0,81% επί ηνπ µέζνπ φξνπ ησλ ρξεµαηνδνηήζεσλ έλαληη 0,98% πέξπζη, γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεη ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ραξηνθπιαθίνπ µαο θαη ηνλ απνηειεζµαηηθφηεξν Η Alpha Bank πξσηνζηαηεί ζηελ πξνζπάζεηα ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ λα αλαπηπρζνχλ µε ηαρχ ξπζµφ ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, πξνθεηµέλνπ λα αμηνπνηεζνχλ εγθαίξσο νη επθαηξίεο πνπ δεµηνπξγνχληαη απφ ηε ζπλερή βειηίσζε ηεο νηθνλνµηθήο θαηαζηάζεσο θαη απφ ηα πςειά πεξηζψξηα αλφδνπ ηνπ ρξεµαηννηθνλνµηθνχ ηνµέα ζηηο 108

115 ρψξεο απηέο. ην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο µαο λα ηζρπξνπνηήζνπµε ηελ παξνπζία µαο ζηελ πεξηνρή αθνινπζνχµε µία ζηξαηεγηθή δπλαµηθήο αλαπηχμεσο ηνπ Γηθηχνπ ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο. ηε δηάξθεηα ηνπ 2006 ππεξθαιχςαµε ηνλ ζηφρν πνπ είραµε ζέζεη, ηδξχνληαο 94 λέα Καηαζηήµαηα. Ήδε, ην.ίθηπφ µαο αξηζµεί 270 Καηαζηήµαηα, ελψ γηα ηα επφµελα έηε έρεη πξνγξαµµαηηζζεί ε ελίζρπζή ηνπ µε αθφµε µεγαιχηεξν αξηζµφ Καηαζηεµάησλ απφ απηά πνπ πξνζηέζεθαλ θαηά ην 2006, ψζηε ην 2008 λα έρνπµε άλσ ησλ 500 Καηαζηεµάησλ ζηηο ρψξεο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχµε. Σα Καηαζηήµαηά µαο, παξά ηνλ πεξηνξηζµέλν ρξφλν ιεηηνπξγίαο ηνπο,παξνπζηάδνπλ πνιχ ηθαλνπνηεηηθέο επηδφζεηο. Σα θέξδε απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε αλήιζαλ ζε Δπξψ 70 εθαη., ζεµεηψλνληαο αχμεζε θαηά 20,3% ζε ζρέζε µε πέξπζη. Ήδε, ηα θέξδε απφ ηελ Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε αληηζηνηρνχλ ζην 9% ηνπ ζπλφινπ ησλ θεξδψλ µαο. Η επηηπρεµέλε πνξεία ηεο Alpha Bank ζηε µαθξφρξνλε ιεηηνπξγία ηεο δελ είλαη ηπραία. Δίλαη απνηέιεζµα ζθιεξήο θαη ζπζηεµαηηθήο εξγαζίαο, αξµνληθήο ζπλεξγαζίαο θαη θαιήο νξγαλψζεσο. Με ηε δπλαµηθή πνπ έρεη δεµηνπξγεζεί, νη επηδφζεηο µαο ζα παξαµείλνπλ πςειέο θαη ζην µέιινλ. Η αηζηνδνμία µαο πεγάδεη απφ ην γεγνλφο φηη ε Σξάπεδα ζηεξίδεηαη ζε γεξέο βάζεηο, είλαη έλαο ζχγρξνλνο µεγάινο νξγαληζµφο θαη, ην θπξηφηεξν, δηαζέηεη άξηζην Πξνζσπηθφ ζην νπνίν αμίδνπλ ζπγραξεηήξηα. Η Alpha Bank, ζην πιαίζην ηεο πξνζθνξάο ηεο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, πξνσζεί επίζεο ελεξγά δξάζεηο ζηνλ πεξηβαιινληηθφ, πνιηηηζηηθφ θαη αζιεηηθφ ηνµέα. Σν γεγνλφο φηη απνιαµβάλνπµε ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ Πειαηψλ θαη ησλ Μεηφρσλ µαο, µαο δίδεη δχλαµε αιιά θαη απηνπεπνίζεζε γηα λα δεµηνπξγήζνπµε µία Σξάπεδα αθφµε θαιχηεξε θαη ηζρπξφηεξε. Υξένο µαο είλαη λα δηαζθαιίζνπµε φηη νη πξνζδνθίεο ηνπο ζα εθπιεξσζνχλ. 109

116 ΘΝΗΛΩΛΗΘΝΠ ΑΞΝΙΝΓΗΠΚΝΠ Η θνηλσληθή επζχλε αλαπηχζζεηαη θαη εθαξµφδεηαη µέζα απφ ην ζχζηεµα αμηψλ, ζηφρσλ θαη δξάζεσλ πνπ δηέπνπλ ηε δηαθπβέξλεζε ηεο Σξαπέδεο. Ο άλζξσπνο θαη ν ζεβαζµφο ησλ αλζξσπίλσλ αμηψλ, απνηεινχλ απφιπηε πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ Σξάπεδα. Μαδί µε ηελ απνδνηηθή δηαρείξηζε ησλ νηθνλνµηθψλ πφξσλ θαη ηνλ εθζπγρξνληζµφ ησλ ηερλνινγηθψλ µέζσλ, απνηεινχλ ηνλ νδεγφ θάζε ζπλαιιαγήο θαη ηε βάζε ησλ ζρέζεψλ µαο µε ην Πξνζσπηθφ, ηνπο πειάηεο θαη ηνπο µεηφρνπο. Οη ηξεηο απηνί παξάγνληεο είλαη ε βάζε ηεο επηηπρίαο ηεο Σξαπέδεο. Η Alpha Bank, ζην πιαίζην ηεο πξνζθνξάο ηεο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, µεξηµλά γηα ην αλζξψπηλν δπλαµηθφ ηεο θαη ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεσο, ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηη- ζηηθή δσή ηνπ ηφπνπ. ηφρνο µαο είλαη λα εληζρχζνπµε ηα πξνγξάµµαηα ελεξγεηψλ πνπ εθαξµφδνπµε ζηνλ ηνµέα ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο θαη λα ηα επεθηεί- λνπµε ζε φιεο ηηο εηαηξίεο ηνπ Οµίινπ ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. Ξξνζσπηθφ Η Alpha Bank αμηνπνηεί εμεηδηθεπµέλν Πξνζσπηθφ θαη λέεο ηερλνινγίεο πξνζαξµφδνληαο ζηαζεξά ηηο ζέζεηο εξγαζίαο ζηα δεδνµέλα ηεο αγνξάο. Ο αξηζµφο ηνπ απαζρνινχµελνπ Πξνζσπηθνχ ζηνλ Όµηιν θαηά ηελ αλήξρεην ζε άηνµα έλαληη πέξπζη, ζεµεηψλνληαο αχμεζε θαηά 585 άηνµα ή 5%. Η αχμεζε απηή πξνέξρεηαη απφ ην Πξνζσπηθφ πνπ απαζρνιείηαη ζηηο Δηαηξίεο θαη ηα Καηαζηήµαηά µαο ζην εμσηεξηθφ, φπνπ πξνζειήθζεζαλ 770 άηνµα γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ πνπ πξνθαιεί ε ηαρεία αλάπηπμή µαο. Αληηζέησο, ζηελ Διιάδα ην Πξνζσπηθφ µεηψζεθε θαηά 187 άηνµα θαη αλήιζε ζε άηνµα, σο απνηέιεζµα ηεο πνιηηηθήο µαο γηα ζπγθξάηεζε ηνπ θφζηνπο, µέζσ ιεηηνπξγηθνχ αλαζρεδηαζµνχ θαη πεξαηηέξσ απηνµαηνπνηήζεσο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη δηεθπεξαηψζεσο µέξνπο απηψλ ζε θεληξηθφ επίπεδν. 110

117 Απφ ην ζχλνιν ηνπ Πξνζσπηθνχ ηνπ Οµίινπ άηνµα απαζρνινχληαη ζηελ Σξάπεδα. Ηιηθηαθά, ην Πξνζσπηθφ ηεο Σξαπέδεο ζπγθεληξψλεηαη ζε πνζνζηφ πεξίπνπ 68% εληφο ηνπ εχξνπο ησλ εηψλ, ελψ ε µέζε ειηθία έρεη δηαµνξθσζεί ζε 40,8 έηε, µε ηελ είζνδν λέσλ εμεηδηθεπµέλσλ Yπαιιήισλ λα αλαλεψλεη ην Πξνζσπηθφ θαη λα δηαηεξεί ηε µέζε ειηθία ζε άξηζην επίπεδν. Ο αξηζµφο ησλ γπλαηθψλ απμάλεηαη, µε απνηέιεζµα λα αληηπξνζσπεχνπλ πιένλ ην 60% ησλ απαζρνινπκέλσλ. Δπίζεο, ε δηαθξάηεζε ηνπ λένπ θαη δπλαµηθνχ Πξνζσπηθνχ είλαη πςειή, θαζψο παξέρνληαη αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο αµνηβψλ, εμειίμεσο θαη γεληθφηεξα εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Με θξηηήξην ην δηθαίσµα ππνγξαθήο, ε αλαινγία Τπαιιήισλ αλά ηέιερνο δηαµνξθψλεηαη ζε 3,1:1, ελψ ν µέζνο φξνο ειηθίαο ησλ δηεπζπληηθψλ ηειερψλ δηαµνξθψζεθε ζηα 48 έηε. Ο ξπζµφο απμήζεσο ησλ γπλαηθψλ ηειερψλ αλήιζε ζην 29,5% έλαληη 21,6% ην έηνο 2002 µε ζπλέπεηα λα δεµηνπξγνχληαη πξνυπνζέζεηο µειινληηθήο αμηνπνηήζεσο ησλ γπλαηθψλ ζε αλψηεξεο ζέζεηο επζχλεο. Σν µνξθσηηθφ επίπεδν ησλ Τπαιιήισλ βειηηψλεηαη δηαξθψο, µε ην πνζνζηφ ησλ θαηφρσλ απνιπηεξίνπ Λπθείνπ λα έρεη µεησζεί θαηά 13% εληφο ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο πξνο φθεινο ησλ απνθνίησλ ηεο ηξηηνβάζµηαο εθπαηδεχζεσο θαη ησλ θαηφρσλ µεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ νη νπνίνη, ζην ζχλνιφ ηνπο, παξνπζηάδνπλ αχμεζε 12%. ήµεξα, πνζνζηφ 62% ηνπ ζπλφινπ ησλ Yπαιιήισλ πνπ απαζρνινχληαη ζηνλ Όµηιν, είλαη θάηνρνη ηίηινπ ζπνπδψλ ηξηηνβάζµηαο θαη µεηαπηπρηαθήο εθπαηδεχζεσο. Η γεσγξαθηθή θαηαλνµή ησλ απαζρνινπµέλσλ ζηελ Σξάπεδα παξέµεηλε σο επί ην πιείζηνλ ζηαζεξή ηελ ηειεπηαία πεληαεηία (64% Αηηηθή, 13,6% Βφξεηα Διιάδα, 22,4% ινηπή Διιάδα), ζπλεηζθέξνληαο ζηελ αλάπηπμε ησλ ηνπηθψλ νηθνλνµηψλ ζηα πιαίζηα ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο. Καηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία ν θχξηνο φγθνο ησλ εξγαδνµέλσλ απαζρνιείηαη ζηαζεξά ζην Γίθηπν ιφγσ ηεο θχζεσο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο Σξαπέδεο, παξά ην γεγνλφο φηη παξαηεξείηαη πεξηνξηζµφο ηνπ αξηζµνχ απηνχ ιφγσ ηεο ζπλερηδφµελεο ζπγρσλεχζεσο νµνεηδψλ ιεηηνπξγηψλ θαη θεληξνπνηήζεσο εξγαζηψλ. 111

118 Αλαλέσζε Ξξνζσπηθνχ Ο δείθηεο αλαλεψζεσο Πξνζσπηθνχ δηακνξθψζεθε ην 2006, φπσο θαη θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία, ζην επίπεδν ηνπ 4%, σο απνηέιεζµα ηεο απμήζεσο ηνπ αξηζµνχ πξνζιήςεσλ αιιά θαη ησλ απνρσξήζεσλ, ζην πιαίζην ηεο πινπνηήζεσο ηνπ πξνγξάµµαηνο ιεηηνπξγηθήο αλαδηαξζξψζεσο ηεο Σξαπέδεο. Καηά ην έηνο 2006 πξαγµαηνπνηήζεθαλ ζηελ Σξάπεδα 227 πξνζιήςεηο, νη πεξηζζφηεξεο εθ ησλ νπνίσλ αθνξνχζαλ άηνµα πςειήο θαηαξηίζεσο. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη, ε Σξάπεδα πξνζήιθπζε, µέζσ ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ ηεο, πεξίπνπ βηνγξαθηθά ζεµεηψµαηα ελδηαθεξνµέλσλ γηα πξφζιεςε, ην 80% ησλ νπνίσλ δηαζέηνπλ ζπνπδέο αλψηαηνπ θαη µεηαπηπρηαθνχ επηπέδνπ. Η πνιηηηθή ίζσλ επθαηξηψλ πνπ πξνζθέξεη ε Σξάπεδα επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο απνηεινχλ ην 51,1% ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζιεθζέλησλ. 112

119 Ξεγή: 113