Αγωγή σγείας και διατροφή

Transcript

1 Γηεπηζηεκνληθή Φξνληίδα Υγείαο(2015) Τόκνο 7,Τεύρνο 2, ISSN Αγωγή σγείας και διατροφή Μπηηζψξε Ε 1, Μπαιάζθα Γ 2, Φάξνο Γ 3 1 ΤΔ Ννζειεχηξηα (ΜΔΘ/ΔΛΠΗΣ), MSC, ΔΠΠΑΗΚ, Δθπαηδεχηξηα BLS/AED, 2 Γηαηηνιφγνο-Γηαηξνθνιφγνο, MSC 3 Χπρνιφγνο, Δξγαζη. Σπλεξγάηεο ΤΔΗ Μαηεπηηθήο Αζελψλ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Διζαγωγή: Με ην πέξαζκα ησλ αηψλσλ ε Ηαηξηθή θαη ν επξχηεξνο ηνκέαο ηεο Υγείαο εμειίρζεθαλ, έγηλαλ ζεκαληηθέο εθεπξέζεηο θαη αλαθαιχςεηο, αιιά πνηέ δελ έπαςε ν ηνκέαο ηεο Υγείαο λα είλαη επίθαηξνο. Κάζε θνξά πνπ γηλφηαλ εθηθηή ε ζεξαπεία θάπνηαο αζζέλεηαο, κηα άιιε αζζέλεηα εκθαληδφηαλ γηα λα ηαιαηπσξήζεη ηελ αλζξσπφηεηα. Ζ απαίηεζε, ινηπφλ, ηεο επνρήο καο εζηηάδεηαη θπξίσο ζηελ έγθαηξε δηάγλσζε, ζηελ άκεζε επέκβαζε θαη ζηελ Πξφιεςε. κοπόρ: Μέζα απφ ηελ παξνχζα εξγαζία επηρεηξείηε λα δηεξεπλεζεί κέζσ ησλ θαηάιιεισλ ηερληθψλ θαη δνκψλ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο ζηελ Διιάδα, ε επίηεπμε ησλ ζσζηψλ πξνηχπσλ δηαηξνθήο γηα ηελ απνθπγή ζνβαξψλ αζζελεηψλ γηα ην άηνκν. Τλικό-Μέθοδορ: Τν πιηθφ ηεο παξνχζαο αλαζθφπεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ έληππε ειιεληθή θαη δηεζλή βηβιηνγξαθία, θαζψο θαη ζε ειεθηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ. Παξάιιεια, πξαγκαηνπνηήζεθε ρεηξνδηαινγή βηβιίσλ, άξζξσλ θαη κειεηψλ απφ βηβιηνζήθεο κε ηελ βνήζεηα ιέμεσλ-θιεηδηψλ. Αποηελέζμαηα: Πεξηζζφηεξν απφ πνηέ δηαθαίλεηαη ε αλάγθε ελφο ζπζηήκαηνο πνπ λα δηαρεηξίδεηαη ηνλ ηεξάζηην φγθν πιεξνθνξηψλ θαη ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπλδεφκελσλ ηνκέσλ πνπ ζπλζέηνπλ ην «πάδι» ηεο Γεκφζηαο Υγείαο. Ζ Γεκφζηα Υγεία παξεκβαίλεη ζπιινγηθά κε κηα αέλαε θαη ζπλερφκελε πξνζπάζεηα γηα ηε βειηίσζε θαη αλάπηπμε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ αλάγθε γηα δηάδνζε πγηεηλψλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο δηαηξνθήο απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο Γεκφζηαο Υγείαο. Ζ ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία αλαδεηθλχεη πνιινχο πξνβιεκαηηζκνχο φζνλ αθνξά ζηα πξφηππα δηαηξνθήο θαη ζπλάκα πξνζπαζεί λα επηδείμεη πνιιέο κεζφδνπο πξφιεςεο θαη εθπαίδεπζεο ηεο νκάδαο- ζηφρνπ. ςμπεπάζμαηα:. H δξαζηηθή αιιαγή ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ δσήο, ε κείσζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ε κεηεμέιημε ηεο νηθνγελεηαθήο δνκήο θαη ε επαθφινπζε πηνζέηεζε λέσλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ, πνπ νδεγνχλ ζηελ θαηαλάισζε έηνηκνπ θαη ηππνπνηεκέλνπ θαγεηνχ, είλαη κηα απφ ηηο πην ζνβαξέο πξνθιήζεηο γηα ηε Γεκφζηα Υγεία ζηε ζεκεξηλή επνρή. Τν δήηεκα ηεο δηαηξνθηθήο πνιηηηθήο δελ εμαληιείηαη κφλν ζηελ πγεηνλνκηθή ηνπ πξνέθηαζε, αιιά παξνπζηάδεη πνιιέο άιιεο ζεκαληηθέο ζπληζηψζεο. Δλδηαθέξεη θαηαξρήλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ρψξαο, ζηνλ πξσηνγελή, δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα, ελψ παξάιιεια απνξξνθά έλα κεγάιν κέξνο ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο. Δπηπιένλ, παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο πξνεθηάζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ απιή αλζξψπηλε θαζεκεξηλφηεηα θαη ηνλ πνιηηηζκφ καο. Οη δηαζηάζεηο απηέο ππνγξακκίδνπλ ηε ζεκαζία πνπ έρεη ε δηαηνκεαθή ζπλεξγαζία θαη ε αλάιεςε δξάζεσλ γηα λα ππάξμνπλ πξαγκαηηθά απνηειέζκαηα. Λέξειρ κλειδιά: Γεκφζηα Υγεία, Σρέδην Γξάζεο Γεκφζηαο Υγείαο, Πξφιεςε, Γηαηξνθή, Γηαηξνθηθέο Γηαηαξαρέο Υπεύθ. Αλ/υίας: Μπιτσώρη Ζωή mzeta4481@yahoo.gr 50

2 Interscientific Health Care (2015) Vol 7, Issue2, ISSN Health education and nutrition Mpitsiori Ε 1, Mpalaska D. 2, Charos D. 3 1 ΤΔ Nurse (ICU/ELPIS), MSC, APPT, Trainer BLS/AED, 2 Dietologist-Nutritionist, MSC 3 Psychologist, Laboratory Partner in Obstetrics Department TEI of Athens ABSTRACT Introduction: Over the centuries both the medical and wider health sectors have developed and many new inventions and discoveries have been made; however, the health sector has never stopped to be a current issue. Every time a possible cure of a disease was found, another disease appeared and affected humans. Therefore, the requirement of our time focuses mainly on early diagnosis, immediate intervention and prevention. Objective: By using the structures and services of the Greek Public Health, this study aims to explore the ways through which models on nutrition can be developed so that human illnesses will be avoided. Methods: The material of this review is based on the printed Greek and international literature and in electronic databases. In parallel, a cheirodialogi books, articles and studies from libraries with the help of keywords. Results: The need of a system managing the huge amount of information and the different interrelated Public Health sectors is now more pressing than ever before. The Public Health interferes collectively with perpetual efforts in improving population health. As a result, its main objective is to focus on prevention and primary care. In addition, the dissemination of healthy eating habits is of primary importance for the Public Health. Conclusions: The radical change to modern lifestyle, along with the reduction in leisure time, the transformation of family structure and the subsequent adoption of new dietary habits leading to the consumption of ready and standardized food, is one of the most serious challenges for Public Health in today's era. The issue of nutrition policy is not only confined to its hygiene aspect, but it has many other important components. At first, this policy accounts for a large amount of the total economic activity of a country, concerning the primary, secondary and tertiary sector, while at the same time it absorbs a large proportion of idividual consumption. Furthermore, it is linked with everyday human activities and the culture of Greece. These dimensions emphasize the importance of interdisciplinary cooperation so that the actions taken will deliver positive results. Key words: Public Health, Public Health Action Plan, Prevention, Nutrition, Eating Disorders. ΔΗΑΓΩΓΖ Τηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρνπλ πξνηαζεί πνιινί ελλνηνινγηθνί νξηζκνί έηζη ψζηε λα απνδνζεί ν φξνο Γεκφζηα Υγεία θαη ν ιφγνο απηφο ηεο πνιπθσλίαο ηνπ νξηζκνχ εληάζζεηαη ζηελ πνιπδηάζηαηε θχζε ηνπ αγαζνχ πγεία, ηδηαίηεξα φηαλ απηή απεπζχλεηαη ζην δεκφζην θαη θνηλφ θαιφ. Αξρηθά, ε έλλνηα ηεο Γεκφζηαο Υγείαο ζπλίζηαηαη ζε δέζκε κέηξσλ εμπγηαληηθνχ ραξαθηήξα θαη αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ πγείαο πνπ ην άηνκν δελ ήηαλ ζε ζέζε λα αληηκεησπίζεη κφλν ηνπ. 1 Ο Winslow (1922), δηαηππψλεη ηνλ νξηζκφ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο σο: «Γεκόζηα Υγεία είλαη ε επηζηήκε θαη ε ηέρλε γηα ηελ πξόιεςε ηεο λόζνπ, ηελ επηκήθπλζε ηεο δσήο θαη ε πξναγσγή πγείαο κέζσ νξγαλσκέλσλ πξνζπαζεηώλ θαη ηεθκεξησκέλσλ επηινγώλ ηνπ θνηλσληθνύ ζπλόινπ, ησλ ηδησηηθώλ θαη δεκόζησλ νξγαληζκώλ, ησλ θνηλνηήησλ αιιά θαη ησλ αηόκσλ». 2 Ζ Γηαθήξπμε ηεο Alma-Ata (1978) θαη ν ράξηεο ηεο Ottawa (1986) ηνπ Π.Ο.Υ., επαιεζεχνπλ ηελ επίδξαζε ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ πγεία θαη δηεπξχλνπλ ηελ ελλνηνινγηθή δηάζηαζε ηεο δεκφζηαο πγείαο, θαζψο πηνζεηείηαη ε νιηζηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ πγεία. 1,3 Σηελ Encyclopedia of Public Health, σο «Γεκόζηα Υγεία νξίδεηαη ην εηδηθόηεξν πεδίν ηεο ηαηξηθήο θαη πγηεηλήο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ πξόιεςε ηεο αζζέλεηαο Cor. Author Bitsori Zoi mzeta4481@yahoo.gr 51

3 θαη ηελ πξναγσγή ηεο πγείαο, απαηηεί γλώζεηο ζε ηνκείο όπσο επηδεκηνινγία, πγηεηλή, βηνζηαηηζηηθή θαη θνηλσληθέο επηζηήκεο, ελώ απνηειεί ζπλδπαζκό επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο θαη δεμηνηήησλ κε ζηόρν ηε κείσζε ηνπ θνξηίνπ λνζεξόηεηαο θαη ζλεζηκόηεηαο». 1,4 Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δεκφζηαο πγείαο είλαη ε δξάζε ηεο ζε πξνιεπηηθφ επίπεδν, δεδνκέλνπ φηη εζηηάδεη ζε δεκφζηεο παξεκβάζεηο κε ζηφρν ηελ πξφιεςε αζζελεηψλ κέζσ ηεο επηηήξεζεο ησλ θξνπζκάησλ, ηεο επηδεκηνινγηθήο παξαηήξεζεο θαη ηεο πξνψζεζεο πγηεηλψλ πξνηχπσλ δηαβίσζεο. Ζ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ επηηειείηαη ζε επίπεδν νκάδαο θαη φρη εμαηνκηθεπκέλα. Οη αξκνδηφηεηεο ηεο δεκφζηαο πγείαο θαζνξίδνληαη απφ ην ξφιν πνπ ηεο δίλεηαη απφ θάζε θξάηνο. Παξνπζηάδνληαη νη δέθα ζηφρνη-ηνκείο αξκνδηνηήησλ ηεο δεκφζηαο πγείαο πνπ είλαη, ε παξαθνινχζεζε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ, ε πξνζηαζία πεξηβάιινληνορψξσλ εξγαζίαο, ηξνθήο, χδαηνο, ε πξναγσγή πγηνχο ζπκπεξηθνξάο, ε πξφιεςε επηδεκηψλ, ε αληαπφθξηζε ζε θαηαζηξνθέο, ε αλαδήηεζε ιχζεσλ βαζηζκέλσλ ζε απνδεηθηηθά ζηνηρεία, ε θηλεηνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο, ε παξνρή πνηνηηθψλ, απνηειεζκαηηθψλ θαη πξνζβάζηκσλ ππεξεζηψλ πγείαο, νη ππεξεζίεο πγείαο θαη δηνίθεζε ππεξεζηψλ πγείαο θαη ν ζρεδηαζκφο θαη πνιηηηθή πγείαο. 3 Ο ζχγρξνλνο ηξφπνο δσήο έρεη επηδξάζεη ζεκαληηθά ζηε δηαζθάιηζε ελφο πγηεηλνχ ηξφπνπ δηαηξνθήο. Ζ ζπληζηψζα απηή απνηειεί ζεκαληηθή πξφθιεζε γηα ηε Γεκφζηα Υγεία. Τελ ίδηα ζηηγκή, ε δεκηνπξγία αηζζεηηθψλ πξνηχπσλ πνπ απνθιίλνπλ απφ κηα πγηή ζηάζε δσήο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εκθάληζε πξνβιεκάησλ ςπρηθήο πγείαο, απμάλνπλ ηε ζπρλφηεηα λνζεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο, φπσο ε λεπξηθή αλνξεμία, βνπιηκία αιιά θαη άιισλ δηαηαξαρψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, φπσο ε παρπζαξθία. Σθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλεζεί κέζσ ησλ θαηάιιεισλ ηερληθψλ θαη δνκψλ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο ζηελ Διιάδα, ε επίηεπμε ησλ ζσζηψλ πξνηχπσλ ηεο δηαηξνθήο, γηα ηελ απνθπγή ζνβαξψλ αζζελεηψλ γηα ην άηνκν. ΚΤΡΗΑ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΔΓΗΑ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΤΓΔΗΑ Τν πεδίν εθαξκνγήο ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο είλαη επξχ θαη ζπλίζηαηαη ζηελ νιηζηηθή βειηίσζε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ. 5 Ο ππξήλαο ηεο απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν γλψζεσλ θαη πξαθηηθψλ αλάκεζα ζηελ ηνκή ηεο δηαζχλδεζεο ηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ ηνπ θξάηνπο κε ηελ άζθεζε ησλ επαγγεικάησλ πγείαο θαη πνιιψλ θνξέσλ πνπ επηθνπξνχλ. Ζ Γεκφζηα Υγεία αζθείηαη κε δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία θαη πεξηιακβάλεη έξεπλεο ζηα πεδία ηεο ηαηξηθήο, ηεο επηδεκηνινγίαο θαη ηεο βηνζηαηηζηηθήο, ηεο δεκνγξαθίαο, ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ θαη ηεο ςπρνινγίαο 6 Οη ζηφρνη πνπ επηδηψθνληαη κέζσ ησλ δξάζεσλ νιφθιεξνπ ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο θαη νη ζπλεξγαηηθέο δξάζεηο ζε φινπο ηνπο άιινπο ηνκείο ζπλίζηαηαη, ε Γηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε ζε φινπο ηνπο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο πγείαο, ε Πνιηηηθή δέζκεπζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πνιηηηθήο γηα ηε δεκφζηα πγεία, ε εηαηξηθή ζρέζε κε ηνπο πιεζπζκνχο πνπ εμππεξεηνχληαη 7, ε αλάπηπμε ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ, ε ηαρεία αληίδξαζε ζηηο απεηιέο γηα ηε δεκφζηα πγεία, ε αληηκεηψπηζε ησλ θαζνξηζηηθψλ παξαγφλησλ ηεο πγείαο κέζσ ηεο πξναγσγήο ηεο πγείαο θαη ηεο πξφιεςεο ηεο αζζέλεηαο θαη ε βειηίσζε ηεο αζθάιεηαο ηεο πγείαο ησλ πνιηηψλ. 8 ΠΡΟΚΛΖΔΗ ΚΑΗ ΠΡΟΣΔΡΑΗΟΣΖΣΔ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΤΓΔΗΑ Ζ ρξήζε ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ ζεκεξηλψλ πξνθιήζεσλ ζηε Γεκφζηα Υγεία είλαη απαξαίηεηε θαη νη επαγγεικαηίεο ηεο δεκφζηαο πγείαο πξέπεη λα βαζίδνληαη ζηε ζπζηεκαηηθή ρξήζε ησλ δεδνκέλσλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ βαζίδνληαη ζε επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλεο απνδείμεηο γηα ηε δηαρείξηζε απνθάζεσλ θαη ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ. Ηδηαίηεξα ζήκεξα, θάησ απφ ηε δεηλή επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο γίλεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα πξνηεξαηφηεηα ζηε βέιηηζηε αμηνιφγεζε θαη εθαξκνγή ησλ πξαθηηθψλ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο. 9 Υπάξρνπλ πνιιά θξηηήξηα-δείθηεο φπσο είλαη ε ζπρλφηεηα, ε λνζεξφηεηα, ε ζλεζηκφηεηα, ε ζρέζε θφζηνπο- απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ παξεκβάζεσλ ή ην κέγεζνο ησλ κειινληηθψλ θηλδχλσλ ηα νπνία απνηεινχλ εξγαιεία γηα ηελ ζπιινγή ζεκαληηθψλ πιεξνθνξηψλ γηα ηε Γεκφζηα Υγεία. Δπίζεο, πεξηιακβάλεη ηε ζνβαξφηεηα ηεο εθδήισζεο, πφζν αζπλήζηζηε είλαη, ε δπλαηφηεηα λα εμαπισζεί δηεζλψο θαη ε πηζαλφηεηα λα πξνθαιέζεη πεξηνξηζκνχο ζην εκπφξην ή ζηα ηαμίδηα. 10 Οη πιεξνθνξίεο ζα πξέπεη λα αθνξνχλ ηνλ αξηζκφ ησλ εκεξψλ πγηνχο δσήο πνπ ράζεθαλ, ηελ πξνζσξηλή ή κφληκε αλαπεξία, ηελ θαηαλάισζε ππεξεζηψλ ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο, ηα θάξκαθα, ηηο ηαηξηθέο επηζθέςεηο, ηηο επεκβάζεηο, ηηο επηδεκηνινγηθέο ηάζεηο. Δπηπιένλ, ε αχμεζε ησλ ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ, ησλ πξνβιεκάησλ εζηζκνχ θαη εμάξηεζεο ζε νπζίεο, ησλ απηνθηνληψλ θαη ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα απνηεινχλ θξίζηκν δείθηε. Οη επηινγέο απηέο αλαδεηθλχνπλ ηελ αδηάθνπε επζχλε ησλ δεκφζησλ αξρψλ ζε φηη αθνξά ηε δεκφζηα πγεία, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο αλάπηπμεο πξνγξακκάησλ επηηήξεζεο γηα ηηο πην επάισηεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο. 11 Οη δπζκελείο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ πγεία θαηαλέκνληαη δηαθνξεηηθά ζηελ θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε, ελψ ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζε ρακειή ζέζε δηαηξέρνπλ πεξηζζφηεξν ηνλ θίλδπλν πξφσξνπ ζαλάηνπ θαη απμεκέλεο λνζεξφηεηαο ζε ζρέζε κε ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζηα αλψηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα, θαη απηφ εμαηηίαο ησλ πξνβιεκάησλ ζην εηζφδεκα, ηελ εθπαίδεπζε, ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε, ηε ζηέγαζε θαη ηε δηαηξνθή, ηα νπνία δξνπλ αζξνηζηηθά. 12,13,14 Ψο εθ ηνχην, νη πξνηεξαηφηεηεο ησλ πνιηηηθψλ Γεκφζηαο Υγείαο βαζίδνληαη ζε ηξεηο ππιψλεο: Α ππιώλαο: Πξνζηαζία ηεο Γεκόζηαο Υγείαο θαη αλάπηπμε ηεο πξσηνβάζκηαο πεξίζαιςεο Ζ Γεκφζηα Υγεία πξέπεη λα είλαη ν ππεξαζπηζηήο ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ζε ηνπηθφ επίπεδν, κέζα απφ ηε δηαθχιαμε ηεο πγείαο ησλ πνιηηψλ θαη ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ αιιειεγγχεο. Οη ππεξεζίεο θαηά πξνηεξαηφηεηα αθνξνχλ ηελ πξφιεςε ε νπνία είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ πεξηιακβάλεη ηξία ζηάδηα: 52

4 Γηάγξακκα 1: Άμνλεο δξάζεηο γηα ηε Γεκφζηα Υγεία Γηάγξακκα 2: Τνκείο πξνηεξαηφηεηαο δεκφζηαο πγείαο ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ Τελ πξσηνγελή πξόιεςε, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηα κέηξα πνπ απνζθνπνχλ ζηε κείσζε ηεο επίπησζεο κηαο λφζνπ ζηνλ πιεζπζκφ θαη ζεκαίλεη ηε δηάζπαζε ηνπ αηηησδψλ ζρέζεσλ πνπ πεξηβάιινπλ απηή ηε λφζν, κε ηελ αθαίξεζε ελφο ή πεξηζζνηέξσλ θξίθσλ ηεο αιπζίδαο. Ζ πξσηνγελήο πξφιεςε πεξηιακβάλεη κέηξα αηνκηθήο θαη νκαδηθήο πξνζηαζίαο. Σεκαληηθά δείγκαηα πξσηνγελνχο πξφιεςεο απνηεινχλ ε ρισξίσζε θαη θζνξίσζε ηνπ λεξνχ, ε επεμεξγαζία θαη δηάζεζε ιπκάησλ, ν έιεγρνο ησλ κνιπζκαηηθψλ αζζελεηψλ κέζσ αλνζνπνίεζεο (εκβνιηαζκνί), ε πξφιεςε ησλ ηξαπκαηηζκψλ. Τελ δεπηεξνγελή πξόιεςε, ε νπνία απνζθνπεί ζηε κείσζε ηνπ επηπνιαζκνχ κηαο αξξψζηηαο ζηνλ πιεζπζκφ, δει. ηελ πξνζπκπησκαηηθή αλίρλεπζε κηαο ήδε αλαπηπζζφκελεο, αζζέλεηαο ή πξνβιήκαηνο πγείαο, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε κέζσ ηεο πξψηκεο παξέκβαζεο λα έρεη θαιχηεξε πξφγλσζε. Πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ζηξαηεγηθψλ γηα ηε κείσζε ηεο αληίζηαζεο ζηα αληηβηνηηθά, ηελ εθαξκνγή ζηξαηεγηθψλ γηα ηνπο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο πγείαο πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ ηξφπν δσήο, θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηνπο γελεηηθνχο 53

5 θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο πγείαο θαη ηε ρξήζε ησλ γελεηηθψλ screening test. 10 Τελ ηξηηνγελή πξόιεςε, ε νπνία ζηνρεχεη ζηε κείσζε ηνπ επηπνιαζκνχ ηεο ρξφληαο αληθαλφηεηαο ή ησλ ππνηξνπψλ ηεο ζηνλ πιεζπζκφ, πξνζθέξνληαο πξνγξάκκαηα απνθαηάζηαζεο θαη επαγγεικαηηθήο θαη θνηλσληθήο επαλέληαμεο. Παξάδεηγκα, ε επαλέληαμε ησλ εμαξηεκέλσλ αηφκσλ θαη ην πξφγξακκα ζπζηεκαηηθψλ κεηαγγίζεσλ ησλ παξαζρφλησλ απφ ζαιαζζαηκία. 15 Β ππιώλαο: Βειηίσζε ηεο αληαπνδνηηθφηεηαο ηνπ πγεηνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο θαη εηζαγσγή ησλ κεζφδσλ ζχγρξνλεο δηνίθεζεο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ - δηνηθεηηθψλ κεζφδσλ γηα ηελ απνδνηηθή παξνρή ππεξεζηψλ. 16 Γ ππιψλαο: Οινθιεξσκέλε Αλάπηπμε ηεο Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο. Έρεη σο ζηφρν λα βνεζήζεη ηνπο ζπκπνιίηεο καο πνπ έρνπλ πιεγεί πεξηζζφηεξν απφ ηελ θξίζε λα αληαπεμέιζνπλ ζηε δχζθνιε απηή πεξίνδν, θαιχπηνληαο αλάγθεο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο θαη Μεηαλνζνθνκεηαθήο Φξνληίδαο Υγείαο Αζζελψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ Δπάισηεο Κνηλσληθά Οκάδεο. 17 Γεληθά, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν δηαηππψλνληαη νη πξνηεξαηφηεηεο θαη νη ζηφρνη ησλ πνιηηηθψλ Γεκφζηαο Υγείαο, είλαη δηαθνξεηηθνί ζε θάζε ρψξα, σζηφζν ππάξρεη έλαο αξηζκφο ηνκέσλ πνπ απνηεινχλ θνηλέο πξνηεξαηφηεηεο ζε φιεο ηηο επξσπατθέο ρψξεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ηα παξαθάησ: 6 (Γηάγξακκα 2) Όζνλ αθνξά φινπο ηνπο ηνκείο πξνηεξαηνηήησλ, νη πνιηηηθέο πεξηιακβάλνπλ λνκνζεηηθά κέηξα, θνξνινγηθά κέηξα, κέηξα πξφιεςεο θαη ζεξαπείαο, φπσο επίζεο θαη θακπάληεο θαη πξνγξάκκαηα αγσγήο πγείαο. 6 Βέβαηα, φιεο νη πξναλαθεξζείζεο πξνηεξαηφηεηεο κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κφλν απφ ηνλ δηαηνκεαθφ ραξαθηήξα ηεο δεκφζηαο πγείαο. Ζ Γεκφζηα Υγεία απνηειεί θαηά θχξην ιφγν ηνκέα θξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη πξσηνβνπιίαο ζε θεληξηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Έηζη, νη ππεξεζίεο δεκφζηαο πγείαο πξνηείλεηαη λα αλαπηχζζνληαη ζε θεληξηθφ, ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. 18 ΑΝΑΛΤΖ ΥΔΓΗΟΤ ΓΡΑΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΣΗ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΔ ΓΗΑΣΑΡΑΥΔ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΤΛΟΠΟΗΖΖ ΣΟΤ Τν Δζληθφ Σρέδην Γξάζεο γηα ηε Γηαηξνθή θαη ηηο Γηαηξνθηθέο Γηαηαξαρέο πξνηείλεηαη απφ ην Υπνπξγείν Υγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, σο έλαο απνηειεζκαηηθφο νδεγφο ζηελ πξνζπάζεηα επίιπζεο θαη αληηκεηψπηζεο ηνπ δηαηξνθηθνχ πξνβιήκαηνο θαη ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ πνπ απεηινχλ ηελ πγεία ηνπ ειιεληθνχ ιανχ. 19 Έρεη απνδεηρζεί φηη πνιιά απφ ηα ζνβαξφηεξα λνζήκαηα ζηα νπνία απνδίδεηαη ην κεγαιχηεξν «λνζνινγηθφ θνξηίν», ζπλδένληαη άκεζα κε παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζχγρξνλε δηαηξνθή. Ζ ζπζρέηηζε απηή έρεη θέξεη ηε δηαηξνθή θαη ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ζην άκεζν ελδηαθέξνλ ηεο Γεκφζηαο Υγείαο θαη ηελ έρεη αλαδείμεη ζε κηα απφ ηηο πξψηεο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηελ πξναγσγή ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ. 20 Ζ παρπζαξθία είλαη ε ζπρλφηεξε δηαηξνθηθή δηαηαξαρή ζηηο αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο. Ζ θχξηα αηηία είλαη ε ιήςε ηξνθήο ζε πνζφηεηα κεγαιχηεξε απφ φζν επηβάιινπλ νη θπζηνινγηθέο αλάγθεο θαη ε θπζηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ αηφκνπ. 19,20 Ζ παρπζαξθία ζπλδέεηαη κε ηελ εκθάληζε ζεηξάο ζνβαξψλ παζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ, φπσο ν Σαθραξψδεο δηαβήηεο, ε Υπέξηαζε, ε Υπεξρνιεζηεξνιαηκία, ε Σηεθαληαία λφζνο, νη Αγγεηαθέο παζήζεηο ηνπ εγθεθάινπ, ν Καξθίλνο ηνπ παρένο εληέξνπ θαη ηνπ καζηνχ, νη Παζήζεηο ηεο ρνιεδφρνπ θχζηεο θαη ηνπ ήπαηνο, νη Αλαπλεπζηηθέο δηαηαξαρέο, ε Οπξηθή αξζξίηηδα, ε Οζηενπφξσζε, ν πεξηνξηζκφο ηεο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηα Κνηλσληθά θαη ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα. 21 Τν πξνζδφθηκν επηβίσζεο, ελψ δελ επεξεάδεηαη νπζηαζηηθά ζηα ππέξβαξα άηνκα, είλαη αηζζεηά ρακειφηεξν ζηα άηνκα κε παρπζαξθία. Ο Π.Ο.Υ. ππνινγίδεη φηη ε παρπζαξθία επζχλεηαη γηα ην 7,8% ησλ ρακέλσλ εηψλ δσήο ιφγσ πξφσξνπ ζαλάηνπ ή αλαπεξίαο ζηελ Δπξψπε. 22,19 Ψζηφζν νη πην ζπλεζηζκέλεο δηαηαξαρέο ηεο δηαηξνθήο είλαη ε ςπρνγελήο αλνξεμία, ε ςπρνγελήο βνπιηκία θαη ε ςπραλαγθαζηηθή ππεξθαγία. Οη δηαηαξαρέο απηέο ραξαθηεξίδνληαη απφ αθξαία ζπλαηζζήκαηα, ζθέςεηο θαη ζπκπεξηθνξέο ζρεηηθά κε ηε ιήςε ηξνθήο, ην βάξνο θαη ηελ εηθφλα ηνπ ζψκαηνο, θαη κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ κέρξη θαη ζην ζάλαην. 23 Παξφιν πνπ ηα πξψηα επηδεκηνινγηθά δεδνκέλα κηινχζαλ γηα δηαηαξαρέο πνπ αθνξνχζαλ θπξίσο ηα λεαξά θνξίηζηα, ηειεπηαία παξνπζηάδεηαη αχμεζε ησλ πεξηπηψζεσλ ζε παηδηά θαη ελήιηθεο, θαη εηδηθφηεξα ζε άλδξεο. Γελεηηθνί, ςπρνινγηθνί θαη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο ζπκβάιινπλ ζηελ εκθάληζε ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ. Οη ζπγγελείο πξψηνπ βαζκνχ αλνξεμηθψλ ή βνπιηκηθψλ αζζελψλ έρνπλ κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα λα παξνπζηάζνπλ θαη νη ίδηνη δηαηαξαρή ζηελ πξφζιεςε ηεο ηξνθήο. Πξφζθαηεο έξεπλεο δείρλνπλ φηη νξκνληθνί θαη λεπξνβηνινγηθνί παξάγνληεο πηζαλψο λα ζπκβάιινπλ ζηελ εμέιημε ησλ δηαηαξαρψλ απηψλ. Ζ δνκή ηεο νηθνγέλεηαο, ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ην ζηξεο θπξίσο ζηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο ιφγσ ησλ εμαληιεηηθψλ σξαξίσλ, ε εθεβεία θαη θνηλσληθν-πνιηηηζκηθνί παξάγνληεο επίζεο ζεσξνχληαη επηβαξπληηθνί παξάγνληεο. 24 Σχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Αθαδεκίαο γηα ηηο Γηαηαξαρέο ηεο Γηαηξνθήο, είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη ηα θξνχζκαηα δηαηαξαρψλ ηεο δηαηξνθήο έρνπλ απμεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα. Πεξίπνπ 0,5 1% ηνπ ζπλφινπ ησλ εθήβσλ θαη ελήιηθσλ γπλαηθψλ εκθαλίδνπλ ηα θξηηήξηα δηάγλσζεο ηεο ςπρνγελνχο αλνξεμίαο, ελψ πεξίπνπ 1-2% είλαη ην αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηελ ςπρνγελή βνπιηκία. 25 Ψζηφζν, ζε κηα δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, πεξίπνπ ην 10% ησλ έθεβσλ θαη λέσλ γπλαηθψλ κπνξεί λα εκθαλίζεη ζπκπηψκαηα δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ. Παξφιν πνπ απηά ηα ζπκπηψκαηα κπνξεί λα κελ θαιχπηνπλ ηα πιήξε δηαγλσζηηθά θξηηήξηα, ζπλήζσο πξνθαινχλ έληνλν ζηξεο. Ζ έγθαηξε δηάγλσζε θαη ζεξαπεία απηψλ ησλ ζπκπησκάησλ κπνξεί λα απνηξέςεη ηελ εθδήισζε ζνβαξφηεξσλ δηαηαξαρψλ. 25 Τν φξακα πνπ θαηεπζχλεη ηελ αλάπηπμε ησλ πξνγξακκάησλ ηνπ Δζληθνχ Σρεδίνπ Γξάζεο γηα ηε Γηαηξνθή θαη ηηο Γηαηξνθηθέο Γηαηαξαρέο είλαη αθελφο ε δπλακηθή ελαξκφληζε ηεο δηαηξνθηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζηελ Διιάδα κε ηα πνηνηηθά θαη 54

6 πνζνηηθά δεδνκέλα πνπ έρεη ζέζεη ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Υγείαο θαη αθεηέξνπ ε αλάδεημε θαη αμηνπνίεζε ηεο παξαδνζηαθήο ειιεληθήο δηαηξνθήο σο παξάγνληα πγείαο θαη πνιηηηζκνχ. 26 Ζ απνζηνιή ηνπ Σρεδίνπ είλαη ε ζεκειίσζε κηαο νινθιεξσκέλεο πνιηηηθήο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο, ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παρπζαξθίαο θαη ηε κείσζε φισλ ησλ δηαηξνθνεμαξηψκελσλ λνζεκάησλ. 26 Ο πξψηνο άμνλαο ηνπ Σρεδίνπ Γξάζεο αλαθέξεηαη ζηελ πξνψζεζε ηεο επηζήκαλζεο ησλ ηππνπνηεκέλσλ ηξνθίκσλ κε πιεξνθνξίεο γηα ην ζξεπηηθφ ηνπο πεξηερφκελν. Ζ επηζήκαλζε ησλ ηππνπνηεκέλσλ ηξνθίκσλ ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγξαθή πάλσ ζηε ζπζθεπαζία ηνπο, ηεο πεξηεθηηθφηεηαο ησλ δηάθνξσλ ζπζηαηηθψλ θαη ζηνρεχεη ζηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ ζηνπο θαηαλαισηέο, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο δπλαηφηεηαο λα πξνβαίλνπλ ζε ελεκεξσκέλεο επηινγέο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή ηνπο. Σηφρνο απηήο ηεο ελέξγεηαο είλαη ε βειηίσζε ηεο ππεχζπλεο πιεξνθφξεζεο, ζρεηηθά κε ηε ζχζηαζε θαη ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ησλ ηξνθίκσλ, ε παξνρή ζηνπο θαηαλαισηέο ηεο δπλαηφηεηαο λα πξνβαίλνπλ ζε ελεκεξσκέλεο επηινγέο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή ηνπο θαη ε πξνψζεζε πγηεηλψλ δηαηξνθηθψλ πξνηχπσλ. Δπίζεο ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θαηαλαισηψλ απφ ηελ παξαπιαλεηηθή δηαθήκηζε θαη ην marketing κε ζηφρν ηελ ζέζπηζε δηαηάμεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θαηαλαισηψλ απφ ηελ παξαπιαλεηηθή δηαθήκηζε πξντφλησλ δηαηξνθήο. 26,27 Δπηπιένλ, ζηνλ πξψην άμνλα εκπεξηέρεηαη ε αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη ε Δλεκέξσζε ηνπ πιεζπζκνχ γηα ηελ Υγηεηλή Γηαηξνθή θαη ηε Σσκαηηθή Γξαζηεξηφηεηα. Κάζε θξάηνο πξέπεη λα θξνληίδεη λα είλαη αζθαιή ηα ηξφθηκα γηα ηνπο θαηαλαισηέο. Απηφ κπνξεί λα ην επηηχρεη είηε κε αληηκεηψπηζε, είηε κε πξφιεςε ηνπ πξνβιήκαηνο. 26 Ο θαηαλαισηήο ζα πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη ζσζηά γηα ην ηη είλαη ηα ηξφθηκα θαη πψο ν ίδηνο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ πνηφηεηά ηνπο θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο λα ηα θαηαζηήζεη κε αζθαιή ή θαη επηθίλδπλα. Ζ επηινγή ησλ ηξνθίκσλ απφ ηνλ θαηαλαισηή κπνξεί λα επεξεαζηεί βαζηθά απφ ηε ζπλήζεηα, ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν, ηε ζξεζθεία, ηελ ηζηνξηθή πνξεία, ηελ ηέρλε, ηελ επηζηήκε θαη ηελ νηθνλνκία. Απαξαίηεηεο είλαη νη νξζέο θαη κε θαηάιιειν ηξφπν δνζείζεο ζπκβνπιέο πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ζξεπηηθήο αμίαο ησλ ηξνθίκσλ. Έηζη, ν θαηαλαισηήο ζα δηαηξέθεηαη θαηά ην δπλαηφλ ζσζηά θαη πγηεηλά. 28 Άιιεο δξάζεηο ηνπ πξψηνπ άμνλα είλαη ε ελεκέξσζε γηα ηελ πξφιεςε ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ (λεπξηθή αλνξεμία - βνπιηκία), ε πξνψζεζε πγηεηλψλ δηαηξνθηθψλ πξνηχπσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο κε ζθνπφ νη ρψξνη εξγαζίαο λα απνηειέζνπλ κέζν γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη απηφ επηηπγράλεηαη κε ηελ εμαζθάιηζε ηεο δηαζεζηκφηεηαο πγηεηλψλ ηξνθίκσλ θαη γεπκάησλ ζην ρψξν εξγαζίαο, ηελ αλάπηπμε ηεο δπλαηφηεηαο πγηεηλψλ δηαηξνθηθψλ επηινγψλ γηα ηνπο εξγαδφκελνπο, ηελ αλάπηπμε ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο θαηάιιεινπ πεξηβάιινληνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη ησλ πγηεηλψλ ζπλεζεηψλ, ζε ζρέζε κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ παρπζαξθία. 26 Ζ ηειεπηαία θαη πην ζεκαληηθή δξάζε είλαη ε πξφιεςε δηαηαξαρψλ πξφζιεςεο δηαηξνθήο. Υπάξρνπλ δχν ινγηθέο πξνδηαγξαθέο γηα κηα επηηπρή πξνζέγγηζε ηεο δεπηεξνγελνχο πξφιεςεο σο κεζνδνινγία. Τν πξψην, είλαη φηη ρξεηάδεηαη λα δηαζέηνπκε έλα απιφ, εχρξεζην, επαίζζεην θαη αμηφπηζην δηαγλσζηηθφ εξγαιείν γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ ζπκπησκάησλ ηεο δηαηαξαρήο θαη γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ ππνςεθίσλ πνπ βξίζθνληαη ζε πςειφ θίλδπλν λα λνζήζνπλ. Τν εξγαιείν απηφ πξέπεη λα είλαη ηέηνην ψζηε λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ πνιινχο επαγγεικαηίεο πγείαο, πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζηελ πξφιεςε ησλ δηαηαξαρψλ δηαηξνθήο. Ζ δεχηεξε πξνυπφζεζε είλαη φηη ζα πξέπεη λα έρνπλ θαηνρπξσζεί απνηειεζκαηηθέο κέζνδνη ζεξαπείαο, πνπ ζα είλαη απνιχησο απνηειεζκαηηθέο φηαλ εθαξκνζηνχλ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζα δηαπηζησζνχλ εγθαίξσο. Υπάξρνπλ δπν δπλαηέο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ έγθαηξε δηάγλσζε ησλ δηαηαξαρψλ πξφζιεςεο ηξνθήο. Ζ πξψηε εζηηάδεη ζηα πξφδξνκα ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία θαη ε δεχηεξε ζηηο πνιχ εηδηθέο μερσξηζηέο θαη δηαθξηηέο ζπκπεξηθνξέο ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε πςειφ θίλδπλν λφζεζεο. Ζ ελαιιαθηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ έγθαηξε δηάγλσζε, ηελ πξψηκε αλαγλψξηζε θαη ηελ έγθαηξε παξέκβαζε, είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε πςειφ θίλδπλν λα λνζήζνπλ απφ δηαηαξαρέο πξφζιεςεο ηξνθήο. 26 Ψο εθ ηνχην, ηα αλαθεξφκελα κέηξα έρνπλ ζαλ απψηεξν ζθνπφ ηελ ελεκέξσζε ησλ αηφκσλ γηα ηηο δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο θαη ηελ επαγξχπλεζε γηα άκεζε δηάγλσζε θαη παξέκβαζε. 28 Ο δεχηεξνο άμνλαο αλαθέξεηαη ζηελ Γηάγλσζε θαη Θεξαπεία κε ηελ ελίζρπζε θαη Δπέθηαζε ηεο Λεηηνπξγίαο ησλ Ηαηξείσλ Παρπζαξθίαο ζην Δ.Σ.Υ., πνπ ζηφρν έρνπλ ηελ αχμεζε ηεο δηαζεζηκφηεηαο ζεξαπεπηηθψλ ππεξεζηψλ παρπζαξθίαο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα, ηελ βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ζε ηαηξηθέο ππεξεζίεο αηφκσλ πνπ πάζρνπλ απφ ζνβαξή κνξθή παρπζαξθίαο, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ ζεξαπεπηηθήο αληηκεηψπηζεο ηεο παρπζαξθίαο, ηελ παξνρή ππεξεζηψλ νινθιεξσκέλεο ζεξαπεπηηθήο αληηκεηψπηζεο, ζπκβνπιεπηηθήο θαη ςπρνινγηθήο ππνζηήξημεο, ηε δηαζθάιηζε ηεο δηαζεζηκφηεηαο ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ γηα ηε δηαηξνθή θαη ηελ πξφιεςε ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ θαη ηε κεηαζεξαπεπηηθή ζπκβνπιεπηηθή θξνληίδα γηα ηελ πξφιεςε ηεο ππνηξνπήο ηεο παρπζαξθίαο. 26,29 Ο ηξίηνο άμνλαο έρεη ζρέζε κε ηελ δηαηνκεαθή ζπλεξγαζία, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ πξνθαιεί παρπζαξθία θαη άιισλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ κε ζηφρν ηελ ζπκκεηνρή φισλ ησλ ζπλαξκφδησλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηε δηακφξθσζε κηαο Δζληθήο Γηαηξνθηθήο Πνιηηηθήο, ηε ζπκκεηνρή θαη ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ. 26 Τέινο, ν ηέηαξηνο άμνλαο αζρνιείηαη κε ηελ Δπηζηεκνληθή Υπνζηήξημε, Παξαθνινχζεζε θαη Αμηνιφγεζε, κέζα απφ Δξεπλεηηθά Πξνγξάκκαηα γηα ηε δηαηξνθή θαη ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο. Ο ζηφρνο είλαη ε θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο δηαηξνθήο, ζε φιεο ηηο θνηλσληθέο πηπρέο ηεο αιπζίδαο 55

7 πνπ ην πξνζδηνξίδεη, ηε βειηίσζε ηεο γλσζηηθήο ππνδνκήο θαη επηζηεκνληθήο βάζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ δξάζεσλ γηα ηελ πγηεηλή δηαηξνθή, ηελ επηζηεκνληθή αμηνιφγεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ ησλ κέηξσλ πνπ ιακβάλνληαη ή πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο. 26 Δπηπιένλ, πεξηιακβάλεη ηελ Δθπαίδεπζε Σηειερψλ πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο θξνληίδαο πγείαο ζηελ Πξφιεςε θαη Αληηκεηψπηζε ησλ Γηαηξνθηθψλ Γηαηαξαρψλ. 30 Ζ Γηαδηθαζία Υινπνίεζεο ησλ ηεζζάξσλ αμφλσλ ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ δηαηξνθή ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ κηα δηαξθή δηαδηθαζία Διέγρνπ θαη Αμηνιφγεζεο, κε ζθνπφ ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ ζηφρσλ θαη ηνλ επαλαζρεδηαζκφ ησλ δξάζεσλ, γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ Σρεδίνπ. Ζ δηαδηθαζία Διέγρνπ θαη Αμηνιφγεζεο είλαη ζπλδεδεκέλε κε κία δηαξθή δηαδηθαζία δεκφζηαο ινγνδνζίαο γηα ηελ πνξεία ηνπ Σρεδίνπ Γξάζεο θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ, κε ζηφρν, ηε βειηίσζε ηεο γλσζηηθήο ππνδνκήο θαη ηεο επηζηεκνληθήο βάζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ δξάζεσλ γηα ηελ πγηεηλή δηαηξνθή, ηελ ηεθκεξησκέλε αμηνιφγεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ ησλ δηαθφξσλ κέηξσλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ πξνψζεζε ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο. 26,31 Πέξαλ ησλ πνιιαπιψλ θαη ζεκαληηθψλ ζπλεπεηψλ πνπ έρεη ε δηαηξνθή ζηελ πγεία ηνπ πιεζπζκνχ, ππάξρνπλ επίζεο θαη ζεκαληηθφηαηεο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο. Οη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο πεξηιακβάλνπλ αθελφο ηα άκεζα θφζηε πνπ αθνξνχλ ηηο δαπάλεο πεξίζαιςεο ησλ λνζεκάησλ, ηα νπνία ζπλδένληαη κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ παρπζαξθία θαη, αθεηέξνπ, ην έκκεζν θφζηνο απφ ηε ρακέλε παξαγσγηθφηεηα ιφγσ αζζέλεηαο, αληθαλφηεηαο θαη πξφσξνπ ζαλάηνπ. 34 Αξθεηέο κειέηεο ζε επξσπατθέο ρψξεο ππνινγίδνπλ ην άκεζν θφζηνο αληηκεηψπηζεο ηεο παρπζαξθίαο ζε έλα πνζνζηφ 1,7-3% ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ πγείαο. 19 Σχκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ Π.Ο.Υ. ζηελ Δ.E., ε παρπζαξθία απνξξνθά πνζνζηφ κέρξη θαη 7% ησλ δαπαλψλ πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, 33 ελψ αληίζηνηρν πνζνζηφ έρεη ππνινγηζζεί θαη ζηηο ΖΠΑ. 32 Σηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, κειέηε ηνπ Γεξκαληθνχ Υπνπξγείνπ Υγείαο ππνιφγηδε φηη ιακβάλνληαο ππφςε ηφζν ην άκεζν, φζν θαη ην έκκεζν θφζηνο, ην θφζηνο ησλ αζζελεηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηξνθή έθηαλε ζε έλα χςνο πνπ αληηζηνηρνχζε ζην 30% ησλ δαπαλψλ πγείαο ηεο ρψξαο. 34 Σχκθσλα κε ηε κειέηε απηή, ε θαηεγνξία ησλ λνζεκάησλ κε ην πςειφηεξν θφζηνο ήηαλ ηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, ηα νπνία αληηπξνζσπεχνπλ ην 12% ησλ δαπαλψλ πγείαο, ζηε ζπλέρεηα ηα νδνληηθά λνζήκαηα κε 7% θαη νη ζρεηηδφκελνη κε ηε δηαηξνθή θαξθίλνη κε 3%. 35 Σε αηνκηθφ επίπεδν, ν κέζνο παρχζαξθνο ελήιηθαο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο πξνθαιεί εηήζηεο ηαηξνθαξκαθεπηηθέο δαπάλεο πςειφηεξεο θαηά 37% απφ ηηο δαπάλεο ελφο κέζνπ αηφκνπ θπζηνινγηθνχ βάξνπο. 35 Οη ελ ιφγσ άκεζεο δαπάλεο δελ ιακβάλνπλ ππφςε ηε κεησκέλε παξαγσγηθφηεηα ιφγσ αληθαλφηεηαο θαη πξφσξεο ζλεζηκφηεηαο. Σπλεπψο, ε αληηκεηψπηζε ηνπ ππεξβνιηθνχ βάξνπο, ηεο παρπζαξθίαο θαη ησλ άιισλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ δελ είλαη ζεκαληηθή κφλνλ ζε ζρέζε κε ηε Γεκφζηα Υγεία, αιιά επίζεο θαη ζε ζρέζε κε ηηο καθξνπξφζεζκεο δαπάλεο ησλ πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο, θαζψο θαη γηα ηε δπλαηφηεηα ησλ πνιηηψλ λα δνπλ κηα παξαγσγηθή δσή κέρξη ηα γεξάκαηά ηνπο. 36 ΤΕΖΣΖΖ - ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ Γεκφζηα Υγεία απνζθνπεί ζε δξάζεηο πνπ αθνξνχλ θπξίσο κεγάιεο νκάδεο πιεζπζκνχ, ζε αληίζεζε κε ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε πνπ επηθεληξψλεηαη ζηα άηνκα. Τα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πγείαο ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ, ζηηο νπνίεο αλήθεη θαη ε Διιάδα, ζρεηίδνληαη αηηηνινγηθά κε ηνλ ηξφπν δσήο θαη ην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Γεληθφηεξα, ν ηνκέαο ηεο Γεκφζηαο Υγείαο αζρνιείηαη κε ην λα πξνζηαηέςεη ηνπο πνιίηεο απφ ηνπο πνιιαπινχο θηλδχλνπο πνπ απεηινχλ ηελ Υγεία ηνπο κέζσ ηεο πξφιεςεο, ηελ έγθπξε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ. Ζ θαηάζηαζε ηεο δεκφζηαο πγείαο ζηελ Διιάδα βξίζθεηαη ζε έλα θξίζηκν ζηαπξνδξφκη ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Φαξαθηεξίδεηαη απφ έιιεηςε πξνζσπηθνχ θαη κε απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία ησλ θνξέσλ ιφγσ ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ θαη δπζθίλεησλ δνκψλ ηεο. Γηαπηζηψλεηαη ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε κε ρακειφηεξνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο, πξνθαιψληαο θαζπζηέξεζε ζηελ αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ πγείαο θαη ηε ζχλδεζή ηνπο κε ηελ ηερλνινγηθή εμέιημε. Ψο εθ ηνχην, νη εμεηδηθεπκέλεο κνλάδεο γηα ηελ πξνψζεζε θαη εθπαίδεπζε ησλ ζσζηψλ πξνηχπσλ δηαηξνθήο, δελ κπνξνχλ λα επδνθηκήζνπλ θαζψο θαη λα παξνπζηάζνπλ έξγν, θάησ απφ ηα δεζκά θαη δεηλά ηεο νηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο πνπ βξίζθεηαη ε ρψξα. Σε έλα πιαίζην Δζληθήο Σηξαηεγηθήο γηα ηε Γεκφζηα Υγεία, ζηφρνο ηεο πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα είλαη ε αλαδηνξγάλσζε θαη ε ελίζρπζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ θνξέσλ Γεκφζηαο Υγείαο θαη ε δηαζχλδεζή ηνπο ζε πνιπεζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Θα πξέπεη λα είλαη επέιηθηε κε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη λα πξνσζεί ηελ εξεχλα, ηελ απνδνηηθή δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ. Αμίδεη κηα πξνζπάζεηα αλάδεημεο θαη αλάπηπμεο δεηθηψλ πνηφηεηαο ηεο πγείαο, νη νπνίνη πξέπεη ζπλερψο λα αλαπξνζαξκφδνληαη ζηηο θνηλσληθέο απαηηήζεηο θαη αλάγθεο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1. Δζληθή Σρνιή Γεκφζηαο Υγείαο (2010) «Ζ εηδηθφηεηα ηεο ηαηξηθήο ηεο Γεκφζηαο Υγείαο ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Διιάδα: Σχγρξνλεο ηάζεηο θαη πξνθιήζεηο». Αζήλα. 2. Winslow C.-E.A. (1920) «The untilled Fields of Public Health». Science. 3. Κνπξέα-Κξεκαζηηλνχ Τ. (2007) «Γεκφζηα Υγεία Θεσξία, Πξάμε, Πνιηηηθέο». Αζήλα. 4. Encyclopedia of Public Health (2002) Ed. Lester Breslow, Gale Group, Inc. 5. World Health Organization - Public Health. ( 6. Υπνπξγείν Υγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο (2008) «Δζληθφ Σρέδην Γξάζεο γηα ηελ Γεκφζηα Υγεία ». Αζήλα, ζει Nφκνο 3370/2005. «Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ππεξεζηψλ δεκφζηαο πγείαο». ΦΔΚ 176/Α/ , άξζξν 1 έσο Beaglehole R. et al. (2004) «Public health in the new era: improving health through collective action». The Lancet, vol 363, pp

8 9. Brownson C, James G. Gurney, and Garland H. Land (1999) «Evidence-Based Decision Making in Public Health». J Public Health Management Practice, vol 5(5), pp McKe M, Hervey T. and Gilmore A. (2010) «Public health policies». ( data/assets/pdf_file/0003/ /E94886_ch05.). 11. Μαθξή Z. (2013) «Διιεληθέο Μεηαξξπζκίζεηο ζηνλ Τνκέα ηεο Υγείαο: Βειηηψλνληαο ηελ Υγεία ησλ Πνιηηψλ». Oκηιία ζηελ Γηάζθεςε Υςεινχ Δπηπέδνπ, Αζήλα. ( 12. Blane D. (1997) «Health and the life course: Why safety nets matter». Br Med J, vol 314, pp Blane D., Bartely M. and Davey S. (1997) «Disease etiology and materialistic explanations of socioeconomic mortality differentials». Eur J Public Health, vol 7, pp Κπξηφπνπινο Γ. & Τζηάληνπ Β. (2010) «Ζ νηθνλνκηθή θξίζε θαη νη επηπηψζεηο ηεο ζηελ πγεία θαη ηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε». Αξρεία Διιεληθήο Ηαηξηθήο, vol 27(5), pp Ακπξαρακ et al (2012) «Πξνιεπηηθφο έιεγρνο ηνπ ηξαρήινπ ηεο κήηξαο ζηε πξσηνβάζκηα θξνληίδα πγείαο». Δπηζηεκνληθά Φξνληθά, vol.17(2), pp McKie J. et al (1998) «The allocation of health care resources. An ethical evaluation of the QALY approach». Medico-legal series. Published: Aldershot.England. 17. «Αλάπηπμε Οινθιεξσκέλνπ Σπζηήκαηνο Μεηαλνζνθνκεηαθήο Φξνληίδαο Υγείαο Αζζελψλ θαη αλάπηπμε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ». Γηαζέζηκν ζην: Πάβε Δ., Σθξνπκπέινο Α., Κνπιηεξάθεο Γ., Βεινλάθεο Δ., Κπξηφπνπινο Γ. (2011) «Πξνηεξαηφηεηεο γηα ηε δεκφζηα πγεία ζηελ Διιάδα». Δζληθή Σρνιή Γεκφζηαο Υγείαο, Αζήλα, ζει Branca, F., Nikogosian, H. & Lobstein, L. Eds. (2007) «The challenge of obesity in the WHO European Region and the strategies for response». Copenhagen, WHO. 20. Willett W.C. (1994) «Diet and health: what should we eat?». Science, vol 264, pp WHO (2001) «The First Action Plan for Food and Nutrition Policy». WHO European Region , WHO Regional office for Europe, Denmark. 22. WHO (2002) The European health report Copenhagen, WHO Regional Publications, European Series, No Grigg M., Sci M., Bowman J., Redman S. (1996) «Disordered Eating and Unhealthy Weight Reduction Practices among Adolescent Females». Preventive Medicine, vol 25, Cavill N., Kahlmeier S. & Racioppi F. eds. (2006) «Physical activity and health in Europe: evidence for action». Copenhagen, WHO. 25. Chief Medical Officer (2004) «At least five a week: Evidence on the impact of physical activity and its relationship to health». London, Department of Health. 26. Υπνπξγείν Υγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο (2008) «Δζληθφ Σρέδην Γξάζεο γηα ηελ Γηαηξνθή ». Αζήλα, ζει Nordic Council of Ministers (2002) «Proposals for new nutrition labelling formats». Copenhagen, TemaNord 2002: Bryan Lask, Rachel Bryant-Waugh (2000) «Anorexia Nervosa and Related Eating Disorders in Childhood and Adolescence». Publisher: Psychology Press, 2 edition. ISBN ISBN Υπνπξγείν Υγείαο θαη Πξφλνηαο, Δηδηθφ Δπηζηεκνληθφ Σπκβνχιην Υγείαο (1999) «Γηαηξνθηθέο νδεγίεο γηα ελήιηθεο ζηελ Διιάδα». Αξρεία Διιεληθήο Ηαηξηθήο, vol 16, pp WHO (2004) «Global strategy on diet, physical activity and health». Geneva. 31. FAO (1989) «Production yearbook». Rome, FAO. 32. Kenkel D.S. & Manning W. (1999) «Economic evaluation of nutrition policy - Οr there s no such thing as a free lunch». Food Policy, vol 24, pp WHO (1998) «Obesity preventing and managing the global epidemic». Report of a WHO Consultation. Geneva, Technical Report Series, No Finkelstein E.A., Fiebelkorn I.C. & Wang G. (2004) «State-level estimates of annual medical expenditures attributable to obesity». Obesity Research, vol 12, pp WHO (2004) «Food and health in Europe: a new basis for action». WHO regional publications, European series No Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2004) «Cost-effectiveness of Interventions to prevent or treat Obesity and type-2 diabetes, A preliminary review of the literature in OECD countries». Ad Hoc Group on the OECD Health Project, Workshop on the Economics of Prevention, 15 October