ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΥΜΒΟΛΩΝ

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΥΜΒΟΛΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εισαγωγή - Αιτιολογικές σκέψεις ΚανΡ ΙΙ, Α. Μπώλος... 1 Άρθρο 1 - Ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής,.-π. Τζάκας Άρθρο 2 - Εξωσυμβατικές ενοχές,.-π. Τζάκας Άρθρο 3 - Οικουμενικός χαρακτήρας,.-π. Τζάκας ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΑΔΙΚΟΠΡΑΞΙΕΣ Άρθρο 4 - Γενικός κανόνας, Α. Μεταλληνός Άρθρο 4 - Παράρτημα Ι, Εξωσυμβατικές ενοχές στο πλαίσιο διεθνών μεταφορών, Κ. Νούσια Άρθρο 4 - Παράρτημα ΙΙ, Αδικοπρακτικές ενοχές εξ ατυχημάτων οδικής κυκλοφορίας, Β. Κουμπλή Άρθρο 5 - Ευθύνη λόγω ελαττωματικού προϊόντος,.-π. Τζάκας Άρθρο 6 - Αθέμιτος ανταγωνισμός και πράξεις που περιορίζουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό, Α. Μπώλος Άρθρο 7 - Περιβαλλοντική ζημία, Κ. Νούσια Άρθρο 8 - Προσβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, Τ.-Ε. Συνοδινού Άρθρο 9 - Συλλογική δράση, Β. Αθανασοπούλου ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΣ ΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ (CULPA IN CONTRAHENDO) Άρθρο 10 - Αδικαιολόγητος πλουτισμός, Ε. Σπινέλλης Άρθρο 11 - ιοίκηση αλλοτρίων, Θ. Κατσάς Άρθρο 12 - Ευθύνη κατά τις διαπραγματεύσεις (Culpa in contrahendo), Ε. Σπινέλλης Άρθρο 13 - Εφαρμογή του άρθρου 8, Τ.-Ε. Συνοδινού ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Άρθρο 14 - Ελευθερία επιλογής δικαίου, Α. Αιμιλιανίδης

2 Περιεχόμενα Συνοπτικό ευρετήριο συμβολών ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΚΟΙΝΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Άρθρο 15 - Περιεχόμενο του εφαρμοστέου δικαίου, Θ. Κατσάς Άρθρο 16 - ιατάξεις αμέσου εφαρμογής, Ε. Λιάσκος Άρθρο 17 - Κανόνες ασφαλείας και συμπεριφοράς, Β. Αθανασοπούλου Άρθρο 18 - Ευθεία αγωγή κατά του ασφαλιστή του υπευθύνου, Β. Αθανασοπούλου Άρθρο 19 - Υποκατάσταση, Κ. Νούσια Άρθρο 20 - Παθητική ενοχή εις ολόκληρον, Κ. Νούσια Άρθρο 21 - Τύπος,.-Π. Τζάκας Άρθρο 22 - Βάρος αποδείξεως,.-π. Τζάκας ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 23 - Συνήθης διαμονή, Α. Αιμιλιανίδης Άρθρο 24 - Αποκλεισμός της αναπαραπομπής,.-π. Τζάκας Άρθρο 25 - Κράτη με πλείονα συστήματα δικαίου, Κ. Νούσια Άρθρο 26 - ημόσια τάξη του δικάζοντος δικαστή, Α. Παπαδέλλη Άρθρο 27 - Σχέση με άλλες διατάξεις κοινοτικού δικαίου, Ε. Σπινέλλης Άρθρο 28 - Σχέση με τις ισχύουσες διεθνείς συμβάσεις, Ε. Σπινέλλης ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 29 - Κατάλογος συμβάσεων, Ε. Σπινέλλης Άρθρο 30 - Ρήτρα αναθεώρησης, Ε. Σπινέλλης Άρθρο 31 - Χρονική εφαρμογή, Β. Κουμπλή Άρθρο 32 - Ημερομηνία εφαρμογής, Β. Κουμπλή X

3 ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...XXV ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ...XXV ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΕΣ... XXVIII ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...XXXIII ΕΛΛΗΝΙΚΗ...XXXIII ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ... XXXIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εισαγωγή - Αιτιολογικές σκέψεις ΚανΡ ΙΙ... 1 I. Η «κοινοτικοποίηση» του ιδ.δ.δ. Το δικαιοπολιτικό υπόβαθρο του ΚανΡ ΙΙ... 8 II. Νομοθετική πορεία και συστηματική διάρθρωση του ΚανΡ ΙΙ III. Ερμηνευτικά ζητήματα Άρθρο 1 - Ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής Ι. Γενικά ΙΙ. Το γενικό πεδίο εφαρμογής του ΚανΡ ΙΙ A. Η διασυνοριακή συνιστώσα B. Η έννοια της «εξωσυμβατικής ενοχής» Γενικές παρατηρήσεις Ο εννοιολογικός προσδιορισμός της «εξωσυμβατικής ενοχής» Η φύση του αγωγικού αιτήματος Το ζήτημα της συρροής Γ. Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής ΙII. Το ειδικό πεδίο εφαρμογής λόγω αντικειμένου (ratione materiae) του ΚανΡ ΙΙ A. Η έννοια της «εξωσυμβατικής ενοχής αστικού και εμπορικού δικαίου» B. Οι εξαιρέσεις του αντικειμενικού πεδίου εφαρμογής Οι lato sensu ενοχές οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου Οι εκ του δικαίου αξιογράφων πηγάζουσες ενοχές α) Γενικές παρατηρήσεις β) Το ιδ.δ.δ. επί ενοχών από επιταγές, συναλλαγματικές και γραμμάτια εις διαταγήν γ) Η ρυθμιστική εμβέλεια της εξαίρεσης των ενοχών εξ αξιογράφων δ) Ζητήματα του δικαίου κεφαλαιαγοράς Οι ενοχές του εταιρικού δικαίου α) Το ελληνικό ιδ.δ.δ. περί νομικών προσώπων β) Η νομολογιακή εξέλιξη ως προς την ελευθερία εγκατάστασης... 79

4 γ) Το πεδίο εφαρμογής των εξαιρούμενων ενοχών Οι ενοχές του πτωχευτικού δικαίου Οι ενοχές εκ ζημίας από πυρηνική ενέργεια Οι ενοχές εξαιτίας προσβολών του ιδιωτικού βίου και της προσωπικότητας α) Γενικές παρατηρήσεις β) Η αποτυχία εξεύρεσης κοινά αποδεκτής λύσης αναφορικά με το εφαρμοστέο δίκαιο γ) Μεταγενέστερες πρωτοβουλίες δ) Η ρυθμιστική εμβέλεια της υφιστάμενης εξαίρεσης Τα δικονομικής φύσεως ζητήματα Το διεθνές εμπράγματο δίκαιο IV. Τελικές παρατηρήσεις Άρθρο 2 - Εξωσυμβατικές ενοχές Άρθρο 3 - Οικουμενικός χαρακτήρας Ι. Γενικά ΙΙ. Η νομοπαρασκευαστική διαδικασία και η προέλευση της διάταξης ΙΙΙ. Επί της αρμοδιότητας της ΕΕ XII ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΑΔΙΚΟΠΡΑΞΙΕΣ Άρθρο 4 - Γενικός κανόνας Ι. Γενικά ΙΙ. Η έννοια της αδικοπραξίας στον Κανονισμό Ρώμη ΙΙ Α. Αυτόνομη ερμηνεία σχέση με τους Κανονισμούς Ρώμη Ι και Βρυξέλλες Ι 139 Β. Στοιχεία της έννοιας της αδικοπραξίας Γ. Ειδικά ζητήματα Συλλογικές αγωγές Γειτονικό δίκαιο Λοιπές αξιώσεις εμπραγμάτου δικαίου Παυλιανή αγωγή Ευθύνη αποκτώντος περιουσία ή επιχείρηση Κατάχρηση δικαιώματος ΙΙΙ. Άρθρο 4 1 Η lex loci damni Α. Γενικά Β. Αρχική ζημία και συνέπειές της Γ. Καθαρή περιουσιακή και άλλη μη υλική ζημία Ζημία σε περισσότερες χώρες Ε. Εμμέσως θιγόμενοι τρίτοι IV. Άρθρο 4 2 Η κοινή συνήθης διαμονή Α. Γενικά Β. Φερόμενος ως υπαίτιος Γ. Περισσότεροι ζημιωθέντες Συνήθης διαμονή σε χώρες με παρόμοιες ρυθμίσεις V. Άρθρο 4 3 Η ρήτρα διαφυγής Α. Γενικά

5 Β. Συνδετικά στοιχεία Γ. Προϋφιστάμενη σχέση μεταξύ των μερών Προϋφιστάμενη σύμβαση Ε. Άλλη προϋφιστάμενη σχέση VΙ. Ειδικές περιπτώσεις Α. Αδικοπραξίες μέσω του διαδικτύου Β. Εργατικά ατυχήματα Γ. Ζημία σε πράγμα υπό διαμετακόμιση Αδικοπραξία επί πλοίου ή αεροσκάφους Άρθρο 4 - Παράρτημα Ι, Εξωσυμβατικές ενοχές στο πλαίσιο διεθνών μεταφορών Ι. Ειδικότερος σχολιασμός του άρθρου 4 ΚανΡ ΙΙ αναφορικά με τις μεταφορές Α. Εισαγωγικά Β. Η ζημία στα πλαίσια της μεταφοράς πραγμάτων Η έννοια της ζημίας α) Γενικά β) Προσέγγιση σχετικά με την αιτιώδη συνάφεια γ) Εντοπισμός της ζημίας Γ. Ζημία επερχόμενη στα πλαίσια θαλάσσιας μεταφοράς Ζημία επερχόμενη στα πλαίσια αεροπορικής μεταφοράς Ε. Ζημία σε μεταφερόμενα εμπορεύματα (res in transitu) ΙΙ. Σύνδεση με το γενικό κανόνα της διάταξης του άρθρου 4 ΚανΡ ΙΙ Α. Σύνδεση με τον κανόνα της lex loci damni Β. Σύνδεση με τον κανόνα της lex domicilii communis Γ. Η περίπτωση του άρθρου 4 3 ΚανΡ ΙΙ Η ρήτρα διαφυγής Άρθρο 4 - Παράρτημα ΙΙ, Αδικοπρακτικές ενοχές εξ ατυχημάτων οδικής κυκλοφορίας Ι. Γενικά ΙΙ. Το εφαρμοστέο δίκαιο στα ατυχήματα οδικής κυκλοφορίας Α. Η ρύθμιση του ΚανΡ ΙΙ Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου Το δίκαιο της κοινής συνήθους διαμονής Το δίκαιο της χώρας στην οποία επήλθε η ζημία Ρήτρα διαφυγής Β. Η ρύθμιση της Σύμβασης της Χάγης της 4ης Μαΐου ΙΙΙ. Η έκταση εφαρμογής του δικαίου των ατυχημάτων οδικής κυκλοφορίας Α. Προσδιορισμός της έκτασης του εφαρμοστέου δικαίου Β. Τα τιθέμενα προκριματικά ζητήματα Γ. Η αντιμετώπιση των προκριματικών ζητημάτων Ως προς τον προσδιορισμό των προσώπων που έχουν δικαίωμα διατροφής ή παροχής υπηρεσιών Ως προς τον προσδιορισμό των προσώπων που βαρύνονται με τα έξοδα κηδείας Ως προς τον προσδιορισμό των προσώπων που δικαιούνται χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης (άρθρο 932 εδ. γ ΑΚ) α) Αντιμετώπιση του προκρίματος ως νομικού ζητήματος υπό τη λανθάνουσα επιρροή του εφαρμοστέου στην αδικοπραξία δικαίου β) Αυτόνομη αντιμετώπιση του προκρίματος ως νομικού ζητήματος XIII

6 γ) Προς την αντιμετώπιση του προκρίματος ως πραγματικού περιστατικού; ΙV. Συμπεράσματα Άρθρο 5 - Ευθύνη λόγω ελαττωματικού προϊόντος Ι. Γενικά ΙΙ. Η νομοπαρασκευαστική διαδικασία και η προέλευση της διάταξης ΙΙΙ. Σχέση με την Οδηγία 85/374/ΕΟΚ περί ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων A. Γενικές παρατηρήσεις B. Η Οδηγία 95/374/ΕΟΚ ως κανόνας αμέσου εφαρμογής Γ. Υπαγωγή στο άρθρο 5 ΚανΡ ΙΙ παραβάσεων της Οδηγίας 2001/95/ΕΚ ΙV. Η εννοιολογική συγκεκριμενοποίηση της συνδετέας έννομης σχέσης A. Η διαπίστωση εξωσυμβατικής ενοχής B. Η πρόκληση ζημίας Γ. Η έννοια του ελαττωματικού προϊόντος V. Τα επιμέρους εφαρμοστέα εθνικά δίκαια A. Η επιφύλαξη του δικαίου της κοινής συνήθους διαμονής ( 1 υπεδ. α ) B. Οι τρεις επιμέρους κανόνες σύγκρουσης ( 1 στοιχ. α έως γ ) Η κοινή προϋπόθεση της αγοράς διάθεσης του προϊόντος Ο πρώτος κανόνας της χώρας συνήθους κατοικίας του ζημιωθέντος (στοιχ. α ) Ο δεύτερος κανόνας της χώρας απόκτησης του προϊόντος (στοιχ. β ) Ο τρίτος κανόνας της χώρας επέλευσης της ζημίας (στοιχ. γ ) Γ. Ο κανόνας απαλλαγής ( 1 εδ. β ) Η άμυνα της «εύλογης πρόβλεψης ως προς την αγορά διάθεσης» Έννομες συνέπειες Η ρήτρα γενικής εξαίρεσης και η παρεπόμενη σύνδεση ( 2) VΙ. Η σχέση με τη Σύμβαση της Χάγης περί ελαττωματικών προϊόντων VIΙ. Τελικές παρατηρήσεις Άρθρο 6 - Αθέμιτος ανταγωνισμός και πράξεις που περιορίζουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό Ι. Γενικές παρατηρήσεις ΙΙ. Η διαφοροποίηση των συνδετικών στοιχείων ΙΙΙ. Οι κανόνες σύγκρουσης για τον αθέμιτο ανταγωνισμό Α. Πεδίο εφαρμογής («πράξεις αθέμιτου ανταγωνισμού») Η έννοια του αθέμιτου ανταγωνισμού α) Τα προπαρασκευαστικά κείμενα της νομοθετικής διαδικασίας και οι σχετικές κοινοτικές πράξεις β) Οι ιεθνείς Συμβάσεις ( Σ) Η σχέση του άρθρου 6 1 προς το άρθρο Το άρθρο 6 1 και η αρχή της χώρας προέλευσης (country of origin) - Ειδικά η Οδηγία 2000/31/ΕΚ για το ηλεκτρονικό εμπόριο Β. Προσδιορισμός του εφαρμοστέου δικαίου Πράξεις αθέμιτου ανταγωνισμού που θίγουν σχέσεις ανταγωνισμού ή συλλογικά συμφέροντα καταναλωτών α) Οι προσβολές πολλαπλής τοπικής σύνδεσης (multitstate προσβολές) 278 β) Το «αισθητό» της προσβολής XIV

7 2. Πράξεις αθέμιτου ανταγωνισμού που θίγουν αποκλειστικά τα συμφέροντα συγκεκριμένου ανταγωνιστή α) Πεδίο εφαρμογής και διάκριση από την β) Η εφαρμογή του γενικού αδικοπρακτικού κανόνα μέσω της ΙV. Οι κανόνες σύγκρουσης για τον ελεύθερο ανταγωνισμό Α. Γενικές παρατηρήσεις Β. Πεδίο εφαρμογής («πράξεις που περιορίζουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό») Η συνδετέα έννοια Κοινοτικοί, εθνικοί και αλλοδαποί αντιμονοπωλιακοί κανόνες α) Τα άρθρα 101 και 102 ΣυνθΛΕΕ β) Εθνικοί αντιμονοπωλιακοί κανόνες γ) Αλλοδαποί αντιμονοπωλιακοί κανόνες Γ. Προσδιορισμός του εφαρμοστέου δικαίου Ο βασικός κανόνας του άρθρου 6 3 στοιχ. α α) Κριτήρια εφαρμογής β) Οι προσβολές πολλαπλής τοπικής σύνδεσης και η αρχή του μωσαϊκού Οι κανόνες συγκέντρωσης του άρθρου 6 3 στοιχ. β α) Γενικά β) Εφαρμογή της lex fori επί ασκηθείσας αγωγής κατά ενός εναγόμενου. 297 γ) Εφαρμογή της lex fori επί ασκηθείσας αγωγής κατά περισσότερων εναγομένων Η σχέση του άρθρου 6 1 προς το άρθρο V. Αποκλεισμός της ελευθερίας επιλογής δικαίου Άρθρο 7 - Περιβαλλοντική ζημία Ι. Γενικά ΙΙ. Σκοπός και δομή της διάταξης του άρθρου 7 ΚανΡ ΙΙ Α. Εισαγωγικά B. Γενικές παρατηρήσεις αναφορικά με την έννοια της ζημίας Προσέγγιση σχετικά με την αιτιώδη συνάφεια Εντοπισμός της ζημίας Γ. Η έννοια της «περιβαλλοντικής ζημίας» Κανόνες εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 7 ΚανΡ ΙΙ ΙΙΙ. Σύνδεση με άλλες διατάξεις άρθρων του ΚανΡ ΙΙ Α. Προβάδισμα της αυτονομίας των μερών Β. Κοινή συνήθης διαμονή και γενική ρήτρα διαφυγής Γ. Τόπος επέλευσης ζημίας Αλληλεπίδραση με θέματα δημοσίου δικαίου IV. Επίλογος Α. Γενικές παρατηρήσεις Β. Ειδικές παρατηρήσεις Άρθρο 8 - Προσβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας Ι. Γενικά ΙΙ. Πεδίο εφαρμογής Α. Ορισμός των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και διάκριση από συγγενείς έννοιες Β. Εφαρμογή μόνο σε προσβολές διανοητικής ιδιοκτησίας XV

8 ΙΙΙ. Ο κανόνας του άρθρου Α. Η προέλευση του κανόνα του άρθρου 8 1 και η σχέση του με τον γενικό κανόνα του άρθρου Β. Το δίκαιο της χώρας για την οποία ζητείται η προστασία ΙV. Ο κανόνας του άρθρου Α. Το πεδίο εφαρμογής: τα κοινοτικά ή ενωσιακά δικαιώματα B. Το δίκαιο της χώρας όπου τελέστηκε η προσβολή Κοινοτικό σήμα και κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα Κοινοτικά δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών V. Ο αποκλεισμός της αυτονομίας των μερών VΙ. Κανόνες αναγκαστικού δικαίου και δημοσίας τάξης του forum Άρθρο 9 - Συλλογική δράση Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Ιστορικό Α. Η υπόθεση DFDS Torline Β. Η πρόταση της σουηδικής αντιπροσωπείας Γ. Οι αντιδράσεις των λοιπών Κρατών-Μελών ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής Α. Οι έννοιες της συλλογικής δράσης και της απεργίας Συλλογική δράση Το δικαίωμα της απεργίας Μορφές απεργίας α) Πολιτική απεργία β) Απεργία αλληλεγγύης γ) Μποϋκοτάζ Β. Τα ευθυνόμενα πρόσωπα και η έκταση της ευθύνης τους Γ. Η έννοια και η έκταση της ζημίας IV. Tο εφαρμοστέο δίκαιο Α. Το δίκαιο της χώρας στην οποία έλαβε ή πρόκειται να λάβει χώρα η συλλογική δράση Απεργία αλληλεγγύης Μποϋκοτάζ ιεθνώς συντονισμένη συλλογική δράση Β. Το δίκαιο της κοινής συνήθους διαμονής V. Συλλογική δράση ασκούμενη σε πλοία XVI ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΣ ΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ (CULPA IN CONTRAHENDO) Άρθρο 10 - Αδικαιολόγητος πλουτισμός Ι. Νομοθετική προϊστορία της διάταξης ΙΙ. Η έννοια «αδικαιολόγητος πλουτισμός» στον ΚανΡ ΙΙ Α. Συγκριτικές παρατηρήσεις Β. Νομικός χαρακτηρισμός

9 1. Έννοια γένους: «μη συμβατικές μη αδικοπρακτικές ενοχές» Αυτόνομη ερμηνεία ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής του άρθρου Α. Περιπτώσεις υπαγόμενες σε άλλα άρθρα του ΚανΡ ΙΙ Β. Σχέση του άρθρου 10 με ενοχές από συμβάσεις (ΚανΡ Ι) Γ. Πλουτισμός «με παροχή» και «χωρίς παροχή»; ΙV. Το σύστημα κανόνων σύγκρουσης του ΚανΡ ΙΙ για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό.373 Α. Εξαρτημένος κανόνας σύνδεσης lege causae (άρθρο 10 1) Σκοπός Έννοια της «υφιστάμενης σχέσης» Χρονικό σημείο της υφιστάμενης σχέσης Τα υποκείμενα της υφιστάμενης σχέσης Β. Κοινή συνήθης διαμονή των μερών (άρθρο 10 2) Γ. Τόπος επέλευσης πλουτισμού (άρθρο 10 3) Νομοθετική προϊστορία της διάταξης Έννοια του τόπου που επήλθε ο πλουτισμός Ρήτρα διαφυγής (άρθρο 10 4) Ε. Επιλογή δικαίου (άρθρο 14) IV. Έκταση εφαρμογής του άρθρου 15 ΚανΡ ΙΙ αναφορικά με τον αδικαιολόγητο πλουτισμό V. Χαρακτηριστικές ομάδες περιπτώσεων Άρθρο 11 - ιοίκηση αλλοτρίων Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Α. Η αυτοτέλεια της negotiorum gestio ως συνδετικής έννοιας Β. Η σχέση του άρθρου 11 ΚανΡ ΙΙ προς τις διατάξεις του ελληνικού ιδιωτικού και δημοσίου διεθνούς δικαίου Γ. Ο νομικός χαρακτηρισμός ενός βιοτικού γεγονότος ως πράξη διοικήσεως αλλοτρίων Η αυτόνομη και ομοιόμορφη ερμηνεία της νομικής έννοιας της «διοικήσεως αλλοτρίων» Η πράξη «διοικήσεως αλλοτρίων» ως συνδετέα έννοια Συρροή και συνάφεια αξιώσεων στο πλαίσιο της negotiorum gestio ΙΙ. To εφαρμοστέο δίκαιο στις ενοχές από πράξεις διοικήσεως αλλοτρίων Α. To δίκαιο της «υφιστάμενης σχέσεως» μεταξύ των μερών της negotiorum gestio (άρθρο 11 1 ΚανΡ ΙΙ) H έννοια της «υφιστάμενης σχέσεως» Η έννοια του «στενού συνδέσμου» της υφιστάμενης σχέσεως με το βιοτικό συμβάν της negotiorum gestio Β. Το δίκαιο της κοινής συνήθους διαμονής των μερών της negotiorum gestio (άρθρο 11 2 ΚανΡ ΙΙ) Γ. Το δίκαιο της χώρας, στην οποία τελείται η συγκεκριμένη πράξη της negotiorum gestio (άρθρο 11 3 ΚανΡΙΙ) Προσδιορισμός του συνδετικού σημείου του «τόπου τελέσεως» Προσδιορισμός του εφαρμοστέου δικαίου σε περίπτωση πολλαπλής τοπικής συνάφειας της negotiorum gestio Το δίκαιο της χώρας με την οποία η negotiorum gestio εμφανίζει τον «προ- XVII

10 δήλως στενότερο σύνδεσμο» (άρθρο 11 4 ΚανΡ ΙΙ) E. Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου στις ενοχές από negotiorum gestio (άρθρο 14 1 ΚανΡ ΙΙ) Άρθρο 12 - Ευθύνη κατά τις διαπραγματεύσεις (Culpa in contrahendo) Ι. ικαιοσυγκριτική επισκόπηση ουσιαστικού δικαίου Α. Ελλάδα Β. Γερμανία Γ. Γαλλία Αγγλία (και χώρες common law) II. Εισαγωγή της culpa in contrahendo στον ΚανΡ ΙΙ Α. Απουσία από τα προσχέδια Β. Ο ρόλος του ικεε Γ. Κριτική της απόφασης Tacconi ΙΙΙ. Νομικός χαρακτηρισμός της culpa in contrahendo στον ΚανΡ ΙΙ ΙV. Πεδίο εφαρμογής της προσυμβατικής ευθύνης στο πλαίσιο του άρθρου 12 ΚανΡ ΙΙ V. Το σύστημα κανόνων σύγκρουσης του ΚανΡ ΙΙ για την culpa in contrahendo A. Εισαγωγικές παρατηρήσεις B. Οι ειδικοί κανόνες σύγκρουσης του άρθρου 12 ΚανΡ ΙΙ Ανεύρεση πραγματικής ή υποθετικής lex contractus (άρθρο 12 1 ΚανΡ ΙΙ) α. Η lex contractus στο άρθρο 12 1 ΚανΡ ΙΙ β. Σύγκριση με την επιλογή δικαίου του άρθρου 14 ΚανΡ ΙΙ Τα κριτήρια του άρθρου 12 2 ΚανΡ ΙΙ Γ. Επιστροφή στο γενικό σύστημα κανόνων σύγκρουσης του ΚανΡ ΙΙ VΙ. Έκταση του εφαρμοστέου δικαίου επί προσυμβατικής ευθύνης στον ΚανΡ ΙΙ VII. Χαρακτηριστικές ομάδες περιπτώσεων προσυμβατικής ευθύνης Άρθρο 13 - Εφαρμογή του άρθρου Αποκλειστικότητα εφαρμογής του άρθρου 8 ΚανΡ ΙΙ αναφορικά με προσβολές δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας XVIII ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Άρθρο 14 - Ελευθερία επιλογής δικαίου Ι. Γενικά ΙΙ. Η ελευθερία επιλογής δικαίου Α. Η επιλογή δικαίου από τα μέρη B. Προϋποθέσεις της επιλογής δικαίου Γ. ιαμελισμός της σύμβασης και μεταβολή του εφαρμοστέου δικαίου Ειδικές προϋποθέσεις για την επιλογή δικαίου πριν από την επέλευση του ζημιογόνου γεγονότος ΙΙΙ. Περιορισμοί της ελευθερίας επιλογής δικαίου A. Προστασία δικαιωμάτων τρίτων προσώπων B. Περιορισμοί από το δίκαιο που θα ήταν άλλως εφαρμοστέο Γ. Περιορισμοί από τις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΚΟΙΝΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Αναλυτικά περιεχόμενα Άρθρο 15 - Περιεχόμενο του εφαρμοστέου δικαίου Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις ΙΙ. Τα υπαγόμενα στο πεδίο εφαρμογής της lex causae νομικά ζητήματα Α. Βάση και έκταση της ευθύνης (άρθρο 15 περ. α ΚανΡ ΙΙ) Β. Λόγος αποκλεισμού και απαλλαγής από την ευθύνη περιορισμός και καταμερισμός της ευθύνης (άρθρο 15 περ. β ΚανΡ ΙΙ) Γ. Ύπαρξη χαρακτήρας και αποτίμηση των ζημιών ή της επιδιωκόμενης αποκαταστάσεως της ζημίας (άρθρο 15 περ. γ ΚανΡ ΙΙ) Τα δυνάμενα να ληφθούν από το επιληφθέν δικαστήριο μέτρα για την πρόληψη ή την παύση βλάβης ή ζημίας ή για την εξασφάλιση της παροχής αποζημιώσεως (άρθρο 15 περ. δ ΚανΡ ΙΙ) Ε. υνατότητα μεταβιβάσεως του δικαιώματος αποζημίωσης ή αποκατάστασης της ζημίας, συμπεριλαμβανομένης της κληρονομικής διαδοχής (άρθρο 15 περ. ε ΚανΡ ΙΙ) ΣΤ. Πρόσωπα που δικαιούνται αποκατάστασης της προσωπικής ζημίας που υπέστησαν (άρθρο 15 περ. στ ΚανΡΙΙ) Ζ. Η ευθύνη για πράξεις τρίτου (άρθρο 15 περ. ζ ΚανΡ ΙΙ) Η. Οι διάφοροι τρόποι αποσβέσεως των ενοχών καθώς και οι κανόνες παραγραφών και αποσβεστικών προθεσμιών, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων σχετικά με την έναρξη τηςπαραγραφής ή αποσβεστικής προθεσμίας και τη διακοπή ή την αναστολή τους (άρθρο 15 περ. η ΚανΡ ΙΙ) Άρθρο 16 - ιατάξεις αμέσου εφαρμογής Ι. Εισαγωγή Α. Η διάταξη του άρθρου 16 ΚανΡ ΙΙ Β. Το άρθρο 16 ΚανΡ ΙΙ και οι κανόνες αμέσου εφαρμογής τρίτων χωρών Γ. Η προβληματική της εφαρμογής των κανόνων τρίτων χωρών Η μεθοδολογική σημασία της διάταξης του άρθρου 16 ΚανΡ ΙΙ ΙΙ. Ο ορισμός των κανόνων αμέσου εφαρμογής Α. Η προστασία των δημοσίων συμφερόντων Β. Η προστασία των ιδιωτικών συμφερόντων Γ. ομή και περιεχόμενο των κανόνων αμέσου εφαρμογής Κανόνες αμέσου εφαρμογής και αρμοδιότητα διαιτητικών δικαστηρίων Ε. Η σχέση των ιεθνών Συμβάσεων και των κανόνων αμέσου εφαρμογής του forum IΙΙ. Το ζήτημα του χαρακτηρισμού των κανόνων δικαίου ως αμέσου εφαρμογής Α. Η θέση του προβλήματος Β. Τα κριτήρια σύνδεσης των κανόνων αμέσου εφαρμογής Γ. Οι κανόνες αμέσου εφαρμογής στην ελληνική νομολογία ΙV. Η μεθοδολογική ένταξη των κανόνων άμεσης εφαρμογής στο σύστημα του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Α. H θεωρία της «μονομέρειας» Β. Η σχέση των κανόνων αμέσου εφαρμογής με τις κλασσικές θεωρίες των κανόνων σύγκρουσης XIX

12 1. Η σχέση των κανόνων αμέσου εφαρμογής με την θεωρεία της «μονομέρειας» Η θέση των κανόνων αμέσου εφαρμογής στο πλαίσιο της κλασσικής διμερούς θεωρίας Γ. Πόρισμα: οι κανόνες αμέσου εφαρμογής ως διόρθωση του κλασσικού διμερούς κανόνα σύγκρουσης V. Η επίδραση του ενωσιακού δικαίου στο σύστημα των κανόνων αμέσου εφαρμογής των κρατών μελών Α. Οι ενωσιακοί κανόνες άμεσου εφαρμογής Το ενωσιακό δίκαιο Η ενωσιακή νομολογία α) Η απόφαση του ικεε στην υπόθεση Ingmar β) Κριτική θεώρηση της απόφασης Ingmar γ) Η αντίθετη απόφαση του γαλλικού ακυρωτικού Β. Η εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων αμέσου εφαρμογής από τα δικαστήρια των κρατών μελών Η νομολογία του ικεε για την υποχρεωτική εφαρμογή από τα εθνικά δικαστήρια των ενωσιακών κανόνων αμέσου εφαρμογής Η σύγκρουση με την αρχή της δικονομικής αυτονομίας των κρατών μελών Γ. Ο έλεγχος της νομιμότητας των εθνικών κανόνων άμεσης εφαρμογής υπό το πρίσμα του ενωσιακού δικαίου Η προσπάθεια αποφυγής εφαρμογής των ενωσιακών κανόνων αμέσου εφαρμογής μέσω ειδικών συμβατικών ρητρών Η απόφαση του OLG München Η απόφαση του High Court of Justice VI. Κανόνες αμέσου εφαρμογής και ιαιτησία Α. Η απόφαση του ικεε στην υπόθεση Eco Swiss και οι αποφάσεις Thalès και Cytec του Εφετείου των Παρισίων Β. Το εύρος ελέγχου των διαιτητικών αποφάσεων από τα τακτικά δικαστήρια Γ. Το ζήτημα της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου Η διχοστασία της νομολογίας του ικεε Η ερμηνεία της απόφασης Eco Swiss Η στάση των εθνικών δικαστηρίων αναφορικά με την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου του ανταγωνισμού από τα διαιτητικά δικαστήρια Άρθρο 17 - Κανόνες ασφαλείας και συμπεριφοράς Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Έννοια και περιεχόμενο των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς Α. Η έννοια των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς Β. Περιεχόμενο των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς: ενδεικτικά παραδείγματα ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής του άρθρου 17 ΚανΡ ΙΙ Α. Οι κανόνες ασφάλειας και συμπεριφοράς ως factum Ο τοπικός χαρακτήρας των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς Η υποκειμενική διάσταση των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς Β. Η διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου Συνεκτίμηση ή εφαρμογή των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς; XX

13 2. Προσδιορισμός του τόπου επέλευσης του γεγονότος που θεμελιώνει την ευθύνη Στάθμιση των κανόνων ασφάλειας και συμπεριφοράς διαφορετικών τόπων IV. Σχέση του άρθρου 17 με τα άλλα άρθρα του ΚανΡ ΙΙ Α. Επιλογή δικαίου από τα μέρη Β. Οι κανόνες ασφάλειας και συμπεριφοράς ως διατάξεις αμέσου εφαρμογής Γ. Κανόνες των ειδικών αδικημάτων του Κανονισμού Άρθρο 18 - Ευθεία αγωγή κατά του ασφαλιστή του υπευθύνου Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Ο θεσμός της ευθείας αγωγής του ζημιωθέντα κατά του ασφαλιστή Α. Η υποχρεωτική ασφάλιση ευθύνης εξ αυτοκινήτων Β. Οι ευρωπαϊκές ασφαλιστικές νομοθεσίες Γ. Ειδικές ασφαλιστικές νομοθεσίες Η νομική φύση της ευθείας αγωγής του ζημιωθέντα κατά του ασφαλιστή ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής Α. Το εφαρμοστέο στην ασφαλιστική σύμβαση δίκαιο Β. Το εφαρμοστέο στην εξωσυμβατική σχέση δίκαιο Άρθρο 19 - Υποκατάσταση Ι. Γενικά ΙΙ. Γενική Ανάλυση Α. Πρακτική Εφαρμογή B. Γενικός Σχολιασμός ΙΙΙ. Ειδικότερη Ανάλυση Α. Γενικά Β. Υποχρέωση ικανοποίησης του δανειστή Γ. Το πεδίο εφαρμογής του δικαίου της υποκατάστασης Το πεδίο εφαρμογής του δικαίου εξωσυμβατικών ενοχών Ε. Αξιώσεις πέραν των αξιώσεων υποκατάστασης IV. Επίλογος Άρθρο 20 - Παθητική ενοχή εις ολόκληρον Ι. Γενικά ΙΙ. Σκοπός και δομή του άρθρου 20 ΚανΡ ΙΙ Α. Σχέση με το άρθρο 15 στοιχ. α ΚανΡ ΙΙ Β. Σχέση με το άρθρο 16 ΚανΡ Ι Γ. Σχέση με το άρθρο 19 ΚανΡ ΙΙ Σχέση με τα άρθρα 10 και 11 ΚανΡ ΙΙ ΙΙΙ. Αναλυτικός σχολιασμός Α. Προϋποθέσεις «Πολλοί οφειλέτες οι οποίοι ευθύνονται για την αυτή αξίωση» «Ένας από τους οφειλέτες έχει ήδη ικανοποιήσει (το δανειστή) εν όλω ή εν μέρει» Β. Έννομες συνέπειες Γ. Εφαρμοστέο δίκαιο Γενικά Πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου α) Αποκλεισμός της ευθύνης του δεύτερου οφειλέτη XXI

14 β) Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου Παθητική ενοχή εις ολόκληρο Γενικά Ρήτρα προστασίας και παθητική ενοχή εις ολόκληρο Άρθρο 21 - Τύπος Ι. Γενικά ΙΙ. Η νομοπαρασκευαστική διαδικασία και η προέλευση της διάταξης ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής της διάταξης IV. Το εφαρμοστέο δίκαιο Άρθρο 22 - Βάρος αποδείξεως Ι. Γενικά ΙΙ. Η νομοπαρασκευαστική διαδικασία και η προέλευση της διάταξης ΙΙΙ. Το βάρος απόδειξης επί εξωσυμβατικών ενοχών IV. Το παραδεκτό των μέσων απόδειξης XXII ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 23 - Συνήθης διαμονή Ι. Γενικά ΙΙ. Συνήθης διαμονή φυσικών προσώπων που δεν ενεργούν στο πλαίσιο επαγγελματικής δραστηριότητας Α. Αυτόνομη ερμηνεία και προσπάθεια οριοθέτησης B. Προσεγγίσεις από κοινοτικά νομοθετήματα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου ΙΙΙ. Συνήθης διαμονή εταιρειών και άλλων ενώσεων νομικών προσώπων A. Η θεωρία της ίδρυσης και της πραγματικής έδρας στο κοινοτικό δίκαιο B. Οριοθετώντας την κεντρική διοίκηση μιας εταιρείας Γ. Υποκατάστημα, αντιπροσωπεία ή άλλη εγκατάσταση IV. Συνήθης διαμονή φυσικών προσώπων που ενεργούν στο πλαίσιο επαγγελματικής δραστηριότητας Άρθρο 24 - Αποκλεισμός της αναπαραπομπής Ι. Γενικές παρατηρήσεις ΙΙ. Ο θεσμός της αναπαραπομπής (renvoi) ΙΙΙ. Η νομοπαρασκευαστική διαδικασία και η προέλευση της διάταξης IV. Επί της ρύθμισης του άρθρου 24 ΚανΡ ΙΙ Άρθρο 25 - Κράτη με πλείονα συστήματα δικαίου Ι. Γενικά ΙΙ. Περισσότερες εδαφικές ενότητες σε ένα κράτος Α. Εδαφικές ενότητες και «διατοπικοί» κανόνες δικαίου B. Εδαφικές ενότητες εκλαμβανόμενες ως χώρες Γ. Εφαρμοστέο δίκαιο οριζόμενο από τα μέρη ΙΙΙ. Συγκρούσεις νόμων αναφορικά με τους νόμους περισσότερων εδαφικών ενοτήτων 601 Άρθρο 26 - ημόσια τάξη του δικάζοντος δικαστή Ι. Γενικά ΙΙ. Έννοια και διακρίσεις της δημόσιας τάξης Α. Γενική θεωρία

15 B. ιακρίσεις Γ. Η ένταση του συνδέσμου προς την ημεδαπή ΙΙΙ. Η προσέγγιση του ελληνικού forum ως προς την έννοια της δημόσιας τάξης A. Γενικό μέρος - Νομοθεσία Ορισμός ελληνικής δημόσιας τάξης ιδ.δ.δ Ορισμός ελληνικής δημόσιας τάξης δ.α.ε B. Ειδικό μέρος Νομολογία ελληνικών δικαστηρίων Περιπτώσεις σύγκρουσης με τη δημόσια τάξη ιδ.δ.δ Περιπτώσεις σύγκρουσης με τη δημόσια τάξη δ.α.ε Περιπτώσεις επίκλησης του Συντάγματος και της ΕΣ Α IV. Ενωσιακή διάσταση της δημόσιας τάξης A. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις Β. Θεσμική κατοχύρωση Γ. Η ερμηνεία της επιφύλαξης της δημόσιας τάξης από τη νομολογία του ΕΚ Το ενωσιακό δίκαιο ως συνιστώσα της δημόσιας τάξης V. Η κυρωτική αποζημίωση A. Αντιμετώπιση σε ενωσιακό επίπεδο B. Αντιμετώπιση σε εθνικό επίπεδο VI. Οι συνέπειες της επιφύλαξης της δημόσιας τάξης VII. Τελικές παρατηρήσεις Άρθρο 27 - Σχέση με άλλες διατάξεις κοινοτικού δικαίου Ι. Γενικά ΙΙ. Τα προσχέδια του άρθρου 27 ΚανΡ ΙΙ Α. ιαδικασία νομοθέτησης Β. Κριτική των προτεινόμενων ρυθμίσεων ΙΙΙ. Ειδικότερα: Η προβληματική της lex originis Α. Θεμελίωση στο κοινοτικό δίκαιο B. Η ιδιωτικοδιεθνολογική προσέγγιση της lex originis Γ. Η άποψη του ικεε IV. Ρύθμιση του άρθρου 27 ΚανΡ ΙΙ V. Κοινοτικές πράξεις με ειδικότερους κανόνες σύγκρουσης Άρθρο 28 - Σχέση με τις ισχύουσες διεθνείς συμβάσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 29 - Κατάλογος συμβάσεων Ι. Γενικά για τα άρθρα 28 και 29 ΚανΡ ΙΙ ΙΙ. Σκοπός της ρύθμισης του άρθρου 28 ΚανΡ ΙΙ ΙΙΙ. Υπεροχή διεθνών συμβάσεων έναντι του ΚανΡ ΙΙ (άρθρο 28 1) Α. Γενικά Β. υνατότητα σύναψης διεθνών συμβάσεων από τα κράτη-μέλη Γ. υνατότητα σύναψης διεθνών συμβάσεων από την Ένωση IV. Υπεροχή του ΚανΡ ΙΙ έναντι των διεθνών συμβάσεων (άρθρο 28 2) V. Υποχρεώσεις από το άρθρο 29 ΚανΡ ΙΙ Άρθρο 30 - Ρήτρα αναθεώρησης XXIII

16 Ι. Γενικά ΙΙ. Προτάσεις αναμόρφωσης κατά το άρθρο 30 1 ΚανΡ Α. Πρόβλεψη για αλλοδαπούς κανόνες αμέσου εφαρμογής Β. Πρόβλεψη για αναμόρφωση του εφαρμοστέου δικαίου για αυτοκινητικά ατυχήματα ΙΙΙ. Προτάσεις αναμόρφωσης κατά το άρθρο 30 2 ΚανΡ ΙΙ (προσβολές προσωπικότητας-δυσφήμιση) Άρθρο 31 - Χρονική εφαρμογή Άρθρο 32 - Ημερομηνία εφαρμογής Ι. Γενικά ΙΙ. Χρονικό πεδίο εφαρμογής Α. Προσδιορισμός του χρονικού πεδίου εφαρμογής βάσει γραμματικής ερμηνείας B. Πρόκριση του προσδιορισμού του χρονικού πεδίου εφαρμογής βάσει τελεολογικής ερμηνείας ΙΙΙ. ιαχρονικό δίκαιο Α. Γενική αρχή B. Ειδικές περιπτώσεις IV. Βάρος απόδειξης V. Συμπεράσματα ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ XXIV