Λεύκωμα. Album. για την περιοχή παρέμβασης του Νομού Πέλλας στο Ε.Π.Κ.Π. LEADER +

Transcript

1

2 Λεύκωμα για την περιοχή παρέμβασης του Νομού Πέλλας στο Ε.Π.Κ.Π. LEADER + Album about the intervention region of the Prefecture of Pella in LEADER+ C.I.O.P.

3 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΣΥΜΒΟΛΩΝ SYMBOLS EXPLANATION ένα φωτογραφικό ταξίδι, μια ανάμνηση & μια ματιά στο μέλλον a photographic journey, a recollection & a glance at the future Λουτρά Baths Λαογραφία Folklore Έκδοση: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΕΛΛΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΤΑ Σακελλαροπούλου 14 T.K Έδεσσα T: anpe@pel.forthnet.gr Φωτογραφίες: Ευθυμιάδης Δημήτρης, Έδεσσα Αποστολίδης Σταμάτης, Γιαννιτσά Φωτογραφικό Αρχείο Αναπτυξιακής Πέλλας Σχεδιασμός - Επιμέλεια κειμένων & εκτύπωσης: ΤΟRO advertising & publications Τ: info@toroadv.gr Η δράση συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ-Π) και από το Ελληνικό Δημόσιο (Υ.Α.Α.Τ.) στο πλαίσιο του Ε.Π.Κ.Π. LEADER+ για το Νομό Πέλλας Published by: DEVELOPMENT AGENCY OF PELLA SOCIETE ANONYME DEVELOPMENT L.G.O. 14 Sakellaropoulou Str. Postal Code GR , Edessa T: anpe@pel.forthnet.gr Photography by: Dimitris Efthymiadis, Edessa Stamatis Apostolidis, Yiannitsa The Photographic Archive of the Development Agency of Pella Designed - Edited & Printed by: ΤΟRO advertising & publications T: info@toroadv.gr This project is co-funded by the European Agricultural Guidance and Guarantee Fund (EAGGF) and by the Greek State (H.M.R.D.F.) within the framework of the LEADER+ C.I.O.P. for the Prefecture of Pella Ξενώνας Guesthouse Ξενοδοχείο Hotel Εστιατόριο Restaurant Αρτοποιείο Bakery Λοιπές Δράσεις Other Actions

4 4 5 Δ. ΑΡΙΔΑΙΑΣ Μ. of ARIDAEA Δ. ΕΞΑΠΛΑΤΑΝΟΥ M. of EXAPLATANOS Δ. ΜΕΝΗΙΔΟΣ M. of MENIIDA Δ. ΚΥΡΡΟΥ M. of KΥΡROS ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χαιρετισμός Νομάρχη Πέλλας 6 Αναπτυξιακή Πέλλας - Ιστορικό 8 Αναπτυξιακή Πέλλας - Διάρθρωση Μετοχικού Κεφαλαίου 9 Αναπτυξιακή Πέλλας - Πεδία Δραστηριότητας 12 Νομός Πέλλας 16 Έδεσσα : Ένας παράδεισος εναλλακτικού τουρισμού 20 Τουριστικές Διαδρομές: Ο δρόμος με τις κερασιές 28 Τουριστικές Διαδρομές: Ο δρόμος με τα περιβόλια 30 Τουριστικές Διαδρομές: Η χώρα των νερών 32 Τουριστικές Διαδρομές: Τα μονοπάτια της ζωής 34 Δήμος Έδεσσας 36 Δήμος Αριδαίας 58 Δήμος Εξαπλατάνου 94 Τουριστικές Διαδρομές: Αφοσιωθείτε και απολαύστε μια φύση στα μέτρα σας 98 Δήμος Μενηίδος 108 Δήμος Βεγορίτιδας 120 Τουριστικές Διαδρομές: Προτάσεις εν λευκώ 124 Τουριστικές Διαδρομές: Όταν πετάς εκεί ψηλά μοιάζει η γη με ζωγραφιά 126 Δήμος Κύρρου 144 Δ. Δ. Αμπελιών Γιαννιτσών 148 Δ. Δ. Δροσερού Μεγάλου Αλεξάνδρου 149 Δ. Δ. Νέας Ζωής Σκύδρας 150 Δ. ΒΕΓΟΡΙΤΙΔΑΣ M. of VEGORITIDA Δ. ΕΔΕΣΣΑΣ M. of EDESSA Δ. Δ. ΝΕΑΣ ΖΩΗΣ ΣΚΥΔΡΑΣ M. of SKYDRA Δ. Δ. ΔΡΟΣΕΡΟΥ M. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ M. of M. ALEXANDROS Δ. Δ. ΑΜΠΕΛΙΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ M. of GIAΝNITSA CONTENTS Forewords by the Prefect of Pella 6 Development Agency of Pella - A concise history 8 Development Agency of Pella - Share Capital Structure 9 Development Agency of Pella - Fields of Activity 12 The Prefecture of Pella 16 Edessa: A haven for alternative tourism 20 Tourist Routes: The cherry tree road 28 Tourist Routes: The orchard road 30 Tourist Routes: The land of water 32 Tourist Routes: The paths of life 34 Municipality of Edessa 36 Municipality of Aridaea 58 Municipality of Exaplatanos 94 Tourist Routes: Take a plunge and savour nature on your own scale 98 Municipality of Meniida 108 Municipality of Vegoritida 120 Tourist Routes: Opportunities in white 124 Tourist Routes: When you re flying that high, the earth looks like a painting 126 Municipality of Kyrros 144 M.D. of Ambelies Yiannitson 148 M.D. of Drossero Megalou Alexandrou 149 M.D. of Nea Zoe Skydras 150

5 6 Σημαντικό δεν είναι το τι έχεις... αλλά το τι μπορείς να κάνεις με αυτό που έχεις. What you have isn t what counts what counts is what you can do with what you have. Οι καταλυτικές παγκόσμιες αλλαγές στην εργασία, στην παραγωγή και στην οικονομία, διαμόρφωσαν ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, με κύρια έκφραση την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, νέων επιστημονικών ανακαλύψεων και την εφαρμογή των αναγκών της κοινωνίας της πληροφορικής. Η Αναπτυξιακή Πέλλας (ΑΝ.ΠΕ.) από την έναρξη της λειτουργίας της και μέχρι σήμερα απέδειξε ότι είναι ένα αξιόπιστος και αποτελεσματικός αναπτυξιακός μηχανισμός, ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των φορέων και των πολιτών, που έδωσε την δυνατότητα στην ορεινή Πέλλα να επαναπροσδιορίσει την αναπτυξιακή της προοπτική εισάγοντας νέες πρακτικές και δεξιότητες στο παραγωγικό σύστημα, νέα οργανωτικά σχήματα και νέες πολυτομεακές και καινοτόμες παρεμβάσεις. Η έννοια αλλά και η πρακτική της ανάπτυξης είναι πολυσύνθετη και δύσκολη. Απαιτεί κατανόηση και θεώρηση της κατάστασης και των δυνατοτήτων που υπήρχαν και εκδηλώνονται σε τοπικό επίπεδο. Η ανάπτυξη δεν μπορεί παρά να είναι αντικείμενο συντονισμένων προσπαθειών με βάση υπαρκτό πρόγραμμα και συγκεκριμένους στόχους. Καταλύτης συνένωσης όλων των προσπαθειών για την τόνωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης και αιτία συνοχής της περιοχής, είναι η ΑΝ.ΠΕ., η οποία με ευελιξία, αλλά και χρηστή, διαφανή και επιτυχημένη διαχείριση, κατάφερε την εξοικείωση των πολιτών με τα αναπτυξιακά δεδομένα, κατέστησε τον Ν. Πέλλας τόπο παραγωγής προϊόντων ποιότητας, τόπο προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς, τόπο καινοτομικών και πρωτοποριακών πρωτοβουλιών και οργανωτικών δομών, αποτελώντας έναν υποδειγματικά αντιπροσωπευτικό, δοκιμασμένο και τελεσφόρο αναπτυξιακό μηχανισμό. Η πρόκληση ήταν και είναι μεγάλη και η επιτυχία εφικτή, με την προϋπόθεση της επίπονης δουλειάς, της αποτελεσματικής συνέχισης και της στράτευσης όλων, για να διαφοροποιήσουμε προς το καλύτερο, μια περιοχή μειονεκτική με όλη τη σημασία της λέξης, με εγγενή διαρθρωτικά προβλήματα, αλλά συνάμα με μια ανεκτίμητη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά. Οι ισχυρές προκλήσεις για την ανόρθωση και αναγέννηση του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού, για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και της ποιότητας ζωής των πολιτών του νόμου, με οδηγό το όραμα της ανάπτυξης, και διεύρυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, κρατούν ζωντανές αυτές τις σύγχρονες Θερμοπύλες της χώρας μας και με συνέπεια, υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα η ΑΝ.ΠΕ. θα συνεχίσει με μεγαλύτερη όρεξη, περισσότερη δουλειά και ταχύτερους ρυθμούς, αυτήν την ωραία προσπάθεια, που έχει μοναδικό στόχο την προσφορά στην τοπική κοινωνία, προβάλλοντας, υποστηρίζοντας και εμψυχώνοντας του πολίτες για την ύφανση ενός ισχυρού, βιώσιμου και σύγχρονου αναπτυξιακού ιστού στον Ν. Πέλλας. Φιλοδοξία της ΑΝ.ΠΕ είναι, με αυτό το ελάχιστο κομμάτι προβολής της περιοχής παρέμβασης LEADER +, να δώσει την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει ένα ήρεμο και φιλικό φυσικό περιβάλλον με έντονες αντιθέσεις, ορμητικά ποτάμια, πανύψηλα βουνά, γαλήνιες λίμνες και σπάνιους υγροβιότοπους, που θα κάνουν το διάβα και την διαμονή του ενδιαφέρουσα, ευχάριστη και γεμάτη καλές αναμνήσεις. Μιχάλης Καραμάνης Νομάρχης Πέλλας Πρόεδρος Αναπτυξιακής Πέλλας The immense changes worldwide in employment, production and the economy have formulated a new economic and social environment, whose main expression is the exploitation of cutting edge technologies, fresh scientific discoveries and the implementation of the requirements of an information society. Since its inception and to date, the Pella Developmental (PE.DE.) has proven to be a reliable and effective developmental apparatus, a valuable tool for both government agencies and ordinary citizens, which has allowed the mountainous region of Pella to redefine its developmental prospects, introducing new practices and skills to the production system, new organisational forms and new multi-sectorial and innovative interventions. The concept as well as the practice of development is both complex and difficult. It requires an understanding as well as an overview of the situation and the capacity that exists and is expressed at a local level. Development is required be the object of coordinated efforts, on the basis of an existing plan that has been laid out with specific goals. The catalyst in bringing together all the varied efforts to invigorate economic, social and cultural development, and the underlying reason for cohesion in the region is PE.DE., which through flexibility, utilising high-principled transparency and good management, has managed to familiarise citizens with developmental criteria; has created in the Prefecture of Pella a place that produces quality products, a place where both natural environment and cultural heritage are highlighted; a place for innovative and groundbreaking initiatives and organisational structures, constituting an exemplary developmental mechanism, which is representative, tried-and-tested, as well as being highly effective. The challenge was initially very great and still remains sizable: success can be achieved, through painstaking hard work, effective continuity and engaging everyone in the effort, in order to make a difference for the better: this is a region that is disadvantaged, in every sense, with intrinsic organisational problems, which, however, go hand-in-hand with inestimable natural beauty and cultural heritage. Major challenges lie in re-structuring and reviving the social web and lines of production, in improving living conditions and quality of life for the citizens of this prefecture, guided by the dream of development, by expanding entrepreneurial activity, keeping alive what are contemporary Thermopylae for Greece; and PE.DE. will continue with great energy, consistency, responsibility and effectiveness, to work harder and more rapidly, in this major effort, whose entire purpose is to provide for the local community and environment, by promoting, supporting and encouraging its citizens to weave a strong, viable and modern developmental web for the Prefecture of Pella. It is the ambition of the PE.DE. with this minuscule piece of promotion for the LEADER + intervention, to provide visitors with an opportunity to gain a glimpse of a serene and friendly natural environment, full of vivid contrasts, turbulent rivers, high mountains, blue lakes and rare wetlands, which will make their trip and stay interesting, enjoyable and full of pleasant memories. Michalis Karamanis Prefect of Pella President of Development Agency of Pella

6 8 Ιστορικό Διάρθρωση του Μετοχικού Κεφαλαίου Αναπτυξιακή Πέλλας Η Αναπτυξιακή Πέλλας ιδρύθηκε το 1989 με ένα ευρύ εταιρικό σχήμα, πρωτόγνωρο για την περιοχή, που περιλαμβάνει τοπικούς φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα, συλλόγους, σωματεία, εργατοϋπαλληλικά κέντρα και νομικά πρόσωπα, εκφράζοντας την ανάγκη της τοπικής κοινωνίας για την στήριξη και ενίσχυση πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην προώθηση της ισόρροπης και πολυτομεακής ανάπτυξης, στην προώθηση της εξωστρέφειας, στην αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού και αποβλέπουν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών του Ν. Πέλλας. Σκοποί της εταιρίας Πρωταρχικός σκοπός της Αναπτυξιακής Πέλλας είναι η συμβολή στην προώθηση της ολοκληρωμένης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής μέσα από: Την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη των ΟΤΑ και των ενώσεών τους και της αποκεντρωμένης κρατικής διοίκησης. Την προώθηση της επιχειρηματικής, οικονομικής και γενικότερα βιώσιμης ανάπτυξης των ΟΤΑ ή της ευρύτερης περιοχής Την ανάπτυξη δραστηριοτήτων προστασίας του περιβάλλοντος Την εφαρμογή σχετικών πολιτικών σε διαδημοτικό ή ευρύτερο γεωγραφικό χώρο Την υλοποίηση δράσεων και προγραμμάτων ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού και ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής Την ανάληψη πρωτοβουλιών, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της και την συγκράτηση του πληθυσμού της Την διάχυση ενημέρωσης και πληροφορίας με στόχο την ενεργοποίηση των φορέων και του τοπικού πληθυσμού και την ανάληψη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών Την προώθηση και ενίσχυση της εξωστρέφειας της περιοχής με την προώθηση, διαχείριση και εφαρμογή διαπεριφερειακών ή / και διακρατικών έργων και προγραμμάτων. Η σύνθεση του Μετοχικού Κεφαλαίου της εταιρίας, αντανακλά την συνεργασία των φορέων της τοπικής κοινωνίας στον αγροτικό χώρο και τον κοινωνικό χαρακτήρα και ρόλο που έχουν αναλάβει, στα πλαίσια της ανάπτυξης του Ν. Πέλλας. Το Μετοχικό Κεφάλαιο της εταιρίας ανέρχεται στο ποσό των ,00 ευρώ ενώ η σύνθεση του είναι η εξής: Α/Α Μέτοχοι από (Εφαρμογή Νόμου2539/97 Ι.Καποδίστριας Ποσοστό Συμμετοχής 1 Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πέλλας 24,13 2 ΤΕΔΚ Νομού Πέλλας 10,00 3 Δήμος Βεγορίτιδας 11,50 4 Δήμος Έδεσσας 27,58 5 Δήμος Αριδαίας 10,00 6 Δήμος Γιαννιτσών 7,00 7 Δήμος Σκύδρας 1,33 8 Δήμος Μενηίδος 1,65 9 Δήμος Εξαπλατάνου 0,68 10 Επιμελητήριο Πέλλας 1,00 11 Όμιλος Χιονοδρόμων Έδεσσας 0,50 12 Σύλλογος «Οι Φίλοι του Καϊμάκτσαλαν» 1,00 13 Αγροτικός συνεταιρισμός Άρνισσας 1,50 (%) 14 Εργατοϋπαλληλικό κέντρο Έδεσσας Αλμωπίας 0,25 15 Πανεργατικό Κέντρο Έδεσσας Αλμωπίας 0,50 16 Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νέων Αγ. Αθανασίου 0,25 17 Σύλλογος Διπλωματούχων Μηχανικών Ν. Πέλλας 0,38 18 Φυσιολατρικός Ορειβατικός Όμιλος Γιαννιτσών 0,25 19 Φυσιολατρικός Όμιλος Έδεσσας 0,25 20 Χιονοδρομικός Όμιλος Αλμωπίας 0,25 Γενικό Σύνολο 100,00

7 10 11 A concise history Share Capital Structure Development Agency of Pella The Development Agency of Pella was founded in 1989 with a broad company structure, unprecedented for that region, which included many local agencies of the broader public sector, clubs, unions, workers centres and legal entities, expressing the need of the local society to support and invigorate initiatives whose aim is to promote balanced and multi-sectorial development, to look outwards, to exploit local potential; and whose purpose is the improved quality of life of the citizens of the Prefecture of Pella. Company goals The primary goal of the Development Agency of Pella is to contribute to the promotion of an integrated economic and social development of the region by: Providing scientific and technical support to the Local Government Organisations and their associations and to de-centralised public administration; Promoting entrepreneurial, economic and generally sustainable development of L.G.O.s or the general area; Developing activities for the protection of the environment; Implementing the relevant policies on an inter-municipal level or over a broader geographical area; Implementing actions and programmes to develop human resources and strengthen social cohesion; Undertaking initiatives, designing and implementing actions whose purpose is the integrated development of the countryside, which would improve quality of life for its inhabitants and help stem the flow of population drain; Providing information and briefings in order to energise agencies and the local population and undertaking developmental initiatives; Promoting and supporting regional extroversion by promoting, managing and implementing inter-regional and inter-state projects and programmes. The company s Share Capital structure reflects the collaboration that exists between agencies in local society in this rural area and the social character and role these have undertaken, within the framework of development of the Prefecture of Pella. The company Share Capital amounts to 352, euros, and its structure is as follows: No Shareholders from 01/01/1999 (Implementation of Law 2539/97 Ioannis Kapodistrias Participation Percentage 1 Prefectural Local Government of Pella Local Union of Munic. & Com. of the Prefecture of Pella Municipality of Vegoritida Municipality of Edessa Municipality of Aridaea Municipality of Yiannitsa Municipality of Skydra Municipality of Meniida Municipality of Exaplatanos Pella Chamber of Commerce Edessa Skiers Association The Friends of Kaimaktsalan Club Agricultural cooperative of Arnissa Workers Union Centre for Edessa / Almopia Pan-Workers Centre for Edessa / Almopia Agios Athanassios Educational and Cultural Youth Club Association of Graduate Engineers of the Prefecture of Pella 0.38 (%) 18 Yiannitsa Naturalists and Mountain Climbing Club Edessa Naturalists Club Almopia Ski Club 0.25 General Total

8 12 13 Πεδία Δραστηριότητας της ΑΝ.ΠΕ. Αναπτυξιακή Πέλλας Η Αναπτυξιακή Πέλλας δραστηριοποιείται στα ακόλουθα πεδία: Τεχνική στήριξη των Ο.Τ.Α. και των Συνεταιριστικών Οργανώσεων με στόχο την διατύπωση και υλοποίηση σχεδίων ανάπτυξης. Εκπόνηση Τοπικών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων καθώς και μελετών ποικίλου περιεχομένου (χωροταξικές μελέτες, μελέτες σκοπιμότητας, μελέτες έρευνας αγοράς κ.α.). Σύνταξη και υποβολή επιχειρησιακών σχεδίων στα πλαίσια κοινοτικών και εθνικών πρωτοβουλιών και προγραμμάτων με στόχο την προώθηση αναπτυξιακών παρεμβάσεων στο Ν. Πέλλας ή σε τμήματα αυτού. Υλοποίηση τοπικών πρωτοβουλιών που αφορούν στον τουρισμό, στο ανθρώπινο δυναμικό, στα ΜΜΕ, στο περιβάλλον, στην αγροτική ανάπτυξη κ.α. Δημιουργία ηλεκτρονικού τοπικού δικτύου επικοινωνίας μεταξύ τοπικών φορέων και εταιρίας καθώς και σύνδεση με εθνικά και κοινοτικά δίκτυα, τράπεζες πληροφοριών και βάσεις δεδομένων. Συμμετοχή σε προγράμματα ανταλλαγής εμπειριών με κύριο στόχο την μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας. Η ΑΝ.ΠΕ. είναι μέλος της Ελληνικής Ένωσης Αναπτυξιακών Εταιριών (HELADA μέλος της EURADA), του Ευρωπαϊκού Δικτύου EGLEI και του Ελληνικού Δικτύου LEADER+. Περιοχή Αναφοράς Ορεινός Νομός Πέλλας Προϋπολογισμός ,62 Η Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER + είναι πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει ως βασικό σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της υπαίθρου μέσα από μια συνεχή ανάπτυξη με στόχους: Την αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Την ενίσχυση του οικονομικού πλαισίου και την δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Την βελτίωση της οργανωτικής ικανότητας της τοπικής κοινωνίας. Την ολοκληρωμένη, υψηλής ποιότητας, αειφόρο ανάπτυξη της υπαίθρου, μέσω πιλοτικών εφαρμογών. Την ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της απομόνωσης των περιοχών, σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Στα πλαίσια της LEADER +, οι άνθρωποι της υπαίθρου: Συμμετέχουν ενεργά και αποφασίζουν οι ίδιοι για την αναπτυξιακή προσπάθεια που γίνεται στην περιοχή τους. Προβαίνουν σε μικρές επενδύσεις και δημιουργούν, παράλληλα έναν ιδιαίτερα παραγωγικό ιστό. Ενεργούν συλλογικά και μέσα από δίκτυα (clusters), στηρίζουν επιχειρηματικές δραστηριότητες και Κάνουν οι ίδιοι πράξη όσα οραματίζονται για τον τόπο τους. Θέμα συσπείρωσης για το πιλοτικό τοπικό πρόγραμμα είναι η «Οργάνωση και προώθηση του τοπικού προϊόντος ποιότητας μέσα από τη συνολική δικτύωση των τοπικών φορέων ανάπτυξης και ειδικότερα στα προϊόντα, στις υπηρεσίες, στον τουρισμό, στον πολιτισμό και στο φυσικό περιβάλλον». Η εφαρμογή αυτού του νέου μοντέλου ανάπτυξης, που ορίζεται από το Τοπικό Σύμφωνο Αειφορίας για την Πέλλα, φιλοδοξεί να εγκαταστήσει, σε όλες τις υλοποιούμενες από το πρόγραμμα δράσεις, ένα σύστημα κανόνων, που ορίζει αρχές, προδιαγραφές και διεργασίες οι οποίες υποχρεωτικά θα εφαρμόζονται από τους τελικούς δικαιούχους, για να επιτευχθεί η επιχειρηματική υπεροχή και η αειφόρος ανάπτυξη του Ν. Πέλλας και να αναγνωρίζεται από όλους ο τίτλος «Πέλλα...Αίσθηση Ζωής Γεύση Πολιτισμού».

9 14 15 Fields of Activity of PE.DE. Development Agency of Pella The Development Agency of Pella is active in the following fields: Technical support for L.G.O.s and Cooperative Organisations in order to formulate and implement development plans; Carrying out Regional Development Programmes as well as various studies (town planning studies, feasibility studies, market research studies and so forth); Compiling and submitting operational plans within the framework of community and national initiatives and programmes in order to promote developmental interventions in the Prefecture of Pella or in portions thereof; Implementing local initiatives for tourism, human resources, the media, the environment, rural development and so forth; Creating a local digital communications network between local agencies and the company, as well as linking to national and community information networks and data bases; Taking part in experience exchange programmes, whose main purpose is know-how and technology transfer. PE.DE. is a member of the Hellenic Association of Development Agencies (HELADA, a member of EURADA); of the European Network EGLEI; and the Greek LEADER+ Network. Reference Region Mountain Prefecture of Pella Budget 9,101, Community Initiative LEADER+ is a European Union programme whose basic aim is to improve the quality of life of countryside residents through ongoing development with the following goals: Making use of their natural and cultural heritage; Supporting the economic framework and creating new employment positions; Improving the organisational capacity of the local community; Achieving integrated, high-quality, sustainable development of the countryside using pilot applications; Supporting efforts to eliminate regional isolation, on all levels of economic and social life. As part of LEADER+ the people of the countryside: Participate actively and personally decide on the developmental efforts that will take place in their region; Undertake small-scale investments, while, at the same time, creating a particularly productive clusters. Act collectively and in clusters, support entrepreneurial endeavours; and They are the ones who transform their visions for their land into reality. The rallying point for the pilot programme is The organisation and promotion of regional quality products through an overall networking of local development agencies; specifically in products, services, tourism, culture and the natural environment. The application of this new development model, as set out by the Local Sustainability Pact for Pella, aims to establish, in all the actions implemented by this programme, a system of rules, that set out principles, specifications and procedures, which must be mandatory for all final beneficiaries, in order to achieve entrepreneurial excellence and sustainable development for the Prefecture of Pella; and so everyone can acknowledge the title: Pella... A sense of Life - A taste of culture.

10 16 17 Nομός Πέλλας The Prefecture of Pella Γενικά Στοιχεία Περιοχής Η Πέλλα είναι Νομός της Ελλάδας που βρίσκεται στη Μακεδονία και ανήκει στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Συνορεύει στα βόρεια με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στα ανατολικά με το Νομό Κιλκίς, στα νοτιoανατολικά με το Νομό Θεσσαλονίκης, στα νότια με τoυς Νομoύς Ημαθίας και Κοζάνης και στα δυτικά με το Νομό Φλώρινας. Ο Νομός Πέλλας τόπος ευλογημένος και προικισμένος με σπάνια φυσικά θέλγητρα αναδεικνύεται μέσα από ένα σπάνιο συγκερασμό από το πλούσιο ιστορικό παρελθόν του με την σύγχρονη εικόνα του τοπίου και την απλοϊκότητα και φιλοξενία των κατοίκων του. Γενικά στοιχεία Έκταση: τ. χλμ. Πληθυσμός: κάτοικοι (απογραφή 2001) Πρωτεύουσα: Έδεσσα ή Αιγές ή Βοδενά, αρχαία πρωτεύουσα και Ιερή πόλη της Μακεδονίας με κατοίκους (2001). Άλλες σημαντικές πόλεις: Πέλλα, Γιαννιτσά, Αριδαία, Σκύδρα και Κρύα Βρύση. Γεωγραφία Στο Νομό Πέλλας βρίσκονται το όρος Πάικο (1.986 μ.), η οροσειρά Βόρας (2.524 μ.), η λίμνη Βεγορίτιδα (54 τ. χμ.) ο υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου-Βρυττών και οι ποταμοί Λουδίας, Εδεσσαίος και Μογλενίτσας. Iαματικές Πηγές Υπάρχουν Ιαματικά Λουτρά με τις μεταλλικές πηγές Πόζαρ στο Λουτράκι Αλμωπίας όπου αναβλύζει νερό σε θερμοκρασία 37 C, καθώς και στο Λουτροχώρι Σκύδρας, μεταξύ Έδεσσας και Βέρoιας, με θειούχα ύδατα. General Information on the Region Pella is a Prefecture of Greece, located in Macedonia and belonging to the region of Central Macedonia. To the north the Prefecture of Pella borders run along the Former Yugoslav Republic of Macedonia; to the east it borders with the Prefecture of Kilkis; to the southeast with the Prefecture of Thessaloniki; to the south with the Prefectures of Imathia and Kozani; and to the west with the Prefecture of Florina. The Prefecture of Pella is a blessed land, gifted with rare natural beauty, whose rich history is melded with the contemporary image of the landscape and simplicity and hospitality of its inhabitants. General information Area: 2,506 sq. km. Population: 148,190 inhabitants (2001 census) Capital: Edessa, also known as Aiges or Vodena, the ancient capital and sacred city of Macedonia, which has 18,253 inhabitants (2001). Other major towns: Pella, Yiannitsa, Aridaea, Skydra and Krya Vryssi. Geography The Prefecture of Pella contains Mount Paiko (1,986 m.), the Voras mountain range (2,524 m.); lake Vegoritida (54 sq. km.); the Agra-Nissi-Vrytta wetlands and the Loudias, Edessaios and Moglenitsas rivers. Thermal Springs (Spas) There are thermal springs with Bath Spas at Pozar, at Loutraki Almopias, where the water bubbles out at a temperature of 37 C, as well as at Loutrohori Skydras, between Edessa and Veria, where the waters are sulphurous.

11 18 19 Υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου-Βρυττών: Μοναδική ηρεμία που χαρίζει απλόχερα η φύση του Ν. Πέλλας Agra-Nissi-Vrytta Wetlands: Unique serenity, that nature offers in the Prefecture of Pella

12 20 21 Έδεσσα: Ένας παράδεισος εναλλακτικού τουρισμού Edessa: A haven for alternative tourism Έδεσσα, μια λέξη συνώνυμη με την ομορφιά και το πράσινο, μια πόλη ταυτισμένη με τα νερά και το φυσικό περιβάλλον. Χτισμένη στην καρδιά της Μακεδονικής γης, στο χείλος ενός επιβλητικού βράχου, κρυμμένη στο απέραντο πράσινο, μια από τις ομορφότερες πόλεις της χώρας, η Έδεσσα, για πολλά χρόνια ταυτιζόταν από τους επισκέπτες της με τους μοναδικούς καταρράκτες και τη δροσιά του άφθονου νερού και πρασίνου, στοιχεία που σε παρόμοια αφθονία δε διαθέτει κανένας τόπος στη χώρα. Edessa, a word synonymous with beauty and verdant growth, a town whose identity embraces water and the natural environment. Built in the heartland of Macedonia, on the lip of an imposing rock, hidden in amongst the verdant growth, this is one of the most beautiful towns in the land. Edessa for many years was identified by visitors with its unique waterfalls and the coolness that the profusion water and greenery provides, elements that no other place in the land has in such bountiful abundance. Για τον ανώνυμο επισκέπτη της ήταν μια όαση γαλήνης, φυσικής ομορφιάς, ηρεμίας και περισυλλογής. Αυτός ο ανώνυμος επισκέπτης έφευγε πάντοτε από την πόλη διατηρώντας στις θύμισες του, τις σύντομες όμορφες στιγμές δίπλα στο μεγάλο καταρράκτη, το «Ψηλό Βράχο» και το επιβλητικό τοπίο του «Λόγγου», του καταπράσινου κάμπου της καθώς και τις ζεστές στιγμές που έχει ζήσει με τους φιλόξενους κατοίκους της πόλης. Δεν ήξερε όμως ότι στα σπλάχνα της πόλης αυτής αλλά και στη γύρω περιοχή της κρυβόταν ένας σημαντικός πλούτος από φυσικές καλλονές και περίτεχνες ανθρώπινες δημιουργίες η ανάδειξη και η αξιοποίηση των οποίων μπορούσαν να συνθέσουν ένα μοναδικό στη χώρα φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, το οποίο θα αποτελούσε τη βασική υποδομή για την ανάπτυξη ενός σύνθετου και ιδιαίτερα αξιόλογου συμπλέγματος εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Τα τελευταία χρόνια η Έδεσσα και η ευρύτερη περιοχή της μέσα από τις συνεχείς προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας αλλάζει και επαναπροσδιορίζει τη θέση της στον τουριστικό χάρτη της χώρας. Διεκδικεί πλέον, με αξιώσεις, έναν πρωταρχικό ρόλο στην τουριστική σκηνή της χώρας και ιδιαίτερα στον χώρο των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, προσφέροντας ποιότητα, ποικιλία και ζεστασιά. Με οδηγό ένα ορθολογικό αναπτυξιακό σχεδιασμό, όπου ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους άξονες, ο Δήμος της πόλης, οι συλλογικοί φορείς και οι κάτοικοι της σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες της ευρύτερης περιοχής επενδύουν σε ένα μοναδικού εύρους και μεγέθους τουριστικό σχέδιο ανάπτυξης, προσπαθώντας, με υπομονή, να διασφαλίσουν τις κατάλληλες συνθήκες για μια κοινωνική και οικονομική αναβάθμιση της περιοχής, πάντοτε με ιδιαίτερο σεβασμό στο περιβάλλον, στην ιστορία και στην τοπική κληρονομιά και παράδοση. Κεντρικό στοιχείο του σχεδιασμού η πόλη της Έδεσσας και η κεντροβαρική της θέση στον μοναδικό τουριστικό και πολιτιστικό άξονα επί του οποίου αναπτύσσεται το σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης και οποίος δεν είναι άλλος από τη διαδρομή Θεσσαλονίκη Έδεσσα Καστοριά Πρέσπες όπου ξεχωρίζουν ιδιαίτερα αξιόλογοι τουριστικοί πόλοι όπως είναι η Πέλλα, For ordinary visitors, this is an oasis of tranquillity, natural beauty, calm, a place for meditation. This ordinary visitor always left the town retaining a memory of those brief but beautiful moments near the large water falls, the Psilos Vrahos, and the awe-inspiring landscape of the Longos, the verdant cultivated plain, as well as the warmth expressed by the town s hospitable inhabitants. What such visitors were unaware of, is that in the bowels of the town and the surrounding area lay hidden a large bounty of natural beauty and ornate man-made creations, which when suitably highlighted and turned to advantage could compose a unique natural and man-made environment, which would constitute the basic infrastructure for the development of a complex and particularly remarkable group of alternative forms of tourism. Over the past few years, Edessa and its surrounding area, has changed and redefined its position in the tourism map of Greece through the ongoing efforts of the local community. It now is challenging for a major role in the overall tourism scene in Greece and particularly in the alternative tourism sector, offering quality, variety and warm hospitality. Based on a rational developmental plan, of which tourism is one of the main axes, the town Municipality, the collective agencies, and the town inhabitants, in close collaboration with the local communities in the general region, have invested in a tourism development plan that is unique in breadth and scope, in order to ensure that suitable conditions exist so that the region is upgraded socially and economically, while retaining its respect for the environment, history and local heritage and traditions. A central element of the plan is the town of Edessa itself: as a central point in the unique tourism and cultural axis, on which the entire tourism development plan evolves, which axis is none other than the route from Thessaloniki to Edessa - Kastoria - the Prespes Lakes. Along this route, important stops are places like Pella, the Macedonian tombs of Pella / Yiannitsa, the ancient city of Edessa Aiges or Edessa, the combined

13 22 23 Έ δ ε σ σ α : Έ ν α ς π α ρ ά δ ε ι σ ο ς ε ν α λ λ α κ τ ι κ ο ύ τ ο υ ρ ι σ μ ο ύ E d e s s a : A h a v e n f o r a l t e r n a t i v e t o u r i s m οι Μακεδονικοί τάφοι Πέλλας Γιαννιτσών, η αρχαία πόλη της Έδεσσας οι Αιγές ή Έδεσσα, το σύμπλεγμα Βόρας (Καϊμάκτσαλαν) Βεγορίτιδας, τα Ιαματικά Λουτρά Λουτρακίου Αλμωπίας και λίγο μακρύτερα η Καστοριά και οι λίμνες των Πρεσπών. Μια διαδρομή 200 χιλιομέτρων με ξεχωριστές ομορφιές στην οποία η Έδεσσα δεσπόζει με την επιβλητική της παρουσία και την ποικιλία των τουριστικών δραστηριοτήτων που προσφέρει. Η πόλη πλέον μπορεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες και τις προσδοκίες και του πλέον απαιτητικού επισκέπτη ο οποίος στρεφόμενος προς τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού αναζητεί να γνωρίσει το φυσικό περιβάλλον, την τοπική παράδοση, την ιστορία του τόπου, την φιλοξενία των κατοίκων και να ασχοληθεί με δραστηριότητες που συνδυάζουν αναψυχή, αθλητισμό, περιήγηση και διασκέδαση. Η Έδεσσα και η ευρύτερη περιοχή της προσφέρουν σχεδόν τα πάντα στο χώρο των ήπιων, φιλικών προς το περιβάλλον φυσικό και ανθρωπογενές μορφών τουρισμού. Κατά μήκος του επιβλητικού βράχου της Έδεσσας, η φύση και το ανθρώπινο χέρι δημιούργησαν ένα μοναδικό σύνολο φυσικών καλλονών και ανθρώπινων παρεμβάσεων. Η διαδρομή είναι μοναδική. Οι πανέμορφοι καταρράκτες με το καταπράσινο πάρκο τους, η παραδοσιακή συνοικία των Παλιών Μύλων, τα παλιά εργοστάσια της πρωτοβιομηχανικής περιόδου του μεσοπολέμου, η παραδοσιακή συνοικία του Βαροσίου και ο «Ψηλός Βράχος» αποτελούν ένα μοναδικό σύνολο όπου φιλοξενούνται δραστηριότητες ιστορικού, περιηγητικού, φυσιολατρικού και εκπαιδευτικού τουρισμού. Περπατώντας από το γραφικό και απρόσμενα όμορφο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, στη βόρεια είσοδο από την Αριδαία, ο επισκέπτης μπαίνει στην περιοχή των καταρρακτών ακολουθώντας ένα θαυμάσια διαμορφωμένο δρόμο στο χείλος του Βράχου απ όπου η θέα από το «Λόγγο» - τον κάμπο - της Έδεσσας είναι μοναδική. Πρώτη επιβλητική παρουσία το παλαιό κτίριο του κλωστοϋφαντουργείου της «Εστίας» - από την εποχή του μεσοπολέμου όπου ανθούσε στην Έδεσσα charms of Mount Voras (the peak of Kaimaktsalan) and Lake Vegoritida, the Thermal Springs and Spa at Loutraki Almopias and a little further on, Kastoria and the Prespes Lakes. A 200 kilometer route with many distinct places of beauties, which Edessa dominates with its presence and the variety of tourism activities on offer. The town can now meet the requirements and expectations of the most demanding visitors, who seek, through alternative forms of tourism, to commune with nature, and learn about local traditions, local history, the hospitality offered by the locals and to be active in pursuits that combine recreation with sport, touring and fun. Edessa and its environs offer almost everything one could wish for in benign forms of tourism, environmentally-friendly (both to nature and the manmade environment). Along the awe-inspiring rock of Edessa, nature and the human hand have created a unique group of natural beauty spots and human interventions. The route is unique. The amazingly beautiful waterfalls in their verdant park; the traditional neighbourhood of Palioi Myloi; the old factories of the first industrial period, between the two world wars; the traditional neighbourhood of Varossi and the Psilos Vrahos all make a unique total, and play host to activities for historical, hiking, nature-loving and educational tourism. Walking from the picturesque and unexpectedly appealing town railway station, to the Northern entrance from the direction of Aridaea, visitors enter the waterfall district, following a wonderfully shaped path along the edge of the Rock -Vrahos- offering unique views over the Longos or Plain of Edessa. The first imposing sight is the old building of the cloth mill of Estia - dating back to the Interwar years, when weaving and the cloth industry flourished in Edessa. The building is now being transformed into a luxury hotel, on the initiative of the Municipality. Next to this is the verdant waterfall park. Highlights include the waterfalls themselves, the natural rock cave, the wonderful Katarraktes (waterfalls) centre, but, most

14 24 25 Έ δ ε σ σ α : Έ ν α ς π α ρ ά δ ε ι σ ο ς ε ν α λ λ α κ τ ι κ ο ύ τ ο υ ρ ι σ μ ο ύ E d e s s a : A h a v e n f o r a l t e r n a t i v e t o u r i s m η υφαντουργική βιομηχανία το οποίο σήμερα με πρωτοβουλία του Δήμου διαμορφώνεται σε ξενοδοχείο πολυτελείας. Δίπλα του το καταπράσινο πάρκο των καταρρακτών όπου ξεχωρίζουν οι καταρράκτες, η φυσική σπηλιά στον βράχο, το πανέμορφο κέντρο των «Καταρρακτών» αλλά πολύ περισσότερο το νερό και το πράσινο, στοιχεία που ο Θεός χάρισε πλούσια, ίσως με μοναδική απλοχεριά στην πόλη. Δυο μεγάλοι καταρράκτες, δύσκολο να πεις ποιος είναι ο ομορφότερος και απίστευτες διαμορφώσεις της πέτρας, του πρασίνου και του νερού. Ένας φυσικός παράδεισος. Παραδίπλα, η παραδοσιακή Συνοικία των Μύλων, πραγματικών έργων ανθρώπινης τέχνης. Πανέμορφα πέτρινα κτίρια ξύλινος μηχανολογικός εξοπλισμός, άριστα διατηρημένος σε ετοιμότητα λειτουργίας και ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον προκαλούν τον επισκέπτη να περπατήσει και να γνωρίσει την παράδοση και τις τέχνες της πόλης και της περιοχής. Χαμηλότερα, καρφωμένο κυριολεκτικά στο βράχο της πόλης βρίσκεται το συγκρότημα των βιομηχανικών κτιρίων του παλαιού Κανναβουργείου της πόλης κάποτε του μεγαλύτερου κανναβουργείου των Βαλκανίων. Σήμερα από τις προσπάθειες του Δήμου αναπτύσσεται στο χώρο ένα σύνολο δραστηριοτήτων μέσα από το πρωτοβιομηχανικό μουσείο, τις αίθουσες αναψυχής και διασκέδασης και το φυσικό περιβάλλον. Και όλα αυτά αφού πρώτα κατέβεις ένα τμήμα του βράχου με τον εντυπωσιακό γυάλινο ανελκυστήρα που φαίνεται να αγκαλιάζει το βράχο της πόλης. Δίπλα, η παραδοσιακή συνοικία του Βαροσίου, το στολίδι της πόλης, η ζωντανή ιστορία, με τα σοκάκια της, τα υπέροχα παραδοσιακά κτίρια, το παλιό παρθεναγωγείο χώρος εκθέσεων την ιστορική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τα εκκλησάκια της Αγίας Κυριακής, της Αγίας Παρασκευής και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, το Μητροπολιτικό Μέγαρο και σύντομα το λαογραφικό Μουσείο της πόλης στο οποίο θα φιλοξενηθεί όλη η παλαιά και σύγχρονη ιστορία της. Κοντά, ο «Ψηλός Βράχος», το υψηλότερο και επιβλητικότερο σημείο του βράχου της Έδεσσας απ όπου κανείς αφήνει το βλέμμα του να πλανάται of all, the waters and the vegetation, gifts a generous God bestowed abundantly on the town. There are two large waterfalls. It is hard to say which is the most beautiful, and there are marvellous rock formations, patterns of greenery and water. This is a natural paradise. Further on, the traditional Neighbourhood of Myloi, which are true works of human art. Fabulous stone buildings, perfectly maintained wood mechanisms, ready to work at an instant, alongside this wonderful nature, challenge the visitor to take long walks and get to know the traditions and crafts of the town and the surrounding area. Lower down, so that it appears to be tacked onto the rock of the town, is a complex of industrial buildings of the old Kannavourgio once the largest factory producing hemp rope in the Balkans. Nowadays, Municipal efforts have seen the space developed for a series of activities, including a museum about those first industries, recreation halls and the natural environment. All this, after descending down a portion of the rock in an impressive glass elevator, which appears to hug the town rock. Next is the traditional neighbourhood of Varossi, a true jewel of this town, a part of living history, with its alleys, its amazing traditional buildings, the old girls school - now an exhibition space - the historical church of the Dormition of the Theotokos, the Metropolitan Mansion and what will shortly become the town Folklore Museum, which will be host to much of the town s old and more recent history. Nearby is the Psilos Vrahos, the highest and most imposing point of the Edessa rock, from which you can let your gaze wander over the verdant plain, regard the ancient city and further on the city of Pella. You can envision King Alexander and wonder at the magic and majesty of the land. And down below, at the foot of the Psilos Vrahos, lies the ancient city of Aiges, the birthplace of the Macedonian civilisation, a source of major archaeological finds. You can get there by descending the face of the cliff through stone pathways, lost in the shadow of wild vegetation, walking accompanied by στον κατάφυτο κάμπο της, να ατενίζει την αρχαία πόλη και παρακάτω την Πέλλα, να οραματίζεται το βασιλιά Αλέξανδρο, να ανατριχιάζει από τη μαγεία και τη μεγαλοπρέπεια του τόπου. Και εκεί χαμηλά, στα πόδια του «Ψηλού Βράχου» η αρχαία πόλη, οι Αιγές, η κοιτίδα του Μακεδονικού πολιτισμού με τα σημαντικότερα ευρήματα, στην οποία κανείς φθάνει κατεβαίνοντας το βράχο μέσα από τα πέτρινα μονοπάτια, χαμένος στη σκιά της άγριας βλάστησης, περπατώντας συντροφιά με τους ήχους του νερού. Δίπλα στην αρχαία πόλη το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, μια επιβλητική, φιλόξενη γωνιά κατάνυξης και αγάπης. Επιστρέφοντας στην πόλη και δίπλα στον «Ψηλό Βράχο» ο χώρος του παλαιού βιομηχανικού συγκροτήματος Τσίτση όπου ο Δήμος της Έδεσσας θέτει σε εφαρμογή το πιο φιλόδοξο σχέδιο του. Την εγκατάσταση ενός πύργου, του πύργου του Μέγα Αλέξανδρου, ενός κέντρου ανάπτυξης πολιτιστικών δραστηριοτήτων πάντοτε στη σκιά και την ανάμνηση του Μεγάλου Βασιλιά το πνεύμα του οποίου πρώτο διέγνωσε την ανάγκη της εξάπλωσης του μεγαλόπρεπου ελληνικού πολιτισμού. the sounds of the water. Next to the ancient city is the Monastery of Aghia Triada, an austere yet hospitable corner dedicated to prayer and love. Returning to the city and next to the Psilos Vrahos, are the precincts of the old Tsitsis industrial complex, where the Municipality of Edessa is setting into motion its most ambitious plan yet: It is locating a tower, the Alexander the Great tower, a centre for the development of cultural activities in the shadow and with the memory of the great king, whose spirit first knew the need to spread Greek civilisation throughout the world.

15 26 27 Έ δ ε σ σ α : Έ ν α ς π α ρ ά δ ε ι σ ο ς ε ν α λ λ α κ τ ι κ ο ύ τ ο υ ρ ι σ μ ο ύ E d e s s a : A h a v e n f o r a l t e r n a t i v e t o u r i s m Τέλος και πριν φθάσουμε στη νότια είσοδο της πόλης από τη Θεσσαλονίκη το πάρκο της Μεραρχίας και το πρωτοβιομηχανικό συγκρότημα ΣΕΦΕΚΟ συμπληρώνουν ένα μοναδικής ποικιλίας και ομορφιάς τοπίο. Και ως να μην έφθανε από τα ποτάμια της Έδεσσας, ενδιάμεσα να συμπληρώνουν το έργο του καλλιτέχνη. Αν δε κανείς ρωτήσει, μόνο αυτά; Όχι βέβαια αφού στο εσωτερικό της η πόλη φιλόξενη, γελαστή περιμένει τον επισκέπτη να τον ξεναγήσει στις όμορφες γειτονιές, στη βυζαντινή γέφυρα στο Κιουπρί, στην πλατεία του κεντρικού ρολογιού, στο παλιό Τζαμί, στους μικρούς καταρράκτες και στο ζωντανό εμπορικό κέντρο όπου ο Δήμος αναλαμβάνει ήδη την πρωτοβουλία εγκατάστασης ενός εκτεταμένου δικτύου πεζοδρόμων. Μαζί με όλα αυτά ζεστά ξενοδοχεία, όμορφες ταβέρνες και εστιατόρια, αξιόλογα παραδοσιακά προϊόντα και πολύ χαμόγελο και ζεστασιά από τους ιδιαίτερα φιλόξενους κατοίκους της πόλης. Και εάν και πάλι κάποιος ρωτήσει, μόνο αυτά; Όχι βέβαια. Στην ευρύτερη περιοχή της Έδεσσας του Νομού Πέλλας βρίσκεται σε εξέλιξη το σημαντικότερο ίσως σύμπλεγμα πόλων ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού στη χώρα. Οι δραστηριότητες πολλές, συμπληρωματικές και μοναδικές αναπτύσσονται στο σύμπλεγμα Χιονοδρομικό κέντρο Βόρα ( Καϊμάκτσαλαν) Λίμνη Βεγορίτιδα Αεραθλητικό κέντρο Παναγίτσας Ιαματικά Λουτρά Λουτρακίου Αλμωπίας Υγρότοπος Άγρα Νησίου Βρυττών. Λίγα χιλιόμετρα από την Έδεσσα στο δρόμο Έδεσσας Φλώρινας, ο υγρότοπος Άγρα Νησίου Βρυττών. Μια έκταση στρεμμάτων πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα, μοναδικής περιβαλλοντικής αξίας, ένας τόπος όπου ο επισκέπτης αισθάνεται δεμένος με τη φύση. Παραπέρα, στο ίδιο οδικό άξονα το χιονοδρομικό κέντρο Βόρα (Καϊμάκτσαλαν) στο βουνό Βόρας (υψ μ.). Το υψηλότερο χιονοδρομικό κέντρο με τη μεγαλύτερη διάρκεια χιόνωσης στη χώρα, την καλύτερη ποιότητα χιονιού, τις ατελείωτες πίστες, την απίστευτη θέα. Εκεί όπου αισθάνεσαι ότι ακουμπάς τον ουρανό χαμένος στη μαγεία της φύσης. Ένας μοναδικός τόπος για χιονοδρόμους, ορειβάτες και περιπατητές τον οποίο διασχίζει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4/6. Και εκεί που γλιστράς στο όμορφο χιόνι νοιώθεις να βυθίζεσαι στα γαλανά νερά της λίμνης Βεγορίτιδας, στους πρόποδες του βουνού μέρος ιδανικό για ναυταθλητισμό, ψάρεμα, αναψυχή. Ακόμη θέλεις να πιαστείς από τα ανεμόπτερα, τα αλεξίπτωτα πλαγιάς, τα αιωρόπτερα που με τα πανέμορφα χρώματα τους στολίζουν τον καταγάλανο ουρανό. Έχουν βέβαια ξεκινήσει από το μοναδικό ιδιόκτητο χώρο αεραθλητισμού, το αεραθλητικό κέντρο Μακεδονίας - Θράκης, στους πρόποδες του Βόρα λίγο πριν την Βεγορίτιδα. Και όταν η κούραση σε καταβάλει, μια στροφή του τιμονιού προς την ανατολή και βρέθηκες στα Ιαματικά Λουτρά Λουτρακίου, στους πρόποδες του Βόρα, στις απολήξεις του εξαίσιου Μαύρου Δάσους, περιοχή που η φύση θέλησε να είναι η ομορφότερη. Πανέμορφη φύση, 13 σπήλαια, απίθανα ορειβατικά μονοπάτια, ζεστό ιαματικό νερό, φιλικές εγκαταστάσεις και φιλόξενοι άνθρωποι είναι μερικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της περιοχής. Στο τέλος επιστροφή στην όμορφη Έδεσσα, εκεί που κανείς πριν πόσες άραγε μέρες άρχισε την εκδρομή ή ξεκίνησε το «τουριστικό πακέτο» και με την οποία πλέον αισθάνεται ότι έχει ιδιαίτερους δεσμούς, την οποία δε θέλει να αποχωρισθεί, αφού εκεί αγκάλιασε και γνώρισε τους ανθρώπους. Finally, before we reach the southern entrance to the city, and the road to Thessaloniki, lies the Merarchia Park and the old SEFEKO factory complex, which add yet another note to this varied and interesting terrain. And if that were not sufficient, the rivers of Edessa run through it all, adding yet another artistic touch. And if anybody should ask: Is that all?, the answer, is Certainly not. As the town itself lies within this circumnavigation, guiding visitors through its lovely neighbourhoods, the Byzantine bridge at Kioupri, the square with the central clock, the old mosque, the small waterfalls and the lively shopping centre, where the Municipality is already undertaking the initiative of establishing extensive pedestrian ways. Alongside all these, welcoming hotels, lovely tavernas and restaurants, noteworthy traditional products and a lot of welcoming, warm smiles from the locals, who are particularly hospitable. And if anyone should ask, Is that all?, the answer once more is Certainly not. The general region of Edessa in the Prefecture of Pella is the site where perhaps the largest number of alternative forms of tourism is being developed in Greece. There is a plethora of activities that complement each other but are each unique. These are spread out along the Ski center at Voras (Kaimaktsalan) Lake Vegoritida the Panagitsa air sports centre the Thermal Springs and Spa at Loutraki Almopias the Agra/Nissi/Vrytta Wetlands. A few short kilometres from Edessa, along the Edessa-Florina road are the Agra/Nissi/Vrytta Wetlands. An area of 1,000 hectares, rich in flora and fauna, of great environmental importance, this is a place where any visitor would feel close to nature. Further on, along the same road, is the Voras (Kaimaktsalan) ski center on Mount Voras (alt. 2,524 m.). This is the highest altitude ski centre in Greece and has the longest snow duration in the country, as well as the best snow quality, endless pistes and stunning views. Here, you feel that you can touch the sky. You lose yourself in the enchantment of nature. This is a one-of-a-kind place for skiers, mountain climbers and hikers, and lies along the European Long Distance Trail E4 / E6. You can slide along the beautiful snow, or sink into the blue waters of Lake Vegoritida, on the foothills of the mountain, an ideal location for water sports, fishing and recreational activities. You find yourself wishing you were swooping in one of the gliders, or the paragliding chutes, colourfully gliding around, decorating the blue sky with their vivid colours. These have taken off from the unique, privately owned air-sports facility, the Macedonia-Thrace air sports centre, on the foothills of Vora, located close to Lake Vegoritida. And when exhaustion sets in, you turn east to find yourself swimming in the Loutraki Spa Mineral Springs, along the edges of the amazing Mavro Dassos, one of nature s beauty spots. Amazing variety of natural beauty, 13 caves, wonderful hiking paths, medicinal thermal springs, friendly facilities and warm, hospitable people are some of the calling points of the area. Then visitors can return to lovely Edessa, where their trip or tourist package started off, who knows how many days ago, where they feel they have special ties; a place they don t know want to leave, as they feel they have been wholeheartedly welcomed, and they have got to know the locals.

16 28 29 Τουριστικές Διαδρομές: Ο δρόμος με τις κερασιές Tourist Routes: The cherry tree road Ξεκινώντας από την πόλη της Έδεσσας και ακολουθώντας το εθνικό οδικό δίκτυο προς Φλώρινα, περνώντας από τις βόρειες παρυφές του όρους Βέρμιο, διασχίζει κανείς μια κατάφυτη περιοχή, γεμάτη με οπωρώνες κερασιών οι οποίοι δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στο τοπίο, τόσο κατά την περίοδο της άνθησης όσο και κατά την βλαστοφορία και καρποφορία. Είναι πανελληνίως γνωστό ότι οι κερασιές αυτές παράγουν το «τραγανό» κεράσι της Έδεσσας. Ο δρόμος αυτός παρουσιάζει δυο επιλογές, μια προς Αριδαία, όπου το τοπίο παραμένει έντονα αγροτικό και πλούσιο σε εναλλαγές και μια δυτικά προς Φλώρινα, όπου καταλήγει στην Άρνισσα και τη λίμνη Βεγορίτιδα. Εδώ το τοπίο αρχίζει να γίνεται πιο λιτό και ξηρό, με οπωρώνες κερασιών που εναλλάσσονται με χέρσα τμήματα γης, δημιουργώντας ενδιαφέρουσες χρωματικές αντιθέσεις. Στο τέλος της διαδρομής αυτής εμφανίζεται η λίμνη, σημαντικός υδροβιότοπος, με πολλά προστατευόμενα είδη πτηνών και ψαριών. Starting from the city of Edessa and taking the national road network towards Florina, passing through the northern slopes of Mount Vermio, visitors drive through a verdant area, full of fruit orchards planted with cherry trees, that give the landscape a particular colour, both during the cherry blossom time as well as when they turn green and grow fruit. Throughout Greece Edessa cherries are renowned, and these are the trees that bear those fruit. This road offers two choices: one towards Aridaea, where the landscape remains firmly agricultural and varies a lot, and the other goes to the west, towards Florina, to end up in Arnissa and Lake Vegoritida. Here the landscape is more sparse and dry, and the cherry orchards are interspersed with arid portions of land, creating a variety of chromatic contrasts. At the end of this route lies the lake, with its important wetlands, which harbour many protected species of birds and fish. Κατά μήκος της διαδρομής, ο επισκέπτης συναντά αρκετά χωριά, που παρέχουν τη δυνατότητα για ευχάριστη διαμονή, αναψυχή, διασκέδαση (σύμφωνα με τα τοπικά ήθη και έθιμα), καθώς και αγορά τοπικών προϊόντων. Στη συγκεκριμένη διαδρομή έχουν καταγραφεί 124 μονάδες φιλοξενίας (Άρνισσα, Βρυττά, Π. & Ν. Αγ. Αθανάσιος, Όρμα και Παναγίτσα) οι οποίες διαθέτουν 1055 δωμάτια με 2300 κλίνες, αντίστοιχα. Επίσης 44 κέντρα εστίασης (Μεσημέρι, Πλατάνη, Φλαμουριά, Βρυττά, Βεγορίτιδα, Άγρας, Παναγίτσα, Π. Άγιος Αθανάσιος, Νέος Άγιος Αθανάσιος, Καρυδιά, Σαρακηνοί, Όρμα). Υπάρχουν τουριστικά περίπτερα στον Άγρα και την Άρνισσα, το μνημείο των μακεδονομάχων Άγρα και Μίγκα στον Άγρα, παλιές εκκλησίες στην Αγ. Φωτεινή, στον Άγρα, στο Νησί (όπου αναβλύζει Άγιο Αγίασμα), στη Καρυδιά και στη Σωτήρα, ένας παραδοσιακός υδρόμυλος στο Νησί και οι κερασιές σε μέγεθος πλατανιών στους Σαρακηνούς. Εδώ, ανάλογα με το μέρος και την εποχή, γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γιορτές σύμφωνα με τα τοπικά έθιμα. Ενδεικτικά αναφέρονται, η γιορτή του τσίπουρου στο Μεσημέρι, η γιορτή του κερασιού στον Άγρα και η γιορτή του μήλου στην Άρνισσα. Ακόμη στην περιοχή διοργανώνονται αθλητικές δραστηριότητες, όπως αγώνες κωπηλασίας στη λίμνη Βεγορίτιδα, το πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα παραπέντε στην Παναγίτσα και το βαλκανικό πρωτάθλημα ελεύθερης και τεχνικής κατάβασης στο Χιονοδρομικό Κέντρο Βόρας Καϊμάκτσαλαν. Τέλος, στα κατά τόπους καταστήματα και σε αρκετά σημεία πάνω στο δρόμο διατίθενται τοπικά προϊόντα, όπως είναι μήλα, ροδάκινα, τα φημισμένα κεράσια «τραγανά Εδέσσης», το τσίπουρο στο Μεσημέρι κ.α. Along the route, visitors encounter several villages, which offer many opportunities for tarrying, offering as they do rooms to stay, recreational facilities and fun (according to local customs), as well as an opportunity to purchase local products. Along this route 124 hospitality units exist (in Arnissa, Palaios and Neos Agios Athanassios, Vrytta, Orma and Panagitsa) with 1,055 rooms available (2,300 beds). There are also 44 dining facilities spread out between the villages of Messimeri, Platani, Flamouria, Vrytta, Agra, Panagitsa, Palaios Agios Athanassios, Neos Agios Athanassios, Karydia, Sarakinoi, Orma. There are tourist information kiosks in Agra and Arnissa; the memorial to Agras and Migkas, who fought in the Macedonian struggle for liberation at Agra; old churches at Agia Fotini, at Agra and at Nissi (where Holy Water is supposed to rise from the earth), at Karydia and at Sotira; a traditional water mill at Nissi; and cherry trees the size of plane trees at Sarakinoi. Here, depending on the place and the season, various cultural activities take place local festivals in accordance to the local customs. For example, there is the tsipouro festival at Messimeri (tsipouro being the local firewater), the cherry festival at Agra and the apple festival at Arnissa. Sporting activities are also frequent in the area, and include rowing on Lake Vegoritida, the European Paragliding championships at Panagitsa and the Balkan downhill ski and slalom championships at the Voras Kaimaktsalan Ski Centre. Local shops and at farm stands along the roadside, local produce is available for sail, including apples, peaches, the renowned Edessa cherries, tsipouro at Messimeri and much more.

17 30 31 Τουριστικές Διαδρομές: Ο δρόμος με τα περιβόλια Tourist Routes: The orchard road Αναφέρεται σε ποικίλες διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει κατά βούληση ο επισκέπτης μέσα στον όμορφο και πλούσιο κάμπο της Αριδαίας που περικλείεται από τους φυσικούς όγκους του Βόρα και του Πάικου, σχηματίζοντας ένα οροπέδιο. Ξεκινώντας από τα όρια του Δ.Δ. Νέας Ζωής με τον ποταμό Μογλενίτσα και κατευθυνόμενος βόρεια ο επισκέπτης φτάνει στην Αριδαία, έχοντας τη δυνατότητα της επιλογής της ειδικότερης διαδρομής που θα ακολουθήσει, μέσα από τον κάμπο. Η μεγάλη ποικιλία των καλλιεργειών, όπως οπωροκηπευτικά (ροδάκινα, κεράσια, μήλα, τα γνωστά φασόλια «παπούδα» και η πιπεριά «πάπρικα» Αριδαίας, που αποτελούν γηγενείς οικοτύπους, οι μεγάλες καλλιέργειες, οι φυτείες με πατάτες κ.α.), καθώς επίσης και η ήπια φυσιογνωμία του ανάγλυφου δημιουργούν ιδιαίτερα ευχάριστα και όμορφα συναισθήματα ηρεμίας και γαλήνης. Μια από τις επιλογές είναι βόρεια και ανατολικά της Αριδαίας, όπου ο δρόμος ανεβαίνει στο ορός Πάικο. This refers to a variety of routes that visitors can take through the beautiful and lush plain of Aridaea, surrounded as it is by the natural mountain masses of Voras and Paikos, forming a mountain plateau. Starting from the boundaries of the Municipal Department of Nea Zoe along the Moglenitsas River and heading north, visitors reach Aridaea, with many routes to choose from through the mountain plateau. The large variety of farming, including orchards and kitchen gardens (peaches, cherries, apples, the renowned papouda beans, the Aridaea paprika pepper, which are local cultivars, the large-scale farming including potato plantations etc.), as well as the gently sloping ground create a pleasant sense of calm and tranquillity. One of the routes that visitors can take is to the north and east of Aridaea, where the road starts climbing Mount Paikos. During the climb, you can see the entire plain from above, revealing the variety of colours and the shape Κατά τη διάρκεια της ανάβασης, από ψηλά αποκαλύπτεται όλος ο κάμπος, που εμφανίζει ποικιλία χρωμάτων και ανισοσταθμία, συνθέτοντας ένα φυσικό πίνακα ζωγραφικής. Η διαδρομή συνεχίζεται μέχρι τους παραδοσιακούς οικισμούς του Αετοχωρίου και του Αρχαγγέλου, όπου υπάρχει η Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Άλλες επιλογές είναι προς τα λουτρά Αριδαίας (Λουτράκι), τα δασικά συμπλέγματα της περιοχής, το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε 4/6 κ.α. Στα χωριά που περιλαμβάνει ο τουριστικός αυτός διάδρομος έχουν καταγραφεί 28 ξενοδοχεία στο Λουτράκι με 432 δωμάτια και 965 κλίνες και 1 στην Αριδαία με 34 δωμάτια και 65 κλίνες, 32 μονάδες με 209 δωμάτια και 494 κλίνες στο Λουτράκι και 4 μονάδες με 27 δωμάτια και 64 κλίνες στην Όρμα. Ακόμη 110 κέντρα εστίασης (ενδεικτικά αναφέρονται 11 στο Λουτράκι 34 στην Αριδαία, 9 στους Προμάχους όπου παρασκευάζονται παραδοσιακά λουκάνικα). Σημαντικοί είναι οι πολιτιστικοί ιστορικοί περιβαλλοντικοί πόροι του συγκεκριμένου διαδρόμου. Ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει ή/και να λάβει μέρος σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις όπως τα «Ακρίτεια» στο Δήμο Αριδαίας και τα «Ποζαρίτικα» στο Δ.Δ.Λουτρακίου. Είναι δυνατή η επίσκεψη στο μουσείο «Φύσης και Αγροτικού χώρου» στο διατηρητέο κτίριο του Π.Σ. Σταθμό Αριδαίας, το φυσιογραφικό μουσείο στο Λουτράκι, το σπίτι του συγγραφέα Λουντέμη στον Εξαπλάτανο, καθώς και τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία στην Άψαλο και το κάστρο των «Μογλενών» στο Θεοδωράκειο. Παραδοσιακά τοπικά προϊόντα πωλούνται σε όλο το μήκος της διαδρομής, τόσο σε καταστήματα λιανικής πώλησης, όσο και σε υπαίθριους πάγκους κατά την θερινή περίοδο. Αξίζει να δοκιμάσεις ο επισκέπτης τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα παραδοσιακά γαλακτοκομικά προϊόντα στο Θεοδωράκι, τα λουκάνικα στους Προμάχους, το τουρσί Αψάλου καθώς και τα παραδοσιακά ζυμαρικά στην Πιπεριά (γυναικεία επιχείρηση). Τέλος, ο επισκέπτης μπορεί να λάβει μέρος σε εναλλακτικές δραστηριότητες τουρισμού όπως ράφτινγκ (rafting) καγιάκ (kayak) στον ποταμό Μογλενίτσα, αναρρίχηση καταρρίχηση, σπηλαιολογικές διαδρομές στο Λουτράκι ή να αναζωογονηθεί στα θερμά Λουτρά Λουτρακίου. of the terrain, creating a fabulous natural landscape. The route continues to the traditional settlements of Aetohori and Arhangelos, where the Sacred Monastery of the Archangel Michael is located. Other choices lead towards the Aridaea baths (at Loutraki), the forests in the region, the E4/6 European Long Distance Trail and so forth. The villages along this tourism corridor have a total of 28 hotels in Loutraki with 432 rooms and 965 beds; and 1 hotel in Aridaea with 34 rooms and 65 beds; 32 units with 209 rooms and 494 beds in Loutraki; and 4 units with 27 rooms and 64 beds at Orma. There are also 110 dining facilities (11 in Loutraki, 34 in Aridaea, 9 in Promachoi, where traditional sausage is made). There are significant cultural / historical / environmental resources along this particular corridor. Visitors can observe and / or participate in cultural events such as the Akriteia in the Municipality of Aridaea and the Pozaritika in the Municipal Department of Loutraki. It is possible to visit the Nature and Agricultural Land Museum in the listed building of the Old Aridaea Railway Station; the Naturalist Museum in Loutraki; the house of author Menelaos Loundemis in Exaplatanos, as well as Byzantine and Post-Byzantine monuments in Apsalos and the castle of the Moglenoi at Theodorakeio. Traditional local products are sold along the entire length of this road, both in retail shops and in roadside farm stands throughout the summer. Visitors should definitely try the fresh fruits and vegetables; the traditional dairy products at Theodoraki; the sausages at Promachoi; the pickles of Apsalos; as well as the traditional pasta at Piperia (a business run by the local women). Finally, visitors can also participate in alternative tourism activities, including rafting, kayaking on the Moglenitsas River, mountain climbing, cave climbing in Loutraki, or take a reviving break in the warm springs of the Loutraki Spa.

18 32 33 Τουριστικές Διαδρομές: Η χώρα των νερών Tourist Routes: The land of water Η τρίτη διαδρομή συνδυάζει περιήγηση σε προστατευόμενες περιοχές που αποτελούν πλούσιους υδροβιότοπους, μεγάλης σημασίας για το ζωικό βασίλειο και τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Στην «χώρα των νερών» φθάνει κανείς ακολουθώντας τον «Δρόμο με τις κερασιές», ξεκινώντας από την Έδεσσα με τους καταρράκτες. Η πρώτη επαφή είναι με τη λίμνη του Άγρα, με την πλούσια υδρόβια βλάστηση, όπου φωλιάζουν πάπιες, κύκνοι και άλλα υδρόβια πουλιά. Ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο, φθάνει κανείς στην Άρνισσα, την Περαία και τον Παλαιό και Νέο Άγιο Αθανάσιο, τα παραλίμνια χωριά της Βεγορίτιδος και φυσικά στην ίδια την λίμνη Βεγορίτιδα. Επιλέγοντας ένα από τα «μονοπάτια της ζωής» προς βορρά και μέσω Κερασιάς, φτάνει κανείς στο όρος Βόρας, στο χιονοδρομικό κέντρο ή στα λουτρά Λουτρακίου, με τις θερμές ιαματικές πηγές και το σπηλαιολογικό πάρκο. The third route includes a tour through protected areas that are rich wetlands, of major importance for the animal kingdom and landscapes of exceeding natural beauty. Visitors can reach the land of water following the Cherry Tree Road, starting in Edessa and its waterfalls. The first place to visit is the lake at Agra, with its rich wetlands vegetation, where ducks, swans and other water fowl nest. Following the same road, visitors arrive in Arnissa, in Peraia and Palaios and Neos Agios Athanassios: the lakeside villages of Lake Vegoritida, and, naturally enough, at the Lake itself. Selecting one of the paths of life to the north and through Kerassia, visitors reach Mount Voras, its ski centre or the Spa at Loutraki, with the thermal springs and the speliological park. Καθ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού στο συγκεκριμένο τουριστικό διάδρομο είναι έντονη η παρουσία του υδάτινου στοιχείου. Πλέον αυτού, οι τρεις κύριοι υδάτινοι όγκοι της περιοχής, λίμνη Άγρα, η λίμνη Βεγορίτιδα και στο ανατολικό τμήμα ο ποταμός Μογλενίτσας, αποτελούν προστατευόμενες περιοχές, ενταγμένες στο δίκτυο «Natura 2000». Στην περιοχή υπάρχουν πολιτιστικά και ιστορικά μνημεία όπως παλιές εκκλησίες στη Σωτήρα και στο Νησί, το μνημείο των Άγρα και Μίγκα στον Άγρα, και βυζαντινά μεταβυζαντινά μνημεία στην Άψαλο. Χαρακτηριστικός είναι και ο παραδοσιακός υδρόμυλος που λειτουργεί στο Νησί. While travelling along this particular tourist corridor, visitors are always aware of the striking presence of water. Beyond this, the three large water masses in the region, Lake Agra, Lake Vegoritida and, to the east, the river Moglenitsas, constitute protected areas, that form part of the Natura 2000 network. The region also contains cultural and historical monuments, such as the old churches at Sotiras and Nissi, the monument to Agras and Migkas at Agra; and the Byzantine and Post-Byzantine monuments at Apsalos. There is also a characteristic traditional water mill that is still operational at Nissi.

19 34 35 Τουριστικές Διαδρομές: Τα μονοπάτια της ζωής Tourist Routes: The paths of life Αναφέρονται κυρίως σε δραστηριότητες στις οποίες μπορεί να λάβει μέρος ο επισκέπτης σε κάθε τουριστικό διάδρομο και έχουν σχέση με δασική αναψυχή, θερμαλισμό, χιονοδρομία, αθλιατρική και γενικότερα με τη φύση. Υπάρχουν πολλά σημεία εκκίνησης των «μονοπατιών». Ένα απ αυτά είναι η Κερασιά μεταξύ, Αριδαίας και Έδεσσας, ένα παραδοσιακό χωριό φημισμένο για την αρχιτεκτονική του. Άλλο σημείο είναι Αριδαία. Μέσω Εξαπλατάνου και Αρχαγγέλου καταλήγει στον οικισμό της Κρώμνης στο όρος Πάικο. Τα «μονοπάτια της ζωής» ακολουθούν το εσωτερικό οδικό δίκτυο και σηματοδοτούν μικρότερες θεματικές διαδρομές. Στους δρόμους γύρω από τον ποταμό Μογλενίτσα, τη λίμνη του Άγρα και τη λίμνη Βεγορίτιδα δημιουργείται το «μονοπάτι της φύσης», όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί και να ασχοληθεί με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης του φυσικού τοπίου. These refer mainly to the activities in which visitors can participate in each tourist corridor and relate to forest recreation, partaking of thermal baths, skiing, sports medicine and general partaking of nature. There are many points where these paths commence. One of those is Kerassia, between Aridaea and Edessa, a traditional village renowned for its architecture. Another point is Aridaea itself. Going through Exaplatanos and Arhangelos it finishes in the settlement of Kromni, on Mount Paikos. The paths of life follow the interior road network and mark out shorter theme routes. The roads around the river Moglenitsas, Lake Agra and Lake Vegoritida create the nature path, where visitors are able to learn about protecting the environment and preserving the natural landscape. The sports path, where visitors can take part in all sorts of sporting activity, including rowing, kayaking, mountain climbing, archery, shooting, trekking, riding, Το «μονοπάτι του αθλητή» στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να ασχοληθεί με κάθε είδους αθλητική δραστηριότητα όπως κωπηλασία, καγιάκ, αναρρίχησηκαταρρίχηση, τοξοβολία, σκοποβολή, trekking, ιππασία, παραπέντε κλπ. Περιλαμβάνονται ο ποταμός Μογλενίτσας και οι λίμνες Άγρα και Βεγορίτιδα, τα χωριά Π. & Ν. Αγ. Αθανάσιος, Παναγίτσα. Στο «μονοπάτι του χιονοδρόμου», περιλαμβάνεται η διαδρομή προς το όρος Βόρας μέχρι το χιονοδρομικό κέντρο. Εκεί λειτουργεί καταφύγιο που μπορεί να φιλοξενήσει σε 11 δωμάτια 54 επισκέπτες. Το «μονοπάτι της αναζωογόνησης» εστιάζεται κυρίως στην περιοχή της Αριδαίας και ιδιαίτερα στο Λουτράκι και στα λουτρά Λουτρακίου,όπου υπάρχει το θερμαλιστικό κέντρο με υπέροχο φυσικό τοπίο. Προχωρώντας ανατολικά και βόρεια προς το όρος Πάικο ξεκινά το «μονοπάτι του κυνηγού» που αποτελείται από διαδρομές μέσα στο βουνό, πλησίον των Δ.Δ. του Δήμου Εξαπλατάνου. Εκεί οι κυνηγετικοί σύλλογοι της περιοχής έχουν αναλάβει δράση για την προστασία των θηραμάτων εμπλουτίζοντας την περιοχή με νέα θηράματα, δημιουργώντας χώρους ποτίσματος και τροφής των άγριων ζώων και πτηνών και σηματοδοτώντας περάσματα που χρησιμοποιεί η άγρια πανίδα του βουνού. Μικρές μονάδες φιλοξενίας και κέντρα εστίασης υπάρχουν στους οικισμούς της περιοχής. Τέλος το «μονοπάτι του πολιτισμού και της παράδοσης», σηματοδοτεί περιοχές όπου υπάρχουν πολλά ιστορικά μνημεία, όπως το μνημείο των οπλαρχηγών Άγρα και Μίγκα στον Άγρα, ο αρχαιολογικός χώρος του Αλώρου, το βυζαντινό κάστρο των «Μογλενών» στη Χρυσή, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία στην Άψαλο μαζί με τη λαογραφική συλλογή, το φυσιογραφικό μουσείο και το σπηλαιολογικό πάρκο στο Λουτράκι. para-sailing etc. This includes the river Moglenitsas, as well as Lake Agra and Lake Vegoritida, the villages of Palaios and Neos Agios Athanassios and Panagitsa. The skier s path, includes the route to Mount Voras, up to the ski centre. There is a hostel there that can host up to 54 visitors in 11 rooms. The path of rejuvenation centres mainly around the Aridaea area and especially Loutraki and the Loutraki Spa, where there is a Thermal Baths centre in an amazing natural landscape. Progressing to the east and north, towards Mount Paikos, lies the hunter s path, which includes many mountain routes, near the Municipal Department of the Municipality of Exaplatanos. The local hunting associations have undertaken to protect prey animals, enriching the area with fresh game, creating drinking and feeding areas for wild animals and birds and marking the paths taken by the wild animals of the mountain. Small inns and dining facilities exist in the various settlements of the region. Finally, there is the path of culture and tradition, which marks out areas where there are many historical monuments, such as the monument to the fighting chieftains Agras and Migkas at Agras ; the archaeological site at Aloros; the Byzantine castle of the Moglenoi at Chryssi; the Byzantine and Post-Byzantine monuments at Apsalos, along with the folklore collection, the nature museum and the speliology park at Loutraki.

20 36 37 Nομός Πέλλας Δήμος Έδεσσας Prefecture of Pella Μunicipality of Edessa Δ. ΑΡΙΔΑΙΑΣ Μ. of ARIDAEA Δ. ΕΞΑΠΛΑΤΑΝΟΥ M. of EXAPLATANOS Δ. ΜΕΝΗΙΔΟΣ M. of MENIIDA Δ. ΚΥΡΡΟΥ M. of KΥRROS Δ. ΒΕΓΟΡΙΤΙΔΑΣ M. of VEGORITIDA Δ. ΕΔΕΣΣΑΣ M. of EDESSA Δ. Δ. ΝΕΑΣ ΖΩΗΣ ΣΚΥΔΡΑΣ M. of SKYDRA Δ. Δ. ΔΡΟΣΕΡΟΥ M. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ M. of M. ALEXANDROS Δ. Δ. ΑΜΠΕΛΙΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ M. of GIANNITSA