ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. 1 Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

2 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Είναι να γνωρίζουν οι φοιτητές τα εργαλεία και υλικά που χρησιμοποιούνται σε όλα τα στάδια της ενδοδοντικής θεραπείας.

3 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Μετά το τέλος του σεμιναρίου ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να: Απαριθμεί τα στάδια της ενδοδοντικής θεραπείας Αναφέρει, ταξινομεί και αναγνωρίζει τα εργαλεία και τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε κάθε στάδιο Αναφέρει το είδος του μετάλλου από το οποίο κατασκευάζονται τα εργαλεία μηχανικής παρασκευής των ρ.σ. και τις κατηγορίες τους Περιγράφει τον τρόπο κατασκευής και χρήσης των ρινών κατά τη διάρκεια της χημικομηχανικής επεξεργασίας των ρ.σ. Γνωρίζει τις αρχές τυποποίησης των εργαλείων και υλικών Απαριθμεί τα χημικά μέσα που χρησιμοποιούνται στον καθαρισμό των ρ. σ. Αναφέρει τα υλικά προσωρινής έμφραξης της μύλης.

4 Στάδια της Ενδοδοντικής Θεραπείας Μετά την κλινική εξέταση και διάγνωση, τα επιμέρους στάδια της Ενδοδοντικής Θεραπείας είναι τα ακόλουθα:? Προετοιμασία του δοντιού για Ε. Θ.? Διάνοιξη μυλικού θαλάμου? Μέτρηση μήκους εργασίας? Χημικομηχανική επεξεργασία και? Έμφραξη των ριζικών σωλήνων

5 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: Περιοδοντική Θεραπεία Αφαίρεση τερηδόνας και επισφαλών εμφράξεων Αποκατάσταση ελλειπόντων τοιχωμάτων του δοντιού. Απομόνωση του δοντιού

6 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ. Εξεταστικά εργαλεία (κάτοπτρο, κοχλιάριο οδοντίνης, ανιχνευτήρας, λαβίδα κ.λ.π.) Οδοντογλύφανο υψηλών (airotor) και χαμηλών ταχυτήτων (micromotor), εγγλυφίδες στρογγύλες & αυλακωτές Ψαλίδι, λίμα, τροχόλιθοι Πένσες Εργαλείο γουταπέρκας Υάλινη πλάκα και σπάθη ανάμειξης Εργαλεία απομόνωσης του δοντιού

7 Απαραίτητα Εργαλεία για την πραγματοποίηση της ενδοδοντικής θεραπείας Ψαλίδι Εγγλυφίδες Ρίνες Λαβίδα Κάτοπτρο Ανιχνευτήρας Κοχλιάριο οδοντίνης Εργαλείο γουταπέρκας Σπάθη ανάμειξης κονίας Ανιχνευτήρας Ενδοδοντίας Σύριγγα αναισθησίας Βαμβάκι

8 Απαραίτητα Εργαλεία για την πραγματοποίηση της ενδοδοντικής θεραπείας εγγλυφίδες στρογγύλες & αυλακωτές Οδοντογλύφανο υψηλών ταχυτήτων (airotor) Οδοντογλύφανο χαμηλών ταχυτήτων (micromotor),

9 Απαραίτητα Εργαλεία για την πραγματοποίηση της ενδοδοντικής θεραπείας Εργαλεία απομόνωσης Τρύπανο Ελαστικό Αρπάγες προσθίων άνω και κάτω Πλαίσιο Αρπαγοφόρος Αρπάγες γομφίων και προγομφίων Διάφορες αρπάγες γομφίων

10 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ Χάλκινοι δακτύλιοι διαφόρων μεγεθών Προσωρινό εμφρακτικό υλικό (τύπου Cavit) Κονία (Οξυφοσφωρική, Υαλοϊονομερής κ.α.) Λυχνία οινοπνεύματος Βαμβάκι

11 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΟΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Στο δόντι 47 ενδείκνυται η Ε. Θ., η απομόνωσή του όμως είναι δύσκολη. Το ίδιο δόντι μετά την αποκατάσταση των τοιχωμάτων με την τοποθέτηση χάλκινου δακτυλίου Στο ίδιο δόντι γίνεται απομόνωση προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ενδοδοντική θεραπεία

12 Απομόνωση του δοντιού Πλεονεκτήματα Εξασφαλίζει άσηπτο περιβάλλον Προφυλάσσει τον ασθενή από την κατάποση εργαλείων Προστατεύει τους μαλθακούς ιστούς από την τοξική επίδραση των διαλυμάτων διακλυσμού Απομακρύνει τη γλώσσα, την παρειά και τα χείλη από το πεδίο εργασίας Δημιουργεί κατάλληλο οπτικό πεδίο Επιβάλλει τη γενόμενη εργασία ως αξιόλογη Μειώνει την μόλυνση της ατμόσφαιρας στο οδοντιατρείο

13 ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΜΥΛΙΚΟΥ ΘΑΛΑΜΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ Για τη διάνοιξη του μυλικού θαλάμου απαιτούνται: Εξεταστικά εργαλεία Ο διπλός ανιχνευτήρας Ενδοδοντίας Οδοντογλύφανο υψηλών ταχυτήτων με στρογγύλες και αυλακωτές φρέζες Οδοντογλύφανο χαμηλών ταχυτήτων με στρογγύλες φρέζες.

14 Η διάνοιξη του μυλικού θαλάμου συμπεριλαμβάνει την αφαίρεση Αδαμαντίνης ή/και Οδοντίνης. Η Αδαμαντίνη παρασκευάζεται πάντα με φρέζες αερότορ: Στρογγύλες και Αυλακωτές Οι φρέζες αυτές μπορεί να είναι από carbide ή αδαμάντινες Η οδοντίνη παρασκευάζεται με φρέζες αερότορ ή μικρομότορ: Στρογγύλες και Αυλακωτές χωρίς κοπτικό άκρο Οι φρέζες αυτές μπορεί να είναι από carbide ή αδαμάντινες

15 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΝΗΣ Στρογγύλη φρέζα Αυλακωτή φρέζα με κοπτικό άκρο Cohen & Hargreaves 2006

16 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΝΗΣ Κατά τη διάρκεια παρασκευής κοιλότητας διάνοιξης, ειδικά στο εργαστήριο, δεν ασκούνται πιέσεις επί των σκληρών οδοντικών ουσιών λόγω δημιουργίας ρωγμών που πολύ πιθανόν να εξελιχθούν σε κάταγμα της μύλης.

17 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΝΗΣ Στρογγύλες φρέζες για μικρομότορ. Για την αφαίρεση του υπερπολφικού τοιχώματος χρησιμοποιείται η μακριά των 28 χιλ. Αυλακωτή φρέζα χωρίς κοπτικό άκρο για αερότορ που χρησιμοποιείται για την αφαίρεση του υπερπολφικού τοιχώματος και την λείανση των τοιχωμάτων της κοιλότητας διάνοιξης.

18 Εντόπιση στομίων των ριζικών σωλήνων Διπλός ανιχνευτήρας ή ανιχνευτήρας Ενδοδοντίας

19 ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ απαιτούμενα υλικά Για την μέτρηση του ακριβούς μήκους εργασίας στην Ενδοδοντία απαιτούνται: Αρχική ακτινογραφία ή το μήκος του υπό θεραπεία δοντιού στο εργαστήριο Ακτινογραφικά πλακίδια Ρίνες Υποδεκάμετρο.

20 ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ακτινογραφική μέθοδος Μέθοδος υπολογισμού του ακριβούς μήκους εργασίας με τη βοήθεια της αρχικής και ενδιάμεσης ακτινογραφίας, ρίνης και υποδεκάμετρου. Η μέθοδος αυτή θα αναπτυχθεί σε ειδικό σεμινάριο. Ενδιάμεση ακτινογραφία του υπο θεραπεία δοντιού όπου φαίνονται οι ρίνες εντός των ρ.σ.

21 ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ηλεκτρονική μέθοδος Μια από τις ηλεκτρονικές συσκευές εντόπισης του ακρορριζίου με τις ενδείξεις της. Άλλες συσκευές

22 ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΗΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σε κάθε περίπτωση είναι υποχρεωτική η προμήθεια σωστού μέσου μέτρησης του μήκους εργασίας (υποδεκάμετρου)

23 ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ

24 ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΧΟΙ: 1- ΜΟΡΦΟΠΟΙΣΗ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ: Μηχανικά μέσα 2- ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ: Μηχανικά και Χημικά μέσα Ρίνες διαφόρων τύπων Σύριγγες με υγρά διακλυσμών για το χημικό καθαρισμό των ρ.σ. Βελόνες διακλυσμού

25 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ 2. Ρίνες 1. Διευρυντήρες Τύπου Κ Flexoreamer Τύπου Κ Hedstrόm Flexofile K-flex S-files κ.α. 3. Εγγλυφίδες Gates- Glidden Flexogates Largo Peeso εργαλεία που, συνήθως, χρησιμοποιούνται εργαλεία με λιγότερη χρήση

26 Κατασκευή των διευρυντήρων και ρινών Είναι κωνικές ελικοφόρες βελόνες που κατασκευάζονται από σύρμα τριγωνικής, τετράγωνης ή στρόγγυλης διατομής ανάλογα με το εργαλείο. Το υλικό κατασκευής τους μπορεί να είναι ο ανοξείδωτος χάλυβας ή κράμα Νικελίου-Τιτανίου. Κωνικό σύρμα τετράγωνης διατομής Διευρυντήρας τύπου Κ Ρίνη τύπου Κ Ρίνη τύπου Hedstrόm Περιστροφή του σύρματος ρίνη αύλακα Κοπτικά χείλη Beer και συν.2006

27 Κατασκευή των διευρυντήρων και ρινών Κράμα Νικελίου-Τιτανίου. Α- Σύνθεση: 55 % νικέλιο + 45 % τιτάνιο Β- Κύριες ιδιότητες: 1- Υπερελαστικότητα: Τρεις φορές πιο ελαστικά από τα Εργαλεία ανοξείδωτου χάλυβα 2- Ελαστική μνήμη (μνήμη σχήματος): Δεν παρουσιάζει μόνιμη παραμόρφωση Γ- Χρήση: Χρησιμοποιούνται σε κεκαμμένους ρ.σ. Το εργαλείο μετά την παραμόρφωσή του επανέρχεται στο αρχικό του σχήμα.

28 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ 1. Διευρυντήρες Τύπου Κ 2. Ρίνες τύπου Κ Hedstrόm 3. Εγγλυφίδες Gates- Glidden Largo Peeso Στους διευρυντήρες υπάρχουν λιγότερες αύλακες και λιγότερα κοπτικά χείλη από τις ρίνες, ανά χιλ.

29 Αρχές τυποποίησης των ενδοδοντικών εργαλείων και υλικών. Τα ενδοδοντικά εργαλεία και υλικά είναι τυποποιημένα ως προς την κωνικότητα, τη διάμετρο και το χρώμα. Τυποποίηση της Κωνικότητας: D 2 = D 1 + 0,32 χιλ. ή ανά 1 χιλ υπάρχει αύξηση κατά 0,02 χιλ (κωνικότητα 2%) Διευρυντήρας Ρίνη Κώνος χάρτου Κώνος γουταπέρκας

30 Αρχές τυποποίησης των ενδοδοντικών εργαλείων και υλικών. Τα ενδοδοντικά εργαλεία είναι τυποποιημένα ως προς την κωνικότητα, τη διάμετρο και το χρώμα. Τυποποίηση της Κωνικότητας: Σήμερα, υπάρχουν εργαλεία μηχανικής παρασκευής των Ρ.Σ. (μηχανοκίνητα) που διαθέτουν κωνικότητα 2, 4, 6, 8, 10 και 12 % αλλά και εργαλεία με διαβαθμισμένη κωνικότητα ανά εργαλείο.

31 Τυποποίηση των ενδοδοντικών εργαλείων. Τα ενδοδοντικά εργαλεία είναι τυποποιημένα ως προς την κωνικότητα, τη διάμετρο και το χρώμα κάθε εργαλείου. Τυποποίηση της διαμέτρου και του χρώματος: Από το # 10 μέχρι και το # 60, η αύξηση στο μέγεθος αντιστοιχεί με 50 μm ανά εργαλείο στη θέση D 1. Το μήκος των ενδοδοντικών εργαλείων μπορεί να είναι 21, 25, 29 ή 31 χιλ. Από το # 60 μέχρι το # 140 η αύξηση αντιστοιχεί με 100 μm.

32 Άλλα εργαλεία Βελόνες Lentulo: Χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση του Ca(OH) 2 στο ρ.σ. Πολφουλκοί: Χρησιμοποιούνται για την εκπόλφωση

33 ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ. Διαλύματα διακλυσμών: Τα διαλύματα που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι: NaOCl 3% EDTA 17% Χλωρεξιδίνη 0.2% και 2% Κιτρικό οξύ 10%, 25%, 50% Συνδυασμοί των ανωτέρω Τα υλικά που χρειάζονται είναι: Πλαστικές σύριγγες 2,5 ή 5 ml Βελόνες 25, 27 ή 30 G (πάντα με ανασχετικό δακτύλιο) Τα υγρά διακλυσμών εισχωρούν σε εσοχές και κρύπτες της πολφικής κοιλότητας.

34 ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΛΥΣΜΩΝ Η βελόνα έχει τον ανασχετικό δακτύλιο. Στο εργαστήριο, η περίσσεια του υγρού συλλέγεται εντός κάποιου δοχείου. Στην κλινική πράξη η συλλογή γίνεται με μια γάζα ή βαμβάκι ή ακόμα καλύτερα με τη χειρουργική αναρρόφηση.

35 Χηλικοί παράγοντες: χρησιμοποιούνται για την απασβεστίωση της οδοντίνης RC Prep: Είναι πάστα EDTA που χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση της μηχανικής παρασκευής του ρ.σ. Διάφορα ιδιοσκευάσματα του EDTA

36 Στέγνωμα ρ.σ. Μετά το τέλος της χημικομηχανικής επεξεργασίας ο ρ.σ. στεγνώνεται με κώνους χάρτου: οι κώνοι χάρτου έχουν διάφορα μεγέθη αντίστοιχα με εκείνα των ρινών. Κώνοι χάρτου # 30 Κλινική περίπτωση όπου οι κώνοι χάρτου έχουν τοποθετηθεί στους ρ.σ.

37 ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Μετά το στέγνωμα των ρ.σ. επιβάλλεται η τοποθέτηση αντισηπτικού φαρμάκου στην πολφική κοιλότητα και η προσωρινή έμφραξη της μύλης του δοντιού. Τα αντισηπτικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι: ΤΟ ΥΔΡΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ Η Καμφορούχος-παρα-μονο-χλωρο φαινόλη Η Ευγενόλη

38 ΤΡΟΠΟΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΩΝ Η Κ.π.μ.χ. φαινόλη και η Ευγενόλη τοποθετούνται σε σφαιρίδιο βάμβακος το οποίο, στη συνέχεια, στεγνώνεται με μία γάζα και μεταφέρεται στο μυλικό θάλαμο. ΦΑΡΜΑΚΩΝ Η πάστα του Ca(OH) 2 μεταφέρεται στην πολφική κοιλότητα με τη βοήθεια Lentulo

39 ΕΜΦΡΑΞΗ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ Η έμφραξη των ριζικών σωλήνων πραγματοποιείται με διάφορες τεχνικές ψυχρής και θερμής γουταπέρκας. Στο Εργαστήριο της Ενδοδοντίας της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκεται η τεχνική της πλάγιας συμπύκνωσης κώνων ψυχρής γουταπέρκας.

40 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΦΡΑΞΗ ΤΩΝ Ρ.Σ. Εργαλεία: Εργαλεία πλάγιας συμπύκνωσης (είναι τυποποιημένα) Εργαλείο γουταπέρκας Λυχνία οινοπνεύματος Υλικά: Κώνοι γουταπέρκας (είναι τυποποιημένοι) Φύραμα Οι κώνοι γουταπέρκας περιέχουν: 1- Γουταπέρκα 19-22% 2- Οξείδιο του Ψευδαργύρου 60-75% 3- Θεϊκό Βάριο, χρωστικές, ρητίνες κ.α. 5-10%

41 Εργαλεία πλάγιας συμπύκνωσης Δακτυλικά (Α) ή χειρός (Β) Μέγεθος τέτοιο ώστε, σε κενό ρ.σ., να φθάνει 1χιλ. από το ακρορρίζιο συνήθως # 25 ή 30 Α Β Κλινική εικόνα που δείχνει τη θέση την οποία θα πρέπει να έχει το εργαλείο πριν την έναρξη της διαδικασίας της έμφραξης, σε κενό σωλήνα.

42 Υλικά πλάγιας συμπύκνωσης. Κώνοι γουταπέρκας. Α Β Τυποποιημένοι (Α) και μη τυποποιημένοι (Β) κώνοι γουταπέρκας Νέο υλικό έμφραξης των ρ.σ. από συνθετικό πολυεστέρα.

43 Υλικά πλάγιας συμπύκνωσης. Φυράματα ριζικών σωλήνων. Ευγενολούχα (τύπου Grossman) Αποτελούνται από υγρό (ευγενόλη) και σκόνη. Μη ευγενολούχα Ρητινούχα (ΑΗ26, Diaκet) Υαλοϊνομερή (ketac Endo) Ca(OH)2 (Apexit, Sealapex) Σιλικονούχα (RSA)

44 Πλάγια συμπύκνωση κώνων γουταπέρκας: Α- Κύριος κώνος: v Έχει το ίδιο μέγεθος ή 1 μέγεθος μικρότερο του κύριου ακρορριζικού εργαλείου v Τοποθετείται στο ρ.σ. μεταφέροντας ποσότητα φυράματος εντός αυτού Β- Συμπληρωματικοί κώνοι γουτταπέρκας v Είναι κατά 1 ή 2 μεγέθη μικρότεροι του εργαλείου της πλάγιας συμπύκνωσης, συνήθως χρησιμοποιείται το # 25 v Τοποθετούνται στο ρ.σ. μεταφέροντας πολύ μικρή ποσότητα φυράματος στην κορυφή τους v Ολοι οι κώνοι αποστειρώνονται στο ΝαΟCl για 3

45

46

47 Υλικά προσωρινής έμφραξης της μύλης Κατά τη διάρκεια της ενδοδοντικής θεραπείας αλλά και αμέσως μετά το τέλος της, η κοιλότητα διάνοιξης παραμένει κλειστή με ένα από τα ακόλουθα υλικά μέχρι την τελική αποκατάσταση της μύλης. Προσωρινό εμφρακτικό υλικό (τύπου Cavit) Οξυφοσφωρική κονία Υαλοϊονομερής κονία κ.α.

48 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Beer R., Baumann M., Kielbassa A. Pocket atlas of endodontics. Thieme, Stuttgart 2006:86-99 Cohen S.& Hargreaves K. Pathways of the pulp. 9 th ed., Mosby, St. Louis, 2006: Μόρφης Α., Γεωργοπούλου Μ., Κερεζούδης Ν. σημειώσεις για την Ενδοδοντία Ι Συκαράς Σ. Ενδοδοντία. 3 η έκδοση, ιατρικές εκδόσεις «Ζήτα». Αθήνα Τσάτσας Β. Σύγχρονη Ενδοδοντία, εκδόσεις Παρισιάνου. Αθήνα 1988.

49 Η προετοιμασία αυτού του Σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε από τον Χαμπάζ Μ. Αναπλ. Καθηγητή Ενδοδοντίας