Στα όρια της ύπαρξης: Τα ζώα των σπηλαίων της Ελλάδας. Καλούστ Παραγκαμιάν Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας

Transcript

1 Στα όρια της ύπαρξης: Τα ζώα των σπηλαίων της Ελλάδας Καλούστ Παραγκαμιάν Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας Ανώγεια

2 Η πρώτη απεικόνιση σπηλαιόβιου οργανισμού Σπήλαιο «Τρία αδέλφια», Πυρηναία, Γαλλία ( χ.π.σ.) Troglophilus sp. Bégouën, H Sur quelques objets nouvellement découverts dans les grottes des Trois Frères (Montesquieu-Avantès, Ariège). Bulletin de la Société préhistorique de France, 26 (3):

3 Το πρώτο βιβλίο αφιερωμένο σε σπηλιές Mundus Subterraneus (Kircher 1665, 892σσ)

4 Li Ma and Ya-hui Zhao 2012 Grotta Azzurra, foto Sergio Dolce Οι πρώτες γραπτές αναφορές για σπηλαιόβια ζώα 1537, Giovanni Giorgio Trissino Monti Berici, Veneto, Ιταλία Περιγράφτηκε το 1935 Niphargus costozzae Schellenberg, , Yi Jing Xie Alu caves, Yunnan, Κίνα Συλλέχθηκε το 1991, περιγράφτηκε το 1993 Sinocyclocheilus hyalinus Chen & Yang, 1993

5 Η ανακάλυψη της προνύμφης ενός δράκου και η πρώτη περιγραφή σπηλαιόβιου οργανισμού την μετά τον Ληναίο εποχή 1689, φυσιοδίφης Janez Vajkard Valvasor Σλοβενία Περιγράφτηκε το 1768 Proteus anguinus Laurenti 1768

6 Matthijs Hollander

7 Η ανακάλυψη και περιγραφή του πρώτου τρωγλόβιου ασπόνδυλου Ανακαλύφθηκε το 1831 από τον Luka Čeč Σπήλαιο Postojna, Σλοβενία Περιγράφτηκε το 1832 Leptodirus hochenwartii SCHMIDT, 1832 G. Hartwig The subterranean world. London, Longmans, Green and Company, 522 p.

8 Η ανακάλυψη και περιγραφή του πρώτου Τρωγλόβιου ζώου στην Ελλάδα Ανακαλύφθηκε στο σπήλαιο Κορύκειο Άντρο από τον Th. Krüper Περιγράφτηκε το 1862 Anophthalmus krueperi Schaum, 1862 =Duvalius krueperi (Schaum, 1862) Schaum H Beitrag zur Käferfauna Griechenlands. Berl. ent. Z. 6:

9 Ο Ελλαδικός χώρος από το Μειόκαινο έως σήμερα (σκούρο γκρι: χέρσος, ανοικτό γκρι: θάλασσα, άσπρο: λίμνες) Από Creutzburg 1963, Dermitzakis & Papanikolaou 1981, Dermitzakis 1990

10 Καρστική διάβρωση ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΙΚΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

11 ΔΟΜΗ ΕΝΟΣ ΟΡΕΙΝΟΥ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΙΚΟΥ ΟΓΚΟΥ Πόλγη Δολίνη Βάραθρο Καταβόθρα Σπήλαιο Υδροφόρος ορίζοντας Ακόρεστη ζώνη Φρεατική ζώνη

12 Το υπόγειο περιβάλλον Επίγειο περιβάλλον Ενδόγειο (εδαφικό) περιβάλλον Υπόγειο περιβάλλον MSS - Επιφανειακό υπόγειο περιβάλλον FN - Δίκτυο χαραμάδων στα πετρώματα Ca Φυσικά έγκοιλα Ac Τεχνητά έγκοιλα Giachino, P. M., & Vailati, D. (2010). The subterranean environment. Hypogean life, conseptes and collecting techniques. WBA Handbooks 3, Verona:

13 Το υπόγειο περιβάλλον Αβιοτικά χαρακτηριστικά Βιοτικά χαρακτηριστικά Απουσία φωτός Σταθερή θερμοκρασία Σταθερή σχετική υγρασία Απουσία φωτοσυνθετικών οργανισμών Ολιγοτροφία Μικρή, σχετικά, βιοποικιλία Υψηλός ενδημισμός

14 Η κατανομή των σπηλαιόβιων ζώων σε μια σπηλιά Τρωγλόξενα Τρωγλόφιλα Τρωγλόβια Ζώνη εισόδου Εύφωτη ζώνη Σκοτεινή ζώνη μεταβλητής σχετικής υγρασίας και θερμοκρασίας Σκοτεινή ζώνη σταθερής σχετικής υγρασίας και θερμοκρασίας

15 Προσαρμογές Αργός μεταβολισμός Μειωμένη ωοτοκία μεγέθυνση αυγών Απώλεια χρωστικών Μεγάλη διάρκεια ζωής Επιμήκυνση άκρων Υποπλασία ή απώλεια ματιών Λεπτοί εξωσκελετοί ή κελύφη

16 Η σπηλαιόβια πανίδα της Ελλάδας Περισσότερα από 830 είδη ζώων που κατατάσσονται σε 422 Γένη, 190 Οικογένειες, 65 Τάξεις, 20 Ομοταξίες και 6 Συνομοταξίες έχουν αναφερθεί από 450 σπηλιές της Ελλάδας. Από αυτά, τα 315 είδη (38%) περιγράφηκαν από σπήλαια ενώ 370 είδη είναι ενδημικά της Ελλάδας (46%). Η σπηλαιόβια πανίδα της Κρήτης, Μακεδονίας, Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου και των Ιόνιων νησιών είναι καλύτερα γνωστή. Τα τρωγλόβια είδη (190) του Ελλαδικού χώρου αποτελούν περίπου το 23% της σπηλαιόβιας πανίδας. Είναι μόνο 9 οι ομάδες που έχουν τρωγλόβια είδη. Η κατάσταση διατήρησης της μεγάλης πλειονότητας των σπηλαιόβιων ειδών δεν έχει αξιολογηθεί σε εθνικό (GR Red Data Book, 86.4%)και παγκόσμιο (IUCN Red List, 85.8%) επίπεδο

17 Σπηλαιόβια πανίδα της Ελλάδας

18 Ο ρυθμός ανακάλυψης σπηλαιόβιων ειδών

19 Βάση δεδομένων για τη σπηλαιόβια πανίδα της Ελλάδας Paragamian, K., M. Poulinakis, S. Paragamian and I. Nikoloudakis Cave fauna of Greece database - Hellenic Institute of Speleological Research. Available from

20 Βάση δεδομένων για τη σπηλαιόβια πανίδα της Ελλάδας Paragamian, K., M. Poulinakis, S. Paragamian and I. Nikoloudakis Cave fauna of Greece database - Hellenic Institute of Speleological Research. Available from

21 Βάση δεδομένων για τη σπηλαιόβια πανίδα της Ελλάδας Paragamian, K., M. Poulinakis, S. Paragamian and I. Nikoloudakis Cave fauna of Greece database - Hellenic Institute of Speleological Research. Available from

22 Αριθμός σπηλαίων Ερευνημένα σπήλαια στην Ελλάδα Περιφέρειες Καλύτερα μελετημένη είναι η Κρήτη και ακολουθούν οι περιφέρειες Μακεδονίας - Θράκης

23 Αριθμός ειδών Σπηλαιόβια είδη στην Ελλάδα Ομοταξίες Κρήτη και Κεντρική Μακεδονία είναι οι Περιφέρειες με τα περισσότερα είδη Αραχνίδια, τα Έντομα και τα Μαλακόστρακα είναι οι ομάδες με τα περισσότερα είδη

24 Σπηλαιόβια είδη στην Ελλάδα

25 Σπηλαιόβια είδη στην Ελλάδα

26 Τα σπήλαια με τα περισσότερα σπηλαιόβια είδη Σπ. Πελαδέ (32 είδη) Σπ. Κουφόβουνου (30 είδη) Σπ. Απάνω Σκάλας (42 είδη) Σπ. Αλιστράτης (27 είδη) Μεγάλη Γράβα (27 είδη) Σπ. Λιμνών (26 είδη) Σπ. Καθολικού (33 είδη) Σπ. Μελιδονίου (31 είδη) Σπ. Αγίας Σοφίας (32 είδη) Σπ. Μιλάτου (29 είδη) Σπ. Τζανή Σπήλιος (31 είδη) Σπ. Καμηλάρη (37 είδη)

27 Τα σπήλαια με τις περισσότερες περιγραφές νέων ειδών Μεγάλη Γράβα (9 είδη) Σπήλαιο Κόκκινου Βράχου (7 είδη) Μεγάλο Σπήλαιο (11 είδη) Σπήλαιο Κερατέας (7 είδη) Σπήλαιο Γλυφάδας Διρού (8 είδη) Σπ. Ζωοδόχου Πηγής (6 είδη) Σπήλαιο Καθολικού (9 είδη) Σπ. Μιλάτου (6 είδη)

28 Σαλιγκάρια 58 είδη με τουλάχιστον 7 τρωγλόβια.

29 Ισόποδα 79 είδη (τα 3 υδρόβια) 5 από τα 34 γένη και 35 είδη είναι γνωστά μόνο από σπηλιές, όλα τρωγλόβια

30 Χηλόποδα 23 είδη, εκ των οποίων τα 16 είναι Λιθοβιόμορφα.

31 Διπλόποδα 43 είδη Σημαντικότερες οικογένειες οι Schizopetalidae, Julidae, Βlaniulidae, Polydesmidae και Glomeridae. Τουλάχιστον 12 είδη θεωρούνται τρωγλόβια.

32 Ακάρεα 27 είδη Τα περισσότερα παράσιτα νυχτερίδων. Σκορπιοί Υπάρχουν και τα 4 γένη σκορπιών της Ελλάδας Τουλάχιστον 9 είδη Χρησιμοποιούν τις εισόδους σπηλαίων

33 Λίγο γνωστή ομάδα Συνολικά 17 είδη Τουλάχιστον ένα τρωγλόβιο Φαλάγγια Ψευδοσκορπιοί Πολύ διαδεδομένη ομάδα στα σπήλαια της Ελλάδας. Γνωρίζουμε συνολικά 61 είδη εκ των οποίων 25 τρωγλόβια Σημαντικότερα γένη Chthonius, Neobisium και Roncus

34 Αράχνες Συνολικά 142είδη 27 οικογένειες, με πιο ποικίλες τις Agelenidae (30 είδη), Dysderidae (19 είδη), Linyphiidae (20 είδη) και Pholcidae (13 είδη) Μόνο είδη μπορούν να χαρακτηριστούν τρωγλόβια

35 Δίπλουρα, Θυσάνουρα, Κολλέμβολα Τα κατώτερα έντομα είναι λίγο γνωστά από τις σπηλιές της Ελλάδας 11 είδη Δίπλουρων (8 Campodeidae και 3 Jampigidae) 1 είδος Θυσάνουρου και 20 είδη Κολλέμβολων.

36 Δίπτερα, Υμενόπτερα, Λεπιδόπτερα, Τριχόπτερα, Ψωκόπτερα, κ.ά. Ομάδες λίγο συνδεδεμένες με τα σπήλαια Υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία

37 Ορθόπτερα Σημαντικότερες οικογένειες: Raphidophoridae και Gryllidae 6 είδη Troglophilus 30 είδη Dolichopoda 2 είδη Ovaliptila

38 Κολεόπτερα Συνολικά 143 είδη με σημαντικότερες οικογένειες: - Carabidae με 68 είδη, - Leiodidae με 24 είδη και Τουλάχιστον 25 είδη θεωρούνται τρωγλόβια.

39 Θηλαστικά (Χειρόπτερα) Γνωρίζουμε την παρουσία 24 ειδών από τα 35 που έχουν αναφερθεί στην Ελλάδα 5 είδη ανήκουν στη οικογένεια Rhinolophidae 19 στην ανήκουν οικογένεια Vespertilionidae 1 στην οικογένεια Molossidae

40 Κατάσταση προστασίας

41 Κατάσταση διατήρησης

42 - Εμπλουτισμός της συλλογής με τη βοήθεια σπηλαιολόγων - Δημιουργία δικτύου πολιτών για την προστασία αυτών των ιδιαίτερων οικοσυστημάτων

43 Διάχυση της γνώσης, αυτό-οργάνωση, τεκμηρίωση και ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία των σπηλαίων

44 Σπήλαιο Ζωνιανών Σπήλαιο Μελιδονίου

45 Σπήλαιο Ζωνιανών Σπήλαιο Μελιδονίου Graeconiscus guanophilus Schmalfuss, Paragamian & Sfenthourakis, 2004 Minotauria fagei (Kratochvil, 1970)

46 Ευχαριστώ πολύ!