ΚΟΕΝΧΝΕΚΔ ΟΕΚΟΝΟΜΕΏ ΚΏΕ ΏΓΡΟΣΕΚΟΕ ΤΝΒΣΏΕΡΕΜΟΕ ΣΔ ΛΒΐΟ ΜΒ ΒΜΦΏΔ ΣΟ ΐΕΟΛΟΓΕΚΟ ΒΛΏΕΟΛΏΑΟ

Transcript

1 2011 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ,ΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ,ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ,ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΕΡΕΤΝΑ ΣΗΝ ΣΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤ ΞΗ ΚΑΙ ΤΝΟΧΗ» ΚΟΕΝΧΝΕΚΔ ΟΕΚΟΝΟΜΕΏ ΚΏΕ ΏΓΡΟΣΕΚΟΕ ΤΝΒΣΏΕΡΕΜΟΕ ΣΔ ΛΒΐΟ ΜΒ ΒΜΦΏΔ ΣΟ ΐΕΟΛΟΓΕΚΟ ΒΛΏΕΟΛΏΑΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΑΛΛΙΩΡΑ ΑΝΑΣΑΙΑ (socm09013) ΣΡΙΜΕΛΗ ΕΠΙΣΡΟΠΗ: ΚΑΛΛΑ ΙΩΑΝΝΗ (ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ) ΝΑΓΟΠΟΤΛΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΡΟΝΣΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ γηα ηελ αξσγή ηνπο φινπο φζνπο ζπλεηέιεζαλ ζην λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε δηπισκαηηθή ε νπνία έρεη σο ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ηνπ λεζηνχ, ζε φηη αθνξά ηνπο Ώγξνηηθνχο πλεηαηξηζκνχο ηεο Λέζβνπ, πνπ έρνπλ σο θχξηα παξαγσγή ην ειαηφιαδν, ην νπνίν απνηειεί θαη ην αληηθείκελν ηεο κειέηεο κνπ. Βηδηθφηεξα, λα επραξηζηήζσ ηελ ηξηκειή επηηξνπή, ηνλ επηβιέπσλ θαζεγεηή κνπ, θ. Κάιια Εσάλλε γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εξγαζίαο κνπ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εθπφλεζήο ηεο, ηνλ θ. Ναγφπνπιν Νηθφιαν θαη ηνλ θ. Ρφλην Κσλ/λν, γηα ηηο γλψζεηο πνπ κνπ κεηέδσζαλ, νη νπνίεο έπαημαλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ πνξεία ηεο π- ινπνίεζεο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ θαη ήηαλ κεγάιε ηηκή γηα κέλα λα ζπλεξγαζηψ καδί ηνπο. Βπίζεο, λα επραξηζηήζσ, ηνλ θ. Γεψξγην Σζνκπάλνγινπ πνπ παξαθνινπζήζακε θαηά ηνλ α εμάκελν ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ην κάζεκα κε ηίηιν: «Θεσξεηηθή θαη Πξαθηηθή Πξνζέγγηζε ηεο Σνπηθήο Ώλάπηπμεο, ηεο Ώπαζρφιεζεο θαη ηεο Κνηλσληθήο πλνρήο», φπνπ θαη επέιεμα ην ζέκα: «Δ Κνηλσληθή Οηθνλνκία θαη ε Ώλάπηπμε ηεο Σνπηθήο Ώπαζρφιεζεο ζην επίπεδν ησλ πλεηαηξηζκψλ», θαζψο επίζεο θαη ζην β εμάκελν ην κάζεκα κε ηίηιν: «Κνηλσληθή Έξεπλα κε Ώληηθείκελν ηελ Σνπηθή Ώλάπηπμε ηελ Σνπηθή πλνρή θαη ηελ Ώπαζρφιεζε» φπνπ αλέιαβα καδί κε ηελ θ. ηθηληψηε Καηεξίλα ηελ εξγαζία κε ζέκα: «Οη Γπλαηθείνη Ώγξνηνπξηζηηθνί πλεηαηξηζκνί ηεο Λέζβνπ». Ώπηέο νη εξγαζίεο ήηαλ θαη ην εξέζηζκα γηα λα επηινγή ηνπ ζέκαηνο κε ην νπνίν αζρνινχκαη θαη κε έρεη απαζρνιήζεη ηδηαίηεξα ιφγσ ηνπ φηη ηα επφκελα ρξφληα ηεο δσήο κνπ ζα ηα πεξάζσ ζ απηφ ην φκνξθν λεζί θαη ζα ήζεια ε ηνπηθή νηθνλνκία ηνπ, ε νπνία θαη ζηεξίδεηαη θπξίσο απφ ηελ παξαγσγή ειαηνιάδνπ, λα είλαη φρη κφλν βηψζηκε αιιά ε βέιηηζηε γηα ηα επφκελα ρξφληα θαη γηαηί φρη, λα απνηειέζεη έλα πξφηππν ηνπηθήο αιιά θαη θνηλσληθήο νηθνλνκίαο γεληθφηεξα γηα ηα ππφινηπα κέξε ηεο Βιιάδνο. Σέινο λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ αιιά θαη ηνλ αξξαβσληαζηηθφ κνπ, ν νπνίνο ηπγράλεη λα είλαη γεσπφλνο, γηα ηελ αξσγή, πνπ κνπ πξνζέθεξαλ θαζ φιε 1

3 ηελ δηάξθεηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, ε νπνία ήηαλ δηηηή, αθελφο γηα ηελ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε θαη αθεηέξνπ γηα ηηο γλψζεηο πνπ θαηέρεη πάλσ ζην ζέκα ηνπ βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ, δηφηη έρεη αζρνιεζεί κε ην ζέκα ζηελ πηπρηαθή ηνπ δηαηξηβή κε ηνλ Καζεγεηή Ώ.Π.Θ. Γεσπνληθήο ρνιήο θ. Γεψξγην ηάξδν, ηνλ νπνίν θαη επραξηζηψ ζεξκά, γηα ηελ φιε βνήζεηα θαη ππνζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξε. 2

4 «Έδεσα τ όλνκα τν αγαπεκέλν στνλ ίσθην τεο γηαγηάο ειηάο στνλ ξόχζν τεο ησόβηαο ζάιασσαο. Χάξαμα τ όλνκα τν αγαπεκέλν στνλ ίσθην τεο γηαγηάο ειηάο στνλ ξόχζν τεο ησόβηαο ζάιασσαο.» Οδυσσέας Ελύτης 3

5 ΔΙΑΓΩΓΗ... 6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : Κοινωνική Οικονομία ΘΕΩΡΗΣΙΚΕ ΑΠΟΨΕΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΑΙΚΑ ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕ ΣΗ ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΘΕΩΡΗΣΙΚΕ ΠΡΟΕΓΓΙΕΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΩΣΟΒΟΤΛΙΕ ΣΗ ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΖΝΩΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΣΗΡΙΞΗ ΣΟΤ ΣΟΜΕΑ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Διζαγωγή ζηοςρ ςνεηαιπιζμούρ Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΟΤ ΟΙ ΤΝΕΣΑΙΡΙΣΙΚΕ ΑΞΙΕ ΟΙ ΤΝΕΣΑΙΡΙΣΙΚΕ ΑΡΧΕ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΩΝ Αγροτικοί υνεταιριςμοί ΟΙ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΟΙ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ ΟΙ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΟΙ ΠΑΓΚΟΜΙΩ ΟΙ ΑΓΡΟΣΙΚΟΙ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΟΙ Ιςτορική Εξζλιξη υνεταιριςτική Νομοθεςία Δομή του υνεταιριςτικοφ Κινήματοσ Πρωτοβάθμιοι Γεωργικοί υνεταιριςμοί Ενϊςεισ Γεωργικϊν υνεταιριςμϊν Κεντρικζσ υνεταιριςτικζσ Ενϊςεισ υνεταιριςτικζσ Εταιρίεσ Παν/νια υνομοςπονδία Ενϊςεων Γεωργικϊν υνεταιριςμϊν (ΠΑΕΓΕ) ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΔΛΑΙΟΛΑΓΟ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η ΙΣΟΡΙΑ ΣΩΝ ΕΛΑΙΩΝΩΝ ΣΗ ΛΕΒΟ ΣΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΣΗ ΛΕΒΟΤ ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕ ΕΛΙΑ ΠΟΤ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΤΝΣΑΙ ΣΗ ΛΕΒΟ ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ: ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ Π.Ο.Π/ Π.Γ.Ε: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΓΙΑΣΙ Η ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΦΕΡΕΣΑΙ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ ΑΠΟΘΗΚΕΤΗ, ΤΚΕΤΑΙΑ, ΣΤΠΟΠΟΙΗΗ ΣΟΤ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΤ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΣΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΣΟΤ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΤ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ ΕΞΑΓΩΓΕ Η ΣΙΜΟΛΟΓΗΗ ΣΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΚΑΙ ΣΟΤ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΤ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Πποοπηικέρ και δικηύωζη ςνεηαιπιζμών ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΔΙΚΣΤΩΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : Μεθοδολογία έπεςναρ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΕΤΝΑ

6 5.2 ΕΡΩΣΗΜΑΣΑ ΤΠΟΘΕΕΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΧΕΔΙΑΜΟ Περιγραφή Πλαιςίου Αναφοράσ Περιγραφή Μεθόδου υλλογήσ χεδιαςμόσ Δειγματοληψίασ Θεωρία ΕΠΙΧΕΙΡΗΙΑΚΟ ΧΕΔΙΑΜΟ Προςδιοριςμόσ Γενικϊν Επιχειρηςιακϊν Προγραμμάτων Χρονικόσ Προςδιοριςμόσ Προγραμματιςμόσ Κόςτουσ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΧΕΔΙΑΜΟ ΖΡΕΤΝΑ ΖΝΣΤΠΟ ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ ΚΒΦΏΛΏΕΟ 6 Ο Ώπνηειέζκαηα Έξεπλαο ΑΝΑΛΤΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΜΕΣΑΒΛΗΣΕ ΚΒΦΏΛΏΕΟ 7 Ο πκπεξάζκαηα Έξεπλαο ΤΠΟΘΕΗ 1 Η : ΤΠΟΘΕΗ 2 Η : ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΟΕΛΙΔΕ ΠΏΡΏΡΣΔΜΏ πλεηαηξηζηηθή Ννκνζεζία ΣΏΣΕΣΕΚΔ ΏΝΏΛΤΔ

7 ΕΙΑΓΩΓΗ Δ Βιιάδα είλαη κηα θαη εμνρήλ αγξνηηθή ρψξα. Βίλαη κηα ρψξα κε αξθεηέο αγξνηηθέο εθκεηαιιεχζεηο θαη ζεκαληηθφ αξηζκφ αγξνηψλ. Δ θξίζε ησλ ηειεπηαίσλ κελψλ, φζνλ αθνξά ηελ αγνξά ηνπ «καχξνπ ρξπζνχ», έρεη επεξεάζεη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Εδηαίηεξα ε πεξηνρή ηεο Λέζβνπ έρεη επεξεαζηεί αξθεηά αθνχ έλα πνιχ κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ αζρνιείηαη κε ηε γεσξγία-θηελνηξνθία. ηελ γεσξγία, ζπγθεθξηκέλα, έλα απφ ηα βαζηθφηεξα θαιιηεξγνχκελα δέληξα είλαη ηα ειαηφδεληξα θαη θαη επέθηαζε ε παξαγσγή ειαηνιάδνπ. Πνιιέο επηζηεκνληθέο κειέηεο επηβεβαηψλνπλ ηελ επεξγεηηθή δξάζε ηεο θαηαλάισζεο ηνπ ειαηνιάδνπ ζηελ αλζξψπηλε πγεία. (USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 22 (2009). κσο ηηο ηειεπηαίεο κέξεο παξαθνινπζψληαο ηηο εμειίμεηο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα έρνπλ αθνπζηεί πνιιά παξάπνλα απφ ηνπο παξαγσγνχο ειαηνιάδνπ φιεο ηεο Βιιάδνο. πγθεθξηκέλα απφ 2,00 πνπ ήηαλ ε ηηκή πέξπζη, έπεζε θέηνο ζηα 1,85. ιε απηή ε θαηάζηαζε επεξεάδεη ηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ παξαγσγή ειαηνιάδνπ. Σν εηζφδεκα ησλ ειαηνπαξαγσγψλ κεηψλεηαη θαη ε θξίζε ζηνλ θιάδν ησλ ιαδηψλ είλαη εκθαλήο. Δ χπαξμε ησλ πλεηαηξηζκψλ απνηειεί έλα ζηήξηγκα γηα ηνπο παξαγσγνχο. Υσξίο απηή ηε βνήζεηα πνιινί λένη άλζξσπνη θεχγνπλ απφ ηελ επαξρία θαη θαηεπζχλνληαη πξνο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα κε ζθνπφ ηελ εχξεζε δνπιεηάο. Ώπηφ ζπληειεί ζηελ πεξαηηέξσ εξήκσζε ηεο ππαίζξνπ θαη ηνλ παξαγθσληζκφ ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα παξαγσγήο, δειαδή ηεο γεσξγίαο. Με ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο έγηλε πξνζπάζεηα λα κειεηεζεί φζν ην δπλαηφ θαιχηεξα ε απνηίκεζε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο ησλ πλεηαηξηζκψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ πνπ έρνπλ ζαλ θχξηα παξαγσγή ην ειαηφιαδν. Βπηρεηξήζεθε επηπιένλ, ε δηεξεχλεζε φισλ εθείλσλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη ζπγθεθξηκέλα ηνλ ειαηνπαξαγσγηθνχ ηνκέα. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ησλ Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ ηεο λήζνπ Λέζβνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ηνπο πλεηαηξηζκνχο παξαγσγήο ειαηνιάδνπ θαη ε κειέηε ησλ πσιήζεσλ θαη εκπνξίαο ηνπο. Έγηλε επίζεο πξνζπάζεηα λα δηεξεπλεζεί ην 6

8 πξνθίι ησλ Πξνέδξσλ ησλ πλεηαηξηζκψλ θαη λα θαηαγξαθνχλ νη απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηελ δηαρείξηζε θαη ηε δξάζε ηνπο, ζηνλ εθάζηνηε πλεηαηξηζκφ. Βπνκέλσο, βαζηθφο ζηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε αλαδήηεζε ιχζεσλ ζηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί, κε θχξην ξφιν ηελ ειαηνπαξαγσγή, ζηελ αλάπηπμή ηνπο, ζε ζπλάξηεζε κε ηελ αλάπηπμε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηνλ ηνκέα ησλ πλεηαηξηζκψλ ηεο Λέζβνπ. Πξαγκαηνπνηήζεθε έξεπλα πνπ αθνξνχζε ηνπο Πξνέδξνπο ησλ πλεηαηξηζκψλ κε ηελ κέζνδν ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Δ δηαδηθαζία ζπκπιήξσζεο θαη ζπιινγήο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ήηαλ αξθεηά επίπνλε. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο έξεπλαο ήηαλ αλαγθαία ε ζπλερήο επηθνηλσλία κνπ κε ηνπο Πξνέδξνπο ησλ πλεηαηξηζκψλ. Δ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο ήηαλ ε αθφινπζε : Σν πξψην κέξνο ηεο κειέηεο απνηειείηαη απφ ηέζζεξα θεθάιαηα, ηα νπνία απνηεινχλ θαη ην ζεσξεηηθφ ηκήκα ηεο εξγαζίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κηα γεληθή αλαθνξά γηα ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Δ αλαθνξά απηή απνζθνπεί ζε κηα πξψηε επαθή ησλ αλαγλσζηψλ κε ηηο αξρέο, ηα θξηηήξηα, ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, θαζψο επίζεο θαη ηηο πξσηνβνπιίεο ηεο Β.Β γηα ηελ ζηήξημε ηνπ ηνκέα ηεο γεληθφηεξα. ην δεχηεξν θεθάιαην, γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο φζνλ αθνξά ηελ έλλνηα, ηελ ηζηνξηθή εμέιημε θαη ηελ δνκή ιεηηνπξγίαο, ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπο, παγθνζκίσο, αιιά θαη ζηελ Βιιάδα, θαζψο επίζεο θαη ζηελ επηκέξνπο αλαθνξά ηνπο. Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζην βηνινγηθφ ειαηφιαδν θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα, ηελ ειηά, ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ πγεία θαη ηε δηαηξνθή καο, θαζψο επίζεο θαη ηε δηαδηθαζία ζπιινγήο, παξαγσγήο θαη εκθηάισζεο ησλ πξντφλησλ ζηελ πεξηνρή ηεο Λέζβνπ. 7

9 ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη πξννπηηθέο θαζψο επίζεο θαη ε δηθηχσζε πνπ κπνξνχλ λα επηηχρνπλ νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζε ζέκαηα νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Σν δεχηεξν κέξνο ηεο κειέηεο πεξηιακβάλεη δχν θεθάιαηα πνπ αθνξνχλ ηελ έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζηα πιαίζηα ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο δηπισκαηηθήο κειέηεο. Βηδηθφηεξα, ζην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ρξήζε εξσηεκαηνινγίσλ πνπ αθνξνχζαλ ηνπο πξνέδξνπο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. ην έθην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο γηα ηνλ πιεζπζκφ θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνλ έιεγρν ησλ ππνζέζεσλ, κε ζθνπφ ηελ ζπζρέηηζε κεηαβιεηψλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ην ηξίην θαη ηειεπηαίν κέξνο ηεο εξγαζίαο θαηαγξάθνληαη ζην έβδνκν θεθάιαην ηα ζπκπεξάζκαηα ηφζν απφ ηελ έξεπλα φζν θαη απφ ηελ φιε πνξεία ηεο δηπισκαηηθήο κειέηεο. Ώθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ ζπιινγή ησλ ζηνηρείσλ θαη ήηαλ απαξαίηεηεο γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο κειέηεο. Σέινο, παξνπζηάδνληαη ηα παξαξηήκαηα ηα νπνία είλαη, νη αληίζηνηρνη πίλαθεο ζπρλνηήησλ θαζψο επίζεο θαη θάπνην θσηνγξαθηθφ πιηθφ απφ ηελ δηαδηθαζία παξαγσγήο θαη εκθηάισζεο ειαηνιάδνπ. 8

10 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 Ο : Κοινωνική Οικονομία 1.1. Θεωρητικζσ απόψεισ για την ζννοια τησ Κοινωνικήσ Οικονομίασ ην ζχγρξνλν βηνκεραληθφ θφζκν, παξαηεξνχληαη θνηλσληθννηθνλνκηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ δελ αλήθνπλ ζην δεκφζην, αιιά νχηε θαη ζηνλ ηδησηηθφ θεξδνζθνπηθφ ηνκέα. Βγγξάθνληαη ζε κηα ηδηαίηεξε πεξηνρή πνπ θαιείηαη πινπξαιηζηηθή θνηλσληθή νηθνλνκία. Πνιινί επηζηήκνλεο, θπξίσο νηθνλνκνιφγνη θαη θνηλσληνιφγνη, πξνζπαζνχλ λα ζεσξεηηθνπνηήζνπλ θαη νξηνζεηήζνπλ ην πεξηερφκελν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Οη φξνη ηνπο νπνίνπο ρξεζηκνπνηνχλ ελαιιαθηηθά, θαη νη νπνίνη δελ είλαη άκνηξνη ζεσξεηηθψλ θαη πξαθηηθψλ ζπλεπεηψλ, είλαη θνηλσληθή νηθνλνκία, αιιειέγγπα νηθνλνκία, ελαιιαθηηθή νηθνλνκία, ηξίηνο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο ή ηξηηνγελέο ζχζηεκα, ηεηαξηνγελήο νηθνλνκία θαη θνηλσληθή νηθνλνκία ηεο αγνξάο. Δ πξνζέγγηζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο είλαη ε παιαηφηεξε. Οη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ζεζκνχ απηνχ, ν νπνίνο γελλήζεθε ζηελ αξρή ηνπ 19νπ αηψλα θαη πξνμέλεζε ηζρπξφ θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ θίλεκα θαζ φιε ηε δηάξθεηά ηνπ, νξγαλψζεθαλ κέζα απφ ηνπο ζπιιφγνπο, ηα ζσκαηεία ή ηακεία αιιεινβνήζεηαο θαη ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. Οη θαηαβνιέο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο είλαη, ηφζν ζξεζθεπηηθέο, κε ξίδεο ζηνλ θαζνιηθηζκφ ή θαη ηνλ πξνηεζηαληηζκφ, φζν θαη ιατθέο, ελψ νη πνιηηηθέο ηεο πεγέο βξίζθνληαη ζε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο πνιηηηθά ξεχκαηα: ζην θηιειεπζεξηζκφ ησλ Dunoyer, Mill θαη Schulze-Delitzsch, ζην ξηδνζπαζηηζκφ ηνπ Leon Bourgois, ζην ζνζηαιηζκφ ησλ Owen, Saint-Simon θαη ζηνλ θνκκνπληζκφ ηνπ Cabet (Jeantet 2006, ζ. 19, Draperi, 2005, ζ. 47). Δ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, φπσο αλαπηχζζεηαη ζην έξγν ησλ ζεκειησηψλ ηεο, παξνπζηάδεη πνιιέο απνθιίζεηο. Δ θαζηέξσζε ηνπ φξνπ νθείιεηαη ζηηο δεκνζηεχζεηο ηνπ Dunoyer θαη ηνπ Gide, ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα. O Gide έπαημε, επηπιένλ, ζεκαληηθφ ξφιν θαη ζηε ζεζκηθή αλαγλψξηζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Οη παξάγνληεο, πνπ πξνθάιεζαλ ηφηε ηε γέλλεζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ήηαλ 9

11 ηδίσο ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα ελφο κεηαβαιιφκελνπ θφζκνπ, κε ην πέξαζκα απφ ηελ αγξνηηθή ζηε βηνκεραληθή θνηλσλία. Οη νξγαλσηηθέο κνξθέο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, πνπ εκθαλίζηεθαλ ην 19ν αηψλα ζηηο επξσπατθέο ρψξεο, σο πξαθηηθή ησλ ζεσξηψλ ησλ ζεκειησηψλ ηεο θαη νη νπνίεο δελ ηαπηίζηεθαλ απαξαίηεηα κε θάπνην λνκηθφ θαζεζηψο, απφθηεζαλ πνιιά νξγαλσηηθά ζρήκαηα, ζέηνληαο δηάθνξνπο ζθνπνχο. ηελ Ώγγιία δεκηνπξγήζεθε ην 1844 ν θαηαλαισηηθφο ζπλεηαηξηζκφο ησλ «Αίθαησλ θαπαλέσλ ηνπ Rochdale». ηε Γεξκαλία, απφ ην 1849 θαη χζηεξα, ηδξχζεθαλ πξνκεζεπηηθνί θαη θπξίσο πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, φπσο «νη Λατθέο Σξάπεδεο». ηε Γαιιία, ην 1835 θαη θαηά ηηο επφκελεο δεθαεηίεο, ζπζηάζεθαλ θαηαλαισηηθνί θαη ηδίσο παξαγσγηθνί ζπλεηαηξηζκνί, φ- πσο ε «Έλσζε Καηαζθεπαζηψλ Κνζκεκάησλ..» θαη ε «Βξγαηηθή Ταινπξγία ηνπ Albi» (Jeantet 2006, ζ. 21 επνκ., Gardin 2006, ζ ). Σέινο, ζηελ Βιιάδα ιεηηνχξγεζαλ ππνδεηγκαηηθά ηα Ώκπειάθηα (Κηληήο 1997, ζ 23). Ώπηνχ ηνπ ηχπνπ νη ζπλεηαηξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ήηαλ, πξηλ απφ φια, νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά κνξθψκαηα θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινχζεζε ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε λνκηθή ηνπο κνξθή. Σε δεθαεηία ηνπ 1970 εκθαλίδεηαη ε έλλνηα ηεο ελαιιαθηηθήο νηθνλνκίαο. Δ πιεηνςεθία ησλ πξσηνβνπιηψλ ησλ πνιηηψλ, πνπ αθνινχζεζαλ ην Μάε ηνπ 1968, βξήθαλ έθθξαζε ζηελ ελαιιαθηηθή νηθνλνκία, ε νπνία δηεθδηθεί έλαλ άιιν δξφκν αλάπηπμεο, πεξηζζφηεξν «νπηνπηθφ», πνπ ζηεξίδεηαη, επίζεο, ζηελ «απηνδηαρείξηζε», ηελ «αιιειεγγχε» θαη ηελ «απηνλνκία». Ώπηή ε πξνζέγγηζε ζέηεη ζε ακθηζβήηεζε ην ζχλνιν ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζεζκψλ θαη ζεσξεί ηηο επηρεηξήζεηο ε- λαιιαθηηθήο κνξθήο σο «κηθξν-δεκνθξαηίεο», θαηά ην πξφηππν ησλ ελψζεσλ ησλ εξγαηψλ ηνπ 1848 (Draperi, 2005, ζ. 48) θαη ηεο άπνςεο ηεο «ζπλεηαηξηζηηθήο δεκνθξαηίαο» ηνπ Gide ( ). Δ ελαιιαθηηθή νηθνλνκία ζηξέθεηαη θπξίσο ζηελ νηθνινγία θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, πξνηείλνληαο έλαλ άιιν ηξφπν δσήο θαη εξγαζίαο ελαιιαθηηθφ, θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία απνηακηεπηηθψλ θαη ρξεκαηνδνηηθψλ clubs αθφκε θαη ζε εζληθή θιίκαθα. ην λνκηθφ επίπεδν, ηα λνκηθά πξφζσπα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε ελαιιαθηηθή νηθνλνκία γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηεο, είλαη θαη νη θεθαιαηνπρηθέο εηαηξίεο ή νη ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο. 10

12 ε επίπεδν Βπξσπατθήο Έλσζεο, ε Λεπθή ΐίβινο (1994) δηαηχπσζε ηελ α- λάγθε χπαξμεο ηεο αιιειέγγπαο νηθνλνκίαο, ελψ ε Πξάζηλε ΐίβινο αλαγλσξίδεη πσο ππάξρνπλ δνκηθνί παξάγνληεο πνπ απνθιείνπλ έλα κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ απφ ηηο δηάθνξεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο επθαηξίεο, γηα ηελ επαλέληαμε ησλ νπνίσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο έρεη επηιέμεη δηεπξπκέλα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο θαη επαλαθαηάξηηζεο, ελψ πξνσζνχληαη πνιηηηθέο αλαδηάξζξσζεο ηνπ Κξάηνπο Πξφλνηαο, γηα πξνζθνξά παξνρψλ κφλν ζηα άηνκα θαη νκάδεο πνπ έρνπλ πξαγκαηηθέο θαη άκεζεο αλάγθεο. Παξάιιεια, κε ηελ ππνρψξεζε ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο δεκνθξαηίαο κε ηελ παξαδνζηαθή ηεο κνξθή θαη ηε δηαξθή αχμεζε ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο, παξνπζηάδνληαη λέεο δπλάκεηο θνηλνηηθνχ θνηλσληθνχ πεδίνπ, ηθαλέο λα αλαζπλζέζνπλ ην θνηλσληθφ θεθάιαην, δειαδή δηάθνξεο κνξθέο θνηλσληθήο νξγάλσζεο, δίθηπα, ζεζκνχο εκπηζηνζχλεο θαη αιιειεγγχεο ζε ηνπηθφ επίπεδν πνπ αλαπηχζζνπλ ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ ζπλεξγαζία ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δ αχμεζε θαη θαιχηεξε αμηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ απμάλεη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, κεηψλεη ην θφζηνο ζπλαιιαγψλ κεηαμχ ησλ θνξέσλ, απμάλεη ηελ θνηλσληθή νκνγελνπνίεζε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, θαη θαη επέθηαζε κεηψλεη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Βλ ηνχηνηο, ην θνηλσληθφ θεθάιαην δηαθέξεη αλάκεζα ζε αζηηθέο θαη κε αζηηθέο πεξηνρέο. Έηζη, νη ηζρπξνί δεζκνί κε έληνλν ην ζηνηρείν ηεο ακνηβαηφηεηαο, πνπ δεκηνπξγνχλ ηζρπξά δίθηπα ζε απνκνλσκέλεο θαη απνθιεηζκέλεο πεξηνρέο, ειινρεχνπλ ηνλ θίλδπλν ηνπ απνκνλσηηζκνχ θαη ηεο πεξηραξάθσζεο, εάλ δε ζπζρεηηζηνχλ ηαπηφρξνλα κε ην αλζξψπηλν, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζκηθφ θεθάιαην ελφο ηφπνπ, γεγνλφο πνπ πξνυπνζέηεη ην ζπληνληζκφ θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ. Δ αμηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ θαη ησλ νηθνγελεηαθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθηχσλ, παίδεη ζαθψο ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, δελ κπνξεί φκσο απηά λα εμεηάδνληαη απνθνκκέλα απφ ην πνιηηηζκηθφ πιαίζην ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία εληάζζνληαη, ηε γεληθφηεξε θνπιηνχξα θαη ην ζχλνιν ησλ αμηψλ θαη ησλ αληηιήςεσλ, πνπ θαζνξίδνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα κηαο πεξηνρήο (Υηνχξεο, Παπάλεο.2004). 11

13 χκθσλα κε ηηο απνθάζεηο ηεο πλφδνπ Κνξπθήο ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ γηα ηελ Ώπαζρφιεζε, ε αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ηέζζεξεηο ππιψλεο ηεο Βπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Ώπαζρφιεζε (ΒΏ) κε ξεηή αλαθνξά ζηελ αλαγθαηφηεηα ζπγθεθξηκέλσλ δξάζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν, ζηα πιαίζηα ησλ Βζληθψλ ρεδίσλ Αξάζεο γηα ηελ Ώπαζρφιεζε (ΒΑΏ). χκθσλα κε ηνλ Mike Campel (2003), ην Σξίην χζηεκα δεκηνπξγεί φρη κφλν άκεζε αιιά θαη έκκεζε απαζρφιεζε, θαζψο ε αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηεο δήηεζεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη ηεο θαηαλάισζεο, ελζαξξχλνπλ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο, άξα δεκηνπξγείηαη θαη έκκεζε απαζρφιεζε. Σαπηφρξνλα, ε ηνπηθή αλάπηπμε κέζσ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, κε ηελ θάιπςε ησλ ηνπηθψλ αλαγθψλ κέζσ απαζρφιεζεο ληφπηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κεηψλεη ηηο «δηαξξνέο» ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ «εζσηεξηθνπνηεί» κεηψλνληαο έηζη ηελ εμάξηεζε απφ εμσγελείο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο, θαζψο θαη ε παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη ε θαηαλάισζε, πξαγκαηνπνηνχληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, δηαηεξψληαο ην εηζφδεκα ζηελ ηνπηθή αγνξά. Παξάιιεια, ε επθνιφηεξε πξφζβαζε ζε αγαζά, ππεξεζίεο θαη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ παξέρεη ην Σξίην χζηεκα, ζχκθσλα πάληα κε ηνλ Campell, κεηψλεη ηνλ απνθιεηζκφ ησλ αηφκσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ ελζσκάησζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη απμάλεη ηελ ζπλνρή, ηδηαίηεξα ζε πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ πςεινχο βαζκνχο εζσηεξηθήο θνηλσληθήο αληζφηεηαο, φπσο είλαη νη κεγάιεο πφιεηο θαη πνιιέο αγξνηηθέο πεξηνρέο. πρλά, ππάξρεη κηα ηζρπξή πεξηθεξεηαθή ή ηνπηθή δηάζηαζε ζηνλ απνθιεηζκφ ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη πνιιά θξάηε-κέιε ηεο Β.Β. εκθαλίδνπλ κεγάιεο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ αλεξγία. χκθσλα κε ην REVES, ην Βπξσπατθφ Αίθηπν Πφιεσλ θαη πεξηνρψλ γηα ηελ Κνηλσληθή Οηθνλνκία, ε θνηλσληθή νηθνλνκία κπνξεί λα παίμεη πνιχηηκν ξφιν ζηε κεηάβαζε πξνο κηα ηνπηθή Πεξηθεξεηαθή πιινγηθή Κνηλσληθή Βπζχλε, πνπ ζα κπνξέζεη λα θαηαζηήζεη κηα πεξηθέξεηα, έλα κνλαδηθφ θαη απηφλνκν ζχζηεκα. Έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζηνηρεία ζε απηφ ην ζεκείν, είλαη ε ζχκπξαμε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο κε ην δεκφζην ηνκέα, κέζσ πνιηηηθψλ ζχκπξαμεο ηεο πεξηθεξεηαθήο ηνπηθήο αλάπηπμεο. πξνζεγγίζεηο: Ο Σξίηνο Σνκέαο ηεο Οηθνλνκίαο κπνξεί λα δηαρσξηζηεί ζε δπν ζεσξεηηθέο 12

14 Σνλ Με Κεξδνζθνπηθφ Σνκέα θαη Σελ Κνηλσληθή Οηθνλνκία Δ δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ ησλ δπν πξνζεγγίζεσλ κπνξεί λα εληνπηζηεί ζην φηη γηα ηνλ Με Κεξδνζθνπηθφ Σνκέα ππάξρεη ν πεξηνξηζκφο ηεο δηαλνκήο ησλ θεξδψλ, ελψ ε θνηλσληθή νηθνλνκία βαζίδεηαη θπξίσο ζηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο ην νπνίν έρεη σο θπξίαξρν θαη αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηελ «νηθνλνκηθή δεκνθξαηία». θαηεγνξίεο: Οη νξγαληζκνί ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο νκαδνπνηνχληαη ζε ηξεηο κεγάιεο πλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο «Κνηλσλίεο αιιεινβνήζεηαο» Βλψζεηο (Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο Μ.Κ.Ο., σκαηεία θιπ). Οη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο δηέπνληαη απφ ηηο αθφινπζεο αξρέο: θνπφ έρνπλ θπξίσο ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πξνο ηα κέιε ηνπο ή ηελ θνηλσλία, παξά ηελ επηδίσμε θέξδνπο. Έρνπλ αλεμάξηεηε δηνίθεζε Βθαξκφδνπλ δεκνθξαηηθή δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ (έλα άηνκν κηα ςήθνο θαη φρη κηα κεξίδα κηα ςήθνο) Ώπνδίδνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηα άηνκα θαη ηελ εξγαζία έλαληη ηνπ θεθαιαίνπ θαηά ηε δηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. 13

15 Σα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ είλαη: Δ νξγάλσζή ηνπο κε επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα Δ επηδίσμε νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζηφρσλ ηαπηφρξνλα Δ ηθαλφηεηά ηνπο λα βξίζθνπλ θαηλνηφκεο θαη δπλακηθέο ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα ηεο αλεξγίαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Δ ζπκβνιή ηνπο ζε κηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ εληζρχεη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή (ε νπνία απνηειεί βαζηθή πιεπξά ηεο δηαηεξεζηκφηεηαο ηεο αλάπηπμεο) (Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο, 2002). Οη επηρεηξήζεηο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, δηαθέξνπλ απφ ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο σο πξνο ην φηη δελ είλαη θεξδνζθνπηθέο, είλαη δεκνθξαηηθέο θαη βαζηζκέλεο ζηε ζπκκεηνρή θαη είλαη δηαθαλείο ζηε δηαρείξηζή ηνπο. Δ θνηλσληθή νηθνλνκία, είλαη αλεμάξηεηε απφ ην θξάηνο θαη απνηειείηαη απφ νξγαληζκνχο επηθεληξσκέλνπο ζηνλ άλζξσπν θαη επηρεηξήζεηο πνπ βαζίδνληαη ζηε δεκνθξαηία, ηελ αιιειεγγχε θαη ζηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ. Σα πεδία δξαζηεξηφηεηαο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο είλαη νη θνηλσληθέο, δεκνθξαηηθέο θαη ζπκκεηνρηθέο επηρεηξήζεηο, ε πνηνηηθή απαζρφιεζε, ε θνηλσληθή έληαμε, ε ηνπηθή αλάπηπμε θαη ε θνηλσληθή πξνζηαζία. Παξάιιεια, νη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, βξίζθνληαη πην θνληά ζηελ θνηλσλία θαη ηνπο αλζξψπνπο πνπ ππεξεηνχλ, γλσξίδνπλ ηηο ηνπηθέο αλάγθεο θαη έρνπλ ηελ επειημία λα πηνζεηνχλ λέεο ηδέεο, κεζφδνπο, πξντφληα θαη ηξφπνπο παξνρήο ππεξεζηψλ, ελψ ηαπηφρξνλα αμηνπνηνχλ ηνπο ηνπηθνχο πφξνπο θαη εμαζθαιίδνπλ ηε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ ηνπηθή αλάπηπμε (Thanawala, K & Westlund H.2003). Οη λέεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ πνπ έρεη επηθέξεη ε παγθνζκηνπνίεζε θαη ν επαθφινπζνο θαηακεξηζκφο εξγαζίαο, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε κεξηθή αληηθαηάζηαζε ηνπ ηχπνπ καδηθήο παξαγσγήο απφ λέεο κνξθέο επέιηθηεο παξαγσγήο, νη νπνίεο βαζίδνληαη ζηηο κηθξέο κνλάδεο θαη ζηελ εξγαζία ζε νκάδεο. Έλαλ ηέηνην ξφιν θαινχληαη λα παίμνπλ νη Σνπηθνί Κνηλσληθνί πλεηαηξηζκνί, πνηέ δε νη ζπλζήθεο δελ ήηαλ 14

16 πην επλντθέο, ψζηε νη θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηε κνξθή πλεηαηξηζκνχ λα κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία θαη φρη κφλν. Έηζη, νη ζπλεηαηξηζηηθέο εηαηξείεο πνπ πξνσζνχλ ην ζπιινγηθφ ζπκθέξνλ, παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν αλάκεζα ζηηο νκάδεο ησλ θνηλσληθά ππεχζπλσλ επηρεηξήζεσλ, φζνλ αθνξά ζηελ δξαζηεξηνπνίεζε θαη αλάπηπμε ζε ηνπηθφ επίπεδν. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ κνξθέο «άηππεο ζπλεξγαζίαο» πνπ αλαιακβάλεηαη απφ νκάδεο (θαη φρη άηνκα) κε ζηφρν ηελ απφδνζε ζπγθεθξηκέλσλ νθειψλ ζηα κέιε ηνπο. Βίλαη πξντφλ ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο θαη ζπλήζσο απνξξένπλ απφ ηελ πξνζπάζεηα δηφξζσζεο ησλ ζηξεβιψζεψλ ηεο. Οη ζπλεηαηξηζκνί απνηεινχλ «ελψζεηο αλζξψπσλ», ελψ νη θεθαιαηνπρηθέο εηαηξείεο απνηεινχλ «ελψζεηο θεθαιαίνπ». εκαληηθφηεξνη ηνκείο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ θνξέσλ Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο: Ώγξνηηθνί Ληαληθφ θαη ρνλδξηθφ εκπφξην (εκπνξηθνί ή θαηαλαισηηθνί) ΐηνηερλία (κεηαπνίεζε) Σξαπεδηθέο εξγαζίεο (πηζησηηθνί) Ώζθαιίζεηο (απηνδηαρεηξηδφκελα αιιεινβνεζεηηθά ηακεία) ηέγαζε (ζηεγαζηηθνί) Κνηλσληθέο Τπεξεζίεο (Τγεία, Πξφλνηα) Σνπξηζκφο Τπεξεζίεο δηαλνκήο (ειεθηξηζκφο, θπζηθφ αέξηνο, λεξφ, θαισδηαθέο ζπλδέζεηο θ.ι.π.) (Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο, 2002). Σνλ 20ν αηψλα ε αλάπηπμή ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο παξνπζίαζε ππνηνληθφηεηα κε ηελ αλάπηπμε ηνπ Κξάηνπο Πξφλνηαο θαη ηελ πνιηηηθή ηνπ θνξληηζκνχ, γηα λα αλαθάκςεη κεηά ηε δεθαεηία ηνπ 70, νπφηε επηρεηξείηαη ηνπ ινηπνχ ε επαλεμέηαζε αξρψλ, θαλφλσλ θαη πξαθηηθψλ, ζην βαζκφ πνπ ηφζν ην Κξάηνο Πξφλνηαο, φζν θαη ην θνξληηζηηθφ κνληέιν βξίζθνληαη ζε θξίζε (Neyret 2006, ζ.57, Esping- Andersen, 1990). Ώπηφο ν αλαζηνραζκφο θαηέιεμε ζηε δηακφξθσζε λέσλ κνξθψλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ζπλεηαηξηζηηθψλ ή εηαηξηθψλ θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν βαζηθφ ζηνηρείν απηήο ηεο ζρνιήο ζθέςεο είλαη φηη ηα κέιε ησλ νξγαλψζεσλ εθ- 15

17 ιέγνπλ δεκνθξαηηθά ηε δηνίθεζή ηνπο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή «έλα πξφζσπν, κία ςήθνο», δελ κνηξάδνπλ ηα απνζεκαηηθά θαη επσθεινχληαη ηεο παξαγσγήο ή ηεο ππεξεζίαο ηεο δξαζηεξηφηεηαο, έρνληαο πεξηνξηζκέλε ζπκκεηνρή ζηα πιενλάζκαηα. ήκεξα επηρεηξείηαη επηζηξνθή ζηελ θνηλσληθή νηθνλνκία θαη επαλαπξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηάο ηεο. Σα δεηήκαηα απηά απαζρνινχλ ηε ζχγρξνλε θνηλσλία ζε κεηάβαζε αιιά θαη ηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο, ηξνθνδνηψληαο δηαθνξεηηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία, κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη ζε ππεξεζληθφ, θαζψο θαη ζε εζληθφ επίπεδν, αζπκθσλία ζηε δηακφξθσζε ζπλαηλεηηθνχ νξηζκνχ θαη ζηελ εμεχξεζε θνηλψλ θξηηεξίσλ. Βπνκέλσο, ε Κνηλσληθή Οηθνλνκία νξίδεηαη σο ν ρψξνο ηεο νηθνλνκίαο πνπ βξίζθεηαη αλάκεζα ζηνλ ηδησηηθφ θαη ην δεκφζην ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηνλ νπνίν δηεμάγνληαη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε θνηλσληθνχο ζθνπνχο θαη ζηφρνπο. Δ θνηλσληθή νηθνλνκία απνηειείηαη απφ νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο επηρεηξήζεσλ, θνξέσλ θαη νξγαληζκψλ ησλ νπνίσλ ε εζηθή, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο θαη νη ζηφρνη ζπλνςίδνληαη ζηα παξαθάησ ζεκεία: δξαζηεξηνπνίεζε κε ζηφρν ηελ εμππεξέηεζε ησλ κειψλ ηνπο ή ην ζπιινγηθφ φθεινο δηαρεηξηζηηθή απηνλνκία δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ αλάπηπμε κε πξνηεξαηφηεηα ηηο αλάγθεο ησλ αλζξψπσλ θαη ηεο απαζρφιεζεο Με βάζε ηηο πξνεγνχκελεο αλαθνξέο πξνθχπηνπλ νη εμήο ζεκαληηθέο παξαηεξήζεηο: ηα θέξδε απφ ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ αμηνπνηνχληαη γηα ηε βειηίσζε ηεο ελ ιφγσ δξαζηεξηφηεηαο θαη δελ απνηειν- 16

18 χλ ζε θακία πεξίπησζε ην βαζηθφ θίλεηξν ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο νη θνξείο νξγαλψζεηο θαη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ππεξηεξνχλ ζεκαληηθά ησλ δεκνζίσλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ ζε ζέκαηα επειημίαο θαη δηαρεηξηζηηθήο ιεηηνπξγίαο ε αλαθνξά ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζην πιαίζην ησλ νξγάλσλ θαη κεραληζκψλ ιήςεο απνθάζεσλ παξαπέκπεη ζηελ αξρή ηνπ «έλα άηνκν κηα ςήθνο». Δ ζπκκεηνρή ζηηο απνθάζεηο ηεο θνηλσληθήο επηρείξεζεο δελ πξνυπνζέηεη ηελ θαηνρή ηίηισλ ηδηνθηεζίαο ηδηαίηεξε πξνζνρή απνδίδεηαη ζηνπο αλζξψπνπο θαη ζηελ πνηφηεηα / ζηαζεξφηεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Δ θνηλσληθή νηθνλνκία απνηειεί κηα ελεξγεηηθή παξέκβαζε πνπ εμειίζζεηαη ζην πιαίζην ησλ αγνξψλ θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα θαη πνπ αλεμάξηεηα απφ ηε λνκηθή ππφζηαζε ησλ θνξέσλ ηεο ζρεηίδεηαη κε ηελ αξρή ηεο δεκνθξαηηθήο νξγάλσζεο, ζηεξίδεηαη ζε κηα επξεία θνηλσληθή βάζε, πηνζεηεί ζπιινγηθά θξηηήξηα θαηαλνκήο θεξδψλ, αλαπηχζζεη κηα ηδηαίηεξε ζρέζε αιιειεγγχεο κε ην πεξηβάιινλ ηεο θαη πξνσζεί ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Οη νξγαληζκνί ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο δεκηνπξγνχλ ζέζεηο απαζρφιεζεο ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο (εξγαζηαθή ελζσκάησζε ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ, πνπ είλαη απνθιεηζκέλεο απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο), ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο παξέρνπλ θνηλσθειείο ππεξεζίεο. ε γεληθέο γξακκέο, ε θνηλσληθή νηθνλνκία ζπλδέεηαη ή δξαζηεξηνπνηείηαη ζηα παξαθάησ πεδία: θνηλσληθή ελζσκάησζε ηνπηθή αλάπηπμε βηψζηκε αλάπηπμε 17

19 πξφιεςε θνηλσληθψλ αληζνηήησλ ελίζρπζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ θαη ελδπλάκσζε ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ αλάπηπμε δεκνθξαηηθψλ θαη ζπκκεηνρηθψλ δνκψλ (2005, Οδεγφο ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ, Βζληθφ Θεκαηηθφ Αίθηπν Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο) 1.2. Βαςικά κριτήρια και αρχζσ τησ ζννοιασ τησ Κοινωνικήσ Οικονομίασ Δ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο επηρεηξείηαη ζηε βάζε ησλ εμήο θξηηεξίσλ : 1. Σν λνκηθφ θξηηήξην ή ην θξηηήξην ηνπ θαηαζηαηηθνχ. χκθσλα κε απηφ, ε θνηλσληθή νηθνλνκία πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε λνκηθή κνξθή νξγαλψζεσλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Οη νξγαλψζεηο απηέο είλαη νη ζπλεηαηξηζκνί, ηα ζσκαηεία θαη ελ γέλεη νη ελψζεηο πξνζψπσλ, θαζψο θαη ηα ηδξχκαηα. 2. Σν εζηθνθαλνληζηηθφ θξηηήξην. χκθσλα κε απηφ, νη νξγαλψζεηο πνπ απαξηίδνπλ ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία δηέπνληαη απφ νξηζκέλεο θνηλέο αξρέο, παξφιν πνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ νξγαλσηηθή πνηθηινκνξθία ηνπο θαη ηνλ πινπξαιηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. 3. Σν θξηηήξην ηνπ πεδίνπ άζθεζεο δξαζηεξηφηεηαο νηθνλνκηθνχ ζθνπνχ. χκθσλα κε ην θξηηήξην απηφ, νη νξγαλψζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο αλαπηχζζνπλ δξαζηεξηφηεηεο ζε πεξηζζφηεξα πεδία ηεο νηθνλνκηθήο δσήο, αλεμάξηεηα αλ απνβιέπνπλ ή φρη ζε νηθνλνκηθά νθέιε. 4. Σν θξηηήξην ηεο εδαθηθφηεηαο. χκθσλα κε απηφ, ηφζν ε δηεζλήο φζν θαη ε ηνπηθή δηάζηαζε ηεο αλάπηπμεο δξαζηεξηνηήησλ ησλ νξγαλψζεσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο κπνξεί λα παίμεη θάπνην ξφιν. Χζηφζν, πέξα απφ θάζε ηνπηθή ηδηαηηεξφηεηα, νη νξγαλψζεηο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έρνπλ έλα θνηλφ ζεκείν αλαθνξάο, ηελ ειεχζεξε ζπκκεηνρή πνπ βξίζθεη έξεηζκα ζηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο θαη ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειέγρνπ. (Jeantet, 2006, ζ. 36, Υξπζάθεο θ.α., ζ ). 18

20 Οη βαζηθέο αξρέο πνπ δηακφξθσζαλ ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία ζηνλ 19ν θαη 20ν αηψλα θαη ζπλερίδνπλ αθφκε ζήκεξα λα ηελ ραξαθηεξίδνπλ είλαη νη εμήο: 1. Δ ειεχζεξε ζπκκεηνρή 2. Δ δεκνθξαηία: «έλα πξφζσπν, κηα ςήθνο» 3. Δ δίθαηε (πεξηνξηζκέλε) δηαλνκή ηνπ πιενλάζκαηνο 4. Σν αδηαίξεην, νιηθψο ή κεξηθψο, ηνπ ηδίνπ θεθαιαίνπ 5. Δ αιιειεγγχε 6. Σν πξνβάδηζκα ηνπ αηφκνπ 7. Δ αλεμαξηεζία απέλαληη ζην θξάηνο ή ζε θάζε δεκφζηα ζπιινγηθφηεηα. ηνλ 21ν αηψλα, ε αικαηψδεο αλάπηπμε ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έζεζε ην δήηεκα ηεο πξνζαξκνγήο ή θαη αλαλέσζεο ησλ παξαπάλσ βαζηθψλ αξρψλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Δ απαίηεζε γηα δεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία νξηζκέλσλ, αξηζκεηηθά κεγάισλ, νξγαλψζεσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο επέβαιε ηηο ζπγθεληξψζεηο, θαζψο θαη ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο θαηά δίθηπα ή ππξακίδα, κε ζηφρν ηελ ελεξγφηεξε ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ηεο. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε, ζηε δηαθχιαμε ηεο εζσηεξηθήο δεκνθξαηίαο ειήθζεζαλ κέηξα θαηά ηνπ ηερλνθξαηηθνχ γίγλεζζαη ησλ νξγαλψζεσλ, απφ ηνλ νπνίν θηλδπλεχνπλ ζήκεξα, ιφγσ ηεο πξφζιεςεο, γηα θαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα, κεγάινπ αξηζκνχ εξγαδνκέλσλ, εκπεηξνγλσκφλσλ, δηαρεηξηζηψλ, θ.α. Σέινο, λέεο εθαξκνγέο θαη πξνζαξκνγέο ησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έπαημαλ θαηαιπηηθφ ξφιν απέλαληη ζηνλ θίλδπλν αιινίσζεο ησλ αξρψλ ηεο θαη έληαμήο ηεο ζηελ ειεχζεξε θαη παγθνζκηνπνηεκέλε αγνξά (Jeantet, 2006, ζ ). 19

21 1.3. Θεωρητικζσ Προςεγγίςεισ για την Κοινωνική Οικονομία ςτην Ελλάδα Πξσηνπφξνη ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ζηελ Βιιάδα θαη ζηελ α- λάπηπμε ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ππήξμαλ άηνκα ηα νπνία ζπλέβαιαλ είηε ζην λα νξγαλψζνπλ ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο ζηελ πξάμε θαηά ηα πξφηππα επξσπατθψλ ρσξψλ (Γξεγνξηάδεο, Μηρφπνπινο, Ειαληδήο θ.α.), είηε ζην λα εληζρχζνπλ πνιηηηθά ηελ αλάπηπμή ηνπο (Παπαλαζηαζίνπ, βψινο, Μηραιαθφπνπινο θ.α.), είηε ηέινο ζην λα παίμνπλ θάπνην ξφιν ζηελ νξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, θαζψο θαη ζηελ εηζαγσγή θαη θαηαλφεζε ηνπ ζεζκνχ (Εαζεκίδεο, Βπειπίδεο, Καιιηηζνπλάθεο, Σδσξηδάθεο, Κιήκεο, Παπαγεσξγίνπ θ.α.). Ο ζεσξεηηθφο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ζηελ Βιιάδα, Σδσξηδάθεο, έδσζε έλα επξχ νξηζκφ ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ, σο θίλεζε ησλ θησρψλ ηάμεσλ γηα ηελ ίδξπζε νξγάλσλ απηνβνήζεηαο, κε ηε ζπλεξγαζία πξνο βειηίσζε ηεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθνλνκηθήο ηνπο ζέζεο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο, ε νπνία απεηιείηαη απφ ην δηακνξθσζέλ λέν νηθνλνκηθφ θαζεζηψο (βηνκεραληθή αλάπηπμε θαη θεθαιαηνθξαηία (Σδσξηδάθεο, 1973, ζ. 43). Ο νξηζκφο απηφο είλαη ηδηαίηεξα επεξεαζκέλνο απφ ηνλ νξηζκφ ηνπ γεξκαλνχ ζεσξεηηθνχ Schulze-Delitzsch. Ο Ανχξνο, επίζεο, δηαηχπσζε ηελ έλλνηα ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, σο έλσζε πξνζψπσλ γηα ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ αδχλαηνπ, ρσξίο θεξδνζθνπηθφ ραξαθηήξα, θαη γηα ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή εμχςσζε ηνπ ζπλεηαίξνπ (Μαπξφγηαλλεο, 1986, ζ. 21). Ο ζπλεξγαηηζκφο νξίδεηαη ζήκεξα σο «έλα ζχλνιν θνηλά απνδεθηψλ θαλφλσλ πνπ ξπζκίδνπλ ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ εθείλσλ ησλ αηφκσλ πνπ απνθαζίδνπλ λα ελψζνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα ην θνηλφ ηνπο ζπκθέξνλ, νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ ή πνιηηηζηηθφ» (Παπαγεσξγίνπ, 2004, ζ. 25). ηνλ νξηζκφ απηφ επηζεκαίλεηαη νξζά ην θξηηήξην ηεο νηθνλνκίαο ησλ κειψλ ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, πνπ ηνλ δηαθνξνπνηεί απφ άιιεο νξγαλψζεηο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Ο Παπαγεσξγίνπ αλαθέξεηαη ζηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο σο εμήο: ζπγθεθξηκέλεο «νκάδεο κνξθψλ ζπλεξγαζίαο» απνηεινχλ κηα ελφηεηα, ε νπνία ζηελ Βπξσπατθή Έλσζε απνθαιείηαη θνηλσληθή νηθνλνκία ή ηξίηνο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο 20

22 ή ηξίην ζχζηεκα, φληαο νη άιινη δχν ηνκείο ν δεκφζηνο θαη ν ηδησηηθφο θεξδνζθνπηθφο ηνκέαο. Πεξαηηέξσ, ζηηο δχν νκάδεο ζπλεξγαζίαο, πνπ απνηεινχλ ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία, πεξηιακβάλεη: 1. κνξθέο ζπλεξγαζίαο πνπ «επηδηψθνπλ λα παξάγνπλ νθέιε, νηθνλνκηθά θαη άιια, γηα ηνπο ζπλεξγαδφκελνπο, κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο. ε απηή αλήθνπλ νη ζπλεηαηξηζκνί θαη ηα ζσκαηεία αιιεινβνήζεηαο ή ηακεία. 2. έλα επξχ θάζκα κνξθψλ ζπλεξγαζίαο πνπ είλαη ελψζεηο πξνζψπσλ θαη ηδξχκαηα. Οη κελ ελψζεηο πξνζψπσλ απνηεινχλ ζσκαηεία πνπ επηδηψθνπλ ζηφρνπο θνηλσληθνχο, κνξθσηηθνχο, θνηλσληθήο πξνζθνξάο, αιιεινβνήζεηαο, αλζξσπηζηηθνχο, θηιαλζξσπίαο, πνιηηηζηηθνχο, ηέρλεο, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαηήξεζεο ηεο παξάδνζεο, ςπραγσγίαο, αμηνπνίεζεο ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ζπλδηθαιηζηηθνχο θ.α. Σα δε ηδξχκαηα έρνπλ θαηά θαλφλα ζηφρνπο θνηλσληθήο πξνζθνξάο θ.α. (Παπαγεσξγίνπ, 2004, ζ. 18). ην πιαίζην πξφζθαησλ ζρεηηθά εξεπλψλ, γηα ηε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, δηαηππψλνληαη νξηζκνί θαη θαηαγξάθνληαη θνξείο πνπ αλήθνπλ ζηελ θνηλσληθή νηθνλνκία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηε κειέηε «Ίδξπζε θαη Οξγάλσζε Κεληξηθνχ Φνξέα Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο» (Έξεπλα Παλ/κηνπ Θεζζαιίαο, Μπεξηάηνο θ.α., 1999) σο θνηλσληθή νηθνλνκία νξίδεηαη «θάζε δξαζηεξηφηεηα ησλ αλζξψπσλ πνπ θηλείηαη, είηε άκεζα, είηε έκκεζα, ζην πεδίν ηεο νηθνλνκίαο, ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο αιιειεγγχεο, ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο θαη έρεη σο ζηφρν ηεο ηελ πξνψζεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ζπγθεθξηκέλσλ ηκεκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ, κέζσ ηεο αλάδεημεο ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, σο αλαγθαίαο θαη απαξαίηεηεο πξνυπφζεζεο γηα ηελ επηηπρή πνξεία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ». χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ κειέηε, ζηνπο θνξείο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο εληάζζνληαη νη παληφο ηχπνπ ζπλεηαηξηζκνί, νη νξγαλψζεηο θαη ζπλεηαηξηζκνί ζην ρψξν ηεο θαηαλάισζεο, ηα απηνδηαρεηξηδφκελα αιιεινβνεζεηηθά Σακεία, ηα ηδξχκαηα, ηα 21

23 κε ζπλδηθαιηζηηθά ζσκαηεία, νη ζχιινγνη ή νη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο κε ζηφρν ηελ αλαβάζκηζε θαη βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο δσήο ησλ πνιηηψλ θαη άιινη θνξείο (Έξεπλα ΈΚΚΒ, Υξπζάθεο θ.α., 2002, ζ ). Βπίζεο, ε κειέηε ηνπ Βζληθνχ Ελζηηηνχηνπ Βξγαζίαο γηα ηνλ «Κνηλσληθφ Σνκέα» (Θενδσξνπνχινπ, 1999) αλαδεηθλχεη ηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα θαη ηα νπνία έρνπλ άκεζε ζρέζε κε: 1. ην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο πνπ αλήθεη ζηελ θνηλφηεηα ή ζε θάπνηα νκάδα ηνπ θνηλνηηθνχ πιεζπζκνχ, 2. ηελ αληαπφθξηζε ζηε δήηεζε ηεο αγνξάο 3. ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ηεο θνηλφηεηαο 4. ηε ιεηηνπξγία πξνο φθεινο ηεο θνηλφηεηαο 5. ηελ απφθηεζε εκπεηξίαο ή θαη επθαηξίαο γηα παξνρή δηαξθνχο απαζρφιεζεο, παξφιε ηελ πιήξε ή κεξηθή εμάξηεζή ηνπο γηα νηθνλνκηθή επηρνξήγεζε απφ δεκφζηεο αξρέο θαη 6. ηα θέξδε ή ηα έζνδα δελ κνηξάδνληαη ζηα κέιε, αιιά απηά απνζθνπνχλ ζηε βησζηκφηεηα ηεο ζπλεξγαζίαο, ηδίσο αλ πξφθεηηαη γηα θνηλσληθή επηρείξεζε (Έξεπλα ΒΚΚΒ, Υξπζάθεο θ.α., 2002, ζ ). Σέινο, νη δχν κειέηεο ηνπ Βζληθνχ Κέληξνπ Κνηλσληθψλ Βξεπλψλ (ΒΚΚΒ) ηφζν γηα ηηο «Κνηλσληθέο Βπηρεηξήζεηο θαη λέα Ώπαζρφιεζε ζηελ Βπξψπε» (Έξεπλα ΒΚΚΒ, Ziomas and al., 1998), φζν θαη γηα ηηο «Πξννπηηθέο Ώπαζρφιεζεο ζηνλ Σνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο» (Έξεπλα ΒΚΚΒ, Υξπζάθεο θ.α., 2002), πξνρσξνχλ ζηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, εζηηάδνληαο πεξηζζφηεξν ζηηο θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο, θαη πνπ αλακθηζβήηεηα απνηεινχλ κέξνο ηεο θνηλσληθήο θαη αιιειέγγπαο νηθνλνκίαο. 22

24 1.4. Η εξζλιξη οργανωτικϊν μορφϊν Κοινωνικήσ Οικονομίασ ςτην Ελλάδα ηελ Βιιάδα, ε έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έρεη ηζηνξηθέο ξίδεο. Δ δεκηνπξγία νξγαλσηηθψλ κνξθψλ πξνυπήξμε ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, θαζψο θαη λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ. Αηαηξέρεη θπξίσο ην ζπλεηαηξηζηηθφ θαηλφκελν, θαζψο θαη ηελ πεξηνξηζκέλε έζησ αλάπηπμε ηεο ηδησηηθήο θηιαλζξσπίαο, πνπ ζηξεθφηαλ κέζα απφ δσξεέο ζηελ ίδξπζε πξνλνηαθψλ ηδξπκάησλ, νξθαλνηξνθείσλ, λνζνθνκείσλ θ.α., θηιαλζξσπηθψλ ζσκαηείσλ, ζπιιφγσλ πνπ αλαπιήξσλαλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ Κξάηνπο Πξφλνηαο. ΐαζηθφ ξφιν έπαημαλ ε Οηθνγέλεηα, νη Εδηψηεο-επεξγέηεο θαη ε Βθθιεζία. Δ θαηαγσγή ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο βξίζθεηαη ζηε ζπλεξγαηηθή θαη θνηλνηηθή ζπλέλσζε, θαηλφκελν πνπ εκθαλίδεηαη ήδε απφ ην 17ν θαη πξνεθηείλεηαη ζην 19ν αηψλα (Μαπξφγηαλλεο 1986 ζ. 60 επνκ.). ηα ηέιε ηνπ 19νπ θαη ζηνλ 20ν αηψλα, νη επηδξάζεηο απφ ηε Απηηθή Βπξψπε γηα ηελ ίδξπζε ζχγρξνλσλ ζπλεηαηξηζκψλ, νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία θαηαλαισηηθψλ, πηζησηηθψλ, αγξνηηθψλ θαη άιισλ κνξθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, πνπ έθεξαλ ζηελ επσλπκία ηνπο δηάθνξνπο, κε απαξαίηεηα λνκηθνχο, φξνπο: Βηαηξία, έλσζε, ζχιινγνο, ζπλεξγαηηθή, κεηνρηθφ ηακείν αιιεινβνήζεηαο, ζπλεηαηξηζκφο, θ.α. (Κιήκεο, 1985, ζ. 153 επνκ., 161, 165, Υξηζηφπνπινο 1986, ζ. 60, Παπαγεσξγίνπ, 2004 ζ , ). Ώπφ ηελ ςήθηζε ηνπ πξψηνπ εληαίνπ ειιεληθνχ ζπλεηαηξηζηηθνχ λφκνπ ην 1915 (λφκνο 602/1915) κέρξη ην 1930 είρε ζπζηαζεί κεγάινο αξηζκφο αγξνηηθψλ θαη αζηηθψλ (θαηαλαισηηθνί, πηζησηηθνί, νηθνδνκηθνί) ζπλεηαηξηζκψλ. Βηδηθφηεξα, ε αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε κεηαμχ ησλ εηψλ , ε εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ θαη ε νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία ηνπ κηθξνχ νηθνγελεηαθνχ θιήξνπ ζηελ χπαηζξν έπαημαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, πνπ ζπλέβαιαλ απνθαζηζηηθά ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ. Παξάιιεια θαζνξηζηηθή ήηαλ θαη ε πηζησηηθή ιεηηνπξγία κε ηελ ίδξπζε ηεο Ώγξνηηθήο Σξάπεδαο (1929) επί Βι. ΐεληδέινπ θαη ε νξγαλσηηθή ιεηηνπξγία κε ηε ζχζηαζε ηεο Παλειιήληαο πλνκνζπνλδίαο Βλψζεσλ Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΠΏΒΓΒ) (1936). 23

25 Βίλαη γλσζηφ φηη ζηε ζπλέρεηα έγηλε πξνζπάζεηα ειέγρνπ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ απφ ηηο ηφηε θπβεξλήζεηο, πνπ είραλ επηπηψζεηο ζηελ αλάπηπμή ηνπο (Παπαγεσξγίνπ 2004, ζ.160). Βπίζεο, ζην κεζνπφιεκν ηδξχνληαη απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία ηακεία αιιεινβνήζεηαο θαη κεγάινη θνηλσληθνί νξγαληζκνί, πνπ βαζίδνληαη ζηνλ εζεινληηζκφ, ελψ ε Βθθιεζία πεξηνξίδεηαη ζηε ζπληήξεζε ησλ εθθιεζηαζηηθψλ ηδξπκάησλ (Κξεκαιήο, 1990, ζ. 15). Μεηά ην ΐ Παγθφζκην Πφιεκν ζπλερίδεηαη ε αλάπηπμε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, νη νπνίνη νξγαλψλνληαη ζε δεπηεξνγελείο θαη ηξηηνγελείο ελψζεηο. Βπαλελεξγνπνηήζεθε ε ζπλεηαηξηζηηθή ζρνιή ηεο ΠΏΒΓΒ θαη ππφ ηελ επνπηεία ηεο δεκηνπξγήζεθαλ ζρνιηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζηα δεκνηηθά ζρνιεία θαη γεληθφηεξα νξγαλψζεθε θαιχηεξα ν ζπλεηαηξηζηηθφο ζεζκφο. Δ πλεηαηξηζηηθή Έλσζε Καπλνπαξαγσγψλ Βιιάδαο (ΒΚΒ) αλέπηπμε, κάιηζηα, θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα, κε ηε δεκηνπξγία νηθνηξνθείσλ γηα ππνςήθηνπο θνηηεηέο παλεπηζηεκίσλ ζε Ώζήλα θαη Θεζζαινλίθε, θαη έδσζε ππνηξνθίεο ζε παηδηά θαπλνπαξαγσγψλ. Κάκςε ηεο εμέιημεο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ παξνπζηάδεηαη επί δηθηαηνξίαο, ελψ εκθαλίδεηαη αλάθακςε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ζεζκνχ κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε κε ηελ πξνζπάζεηα απνδέζκεπζεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ απφ ην Κξάηνο θαη ηνλ θνκκαηηζκφ (Μαπξνγηάλλεο, 1986, ζ. 25, , Παπαγεσξγίνπ, 2004 ζ. 172-). Δ πξνζπάζεηα απηή, σζηφζν, δελ απέδσζε ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα, ζην βαζκφ πνπ ππήξμε κεγάιε εκπινθή ησλ θνκκάησλ ζηηο ζπλεηαηξηζηηθέο δηεξγαζίεο θαη νη ζπλεηαηξηζκνί, θπξίσο νη αγξνηηθνί, πέξαζαλ κηα πεξίνδν θάκςεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο απφ ην 1990 θαη κεηά (Παπαγεσξγίνπ, 2004 ζ.179). ζνλ αθνξά ηνπο αζηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο, ηνπο νπνίνπο απαξηίδνπλ θαηαλαισηηθνί, πξνκεζεπηηθνί, επαγγεικαηηθνί, κεηαθνξηθνί, νηθνδνκηθνί, ζπλεξγαηηθέο, αζθαιηζηηθνί, πηζησηηθνί θαη ελψζεηο ζπλεηαηξηζκψλ, αλ θαη ιηγφηεξνη αξηζκεηηθά, αθνινπζνχλ παξφκνηα πνξεία αλάπηπμεο κε ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο. Δ Παλειιήληα Έλσζε Καηαλαισηηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΠΒΚΏ), ε Έλσζε Καηαλαισηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Θεζζαινλίθεο (KONSUM) θαη γεληθφηεξα νη θαηαλαισηηθνί ζπλεηαηξηζκνί δηαιχζεθαλ ην 2002, ιφγσ ηνπ αληαγσληζκνχ ηεο ειεχζεξεο παγθνζκηνπνηεκέλεο αγνξάο, αιιά θαη ηεο «θαθνδηαρείξηζεο θαη ησλ ιαλζαζκέλσλ απνθάζεσλ». Βμαίξεζε απνηεινχλ νη πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί θαη νη ζπλεηαηξηζηηθέο ηξάπεδεο πνπ παξνπζηάδνπλ άλνδν. Μέιε ηεο Έλσζεο πλεηαηξηζηηθψλ Σξαπεδψλ Βιιάδνο 24

26 (ΒΣΒ), ην 1995, ήηαλ 6 ζπλεηαηξηζηηθέο ηξάπεδεο θαη 17 πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, νη νπνίνη ην 2000 έγηλαλ 15 θαη 23 αληηζηνίρσο (Παπαγεσξγίνπ, 2004 ζ. 192). πλνπηηθά, ζχκθσλα κε επίζεκα ζηνηρεία, ην 1997 ιεηηνπξγνχζαλ πεξίπνπ ζπλεηαηξηζκνί. Ώπφ απηνχο, νη αλήθαλ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαη πεξηειάκβαλαλ κέιε θαη πεξίπνπ ζηνλ αζηηθφ ηνκέα, απφ ηνπο νπνίνπο 300 νηθνδνκηθνί κε πεξίπνπ κέιε (Κηληήο 1997, ζ. 57) Κνηλφο παξαλνκαζηήο ησλ παξαπάλσ νξγαλψζεσλ, πνπ δξαζηεξηνπνηήζεθαλ δηαρξνληθά ή θαη ζπλερίδνπλ αθφκε ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, είλαη ε ειεχζεξε ζπκκεηνρή ζε κηα ζπιινγηθή πξνζπάζεηα κε βάζε ηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο θαη ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειέγρνπ, έζησ θαη αλ αξθεηέο νξγαλψζεηο ζήκεξα, πνπ παξαδνζηαθά εληάζζνληαη ζηελ θνηλσληθή νηθνλνκία, απνκαθξχλνληαη νξηζκέλεο θνξέο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο ιεηηνπξγία απφ ηηο αξρέο πνπ ηηο δηέπνπλ (βι. Έξεπλα ΒΚΚΒ, Υξπζάθεο Μ θ.ά, 2004, ζ. 52, π.ρ. αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, εζεινληηθέο ελψζεηο). 25

27 1.5 Πρωτοβουλίεσ τησ Ευρωπαϊκήσ Ζνωςησ για την ςτήριξη του τομζα τησ Κοινωνικήσ Οικονομίασ ηε χλνδν Κνξπθήο ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ (1997) ε Β.Β. ράξαμε γηα πξψηε θνξά «θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε», ζέηνληαο σο πξνηεξαηφηεηα, αληί γηα ηε ζηήξημε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αλέξγσλ (πξνλνηαθή πνιηηηθή), ηε ιήςε πξνιεπηηθψλ κέηξσλ κε έκθαζε ζηελ απαζρνιεζηκφηεηα ησλ αλέξγσλ, κέζσ ηεο ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Ώλάκεζα ζηηο ζεκαληηθφηεξεο Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο είλαη: Κ.Π. Ώπαζρφιεζε, Κ.Π. Leader θαη ηα Σνπηθά χκθσλα Ώπαζρφιεζεο. Οη πιεζπζκηαθέο νκάδεο ζηηο νπνίεο απεπζχλεηαη ε Κ.Π. Ώπαζρφιεζε, είλαη απηέο πνπ ζεσξνχληαη σο νη πεξηζζφηεξν εθηεζεηκέλεο ζηνλ θίλδπλν απνθιεηζκνχ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη έρνπλ άκεζε αλάγθε απφ παξεκβάζεηο γηα επαλέληαμή ηνπο (άηνκα κε ςπρηθά λνζήκαηα θαη λνεηηθή πζηέξεζε, άλεξγεο γπλαίθεο κε ρακειά πξνζφληα θαη πξφζζεηα θνηλσληθά εκπφδηα, λένπο πνπ εγθαηέιεηςαλ ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε θ.ι.π.). Δ Ώπαζρφιεζε, ελζάξξπλε θαηλνηφκεο πξαθηηθέο θαηαπνιέκεζεο ηνπ απνθιεηζκνχ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη βειηίσζεο ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο. Βηδηθά φζνλ αθνξά ηνλ ππιψλα ηεο Βπηρεηξεκαηηθφηεηαο, πξνσζήζεθε ε α- λάπηπμε ηνπ θνηλσληθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο, κε ηε δεκηνπξγία δνκψλ γηα ηελ ππνβνήζεζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, θαζψο θαη κε ηελ θαηάξηηζε θαη αλάπηπμε δεμηνηήησλ γηα ηε δεκηνπξγία κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ζπλεηαηξηζκψλ απφ γπλαίθεο. Χζηφζν, θξίζηκα ζεκεία ππήξμαλ ε εμαζθάιηζε ρξεκαηνπηζησηηθήο ζηήξημεο ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ, θαζψο θαη ε νηθνλνκηθή ηνπο βησζηκφηεηα. Δ πιεηνςεθία ησλ έξγσλ πνπ πινπνηνχληαη ζην πιαίζην ηεο Κ.Π. Ώπαζρφιεζε θαη ηα νπνία πξνηείλνπλ ηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, εζηηάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο θπξίσο ζε ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε εμεηδίθεπζε ζηηο Βλαιιαθηηθέο Μνξθέο Σνπξηζκνχ, ελψ ζεκαληηθή εκθαλίδεηαη θαη ε παξαγσγή αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ε παξαγσγή παξαδνζηαθψλ θαη θαιιηηερληθψλ πξντφλησλ, ε εζηίαζε, ε ζπκβνπιεπηηθή θ.ά. 26

28 Σν Leader, ζηνρεχεη ζηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ, κε ηελ ελεξγνπνίεζε φισλ ησλ δπλάκεσλ ηνπ ηφπνπ κέζα απφ κηα δηαδηθαζία «ηνπηθήο δεκνθξαηίαο». Ώπηή ε ηδέα νδήγεζε ζηε ζχζηαζε ησλ Οκάδσλ Σνπηθήο Αξάζεο (Ο.Σ.Α.) κε ηε ζπλεχξεζε-ζπκθσλία κεηαμχ ησλ θνξέσλ ηνπηθήο εμνπζίαο θαη ησλ ινηπψλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ εηαίξσλ θαη ζθνπφ ηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ. Βπεηδή κάιηζηα, εκπεξηέρεη ηελ παξάκεηξν ηεο «εζεινληηθήο θαη ηζφηηκεο εξγαζίαο», απνηειεί ζηελ νπζία έλα «ηνπηθφ ζχκθσλν γηα ηελ αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο» ζηεξηδφκελεο ζηηο δπλάκεηο ηεο, κε απμεκέλεο πξννπηηθέο βησζηκφηεηαο, ζπληζηψληαο ηαπηφρξνλα ζεζκφ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο.μέζα απφ έλαλ πνηνηηθφ απνινγηζκφ, ε Κ.Π. Leader,ζπλέβαιε ζηελ: Αεκηνπξγία επλντθνχ επελδπηηθνχ θιίκαηνο Βλεξγνπνίεζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ απαζρφιεζεο εθηφο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα Βπαθή κε ηε ινγηθή ησλ Βπξσπατθψλ Πξνγξακκάησλ Αεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο θαη πεξηνξηζκφο ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο Ώλάπηπμε αγξνηνπξηζκνχ θαη αμηνπνίεζε ησλ ηνπηθψλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ Απλαηφηεηα εθαξκνγήο εηαηξηθφηεηαο θαη αιιαγή αληηιήςεσλ δηνίθεζεο ησλ ΜΜΒ, ζηε ινγηθή ηεο νινθιεξσκέλεο δξάζεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο. Σα Σνπηθά χκθσλα Ώπαζρφιεζεο, κηα πηινηηθή θαη θαηλνηφκα δξάζε ζε επξσπατθφ επίπεδν, απνηεινχλ εζεινληηθφ ζρήκα ζπλεξγαζίαο ζην νπνίν ζπκπξάηηνπλ ηνπηθέο αξρέο θαη ηνπηθνί θνηλσληθνί θαη παξαγσγηθνί θνξείο, κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηελ αλάπηπμε βηψζηκσλ θαη αληαγσληζηηθψλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, θαζψο θαη ηελ δηακφξθσζε ησλ θαηαιιειφηεξσλ δπλαηψλ ζπλζεθψλ γηα επηρεηξεκαηηθέο δξάζεηο πνπ εθηηκάηαη φηη απμάλνπλ ηελ απαζρφιεζε. Σα κέηξα ησλ Σ..Ώ. αθνξνχλ : ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ απαζρφιεζεο Μέηξα ππέξ ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ πιεζπζκνχ, (λένη, καθξνρξφληα άλεξγνη, γπλαίθεο θιπ) Βλέξγεηεο ζηήξημεο ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο εθαξκνγήο πεηξακαηηθψλ ζρεδίσλ Μέηξα ζηνλ ηνκέα εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο γηα βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ. (Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο, 2002). 27

29 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 ο : Ειςαγωγή ςτουσ υνεταιριςμούσ 2.1 Η έννοια του συνεταιρισμού Καηά θαηξνχο έρνπλ δηαηππσζεί πνιινί νξηζκνί ζρεηηθά κε ην ηη είλαη πλεηαηξηζκφο. Δ δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ ησλ νξηζκψλ απηψλ έγθεηηαη ζηελ έκθαζε πνπ δίλεη ν θαζέλαο ζε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ή ζθνπνχο ηνπ πλεηαηξηζκνχ ( Δ πνηθηινκνξθία ηνπ ζεζκνχ απηνχ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ηνλ ραξαθηεξίδνπλ θαζηζηνχλ ηελ πεξηγξαθή ηνπ δπζρεξή. ΐέβαηα, ην γεγνλφο φηη κέρξη πξφζθαηα δελ ππήξρε έλαο παγθφζκηα απνδεθηφο νξηζκφο δελ ζεκαίλεη φηη ν πλεηαηξηζκφο είλαη κηα απξνζδηφξηζηε έλλνηα. Έρεη ζεκειηψδεηο αξρέο θαη έλα ζχλνιν θαλφλσλ θνηλά απνδεθηψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Ο νχιηζε-νηέιηηο, έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ησλ γεξκαληθψλ αζηηθψλ πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, φξηζε ηνλ πλεηαηξηζκφ σο: «έλσζε κεηαμχ ησλ φρη εππφξσλ, θαη εμνρήλ εξγαδνκέλσλ ηάμεσλ, ε νπνία επηδηψθεη κε ηε ζπλέλσζε λα εμαζθαιίζεη, φζν ην δπλαηφ, ζηηο κεκνλσκέλεο, κηθξέο θαη ζηελ νηθνλνκηθή δσή εμαθαληδφκελεο δπλάκεηο, ηα πιενλεθηήκαηα ηεο κεγάιεο δχλακεο» (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Λίγα ρξφληα αξγφηεξα, ν Νφκνο 602/1915 "Πεξί πλεηαηξηζκψλ" νξίδεη ηνλ πλεηαηξηζκφ σο εμήο: «Ο πλεηαηξηζκφο είλαη εηαηξεία ε νπνία έρεη θεθάιαην κεηαβιεηφ, απνηειείηαη απφ ζπλεηαίξνπο ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο είλαη επίζεο κεηαβιεηφο θαη επηδηψθεη κε ηε ζπλεξγαζία ησλ ζπλεηαίξσλ ηελ πξναγσγή ηεο ηδησηηθήο νηθνλνκίαο θαζελφο απφ απηνχο». Ο Θ. Σδσξηδάθεο αλαθέξεη ζπκπιεξσκαηηθά φηη: «Ο πλεηαηξηζκφο είλαη φξγαλν απηνβνήζεηαο αζζελψλ νηθνλνκηθά πξνζψπσλ, δεκηνπξγνχκελνο κε ηελ έλσζε ησλ κηθξψλ θαηά κέξνο δπλάκεσλ ζε κηα κεγάιε νκνεηδή δχλακε, πνπ ηίζεηαη ζηε δηάζεζε ηνπ θαζελφο γηα ηελ θαιχηεξε άζθεζε ηεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθηαθήο ηνπ νηθνλνκίαο». ΟΑ. Καιηηζνπλάθεο, δίλνληαο έκθαζε ζηνλ ηνπηθφ ραξαθηήξα ησλ ζπλεηαη- 28

30 ξηζκψλ, νξίδεη: «Ο πλεηαηξηζκφο είλαη ειεχζεξε θαη ηζφηηκε ηνπηθή πξνζσπηθή έ- λσζε αζζελψλ νηθνλνκηθά αηφκσλ, πξνο απηνβνήζεηα κε ηελ απφ θνηλνχ δηεμαγσγή επηρεηξήζεσο, απφ ηελ νπνία σθεινχληαη αλάινγα κε ηε ζπλαιιαγή ηνπο κε απηή». Ώθφκα, ν Αηνλ. Μαπξφγηαλλεο αλαθέξεη: «Ο πλεηαηξηζκφο είλαη κηα ειεχζεξε έλσζε πξνζψπσλ πνπ αζθνχλ νκνεηδή νηθνλνκηθή επηρείξεζε ή είλαη ηεο ίδηαο θνηλσληθήο θαηεγνξίαο (αγξφηεο, θαηαλαισηέο, θ.α.) θαη απνβιέπεη ζηελ πξναγσγή ηεο νηθνλνκίαο ησλ κειψλ ηνπ, έρεη δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα θαη κνξθσηηθή απνζηνιή γηα ηα κέιε ηνπ». Ο Marvin A. Schaars νξίδεη ηνλ πλεηαηξηζκφ σο κηα επηρείξεζε πνπ απνθηάηαη θαη ειέγρεηαη εζεινληηθά απφ ηα κέιε ηνπ θαη ιεηηνπξγεί απφ απηνχο θαη γηα απηνχο ζε βάζε κε θεξδνζθνπηθή ή ζην θφζηνο (Σξαληάο, ρ.ρ). ην Παγθφζκην ζπλέδξην ηεο Αηεζλνχο πλεηαηξηζηηθήο Έλσζεο ην 1995 ζην Μάληζεζηεξ, δηαηππψζεθε θαη πηνζεηήζεθε γηα πξψηε θνξά έλαο θνηλά απνδεθηφο νξηζκφο γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. Ο νξηζκφο απηφο φξηδε ηνλ ζπλεηαηξηζκφ σο κηα απηφλνκε έλσζε πξνζψπσλ πνπ ζπγθξνηείηαη εζεινληηθά γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θνηλψλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ αλαγθψλ θαη επηδηψμεψλ ηνπο δηα κέζνπ κηαο ζπληδηφθηεηεο θαη δεκνθξαηηθά δηνηθνχκελεο επηρείξεζεο». Σν θαηλνχξην θαη ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ έρεη απηφο ν νξηζκφο ζπγθξηηηθά κε ηνπο άιινπο είλαη ην ζηνηρείν ηεο απηνλνκίαο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). πκπεξαζκαηηθά, ν ζπλεηαηξηζκφο είλαη κηα απηφλνκε έλσζε αλζξψπσλ πνπ ζπγθξνηείηαη εζεινληηθά κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε δπλαηή βνήζεηα θαη θάιπςε ησλ αλαγθψλ, νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ, ησλ επηρεηξήζεσλ ησλ κειψλ ηνπ. 2.2 Οι υνεταιριστικές Αξίες Ο ζπλεηαηξηζκφο ππάξρεη γηα λα εμππεξεηεί ηα κέιε ηνπ, κε πξσηαξρηθφ ζηφρν λα παξέρεη ππεξεζίεο ζε απηά (Parnell, 2000). Γηα ηε δηεπθφιπλζε θαη ηε ζσζηή παξνρή ησλ ππεξεζηψλ απηψλ, ζα πξέπεη λα ηζρχνπλ θάπνηεο αμίεο, απνδεθηέο απφ φινπο. Οη ζπλεηαηξηζκνί ζηεξίδνληαη ζηηο αμίεο ηεο απηνβνήζεηαο, ηεο απηεπζχλεο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ηζφηεηαο, ηεο ηζνηηκίαο, ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο θξνληίδαο γηα ην- 29

31 πο άιινπο, ηεο εληηκφηεηαο, ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο ππεπζπλφηεηαο. Σα κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ πξέπεη λα αλαιακβάλνπλ απφ κφλνη ηνπο πξσηνβνπιίεο γηα ηε βειηίσζε ηεο ζέζεο ηνπο. Βίλαη ζεκαληηθφ νη ζπλεηαηξηζκνί λα ζηεξίδνληαη ζηηο δηθέο ηνπο δπλάκεηο. Βπηπιένλ ζα πξέπεη κέζσ ηεο απηεπζχλεο λα αλαιακβάλνπλ ηηο επζχλεο ησλ πξάμεψλ ηνπο. Δ απηνλνκία θαη ε ειεπζεξία πνπ επηζπκνχλ, πξέπεη εθηφο απφ ηελ απηνβνήζεηα λα πεξηιακβάλνπλ θαη ηελ αλάιεςε επζπλψλ ησλ πξάμεψλ ηνπο. Ο ζπλεηαηξηζκφο, σο αλζξσπνθεληξηθφο ζεζκφο, ζέηεη σο επίθεληξν ηνλ άλζξσπν θαη ην απνδεηθλχεη κε ηελ αμία ηεο δεκνθξαηίαο. Σα κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ απνηεινχλ ην επίθεληξφ ηνπ. Αίλεη ζηα κέιε ηνπ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο, πνπ κέζσ ηεο ζσζηήο ζηάζεο θαη δηαρείξηζεο, νδεγνχλ ζηελ επεκεξία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. ε απηφ ζπληειεί θαη ε ηζφηεηα πνπ πξέπεη λα ππάξρεη κεηαμχ ησλ κειψλ αλεμαξηήησο νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. ινη κπνξνχλ λα είλαη κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη λα έρνπλ ίζε κεηαρείξηζε. Ώπνθαζίδνπλ απφ θνηλνχ γηα ηα δηάθνξα ζέκαηα θαη ρξεζηκνπνηνχλ φινη ηηο ππεξεζίεο ηνπ. Ώπαξαίηεηε πξέπεη λα είλαη θαη ε ηζνηηκία, πνπ ζεκαίλεη φρη κφλν ίζε κεηαρείξηζε απφ κέξνπο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ αιιά θαη ηζφηηκε θαη θνηλή πξνζπάζεηα απφ κέξνπο ησλ κειψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο επεκεξίαο θαη ηεο ζέζεο ηνπο. Σα δηθαηψκαηα θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ κειψλ δελ αθνξνχλ κφλν ηνλ ζπλεηαηξηζκφ αιιά θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία. Οη ππνρξεψζεηο δελ αθνξνχλ κφλν ηνλ ζπλεηαηξηζκφ αιιά ην αίζζεκα επζχλεο πνπ ληψζνπλ ηα κέιε γηα ηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. ηαλ ηελ θνηλσλία ηελ θξνληίδνπλ ηα κέιε ηεο, ηφηε θαη απηή θξνληίδεη γη απηά. Σέινο, αξθεηά ζεκαληηθφ είλαη ην ζηνηρείν ηεο αιιειεγγχεο. Βίλαη ε αμία πνπ δείρλεη ηε θξνληίδα πνπ πξέπεη λα έρεη θάπνηνο γηα ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ. Αελ πξέπεη λα ζθέθηεηαη θαλείο κφλν ην αηνκηθφ ζπκθέξνλ, αιιά θαη ην θνηλσληθφ. Να δίλεη ρσξίο λα πεξηκέλεη αληαπφδνζε. Βίλαη ζηνηρείν πνπ αλ δελ ππάξρεη είλαη αδχλαηε ε ζχζηαζε θαη εμέιημε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Παξάιιεια, νη ζπλαιιαγέο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηφζν κε ηα κέιε ηνπ φζν θαη κε ηξίηνπο ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ εληηκφηεηα. Δ εληηκφηεηα ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ δηαθάλεηα ζηηο ζπλαιιαγέο θαη γεληθά ζε φιεο ηηο ελέξγεηεο. ε απηφ 30

32 ζα βνεζήζνπλ νη ζπλερείο έιεγρνη ησλ κειψλ ζηελ επηρείξεζε. ιεο νη παξαπάλσ αμίεο απνηεινχλ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Πξφθεηηαη γηα άγξαθνπο θαλφλεο, νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ ηα ζεκέιηα γηα κηα ζσζηή ζπλεξγαζία, γηα ηε κειινληηθή εμέιημε θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). 2.3 Οι υνεταιριστικές Αρχές Οη ζπλεηαηξηζηηθέο αξρέο ησλ ζθαπαλέσλ ηεο πφιεο Ρνηζληέηι απνηέιεζαλ α- θεηεξία γηα ηελ εμέιημε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Οη αξρέο πνπ θαζνξίζηεθαλ εθεί ην 1844 απνδείρζεθαλ επηηπρεκέλεο ζηελ πξάμε θαη απνηέιεζαλ παξάδεηγκα γηα ηνπο κεηέπεηηα ζπλεηαηξηζκνχο (Parnell, 2000). Οη αξρέο απηέο αθνξνχζαλ ηελ πξνέιεπζε θαη ην επηηφθην ηνπ θεθαιαίνπ, ηελ αγνξά θαη πψιεζε ησλ πξντφλησλ, ηε δηαλνκή ηνπ πιενλάζκαηνο, ηνλ αξηζκφ ησλ ςήθσλ θάζε κέινπο. Βπηπιένλ, ην θαηαζηαηηθφ πεξηειάκβαλε ξπζκίζεηο γηα ηε δηαρείξηζε θαη ηε ινγηζηηθή θαηάζηαζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, ην πνζνζηφ θέξδνπο πνπ ζα πξννξηδφηαλ γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο θαη ηέινο φξηδε ηελ πνιηηηθή θαη ζξεζθεπηηθή νπδεηεξφηεηα φζσλ επηζπκνχζαλ λα γίλνπλ κέιε. Βπίζεο είραλ δηαηππσζεί ζπλεηαηξηζηηθέο αξρέο απφ ηε Αηεζλή πλεηαηξηζηηθή Έλσζε ην 1937 ζην Παξίζη θαη ην 1966 ζην ζπλέδξην ηεο Έλσζεο ζηε ΐηέλλε. Ο ζεκαληηθφηεξνο ζηαζκφο φκσο ζηε ζπλεηαηξηζηηθή εμέιημε ήηαλ ην πλέδξην ηεο Έλσζεο ζην Μάληζεζηεξ ην επηέκβξην ηνπ 1995 (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Οη αξρέο απηέο είλαη νη αθφινπζεο (Σξαληάο, ρ.ρ., Παπαγεσξγίνπ, 2004, MacPherson, 1997): 1. Βζεινληηθή θαη ειεχζεξε ζπκκεηνρή ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο 2. Αεκνθξαηηθή δηνίθεζε εθ κέξνπο ησλ κειψλ 3. Οηθνλνκηθή ζπκκεηνρή ησλ κειψλ 4. Οηθνλνκία θαη αλεμαξηεζία 5. Βθπαίδεπζε, πξαθηηθή εμάζθεζε θαη πιεξνθφξεζε 31

33 6. πλεξγαζία κεηαμχ ζπλεηαηξηζκψλ 7. Βλδηαθέξνλ γηα ηελ θνηλφηεηα Οη θχξηεο δηαθνξέο ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ αξρψλ ηνπ Ρνηζληέηι κε ηηο ππφινηπεο δηαηππψζεηο αθνξνχλ ην θεθάιαην, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ εηζαγσγή λέσλ αξρψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ην 1937 θαη κεηά ν ηφθνο ηνπ θεθαιαίνπ ήηαλ πεξηνξηζκέλνο ελψ ην 1844 ην θεθάιαην πξνεξρφηαλ απφ ηα κέιε θαη ην επηηφθην ήηαλ ζηαζεξφ. Β- πίζεο, ην 1844, έλα κέξνο ησλ θεξδψλ πξννξηδφηαλ γηα ηελ εθπαίδεπζε. Ώπφ ην 1937 θαη κεηά έγηλε ηδηαίηεξε πξνψζεζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ην 1995 ελζσκαηψζεθαλ ε πξαθηηθή εμάζθεζε θαη ε πιεξνθφξεζε. Δ ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ κειψλ μεθίλεζε απφ ην 1966 θαη ην 1995 ελζσκαηψζεθαλ ζηνλ θαηάινγν ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ αξρψλ θαη νη αξρέο ηεο νηθνλνκίαο θαη αλεμαξηεζίαο θαζψο θαη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ θνηλφηεηα. εκαληηθφ είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη κέρξη ην 1937 νη αγνξαπσιεζίεο γίλνληαλ ηνηο κεηξεηνίο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Οη επηά απηέο αξρέο ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ είλαη θαιφ λα αλαζεσξνχληαη θαηά δηαζηήκαηα θαη λα γίλνληαη νη απαξαίηεηεο ηξνπνπνηήζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, ησλ κειψλ ηνπο θαη νιφθιεξεο ηεο θνηλσλίαο (Σξαληάο, ρ.ρ) 2.4 Ιστορική Αναδρομή Οη ζπλεηαηξηζκνί, ζχκθσλα κε ηνλ Parnell (2000), αξρίδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο φηαλ κηα νκάδα αλζξψπσλ δηαπηζηψλεη ηελ αλάγθε γηα παξνρή βνήζεηαο θαη ππεξεζηψλ θαη νξγαλψλεη κηα νκάδα αλζξψπσλ γηα ηελ εθπιήξσζε θαη ηθαλνπνίεζε ησλ ππαξρνπζψλ αλαγθψλ θαζψο θαη ηελ θάιπςε ησλ πξνβιεκάησλ. ηελ νκάδα απηή εηζέξρνληαλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξα κέιε, ηα νπνία αληηιήθζεθαλ ηα νθέιε πνπ ζα απνιάκβαλαλ σο κέιε. Ώπηφ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο νηθνλνκηθήο δπλαηφηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη δηαπίζησζε ηεο επηηπρίαο ηνπ. Κάζε ζπλεηαηξηζκφο πξνζπαζεί πάληα γηα ην θαιφ ησλ κειψλ ηνπ θαη ηελ νηθνλνκηθή ηνπο επεκεξία. πρλά, γηα ην ιφγν απηφ, νη ζπλεηαηξηζκνί πξνζπαζνχλ λα βξνπλ ηξφπνπο λα πξνζθέξνπλ πεξηζζφηεξα νθέιε ζηα κέιε ηνπο κέζσ κηα νκφζπνλδεο δξαζηεξηφηεηαο. 32

34 Δ δηαπίζησζε απηήο ηεο νκάδαο αλζξψπσλ απνηέιεζε ηελ αθεηεξία γηα ηηο πξψηεο κνξθέο ζπλεηαηξηζηηθήο νξγάλσζεο. Βμέιημε ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ζπλεξγαζίαο πνπ ππήξραλ απφ παιηά, φπσο ε παηξηαξρηθή νηθνγέλεηα θαη νη θπιέο, απνηέιεζαλ νη άηππνη θαη παξαδνζηαθνί ζπλεηαηξηζκνί πνπ αλαπηχρζεθαλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ. Ήδε απφ πνιχ παιηά ππήξραλ κνξθέο ζπλεξγαζίαο ζηελ αξραία ΐαβπιψλα, ζηελ Κίλα, ζηηο Ελδίεο, ζηελ αξραία Ρψκε θαη ζηελ αξραία Βιιάδα κεηαμχ εκπφξσλ θαη ηερληηψλ γηα επηδίσμε ησλ θνηλψλ ηνπο ζηφρσλ θαη ηελ αχμεζε ηεο σθέιεηαο (Κιήκεο, 1985). Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ αξραία Βιιάδα είραλ αλαπηπρζεί νη ακθηθηηνλίεο θαη νη αξραίεο ζπκπνιηηείεο, πνπ απνηεινχζαλ ελψζεηο πφιεσλ θξαηψλ. Καηά ηελ πεξίνδν ηνπ ΐπδαληίνπ θαη κέρξη ηε Γαιιηθή Βπαλάζηαζε, πεξίπνπ ην 18 ν αηψλα, παξαηεξήζεθε αλάπηπμε ησλ ζπληερληψλ. Οη ζπληερλίεο ήηαλ ζσκαηεία ή αιιηψο νκνεπαγγεικαηηθέο ελψζεηο κε ζεκαληηθή νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δχλακε. Ώμηνζεκείσηε ήηαλ θαη ε αλάπηπμε ηεο αγξνηηθήο ζπλεξγαζίαο, φπσο ηα κηξ πνπ ήηαλ αγξνηηθή θνηλνθηεκνζχλε, ηα θαξηέι ζηε Ρσζία πνπ ήηαλ αγξνηηθνί ζχλδεζκνη, ηα εγίηνο ζην Μεμηθφ, ε δάληξνπγθα ζηε εξβία θαη ηα ηζειηγθάηα ζηε Υεξζφλεζν ηνπ Ώίκνπ ζηελ Βιιάδα (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Βπίζεο, ππήξραλ θαη νη ζπλεξγαηηθέο ησλ θηηζηψλ ζηα ρσξηά ηεο Δπείξνπ. Πξφθεηηαη γηα κάζηνξεο, νη νπνίνη ζπλεξγαηηθά έρηηδαλ ζηνλ επξχηεξν ειιεληθφ ρψξν. εκαληηθνί ήηαλ θαη νη ζπλεηαηξηζκνί ησλ θηελνηξφθσλ ζηελ Ώηησιναθαξλαλία, ηα Μηηάηα θαη νη εκπξηέο θαζψο θαη ζπληερλίεο ξαπηψλ ζηε Φηιηππνχπνιε. Παξάιιεια, γχξσ ζην 1860, ππήξραλ ζεαηξηθέο επηρεηξήζεηο ζπλεηαηξηζηηθήο κνξθήο, δειαδή πεξηνδεχνληεο ζίαζνη πνπ νλνκάδνληαλ «κπνπινχθηα». Οη κνξθέο απηέο ζπλεξγαζίαο πξνεγήζεθαλ ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Ρνηζληέηι, θνληά ζην Μάληζεζηεξ, ν νπνίνο απνηέιεζε ηνλ πξσηνπφξν θαη ηελ αθεηεξία φισλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχγρξνλεο κνξθήο (MacPherson, 1997). Γχξσ ζηνλ 18 ν αηψλα παξαηεξήζεθε κηα δηέγεξζε ζπλαηζζεκάησλ σο πξνο ηνλ ζεζκφ ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ, κε νπηνπηζηηθέο ηδέεο, έγηλαλ πξφδξνκνη ηνπ ζχγρξνλνπ ζπλεξγαηηζκνχ. Ώπφ ην κίγκα ησλ πνιιψλ θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δηαθνξεηηθψλ ηδεψλ ηνπο πξνέθπςε ν ζπλεηαηξηζκφο ηεο ζχγρξνλεο κνξθήο. Οη πξφδξνκνη ηνπ ζχγρξνλνπ ζπλεξγαηηζκνχ πίζηεπαλ ζηε δηθαηφηεξε θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο, ζηηο θη- 33

35 ιαλζξσπίεο θαη ζηελ απηελέξγεηα ησλ αλζξψπσλ. Φνξείο ηδεψλ γηα απηνβνήζεηα θαη αιιειεγγχε πξνρψξεζαλ ζηε δεκηνπξγία ζπλεηαηξηζκψλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη πξσηνπφξνη ήηαλ νη Άγγινη Ρφκπεξη νπελ θαη Οπίιηακ Κηγθ, νη Γάιινη Κάξνινο Φνπξηέ, Φηιίπ Μπνπζέ θαη Λνπί Μπιαλ, θαη νη Γεξκαλνί ΐίθησξ Ώηκέ Υνχκπεξ θαη Φεξδηλάλδνο Λαζζάι. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν νπελ ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πξνδξφκνπο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, αθνχ ζε πεξίνδν έληνλσλ θνηλσληθψλ αληηζέζεσλ έζηξεςε ηελ πξνζνρή ησλ αλζξψπσλ πξνο ην δξφκν ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ. Βπεηδή ζηελ αξρή ήηαλ θησρφο θαη ήμεξε ηη ζεκαίλεη αδηθία θαη εθκεηάιιεπζε, πίζηεςε πσο κέζα απφ ηνλ ζπλεξγαηηζκφ κπνξεί λα θαηαξγεζεί ε αδηθία. Ο νπελ πίζηεςε ζηε δεκηνπξγία ζπλεηαηξηζηηθψλ ρσξηψλ πνπ ζα δηαζπλδένληαλ κεηαμχ ηνπο θαη ζα δεκηνπξγνχζαλ ζπλεηαηξηζηηθέο θνηλσλίεο. Ώληίζεηα κε ηνλ νπελ, ν Οπίιηακ Κηγθ, πινχζηνο θαη βαζηθφο πξφδξνκνο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Ρνηζληέηι, πίζηεςε ζηε δχλακε ηνπ θαηαλαισηή θαη ζηνπο θαηαλαισηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Ο Κάξνινο Φνπξηέ έδεζε ζηε Γαιιία θαη άζθεζε έληνλε θξηηηθή ζηελ θξαηηθή νξγάλσζε. Πξφηεηλε έλα λέν θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν ζηεξηδφηαλ ζηνλ αξηζκφ ησλ αλζξψπηλσλ ραξαθηήξσλ (πεξίπνπ 810). ε απηφ ζηήξημε θαη ηε δεκηνπξγία ηεο θάιαγγαο, κηαο θνηλσληθήο δνκήο φπνπ ε παξαγσγηθφηεηα ζα απμαλφηαλ θαη φια ηα κέιε ζα δνχζαλ θαιχηεξα. Σελ ίδηα πεξίπνπ πεξίνδν έδεζε θαη ν Φηιίπ Μπνπζέ, ν παηέξαο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ παξαγσγήο. Πξφηεηλε ηε δεκηνπξγία κηαο νκνην - επαγγεικαηηθήο έλσζεο, ζηελ νπνία ηα κέιε ζα έθεξλαλ ηα εξγαιεία ηνπο θαη ηα εξγαδφηαλ απφ θνηλνχ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Απζηπρψο φκσο ηα κέιε άξρηζαλ λα ζπκπεξηθέξνληαη σο επηρεηξεκαηίεο φηαλ βειηηψζεθε ε θαηάζηαζή ηνπο (Σδσξηδάθεο, 1973). Λίγν αξγφηεξα, ν Λνπί Μπιαλ, πξφηεηλε ηελ ίδξπζε θνηλσληθψλ εξγαζηεξίσλ, ζηα νπνία ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ζα ήηαλ έκκεζε θη φρη άκεζε φπσο ήζειαλ ηα εζληθά εξγαζηήξηα ηεο θπβέξλεζεο (Παπαγεσξγίνπ, 2004 θαη Σδσξηδάθεο, 1973). Ώπφ ην 1800 θαη κεηά δπν Γεξκαλνί πξφδξνκνη ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο θαη πξφηεηλαλ ηηο ηδέεο ηνπο. ηελ αξρή ν ΐίθησξ Ώηκέ Υνχκπεξ απνηέιεζε ηε γέθπξα κεηαμχ ηνπ Ρνηζληέηι θαη ηεο Γεξκαλίαο. Θεσξνχζε πσο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ εμέιημε ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ήηαλ ε θαιιηέξγεηα ησλ πλεπκαηηθψλ αμηψλ θαη φρη κφλν ε εθδήισζε ελδηαθέξνληνο γηα ηεο πιηθέο αμίεο. Δ δηα- 34

36 θνξά ηνπ κε ηνλ Φεξδηλάλδν Λαζζάι ήηαλ φηη ν Λαζζάι πίζηεπε ζηε βνήζεηα ηνπ θξάηνπο θαη ππνζηήξηδε ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο παξαγσγήο. Ο Λαζζάι ππνζηήξηδε ηελ άπνςε ηεο θξαηηθήο βνήζεηαο ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο παξαγσγήο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). ινη ηνπο πξνζπάζεζαλ πνιχ γηα ηελ εμέιημε θαη εδξαίσζε ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζεζκνχ. Ο θαζέλαο ηνπο κε ηηο ηδέεο ηνπ θαη ηηο πξάμεηο ηνπ έβαιε έλα κηθξφ ιηζαξάθη ζηα ζεκέιηα ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ, σο πξφδξνκνη. Μπνξεί θακηά απφ ηηο ζπλεηαηξηζηηθέο ηνπο ηδέεο λα κελ επδνθίκεζε, αιιά δεκηνχξγεζαλ παξαιιαγέο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ πνπ απνδείρηεθαλ βηψζηκεο ζηελ πξάμε θαη απνηεινχλ παξάδεηγκα ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ. Ο ζηφρνο ηνπο ήηαλ θνηλφο, αιιά νη ιχζεηο πνπ πξφηεηλαλ δηαθνξεηηθέο. Ο θαζέλαο ράξαμε ην δηθφ ηνπ δξφκν. Ώληηκεηψπηζαλ βέβαηα πνιιά πξνβιήκαηα θαη θπξίσο ηελ θνηλσληθή δηαηαξαρή θαη αληζνξξνπία. Δ αθεηεξία βέβαηα φισλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχγρξνλεο κνξθήο είλαη ν ζπλεηαηξηζκφο ησλ ζθαπαλέσλ ηεο πφιεο Ρνηζληέηι. Οη αξρέο ηνπο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ θαη ζήκεξα θαη απνηεινχλ αλαγλσξηζηηθφ ζηνηρείν ησλ γλήζησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Οη θαλφλεο πνπ έζεζαλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπο νη ζθαπαλείο απνηέιεζαλ ην θαηαζηαηηθφ ηνπο, ην νπνίν ζπληάρζεθε απφ ηα κέιε ηνπ. χκθσλα κε ην θαηαζηαηηθφ (Παπαγεσξγίνπ, 2004): 1 Σν θεθάιαην ην πξνκεζεχνπλ ηα κέιε θαη ακείβεηαη κε ζηαζεξφ επηηφθην. 2 Μφλν ηα πην αγλά πξντφληα ζα πξνκεζεχεηαη ν ζπλεηαηξηζκφο γηα ηα κέιε. 3 Θα γίλεηαη αθξηβήο δχγηζε θαη κέηξεζε ζηα είδε πνπ δηαζέηεη ν ζπλεηαηξηζκφο. 4 Σα πξντφληα ζα πσινχληαη ζηηο ηηκέο ηεο αγνξάο θαη δελ ζα δεηείηαη νχηε ζα ρνξεγείηαη πίζησζε. 5 Σν πιεφλαζκα ζα επηκεξίδεηαη αλαινγηθά κε ην χςνο ησλ αγνξψλ θάζε κέινπο απφ ηνλ ζπλεηαηξηζκφ. 6 Δ αξρή «θάζε κέινο κηα ςήθνο» ζα επηθξαηεί ζηελ εθινγή ηεο δηνίθεζεο θαζψο θαη ε ηζφηεηα ησλ θχισλ γηα ηα κέιε. 35

37 7 Δ δηαρείξηζε ζα γίλεηαη απφ ηελ αηξεηή δηνίθεζε θαη απφ κηα πεξηνδηθά εθιεγφκελε επηηξνπή ειέγρνπ. 8 Έλα θαζνξηζκέλν πνζνζηφ απφ ηα θέξδε ζα ρξεζηκνπνηείηαη γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο. 9 Δ ινγηζηηθή θαηάζηαζε θαη νη ηζνινγηζκνί ζα παξνπζηάδνληαη ζπρλά ζηε ζπλέιεπζε ησλ κειψλ. 10 Αελ ζα εμεηάδνληαη νη πνιηηηθέο θαη νη ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο απηψλ πνπ δεηνχλ λα γίλνπλ κέιε. Δ πξάμε απέδεημε φηη ν δεθάινγνο απηφο ήηαλ φηη θαιχηεξν. Ώμηνζεκείσηνη είλαη επίζεο θαη νη άγξαθνη θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, νη νπνίνη είραλ ηφζε ζεκαζία γηα ηα κέιε φζε θαη νη ξεηέο δηαηαγέο ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηνπο. Απζηπρψο, νη ζπλεηαηξηζκνί έρνπλ ζπρλά απνηχρεη λα αλαπηπρζνχλ φζν θαη ν ζπλεηαηξηζκφο ηνπ Ρνηζληέηι ιφγσ ηεο ιαλζαζκέλεο εθαξκνγήο ησλ αξρψλ ηνπ. Ώλ ζέινπκε λα μεθηλήζνπκε έλα ζπλεηαηξηζκφ, πξέπεη λα μεθηλήζνπκε κε ηελ απφδνζε φηη ε αιιαγή είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε. Ώμίδεη λα εηπσζεί φηη νη ζθαπαλείο ηνπ Ρνηζληέηι είραλ ην πιενλέθηεκα ηεο πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο απφ πνιιέο άιιεο νκάδεο πνπ είραλ απνπεηξαζεί λα ηδξχζνπλ πξνεγνπκέλσο ζπλεηαηξηζκνχο ζην Δλσκέλν ΐαζίιεην (Parnell, 2000). ηηο αξρέο ηνπ 1900 νη απνηθηαθέο δπλάκεηο ηεο επνρήο εθείλεο ζηελ Βπξψπε, έδσζαλ ψζεζε γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, σο κέζν αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ ησλ ληφπησλ πιεζπζκψλ (Parnell, 2000). Βπηπιένλ, ε νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ην 1846 ζηε Γεξκαλία, απείιεζε κε ιηκφ ηηο θησρφηεξεο επαγγεικαηηθέο ηάμεηο θαη έδσζε ην έλαπζκα γηα ηελ αλάπηπμε θαη εμέιημε ησλ πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηε Γεξκαλία. Οη πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζχγρξνλεο κνξθήο μεθίλεζαλ απφ ηε Γεξκαλία, κε πξσηεξγάηεο ηνπο Έξκαλ νχιηζε - Νηέιηηο θαη ηνλ Φξεηδεξίθν-Γνπιηέικν Ρατθάηδελ. Έηζη πνιχ ζχληνκα δηαθξίζεθαλ δπν ηχπνη ζπλεηαηξηζκψλ. Ο νχιηζε Νηέιηηο ήηαλ ν ηδξπηήο ησλ αζηηθψλ πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, αξρηθά ησλ βηνηερλψλ ζηηο πφιεηο θαη ν Ρατθάηδελ ν ηδξπηήο ησλ γεσξγηθψλ πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Οη αζηηθνί πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί είλαη νη 36

38 ιατθέο ηξάπεδεο ελψ νη αγξνηηθνί πηζησηηθνί είλαη ηα αγξνηηθά ηακεία (Παπαγεσξγίνπ, 2004 θαη MacPherson, 1997). Ο νχιηζε Νηέιηηο δελ απνδερφηαλ ηελ θξαηηθή βνήζεηα, νχηε θαη ηελ νπνηαδήπνηε επέκβαζε ζηε ρνξήγεζε ησλ δαλείσλ. Θεσξνχζε ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο «ζπληερλίεο ηνπ κέιινληνο». Ώπφ ην 1854 είρε μεθηλήζεη ηελ έθδνζε ηνπ πεξηνδηθνχ ηνπ «Δ ζπληερλία ηνπ κέιινληνο» (Σδσξηδάθεο, 1973). Ο Ρατθάηδελ, ηδξπηήο ησλ γεσξγηθψλ πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, γλψξηζε κεγάιε επηηπρία, ε νπνία απνδεηθλχεηαη κε ηελ ίδξπζε 75 ζπλεηαηξηζκψλ κέρξη ην 1870 θαη ηελ ίδξπζε ηεο πξψηεο έλσζεο πηζησηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ κε ηελ επσλπκία «Γεσξγηθή πλεηαηξηζηηθή Σξάπεδα ηνπ Ρήλνπ». Δ ίδξπζε απηή ζπλνδεχηεθε κε ηελ ίδξπζε θαη άιισλ ελψζεσλ θαζψο θαη ηελ ίδξπζε ηνπ Κεληξηθνχ Γεσξγηθνχ Σακείνπ, πνπ αξγφηεξα κεηνλνκάζζεθε ζε Γεξκαληθή Σξάπεδα Ρατθάηδελ (Παπαγεσξγίνπ, 2004 θαη Σδσξηδάθεο, 1973) Άιιν έλα δεκηνχξγεκα ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο απνηεινχλ θαη νη ζπλεηαηξηζκνί θνηλήο παξαγσγήο. Παηξίδα ησλ ζπλεηαηξηζκψλ απηψλ είλαη ε Γαιιία, φ- πνπ ππήξραλ νη θαηάιιειεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο φρη κφλν γηα ηε δηάδνζή ηνπο αιιά θαη ηε δπλαηφηεηα λα δνθηκαζζνχλ ζηελ πξάμε. Κνηλφ ζεκείν φισλ ησλ ζεσξεηηθψλ ππνζηεξηθηψλ ήηαλ ε αλάγθε εχξεζεο θεθαιαίνπ γηα λα αμηνπνηεζεί ε εξγαηηθή δχλακε ησλ κειψλ ηνπ. Μέρξη ην 1900, παξνπζηάζηεθαλ θαη αλαπηχρζεθαλ ζηελ Βιιάδα δηάθνξεο παξαδνζηαθέο κνξθέο ζπλεξγαηηζκνχ. Οη ζπλεηαηξηζκνί ησλ θηελνηξφθσλ (κηηάηα), νη ζπλεξγαηηθέο ησλ θηηζηψλ, νη ζεκπξηέο ησλ θηελνηξφθσλ, νη ζπλεξγαηηθέο ραιηψλ, νηζπληερλίεο θαη ηα κπνπινχθηα (ζεαηξηθέο επηρεηξήζεηο), είλαη θάπνηεο απφ ηηο κνξθέο απηέο (Κιήκεο, 1985). Οη ζεκαληηθφηεξνη βέβαηα ζηαζκνί ζηελ ηζηνξία ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ζηε ρψξα καο είλαη ηα Ώκπειάθηα ηεο Θεζζαιίαο, νη πληξνθνλαχηεο ησλ λεζηψλ, ηα Σζειηγθάηα θαη ε Κνηλή Ώιηεία ζηε Μαχξε Θάιαζζα. Ο Γαραξίαο Παπαλησλίνπ έγξαςε ην 1937 ζηελ εθεκεξίδα «Βιεχζεξν ΐήκα» γηα ην θαηλφκελν ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ησλ Ώκπειαθίσλ. Σα Ώκπειάθηα βξίζθνληαη ζηε Θεζζαιία θαη είλαη ρηηζκέλα ζηνλ Κίζαβν, θνληά ζηελ θνηιάδα ησλ Σεκπψλ. Ώπφ ην 1778, άληξεο, γπλαίθεο θαη παηδηά αζρνιήζεθαλ κε ηελ παξαγσγή θφθθηλσλ λεκάησλ. Παξήγαγαλ ην εξπζξφδαλν, έλα αλεμίηειν θφθθηλν ρξψκα. Έθηηαρλαλ λήκαηα 37

39 απφ βακβάθη. Σα πξντφληα ηνπο ηα εμήγαγαλ ζην εμσηεξηθφ. Καξαβάληα κε κεγάια θνξηία ηαμίδεπαλ ζηελ θεληξηθή θαη δπηηθή Βπξψπε. Ο ζπλεηαηξηζκφο ησλ Ώκπειαθίσλ ήηαλ ν κεγαιχηεξνο θαηαζέηεο ζε ηξάπεδεο ηεο ΐηέλλεο. Μέζσ ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, πξνσζήζεθε ε ηνπηθή αλάπηπμε, αλαπηχρζεθε ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ θαηνίθσλ θαη απμήζεθε ην εηζφδεκά ηνπο. Έλα κέξνο ησλ θεξδψλ ηνπο ην δηέζεηαλ ζηα κνλαζηήξηα. Σα κνλαζηήξηα ήηαλ ηα ζρνιεία ηνπο εθείλε ηελ επνρή, ήηαλ ην κέζν γηα ηελ αλάπηπμε ησλ γξακκάησλ. Δ παξαθκή φκσο δελ άξγεζε λα θαλεί. Δ ΐηνκεραληθή Βπαλάζηαζε ην 1810, ε επίζεζε ηνπ Αειή Παζά, ε πηψρεπζε ησλ Ώπζηξηαθψλ Σξαπεδψλ θαη ε παλψιε ην 1812, ζπληέιεζαλ ζηελ παξαθκή θαη ηειηθή δηάιπζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. (Παπαγεσξγίνπ, 2004, Κιήκεο, 1985). Ώμηνζεκείσηε είλαη θαη ε ζπλεηαηξηζηηθή δξάζε ησλ πληξνθνλαπηψλ ησλ Νεζηψλ ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο. Δ Όδξα, νη πέηζεο θαη ηα Φαξά, ηξία κηθξά λεζηά, απνηεινχλ ιακπξφ παξάδεηγκα ζηελ ηζηνξία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Ο Μηανχιεο, ε Μπνπκπνπιίλα, Ο Καλάξεο, Ο Πηπίλνο θαη ν Παπαληθνιήο, είλαη νλφκαηα ησλ πξσηεξγαηψλ. Με 168 πινία, εθ ησλ νπνίσλ ηα 154 ήηαλ ζπλεηαηξηζηηθά, θαηφξζσζαλ λα ειέγμνπλ ηε Μεζφγεην. Με ηελ θαηαθπγή ζηε ζπλεξγαζία, ε λαππήγεζε ελφο πινίνπ έγηλε απφ δχζθνιε, πην απιή ππφζεζε. Μηθξνί θαη κεγάινη θεθαιαηνχρνη έγηλαλ ζπκπινηνθηήηεο (Πάλνο, 1981). ζνλ αθνξά ηνλ αγξνηηθφ θαη νξεηλφ ρψξν ηεο Βιιάδαο, κηα άιιε κνξθή ζπλεξγαηηζκνχ έιαβε ρψξα απφ ηνλ 18 ν έσο ηνλ 20 ν αηψλα, ηα ηζειηγθάηα. ηα Άγξαθα, ζηελ Πίλδν, ζηνλ ιπκπν θαη ζε άιιεο νξεηλέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο, νξγαλψζεθαλ θαη ελψζεθαλ νη λνκάδεο θαη δεκηνχξγεζαλ ηα ηζειηγθάηα. (Πάλνο, 1981). Πξφθεηηαη γηα έλσζε 10 έσο 30 πνηκλίσλ θνπαδηψλ πνπ ζρεκάηηδαλ κεγάια θνπάδηα απφ 2 κέρξη 10 ρηιηάδεο αηγνπξφβαηα. Καηαζηαηηθφ θαη γξακκέλνη θαλφλεο δελ ππήξραλ. Οη εζηθέο αμίεο ησλ λνκάδσλ, ε απαιιαγή απφ ηνλ κεηαμχ ηνπο αληαγσληζκφ θαη ε δεκηνπξγία ηζρπξψλ θνηλσληθψλ δεζκψλ κεηαμχ ηνπο ήηαλ ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζπληέιεζαλ ζηελ αλάπηπμε ησλ ηζειηγθάησλ. Απζηπρψο, ε εγθαηάζηαζε ζηα αζηηθά θέληξα, ε απνθαηάζηαζε ησλ Θεζζαιψλ αθηεκφλσλ, ην ελδηαθέξνλ ησλ αλζξψπσλ γηα κφξθσζε θαη ε απνθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ αξθεηά γηα ηελ απνδπλάκσζε ησλ ηζειηγθάησλ. ηηο αθηέο ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο μεθίλεζε ηνλ 18 ν αηψλα, ζηε σδφπνιε ηεο Ώλαηνιηθήο Ρσκπιίαο, ε νξγαλσκέλε θαηά ζπλεηαηξηζηηθφ ηξφπν Κνηλή Ώιηεία ζηε 38

40 Μαχξε Θάιαζζα. Έλα κεγάιν κέξνο ησλ θαηνίθσλ ηεο σδφπνιεο έβξηζθε απαζρφιεζε ζηελ αιηεία. Οη ηδηνθηήηεο ησλ αλνηρηψλ ηρζπνηξνθείσλ (πφρεο), ησλ ςαξνθάηθσλ θαη ησλ δηρηπψλ ζπλεηαηξίδνληαλ κε ηνπο ςαξάδεο (πνραξνί) θαη κνηξάδνληαλ ζε ζπκθσλεκέλα κεξίδηα αλάινγα κε ηελ αμία ησλ ςαξηψλ. ηε γεληθή ζπλέιεπζε πνπ γηλφηαλ πξηλ ηελ έλαξμε ηεο αιηεπηηθήο πεξηφδνπ, δηαηππψλνληαλ νη φξνη ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ε πνιηηηθή πνπ ζα αθνινπζνχζαλ. ρεκαηίδνληαλ νκάδεο ησλ 8-10 αηφκσλ ή αηφκσλ γηα βάξθεο πνπ ζα αλαιάκβαλαλ ην ςάξεκα. Σν ςάξεκα γηλφηαλ κε ηε ζπλεξγαζία 2 ζθαθψλ. Δ δηαλνκή ησλ θεξδψλ γηλφηαλ ζηα 2, αθνχ πξνεγνπκέλσο είρε δνζεί έλα πνζφ γηα θνηλσθειή έξγα ηεο θνηλφηεηαο θαη δηάθνξεο άιιεο θνηλσληθέο ππεξεζίεο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Παξαηεξεί θαλείο πσο θαη ζηηο ηέζζεξηο (4) κνξθέο ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ έγηλαλ ζηελ Βιιάδα, θχξην ζηνηρείν θαη θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε πξνζθνξά κέξνπο ησλ θεξδψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ. Οη επηηπρίεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχγρξνλεο κνξθήο ζηελ Βπξψπε άξρηζαλ λα θηάλνπλ θαη ζηελ Βιιάδα. Δ πξψηε ειιεληθή πξνζπάζεηα απνκίκεζεο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Ρνηζληέηι ήηαλ ν θαηαλαισηηθφο ζπλεηαηξηζκφο «Βηαηξεία Βξγαηηθνχ Λανχ, ε Ώπηνβνήζεηα», πνπ ηδξχζεθε ζηελ Ώζήλα ην Σελ ίδηα ρξνληά ηδξχζεθε θαη ν ζπλεηαηξηζκφο «Έλσζηο ησλ ηηκίσλ ηερληηψλ, δεπηέξα ελ Ώζήλαηο Βηαηξία ηνπ Λανχ». Μέζα ζηα επφκελα 20 ρξφληα ηδξχζεθαλ πνιινί αθφκα ζπλεηαηξηζκνί φπσο ε «Βξγαηηθή Βηαηξία ησλ Σππνγξάθσλ» ην 1882, ε «πλεηαηξηζηηθή Ώιιειαζθάιεηα Ναπηηθψλ Πισκαξίνπ» ην 1882, ν «Γεσξγηθφο Πξνκεζεπηηθφο χιινγνο ΐπηίλεο» ην 1893, ην «σκαηείν ν Βξγάηεο» ην 1897 θαη ε «Βιιεληθή ηξαηησηηθή Έλσζηο» ην 1890 (Κιήκεο, 1985). Δ ίδξπζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ «Μεηνρηθφ Γεσξγηθφ Σακείν Ώιιεινβνήζεηαο» ζηνλ Ώικπξφ ηνπ ΐφινπ ήηαλ ζηαζκφο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο ζεηξάο γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Ο ζπλεηαηξηζκφο ηδξχζεθε απφ ηνλ Μηρφπνπιν θαη ηνλ Γεσξγηάδε κε ηδξπηηθά κέιε 48 γεσξγνχο. Ήηαλ ν ζηαζκφο γηα ηελ κεηέπεηηα εμέιημε θαη ίδξπζε ζπλεηαηξηζκψλ κεηαμχ 1909 θαη Άιινη ζεκαληηθνί ζηαζκνί είλαη ε «Μεηνρηθή Βηαηξία Οίλσλ θαη Οηλνπλεπκάησλ» ην 1909, ην «Μεηνρηθφ Σακείν Ώιιεινβνήζεηαο Παξαρεισίηηδνο» ην 1911 θαη ν «πλεξγαηηθφο Γεσξγηθφο χλδεζκνο Μεζνγείσλ ην 1912». Σν 1913 θαη 1914 ηδξχζεθαλ άιινη 21 γεσξγηθνί ζπλεηαηξηζκνί. Βθείλε ηε ρξνληά ςεθίζηεθε θαη ν πξψ- 39

41 ηνο λφκνο γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο (λφκνο 602/1915). Ο σθξάηεο Εαζεκίδεο θαη ν Ώιέμαλδξνο Μπισλάο ήηαλ δπν πνιχ ζεκαληηθέο πξνζσπηθφηεηεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ επεμεξγαζία ηνπ λφκνπ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Σν 1917 ηδξχζεθε ζηελ Βιιάδα ε πξψηε Έλσζε Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ Καιακάηα. Μέρξη ην 1923 είραλ ηδξπζεί ζπλνιηθά 22 ελψζεηο κε 471 κέιε ζπλεηαηξηζκνχο, ελψ κέρξη ην 1927 ν αξηζκφο απμήζεθε θαη έθηαζε ηηο 44 Βλψζεηο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. Σν 1919 άξρηζαλ νη πξνζπάζεηεο δηαζχλδεζεο ησλ ελψζεσλ. Μφιηο ην 1922 ηδξχζεθε, κε πξσηνβνπιία ελψζεσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ, ε Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. (Κιήκεο, 1985). Δ ζπλνκνζπνλδία φκσο απηή αηφλεζε ιφγσ ειιηπνχο εζηθήο θαη νηθνλνκηθήο ζηήξημεο θαη ηδξχζεθε μαλά ην 1935 κε 34 ελψζεηο θαη 1300 κέιε ζπλεηαηξηζκνχο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Δ Παλειιήληα απηή πλνκνζπνλδία νλνκάζηεθε ην 1936 ζε ΠΏ..Β.ΓΒ., δειαδή Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Βλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. Πξψηνο ηεο δηεπζπληήο ήηαλ νθ. Σδσξηδάθεο, ν νπνίνο ην 1938 παξαηηήζεθε (Κιήκεο, 1991). Σφηε θαηαξγήζεθε ε ΠΏ..Β.ΓΒ.. θαη ζηε ζέζε ηεο ηδξχζεθε ε Βζληθή πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ Βιιάδνο (ΒΒ). Δ ΒΒ μαλαπήξε ηελ αξρηθή ηεο επσλπκία ηελ πεξίνδν ηεο Καηνρήο. Ώκέζσο κεηά ηνλ πφιεκν ππήξραλ ζηελ Βιιάδα ζπλεηαηξηζκνί κε κέιε, 100 Βλψζεηο πλεηαηξηζκψλ, δχν Κνηλνπξαμίεο πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΚΤΑΒΠ: Κεληξηθή Τπεξεζία Αηαρεηξίζεσο Βγρσξίσλ Πξντφλησλ 1940 θαη ΚΟ: Κνηλνπξαμία πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ νπιηαλίλαο 1940) θαη ε Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Βλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΠΏΒΓΒ). Βπίζεο, ην 1947 ηδξχζεθε ε πλεηαηξηζηηθή Έλσζε Καπλνπαξαγσγψλ Βιιάδνο (ΒΚΒ) θαη ήδε απφ ην 1935 είρε ηδξπζεί ε Έλσζε νπιηαλνπαξαγσγψλ Κξήηεο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Δ ζπλεηαηξηζηηθή λνκνζεζία γηα ηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο απνηειείηαη απφ ηνπο εμήο λφκνπο: Ν. 602/1915, Ν. 921/1979, Ν. 1541/1985, Ν. 2169/1993, Ν. 2810/2000 (αλαιπηηθά βι. παξάξηεκα) 40

42 2.5 Καηεγνξίεο πλεηαηξηζκώλ Αχν είλαη νη θχξηεο θαηεγνξίεο ζπλεηαηξηζκψλ, νη αγξνηηθνί θαη νη αζηηθνί ζπλεηαηξηζκνί Αγροτικοί Συνεταιριςμοί Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί απνηεινχλ κέξνο ηεο ζπλερνχο εμέιημεο ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ. Βίλαη βηψζηκεο επηρεηξήζεηο κε ππεξεζίεο πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο αγξφηεο θαη έρνπλ σο ζθνπφ ηελ αιιεινβνήζεηα κεηαμχ ησλ αγξνηψλ. (Ώλαιπηηθφηεξα ζηελ ελφηεηα 2.8) Αςτικοί Συνεταιριςμοί Μεηά ην δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν δπν πνιχ ζεκαληηθά γεγνλφηα αλαδσπχξσζαλ ην ελδηαθέξνλ γηα ην ζεζκφ ησλ αζηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Σν έλα ήηαλ ην γηνπγθνζιαβηθφ πείξακα γηα απηνδηαρείξηζε θαη ην άιιν ε αλάπηπμε θαη εμέιημε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ηνπ Μφληξαγθνλ. Σν πείξακα ηνπ Μφληξαγθνλ μεθίλεζε ην 1956 κε ηελ ίδξπζε ηεο πξψηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κνλάδαο Ulgor πνπ ζεσξείηαη κέρξη ζήκεξα ζεκαληηθή. Ο πξψηνο απηφο ζπλεηαηξηζκφο ηδξχζεθε κε ηελ πξσηνβνπιία ελφο ηεξέα θαη κε ηε βνήζεηα πέληε εξγαηψλ. Ώπηφ απνηέιεζε ηελ αξρή γηα κηα ζαπκαζηή εμειηθηηθή πνξεία θαη ηε δεκηνπξγία κηαο αιπζίδαο ζπλεηαηξηζκψλ (Αεκφπνπινο, 1987) Οη αζηηθνί ζπλεηαηξηζκνί πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ζε θαηαλαισηέο θαη πξνκεζεπηηθέο νκάδεο αηφκσλ. Κχξηα δξαζηεξηφηεηά ηνπο είλαη ε πξναγσγή θαη πξνψζεζε ησλ θνηλψλ επαγγεικαηηθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ κειψλ ηνπο (Σζηιηγθέξε, ρ.ρ.). Σα θπξηφηεξα είδε αζηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ είλαη (Σζηιηγθέξε, ρ.ρ., Κιήκεο, 1985): 41

43 Καηαλαισηηθνί πλεηαηξηζκνί πλεηαηξηζκνί Φαξκαθνπνηψλ Πηζησηηθνί πλεηαηξηζκνί θαη πλεηαηξηζηηθέο Σξάπεδεο πλεηαηξηζκνί Διεθηξνιφγσλ πλεηαηξηζκνί Τδξαπιηθψλ Οηθνδνκηθνί πλεηαηξηζκνί (απφ ην 1987 δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηνπο αζηηθνχο ζχκθσλα κε ην Πξνεδξηθφ Αηάηαγκα 93/1987) Γπλαηθείνη Ώγξνηνπξηζηηθνί πλεηαηξηζκνί Δ λνκνζεζία γηα ηνπο αζηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην λφκν 2166/93. Γηα ηε ζχζηαζε ελφο αζηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ απαηηείηαη ε ζχληαμε θαηαζηαηηθνχ, ην νπνίν πξέπεη λα ππνγξαθεί απφ δεθαπέληε ηνπιάρηζηνλ άηνκα θαη λα γίλεη ε θαηαρψξεζή ηνπ ζην κεηξψν ζπλεηαηξηζκψλ ηνπ εηξελνδηθείνπ ηεο πεξηθέξεηαο πνπ εδξεχεη ν ζπλεηαηξηζκφο. Με ηελ θαηαρψξεζε απηή ζην κεηξψν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, απνθηά ν αζηηθφο ζπλεηαηξηζκφο απηνκάησο πξνζσπηθή θαη εκπνξηθή ηδηφηεηα (Σζηιηγθέξε, ρ.ρ.). Σν βαζηθφ νξγαλσηηθφ ζρήκα ησλ ζπλεηαηξηζκψλ απνηειείηαη απφ: Γεληθή πλέιεπζε (Γ..), ζηελ νπνία πξέπεη λα ππάξρεη απαξηία θαη πιεηνςεθία γηα ηηο απνθάζεηο Αηνηθεηηθφ πκβνχιην, απνηεινχκελν απφ 5 κέιε κε ζεηεία 2-4 ρξφληα θαη ην νπνίν αζθεί ηε δηνίθεζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη απνθαζίδεη γηα φια ηα ζέκαηα, εθηφο εθείλσλ πνπ ην θαηαζηαηηθφ νξίδεη φηη πξέπεη λα ζπδεηεζνχλ ζηε Γ.. 42

44 Βπνπηηθφ πκβνχιην, απνηεινχκελν απφ 3 κέιε εθιεγκέλα απφ ηε Γ.. θαη ην νπνίν ειέγρεη ηηο πξάμεηο ηεο Γ.. θαη ηελ ηήξεζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λφκνπ, ηνπ θαηαζηαηηθνχ θαη ησλ απνθάζεσλ ηεο Γ.. (Αεκφπνπινο, 1987 Παπαγεσξγίνπ, 2004) υνεταιριςμοί Φαρμακοποιϊν Οη πλεηαηξηζκνί Φαξκαθνπνηψλ θαιχπηνπλ ζήκεξα ην 51-52% ηεο αγνξάο Φαξκάθσλ ζηελ Βιιάδα. Σα θέξδε ηνπο ην 2005 αλήιζαλ ζην χςνο ηνπ 1,8 δηο, ελψ νη ζέζεηο εξγαζίαο απμάλνληαη θάζε ρξφλν θαηά 6,5%. Ώπφ ην 1930 πνπ ηδξχζεθε ν πξψηνο πλεηαηξηζκφο Φαξκάθσλ ζηε Θεζζαιία κε 15 ηδξπηηθά κέιε, αθνινχζεζε κηα κεγάιε αλάπηπμε θαη εμέιημε ησλ πλεηαηξηζκψλ Φαξκαθνπνηψλ (Τ.ΦΏ.). Έθηνηε Εδξχζεθαλ ζπλεηαηξηζκνί ζε φιε ζρεδφλ ηεο Βιιάδα. ήκεξα, ππάξρνπλ 27 Τ.ΦΏ. κε κέιε θαξκαθνπνηνχο. Σν 1983 ηδξχζεθε ε Ο..Φ.Β. δειαδή ε Οκνζπνλδία πλεηαηξηζκψλ Φαξκαθνπνηψλ Βιιάδνο. ηηο 27 Ενπλίνπ 1987 ππνγξάθηεθε ην πξψην θαηαζηαηηθφ ζηε Θεζζαινλίθε απφ ηνπο αληηπξνζψπνπο ησλ Τ.ΦΏ. θαη έλα ρξφλν αξγφηεξα, ην 1988, δηεμήρζε ην πξψην ζπλέδξην αληηπξνζψπσλ ηεο ΟΦΒ κε ζπκκεηνρή 18 απφ ηα 20 κέιε ηνπ. Ώπφ ηφηε, ε δηνξγάλσζε ηνπ ζπλεδξίνπ γίλεηαη θάζε ρξφλν. Σν 1995 δεκηνπξγήζεθε ην ιεγφκελν Μεζνγεηαθφ Σφμν, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο ρψξεο Πνξηνγαιία, Εηαιία, Εζπαλία, Βιιάδα θαη Σνπξθία. Πξφθεηηαη γηα κηα ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ρσξψλ ζηνλ ηνκέα ησλ θαξκάθσλ. Μέρξη ην 1986, νη ζπλεηαηξηζκνί απηνί βξίζθνληαλ θάησ απφ ηνλ έιεγρν ηνπ Κξάηνπο. Ώπφ ην 1986 θαη κεηά ν έιεγρνο απηφο ζηακάηεζε θαη νη ζπλεηαηξηζκνί απηνλνκήζεθαλ. Δ δεκηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ βνήζεζε ηφζν ηνπο θαξκαθνπνηνχο φζν θαη ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο καο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ζπλεηαηξηζκνί βνήζεζαλ ζηελ αχμεζε ηεο εηήζηαο απφδνζεο (40-120%), ελψ αλ δνχιεπαλ απηφλνκα νη θαξκαθνπνηνί ζα είραλ απφδνζε 12% ή θαη αξλεηηθή. Βπίζεο, ε θνξνδηαθπγή έρεη κεησζεί ή θαη εθκεδεληζζεί, ζε ζχγθξηζε κε ην 1982 πνπ ε παξανηθνλνκία άγγηδε ην 60-65% 43

45 (Γαιαλφπνπινο- Μπειψλεο, 2006) Πιςτωτικοί υνεταιριςμοί και υνεταιριςτικζσ Σράπεηεσ Οη πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο ηνλ 19 ν αηψλα ζηε Γεξκαλία κε πξσηεξγάηεο ηνλ νχιηζε -Νηέιηηο θαη ηνλ Ρατθάηδελ. Οη πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί απνηέιεζαλ ηελ αξρή γηα ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ ηξαπεδψλ. πγθεθξηκέλα, ε πίεζε ηνπ αληαγσληζκνχ γηα πξνζθνξά θαιχηεξσλ ππεξεζηψλ κε κηθξφηεξν θφζηνο θαη ε αλάγθε γηα νξζνινγηθφηεξε νξγάλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, ψζεζαλ ηνπο ηνπηθνχο πηζησηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο ζηελ ίδξπζε ζπλεηαηξηζηηθψλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζε εζληθφ επίπεδν. Τπάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ ηξαπεδψλ θαη ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ. ήκεξα ζε πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο ζε φιν ηνλ θφζκν ιεηηνπξγνχλ πεξηζζφηεξνη απφ πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ηχπνπ Ρατθάηδελ ή νχιηζε-νηέιηηο κε πεξηζζφηεξα απφ κέιε. ηελ Βπξψπε ιεηηνπξγεί ζήκεξα ε Β.Β. ζπλεηαηξηζηηθψλ ηξαπεδψλ, ε νπνία εθπξνζσπεί 34 εζληθέο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο, κέιε 21 επξσπατθψλ ρσξψλ. Δ Β.Β. ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ ηξαπεδψλ ηδξχζεθε ην 1970 θαη ε έδξα ηεο βξίζθεηαη ζηηο ΐξπμέιιεο. Οη επξσπατθέο ζπλεηαηξηζηηθέο ηξάπεδεο θαηέρνπλ ην 20% πεξίπνπ ηεο επξσπατθήο ηξαπεδηθήο αγνξάο, δειαδή ην 50% πεξίπνπ ηνπ πνζνζηνχ πνπ θαηέρνπλ νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο (Ώπνζηνιφπνπινο, 2005). ηε Γαιιία ππάξρνπλ ζήκεξα 150 πεξίπνπ πεξηθεξεηαθέο ηξάπεδεο θαη έρεη κεξίδην αγνξάο πεξίπνπ 22,3%. Δ Γεξκαλία έρεη κεξίδην ζηελ ζπλεηαηξηζηηθή αγνξά 19,1% ελψ ε Φηιαλδία 30,4% ζηελ εγρψξηα αγνξά κε 247 ζπλεηαηξηζηηθέο ηξάπεδεο (Πηζησηηθφο πλεηαηξηζκφο Ννκνχ Λάξηζαο). ηελ Βιιάδα ιεηηνπξγεί ν κηινο πλεηαηξηζηηθψλ Σξαπεδψλ. Ήδε έρεη αξρίζεη ε δηαθήκηζή ηνπ ζηα κέζα ελεκέξσζεο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο ηξάπεδεο είλαη 16 θαη ππάγνληαη ζηελ Παλειιήληα πλεηαηξηζηηθή Σξάπεδα, ε νπνία ζπλεξγάδεηαη κε ηε πλεηαηξηζηηθή Σξάπεδα Νηίδεξκπαλθ ηεο Γεξκαλίαο. πλνιηθά εξγάδνληαη 781 π- 44

46 πάιιεινη ζηα 148 θαηαζηήκαηα ζπλεηαηξηζηηθψλ ηξαπεδψλ. Σα κέιε ηνπο έθηαζαλ ην 2005 ηα πεξίπνπ. Ώπεπζχλνληαη θπξίσο ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ειεχζεξνπο επαγγεικαηίεο, ππαιιήινπο θαη ζπληαμηνχρνπο (Υαηδεειηάδεο, 2006). ηελ πεξηνρή ηεο Θεζζαιίαο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε Λάξηζα, ηδξχζεθε ην 1997 ν Πηζησηηθφο πλεηαηξηζκφο Λάξηζαο κε ζηφρν ηελ κεηεμέιημή ηνπ ζε ηξάπεδα. Δ ζεκαληηθφηεξε πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμή ηνπ είλαη ε ζπγθέληξσζε ηνπ αλαγθαίνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ. Δ εθινγή ηνπ Αηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ θαη ε κεζνδηθή θαη δπλακηθή ηνπ εξγαζία, ζα ζπκβάινπλ απνθαζηζηηθά ζηε δεκηνπξγία ηεο θαηάιιειεο ππνδνκήο γηα ηε γξήγνξε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζηφρνπ ηνπ (Πηζησηηθφο πλεηαηξηζκφο Ννκνχ Λάξηζαο). Οη πξννπηηθέο γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε αλαθέξνληαη ζηηο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο, ηηο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ, ηε δήηεζε γηα αχμεζε ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ κεξίδσλ, ηελ απφθηεζε εληαίαο ηαπηφηεηαο ησλ ζπλαιιαζζφκελσλ, ηελ αχμεζε ησλ θαηαζηεκάησλ ζε 300 θαη ηνλ δηπιαζηαζκφ ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο, ηελ αμηνπνίεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηε γεξκαληθή ηξάπεδα θαη ηελ πεξαηηέξσ δηαζπλεξγαηηθή ζπλεξγαζία κε ζηφρν ηελ αληαιιαγή χιεο κεηαμχ ησλ θνξέσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ( Υαηδεειηάδεο, 2006) υνεταιριςμοί Ηλεκτρολόγων ηε ρψξα καο ππάξρνπλ 30 ζπλεηαηξηζκνί ειεθηξνιφγσλ κε 70 θαηαζηήκαηα θαη κέιε ειεθηξνιφγνπο (Παπαγεσξγίνπ, 2004) υνεταιριςμοί Τδραυλικϊν Μέρξη ην 2000 είραλ ηδξπζεί 31 ζπλεηαηξηζκνί πδξαπιηθψλ πνπ θάιππηαλ ην 65% ηεο ρψξαο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). 45

47 Εταιρίεσ Λαϊκισ Βάςθσ ι Λαϊκζσ Εταιρίεσ Έλα ζπληαξαθηηθφ λαπάγην ήηαλ ε αθνξκή γηα ηελ ίδξπζε ηεο πξψηεο ιατθήο εηαηξίαο ζηελ Βιιάδα, ηελ Ώλψλπκε Ναπηηιηαθή Βηαηξία Κξήηεο (Ώ.Ν.Β.Κ.). Οη ιατθέο εηαηξίεο απνηεινχλ πβξίδην ησλ αλψλπκσλ εηαηξηψλ θαη ζπλεηαηξηζκψλ. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο απνηεινχλ ε επξεία ιατθή ζπκκεηνρή, ε θνηλσληθή ηνπο δηάζηαζε θαη ε νηθνλνκηθή δηαρείξηζε ππέξ ησλ πνιιψλ. ήκεξα ζηελ Βιιάδα ππάξρνπλ ιατθέο εηαηξίεο φπσο είλαη νη: Μηλσηθέο Γξακκέο, Ν.Β. Λέζβνπ, Ν.Β. Νάμνπ, Ν. Σνπξηζηηθή Βηαηξία Λαθσλίαο-Κξήηεο, Ν.Β. Υίνπ, Α.Ώ.Ν.Β. ζηε Ρφδν, Ν.Β. Γαθχλζνπ, Ν.Β. χκεο, Ν.Β. θχξνπ (Ώπνζηνιφπνπινο, 2005) Οικοδομικοί υνεταιριςμοί Οηθνδνκηθνί ζπλεηαηξηζκνί νλνκάδνληαη εθείλνη νη ζπλεηαηξηζκνί πνπ έρνπλ ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε ζηα κέιε ηνπο θαηνηθηψλ ζε αζηηθέο ή παξαζεξηζηηθέο πεξηνρέο ή ηελ ελ γέλεη αλακφξθσζε πεξηνρψλ θαηνηθίαο πξνο φθεινο ησλ κειψλ ηνπο. Αηαθξίλνληαη ζε αζηηθνχο νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο θαη παξαζεξηζηηθνχο νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο. Δ λνκνζεζία ησλ νηθνδνκηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ αλαθέξεηαη ζην πξνεδξηθφ δηάηαγκα 27/1999 (Παπαγεσξγίνπ, 2004) Γυναικείοι Αγροτουριςτικοί υνεταιριςμοί 46

48 Δ ζέζε ηεο γπλαίθαο θαη ε ζπκκεηνρή ηεο ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο είλαη πεξηζσξηνπνηεκέλε. Ώληηκεησπίδνπλ ζπρλά πξνβιήκαηα φζνλ αθνξά ηελ έιιεηςε νξγαλσηηθήο θαη ινγηζηηθήο εκπεηξίαο, ηελ έιιεηςε ηακεηαθή ξεπζηφηεηαο θαη θήκεο, ηελ έιιεηςε κφληκνπ θαη εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, ηελ έιιεηςε θεθαιαίσλ θαη πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή θαη ηνπ internet. Πξέπεη δειαδή λα γίλνπλ ηθαλέο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο, λα αλαπηχμνπλ δνκέο ρξεκαηνδφηεζεο, λα έρνπλ ζηαζεξή πνηφηεηα θαη ηαπηφηεηα, λα δηαζέηνπλ ζχζηεκα αζθαιείαο HACCP θαη λα αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο. Παξάιιεια, απαξαίηεηε είλαη θαη ε παξνρή εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο, θαζψο θαη ζπκβνπιεπηηθή γηα ηηο γπλαίθεο. Γηα ην ιφγν απηφ ππάξρνπλ ζηελ Βιιάδα 5 ζπκβνπιεπηηθά θέληξα. Μέζσ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Εζφηεηαο, πξνζθέξεηαη δηθηχσζε ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ηφζν ζηελ Βιιάδα φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. Οη γπλαίθεο νξγαλψλνληαη θαιχηεξα θαη έρνπλ πξφζβαζε ζηε ρξεκαηνδφηεζε. ηελ Ώγγιία θαη ηε νπεδία παξαηεξείηαη αλάπηπμε κηθξνπηζησηηθψλ ελεξγεηψλ, ελψ ζηελ Οιιαλδία, ε ρξεκαηνδφηεζε γίλεηαη απφ κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο. Δ Βπξσπατθή Έλσζε ρξεκαηνδνηεί ηέηνηνπο αγξνηνπξηζηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο κέζσ δηαθφξσλ πξνγξακκάησλ θαη ζηνρεχεη ζηελ πξνψζεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Πξφθεηηαη γηα ηα πηινηηθά πξνγξάκκαηα Leader I, Leader II, θαη Leader +. κε πεξίνδν ηζρχνο (Ώπνζηνιφπνπινο, 2006, Scott, 2004, Bryden, 2003). Δ ελαζρφιεζε ησλ γπλαηθψλ κε ηνλ αγξνηνπξηζκφ ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε, ηελ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ηεο γπλαίθαο, ηελ θνηλσληθήο ηεο θαηαμίσζε, ηνλ ζεβαζκφ ζηα ήζε θαη ηα έζηκα θαη ηέινο βνεζά ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. ήκεξα ιεηηνπξγνχλ ζηε ρψξα καο 110 γπλαηθείνη ζπλεηαηξηζκνί. Ώπφ απηνχο νη 10 πεξίπνπ ιεηηνπξγνχλ ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ, ελψ νη ππφινηπνη θπηνδσνχλ. Οη γπλαηθείνη νξγαληζκνί αλαιακβάλνπλ κεγαιχηεξνπο θηλδχλνπο απφ άιινπο ζπλεηαηξηζκνχο. πρλά, νη γπλαίθεο απνηξέπνπλ ηα παηδηά ηνπο λα αζρνιεζνχλ κε ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, αθφκα θαη λα κείλνπλ εθεί. Ώπηφ ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ζηελ αλάπηπμε 47

49 θαη εμέιημε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα (Γηδαξάθνπ,2005, Κιαδηαλνχ -Παπαδάθε, 2005). 2.6 Οη ζπλεηαηξηζκνί ζηελ Δπξώπε Σν ζχλνιν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ηεο Β.Β. εθπξνζσπείηαη απφ ηε πληνληζηηθή Βπηηξνπή Βπξσπαηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ CCACE, ε νπνία ηδξχζεθε ην Βθηφο απφ ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ζπκκεηέρνπλ θαη εζληθέο δηαηνκεαθέο νξγαλψζεηο, φπσο ην Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ (ΕΒΜ) ηεο Βιιάδαο. Σν 1958 ηδξχζεθε ε ΚΟΠΏ, δειαδή ε Βπηηξνπή Γεσξγηθψλ Βπαγγεικαηηθψλ Οξγαλψζεσλ ηεο ΒΟΚ θαη ην 1959 ε ΚΟΓΒΚΏ, δειαδή ε Γεληθή Βπηηξνπή Γεσξγηθνχ πλεξγαηηζκνχ ηεο ΒΟΚ. Δ δηαθνξά ησλ δπν επηηξνπψλ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζηελ ΚΟΠΏ κπνξνχλ λα κεηέρνπλ πεξηζζφηεξεο απφ κηα νξγαλψζεηο απφ θάζε ρψξα, ζε αληίζεζε κε ηελ ΚΟΓΒΚΏ πνπ δέρεηαη κφλν κηα. ηελ Βιιάδα ππάξρνπλ ε ΠΏ- ΒΓΒ, ε ΓΒΏΒ Γεληθή πλνκνζπνλδία Ώγξνηηθψλ πιιφγσλ Βιιάδνο, θαη ε ΤΑΏΒ πλνκνζπνλδία Αεκνθξαηηθψλ Ώγξνηηθψλ πιιφγσλ Βιιάδνο. ηελ ΚΟΠΏ ζπκκεηέρεη κφλν ε ΓΒΏΒ. Δ θχξηα δξαζηεξηφηεηα ζηεο ΚΟΓΒΚΏ είλαη ε εθαξκνγή ηεο παξεκβαηηθήο Κνηλήο Ώγξνηηθήο Πνιηηηθήο (ΚΏΠ) (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Μέρξη ην 1990 ππήξραλ ζηελ Βπξψπε πνιινί ζπλεηαηξηζκνί. ηνλ αθφινπζν πίλαθα παξνπζηάδεηαη ν αξηζκφο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζε δηάθνξεο ρψξεο ηεο Βπξψπεο. Χώρα Αριθμός σσνεταιρισ- 48

50 μών Βέλγιο Γανία 899 Γεπμανία Δλλάδα Ιζπανία Γαλλία Ιπλανδία 713 Ιηαλία Λοςξεμβούπγο 17 Ολλανδία Ποπηογαλία Πίνακασ 1.1: Αρικμόσ ςυνεταιριςμϊν ανά χϊρα Πεγή: The cooperative, mutual and non-profit sector in the European Union, Eurostat. 49

51 2.7 Οη ζπλεηαηξηζκνί παγθνζκίσο ε φιν ηνλ θφζκν ππάξρνπλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο ζπλεηαηξηζκψλ. Δ παγθφζκηα νξγάλσζε ζπλεηαηξηζκψλ αθνχεη ζην φλνκα Αηεζλήο πλεηαηξηζηηθή Έλσζε ΑΒ (ICA). ε απηή εθπξνζσπνχληαη 93 ρψξεο κε 725 εθαηνκκχξηα πεξίπνπ ζπλεηαηξηζκνχο. Δ ΑΒ ηδξχζεθε ην 1895 κε έδξα ην Λνλδίλν. ήκεξα ε έδξα ηεο βξίζθεηαη ζηε Γελεχε, αιιά ππάξρνπλ πεξηθεξεηαθά γξαθεία γηα φιεο ηηο επείξνπο. Κάπνηεο δηεζλείο νξγαλψζεηο-κέιε ηεο ΑΒ είλαη: ICPA 1, WOCCU 2, CONSUMINTER 3, ACCU 4. Βπίζεο, ππάξρεη έλαο θνξέαο ν νπνίνο βνεζά ηε ζπλεηαηξηζηηθή αλάπηπμε. Πξφθεηηαη γηα ηελ COPAC 5, ηελ Βπηηξνπή Πξνψζεζεο Βλίζρπζεο πξνο ηνπο πλεηαηξηζκνχο. Δ COPAC ηδξχζεθε ην 1971 θαη εδξεχεη ζηε Ρψκε. Παξάιιεια ιεηηνπξγνχλ θαη θάπνηεο δηεζλείο νξγαλψζεηο, φπσο είλαη νη : Αηεζλήο Οξγάλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αηεζλήο Οξγάλσζε πλεηαηξηζηηθψλ Σξαπεδψλ 1 International Corrections and Prisons Association 2 World Council of Conference Unions 3 International Council for Consumer Cooperatives 4 ACCU is an organisation of programmers who care about professionalism in programming and are dedicated to raising the standard of programming. 5 COPAC was initially known as the Joint Committee for the Promotion of Agricultural Cooperatives. In 1973, members agreed to expand the role of the committee to promoting assistance to cooperatives in general and reflected the change of focus in its name 50

52 Αηεζλήο Οξγάλσζε Καηαλαισηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αηεζλήο Οξγάλσζε Ώιηεπηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αηεζλήο Οξγάλσζε πλεηαηξηζηηθήο Καηνηθίαο Αηεζλήο πλνκνζπνλδία πλεηαηξηζηηθψλ Καη Ώκνηβαίαο Ωθέιεηαο Ώζθαιίζεσλ Αηεζλήο Οξγάλσζε Καηαλαισηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αηαλεκεηηθνχ Βκπνξίνπ Αηεζλήο Οξγάλσζε πλεηαηξηζηηθνχ θαη πιινγηθνχ Σνπξηζκνχ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). 2.8 Οη Αγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί Οη ζπλεηαηξηζκνί γεληθά θαη νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί εηδηθφηεξα απνηεινχλ κέξνο ελφο εμειηζζφκελνπ πεξηβάιινληνο, πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξνχληαη γξήγνξεο αιιαγέο. Πξφθεηηαη γηα βηψζηκεο επηρεηξήζεηο, κε ππεξεζίεο απαξαίηεηεο γηα ηνπο Έιιελεο αγξφηεο Ιςτορικι Εξζλιξθ 51

53 Ο ζπλεηαηξηζκφο είλαη έλα νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ θαηλφκελν πνπ έθαλε ηελ εκθάληζή ηνπ ηνλ 19 ν αηψλα ζηελ Ώγγιία. Βπεηδή ε ηδέα ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηελ αγξνηηθή δσή θαη εξγαζία, νη ζπλεηαηξηζκνί ηδξχζεθαλ κε ζθνπφ ηελ αιιεινβνήζεηα κεηαμχ ησλ γεσξγψλ. Ο θαζνξηζκφο ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ κειψλ θαη νη αθνινπζνχκελεο κέζνδνη παξαγσγήο επεξεάζηεθαλ ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο. Δ νπζηαζηηθή θαζηέξσζε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Ώγγιία έγηλε ην 1884 ζηελ πεξηνρή Ρνηζληέηι, φπνπ φπσο πξναλαθέξζεθε πην πάλσ, απνηέιεζε ν ζπλεηαηξηζκφο ησλ ζθαπαλέσλ ηνπ Ρνηζληέηι ηελ απαξρή ησλ ζχγρξνλσλ ζπλεηαηξηζκψλ. Ώμηνζεκείσηε ήηαλ θαη ε ζπκβνιή ησλ Γάιισλ Saind Simon θαη Charles Fourier. ηε Γαιιία ππήξμε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, κε έληνλε εμεηδίθεπζε, θπξίσο κεηά ηνλ δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν. Οη αξρέο ηνπ Ρνηζληέηι έπαημαλ θαηαιπηηθφ ξφιν ζηελ ίδξπζε θαη αλάπηπμε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηε Ααλία. ηε δεθαεηία κεηαμχ 1875 θαη 1885 άξρηζε ε αλάπηπμε πνιιψλ αθφκα ηνκέσλ εθηφο ηεο θπηηθήο θαιιηέξγεηαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε πηελνηξνθία, ε θηελνηξνθία, ε ρνηξνηξνθία θαη ε γαιαθηνθνκία. ην δηάζηεκα απηφ ηδξχζεθαλ θαη ιεηηνχξγεζαλ πνιινί ζπλεηαηξηζκνί. Δ αλάγθε ησλ αγξνηψλ λα ελσζνχλ γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηηο δπζκελείο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο απνηέιεζε ην ελαξθηήξην έλαπζκα γηα ηελ αξρή δεκηνπξγίαο αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ Οιιαλδία. Ο πξψηνο πξνκεζεπηηθφο ζπλεηαηξηζκφο ηεο Οιιαλδίαο ηδξχζεθε ην 1877, ιίγα ρξφληα πξηλ ηελ πξψηε δεκηνπξγία αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ ζηε Ααλία. Ώθνινχζσο ζηελ Εηαιία, ε θαθή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο κεηά ην 1870, νδήγεζε ζε κεγάιε έιιεηςε ηξνθίκσλ. Δ έιιεηςε απηή ζπλνδεχηεθε απφ κεγάιε αχμεζε ηηκψλ. Οη ζπλζήθεο απηέο ήηαλ αξθεηά επλντθέο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Σν 1881 ηδξχζεθε ν πξψηνο γαιαθηνθνκηθφο ζπλεηαηξηζκφο θαη αθνινχζεζε κεγάιε άλζηζε ζηελ ίδξπζε ζπλεηαηξηζκψλ (ΐεληέξεο, 1988). 52

54 Γεληθά, ηνλ δέθαην έλαην αηψλα ππήξραλ εθείλεο νη ζπλζήθεο πνπ επλφεζαλ ηελ εθδήισζε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο ζε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Βπξψπεο. Σελ ίδηα απνρή ην ζπλεηαηξηζηηθφ θίλεκα εθδειψζεθε θαη ζηηο Δλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ώκεξηθήο. Παξάιιεια κε ηελ Βπξσπατθή εμέιημε, ην ζπλεηαηξηζηηθφ θίλεκα έθαλε ηελ εκθάληζή ηνπ θαη ζηελ Βιιάδα. Ο ζπλεηαηξηζκφο ησλ Ώκπειαθίσλ ηεο Θεζζαιίαο, νη ζπληξνθνλαχηεο ησλ λεζηψλ, ηα ηζειηγθάηα θαη ε θνηλή αιηεία ζηε Μαχξε Θάιαζζα απνηέιεζαλ ηνπο πξφδξνκνπο ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Βιιάδα. Δ ίδξπζε ηνπ ζσκαηείνπ «Μεηνρηθφ Γεσξγηθφ Σακείν Ώιιεινβνήζεηαο» ζηνλ Ώικπξφ ηνπ ΐφινπ ήηαλ ε απαξρή ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ ειιεληθή χπαηζξν. θνπφο ηνπ ηακείνπ απηνχ ήηαλ ε παξνρή δαλείσλ κε ηφθν ζε γεσξγνχο πνπ έρνπλ αλάγθε απφ θεθάιαην θαη άιια ρξέε απφ ηε γεσξγία. Δ θαζπζηεξεκέλε εκθάληζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ Βιιάδα (ζηηο αξρέο ηνπ 1900) νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη πξνζπάζεηεο επίιπζεο ηνπ αγξνηηθνχ δεηήκαηνο δηήξθεζαλ ζρεδφλ έλαλ αηψλα (Παηξψλεο θαη Παπαγεσξγίνπ, 2003). Καηά ηελ πεξίνδν φκσο, θπξίσο κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή, ζεκεηψζεθε ζεκαληηθή αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο. ηελ αλάπηπμε απηή ζπληέιεζε ε αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ κε ηελ νπνία απαιινηξηψζεθαλ πεξίπνπ 18 εθαη. ζηξέκκαηα θαη δηαλεκήζεθαλ ζε πεξίπνπ αθηήκνλεο αγξφηεο (ΐεληέξεο, 1988). Δ αλάπηπμε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηεο ξαγδαίεο εμειίμεηο θαη αιιαγέο πνπ γλψξηζε ν ειιεληθφο αγξνηηθφο ρψξνο θαηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πεξηφδνπ, θαηά ηελ νπνία δηαπηζηψζεθε ζπζηεκαηηθή θξαηηθή κέξηκλα γηα ηε γεσξγία. Άιισζηε, ε ζεζκνζέηεζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ πξνέθπςε σο έθθξαζε ηεο θξαηηθήο βνχιεζεο λα δεκηνπξγήζεη ζεζκνχο άζθεζεο πνιηηηθήο θαη παξέκβαζεο ζηελ χπαηζξν. Οη ζπλεηαηξηζκνί απνηέιεζαλ ηνλ εγγπεηή ησλ θεθαιαίσλ πνπ δηνρέηεπε ε Βζληθή Σξάπεδα ηεο Βιιάδνο ζηνλ γεσξγηθφ ηνκέα. Με ηνλ ηξφπν απηφ γηλφηαλ κε πην αζθαιή ηξφπν ε πξνζθνξά θεθαιαίσλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γεσξγίαο. Δ πξνζθνξά θεθαιαίσλ κέζσ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ έδηλε ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ Βζληθή 53

55 Σξάπεδα κέζσ ηεο πξνθχιαμήο ηεο απφ ηνλ αληαγσληζκφ ησλ άιισλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ (Παηξψλεο θαη Παπαγεσξγίνπ, 2003). Μέρξη ην 1926 είραλ ηδξπζεί 4150 ζπλεηαηξηζκνί πνπ εθπξνζσπνχζαλ πεξίπνπ γεσξγνχο θαη αλήθαλ ζε 39 ελψζεηο (Ώβδειίδεο, 1976). Βπηπιένλ, ε πξψηε Έλσζε ηδξχζεθε ζηελ Καιακάηα ην Μέρξη ην 1923 ππήξραλ 22 ελψζεηο κε 471 κέιε ζπλεηαηξηζκνχο, ελψ ην 1927 ν αξηζκφο έθηαζε ηηο 44 ελψζεηο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Δ δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ κεηαμχ ηνπο ζε παλειιήλην επίπεδν μεθίλεζε ην Μφιηο ην 1922 ηδξχζεθε ε Παλειιήληνο πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ κε ηε κνξθή ζσκαηείνπ, ε νπνία φκσο αηφλεζε ην Σειηθά θαηαξγήζεθε θαη ζηε ζέζε ηεο ηδξχζεθε ε Βζληθή πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ Βιιάδνο (ΒΒ). πσο πξναλαθέξζεθε, ε πεξίνδνο κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή ήηαλ πνιχ ζεκαληηθή ηδηαίηεξα γηα ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο. Βμαηηίαο ησλ άζρεκσλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ, ήηαλ επηηαθηηθή ε αλάγθε αλαδηάξζξσζεο ηεο θαιιηεξγήζηκεο γεο. Δ αλάγθε απηή νδήγεζε ζηελ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αγξνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ηδξχζεθε ε Ώγξνηηθή Σξάπεδα ηεο Βιιάδνο ην Εδξχζεθε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ ρξφληνπ αηηήκαηνο ησλ αγξνηψλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θαζαξά γεσξγηθήο ηξάπεδαο. Εδξχζεθαλ πνιιά ππνθαηαζηήκαηα ζε φιε ηελ Βιιάδα γηα ηελ εμππεξέηεζε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ αγξνηψλ. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Ώγξνηηθήο Σξάπεδαο ήηαλ ε παξνρή ρακειφηνθσλ δαλείσλ θαη επηρνξεγήζεσλ, ε παξνρή πςειψλ ηφθσλ ζηηο θαηαζέζεηο, ε πξνκήζεηα ησλ θαιιηεξγεηψλ κε θπηνθάξκαθα θαη ιηπάζκαηα ζε ηηκή θφζηνπο, ε επιπγηζία ζηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ απηφλνκσλ νξγαληζκψλ θαζψο θαη ε ελίζρπζε ηεο γεσξγηθήο έξεπλαο θαη εθπαίδεπζεο. Δ ΏΣΒ αληηθαηέζηεζε ηελ ΒΣΒ (Βζληθή Σξάπεδα Βιιάδνο) ζηελ ειιεληθή χπαηζξν κεηά ην 1930 θαη απνηειεί απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα, κεηά ην Τπνπξγείν Ώγξνηηθήο Ώλάπηπμεο, έλαλ πνιχ βαζηθφ κεραληζκφ άζθεζεο θξαηηθήο πνιηηηθήο (Παηξψλεο 54

56 θαη Παπαγεσξγίνπ, 2003). Δ ΏΣΒ δηαδξακαηίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο ζπλεηαηξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο σο πηζησηήο, εηαίξνο, ζεζκηθφο ειεγθηήο, ζπλέηαηξνο θαη ζχκβνπινο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ (Πεηκεδάο, 2002). Σν 1942 δεκηνπξγήζεθε ε Βπηηξνπή πλεξγαδνκέλσλ πλεηαηξηζκψλ Καηαλαιψζεσο κε ηε ζπκκεηνρή 105 θαηαλαισηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Παξάιιεια ε ΒΒ πήξε θαη πάιη ηελ αξρηθή ηεο επσλπκία Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Με ηελ πάξνδν ησλ εηψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην δεχηεξν κηζφ ηνπ 20 νπ αηψλα, νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί επεθηάζεθαλ νηθνλνκηθά θαη γεσγξαθηθά. Λφγσ ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηνχζε πξηλ, έγηλαλ κεγάιεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ αχμεζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο. Ώλ θαη ε παξαγσγή απμήζεθε 2,5 θνξέο, δηαπηζηψζεθε κηα νινέλα θαη κεγαιχηεξε αληζφηεηα ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ αγξνηηθνχ θαη αζηηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Καη πάιη ήηαλ εκθαλήο ε θξαηηθή παξέκβαζε ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία. Σν Τπνπξγείν Γεσξγίαο, ε ΒΣΒ θαη ε ΏΣΒ εθάξκνζαλ παξεκβαηηθνχο κεραληζκνχο γηα λα θαζνδεγήζνπλ ηελ αλάπηπμε θαη παξαγσγηθή δξάζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ (Παηξψλεο, Παπαγεσξγίνπ, 2003). Παξάιιεια, δηάθνξνη θξαηηθνί, εκηθξαηηθνί θαη ζπλεηαηξηζηηθνί νξγαληζκνί, ζπγθέληξσλαλ θαη δηαθηλνχζαλ εκπνξεχκαηα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπλέβαιαλ ζηνλ κεραληζκφ πινπνίεζεο θαη θξαηηθήο παξέκβαζεο (αθειιαξφπνπινο, 1992). Βπίζεο ηδξχζεθαλ κηα ζεηξά απφ κεγάιεο θεληξηθέο ηξηηνβάζκηεο ελψζεηο, φ- πσο ε ΒΚΒ (πλεηαηξηζηηθή Έλσζε Καπλνπαξαγσγψλ Βιιάδνο), ε ΠΒ (πλεηαηξηζηηθή Πξνκεζεπηηθή Έλσζε), ε Βιαηνπξγηθή θαη ε Οηληθή. Ο ζπληνληζκφο φκσο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ μεθίλεζε ην 1940 κε ηελ ίδξπζε ηεο ΚΤΑΒΠ (Κεληξηθή Τπεξεζία Αηαρεηξίζεσο Βγρσξίσλ Πξντφλησλ), ε νπνία ιίγα ρξφληα αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Κνηλνπξαμία πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ. Ώκέζσο κεηά ηνλ πφιεκν ε ζπλεηαηξηζηηθή θίλεζε ήηαλ ε αθφινπζε: 6522 ζπλεηαηξηζκνί κε κέιε 55

57 100 Βλψζεηο πλεηαηξηζκψλ 2 Κνηλνπξαμίεο πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΚΤΑΒΠ, ΚΟ) Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Βλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΠΏΒ- ΓΒ) Σν 1935 είρε ηδξπζεί ε Έλσζε νπιηαλνπαξαγσγψλ Κξήηεο κε ηε κνξθή α- λψλπκεο εηαηξίαο θαη ην 1947 ε ΒΚΒ (πλεηαηξηζηηθή Έλσζε Καπλνπαξαγσγψλ Βιιάδνο). Μεηά ηε ΒΚΒ ηδξχζεθαλ ηξεηο ελψζεηο κε παλειιαδηθφ ραξαθηήξα: ε Βιαηνπξγηθή, ε πθηθή θαη ε ΚΒΟΟΒ (Κεληξηθή Έλσζε Οηλνπνηεηηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ Βιιάδνο). Βπίζεο, ην 1949 ηδξχζεθε ε πλεηαηξηζηηθή Πξνκεζεπηηθή Έλσζε θαη ε πλεηαηξηζηηθή ρνιή ζηνπο θφιπνπο ηεο ΠΏΒΓΒ. εκαληηθνί επίζεο ζηαζκνί ζηελ εμέιημε θαη αλάπηπμε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ Βιιάδα είλαη νη εμήο: 1949 ΚεληξηθήΈλσζε Οηλνπνηεηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Οξγαλψζεσλ Βιιάδνο (ΚΒΟΟΒ) 1949 πλεηαηξηζηηθή Πξνκεζεπηηθή Έλσζε (ΠΒ) 1949 Ίδξπζε πλεηαηξηζηηθήο ρνιήο 1957 πλεηαηξηζηηθή Σερληθή Βκπνξηθή Βηαηξία (ΠΒΚΏ) 1958 Ίδξπζε ηεοζπλεηαηξηζηηθήο εηαηξίαο ΏΒ Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Βθδφζεηο 1962 Κηελνηξνθηθή Κεληξηθή Έλσζε 56

58 1963 πλεηαηξηζηηθή Κνηλνπξαμία Οπσξνθεπεπηηθψλ Πξντφλησλ (ΚΟΠ) 1963 Βιιεληθή ΐηνκεραλία Γσνηξνθψλ (ΒΛΐΕΓ) 1975 πλεηαηξηζηηθή Βηαηξία Καπλνχ (ΒΚΏΠ) 1975 πλεηαηξηζηηθή Βηαηξία ΐηνκεραληθήο Ώλάπηπμεο Θξάθεο (ΒΐΏΘ) 1977 ΒΛΤ δηαλνκέο 1977 Αήκεηξα 1978 Νέζηνο 1978 πλεηαηξηζηηθή Ώζθαιηζηηθή Βηαηξία 1980 πλεηαηξηζηηθή Βηαηξία Αηεζλψλ Μεηαθνξψλ (ΤΝΒΑΕΜ) 1980 Ώγξνηηθή Ώζθαιηζηηθή Βηαηξία ηεο ΏΣΒ 1981 πλεηαηξηζηηθή Αηαθεκηζηηθή (ΤΝΒΑΕΏ) 1981 πλεηαηξηζηηθή Βηαηξία Ληπαζκάησλ (ΤΝΒΛ) (Παπαγεσξγίνπ, 2004 θαη Νηθνιηλάθνο θ.ά., 1986) Ώπφ ην 1982 θαη κεηά, δηαπηζηψλεηαη θάζε ρξφλν ε νινέλα θαη κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ θξαηηθψλ επηρνξεγήζεσλ πξνο ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο, ελψ πνιινί θαη ζεκαληηθνί πφξνη δηνρεηεχηεθαλ ζε δηάθνξεο νξγαλψζεηο κε ηε κνξθή επελδχζεσλ, δαλείσλ θαη θνξναπαιιαγψλ. Εδηαίηεξα κεγάιε ήηαλ ε αχμεζε δαλείσλ ηεο ΏΣΒ πξνο ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ην 1985 γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ δεκηψλ ηεο θπηηθήο παξα- 57

59 γσγήο εμαηηίαο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Οη πνιηηηθέο αιιαγέο θαη ελαιιαγέο ησλ θπβεξλήζεσλ, θαζψο θαη ε κε ξηδηθή αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο ησλ αγξνηηθψλ ρξεψλ, νδήγεζαλ, ην 1989, ζηε δηφγθσζε ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ ρξεψλ ζε αλεμέιεγθηα επίπεδα. Οη πξνζπάζεηεο πνπ θαηεβιήζεζαλ γηα ηε ξχζκηζε ησλ ρξεψλ απηψλ έγηλαλ ζε θιίκα έληνλσλ πηέζεσλ θαη απνηέιεζαλ ηελ αθνξκή γηα ηελ εθδήισζε δηακάρεο κεηαμχ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Οη θαθνζρεδηαζκέλεο θαη κε βηψζηκεο επελδπηηθέο επηινγέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ππήξμαλ θαηαζηξνθηθέο γηα ηηο ειιεληθέο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο. πκπεξαζκαηηθά, ε ζεκεξηλή εηθφλα πνπ ραξαθηεξίδεη ηε δξάζε ησλ θνξέσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηελ ειιεληθή χπαηζξν κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο πξνβιεκαηηθή. Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο νθείιεηαη ζηελ παξνπζίαζε πξνβιεκάησλ, ηα νπνία είλαη: Ώζηάζεηα ζεζκηθνχ θαη λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ Ώδηαθάλεηα θαη ζηελέο ζρέζεηο εμάξηεζεο θαη δηαπινθήο κε ηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ Άζθεζε θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη άζηνρεο επελδπηηθέο επηινγέο Τπεξρξέσζε θαη δπζθήκηζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηα κάηηα ηεο θνηλήο γλψκεο Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο πξνηάζζεη επηηαθηηθή ε αλάγθε αλαζπγθξφηεζεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζε κηα λέα θαη πγηή επηρεηξεκαηηθή βάζε. Ώπηή ζα πξέπεη λα είλαη ε πξψηε πξνηεξαηφηεηα ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο (Παηξψλεο θαη Παπαγεσξγίνπ, 2003). Παξάιιεια, έλα κεγάιν πιήζνο αιιαγψλ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην νηθνλνκηθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα (Κνιχξεο, 2003): 58

60 Μέγεζνο θαη ξπζκφο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα Ώιιαγέο ζηε ζχλζεζε ησλ θνξέσλ ηεο αγξνηηθήο αιπζίδαο πλερψο απμαλφκελνο ν ξφινο ησλ θαηαλαισηψλ ζηελ αγξνδηαηξνθηθή αιπζίδα Μεηαβνιέο ζηελ ηαρχηεηα νηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ ζηε δηαδηθαζία ιηαλεκπνξίνπ Μεηαβνιή ζηελ ηαρχηεηα απειεπζέξσζεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ αγξνηξνθίκσλ Σαρχηαηε επέθηαζε ησλ πεξηνξηζκψλ θαη ησλ ειέγρσλ ζηελ πξσηνγελή γεσξγηθή παξαγσγή Σαρεία γήξαλζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ Μεησκέλε δπλαηφηεηα ζπζζψξεπζεο επαξθνχο ζπλεηαηξηζηηθνχ θεθαιαίνπ Αηαθνξνπνίεζε θαη απφθιηζε κεηαμχ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κειψλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ Έληνλεο δηαθνξέο ζηε ζχλζεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ Έληνλεο δηαθνξέο ζηελ ηθαλφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ κάλαηδκελη ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. 59

61 2.8.2 υνεταιριςτική Νομοθεςία Σν χληαγκα ηνπ 1864 απνηέιεζε ηελ πξψηε πξνζπάζεηα λνκνζεζίαο ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ζεζκνχ. Σν χληαγκα έιεγε ηφηε «δηθαίσκα ζπλεηαηξίδεζζαη». Ώπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα έρνπλ γίλεη αξθεηέο αιιαγέο ζηε ζπλεηαηξηζηηθή λνκνζεζία. εκαληηθνί ζηαζκνί είλαη: Ν. 602/1915,Ν. 921/1979,Ν. 1541/1985,Ν. 2169/1993,Ν. 2810/2000(βι. παξάξηεκα,αλαιπηηθά). Με βάζε ηνλ λφκν 2810/2000, γηα λα ηδξπζεί ζπλεηαηξηζκφο πξέπεη λα ζπλεηαηξηζηνχλ 7 ηνπιάρηζηνλ άηνκα θαη λα δνζεί έγθξηζε απφ ην Βηξελνδηθείν ηεο έδξαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Γηα ηελ έγγξαθή ελφο κέινπο ζηνλ ζπλεηαηξηζκφ, ζα απνθαζίζεη ην Αηνηθεηηθφ πκβνχιην, ελψ ζε πεξίπησζε απφξξηςεο ελφο κέινπο, γίλεηαη πξνζθπγή ζηε Γεληθή πλέιεπζε. Δ επνπηεία θαη ν έιεγρνο γηλφηαλ κέρξη ην 1993 απφ ην επνπηηθφ ζπκβνχιην θαη απφ έλα ζψκα εηδηθψλ ειεγθηψλ. Με ηνλ λφκν φκσο 2810/2000 θαηαξγήζεθε ην επνπηηθφ ζπκβνχιην. Σν θαηαζηαηηθφ ηνπ θάζε ζπλεηαηξηζκνχ είλαη κνλαδηθφ θαη θαζνξίδεη έλα κεγάιν αξηζκφ ζεκάησλ ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Με βάζε ην θαηαζηαηηθφ νξίδεηαη ην χςνο ηεο θάζε ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο θαη επζχλεο. Βπίζεο νξίδεη ηηο ςήθνπο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηηο κεξίδεο θάζε κέινπο, θαζψο θαη ην πνζνζηφ ηνπ ππνινίπνπ ηνπ ελεξγεηηθνχ θεθαιαίνπ πνπ δηαηίζεηαη ζηα κέιε. Σέινο, θαζνξίδεη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ζηελ Έλσζε κε κηα ππνρξεσηηθή κεξίδα θαη κηα ςήθν. Σν ππφινηπν ησλ πιενλαζκάησλ, δειαδή ηε ζπλαιιαγή ζπλεηαηξηζκνχ θαη κειψλ, δηαηίζεηαη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, ηελ απφδνζε ζηα κέιε ηνπ α- λάινγα κε ηηο ζπλαιιαγέο ηνπο κε ηνλ ζπλεηαηξηζκφ θαη ηέινο ηελ ππνζηήξημε άιισλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν θαηαζηαηηθφ ηέινο νξίδεη φηη, δπν ή πεξηζζφηεξνη ζπλεηαηξηζκνί κπνξνχλ λα ζπζηήζνπλ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ θαη επίζεο δπν ή θαη πεξηζζφηεξεο ελψζεηο κπνξνχλ λα ζπζηήζνπλ κεηαμχ ηνπο Κεληξηθέο πλεηαηξηζηηθέο Βλψζεηο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). 60

62 2.8.3 Δομή του υνεταιριςτικοφ Κινήματοσ Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί είλαη νξγαλσκέλνη θαη ιεηηνπξγνχλ ζε 3 βαζκίδεο ή επίπεδα. Δ δνκή ηνπ αγξνηνζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Βιιάδα παξνπζηάδεηαη κε ηε κνξθή ππξακίδαο. ηε βάζε ηεο ππξακίδαο βξίζθνληαη νη πξσηνβάζκηνη γεσξγηθνί ζπλεηαηξηζκνί, νη νπνίνη απνηεινχλ ηε βάζε φινπ ηνπ ζπζηήκαηνο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Δ ζπλεξγαζία ησλ πξσηνβάζκησλ ζπλεηαηξηζκψλ κεηαμχ ηνπο νδεγεί ζηε δεκηνπξγία Βλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. Οη Βλψζεηο κε ηε ζεηξά ηνπο ζπλεξγάδνληαη ζε πεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαη ζρεκαηίδνπλ Σξηηνβάζκηεο Κεληξηθέο Βλψζεηο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο (δεπηεξνβάζκηεο θαη ηξηηνβάζκηεο) κπνξνχλ λα ηδξχζνπλ κεηαμχ ηνπο ή ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Ώγξνηηθή Σξάπεδα εκπνξηθέο εηαηξίεο ή Κνηλνπξαμίεο. ηελ θνξπθή ηεο ππξακίδαο βξίζθεηαη ε Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΠΏΒΓΒ). (βι. παξάξηεκα Πίλαθα 1) Πρωτοβάθμιοι Γεωργικοί υνεταιριςμοί Οη πξσηνβάζκηνη ζπλεηαηξηζκνί δεκηνπξγνχληαη ζηνλ ηφπν απαζρφιεζεο θαη θαηνηθίαο ησλ αγξνηψλ. Σα κέιε ηνπο είλαη θπζηθά πξφζσπα, θνηλσθειή ηδξχκαηα κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα θαη λνκηθά πξφζσπα πνπ αζθνχλ γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα. Οη δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ αληηκεησπίδνπλ δηάθνξα πξνβιήκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ απνδνηηθφηεηά ηνπο. Σα πξνβιήκαηα απηά είλαη ε δηαζπνξά ησλ αγξνηηθψλ θνηλνηήησλ θαη νη δπζθνιίεο ζηηο ζπγθνηλσλίεο θαη επηθνηλσλίεο ιφγσ ηεο νξεηλήο θχζεο ηεο ρψξαο καο θαη ησλ πνιιψλ λεζηψλ. Οη δξαζηεξηφηεηεο ησλ πξσηνβάζκησλ ζπλεηαηξηζκψλ είλαη (Παπαγεσξγίνπ, 2004 θαη Νηθνιηλάθνο θ.ά., 1986): Πξνκήζεηα γεσξγηθψλ εθνδίσλ Λεηηνπξγία κεηαπνηεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ 61

63 Βκπνξία γεσξγηθψλ πξντφλησλ Ώγξνηηθή πίζηε Ώπνζήθεπζε Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο πεξηνξίδνληαη θπξίσο ζηα φξηα ελφο δήκνπ ή κηαο θνηλφηεηαο, ρσξίο βέβαηα λα απνθιείεηαη ε επέθηαζή ηνπο ζε πεξηζζφηεξνπο δήκνπο ή θνηλφηεηεο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο είλαη δπλαηφ λα ιεηηνπξγνχλ ζε έλα δήκν πεξηζζφηεξνη απφ έλαο ζπλεηαηξηζκνί κε ίδηεο δξαζηεξηφηεηεο. Σέινο, νη πξσηνβάζκηνη ζπλεηαηξηζκνί κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Πνιιαπινχ ζθνπνχ Πσιήζεσο Παξαγσγήο θαη επεμεξγαζίαο Αηαθφξσλ ζθνπψλ (Νηθνιηλάθνο θ.ά, 1986) ήκεξα ιεηηνπξγνχλ ζηελ Βιιάδα Πξσηνβάζκηνη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί θαη αληηπξνζσπεχνπλ αγξφηεο ( Ενώςεισ Γεωργικών υνεταιριςμών Οη πξσηνβάζκηνη ζπλεηαηξηζκνί ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο ζε επξχηεξν γεσγξαθηθφ επίπεδν θαη ελψλνληαη γηα λα ζρεκαηίζνπλ Βλψζεηο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. Ο ιφγνο ζχζηαζεο ηέηνησλ ελψζεσλ είλαη ε αλάιεςε επξχηεξσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ε βειηίσζε ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο θίλεζεο γεληθφηεξα. (Νηθνιηλάθνο, Γθέθνο, ΠαξαζθεπαΎδεο, 1986). Ώπνηεινχλ ηε ζπνλδπιηθή ζηήιε ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο θίλεζεο επεηδή ιφγσ κεγέζνπο κπνξνχλ λα: επεξεάζνπλ ηηο αγνξέο γεσξγηθψλ πξντφλησλ πξνζθέξνπλ κεγαιχηεξν αξηζκφ θαη πνηθηιία γεσξγηθψλ εθνδίσλ θαη π- 62

64 πεξεζηψλ αλαιακβάλνπλ ξφινπο εθαξκνγήο κέηξσλ πνιηηηθήο ηνπ θξάηνπο ήηηο Β.Β. (Παπαγεσξγίνπ, 2004) ήκεξα ππάξρνπλ ζπλνιηθά 122 Βλψζεηο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ. Ώπηέο θαηαλέκνληαη φπσο παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: Θπάκη 6 Μακεδονία 30 Ήπειπορ 6 Θεζζαλία 10 Ση. Δλλάδα και Δύβοια 20 Πελοπόννηζορ 19 Κπήηη 17 Νηζιά Αιγαίος 11 Νηζιά Ιονίος 4 63

65 Πίνακαρ 2.1 Απιθμόρ Δνώζεων Γεωπγικών Σςνεηαιπιζμών ανά πεπιθέπεια Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ πεξηθέξεηα ΐνξείνπ Ώηγαίνπ έρνπκε (3) Βλψζεηο: ηελ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ λήζνπ Λέζβνπ, ηελ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Λήκλνπ θαη ηέινο ηελ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Υίνπ/άκνπ. πγθεθξηκέλα: Δ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Λέζβνπ ηδξχζεθε ην 1929 κε έδξα ηελ πξσηεχνπζα Ννκνχ ηελ Μπηηιήλε. Σα κέιε ηεο είλαη ζήκεξα 62 πξσηνβάζκηνη Ώγξνηηθνί θαη Κηελνηξνθηθνί πλεηαηξηζκνί πνπ έρνπλ ηηο έδξεο ηνπο ζηα ρέξηα ηνπ λεζηνχ θαη εθπξνζσπνχλ πεξίπνπ ζπλεηαηξηζκέλνπο παξαγσγνχο. Οη δξαζηεξηφηεηεο ηεο είλαη: Παξαγσγή, ηππνπνίεζε, δηάζεζε ειαηφιαδνπ - Παξαγσγή, ηππνπνίεζε, δηάζεζε ππξελειαίνπ - Παξαγσγή, ηππνπνίεζε, δηάζεζε ζαπνπληνχ - Βκπνξία δσνηξνθψλ, ιηπαζκάησλ, γεσξγηθψλ κεραλεκάησλ & θαξκάθσλ, εηδψλ ειαηνζπιινγήο - Σνπξηζηηθφ γξαθείν, γξαθείν αζθαιεηψλ, γξαθείν Βπηδνηήζεσλ & θνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ. Γηα ηελ δηαλνκή ησλ πξντφλησλ ηεο ζηελ Βιιάδα έρεη Ώληηπξνζψπνπο νη νπνίνη ειέγρνπλ ζεκαληηθέο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο.δ ΒΏ Λέζβνπ έρεη ηδηφθηεηεο αλνμείδσηεο δεμακελέο γηα απνζήθεπζε ηνπ ειαηφιαδνπ ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο ηφλσλ ζηελ Μπηηιήλε, ζηελ πεξηνρή Γέξαο, ζηελ πεξηνρή Πισκαξίνπ, ζηελ πεξηνρή Καιινλήο θαη ζηελ πεξηνρή Πνιηρλίηνπ. Σν κφληκν απαζρνινχκελν πξνζσπηθφ ηεο ΒΏ Λέζβνπ είλαη 70 άηνκα ππάιιεινη θαη εξγάηεο. Δ Έλσζε Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Λήκλνπ ηδξχζεθε ην πγθεληξψλεη θαη γιεπθνπνηεί γηα ινγαξηαζκφ ησλ παξαγσγψλ ην ζχλνιν 64

66 ζρεδφλ ηεο παξαγσγήο ζηαθπιηψλ ηνπ λεζηνχ. Δ Οηλνπνίεζε πξαγκαηνπνηείηαη ζην Οηλνπνηείν ηεο Έλσζεο. Σν παξαγφκελν θξαζί δηαηίζεηαη είηε ρχκα είηε εκθηαισκέλν κεηά απφ ηππνπνίεζε θαη εκθηάισζε ζην Βκθηαισηήξην ηεο Έλσζεο, ην νπνίν βξίζθεηαη ζηνλ ίδην κε ην Οηλνπνηείν ρψξν, ζηελ πεξηνρή σιελάξηα ηεο Μχξηλαο, πνπ έρεη εθζπγρξνληζζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σν παξαγφκελν θξαζί είλαη εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο κε κνλαδηθή γεχζε θαη άξσκα.οη θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Β.Ώ.. Λήκλνπ αθνξνχλ ζηε ζπγθέληξσζε θαη δηάζεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ηεο Λήκλνπ. ηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο αγξνηηθψλ πξντφλησλ ε Β.Ώ.. Λήκλνπ αλαπηχζζεη ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ νηλνπνίεζε ηεο ηνπηθήο ζηαθπινπαξαγσγήο, κε ηελ παξαγσγή θξαζηνχ νλνκαζίαο πξνέιεπζεο αλσηέξαο πνηφηεηαο (V.Q.P.R.D.). ηνλ ηνκέα ηεο ηπξνθφκεζεο ζπλεξγάδεηαη κε ηδηψηεο επηρεηξεκαηίεο ζηελ παξαγσγή θέηαο θαη ηνπ ηπξηνχ «Καιαζάθη Λήκλνπ» ην νπνίν κε πξφζθαηε απφθαζε ησλ αξκνδίσλ νξγάλσλ ηεο Β.Β. ραξαθηεξίζηεθε πξντφλ νλνκαζίαο πξνέιεπζεο θαη αλαπηχζζεη ζεκαληηθή δπλακηθή ζηελ αγνξά ηπξνθνκηθψλ πξντφλησλ. Δ Έλσζε Οηλνπνηεηηθψλ πλεηαηξηζκψλ άκνπ ηδξχζεθε ην 1934 κε ηελ ζπκκεηνρή 25 ηνπηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ νη νπνίνη αληηπξνζψπεπαλ φινπο ηνπο ακπεινπξγνχο - παξαγσγνχο ηνπ λεζηνχ, κε ηνλ Νφκν 6085.Με ηελ ίδξπζε ηνπ ππνρξεσηηθνχ απηνχ πλεηαηξηζκνχ νη παξαγσγνί ηνπ λεζηνχ βξήθαλ ζηαδηαθά κηα αμηνπξεπή δηέμνδν ζηελ πνιχηηκε παξαγσγή ηνπο, αθνχ νη ζπλζήθεο ηεο επνρήο επέηξεπαλ ηελ κεγάιε εθκεηάιιεπζε ησλ παξαγσγψλ απφ ηνπο εκπφξνπο. Έθηνηε, ε Έλσζε καδεχεη ηελ ζνδεηά απφ νιφθιεξν ην λεζί, ζηεξίδεη ην εηζφδεκα ησλ παξαγσγψλ, παξάγεη ην θεκηζκέλν ακηψηηθν θξαζί ζηα δχν νηλνπνηεία ηεο, (Μαιαγάξη θαη Καξιφβαζη), έρνληαο ηελ απνθιεηζηηθφηεηα ζηελ δηάζεζε ηνπ αλά ηνλ θφζκν θαη απνηειεί θχξην θαη ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ παξάγνληα ηνπ λεζηνχ. Δ Έλσζε αξηζκεί θάπνπ κέιε, ην ζπληξηπηηθφ πνζνζηφ ησλ νπνίσλ δελ έρεη ζαλ κνλαδηθφ ή θχξην εηζφδεκα ην ακπέιη, ελψ ην ακηψηηθν θξαζί έρεη θαζηεξσζεί πιένλ ζαλ έλα απφ θαιχηεξα γιπθά θξαζηά ηνπ θφζκνπ. 65

67 Οη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί ηεο λήζνπ Λέζβνπ πνπ είλαη ελ ελεξγεία είλαη 62 εθ ησλ νπνίσλ νη 29 έρνπλ ζαλ θχξηα αξκνδηφηεηα ηελ εθκεηάιιεπζε ειαηνηξηβείνπ, (χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Β.Ώ..Λ, ζε δηαζηαχξσζε κε ζηνηρεία ηνπ Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ ),νη νπνίνη είλαη νη εμήο: 1. Βιαηνπξγηθφο θαη Γαιαθηνθνκηθφο πλεηαηξηζκφο Ώγίαο Παξαζθεπήο 2. Βιαηνπξγηθφο θαη Πηζησηηθφο πλεηαηξηζκφο Νάπεο 3. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Ώγηάζνπ 4. Βιαηνπξγηθφο πλεηαηξηζκφο Μεζαγξνχ ΤΝ.Π.Β 5. Βιαηνπξγηθφο πλεηαηξηζκφο Ώ Παιαηνθήπνπ 6. Βιαηνπξγηθφο πλεηαηξηζκφο Λατθφο Παιαηνθήπνπ 7. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο θνπέινπ ΤΝ.Π.Β 8. Βιαηνπξγηθφο πλεηαηξηζκφο ηχςεο 9. Βιαηνπξγηθφο θαη Πηζησηηθφο πλεηαηξηζκφο Καιινλήο 10. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Παξαθνίισλ ΤΝ.Π.Β 11. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο θαινρσξίνπ 12. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Μπζηεγλψλ 13. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Λ. Θεξκήο 14. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο πθακηάο-λεπεηχκλνπ ΤΝ.Π.Β 15. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Κψκεο-Πεγήο ΤΝ.Π.Β 16. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Μαληακάδνπ ΤΝ.Π.Β 17. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Κιεηνχο ΤΝ.Π.Β 18. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Μήζπκλαο 19. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Λνπηξψλ ΤΝ.Π.Β 20. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Πέηξαο ΤΝ.Π.Β 21. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Μφξηαο 22. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Πνιηρλίηνπ ΤΝ.Π.Β 23. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Ληζβνξίνπ ΤΝ.Π.Β 24. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Παιαηνρσξίνπ ΤΝ.Π.Β 25. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Κάπεο ΤΝ.Π.Β 26. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Άληηζζαο 27. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Ώλεκψηηαο 28. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Ώθξαζίνπ 66

68 29. Ώγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Παπάδνπ Κεντρικζσ υνεταιριςτικζσ Ενώςεισ Οη δεπηεξνβάζκηεο Βλψζεηο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ ζπλεξγάδνληαη γηα λα ζρεκαηίζνπλ ηξηηνβάζκηεο Κεληξηθέο Βλψζεηο. Οη Βλψζεηο απηέο απνηεινχλ ηνλ ηξίην βαζκφ ζηε ζπλεηαηξηζηηθή ηεξαξρία. Δ αλάγθε ζπληνληζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη νη απμεκέλεο απαηηήζεηο εκπνξίαο θαη κεηαπνίεζεο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ νδήγεζαλ ζηνλ ζρεκαηηζκφ απηφ. Σα κέιε ηνπο είλαη φρη κφλν νξγαλψζεηο δεχηεξνπ βαζκνχ αιιά θαη πξσηνβάζκηνη ζπλεηαηξηζκνί νη νπνίνη δελ κεηέρνπλ ζε ελψζεηο (Νηθνιηλάθνο θ.ά, 1986). ήκεξα ν αξηζκφο ησλ Κεληξηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Βλψζεσλ αλέξρεηαη ζε 25 Οξγαλψζεηο κε ηε κνξθή Κεληξηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΚΒΒ), Κνηλνπξαμηψλ Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΚΏΟ) θαη πλεηαηξηζηηθψλ Βπηηξνπψλ (ΠΏΒΓΒ) υνεταιριςτικζσ Εταιρίεσ Πξφθεηηαη γηα εηαηξίεο ησλ νπνίσλ ην 50% ηνπ θεθαιαίνπ ηνπο αλήθεη ζε ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο ή εηαηξίεο ηνπο. Λεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ησλ Ώ.Β. θαη Β.Π.Β. Έρνπλ δεκηνπξγεζεί απφ ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο κε ηελ Ώ.Σ.Β. θαη νη ιφγνη ζχζηαζήο ηνπο είλαη : ηαζεξφηεηα ηεο λνκνζεζίαο γηα ηηο Ώ.Β. θαη Β.Π.Β. 67

69 Βπηδίσμε ζπλεξγαζίαο ζπλεηαηξηζκψλ κε κε θεξδνζθνπηθνχο θνξείο Πεξηνξηζκφο επηρεηξεκαηηθψλ θηλδχλσλ Πεξηνξηζκνί πξνο ηηο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο Βπηρεηξεκαηηθή επειημία Πεξηνξηζκνί ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο απφ ηελ ειιεληθή λνκνζεζία (Παπαγεσξγίνπ, 2004) Παν/νια υνομοςπονδία Ενώςεων Γεωργικών υνεταιριςμών (ΠΑΕ- ΓΕ) Δ ΠΏΒΓΒ είλαη ε θνξπθαία αγξνηηθή ζπλεηαηξηζηηθή νξγάλσζε ζηελ Βιιάδα. Ώπνηειεί ηελ θνξπθή ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο ππξακίδαο θαη εθπξνζσπεί ζε εζληθφ επίπεδν ην ζχλνιν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Εδξχζεθε ην 1935, είλαη Ν.Π.Ε.Α. θαη κε θεξδνζθνπηθφο νξγαληζκφο. Βθθξάδεη ηηο απφςεηο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζε φινπο ηνπο εζληθνχο αγξνηηθνχο θνξείο. Μέιε ηεο είλαη νη Βλψζεηο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ, νη Κεληξηθέο Βλψζεηο θαη νη πλεηαηξηζηηθέο Βηαηξίεο. Δ ΠΏΒΓΒ πξνζθέξεη ζηα κέιε ηεο λνκηθέο ζπκβνπιέο, δηαρεηξηζηηθέο θαη νξγαλσηηθέο ζπκβνπιέο, κειέηεο ζθνπηκφηεηαο θαη ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε. Παξάιιεια εθπξνζσπεί ηνπο ειιεληθνχο ζπλεηαηξηζκνχο ζην εμσηεξηθφ. Ώλψηαην θαζνδεγεηηθφ φξγαλν ηεο ΠΏΒΓΒ, ζχκθσλα κε ην θαηαζηαηηθφ ηεο, απνηειεί ε Γεληθή πλέιεπζε. Ώπηή απνηειείηαη απφ εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο απφ φιεο ηηο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο Μέιε. Με ηε δηελέξγεηα εθινγψλ ε Γεληθή πλέιεπζε εθιέγεη ην Αηνηθεηηθφ πκβνχιην ην νπνίν απνηειείηαη απφ είθνζη έλα (21) κέιε, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο εθιέγνπλ ην πεληακειέο Πξνεδξείν. Με εηζήγεζε ηνπ Πξνεδξείνπ ην Αηνηθεηηθφ πκβνχιην νξίδεη ην Γεληθφ Αηεπζπληή, ν ν- πνίνο έρεη ηελ επζχλε ηεο δηνηθεηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη δηαρεηξηζηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ΠΏΒΓΒ. Σν Πξνεδξείν θαη ν Γεληθφο Αηεπζπληήο ππνζηεξίδνληαη απφ έλα επ- 68

70 έιηθην ζρήκα δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ην νπνίν απνηειείηαη αθ' ελφο κελ απφ κνλίκνπο ππαιιήινπο πςειήο εμεηδίθεπζεο θαη αλσηάηεο θαηάξηηζεο αθεηέξνπ δε απφ εμσηεξηθνχο εηδηθνχο επηζηεκνληθνχο ζπλεξγάηεο ζπκβνχινπο. Ώληηκεησπίδνληαο έλα ζπλερψο κεηαβαιιφκελν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, εληφο ηνπ νπνίνπ θαινχληαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ηα κέιε ηεο, ε ΠΏΒΓΒ ζρεδηάδεη απνηειεζκαηηθέο πνιηηηθέο κε ζθνπφ λα επηηχρεη ηνπο παξαθάησ ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο (ΠΏΒΓΒ): Ώλάπηπμε θαη δηάδνζε ησλ αξρψλ ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ζε Βζληθφ επίπεδν. Ώπνηειεζκαηηθφ ζπληνληζκφ ζηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ ηφζν ζε Βζληθφ φζν θαη ζε Αηεζλέο επίπεδν. Ώπνηειεζκαηηθή αληηπξνζψπεπζε ησλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσν εληφο θαη εθηφο Βιιάδνο. 69

71 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΛΑΙΟΛΑ- ΔΟ Ιςτορική Αναδρομή Δ θαιιηέξγεηα ηνπ δέληξνπ ηεο ειηάο είλαη ηφζν παιηά ζηε ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ, φζν θαη ν άλζξσπνο, ζ' απηφλ ηνλ ηφπν. Σν αξρηθφ είδνο δελ είλαη γλσζηφ, εηθάδεηαη, φκσο, πσο πξνέξρεηαη απφ έλα είδνο άγξηαο ειηάο απφ ηα παξάιηα ηεο Ώθξηθήο. Σν ειαηφδεληξν, πεξηζζφηεξν απφ ην ακπέιη θαη ηα μηλφδεληξα, είλαη ηππηθφο εθπξφζσπνο ηνπ κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ ήπην θαη γιπθφ ρεηκψλα, ην δξνζεξφ θαινθαίξη, ιφγσ ηεο γεηηλίαζεο κε ην ζαιάζζην φγθν ηεο Μεζνγείνπ θαη απφ ηε κηθξή ή κέηξηα βξνρφπησζε, άληζα θαηαλεκεκέλε αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο επνρέο ηνπ ρξφλνπ. Δ ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ παξέρεη ηδεψδεο πεξηβάιινλ απφ πιεπξάο θιηκαηνινγηθψλ θαη ηνπνγξαθηθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ ειαηνθαιιηέξγεηα θαη δε γελληέηαη ακθηβνιία φηη ην δέληξν ηεο ειηάο απηνθπφηαλ ζ' απηήλ ήδε απφ ηελ επνρή φπνπ ν πξσηφγνλνο άλζξσπνο αλαθάιπςε ηε γεσξγία. Πνιινί ηζηνξηθνί ζπγγξαθείο, ζεσξνχλ ζαλ πην πηζαλφ ηφπν πξνέιεπζεο ηεο ειηάο ηελ πεξηνρή ηεο πξίαο θαη ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Ώπηφ ην ζηεξίδνπλ ζην γεγνλφο φηη νη πιαγηέο ησλ βνπλψλ ζηελ ΐ. πξία θνληά ζηα ζχλνξα ηεο Σνπξθίαο είλαη ζθεπαζκέλεο απφ αγξηειηέο. Βληνχηνηο, αγξηειηέο απαληνχλ δηάζπαξηεο ζ' φιε ηε ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ, ζηα βφξεηα παξάιηα ηεο Ώθξηθήο, ζηελ Εζπαλία, ζηελ Βιιάδα θαη ζηελ Σνπξθία. Δ ειηά, κε εζηία πξνέιεπζεο ηε βφξεηα πξία, δηαδφζεθε ζηα ειιεληθά λεζηά θαη ζηελ επεηξσηηθή Βιιάδα απφ ηνπο Φσθείο θαη ην 600 π.υ. πέξαζε ζηελ Εηαιία, ηθειία θαη αξδελία. Σέινο, ζηελ Εζπαλία έθηαζε δηακέζνπ δχν δξφκσλ, ηνπ ειιελνξσκατθνχ θαη ηνπ ζεκηηηθνχ (Άξαβεο). Ώπηφ απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ν- ξηζκέλεο ηζπαληθέο πνηθηιίεο έρνπλ νλνκαζίεο ιαηηληθέο, ελψ άιιεο αξαβηθέο. Ο θαξπφο ηνπ ειαηφδεληξνπ ιέγεηαη aceituna θαη ην ιάδη aceite (ιέμεηο αξαβηθέο), ελψ ην δέληξν νλνκάδεηαη olivo (ιέμε ιαηηληθή). Πεξίεξγν είλαη φηη ε ειηά δελ ήηαλ απηνθπήο ζην Νέν Κφζκν, ζε πεξηνρέο κε θιίκα παξφκνην πξνο ην κεζνγεηαθφ, αιιά κεηα- 70

72 θπηεχηεθε εθεί απφ ηνπο πξψηνπο Εζπαλνχο απνίθνπο, ην 18ν αηψλα. ε κεηαγελέζηεξε επνρή δηαδφζεθε απφ Εηαινχο κεηαλάζηεο ζηελ Ώπζηξαιία. ηελ Βιιάδα ε ειηά θαιιηεξγείηαη απφ ηνπο πνιχ παιηνχο ρξφλνπο, φπσο α- πνδεηθλχεηαη απφ ηα επξήκαηα ησλ αλαζθαθψλ. ηηο Μπθήλεο (γηα παξάδεηγκα) βξέζεθε θνκκάηη αζεκέληνπ αγγείνπ πνπ απεηθνλίδεη ειηά, ελψ ζηελ ίδηα πεξηνρή νη ιήκαλ θαη Σνχληαο βξήθαλ ππξήλεο ήκεξεο ειηάο. ηε Θήξα θαη Κλσζφ βξέζεθαλ ηνηρνγξαθίεο κε ζέκα ηελ ειηά θαζψο θαη ζπζθεπέο πνπ έκνηαδαλ κε ειαηνπηεζηήξηα. Έηζη, ε θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο ζηελ Κξήηε θαηά ην ΐ. Κξηκπά ηνπνζεηείηαη κεηαμχ 1500 θαη 2000 π.υ. Σελ ειηά ζηελ Ώξραία Βιιάδα, ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία, ηε δψξηζε ε Θεά Ώζελά ζηνλ πξψην βαζηιηά ηεο Ώζήλαο, ηνλ Κέθξνπα. Δ ειηά ζηελ αξραηφηεηα ζαλ θπηφ ήηαλ ηεξφ θαη απνηεινχζε ην ζχκβνιν ηεο εηξήλεο, ηεο ζνθίαο θαη ηεο λίθεο, γη' απηφ θαη νη ληθεηέο εζηέθελην κε θιάδν ειηάο, ηνλ θφηηλν. Κνζκνχζαλ δε κε παξαζηάζεηο ηνπο ηνίρνπο θαη ηα δηάθνξα αγγεία, ηα νπνία ζψδνληαη κέρξη θαη ζήκεξα (Μπνπζνχλεο, 1999). Δ ειηά γηα ηνπο αξραίνπο Έιιελεο είρε ηδηαίηεξε ζεκαζία. πλδεφηαλ κε ηε δηαηξνθή ηνπο, ηε ζξεζθεία θαη ηελ ηέρλε. Οη ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο ηνπ ειαηνιάδνπ ήηαλ γλσζηέο ζηνλ Εππνθξάηε, θαη ζηελ ηαηξηθή επηζηήκε ηεο Ώξραηφηεηαο (Κπξηηζάθεο, 1988). Δ θαηαλάισζε κηαο θνπηαιηάο ιαδηνχ θάζε πξσί απνηεινχζε, παιηφηεξα, κηα ζπλήζεηα πξαθηηθήο πγηεηλήο, γηαηί έρεη επεξγεηηθή επίδξαζε ζην πεπηηθφ ζχζηεκα ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ, θάηη ην νπνίν ζπλίζηαηαη θαη ζήκεξα (θαθησηάθεο, 1993, ζει. 15). Δ ρξηζηηαληθή ζξεζθεία δέρηεθε ηελ ειηά θαη ην ιάδη κε ηδηαίηεξε αγάπε. Σα δέληξα ηεο ειηάο ζην πεξίθεκν θήπν ηεο Γεζζεκαλήο έμσ απφ ηελ Εεξνπζαιήκ, πηζηεχεηαη φηη είλαη ηα ίδηα ηα δέληξα πνπ εμαθνινπζνχλ λα δνπλ κε αλαλέσζε ηεο βιάζηεζεο ηνπο εδψ θαη ρξφληα θαη ήηαλ κάξηπξεο ησλ παζψλ ηνπ Υξηζηνχ (θαθησηάθεο, 1993, ζει. 12). 71

73 Ώλεμαξηήησο απφ ηελ πξνέιεπζε θαη ηνλ ηξφπν δηάδνζεο ηεο ειηάο, απνηειεί γεγνλφο ην φηη εμαπιψζεθε ζε νιφθιεξε ηελ Βπξψπε, θάηη πνπ απνηειεί ίζσο ηνλ ιφγν γηα ηνλ νπνίν ε ειηά είλαη γλσζηή κε ηελ νλνκαζία Olea europea (ειηά ε επξσπατθή). ζνλ αθνξά ηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ ε θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο είλαη ε βαζηθφηεξε απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη θαη ζήκεξα. 3.1 Η ιςτορία των ελαιϊνων ςτη Λζςβο Δ Λέζβνο, ραξαθηεξηζηηθή πεξηνρή παξαγσγήο ειιεληθψλ παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ, έρεη λα επηδείμεη κνλαδηθά εδέζκαηα πνπ πεξηζηξέθνληαη γχξσ απφ ηα θχξηα πξντφληα πνπ παξάγεη ην λεζί θαη ζπλζέηνπλ νινθιεξσκέλεο πξνηάζεηο πγηεηλήο δηαηξνθήο απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ην ζχγρξνλν πξφηππν ηεο Μεζνγεηαθήο Αηαηξνθήο. Σα βαζηθά πξντφληα πνπ ηππνπνηνχληαη θαη εμάγνληαη επψλπκα απφ ην λεζί είλαη ην ειαηφιαδν, ηα ηπξνθνκηθά, ηα αιίπαζηα, ην θξαζί, ην κέιη, θαζψο θαη κηα επξεία πνηθηιία πνηνηηθψλ παξαδνζηαθψλ εδεζκάησλ κε ζπηηηθέο ζπληαγέο, φπσο καξκειάδεο, γιπθά ηνπ θνπηαιηνχ, δπκαξηθά, ζάιηζεο, παμηκάδηα, ράριεο θαη πνιιά άιια, πνπ παξάγνληαη απφ νηθνηερλίεο θαη γπλαηθείνπο ζπλεηαηξηζκνχο. ΐαζηθφ επίζεο δηαηξνθηθφ ζηνηρείν ηεο γαζηξνλνκηθήο θνπιηνχξαο ηεο Λέζβνπ απνηεινχλ ηα ηρζπξά θαη ηα νζηξαθνεηδή πνπ αιηεχνληαη ζηηο θαζαξέο ζάιαζζεο ηνπ λεζηνχ, θάπνηα απφ ηα νπνία απνηεινχλ δηεζλψο ζπάληα είδε, φπσο ηα ρηέληα, νη ζαξδέιεο Καιινλήο, ηα λνζηηκφηαηα ρηαπφδηα θ.ι.π. Καη θπζηθά, ηελ θνξσλίδα ζε απηφ ην πινχζην γεπζηηθά ηξαπέδη ηεο Λέζβνπ, απνηειεί ην νχδν, πνπ δέλεη ζε έλαλ απφιπην ζπλδπαζκφ κε ηελ δηαηξνθή κε ηελ θνπιηνχξα θαη ηελ παξάδνζε, δεκηνπξγψληαο κηα κνλαδηθή γαζηξνλνκηθή εκπεηξία ζε παγθφζκην επίπεδν. (Lesvos-chamber.gr) Δ Λέζβνο σο πεξηνρή, θαηέρεη ηελ δεχηεξε ζέζε ζε εθηάζεηο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζηελ ρψξα καο. πσο φκσο πξνθχπηεη απφ ηελ εηήζηα έθζεζε πεπξαγκέλσλ ηνπ 2002, ηνπ Οξγαληζκνχ Πηζηνπνίεζεο ΐηνινγηθψλ Πξντφλησλ ΑΔΧ, ν ξπζκφο εηζφδνπ λέσλ θαιιηεξγεηψλ ζηηο βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο επηβξαδχλεηαη ζεκαληηθά. Ώπηφ νθείιεηαη 72

74 ζην φηη νη κηθξνί παξαγσγνί αδπλαηνχλ λα ζηαζνχλ ζε κηα αγνξά πνπ δηνγθψλεηαη ζπλερψο, νη νηθνλνκηθέο εληζρχζεηο πεξηνξίδνληαη θαη απμάλνληαη αλαίηηα νη γξαθεηνθξαηηθέο απαηηήζεηο. Χζηφζν, ε δηεζλήο αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα βηνινγηθά πξντφληα είλαη πιένλ κηα πξαγκαηηθφηεηα θαη πξνδηαγξάθεη ην κέιινλ ηεο παγθφζκηαο παξαγσγήο. Καη ελψ έρεη αξρίζεη λα δηεηζδχεη ζηε ζπλείδεζε θαη ηνπ έιιελα θαηαλαισηή ε έλλνηα ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ, ε έιιεηςε ζαθνχο πνιηηηθήο απφ αξκφδηνπο θνξείο, θαίλεηαη λα θξελάξεη ζεκαληηθά ηελ αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζηελ Βιιάδα. Βλ ηνχηνηο, γηα ηε Λέζβν ηεο νπνίαο ε νηθνλνκία βαζίδεηαη ζηελ ειαηνπαξαγσγή, νη βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο απνηεινχλ κηα ζεκαληηθή πξννπηηθή (Μπξνγηάλλε Ε. 2003). 3.2 Σο Ελαιόλαδο τησ Λζςβου Ο ειαηψλαο ηεο Λέζβνπ πνπ ζθεπάδεη απιφρεξα ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ λεζηνχ, απιψλεηαη απφ ηηο ςειέο βνπλνθνξθέο, κέρξη ρακειά ζηηο αθηέο ηνπ, αγγίδνληαο πνιιέο θνξέο ηε ζάιαζζα. Ώλαπφθεπθηα έγηλε ην βαζηθφ πξντφλ ηνπ λεζηνχ, ην νπνίν ζηήξημε ηελ επηβίσζε άιια θαη ηελ άλζηζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο γηα πνιιέο γεληέο. Δ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή δσή ηεο Λέζβνπ, είλαη ζπλπθαζκέλεο κε ηελ ειαηνθαιιηέξγεηα, θαζψο ε ζρέζε ηνπο είλαη απνηππσκέλε ζρεδφλ ζε θάζε πηπρή ηεο ηζηνξίαο ηεο.(lesvos-chamber.gr) Δ Λέζβνο θαηαηάζζεηαη ζήκεξα αλάκεζα ζηηο κεγαιχηεξεο ειαηνπαξαγσγέο πεξηνρέο ηεο Βιιάδαο. Ο Λεζβηαθφο ειαηψλαο εθηείλεηαη ζε ζηξέκκαηα, πνπ απνηεινχλ ην 29% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηνπ λεζηνχ θαη ην 79% ηεο θαιιηεξγήζηκεο γεσξγηθήο γεο. Οη πνηθηιίεο ησλ ειαηνδέληξσλ ηνπ λεζηνχ είλαη ε Κνινβή, πνπ απνηειεί ην 65% ηνπ Λεζβηαθνχ ειαηψλα θαη σξηκάδεη βξαδχηεξα απφ ηηο άιιεο ζηνλ θαξπφ ηεο, ε Ώδξακπηηαλή, πνπ είλαη ζρεηηθά πξψηκε θαη απνηειεί ην 30%, ε Λαδνιηά (Θξνχκπα), θαζψο θαη άιιεο πνηθηιίεο ζε πνζνζηφ 5%. Ο ηξφπνο πνπ έβγαηλε ην ιάδη απφ ηνλ ειαηφθαξπν, αθνινχζεζε ζηελ πνξεία ησλ αηψλσλ ηελ εμέιημε ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. ηε Λέζβν, ηα αξραηφηεξα επξήκαηα απηήο ηεο δηαδηθαζίαο βξέζεθαλ ζηελ πεξηνρή ηεο Θεξκήο, φπνπ αλαθαιχθζεθε έλα πξσηφγνλν ειαηνηξηβείν πνπ αλάγεηαη ζηελ επνρή ηνπ ραιθνχ, 73

75 π.υ. θαη απνηειείηαη απφ κηα πέηξηλε ξερή ζθάθε, κέζα ζηελ νπνία άιεζαλ ηηο ειηέο. Δ δηαδηθαζία έθζιηςεο ηνπ ειαηνθάξπνπ πέξαζε απφ δηάθνξα ζηάδηα κέζα απφ ηελ εμέιημε ηεο Λέζβνπ: απφ ηνπο ρεηξνθίλεηνπο ζηνπο δσνθίλεηνπο ιηφκπινπο, ζηα πξψηα πηεζηήξηα, φπνπ μερψξηδαλ ην θνπθνχηζη απφ ηελ ειηά, ζηελ αληηθαηάζηαζε ηεο θσλνεηδνχο κπιφπεηξαο απφ ηελ θπιηλδξηθή γχξσ ζηα 1844, κέρξη ην ηέινο ηνπ 19νπ αηψλα, νπφηε άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ ζην λεζί ηα πξψηα αηκνθίλεηα ειαηνηξηβεία θαη ζήκεξα βέβαηα ηα ζχγρξνλα ειαηνηξηβεία, φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απνθιεηζηηθά κεραληθέο κέζνδνη παξαγσγήο κε ρξήζε θπγνθεληξηθψλ ζπζηεκάησλ ηξηψλ θάζεσλ. Σν ιεζβηαθφ ειαηφιαδν έρεη θαζηεξσζεί σο ην νλνκαζηφ πξντφλ ηεο ππαίζξνπ ηεο Λέζβνπ, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ πξφζζεηε βηνινγηθή ηνπ αμία, ιφγσ ηεο απμεκέλεο αθνξεζηφηεηαο ησλ ιηπαξψλ ηνπ νμέσλ, ζην ειαθξά ρξπζνθίηξηλν ρξψκα. ιφγσ ρακειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε ρισξνθχιιε - πνπ απνηειεί θαη ηελ θαιχηεξε άκπλα ζην ρξφλν γηα ην εκθηαισκέλν πξντφλ - θαη ηέινο ζην ηδηαίηεξν άξσκα θαη ηε γεχζε ηεο αηγαηνπειαγίηηθεο ειηάο. ήκεξα, νη βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο αθνινπζνχλ κηα ξαγδαία αλάπηπμε ζηε Λέζβν, δίλνληαο πεξαηηέξσ ψζεζε ζην πςειήο πνηφηεηαο ιεζβηαθφ ειαηφιαδν, πνπ απνηειεί ην βαζηθφ θαη πνιχηηκν ζπζηαηηθφ ησλ ηνπηθψλ ζπληαγψλ θαη ηηο θάλεη λα μερσξίδνπλ απφ θάζε άιιε πεξηνρή ηεο Βιιάδαο. Δ Λέζβνο είλαη έλα αηέιεησην δάζνο ειηάο. Πεξίπνπ έληεθα εθαηνκκχξηα ειαηφδεληξα απιψλνληαη ζε ζπλερείο ειαηψλεο, θαη ην αμηνζεκείσην ηεο Λεζβηαθήο θχζεο είλαη φ,ηη εθεί πνπ ηειεηψλεη ε ειηά, αξρίδεη ην πεχθν. Δ ζεκεξηλή κέζε εηήζηα παξαγσγή ιαδηνχ θζάλεη πεξίπνπ ηηο ρηιηάδεο ηφλνπο ιάδη, εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο. Σξία ήηαλ ηα βαζηθά είδε δέληξσλ πνπ "πάιεπαλ" πάλσ ζην λεζί.: Δ Ώγξηειηά, ην πεχθν θαη ε βαιαληδηά. Ώπ' απηά νη αγξηειηέο κε ηα ππθλά θιαδηά ηνπο έθαλαλ ςηιέο ειηέο, νη νπνίεο απνηεινχζαλ θχξηα ηξνθή γηα ηα αγξηνπνχιηα πνπ έξρνληαλ ην 74

76 ρεηκψλα απφ ηα πέξαηα ηεο γεο θαη ηνπ σθεαλνχ. Πηζηεχεηαη φηη ηα πνπιηά απηά κε ηα πεξηηηψκαηα ηνπο βνήζεζαλ ζηελ εμάπισζε ηεο αγξηειηάο, φρη κφλν ζηε Λέζβν αιιά θαη ζηα άιια ειιεληθά λεζηά θαη ζηα κηθξαζηαηηθά παξάιηα. Καζνξηζηηθφ ξφιν πάλησο ζηελ εμάπισζε ηεο, έπαημε ν άλζξσπνο, πνπ δνθίκαζε ηνλ θαξπφ ηεο πνπ ζαγελεχηεθε απφ ην ιάδη ηεο. Έηζη κε πνιχ πξνζσπηθή εξγαζία θαη πνιχ θφπν, νη ηφηε θάηνηθνη ηεο Λέζβνπ επέθηεηλαλ ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο, ζηα κέξε φπνπ δελ είρε θηάζεη ην πεχθν. Έθηηαμαλ άπεηξα ζέηηα γηα λα ζπγθξαηήζνπλ ην ρψκα αθφκα θαη ζηηο πην απφηνκεο πιαγηέο ησλ βνπλψλ, ελψ κε ηα δψα κεηέθεξαλ λεξφ γηα λα πνηίζνπλ ηηο παξαβνιάδεο, θαη λα πηάζνπλ ηα κηθξά δεληξχιηα. Οη ειαηψλεο ινηπφλ ηεο Λέζβνπ απνηεινχλ έλα ιακπξφ δεκηνχξγεκα ηεο αλζξψπηλεο ππνκνλήο, επηκνλήο θαη δηνξαηηθφηεηαο. ηελ επηθξάηεζε ηεο ειαηνθαιιηέξγεηαο ζην λεζί ηεο Λέζβνπ, βνήζεζαλ αθφκε θαη νη άξηζηεο θαηξηθέο ζπλζήθεο κε ηελ θαηαπιεθηηθή ελαιιαγή ησλ ηεζζάξσλ επνρψλ. Σα πξσηνβξφρηα φηαλ έξζνπλ ζηελ ψξα ηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ ήιην ηνπ θζηλνπψξνπ θαη ην ήπην ζρεηηθά ρεηκψλα, δεκηνπξγνχλ θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηε ζσζηή αλάπηπμε ηνπ ειαηφθαξπνπ. Ώπηφ δελ ζεκαίλεη φ,ηη πάληα νη θαηαζηάζεηο είλαη ηέιεηεο, ππάξρνπλ ρξνληέο κε θαιά "καμνχιηα" θαη άιιεο φρη. ήκεξα, ην ειαηφιαδν, παξακέλεη ην βαζηθφ πξντφλ ηνπ λεζηνχ. ηε Λέζβν θαιιηεξγνχληαη εθαηνκκχξηα δέληξα, ελψ ε κέζε παξαγσγή αλά έηνο, θπκαίλεηαη γχξσ ζηνπο ηφλνπο, θαη ζπκβάιιεη θαηά 10% κε 20% ζηε ζπλνιηθή παξαγσγή πξντφληνο ζηελ Βιιάδα. Βπίζεο, ζαλ λνκφο, θαηέρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ αληηζηνηρίαο (113 πεξίπνπ δέλδξα αλά θάηνηθν), πνπ είλαη ε κεγαιχηεξε ζηελ Βιιάδα αιιά θαη παγθνζκίσο. Δ παξαδνζηαθή ειαηνθαιιηέξγεηα ζηε Λέζβν είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηε δνκή ηνπ εδάθνπο, ην νπνίν θαζψο είλαη νξεηλφ θαη δχζβαην δελ επηηξέπεη ηελ εληαηηθή θαιιηέξγεηα θαη ηελ εηζαγσγή λέσλ κεζφδσλ θαιιηέξγεηαο κε ρξήζε απηνκαηηζκνχ θαηά ηηο δηάθνξεο θάζεηο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, πιελ ίζσο ηνπ απηφκαηνπ πνηίζκαηνο ζε νξηζκέλα πεδηλά (Γακπνχλεο, 1999) 75

77 Σν ειαηφιαδν είλαη ην έιαην ηεο ειηάο, δειαδή ηνπ θαξπνχ ηεο ειηάο ηεο Βπξσπατθήο (Olea Europaea) θαη ην νπνίν ιακβάλεηαη κε κεραληθφ ή άιιν θπζηθφ ηξφπν (Ώλδξηθφπνπινο, 1998). Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ειαηνιάδνπ πνπ ην δηαθξίλεη απφ ηα άιια θπηηθά έιαηα, είλαη φηη πξνέξρεηαη απφ ηνλ ρπκφ ηνπ θαξπνχ ηεο ειηάο θαη φρη απφ ην ιάδη ηνπ ζπφξνπ. Σν θπζηθφ ειαηφιαδν είλαη ην κφλν έιαην πνπ κπνξεί λα θαηαλαισζεί φπσο αθξηβψο ιακβάλεηαη απφ ηνλ θαξπφ θαη, εθφζνλ ππνζηεί ηελ θαηάιιειε επεμεξγαζία, δηαηεξεί ακεηάβιεηε ηελ γεχζε θαη ην άξσκα ηνπ θαξπνχ (EC2, 2001). Σν θχξην ζπζηαηηθφ ηνπ ειαηφιαδνπ είλαη νη ηξηαθπινγιπθεξφιεο, αθνινπζνχλ ζε κεγάιν πνζνζηφ ηα ειεχζεξα ιηπαξά νμέα ζηα νπνία νθείιεηαη ε θπζηθή ηνπ νμχηεηα, ελψ ζε κηθξφηεξε αλαινγία ππάξρνπλ θαη θάπνηα κε γιπθεξηδηθά κφξηα. Σα ηειεπηαία παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ηφζν ζηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ ειαηνιάδνπ θαηά ηελ νμείδσζε, αιιά θαη ζηελ γεχζε ηνπ (Boskou, 1996). Οη ηξηαθπινγιπθεξφιεο ησλ ειαίσλ είλαη κηθηνί εζηέξεο ηεο γιπθεξφιεο κε αλψηεξα ιηπαξά νμέα. Σα ιηπαξά νμέα έρνπλ αιπζίδα άηνκα άλζξαθα θαη κπνξεί λα είλαη θνξεζκέλα ή αθφξεζηα (Ώλδξηθφπνπινο, 1998). Σν θχξην ιηπαξφ νμχ ηνπ ειαηφιαδνπ είλαη ην ειατθφ (C 18:1). Δ κέζε ζχζηαζε ηνπ ειαηνιάδνπ έρεη σο εμήο: Παικηηηθφ νμχ (C 16:0) 7,5-20% Παικηηειατθφ νμχ (C 16:1) 0,3-3,5% ηεαηηθφ νμχ (C 18:0) 0,5-5,0% Βιατθφ νμχ (C 18:1) 55,0-83,0% 76

78 Ληλειατθφ νμχ (C 18:2) 3,5-21% Άιια 1,5-3,5% (Ώλδξηθφπνπινο, 1998) Δ ζχζηαζε ηνπ ειαηφιαδνπ ζε ιηπαξά νμέα δηαθέξεη απφ δείγκα ζε δείγκα, εμαξηάηαη απφ παξά πνιινχο παξάγνληεο φπσο γηα παξάδεηγκα ηε πνηθηιία ηνπ ειαηφδεληξνπ, ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, ηελ σξηκφηεηα ηνπ θαξπνχ θ.α. Έηζη εμεγείηαη ην κεγάιν εχξνο ζηηο πνζνζηηαίεο ηηκέο ησλ δηάθνξσλ ιηπαξψλ νμέσλ πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ. Σν ζεκεξηλφ εκπνξηθφ πξφηππν (trade standard) αλαθνξηθά κε ηελ πνηνηηθή θαηάηαμε ηνπ ειαηφιαδνπ θαζνξίζηεθε κε απφθαζε ηνπ Αηεζλνχο πκβνπιίνπ Βιαηφιαδνπ: COI/T-15NC No2/ Rev 7 ηεο 25 εο Ννεκβξίνπ 1998, θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε φιεο ηηο δηεζλείο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο. 3.3 Οι ποικιλίεσ ελιάσ που καλλιεργοφνται ςτη Λζςβο ΐαιαλνιηά Δ ίδηα πνηθηιία είλαη γλσζηή θαη κε ηα νλφκαηα Μπηηιεληά, Κνινβή, ΐαιάλα ή Μεινιηά. Δ ΐαιαλνιηά επδνθηκεί ζε εδάθε πνπ πξνέξρνληαη απφ ζρηζηφιηζν θαη θηάλεη κέρξη 500 κέηξα πςφκεηξν. Σν δέληξν είλαη κέηξηα δσεξφ, κε θφκε αθαλφληζηε. Σν θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη φηη ε αλζνθνξία ηνπ δηαξθεί 3-4 εβδν- 77

79 κάδεο, γεγνλφο ην νπνίν, ζε επλντθέο ζπλζήθεο, εμαζθαιίδεη ηε γνληκνπνίεζε κεγάινπ πνζνζηνχ αλζψλ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ππνβνεζνχλ νη εδαθνινγηθέο θαη θαιιηεξγεηηθέο ζπλζήθεο, ην θνξηίν ηνπ δέληξνπ είλαη ππεξβνιηθφ. Γεληθά ζα κπνξνχζε λα ιερζεί φηη ε πνηθηιία είλαη κέηξησλ απαηηήζεσλ ζε φηη αθνξά ην έδαθνο θαη ηηο θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο. Καηά θαλφλα φκσο ζε πεξηπηψζεηο εγθαηάιεηςεο θαξπνθνξεί αλψκαια.. Δ θαιιηέξγεηα ηεο βαιαλνιηάο εληνπίδεηαη ζηα λεζηά: α) ηεο Λέζβνπ θαη απνηειεί ηα 7/10 ησλ ειαηψλσλ ηεο, β) ηεο Υίνπ θαη απνηειεί ην 1/8 ησλ ειαηψλσλ ηεο θαη γ) ηεο θχξνπ, φπνπ απαληά ζπνξαδηθά. Παξά ην γεγνλφο φηη ε εμάπισζή ηεο είλαη πεξηνξηζκέλε γεσγξαθηθά, ζπγθεληξψλεη ελδηαθέξνλ γηα ηελ ειαηνθνκία ηεο Βιιάδαο, θαζφζνλ ν λνκφο ηεο Λέζβνπ ζπκβάιιεη θάζε ρξφλν θαηά 10-20% επί ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ειαηφιαδνπ. Δ πεξηεθηηθφηεηα ζε ιάδη είλαη πςειή (25-30%). Βμαηξεηηθή είλαη θαη ε πνηφηεηα ηνπ ιαδηνχ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν ειαηφθαξπνο πηέδεηαη ακέζσο κεηά ηε ζπιινγή ή έπεηηα απφ ζχληνκε ελαπνζήθεπζε ππφ θαιέο ζπλζήθεο. Σα ειαηφιαδα ηεο Λέζβνπ είλαη θεκηζκέλα, ηφζν ζην εζσηεξηθφ φζν θαη ζην εμσηεξηθφ, γηα ην έληνλν άξσκά ηνπο θαη ηελ θαιή ηνπο γεχζε. Δ πνηθηιία ΐαιαλνιηά ζεσξείηαη ζαλ κηα απφ ηηο θαιχηεξεο ειαηνπνηήζηκεο πνηθηιίεο γηα ηελ Βιιάδα, ηφζν απφ πιεπξάο παξαγσγηθφηεηαο, φζν θαη πνηφηεηαο ιαδηνχ. Ώδξακπηηηλή Δ ίδηα πνηθηιία είλαη γλσζηή ζηνπο ηφπνπο θαιιηέξγεηά ηεο θαη κε ηα νλφκαηα Ώδξακπηηηαλή, Ώτβαιηψηηθε θαη Φξαγθνιηά. Βίλαη πνηθηιία ειηάο πξνεξρφκελε απφ ην Ώδξακχηηην ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Καιιηεξγείηαη θαηά θχξην ιφγν ζην λεζί ηεο Λέζβνπ, φπνπ κεηέρεη θαηά 1/5 ζηε ζπγθξφηεζε ησλ ειαηψλσλ ηεο, εληνπηδφκελε θπξίσο 78

80 ζηελ επαξρία ηεο Μπηηιήλεο. Βπηπιένλ θαιιηεξγείηαη ζην λεζί ηεο Άλδξνπ ζε πνζνζηφ 5-20% επί ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ ειαηφδεληξσλ ηεο. Θεσξείηαη κέηξηαο παξαγσγηθφηεηαο. Ο ειαηφθαξπνο σξηκάδεη θαηά ην Ννέκβξε - Αεθέκβξε, νπφηε θαη πέθηεη πάλσ ζην έδαθνο, απφ φπνπ γίλεηαη ε ζπιινγή ηνπ. Δ πεξηεθηηθφηεηα ζε ιάδη είλαη κέηξηα, θαη θηάλεη ζην 22-25% ηνπ βάξνπο ηνπ θαξπνχ. Δ πνηθηιία εμππεξεηεί ηφζν ηελ ειαηνπνίεζε φζν θαη ηελ νηθνηερλία ηεο επηηξαπέδηαο ειηάο. Αίλεη ιάδη ιεπηφ, κε εμαηξεηηθφ άξσκα. Βληνχηνηο ε απφδνζε, είλαη ζαθψο θαηψηεξε απφ εθείλε ηεο θαιιηεξγνχκελεο ζηνλ ίδην ρψξν ΐαιαλνιηάο. Οη επηηξαπέδηεο ειηέο ηεο Ώδξακπηηηλήο είλαη άξηζηεο πνηφηεηαο, ζπληεξνχληαη εχθνια κέζα ζε άικε θαη είλαη νη θαιχηεξεο γηα ην λεζί ηεο Λέζβνπ. Γεληθά, ε πνηθηιία Ώδξακπηηηλή ραίξεη εθηίκεζεο απφ κέξνπο ησλ ειαηνπαξαγσγψλ ηεο Λέζβνπ, επεηδή παξάγεη εθιεθηφ ιάδη θαη θαιήο πνηφηεηαο επηηξαπέδηεο ειηέο. Μεξηθέο αθφκε ειαηνπνηήζηκεο πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνχληαη ζηε Λέζβν είλαη: Καινιηά, Θξνπκπνιηά, ηξαβνιηά. 3.4 Κατηγορίεσ Ελαιολάδου: Σν ειαηφιαδν δηαθξίλεηαη ζε βξψζηκν θαη κε βξψζηκν (βηνκεραληθφ) θαη ηαμηλνκείηαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο βάζεη ηεο επεμεξγαζίαο πνπ έρεη ππνζηεί θαη ηεο νμχηεηάο ηνπ ζε ειατθφ νμχ. Βηδηθφηεξα νη θαηεγνξίεο ηνπ ειαηφιαδνπ θαζηεξψζεθαλ απφ ην δηεζλέο ζπκβνχιην ειαηνιάδνπ ην Ώπφ ην 1991, ν θαλνληζκφο 2568/91 ηεο Βπξσπατθήο Έλσζεο πνπ ηζρχεη γηα φια ηα θξάηε-κέιε, νξίδεη ηα πξφηππα βάζεη ησλ νπνίσλ θαζνξίδνληαη νη δηαθνξεηηθέο βαζκίδεο πνηφηεηαο ηνπ ειαηφιαδνπ, αλάινγα κε ηα θπζηθνρεκηθά θαη νξγαλνιεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε ειαίνπ. Οη θαηεγνξίεο ηνπ 79

81 ειαηφιαδνπ είλαη νη εμήο: Παπθένο ελαιόλαδο: ην ιάδη πνπ παξαιακβάλεηαη απφ ηνλ θαξπφ ηεο ειηάο κε κεραληθά ή θπζηθά κέζα θαη θαηά ηελ παξαιαβή ηνπ εθαξκφδνληαη ζπλζήθεο νη νπνίεο δελ πξνθαινχλ αιινηψζεηο ζηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. Αηαθξίλεηαη ζε: Παξζέλν ειαηφιαδν θαηάιιειν πξνο θαηαλάισζε πνπ δηαθξίλεηαη ζε: Βμαηξεηηθά (extra) παξζέλν ειαηφιαδν: βξψζηκν, νμχηεηαο 0-1 βαζκψλ. Βθιεθηφ ή θίλν (fine) ειαηφιαδν: βξψζηκν, νμχηεηαο 1-3 βαζκψλ. Κνπξαληέ ή θαλνληθφ(semi-fine): βξψζηκν, νμχηεηαο βαζκψλ. Παξζέλν ειαηφιαδν ιακπάληε (lampante): κε βξψζηκν, νμχηεηαο κεγαιχηεξεο ησλ 3,3 βαζκψλ. Πξννξίδεηαη γηα ξαθηλάξηζκα ή γηα βηνκεραληθή ρξήζε. Δξεςγενιζμένο ελαιόλαδο (refined olive oil): βξψζηκν, νμχηεηαο πνπ δελ μεπεξλά ηνπο 0,5 βαζκνχο. Λακβάλεηαη απφ παξζέλν (θπξίσο κεηνλεθηηθφ) ειαηφιαδν, κε εμεπγεληζκφ (ξαθηλάξηζκα) πνπ δελ πξνθαιεί αιιαγέο ζηελ αξρηθή δνκή ησλ γιπθεξηδίσλ. 80

82 Δλαιόλαδο γνήζιο ή κοςπέ ή αγνό: βξψζηκν, νμχηεηαο έσο 1,5 βαζκνχο. Πξφθεηηαη γηα κίγκα παξζέλνπ (βξψζηκνπ) ειαηφιαδνπ θαη εμεπγεληζκέλνπ. Οη πξνζκίμεηο γίλνληαη ζε δηάθνξεο αλαινγίεο θαη δίλνπλ δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο. Σν πξντφλ πνπ πξνθχπηεη πξέπεη λα έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνηφηεηαο πνπ έρνπλ θαζηεξσζεί γηα ην γλήζην ειαηφιαδν Επιλεγμζνα Προϊόντα Π.Ο.Π/ Π.Γ.Ε: Δ πξνζνρή ησλ πνιηηψλ ζηελ πγηεηλή δηαηξνθή έρεη απμεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σν ίδην απμεκέλε είλαη θαη ε ηάζε γηα θαηαλάισζε πξντφλησλ κε ηδηαίηεξα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Οη παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο νδήγεζαλ ηελ Βπξσπατθή Έ- λσζε λα επηβάιιεη ελδείμεηο αλαγλψξηζεο πνηφηεηαο (θαλνληζκφο 2081/92) γηα νξηζκέλεο θαηεγνξίεο πξντφλησλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζπγθαηαιέγεηαη θαη ην ειαηφιαδν. Οη ρξεζηκνπνηνχκελεο ελδείμεηο είλαη Π.Ο.Π (πξνζηαηεπκέλε νλνκαζία πξνέιεπζεο) θαη Π.Γ.Β (πξνζηαηεπκέλε γεσγξαθηθή έλδεημε). Γηα λα ηχρνπλ αλαγλψξηζεο ηεο έλδεημεο Π.Ο.Π ηα πξντφληα πξέπεη λα παξάγνληαη, επεμεξγάδνληαη θαη ηππνπνηνχληαη ζε κηα νξηνζεηεκέλε πεξηνρή πνπ δηαζέηεη θαη αλαγλσξηζκέλε κέζνδν-πξαθηηθή. Έηζη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ νθείινληαη θπξίσο ή απνθιεηζηηθά ζην θπζηθφ αλζξψπηλν θαη γεσγξαθηθφ πεξηβάιινλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο θαη ησλ νπνίσλ ε παξαγσγή, ε κεηαπνίεζε θαη ε επεμεξγαζία ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ νξηνζεηεκέλε απηή πεξηνρή. Γηα ηελ έλδεημε Π.Γ.Β ηα θξηηήξηα είλαη πην ραιαξά θαη απαηηείηαη ζαθήο ζρέζε ηνπ πξντφληνο, ζε έλα ηνπιάρηζηνλ ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο, επεμεξγαζίαο θαη κεηαπνίεζεο κε ηελ νξηνζεηεκέλε πεξηνρή. Πξφθεηηαη δειαδή γηα πξν- 6 ICAP (2003) 81

83 τφληα ησλ νπνίσλ ε πνηφηεηα θαη ε θήκε έιθνληαη απφ ηελ γεσγξαθηθή θαηαγσγή ηνπο απφ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή, θαη ησλ νπνίσλ ε παξαγσγή ή/θαη ε κεηαπνίεζε ή/θαη ε επεμεξγαζία ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ νξηνζεηεκέλε πεξηνρή. Δ λνκνζεζία ησλ ΠΟΠ & ΠΓΒ αξρηθά πξννξίδνληαλ γηα ην θξαζί, αιιά δηεπξχλζεθε θαη γηα πνιιά άιια ηξφθηκα κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ην ειαηφιαδν Βηδηθφηεξα ζηνλ ηνκέα ηνπ ειαηφιαδνπ γηα ηελ Βιιάδα έρνπλ επίζεκα αλαγλσξηζζεί θαη θαηνρπξσζεί βάζεη ζρεηηθψλ θαλνληζκψλ ηεο Β.Β, νη παξαπάλσ ελδείμεηο γηα ηα πξντφληα είθνζη ηξηψλ πεξηνρψλ, νη νπνίεο είλαη νη εμήο: Προςτατευμζνη ονομαςία προζλευςησ: 1. Ώπνθφξσλαο ΥαλίσλΚξήηεο 2. Ώξράλεο Δξαθιείνπ Κξήηεο 3. ΐηάλλνο Δξαθιείνπ Κξήηεο 4. ΐφξεηνο Μπινπφηακνο Ρέζπκλνπ Κξήηεο 5. Καιακάηα Μεζζελίαο 6. Κνιπκβάξη ΥαλίσλΚξήηεο 7. Κξαλίδη Ώξγνιίδνο 8. Κξνθέεο Λαθσλίαο 9. Λπγνπξηφ Ώζθιεπηείνπ 82

84 10. Πεδά Δξαθιείνπ Κξήηεο 11. Πεηξίλα Λαθσλίαο 12. εηεία Λαζηζίνπ Κξήηεο 13. Θξαςάλνπ Προςτατευμζνη γεωγραφική ζνδειξη: 1. Θάζνο 2. Κεθαινληά 3. Λαθσλία 4. Λέζβνο 5. Οιπκπία 6. Πξέβεδα 7. Ρφδνο 8. Υαληά 9. άκνο 83

85 10. Γάθπλζνο 3.6 Βιολογική ελαιοκαλλιζργεια Δ ειαηνθαιιηέξγεηα αλήθεη ζηηο ζπνπδαηφηεξεο θαιιηέξγεηεο ηνπ ειιεληθνχ γεσξγηθνχ ηνκέα: ηελ πεξίνδν θάιππηε ρηι. ζηξέκκαηα (ην 15% ηεο ζπλνιηθά θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο), απαζρνινχζε πεξί ηνπο παξαγσγνχο θαη ε αμία ηνπ παξαγφκελνπ ειαηνιάδνπ αληηζηνηρνχζε ζην 46,5% ηνπ αθαζάξηζηνπ γεσξγηθνχ πξντφληνο. Γεσγξαθηθά, ε Πεινπφλλεζνο θαη ε Κξήηε απνηεινχλ ηηο δχν θπξηφηεξεο πεξηνρέο παξαγσγήο ειαηνιάδνπ, θαζψο δηαζέηνπλ ην 52% ησλ ζπλνιηθψλ ειαηφδεληξσλ θαη παξάγνπλ ην 66% ηεο ζπλνιηθήο εγρψξηαο παξαγσγήο (Σδνπξακάλε θ.α., 1999). Αεδνκέλσλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ε βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα έρεη γηα ηνλ εγρψξην ηνκέα ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο βαξχηεηα αλάινγε κε εθείλε ηεο ειαηνθαιιηέξγεηαο γεληθφηεξα ζηνλ εγρψξην γεσξγηθφ ηνκέα. Ξεθηλψληαο απφ ηελ πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, απνηειεί ηελ πξσηαξρηθή πξνζπάζεηα βηνθαιιηέξγεηαο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, απαζρνιεί ηελ πιεηνλφηεηα ησλ Βιιήλσλ βηνθαιιηεξγεηψλ, θαιχπηεη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ησλ βηνινγηθά θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ θαη θπζηθά ηεο αληηζηνηρεί ε κεγαιχηεξε αμία ηεο εγρψξηαο βηνινγηθήο παξαγσγήο. Δ ειαηνθαιιηέξγεηα αληηκεησπίδεη ηα ηειεπηαία ρξφληα απμεκέλν θφζηνο παξαγσγήο, ελψ νη ηηκέο ηνπ ειαηνιάδνπ παξακέλνπλ ζηάζηκεο ή παξνπζηάδνπλ ηάζεηο κείσζεο ιφγσ ηνπ ηζρπξνχ αληαγσληζκνχ απφ ηα ζπνξέιαηα θαη ηα δσηθά ιίπε. πσο δηεμάγεηαη ζήκεξα ε ειαηνθαιιηέξγεηα, ε εληαηηθνπνίεζε ηεο είρε σο απνηέιεζκα ηελ επηβάξπλζε ηνπ αγξννηθνζπζηήκαηνο κε απμεκέλεο εηζξνέο ζε ελέξγεηα, ιηπάζκαηα θαη θπηνθάξκαθα φρη κφλν ζηνλ πξσηνγελή, αιιά θαη ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο. 84

86 ηνπο ζπκβαηηθνχο ειαηψλεο παξαηεξείηαη κείσζε ηεο γνληκφηεηαο, ελψ ε ππεξβνιηθή ρξήζε αγξνρεκηθψλ πξνθαιεί πξνβιήκαηα ζην πεξηβάιινλ. Δ θαηεξγαζία ηνπ εδάθνπο άξρηζε λα δεκηνπξγεί ζνβαξφ πξφβιεκα δηάβξσζεο ησλ εδαθψλ (θαθησηάθεο, 2000, ζει. 108). Έηζη ε ειαηνπαξαγσγή αληηκεησπίδεη ηα ηειεπηαία ρξφληα απμεκέλα αγξνλνκηθά, πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθννηθνλνκηθά πξνβιήκαηα (Κακπνπξάθεο, 1997), νθεηιφκελα αθελφο ζηηο κεζφδνπο παξαγσγήο πνπ ζηνρεχνπλ ζην κέγηζην ησλ απνδφζεσλ, αγλνψληαο ηελ πνηφηεηα ηεο παξαγσγήο, ην πεξηβάιινλ, ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ αγξννηθνζπζηεκάησλ θαη αθεηέξνπ ζηε ζηαδηαθή θαηάξγεζε ηεο πξνζηαζίαο ηηκψλ θαη επηδνηήζεσλ απφ ηελ Β.Β. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο είλαη αλάγθε ε ειιεληθή ειαηνθνκία λα πξνζαξκνζζεί ζε ελαιιαθηηθέο κνξθέο γεσξγίαο (νινθιεξσκέλε θαη βηνινγηθή γεσξγία). Γηα ηελ ζηαδηαθή αλάπηπμε κηαο αεηθνξηθήο ειαηνπαξαγσγήο θξίλεηαη ζαλ άξηζηε ιχζε ε αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο ειαηνπαξαγσγήο. Σα ζπζηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηε ζπκβαηηθή ειαηνθαιιηέξγεηα πξέπεη λα είλαη αεηθνξηθά γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, νηθνλνκηθά γηα λα αθήλνπλ ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα ζηνλ παξαγσγφ, θηιηθά ζην πεξηβάιινλ θαη λα παξέρνπλ αζθάιεηα ζηνλ θαηαλαισηή. Δ ειαηνθαιιηέξγεηα, φπσο γίλεηαη ζήκεξα, έρεη πεξηνξηζκέλεο εηζξνέο ζε γεσξγηθά θάξκαθα θαη γηα ην ιφγν απηφ πξνζθέξεηαη γηα αεηθνξηθή δηαρείξηζε αλ αληηκεησπηζζεί ην πξφβιεκα ηεο θπηνπξνζηαζίαο. Ο ηξφπνο παξαιαβήο ηνπ ειαηνιάδνπ κε κεραληθά κέζα ζε φιεο ηηο θάζεηο επεμεξγαζίαο ηνπ ειαηφθαξπνπ είλαη απφ ηε θχζε ηνπ βηνινγηθφο. Βπνκέλσο ε ζπκβαηηθή ειαηνθαιιηέξγεηα είλαη εχθνιν λα πξνζαξκνζζεί ζε βηνινγηθή (θαθησηάθεο, 2000, ζει. 110). Δ κεηαηξνπή ελφο ειαηψλα απφ ζπκβαηηθή ζε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα είλαη κηα επέλδπζε καθξάο δηάξθεηαο πνπ αξρίδεη λα απνδίδεη ηνλ ηξίην ρξφλν θαη ηπρφλ ζθάικαηα είλαη δπλαηφλ λα ηνλ ζπλνδεχνπλ φια ηα έηε ηεο παξαγσγηθήο δσήο ησλ δέληξσλ κε ζπλέπεηα επηβάξπλζε κε δαπάλεο, πνπ απμάλνπλ ην θφζηνο παξαγσγήο, γηα λα κπνξεί λα δηαηεξεζεί ν βηνινγηθφο ραξαθηήξαο ηεο θαιιηέξγεηαο. Ώιιά θαη ην θχ- 85

87 ηεπκα ελφο λένπ ειαηψλα βηνινγηθήο παξαγσγήο απαηηεί πξνζεθηηθή κειέηε ησλ ζπληειεζηψλ ηεο παξαγσγήο, ψζηε λα αξηζηνπνηείηαη ε ρξήζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ ηνπ αγξννηθνζπζηήκαηνο. Δ βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα απνβιέπεη ζηελ επίηεπμε νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο ζηα νηθνζπζηήκαηα ησλ ειαηψλσλ κε ηειηθφ αληηθεηκεληθφ ζθνπφ κηα αεηθνξηθή ή απηνζπληεξνχκελε θαηάζηαζε, ζηελ νπνία νη κελ εηζξνέο ζε ελέξγεηα είλαη ειάρηζηεο αλ φρη κεδακηλέο, νη δε εηζξνέο ζε θπηνθάξκαθα θαη ιηπάζκαηα έρνπλ κεδεληζζεί. 3.7 Γιατί η ελαιοκαλλιζργεια προςφζρεται ςτην Ελλάδα για βιολογική παραγωγή ελαιόλαδου Δ αλάδεημε ηεο ειαηνθαιιηέξγεηαο σο βαζηθφηεξεο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο ζηε ρψξα καο έρεη άκεζε ζρέζε κε (Πάληδηνο, Σδνπβειέθαο, 1999, ζει. 28): ηε γεσγξαθηθή "γεσγξαθία" θαη ηηο εγρψξηεο εδαθν - θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Δ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο έρεη παξάδνζε αηψλσλ. Εδηαίηεξα ζηηο εκηνξεηλέο πεξηνρέο ηεο λφηηαο Βιιάδαο, ππάξρνπλ άξηζηεο γεγελείο πνηθηιίεο, ελψ ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο επηβηψλεη αθφκα ν παξαδνζηαθφο, εθηαηηθφο ηξφπνο ειαηνθαιιηέξγεηαο. Ώπφ ηελ άιιε πιεπξά, πξαθηηθά, ε βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα δελ δηαθέξεη ζε αξθεηά ζεκεία απφ ηελ παξαδνζηαθή, δελ απαηηεί πεξίπινθεο παξεκβάζεηο ελψ ε ζηξεκκαηηθή επηδφηεζε απφ ηνλ Καλ. 2078/92 απνηειεί θίλεηξν γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ κηθξψλ, εγθαηαιειεηκκέλσλ ειαηψλσλ, νξεηλψλ θνηλνηήησλ. Σε ζεκαληηθή ηερλνγλσζία πνπ έρεη αλαπηπρζεί φζνλ αθνξά κεζφδνπο ιίπαλζεο θαη βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο ζηελ ειαηνθαιιηέξγεηα. Δ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο ειηάο απνηειεί αληηθείκελν έξεπλαο ζε αξθεηέο εξεπλεηηθέο κνλάδεο ηεο ρψξαο, ελψ ε εθαξκνγή βηνινγηθψλ ηερληθψλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο πιεζηάδεη ηελ εηθνζαεηία, εμαζθαιίδνληαο έηζη πνιχηηκε εκπεηξία ζηνπο βηνθαιιηεξγεηέο. 86

88 Σελ απμεκέλε δηεζλψο δήηεζε ειαηνιάδνπ πςειήο πνηφηεηαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ χπαξμε θάπνησλ θνξέσλ εκπνξίαο βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ (ηδησηψλ ή ελψζεσλ). Δ ζπγθπξία απηή επηηξέπεη ζην ειιεληθφ, βηνινγηθφ παξαγφκελν ειαηφιαδν λα εμάγεηαη ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ, ελψ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, εμαζθαιίδεη ηθαλνπνηεηηθά πςειφηεξεο ηηκέο παξαγσγνχ ζε ζρέζε κε ην ζπκβαηηθά παξαγφκελν ειαηφιαδν. Δ ειαηνθαιιηέξγεηα απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ηεο ρψξαο. Καηαιακβάλεη πεξηζζφηεξε απφ ηε κηζή ζπλνιηθή βηνινγηθά θαιιηεξγνχκελε έθηαζε θαη εκθαλίδεη ζηαζεξά πςεινχο ξπζκνχο εμάπισζεο. Έηζη, ε έθηαζε ησλ βηνινγηθά θαιιηεξγνχκελσλ ειαηψλσλ απμήζεθε θαηά 1,8 θνξέο ζηελ πεξίνδν , θαηά 1,4 θνξέο ζηελ πεξίνδν θαη θαηά 79% ζηελ πεξίνδν Ώλαινγηθά, ε βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα απνηεινχζε ην 46% ηεο ζπλνιηθήο βηνινγηθά θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο ηελ πεξίνδν 1994, ελψ έθηαζε ζην 63%, 62% θαη 59% ζηηο πεξηφδνπο 1995, 1996 θαη 1997 αληίζηνηρα. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπ. Γεσξγίαο γηα ην 1997 ην ζχλνιν ησλ βηνινγηθά θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ ζηελ ρψξα καο ήηαλ ζρεδφλ ζηξέκκαηα απφ ηα νπνία ηα ζηξέκκαηα ήηαλ ειαηψλεο (πνζνζηφ 58,5%). χκθσλα ινηπφλ κε απηά ηα ζηνηρεία ππήξραλ ζπλνιηθά 194 πιήξσο πηζηνπνηεκέλνη βηνινγηθνί ειαηνθαιιηεξγεηέο ζηε ρψξα, νη νπνίνη θαιιηεξγνχζαλ ζπλνιηθά έθηαζε ζηξεκκάησλ, πνπ αληηζηνηρεί ζην 70% πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο πιήξσο βηνινγηθψλ θαιιηεξγεηψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ζπλφινπ ησλ πιήξσο πηζηνπνηεκέλσλ ειαηνθαιιηεξγεηψλ βξηζθφηαλ ζε έλαλ κφλν λνκφ ηεο Πεινπνλλήζνπ (ζην λνκφ Μεζζελίαο) φπνπ θαηαγξάθνληαλ 106 πιήξσο πηζηνπνηεκέλνη ειαηνθαιιηεξγεηέο. Έμσ απφ ηε γεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ, 32 πιήξσο πηζηνπνηεκέλνη ειαηνθαιιηεξγεηέο παξνπζηάδνληαη ζην λνκφ ηεο Κέξθπξαο, 12 ζην λνκφ ΏραΎαο θαη άιινη 12 ζηελ Κξήηε. Ώπφ θνηλνχ νη πεξηνρέο απηέο ζπγθέληξσλαλ ην 87% ηελ πεξίνδν 1996 ησλ πιήξσο πηζηνπνηεκέλσλ ειαηνθαιιηεξγεηψλ ηεο ρψξαο. Δ επηηπρεκέλε κεηαηξνπή ελφο ειαηψλα απφ ζπκβαηηθή ζε βηνινγηθή ειαηνθαιιηέξγεηα βαζίδεηαη θπξίσο ζηα αθφινπζα (θαθησηάθεο, 2000, ζει. 110): 87

89 1. Ο παξαγσγφο πνπ ζέιεη λα αζρνιεζεί κε ηε βηνινγηθή παξαγσγή ειαηφιαδνπ πξέπεη λα πηζηεχεη ζηελ ηδέα ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο θαη λα έρεη θαηαλνήζεη ηνπο ζηφρνπο ηεο. 2. Δ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα απαηηεί αιιαγή λννηξνπίαο ηνπ παξαγσγνχ πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη θάπνην πξσηφθνιιν εξγαζηψλ θαη λα θαηαρσξεί ζε θπιιάδην ιεπηνκεξψο φιεο ηηο εξγαζίεο πνπ εθηειεί ζηνλ ειαηψλα ηνπ. 3. Δ απφθαζε γηα ηε κεηαηξνπή ηνπ ειαηψλα ζε βηνινγηθφ πξέπεη λα βαζηζζεί ζε κηα κειέηε ζθνπηκφηεηαο, φπνπ κε βάζε ηα νηθνλνκηθά θξηηήξηα, ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζέηεη ε βηνινγηθή γεσξγία θαη ηηο ηερληθέο αιιαγέο ζην ζχζηεκα παξαγσγήο θξίλεηαη ε απνδνηηθφηεηα ηεο επέλδπζεο. 4. Δ παξαγσγή ειαηφιαδνπ βαζίδεηαη εθηφο απφ ηελ πξσηνγελή παξαγσγή θαη ζηελ θαηάιιειε κέζνδν εμαγσγήο, ζπζθεπαζίαο θαη ηππνπνίεζεο ηνπ ειαηφιαδνπ, άξα πξέπεη λα ππάξρεη ζηελ πεξηνρή ε ππνδνκή κε ηα θαηάιιεια κεραλήκαηα. 5. Δ γεσγξαθηθή πεξηνρή, ε ηνπνζεζία, ε έθηαζε ηνπ ειαηψλα θαη νη θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ ειαηνθνκηθή πεξηνρή ελδηαθέξνπλ γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ ζα πάξεη ν παξαγσγφο, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηήζεη ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο θαιιηέξγεηαο. Σειηθφο ζηφρνο είλαη λα κεηαηξαπεί ν ειαηψλαο ζε απηνηξνθνδνηνχκελν ζχζηεκα κε ειάρηζηεο εηζξνέο ζε ελέξγεηα, νξγαληθά ιηπάζκαηα θαη λεξφ, ελψ ε θπηνπξνζηαζία βαζίδεηαη ζε βηνινγηθνχο ηξφπνπο θαηαπνιέκεζεο (ρξήζε θεξνκνληθψλ παγίδσλ θαη δηάδνζε ρξεζίκσλ παξαζίησλ). ' έλα ηέηνην ζχζηεκα ε απηνξξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο βαζίδεηαη ζηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ έιεγρν (monitoring) ησλ θξίζηκσλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηηο εηζξνέο θαη εθξνέο. Κξίζηκνη παξάγνληεο ζηε ιεηηνπξγία ελφο βηνινγηθνχ ειαηψλα είλαη ε παξαθνινχζεζε θαη ν έιεγρνο (monitoring): α) ηεο ζξεπηηθήο θαηάζηαζεο ησλ δέληξσλ θαη ηδηαίηεξα σο πξνο ην άδσην θαη β) ησλ πξνζβνιψλ απφ ερζξνχο θαη αζζέλεηεο θαη εηδηθφηεξα ηνπ δάθνπ πνπ απνηειεί θαη ηνλ πην ζνβαξφ ερζξφ ηεο ειαηνθαιιηέξγεηαο. Δ παξαθνινχζεζε θαη ν έιεγρνο ηεο ζξεπηηθήο θαηάζηαζεο θαη ησλ πξνζβνιψλ πα- 88

90 ξαζίησλ ηνπ ειαηψλα απαηηεί ηελ θαηαρψξεζε δηαθφξσλ ζηνηρείσλ ηεο θαηλνινγίαο (αλάπηπμε, άλζεζε, θαξπνθνξία θ.ι.π.) ηνπ δέληξνπ, κεηεσξνινγηθψλ δεδνκέλσλ θαη ησλ πξνζβνιψλ ερζξψλ θαη αζζελεηψλ ηεο ειηάο. Ώλ νη δχν παξάγνληεο (ζξεπηηθή θαηάζηαζε θαη πξνζβνιέο) πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ κπνξνχλ λα μεπεξαζζνχλ κε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο πνπ επηβάιινπλ νη θαλφλεο ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο, ν παξαγσγφο κπνξεί λα κεηαηξέςεη ηνλ ειαηψλα ηνπ ζε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα. Γεληθά ε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο σο κέζνδνο παξαγσγήο ζπκβάιιεη (Φηηζάθεο, 1996): ζηε βειηίσζε θαη απνθαηάζηαζε ησλ αγξννηθνζπζηεκάησλ ησλ ειαηψλσλ. ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. ζηε ζηαζεξφηεηα ηνπ αγξννηθνζπζηήκαηνο. ζηε βειηίσζε ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ησλ παξαγσγψλ θαη ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ πλεχκαηνο. ζηελ αλαδήηεζε θαη θαηάθηεζε λέσλ αγνξψλ. ζηελ αλάπηπμε κηαο άιιεο αληίιεςεο ζηηο ζρέζεηο παξαγσγνχ - θαηαλαισηή θαη ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ πξντφληνο. 3.8 Αποθήκευςη, ςυςκευαςία, τυποποίηςη του βιολογικοφ ελαιόλαδου Σν ειαηφιαδν πξέπεη λα θαηαλαιψλεηαη φζν ην δπλαηφλ πην γξήγνξα κεηά ηελ εμαγσγή ηνπ απφ ηνλ ειαηφθαξπν, γηαηί ε πνηφηεηα ηνπ αιινηψλεηαη πξννδεπηηθά κε ην ρξφλν απνζήθεπζεο. Δ αιινίσζε ηνπ ειαηφιαδνπ, θαηά ην ρξφλν απνζήθεπζεο 89

91 νθείιεηαη θπξίσο ζηελ νμεηδσηηθή ηάγγηζε θαη ζε δπκψζεηο ησλ πιηθψλ πνπ δελ απνκαθξχλζεθαλ κε ην δηαρσξηζκφ ηνπ ειαηφιαδνπ (Κπξηηζάθεο, 1988, ζει. 307). Αχν είλαη νη θπξηφηεξεο αιινηψζεηο πνπ πθίζηαηαη ην ειαηφιαδν θαηά ην ρξφλν ηεο απνζήθεπζεο θαη εκπνξίαο, ε πδξφιπζε ή πδξνιπηηθφ ηάγγηζκα θαη ε νμείδσζε ή νμεηδσηηθφ ηάγγηζκα. Δ πδξφιπζε ιακβάλεη ρψξα, θπξίσο, θαηά ηνλ ρξφλν πξηλ απφ ηελ εμαγσγή ηνπ ειαηφιαδνπ απφ ηνλ ειαηφθαξπν, ελψ ε νμείδσζε παξαηεξείηαη, θπξίσο κεηά ηελ παξαιαβή ηνπ θαη ηδηαίηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο απνζήθεπζεο φηαλ απηή γίλεηαη ζε αθαηάιιειεο ζπλζήθεο. Δ πδξφιπζε ηνπ ειαηφιαδνπ επεξεάδεηαη απφ ηελ πγξαζία, ηε ζεξκνθξαζία, ηα έλδπκα θαη ηελ παξνπζία δηαθφξσλ κηθξννξγαληζκψλ (Κπξηηζάθεο, 1988, ζει. 307). ειαηφιαδνπ: Σα αθφινπζα ζηάδηα εθαξκφδνληαη γηα ηελ απνζήθεπζε θαη ζπζθεπαζία ηνπ 1. Ώπνζήθεπζε: Ο ηξφπνο απνζήθεπζεο ηνπ ειαηφιαδνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ζεκαληηθά ηε δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ. Βπεηδή ην παξζέλν ειαηφιαδν πεξηέρεη αληηνμεηδσηηθέο νπζίεο (θαηλφιεο, ηνθνθεξφιεο θ.α.) κπνξεί ζε θαηάιιειεο ζπλζήθεο ζπζθεπαζίαο θαη πεξηβάιινληνο λα δηαηεξεζεί γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν ειαηφιαδν κφιηο πεξάζεη απφ ηνπο δηαρσξηζηήξεο πεξηέρεη δηάθνξεο νπζίεο, πνπ κε ηνλ θαηξφ θαζηδάλνπλ ζην ππζκέλα ησλ δνρείσλ απνζήθεπζεο. Σα θαηάινηπα απηά είλαη ηα θνηλψο γλσζηά ζαλ κνχξγεο. Σν ιάδη πξέπεη λα απαιιαγεί απφ ηελ κνχξγα ζε δηάζηεκα πεξίπνπ ηξηψλ κελψλ κε κεηάγγηζε ή θηιηξάξηζκα. Καηά ηε κεηάγγηζε ην ιάδη ζα πξέπεη λα πξνθπιαρζεί απφ ην θσο θαη ηνλ αέξα θαη δελ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη αληιίεο πνιχζηξνθεο πνπ ελζσκαηψλνπλ αέξα. Δ απνζήθεπζε ηνπ ειαηφιαδνπ πξέπεη λα γίλεηαη ζε ρψξνπο θαζαξνχο πνπ λα αεξίδνληαη εχθνια θαη ε ζεξκνθξαζία πεξηβάιινληνο λα δηαηεξείηαη ζε ρακειά επίπεδα C. Γηα ηελ απνζήθεπζε κεγάισλ πνζνηήησλ ηνπ ειαηφιαδνπ ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη ειαηνδεμακελέο πνπ είλαη θαηαζθεπαζκέλεο απφ αδξαλέο πιηθφ (αλνμείδσηνο ράιπβαο) πνπ ην πξνθπιάζζεη απφ ην θσο θαη ηνλ αέξα. Οη εηηθέηεο ζηα δνρεία 90

92 πξέπεη λα αλαθέξνπλ ηηο βέιηηζηεο ή ηηο ζπληζηψκελεο ζπλζήθεο γηα ηε ζπληήξεζε θαη θαηαλάισζε ηνπ πξντφληνο. 2. Σππνπνίεζε θαη ζπζθεπαζία Δ ηππνπνίεζε θαη ζπζθεπαζία ηνπ ειαηφιαδνπ, ζε θαηάιιεια δνρεία, απνηεινχλ βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ θαιχηεξε δηαηήξεζε, εκπνξία θαη δηάζεζε ηνπ. Σα δνρεία ζπζθεπαζίαο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδνπλ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη θπξίσο λα δηαζέηνπλ αδηαπέξαηα ηνηρψκαηα, λα είλαη αλζεθηηθά ζηηο πηέζεηο πνπ δέρνληαη θαηά ηε κεηαθνξά θαη απνζήθεπζε, λα είλαη εχθνια ζηε ρξήζε, λα έρνπλ κηθξφ θφζηνο θαη λα πξνζειθχνπλ ηνλ θαηαλαισηή (Κπξηηζάθεο, 1988, ζει. 307). Σα δνρεία είλαη θαηαζθεπαζκέλα απφ επηθαζζηηεξσκέλν ράιπβα (ιεπθνζίδεξνο), γπάιηλα ή πιαζηηθά. Πξνηηκψληαη δνρεία απφ ιεπθνζίδεξν θαη ηα γπάιηλα δνρεία πνπ φκσο ζα πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη απφ ην θσο δηάρπην ή ειηαθφ. Γηα ηε ζπζθεπαζία ηνπ βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ ηεξνχληαη πην απζηεξέο πξνδηαγξαθέο ησλ δνρείσλ θαη κέζσλ ζπζθεπαζίαο. Σν ειαηφιαδν απφ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα παξακέλεη ηξεηο πεξίπνπ κήλεο ζηηο δεμακελέο, πξηλ ηελ εκθηάισζε. ην δηάζηεκα απηφ γίλεηαη ηνπιάρηζην κηα κεηάγγηζε γηα δηαρσξηζκφ ηπρφλ απφλεξσλ θαη ιάζπεο. Δ εκθηάισζε γίλεηαη ζε εγθαηαζηάζεηο πνπ δηαζέηνπλ ηνλ θαηάιιειν εμνπιηζκφ γηα πιχζε θαη απνζηείξσζε κε αηκφ ησλ θηαιψλ. Σν θηιηξάξηζκα ηνπ ειαηφιαδνπ γίλεηαη κε δηεζεηηθφ ραξηί γηα λα απνκαθξπλζνχλ ηπρφλ ππνιείκκαηα απφ ηελ επεμεξγαζία. Δ ηππνπνίεζε ηνπ βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ γίλεηαη κφλν ζε γπάιηλε θηάιε ρσξεηηθφηεηαο απφ 250 έσο 500 ML. Γηα θάζε παξηίδα ειαηφιαδνπ ηεξείηαη κεηξψν εκθηάισζεο ζην νπνίν θαηαρσξνχληαη ηα ζηνηρεία: εκεξνκελία, πνζφηεηα εηζεξρνκέλνπ ειαηφιαδνπ, δεμακελή πξνέιεπζεο, ρεκηθή θαη νξγαλνιεπηηθή αλάιπζε. Σν βηνινγηθφ ειαηφιαδν ζπλνδεχεηαη απφ: πηζηνπνηεηηθφ βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο απφ αλαγλσξηζκέλν νξγαληζκφ πηζηνπνίεζεο βηνθαιιηεξγεηψλ, ρεκηθή αλάιπζε 91

93 ησλ νξγαλνιεπηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηε κέζνδν ειαηνπνίεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ παξαιαβή ηνπ. 3. ΐαζηθά θξηηήξηα ειέγρνπ πνηφηεηαο ειαηφιαδνπ Βίλαη ε νμείδσζε (ηάγγηζκα), ην ρξψκα θαη ηα νξγαλνιεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά (άξσκα θαη γεχζε). 4. Έιεγρνο πνηφηεηαο βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ Ώλαιχζεηο πνπ έγηλαλ ζηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ έδεημαλ φηη δελ παξνπζηάδνληαη ηδηαίηεξεο δηαθνξέο ζηε ζχζηαζε ηνπ ειαηφιαδνπ πνπ λα νθείινληαη ζηελ θαιιηεξγεηηθή κέζνδν ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο πνπ αθνινπζήζεθε. Οη κηθξέο δηαθνξέο ηεο ζχζηαζεο ηνπ ειαηφιαδνπ (αληηνμεηδσηηθά, αξσκαηηθέο ελψζεηο θ.α.) νθείινληαη θπξίσο ζηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειαηφθαξπνπ θαη ζην θιαζηθνχ ηχπνπ ειαηνπξγηθφ ζπγθξφηεκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο. Δ ζεκαληηθφηεξε δηαθνξά κε φια ηα ειαηφιαδα ζπκβαηηθήο γεσξγίαο είλαη φηη ζην ειαηφιαδν βηνινγηθήο γεσξγίαο δελ ππάξρνπλ θαζφινπ ππνιείκκαηα απφ θπηνθάξκαθα. 3.9 Η διανομή των βιολογικϊν προϊόντων και ειδικά του βιολογικοφ ελαιόλαδου Δ δνκή ηεο αγνξάο ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηελ Βιιάδα κπνξεί λα πεξηγξαθεί κε παξαδνζηαθά θαλάιηα δηαλνκήο θαη πεξηνξηζκέλε νξγάλσζε ηεο δνκήο ηεο (Fotopoulos θαη Pantzios, 1998). Σν βηνινγηθφ ειαηφιαδν είλαη ην πην νξγαλσκέλν ζε φηη αθνξά ηε δηάζεζε ηνπ απφ ηα βηνινγηθά πξντφληα πνπ παξάγνληαη ζηε ρψξα καο. Σα πξντφληα ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο δηαλέκνληαη ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή δηα κέζνπ: Σσλ ίδησλ ησλ βηνθαιιηεξγεηψλ - πψιεζε ζην θηήκα ή πψιεζε ζε ιατθέο α- γνξέο. 92

94 Μέζσ ησλ εηδηθψλ θαηαζηεκάησλ πψιεζεο βηνινγηθψλ πξντφλησλ θαη θαηαζηεκάησλ πγηεηλψλ ηξνθψλ. Οξηζκέλσλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη νκάδσλ βηνθαιιηεξγεηψλ θαη Μηθξνχ αξηζκνχ ρνλδξεκπφξσλ/εηζαγσγέσλ (Πάληδηνο θαη Σδνπβειέθαο, 1999, ζει. 30). Δ θαζηέξσζε ησλ πξντφλησλ βηνινγηθήο γεσξγίαο ζηηο αιπζίδεο super market δελ έρεη αθφκε επηηεπρζεί - κε εμαίξεζε ηελ εηαηξεία Ώ-ΐ ΐαζηιφπνπινο. ηελ Εηαιία ε δηάζεζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηνπο θαηαλαισηέο γίλεηαη κέζσ ησλ supermarkets εηδηθεπκέλσλ θαηαζηεκάησλ βηνινγηθψλ ηξνθίκσλ θαη άκεζα απφ ηνπο παξαγσγνχο (Santucci et al., 1999) Εξαγωγζσ Σν εμσηεξηθφ εκπφξην δηεμάγεηαη απφ ειάρηζηεο ηδησηηθέο επηρεηξεκαηηθέο κνλάδεο θαη νξηζκέλεο δπλακηθέο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη νκάδεο βηνθαιιηεξγεηψλ. Οη εμαγσγέο πεξηιακβάλνπλ θαηά θχξην ιφγν ειαηφιαδν. ηελ πεξίπησζε ηνπ ειαηφιαδνπ ππάξρνπλ 8-9 ζπλνιηθά εηαηξείεο, πνπ ζπγθεληξψλνπλ ηε κεγαιχηεξε πνζφηεηα ηνπ ειιεληθνχ βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ, ηελ νπνία ηππνπνηνχλ θαη εμάγνπλ ζε πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 80%. Σν ππφινηπν 15-20% ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο πσιείηαη ζηελ ειιεληθή αγνξά, φπνπ θαη εθδειψλεηαη νινέλα θαη εληνλφηεξν ελδηαθέξνλ γηα ην πξντφλ απηφ. Ώπφ ηηο βαζηθφηεξεο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην εζσηεξηθφ αιιά θπξίσο ζην εμσηεξηθφ εκπφξην βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ είλαη ε ηδησηηθή εηαηξεία Blauel ζηε Μεζζελία, ε Β.Ώ.. Ώηγηαιείαο, ε Ώγξν-πεξηβαιινληηθή Οκάδα Κξήηεο θαη ΐΕΟ FORUM θαη ιίγνη ηδηψηεο ηππνπνηεηέο θαη νξηζκέλεο πξφηππεο βηνθαιιηεξγεηηθέο εθκεηαιιεχζεηο, θηήκα Φπιιάθε. Οη πνζφηεηεο ηνπ ειιεληθνχ βηνινγηθνχ ειαηφιαδνπ εμάγνληαη θπξίσο ζηε Γεξκαλία, ζηελ Ώπζηξία, ζηε Μ. ΐξεηαλία, ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, ζηηο Δ.Π.Ώ. 93

95 3.11 Η τιμολόγηςη των βιολογικϊν προϊόντων και του βιολογικοφ ελαιόλαδου Οη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ πφζν ςειή ζα είλαη ε ηηκή θάπνηνπ αγαζνχ θαη πφηε ζα απμάλεηαη ή ζα κεηψλεηαη είλαη: α) Πξνζθνξά - δήηεζε, β) Κφζηνο παξαγσγήο, γ) Ώληαγσληζκφο - ζρέζε κε ζπκβαηηθά πξντφληα, δ) Έμνδα Μάξθεηηλγθ. Σν επίπεδν ησλ επηπιένλ ηηκψλ πνπ απνιακβάλνπλ νη παξαγσγνί απφ ηελ πψιεζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ, εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ αλάπηπμεο ηεο αγνξάο θαη ησλ δηθηχσλ δηαθίλεζεο. Οη ηηκέο ησλ παξαγσγψλ πνηθίινπλ ζεκαληηθά θαη κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ δηθηχσλ δηαλνκήο θαζψο νη απεπζείαο ηηκέο πνπ απνιακβάλνπλ κέζσ ησλ απεπζείαο πσιήζεσλ είλαη κέρξη θαη δχν θνξέο πςειφηεξεο απφ ηηο αληίζηνηρεο πνπ παίξλνπλ απφ ηνπο ρνλδξέκπνξνπο (Offerman and Nieberg, 2000, ζει. 38). Χζηφζν, νη επηπιένλ ηηκέο ησλ παξαγψγσλ, δελ ζρεηίδνληαη απαξαίηεηα άκεζα κε ηηο επηπιένλ ηηκέο πνπ πιεξψλνπλ νη θαηαλαισηέο. Ώπηφ ζπκβαίλεη γηαηί ην βηνινγηθφ πξντφλ, πξνθεηκέλνπ λα θηάζεη απφ ηνλ παξαγσγφ ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή, πεξλάεη απφ δηάθνξα ζηάδηα θαη δηαδηθαζίεο, φπσο ε κεηαθνξά, ζπζθεπαζία, επεμεξγαζία θαη απνζήθεπζε, πνπ ζπλππνινγίδνληαη ζηελ ηειηθή ηηκή (Michelsen et al, 1999, ζει. 68). Οη επηπιένλ ηηκέο, αληαλαθινχλ ην κέγεζνο ηεο πξνζθνξάο ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά, ηηο επηπιένλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ εκπιέθνληαη θαηά ηε δηαδηθαζία δηάζεζεο ηνπ, ηα θαλάιηα δηαλνκήο κέζα απφ ηα νπνία πεξλάεη ην πξντφλ θαη απφ ηελ επηηεπρζείζα πνηφηεηα ηνπ. ηαλ ην ηειηθφ πξντφλ πνπ θηάλεη ζηνλ θαηαλαισηή έρεη ππνζηεί κηθξνχ βαζκνχ επεμεξγαζία, ε επηπιένλ ηηκή ηνπ θαηαλαισηή θπκαίλεηαη ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα κε ηελ ηηκή ηνπ παξαγσγνχ (Michelsen et al, 1999, ζει. 69). 94

96 αλ γεληθφο θαλφλαο κπνξεί λα εηπσζεί φηη ζρεδφλ φια ηα βηνινγηθά πξντφληα πξνζθέξνληαη ζε πςειφηεξε ηηκή ζε ζρέζε κε ηα ζπκβαηηθά. Οη ηηκέο πνπ απνιακβάλνπλ νη παξαγσγνί βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο είλαη δπλαηφλ λα μεπεξλνχλ ην 100% ηεο ηηκήο ησλ ζπκβαηηθψλ. Καηά κέζν φξν, νη βηνθαιιηεξγεηέο ζηελ Εξιαλδία ιακβάλνπλ κηα επηπιένλ ακνηβή ηεο ηάμεσο ηνπ 23% γηα ηελ βηνινγηθή ηνπο παξαγσγή. ηε Γαιιία ε επηπιένλ ακνηβή πνπ πξνζηίζεηαη ζηε ιηαληθή ηηκή ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ πνηθίιεη αλάινγα κε ην θαλάιη δηαλνκήο. Δ δηαθνξνπνίεζε ηεο ηηκήο ζηα supermarkets θπκαίλεηαη απφ 10-50%. ηελ Οιιαλδία νη ηηκέο ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ είλαη ηνπιάρηζηνλ 30% θαη ζπλήζσο πάλσ απφ 100% π- ςειφηεξεο απφ απηέο ησλ ζπκβαηηθψλ πξντφλησλ. ηε Μεγάιε ΐξεηαλία νη ηηκέο ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηα ζνχπεξ κάξθεη είλαη ζπρλά ζεκαληηθά πςειφηεξεο απφ απηέο ησλ ζπκβαηηθψλ πξντφλησλ (απφ 12,5% έσο 280%).ηε Γαιιία δηαπηζηψζεθε φηη νη ηηκέο ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ δελ πξέπεη λα ππεξβαίλνπλ ην 40% ησλ ζπκβαηηθψλ, πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζεί πεξαηηέξσ ε αγνξά ηνπο (Σζνπηζνπιφπνπινο, 1999). Ώπνηειέζκαηα έξεπλαο ζηε Μεγάιε ΐξεηαλία (Σζνπηζνπιφπνπινο, 1999) έδεημαλ φηη αλ ε ηηκή ηνπ βηνινγηθνχ πξντφληνο είλαη πάλσ απφ 50% αθξηβφηεξε απφ απηή ηνπ αληίζηνηρνπ ζπκβαηηθνχ πξντφληνο, δεκηνπξγεί κεγάιεο αλαζηνιέο ζηελ αγνξαζηηθή δηάζεζε ηνπ θαηαλαισηή. Πηζηεχεηαη φηη αλ ε δηαθνξά ζηηο ηηκέο κπνξεί λα πέζεη ζην 15-20%, ε δήηεζε βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζα κπνξνχζε λα ζεκεηψζεη εληππσζηαθή άλνδν. Σπρφλ φκσο αχμεζε ζηε δήηεζε ζα απαηηνχζε πεξηζζφηεξνπο θαη κεγαιχηεξνπο παξαγσγνχο, ψζηε λα ηζνξξνπήζεη ε αγνξά ζε αλεθηφ επίπεδν ηηκψλ. Σν πξφβιεκα ηνπ κηθξνχ κεξηδίνπ αγνξάο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πςειέο ηηκέο είλαη ίζσο νη βαζηθφηεξνη αλαζηαιηηθνί παξάγνληεο αγνξάο βηνινγηθψλ πξντφλησλ. Δ αγνξαζηηθή δηάζεζε ησλ θαηαλαισηψλ επεξεάδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηελ χπαξμε απηψλ ησλ πξντφλησλ ζε ζπκβαηηθά ζεκεία πψιεζεο. Ώλακέλεηαη φκσο, κε ηελ νκαινπνίεζε θαη ηνλ νκαιφ εθνδηαζκφ ηεο αγνξάο κε ηα ζπγθεθξηκέλα πξντφληα, λα ζηαζεξνπνηεζεί ε αχμεζε ζην 20-25% επηπξφζζεηα ηεο ηηκήο ησλ ζπκβαηηθψλ. Οη επηπιένλ ηηκέο πνπ πιεξψλνπλ νη θαηαλαισηέο γηα φια 95

97 ζρεδφλ ηα βηνινγηθά πξντφληα είλαη αξθεηά πςειέο ζηηο ρψξεο εθείλεο πνπ ε βηνινγηθή αγνξά δελ είλαη αξθεηά αλεπηπγκέλε, φπσο ζηελ Βιιάδα, επεηδή ην θφζηνο δηάζεζεο είλαη πςειφ. Ώληίζεηα, ζηηο ρψξεο πνπ νη αιπζίδεο ιηαλνπψιεζεο απνηεινχλ ην θχξην θαλάιη δηαλνκήο, νη ηηκέο ησλ θαηαλαισηψλ είλαη πνιχ ρακειφηεξεο (Michelsen et al, 1999, ζει. 71). ΓΕΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΤ Οδεγία 75/106/ΒΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Αεθεκβξίνπ 1974 πεξί πξνζεγγίζεσο ησλ λνκνζεζηψλ ησλ Κξαηψλ κειψλ ησλ αλαθεξφκελσλ ζηελ πξνζπζθεπαζία θαη φγθν νξηζκέλσλ πξνζπζθεπαζκέλσλ πγξψλ. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, λ 42/1, Δ ελαξκφληζε έγηλε κε ηελ Τπνπξγηθή Ώπφθαζε Ώξ. Φ16909 (Φ.Β.Κ. 784/ΐ / ). Οδεγία 82/711/ΒΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 18 εο Οθησβξίνπ 1982 γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ πνπ είλαη αλαγθαίνη γηα ηνλ έιεγρν ηεο κεηαλάζηεπζεο ησλ ζπζηαηηθψλ ησλ πιηθψλ θαη αληηθεηκέλσλ απφ πιαζηηθή χιε πνπ πξννξίδνληαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηξφθηκα. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, L 297/26, Δ ελαξκφληζε έγηλε κε ην Άξζξν 26 ηνπ Κψδηθα Σξνθίκσλ θαη Πνηψλ «Πιαζηηθά πιηθά θαηαληηθείκελα πνπ πξννξίδνληαη λα έιζνπλζε επαθή κε ηα ηξφθηκα». Οδεγία 85/7 ΒΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Αεθεκβξίνπ 1984, γηα ηελ ηξνπνπνίεζε κηαο πξψηεο ζεηξάο νδεγηψλ γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ ησλ ζρεηηθψλ κε ηα ηξφθηκα, φζνλ αθνξά ηελ παξέκβαζε ηεο Μφληκεο Βπηηξνπήο Σξνθίκσλ. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, L 2/22, Οδεγία 89/109/ΒΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 21 εο Αεθεκβξίνπ 1988, γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ ζρεηηθά κε ηα π- 96

98 ιηθά θαη αληηθείκελα πνπ πξννξίδνληαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηα ηξφθηκα. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, L 40/38, Δ ελαξκφληζε έγηλε κε ην Άξζξν 21 ηνπ Κψδηθα Σξνθίκσλ θαη Πνηψλ «Γεληθνί φξνη ρξήζεο-βπηζήκαλζε». Οδεγία 90/128/ΒΟΚ ηεο Βπηηξνπήο ηεο 23 εο Φεβξνπαξίνπ 1990, ζρεηηθά κε ηα πιαζηηθά πιηθά θαη αληηθείκελα πνπ πξννξίδνληαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηξφθηκα. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, L 75/ Δ ελαξκφληζε έγηλε κε ην Άξζξν 26 ηνπ Κψδηθα Σξνθίκσλ θαη Πνηψλ «Πιαζηηθά πιηθά θαη αληηθείκελα πνπ πξννξίδνληαη λα έιζνπλ ζε επαθή κε ηα ηξφθηκα». Οδεγία 92/59/ΒΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29 εο Ενπλίνπ 1992, γηα ηε γεληθή αζθάιεηα ησλ πξντφλησλ. Βπίζεκε Βθεκεξίδα ησλ Βπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, L 228/24, Δ ελαξκφληζε πξνο ηελ Οδεγία έγηλε κε ηελ Τπνπξγηθή Ώπφθαζε Ώξ. Φ1-503 (ΦΒΚ 98/ΐ /1996) «Γεληθή Ώζθάιεηα ησλ Πξντφλησλ Βλαξκφληζε κε ηελ Οδεγία ηνπ πκβνπιίνπ 92/59/ΒΟΚ ηεο 29 εο Ενπλίνπ 1992». Οδεγία 93/43/ΒΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο πεξί πγηεηλήο ησλ ηξνθίκσλ. Δ ελαξκφληζε πξνο ηελ Οδεγία έγηλε κε ηελκ.τ.ώ. 487 (ΦΒΚ 1219/ΐ / ). Οδεγία 2001/22/ΒΚ ηεο Βπηηξνπήο ηεο 8εο Μαξηίνπ 2001 γηα ηελ θαζηέξσζε ηξφπσλ δεηγκαηνιεςίαο θαη κεζφδσλ αλάιπζεο γηα ηνλ επίζεκν έιεγρν ησλ ζπγθεληξψζεσλ κνιχβδνπ, θαδκίνπ, πδξαξγχξνπ θαη 3-MCPD ζηα ηξφθηκα. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, L077/14, Καλνληζκφο (ΒΚ) αξηζ. 466/2001 ηεο Βπηηξνπήο ηεο 8εο Μαξηίνπ 2001 γηα ηνλ θαζνξηζκφ κέγηζησλ ηηκψλ αλνρήο γηα νξηζκέλεο πξνζ- 97

99 κείμεηο ζηα ηξφθηκα. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζ. L 077/1, Καλνληζκφο 178/2002 ηνπ Βπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 28 εο Εαλνπαξίνπ 2002 γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ γεληθψλ αξρψλ θαη απαηηήζεσλ ηεο λνκνζεζίαο γηα ηα ηξφθηκα, γηα ηελ ίδξπζε ηεο Βπξσπατθήο Ώξρήο γηα ηελ Ώζθάιεηα ησλ Σξνθίκσλ θαη ηνλ θαζνξηζκφ δηαδηθαζηψλ ζε ζέκαηα αζθάιεηαο ηξνθίκσλ L31/24, Κνηλνηηθφο Καλνληζκφο 1019/2002 ηεο Β.Β. πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ απφ 1/11/2003, κε ηελ έθδνζε Κνηλήο Τπνπξγηθήο Ώπφθαζεο (Κ.Τ.Ώ.) ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο & Οηθνλνκηθψλ, Ώλάπηπμεο θαη Γεσξγίαο θαη θαζνξίδεη ηηο πξνδηαγξαθέο ηππνπνίεζεο εκπνξίαο ηνπ ειαηνιάδνπ, βάδεη θξαγκφ ζηε κέρξη ζήκεξα δηαθίλεζε ηνπ ειαηνιάδνπ ζε κνξθή ρχκα θαη ηελ απνξξφθεζή ηνπ απφ ρψξεο κε παξάδνζε ζην δηεζλέο κάξθεηηγθ ειαηνιάδνπ, φπσο είλαη ε Εηαιία. Οη επελδχζεηο φκσο ζε εγθαηαζηάζεηο ηππνπνίεζεο απαηηνχλ ηελ έλσζε θαη ζπλεξγαζία ησλ κηθξψλ παξαγσγψλ, ηε δεκηνπξγία εηηθέηαο, ηελ πξνβνιή θαη ηελ πξνψζεζε, δεηήκαηα δειαδή πνπ πξνζθξνχνπλ ζηηο αγθπιψζεηο ηεο κέρξη ζήκεξα παξαδνζηαθήο δηαθίλεζεο ηνπ πξντφληνο. 98

100 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4 ο : Προοπτικέσ και δικτύωςη υνεταιριςμών Έλα πνιχ ζεκαληηθφ βήκα γηα ηε ελίζρπζε θαη αλάπηπμε ησλ πλεηαηξηζκψλ απνηειεί ε θαηλνηνκία, ζε δηάθνξεο κνξθέο παξαγσγήο, νξγάλσζεο αιιά θαη δηάζεζεο πξντφλησλ ζηελ ηνπηθή, εγρψξηα αιιά θαη εμσηεξηθή αγνξά. Βπίζεο, νη πξννπηηθέο ηνπ εθάζηνηε πλεηαηξηζκνχ αιιά θαη ε δηθηχσζε ηνπο είλαη πιενλάδνπζαο ζεκαζίαο αθνχ απνηεινχλ θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο γηα ηηο ηνπηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ θαηλνηνκία θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Δ δεκηνπξγία δηθηχσλ ηππηθψλ ή άηππσλ, επηηξέπεη ηε ζπλερή αλαδήηεζε θαηλνηνκίαο κέζα απφ ηελ εμηζνξξφπεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κε ηε ζπλεξγαζία. 4.1 ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ Έλα ζεκαληηθφ βήκα γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηελ Βιιάδα, είλαη ε δεκηνπξγία δηαζπλεηαηξηζηηθήο ζπλεξγαζίαο κε φινπο ηνπο θνξείο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ηφζν κε αγξνηηθνχο θαη αζηηθνχο ζπλεηεηαηξηζκνχο φζν θαη κε ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη κε θνξείο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο, γεγνλφο πνπ ζα κπνξέζεη λα εγγπεζεί ηε βηψζηκε επηρεηξεκαηηθή ηνπο πνξεία. χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο ΐηνκεραληθήο Οηθνλνκηθήο θαη Οξγάλσζεο, ε η- θαλφηεηα κηαο επηρείξεζεο λα επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγηθφηεηα (performance) θαη ηνλ αληαγσληζκφ ζηηο αγνξέο, εμαξηάηαη απφ ην κεξίδην ηεο επηρείξεζεο ζηε ζπγθεθξηκέλε αγνξά, ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα ιεηηνπξγεί απνδνηηθά (κε ρακειφ θφζηνο) ζε καθξνρξφληα πεξίνδν θαη ηέινο ηε δπλαηφηεηά ηεο λα ρξεκαηνδνηεί θαη λα εθαξκφδεη αληαγσληζηηθέο ζηξαηεγηθέο. χκθσλα κε ηνλ Galbraith (1964) αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ έλαο ζπλεηαηξηζκφο θαηέρεη κεγάιν κεξίδην αγνξάο, δελ κπνξεί απνηειεζκαηηθά λα ην κεηαηξέςεη ζε κνλνπσιηαθή δχλακε, ιφγσ ηνπ φηη: ππάξρεη ραιαξή ζχλδεζε ησλ κειψλ 99

101 ν ζπλεηαηξηζκφο δελ ζπκπεξηιακβάλεη φινπο ηνπο παξαγσγνχο δελ γίλεηαη απνηειεζκαηηθφο έιεγρνο ηφζν ηεο πνζφηεηαο παξαγσγήο απφ ηνλ ζπλεηαηξηζκφ, φζν θαη ηεο πνηφηεηαο πνπ απνθαζίδνπλ ηα κέιε λα πσιήζνπλ Έρεη φκσο ππνζηεξηρζεί (Youde, 1978) φηη ηα παξαπάλσ εμαξηψληαη απφ ηελ πνιηηηθή ησλ κειψλ. ηελ πεξίπησζε «θιεηζηψλ» ζπλεηαηξηζκψλ, φπνπ δελ ηζρχεη ε ειεχζεξε εγγξαθή ησλ κειψλ, ππάξρεη έιεγρνο ηεο πξνζθνξάο κέζσ ειέγρνπ ηνπ αξηζκνχ ησλ κειψλ θαη απηφ κπνξεί λα θέξεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηνλ αληαγσληζκφ. Δ ζεηηθή επίδξαζε ηνπ απμεκέλνπ κεξηδίνπ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηνλ αληαγσληζκφ, θαηαδεηθλχεηαη γεληθά απφ ζρεηηθή έξεπλα ζηηο ΔΠΏ (Rogers and Petraglia 1990). Δ πξψηε εξγαζία δείρλεη φηη φζν απμάλεηαη ην κεξίδην ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζε βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ, ηφζν κεηψλνληαη νη ηηκέο θαη ηα κνλνπσιηαθά θέξδε. Δ δεχηεξε εξγαζία βξήθε φηη νη ηηκέο γηα ζπλεηαηξηζηηθά επψλπκα πξντφληα ήηαλ ρακειφηεξεο εθείλσλ ησλ άιισλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ είραλ παξφκνηα δαπάλε δηαθήκηζεο θαη ηα ίδηα κεξίδηα αγνξάο. Ο ζεηηθφο ξφινο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηνλ αληαγσληζκφ, αιιά θαη ε αλαγθαηφηεηα χπαξμεο κεγάισλ ζπλεηαηξηζκψλ, νδήγεζε ηηο αληηκνλνπσιηαθέο λνκνζεζίεο ζε ν- ξηζκέλεο ρψξεο λα πηνζεηήζνπλ κηα δηαθξηηή κεηαρείξηζε ππέξ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, ρσξίο βέβαηα λα απαιιάζζνληαη ηειείσο απφ ηνπο ζρεηηθνχο ειέγρνπο. ηε ρψξα καο φκσο, ε αληηκνλνπσιηαθή λνκνζεζία δελ πεξηιακβάλεη αληίζηνηρεο δηαηάμεηο, πνπ λα αλαγλσξίδνπλ ηνλ ηδηαίηεξν ξφιν πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ νη ζπλεηαηξηζκνί ζηε κείσζε ησλ ηηκψλ ησλ κνλνπσιηαθψλ θεξδψλ. Παξάιιεια κε ηελ αλάγθε δηαθξηηήο λνκνζεηηθήο κεηαρείξηζεο, ζα πξέπεη θαη νη ίδηνη νη ζπλεηαηξηζκνί λα αλαζεσξήζνπλ ηε κάιινλ παζεηηθή ηνπο ζηάζε θαη λα πηνζεηήζνπλ ζηξαηεγηθέο εμσηεξηθήο κεγέζπλζεο, κε ζπγρσλεχζεηο, εμαγνξέο, δεκηνπξγία ηθαλψλ επηρεηξήζεσλ κε άιινπο ειιεληθνχο ή δηεζλείο ζπλεηαηξηζκνχο, ίδξπζε Ώ.Β., πνπ λα αληινχλ κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ ηνπο απφ ην Υξεκαηηζηήξην, θνηλέο επηρεηξήζεηο ή ακνηβαία ζπλεξγαζία κε ηδησηηθέο εηαηξείεο κε ακνηβαία νθέιε, π.ρ. ν ζπ- 100

102 λεηαηξηζκφο λα παξαδίδεη ηελ πξψηε χιε ζε ηδησηηθή κεηαπνηεηηθή κνλάδα (Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ 1995, 2004). Βπεηδή ε δηαδηθαζία ησλ ζπγρσλεχζεσλ είλαη ηδηαίηεξα πνιχπινθε θαη δελ είλαη εχθνιν λα πεηχρεη, ηα ίδηα πιενλεθηήκαηα κπνξνχλ λα απνθηεζνχλ κε ηελ νξηδφληηα ή θάζεηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ζπλεηαηξηζκψλ πνπ δηαηεξνχλ ηελ απηνλνκία ηνπο. Έηζη, ε δεκηνπξγία θνηλψλ επηρεηξήζεσλ, ε ζπλέλσζε ζπλεηαηξηζκψλ (π.ρ. θαηαλαισηηθνί) ζε εζληθή θιίκαθα κέζσ ελψζεσλ, θεληξηθψλ ελψζεσλ ή νκνζπνλδηψλ, κπνξεί λα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθνο, ηελ απμεκέλε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ζηελ θνηλή πξνκήζεηα πψιεζε πξντφλησλ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δεκηνπξγία δηθηχνπ δηαλνκήο ζην εζσηεξηθφ θαη ζην εμσηεξηθφ, φπνπ (π.ρ. ΐαιθάληα) κειινληηθά κπνξεί λα παξνπζηαζζνχλ επθαηξίεο αλάπηπμεο (Οπζηαπαζίδεο 1995). Σν Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ (ΕΒΜ) είλαη έλαο κε θεξδνζθνπηθφο θνξέαο πνπ ηδξχζεθε γηα λα ζπκβάιεη ζηελ πξνψζεζε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ηξφπνπ ζπλεξγαζίαο κε θάζε δπλαηφ ηξφπν, ζην πιαίζην ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηα αλαγθαία βήκαηα πξνζαξκνγήο ησλ ειιεληθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Οη πξνζπάζεηεο φκσο πνπ έρνπλ θαηαβιεζεί γηα δεκηνπξγία εληαίνπ θνξέα θνηλσληθή νηθνλνκίαο ζηελ Βιιάδα (ΠΏΝΚΟ) κέρξη ζήκεξα απνδείρζεθαλ άθαξπεο. Οη ζπλεηαηξηζκνί, φληαο κνξθή θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, επεξεάδνληαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ πνπ δηακνξθψλνπλ ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν είλαη αλαγθαζκέλνη λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ απνηειεζκαηηθά, ψζηε λα κελ εμνζηξαθηζηνχλ απφ ην πεξηβάιινλ απηφ. Έηζη, ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα νη πθηζηάκελεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο είλαη: ΐησζηκφηεηα θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ Έιιεηςε θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ Βιιάδα Έιιεηςε ζεζκηθνχ πιαηζίνπ 101

103 Απζθνιίεο ζηε ρξεκαηνδφηεζε Τςειή θνξνινγία ζηηο ρνξεγίεο Έιιεηςε θνξέσλ ππνζηήξημεο Έιιεηςε κηαο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ Σα επξσπατθά πξνγξάκκαηα ζρεδηάδνληαη εθ ησλ άλσ ρσξίο λα γλσξίδνπλ ηηο ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο αλάγθεο θάζε πεξηνρήο. Γηα λα ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά ην θξάηνο ζηελ αλάπηπμε ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ, πξέπεη λα θαζηεξψζεη ην θαηάιιειν ζεζκηθφ πιαίζην, δειαδή ηελ θαηάιιειε ζπλεηαηξηζηηθή λνκνζεζία. Σν ρέδην Αξάζεο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ πξφζθαηε κειέηε ηνπ Βζληθνχ Ελζηηηνχηνπ Βξγαζίαο, ζχκθσλα κε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ ΒΑΏ γηα αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξνληαη γηα αχμεζε ηεο α- παζρφιεζεο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, πεξηιακβάλεη έλα ζπλδπαζκφ 10 ελεξγεηψλ σο αθνινχζσο: 1. Ννκνζεηηθέο Ρπζκίζεηο θαη πξνζαξκνγέο 2. Φνξνινγηθά θαη Αηνηθεηηθά θίλεηξα 3. Υξεκαηνπηζησηηθέο Ανκέο 4. Ώπνηειεζκαηηθή Ώμηνπνίεζε Γ ΚΠ θαη Κνηλνηηθψλ Πξσηνβνπιηψλ 5. Παξαηεξεηήξην ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο 6. ζεζε ηεο θαηαλάισζεο ππεξεζηψλ ηνπ ηνκέα 102

104 7. Κνηλσληθά Βπηδφκαηα θαη Κνηλσληθή Βπηρεηξεκαηηθφηεηα 8. Βπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε θαη Κηλεηνπνίεζε ηειερψλ 9. Πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ κε ηνπο θνξείο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο 10. χζηαζε Φνξέα Αηνηθεηηθήο, Σερληθήο θαη Υξεκαηνδνηηθήο ηήξημεο (Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο 2002). Δ πνιηηεία, θαιείηαη λα δείμεη απμεκέλε κέξηκλα θαη λα δεκηνπξγήζεη εηδηθέο π- πεξεζίεο κε εμεηδηθεπκέλε ζηειέρσζε γηα ηηο θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο θαη ηδηαίηεξα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο, δίλνληαο ηαπηφρξνλα απμεκέλα θίλεηξα ζπγρψλεπζεο κεηαμχ ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί ε βησζηκφηεηα απηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ. Σέινο, θξίλεηαη αλαγθαία ε ελίζρπζε ηεο έξεπλαο ζηνλ ηνκέα ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, ε ζπλεξγαζία κε θνξείο θαη Παλεπηζηήκηα, θαζψο θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θφζκνπ ψζηε λα γίλνπλ ζπλείδεζε νη θνηλσληθννηθνλνκηθέο αξρέο πνπ ηνπο δηέπνπλ θαη λα ελζαξξπλζνχλ ε δηαζπλεηαηξηζηηθή ζπλεξγαζία θαη νη θνηλνπξαμίεο ειεπζέξσλ επαγγεικαηηψλ ή ζπλεηαηξηζκνί λέαο γεληάο, πξνο ακνηβαίν φθεινο. Δ Βιιάδα, θαιείηαη λα αθνινπζήζεη ηηο παγθφζκηεο εμειίμεηο ζηνλ αλαδπφκελν ρψξν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. ηελ πξάμε φκσο, απαηηνχληαη γλψζεηο, πξφηππα, πξσηνπφξνη θαη ηδέεο πνπ ζα πξνζεγγίζνπλ ην ζέκα ζε φιεο ηνπ ηηο δηαζηάζεηο θαη ζα δηακνξθψζνπλ ην θαηάιιειν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηφζν ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ησλ επηρεηξήζεσλ φζν θαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ (π.ρ. πξνζβαζηκφηεηα κεηαθνξηθψλ κέζσλ, πξνζβαζηκφηεηα θηηξίσλ, απνδνρή ηδηαίηεξσλ πνιηηηζκηθψλ νκάδσλ θιπ). Γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζθνπψλ πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ δξάζεηο πνπ ζα βξίζθνληαη ζε ζπλέξγηα θαη ζα νδεγήζνπλ ζε πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα. Σέηνηεο δξάζεηο είλαη: α) ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαη ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ. Εδηαίηεξε ζεκαζία πξέπεη λα δνζεί ζηε ζπκκεηνρή ησλ δεκνηηθψλ αξρψλ, νη νπνίεο: εθπξνζσπνχλ ην ζχλνιν ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ, ζρεδηάδνπλ θαη πινπνηνχλ πνιηηηθέο ζε ηνπηθφ 103

105 επίπεδν, ζπκκεηέρνπλ ζηηο αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο θάζε πεξηνρήο θαη δηαζέηνπλ ην εηδηθφ πνιηηηθφ βάξνο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο ζε θνηλσλία αιιειεγγχεο β) ε ζχζηαζε ηνπηθνχ θφξνπκ πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζεί ε θνηλσληθή νηθνλνκία, κέζα απφ ηελ αληαιιαγή ηερλνγλσζίαο, ηνλ εμεηδηθεπκέλν θνηλσληθφ έιεγρν θαη θπξίσο κέζα απφ ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε πνιηηηθψλ θαη έξγσλ, πνπ ζα πξνέξρνληαη απφ ηε βάζε θαη ζα ζπλεξγνχλ γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ ζε απηέο γ) ε αληαιιαγή θαιψλ πξαθηηθψλ, ε νπνία ζηε παξνχζα θάζε κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί απφ ηε δηαθξαηηθή ζπλεξγαζία κε ρψξεο πνπ έρνπλ αλαπηχμεη ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία (Εηαιία, νπεδία, Φηιαλδία θιπ) θαη έρνπλ δηακνξθψζεη αλάινγα ηελ θνηλσληθή ηνπο πνιηηηθή θαη ην ζεζκηθφ ηνπο πιαίζην δ) ε δεκηνπξγία ππνζηεξηθηηθψλ κεραληζκψλ πνπ ζα επεμεξγαζηνχλ ηηο εμεηδηθεπκέλεο πιεξνθνξίεο, ηεο αλάγθεο ηεο βάζεο, ην ζεζκηθφ πιαίζην, ηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο θάζε πεξηνρήο, ηηο αλαπηπμηαθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο θνηλσλίαο ζε θνηλσλία αιιειεγγχεο. Ώπηνί νη ππνζηεξηθηηθνί κεραληζκνί κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ην θαιχηεξν ζχκβνπιν ησλ θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ, ησλ πνιηηψλ, ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζεί ηεθκεξησκέλα θαη κε ζπλερή επηθαηξνπνίεζε κηα ηνπηθή ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο (Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο 2002). Παξάιιεια, νη παγθφζκηεο αγνξέο θαίλεηαη φηη βνεζνχλ ηηο κηθξέο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, πνπ έρνπλ ηδηαίηεξε πνιηηηζκηθή θαη παξαγσγηθή θπζηνγλσκία θαη απηφ ιφγσ απειεπζέξσζεο θαη κείσζεο ηνπ θφζηνπο ησλ επηθνηλσληψλ. Έηζη, ην λέν «θνηλσληθφ» πεξηβάιινλ εθθξάδεηαη κε λέεο έλλνηεο φπσο θνηλσληθφ θεθάιαην, θνηλσληθή ζπλνρή, ηνπηθά ζχκθσλα απαζρφιεζεο θαη ε ζπκβνιή ησλ Κνηλσληθψλ πλεηαηξηζκψλ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηελ ηνπηθή αηδέληα, ηνπ πψο ζα αμηνπνηεζνχλ θαιχηεξα νη ηνπηθνί πφξνη, αιιά θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ Αεκνζίνπ, Εδησηηθνχ θαη Σξίηνχ Σνκέα γηα ηελ αλάδεημε ηεο ηνπηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Σν θιεηδί ηεο επηηπρίαο ζηελ εθαξκνγή ε- 104

106 λφο θνηλσληθνχ πξνγξάκκαηνο, είλαη ε δεκηνπξγία ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο θαη εμεηδίθεπζεο αλάκεζα ζηνπο δηάθνξνπο εηαίξνπο ησλ Κνηλσληθψλ πλεηαηξηζκψλ, ψζηε νη ζηεξηδφκελεο ζηελ εληνπηφηεηα εμαηνκηθεπκέλεο ππεξεζίεο πνπ εθαξκφδνληαη απφ εηδηθνχο θαη ε θαηαλνκή επζχλεο ζε ζπλεηαηξηζκφ κε άιιεο ππεξεζίεο, λα είλαη απνηειεζκαηηθέο ζηελ αλαπιήξσζε ησλ θελψλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δ θνηλσληθή νηθνλνκία, θαζψο βαζίδεηαη ζην ηνπηθφ επίπεδν κε γλψκνλα ηελ αιιειεγγχε θαη ηε ζπιινγηθή θνηλσληθή επζχλε, ελδείθλπηαη γηα ζπλεξγαζία θαη ζπλεηαηξηζκφ κε ην δεκφζην ηνκέα, ηηο ηνπηθέο αξρέο, ηα εκπνξηθά ζσκαηεία θαη ηηο η- δησηηθέο εηαηξείεο ζπκβάιινληαο ζεκαληηθά ζηηο νηθνλνκίεο ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ θαη απνηειεί θαηά ζπλέπεηα αλαπφζπαζην κέξνο ηεο επξσπατθήο πινπξαιηζηηθήο νηθνλνκίαο. ηαλ ε θνηλσληθή νηθνλνκία δξα ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ηδησηηθφ θεξδνζθνπηθφ ηνκέα θαη κε ην δεκφζην ηνκέα, πξνσζεί ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, επλνεί ην θνηλσληθφ θέξδνο, πξνσζεί ηελ αζηηθή ζπκκεηνρή, ηελ απαζρφιεζε θαη ηηο λέεο επηρεηξήζεηο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Μηα νινθιεξσκέλε ηνπηθή αλάπηπμε ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα ζπληεξεί ηελ θνηλσλία ζην ζχλνιφ ηεο, θαη λα εμαζθαιίδεη ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθά απνθιεηζκέλσλ νκάδσλ. Βμάιινπ, πνηέ νη ζπλζήθεο δελ ήηαλ πην επλντθέο, ψζηε νη θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηε κνξθή πλεηαηξηζκνχ λα κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία θαη φρη κφλν. (Σζνκπάλνγινπ Γ. Ο. 2004). 4.2 Δικτφωςη Δ παξαδνζηαθή δηρνηφκεζε αλάκεζα ζε κεγάιεο θαη κηθξέο επηρεηξήζεηο ζηεξηδφηαλ ζε κηα απιή δηαπίζησζε: ε κεγάιε επηρείξεζε εμαζθαιίδεη νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα κε θφζηνο ηελ αθακςία, ελψ ε κηθξή επηρείξεζε δηαζέηεη επειημία κε θφζηνο ηελ αζηάζεηα. Οη ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο θαη νηθνλνκηθέο εμειίμεηο φκσο, επηηξέπνπλ γηα πξψηε θνξά ηε ζπγθξφηεζε επηρεηξεκαηηθήο νξγάλσζεο πνπ λα ζπλδπάδεη ηα ζεηηθά ησλ δπν θαηεγνξηψλ. Ώπηφο ν λένο ηχπνο επηρεηξεκαηηθήο νξγάλσζεο δελ θαζνξίδεηαη πιένλ απφ ην κέγεζφο ηνπ, αιιά απφ ηελ πνηφηεηα ησλ ζπλαιιαθηη- 105

107 θψλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηηο κνλάδεο πνπ ηνλ ζπγθξνηνχλ θαη απφ ηελ ππθλφηεηα ησλ δηθηχσλ νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο θαη αιιεινηξνθνδφηεζεο. Έλα δίθηπν είλαη κηα ζχλζεζε ζηελ νπνία δηάθνξνη θφκβνη ζπλδένληαη κε ζπγθεθξηκέλα λήκαηα, ελψ ε επηρεηξεκαηηθή δηθηχσζε είλαη επίζεο κηα θνηλσληθή δνκή ε νπνία πθίζηαηαη φηαλ ην άηνκν θαηαλνεί θαη ρξεζηκνπνηεί έλα δίθηπν. Δ ζεκαζία απνηειεζκαηηθψλ ηνπηθψλ δηθηχσλ επηρεηξήζεσλ, πεξηιακβάλεηαη ζηνπο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο γηα ηηο ηνπηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ θαηλνηνκία θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Ώπηά ηα δίθηπα είλαη ην κέζν γηα ηηο επηρεηξεκαηηθέο ζπλαιιαγέο θαη γηα ιηγφηεξν αληηιεπηέο, κε εκπνξεχζηκεο αιιειεμαξηήζεηο (Storper, 1995). Δ δεκηνπξγία απηψλ ησλ δηθηχσλ επηηξέπεη ηε ζπλερή αλαδήηεζε θαηλνηνκίαο κέζα απφ ηελ εμηζνξξφπεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κε ηε ζπλεξγαζία. Έηζη, ε επηρείξεζε κεηαηξέπεηαη ζε κηα νκνζπνλδία επέιηθησλ επηρεηξήζεσλ θαη φρη κηαο κνλαδηθήο νηθνλνκηθήο νληφηεηαο. Έλαο φξνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα πεξηγξάςεη ην λέν επηρεηξεζηαθφ ππφδεηγκα ηεο δηθηχσζεο είλαη ε «κεηα-επηρείξεζε», παξαπέκπνληαο ζε κηα κνξθή νξγάλσζεο ηεο παξαγσγήο πνπ είλαη ζρεδηαζκέλε κε ηξφπν πνπ λα επλνεί ηνλ επαλαζρεδηαζκφ ηεο (Sabel, 1989). Βηδηθά νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, πνπ είλαη ε θπξίαξρε κνξθή επηρείξεζεο ζηηο αγξνηηθέο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, κπνξνχλ λα ππεξληθήζνπλ κεξηθά απφ ηα ππνηηζέκελα κεηνλεθηήκαηα ηνπ πεξηνξηζκέλνπ κεγέζνπο, κέζσ ηεο πξφζβαζεο θαη ηεο ρξήζεο ησλ εμσηεξηθψλ πφξσλ ζην δίθηπν. Αηάθνξεο κειέηεο δείρλνπλ φηη νη έληνλα δηθηπσκέλεο επηρεηξήζεηο μεπεξλνχλ άιιεο κηθξέο επηρεηξήζεηο θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο ζε μέλεο αγνξέο θαη ηελ θαηλνηνκία Έηζη, ε δηθηχσζε κπνξεί λα εμππεξεηεί ή λα ζηεξίδεη ηνπο καθξνπξφζεζκνπο ή ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο κηαο επηρείξεζεο (Barkham 2003). Σαπηφρξνλα, νη άηππεο επηρεηξεκαηηθέο αιιειεπηδξάζεηο είλαη βαζηζκέλεο ζηελ εκπηζηνζχλε, ηε θηιία ή ηηο νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. Έηζη, ε «πξννπηηθή πξνζσπηθψλ δηθηχσλ» εζηηάδεη ζε κηα επηρεηξεκαηηθφηεηα, ε νπνία είλαη ελζεθεπκέλε ζε έλα θνηλσληθφ πιαίζην θαη δηνρεηεχεηαη, δηεπθνιχλεηαη, πεξηνξίδεηαη ή εκ- 106

108 πνδίδεηαη απφ ηηο ζέζεηο ησλ αλζξψπσλ ζηα θνηλσληθά δίθηπα. Σα πξνζσπηθά δίθηπα ζεσξνχληαη θεληξηθά θαλάιηα γηα ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο πνπ είλαη ζπρλά ρξήζηκεο, απνθιεηζηηθέο θαη πνιχηηκεο, θαζφηη κπνξεί λα πξνέιζνπλ απφ απνκαθξπζκέλα θαη δηαθνξεηηθά κέξε ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ αληίζεηα ηα επίζεκα δίθηπα απνηεινχληαη απφ επηρεηξεκαηίεο, ηξάπεδεο, ινγηζηέο, πηζησηέο, λνκηθνχο αληηπξνζψπνπο θαη εκπνξηθέο ελψζεηο (Granovetter, 1974, 1983). χκθσλα κε ηελ ζεσξία ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αιιειεμαξηήζεσλ (Storper, 1997) νη δξαζηεξηφηεηεο κηαο επηρείξεζεο δελ πξαγκαηνπνηνχληαη ρσξηζηά, αιιά ιακβάλνληαο ππφςηλ επίζεκα θαη άηππα δίθηπα πιεξνθφξεζεο, ζρέζεηο κε ηηο ηνπηθέο αγνξέο εξγαζίαο θαη θνηλνχο θαλφλεο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο γλψζεο. Σέινο, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξνσζείηαη ε θαηλνηνκία ζε κηα επηρείξεζε, ζρεηίδεηαη ηφζν κε ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα δεκηνπξγεί θαηλνηνκίεο, φζν θαη κε ηνπο εμσηεξηθνχο δεζκνχο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηελ πξφζβαζε ζε δηάθνξα δίθηπα. Δ χπαξμε ζεζκψλ θαη δηθηχσλ ζε κηα πεξηνρή απνηεινχλ ηηο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επίηεπμε ηεο καθξνρξφληαο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηεο βησζηκφηεηαο, θαη ησλ θαιψλ νηθνλνκηθψλ επηδφζεσλ. Σα ζεζκηθά δίθηπα αθελφο πξνζθέξνπλ έλα επξχηαην θάζκα θνηλσληθψλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ ππεξεζηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ην επέιηθην παξαγσγηθφ ηνπηθφ ζχζηεκα, αθεηέξνπ ζπληζηνχλ θξίζηκν ζηνηρείν ηνπ κεραληζκνχ νηθνλνκηθήο ξχζκηζεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, θαζψο επηδξνχλ ηφζν ζηελ εμηζνξξφπεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κε ηε ζπλεξγαζία φζν θαη ζηηο δηαδηθαζίεο επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ θαη δεκηνπξγίαο ζπλαίλεζεο. Βλ ηνχηνηο, ηδηαίηεξε ζεκαζία έρνπλ νη ζπκβάζεηο, νη άξξεηνη θαλφλεο, νη λφξκεο θαη ε εκπηζηνζχλε πνπ ζπγθξνηνχλ ην θνηλσληθφ θεθάιαην. Δ πνηφηεηα ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ είλαη εθείλε πνπ εμαζθαιίδεη φηη ε ζεζκηθή ππνδνκή θαη ηα δίθηπα δηαζέηνπλ πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ αγνξψλ, απνηειψληαο πεδίν ζπλερνχο εθκάζεζεο θαη πξνζαξκνγήο (Λπκπεξάθε, Μνπξίθε 1994). 107

109 χκθσλα κε ηνλ Putnam ηφζν νη ζεζκηθέο επηδφζεηο φζν θαη ν νηθνλνκηθφο θαη θνηλσληθφο εθζπγρξνληζκφο, επεξεάδνληαη απφ ηε βαζηά ξηδσκέλε πξαθηηθή ηεο ζπλεξγαζίαο ζε εζεινληηθή βάζε. πσο θάζε άιιε κνξθή θεθαιαίνπ, έηζη θαη ην θνηλσληθφ θεθάιαην είλαη παξαγσγηθφ, θαζψο επηηξέπεη ηελ πινπνίεζε ζηφρσλ πνπ δελ ζα ήηαλ πξαγκαηνπνηήζηκνη ρσξίο απηφ (Coleman, 1990). Δ ηδηαηηεξφηεηά ηνπ φκσο, έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη φζν πεξηζζφηεξν θνηλσληθφ θεθάιαην αληιεί κηα θνηλσλία απφ ηηο δηαζέζηκεο δεμακελέο ηεο, ηφζν απηφ απμάλεη κε ηε ρξήζε, ελψ αληίζεηα αλ πεξηπέζεη ζε αρξεζηία, ηφηε ζπξξηθλψλεηαη θαη ζβήλεη. Έηζη, νη άξξεηνη θαλφλεο θαη ηα δίθηπα ζπιινγηθήο ζπκκεηνρήο, ελδπλακψλνπλ ηε δηαδηθαζία νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη φρη ην αληίζεην. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλάκεζα ζε δπν πεξηνρέο πνπ είραλ ην ίδην επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ην 1970, εθείλε πνπ δηέζεηε ππθλφηεξα δίθηπα ζπιινγηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη ζπκκεηνρήο ζηα θνηλά αλαπηχρζεθε κε ξπζκνχο πνιχ ηαρχηεξνπο ζηε δηάξθεηα ησλ επφκελσλ ρξφλσλ (Putnam, 1993). ηφρνο ηεο δηθηχσζεο, είλαη λα βνεζήζεη ηηο επηρεηξήζεηο λα αληηκεησπίζνπλ κε απνηειεζκαηηθφηεηα ηε δηπιή απεηιή ηεο επηηαρπλφκελεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ απφ ηε κηα πιεπξά θαη ηελ έληαζε ηεο αβεβαηφηεηαο ζηελ αγνξά απφ ηελ άιιε. Δ δηθηχσζε απνηειεί κηα ζεκαληηθή νξγαλσηηθή θαηλνηνκία γηα κηα επηρείξεζε. Δ εζσηεξηθή δηθηχσζε επηηπγράλεη ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηε ζηελή ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηα ηκήκαηα ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ζπγρξνληζκφ θαη ζπληνληζκφ ηνπ εζσηεξηθνχ θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο. Ώλ ην θνξληηθφ ζχζηεκα ζπλέβαιε ζηνλ θαηαθεξκαηηζκφ (ζπκθεξφλησλ, πξαθηηθψλ θαη ζηνρεχζεσλ) ηεο εληαίαο θαζεηνπνηεκέλεο επηρείξεζεο, ε δηθηχσζε βξίζθεηαη ζηνλ αληίπνδα απηήο ηεο ινγηθήο, επηρεηξψληαο λα αλαζπλζέζεη ηελ πνιπδηαζπαζκέλε ελφηεηα ζε έλα ζπλεθηηθφ φιν. Δ εμσηεξηθή δηθηχσζε αλαθέξεηαη ηφζν ζηηο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο πνπ αλαπηχζζνληαη αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθέο επηρεηξήζεηο φζν θαη ζηηο ζπλεξγαζίεο αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο θαη ηξίηνπο νξγαληζκνχο. Δ εμσηεξηθή δηθηχσζε θάζε άιιν παξά λέν θαηλφκελν κπνξεί λα ζεσξεζεί. (Cook & Morgan, 1993). ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα πξαθηηθή πνπ εθάξκνδαλ νη θαηλνηνκηθέο επηρεηξήζεηο απφ ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο (Freeman, 1990). 108

110 Δ ζχλαςε ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ θαη ε απφ θνηλνχ αλάιεςε επελδχζεσλ εμαζθαιίδνπλ ηε ξνή ησλ αλαγθαίσλ γλψζεσλ θαη πιεξνθνξηψλ, ελψ βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο παξαγσγήο, θαζψο θακηά επηρείξεζε, φζν κεγάιε θαη λα είλαη, δελ είλαη ζε ζέζε λα δηαηεξεί ζην εζσηεξηθφ ηεο ην πιήξεο θάζκα ησλ δεμηνηήησλ πνπ είλαη αλαγθαίεο πξνθεηκέλνπ λα ειέγρεη φιεο ηηο λεφηεξεο ηερλνινγίεο θαη παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο (Cook & Morgan, 1993). Δ νξνινγία ησλ θάζεησλ θαη ησλ νξηδφληησλ δηθηχσλ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα νηθνλνκηθά ησλ επηρεηξήζεσλ γηα λα πξνζδηνξίζεη ηα δίθηπα πνπ ζπλδένπλ ηηο επηρεηξήζεηο ζηα δηαθνξεηηθά ζηάδηα ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο (θάζεηνη ζχλδεζκνη) θαη ζην ίδην ζηάδην παξαγσγήο (νξηδφληηνη ζχλδεζκνη). Σα θάζεηα δίθηπα, επηηξέπνπλ ζηηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο λα πξνρσξήζνπλ ζε ζπκκαρίεο κε θαηαλαισηέο, πξνκεζεπηέο, δηαλνκείο ή ιηαλνπσιεηέο ρσξνζεηεκέλνπο εληφο πεξηθέξεηαο, ελψ ηα νξηδφληηα δίθηπα ππνζηεξίδνπλ ζρέζεηο κε ηνπηθνχο παξαγσγνχο, φξγαλα θαη θαηαλαισηέο. Σα δίθηπα πξντφλησλ είλαη κηα εηδηθή παξαιιαγή ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δηθηχσλ, θαζψο ππάξρνπλ θάζεηεο θαη νξηδφληηεο δηαζηάζεηο ζηε δηαθίλεζε πξντφλησλ πνπ ππεξληθνχλ ηα πξνβιήκαηα ησλ αιπζίδσλ θαη ησλ θπθισκάησλ πξνζθνξάο (Whatmore & Thorne 1997, Murdoch 2000, O Neil & Whatmore 2000) θαη επνκέλσο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κηα ζπγρψλεπζε ηδεψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε αιπζίδεο πξντφλησλ θαη γεσγξαθίεο θαηαλάισζεο (Crewe 2000, Hughes 2000). Οη επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζε ρσξηθά θαζνξηζκέλα νξηδφληηα δίθηπα κπνξνχλ λα επλνήζνπλ ηελ ηνπηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ελψ νη ε- πηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζε ρσξηθά θαζνξηζκέλα θάζεηα δίθηπα απμάλνπλ ηηο εμαγσγέο ηνπο. Δ πεξηθεξεηαθή ζπγθέληξσζε επηρεηξήζεσλ πνπ εηδηθεχνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο γξακκέο παξαγσγήο απνηειεί έλα θαηλφκελν κε καθξά ηζηνξία αιιά θαη πινχζην παξφλ, πνπ έρεη ηφζν νηθνλνκηθέο φζν θαη θνηλσληθέο επηπηψζεηο. Ώπφ ηελ νηθνλνκηθή άπνςε δεκηνπξγνχληαη νη «νηθνλνκίεο ζπγθέληξσζεο» πνπ έρνπλ α- λάινγα επεξγεηηθά απνηειέζκαηα κε απηέο ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο (Murray 1975). Ώπφ ηελ θνηλσληθή άπνςε ζπγθξνηείηαη κηα ηζρπξή ηαπηφηεηα «θνηλφηεηαο» θαη ζπιινγηθήο πνιηηηζηηθήο θπζηνγλσκίαο, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο επηβάιιν- 109

111 πλ έλα θνηλά απνδεθηφ θαη αλαγλσξηζκέλν «εξγαζηαθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ ήζνο», δειαδή κηα εληαία θνπιηνχξα παξαγσγήο πνπ βαζίδεηαη ζε ηζρπξνχο δεζκνχο ζπιινγηθφηεηαο. Σν λέν ππφδεηγκα ηεο δηθηχσζεο, ζηεξίδεηαη ζηελ απφ θνηλνχ πξνζπάζεηα θαη ζηφρεπζε, ζηελ εκπηζηνζχλε, ζηε ζπλεξγαζία θαη ζηελ θνηλή επηζπκία λα βειηηψλνπλ ζπζηεκαηηθά ηελ πνηφηεηα. Οπζηαζηηθά, ην λέν ππφδεηγκα ηεο δηθηχσζεο βαζίδεηαη ζηελ πεπνίζεζε φηη θαη κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ πεξηζζφηεξν απφ ηε ζπλεξγαζία παξά απφ ηελ εμαηνκηθεπκέλε επηδίσμε ησλ ηδηαίηεξσλ βξαρπρξφλησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο. πσο κάιηζηα ππνζηεξίδνπλ νη Cook & Morgan, αλ θαη θάζε επηρείξεζε πξέπεη λα ζηξψζεη κφλε ηεο ην δξφκν γηα ηε ζσηεξία ηεο, εθείλεο πνπ είλαη ζε ζέζε λα πξνζαξκνζηνχλ ηαρχηεξα κε ηηο αξρέο ηεο δηθηχσζεο ζα είλαη θαηά πάζα πηζαλφηεηα θαη νη πιένλ επηηπρεκέλεο (Λπκπεξάθε, Μνπξίθε 1994). 4.3 Καινοτομία Δ θαηλνηνκία δελ απνηειεί κηα έλλνηα πνπ «αλαθαιχθζεθε» πξφζθαηα. Πάληνηε ν επηρεηξεκαηίαο ήηαλ ππνρξεσκέλνο λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγεί ην νηθνλνκηθφ, ην ηερλνινγηθφ θαη ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, εάλ δελ ήηαλ ν ίδηνο απηφο πνπ εθεχξηζθε έλα λέν ηξφπν παξαγσγήο ή έλα λέν πξντφλ. Δ θαηλνηνκία ήηαλ θαη παξακέλεη κηα απαξαίηεηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο ζηελ πξνζπάζεηα ηεο λα δηαθνξνπνηεζεί απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηεο θαη λα ηνπο μεπεξάζεη. Δ έιιεηςε θαηλνηνκίαο ζε κηα πεξηνρή έρεη σο ζπλέπεηα λα ζπξξηθλψλεηαη ε παξαγσγηθή ηεο βάζε κε ην θιείζηκν πεξηζζφηεξσλ επηρεηξήζεσλ απφ απηέο πνπ δεκηνπξγνχληαη (πηιάλεο, 2003). Βπηπξφζζεηα, ε θαηλνηνκία έρεη σο ζηφρν λα δεκηνπξγεί λέεο αγνξέο ή λα απμάλεη ηα κεξίδηά ζηηο ήδε ππάξρνπζεο επηρεηξήζεηο θαη λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ ηνπο. εκαληηθφο ζηφρνο επίζεο, είλαη ε επειημία ηεο παξαγσγήο θαη ε κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο. Δ ζηξνθή πξνο ηελ επειημία ηεο παξαγσγήο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο λα αληαγσληζηνχλ ζε δηάθνξα επίπεδα 110

112 φπσο νη ηηκέο, νη ρξφλνη παξάδνζεο θαη ε δηαθνξνπνίεζε πξντφλησλ. Οη θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο πξνζπαζνχλ λα δηαηεξήζνπλ ηελ αθνζίσζε ηνπ πειάηε, πξνζαξκφδνληαο ηα πξντφληα ηνπο ζηηο πξνηηκήζεηο ηνπ. Παξάιιεια, ε ζχγρξνλε θαηλνηφκνο επηρείξεζε ζπγθξίλεη ζπλερψο ηελ πνηφηεηα θαη ηελ ηηκή ησλ πξντφλησλ ηεο κε ηα θαιχηεξα ηεο αγνξάο, αμηνπνηεί κε ην βέιηηζην ηξφπν ηηο λέεο ηερλνινγίεο, δίλεη κεγάιε βάζε ζηελ πνηφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, πξνζηαηεχεη ην πεξηβάιινλ θαη βέβαηα επηδηψθεη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο κέζα ζην ζχγρξνλν πνιπζχλζεην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ (θάιθνο, 2003). Οη ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο κηαο επηρείξεζεο κε βάζε ηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ, κπνξεί λα αθνξνχλ ηα ππάξρνληα ή λέα πξντφληα ή / θαη κεζφδνπο παξαγσγήο, ζηηο ίδηεο ή λέεο αγνξέο. ια απηά βέβαηα πξνυπνζέηνπλ ηελ επηηπρή επηθξάηεζε κέζα ζε κηα επηρείξεζε κηαο θνπιηνχξαο ησλ θαηλνηνκηψλ (θάιθνο, 2003). Δ θαηλνηνκία αθνξά: ηελ παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ δεηά ν ζχγρξνλνο θαηαλαισηήο ηνπ νπνίνπ νη αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα κεηαβάιινληαη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. ε λένπο ηξφπνπο νξγάλσζεο θαη παξαγσγήο κε ηελ ελζσκάησζε λέσλ ηερληθψλ θαη ηερλνινγηψλ, κεζφδσλ δηαρείξηζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο ηεο επηρείξεζεο, ψζηε ε επηρείξεζε λα είλαη βηψζηκε νηθνλνκηθά, ελψ ηαπηφρξνλα λα είλαη ππεχζπλε πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά. ε λένπο ηξφπνπο πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ζηελ αγνξά αμηνπνηψληαο ζχγρξνλεο δπλαηφηεηεο θαη πξαθηηθέο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ην ελδηαθέξνλ ησλ εξεπλεηψλ έρεη επηθεληξσζεί ζηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο νη νπνίεο αλαδεηθλχνληαη ζε ζεκαληηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο ησλ θαηλνηνκηψλ. Δ κάζεζε, δελ πεξηνξίδεηαη ζηα ζηελά πιαίζηα ηεο θσδηθνπνηεκέλεο θαη κε επαγσγηθφ ηξφπν παξαγφκελεο γλψζεο κέζα ζηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, νχ- 111

113 ηε εμαληιείηαη ζε δηαδηθαζίεο learning by doing, ή learning by using (ή άιινπ ηχπνπ κάζεζεο) (Lundvall, 1992). Οη παξαπάλσ κνξθέο είλαη ζεκαληηθέο, αιιά φρη νη κνλαδηθέο. Οη παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκίαο είλαη νη ηξεηο θαηεγνξίεο: 1. Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο: Ώλάιεςε ππεξβνιηθψλ νηθνλνκηθψλ θηλδχλσλ, πνιχ πςειφ θφζηνο θαηλνηνκίαο, έιιεηςε θαηάιιεισλ ρξεκαηνδνηηθψλ πεγψλ. 2. Παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηελ επηρείξεζε: Οξγαλσηηθέο δπζθακςίεο, έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, έιιεηςε πιεξνθφξεζεο γηα ηελ ηερλνινγία, έιιεηςε πιεξνθφξεζεο γηα ηηο αγνξέο. 3. Παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ ζην πεξηβάιινλ: πκκφξθσζε ζε θαλνληζκνχο θαη πξνδηαγξαθέο θαη έιιεηςε αληαπφθξηζεο πειαηψλ ζε λέα πξντφληα. ήκεξα, πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε πεξίνδν εμαηηίαο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο πνπ δεκηνπξγεί εληνλφηεξν αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, ηεο ηαρχηαηεο κεηαβνιήο ηεο ηερλνινγίαο, αιιά θαη ησλ θαηαλαισηηθψλ ζπλεζεηψλ. Δ αλάγθε γηα ζπλερή θαηλνηνκία είλαη επηηαθηηθή. Βηδηθά ζε Πεξηθέξεηεο κε ηδηαίηεξα αλαπηπμηαθά πξνβιήκαηα, ε ελζάξξπλζε θαη πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο αλαπηπμηαθήο ηνπο δηαδηθαζίαο. Ώπφ αξθεηνχο κειεηεηέο, νη θιάδνη θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο ρψξαο ή πεξηθέξεηαο, ζεσξνχληαη ζαλ ζεκαληηθνί παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ηνπο ξπζκνχο θαη ηελ θαηεχζπλζε ηεο αλάπηπμεο θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο επηρεηξήζεηο. Βξεπλεηέο φπσο νη Malerba and Orsenigo (1995), επηζεκαίλνπλ φηη παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ θιάδν, φπσο ηα ηερλνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδεη ε αγνξά, απνηεινχλ θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ζηε δηακφξθσζε ησλ ηάζεσλ. Ώληίζεηα, ζχκθσλα κε ηνπο Porter (1990), Lundvall B.-A. (1992), ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο ρψξαο φπσο ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ επηρεηξήζεσλ, νη ρξεκαηννη- 112

114 θνλνκηθνί ζεζκνί, ην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο, ν αληαγσληζκφο ζην εζσηεξηθφ, νη ππνδνκέο έξεπλαο θαη δηάθνξνη κεραληζκνί θηλήηξσλ, δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζπγθξνηψληαο έλα «Βζληθφ χζηεκα Καηλνηνκίαο». χκθσλα κε ηε ζεσξία ησλ Πεξηθεξεηαθψλ πζηεκάησλ Καηλνηνκίαο, ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο επηρεηξήζεηο ζεσξνχληαη νη εξεπλεηηθέο θαη εθπαηδεπηηθέο ππνδνκέο, ε πξφζβαζε ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, εξγαηηθφ δπλακηθφ πςεινχ επηπέδνπ, εχθνιε πξφζβαζε ζε ρξεκαηνπηζησηηθνχο κεραληζκνχο, πεγέο πιεξνθφξεζεο, κεγάιε αγνξά πνπ εμαζθαιίδεη εγγχηεηα ρξεζηψλ θαη παξαγσγψλ θ.ι.π. Παξάιιεια, νη επηρεηξήζεηο ζρεδφλ πνηέ δελ θαηλνηνκνχλ ζε θαηάζηαζε απνκφλσζεο, ελψ αληίζεηα ε δηθηχσζε ησλ επηρεηξήζεσλ ή αιιηψο ηα δίθηπα θαηλνηνκίαο θαίλεηαη λα είλαη ν θαλφλαο. πάληα κηα επηρείξεζε έρεη φια ηα απαξαίηεηα πξνζφληα θαη ηηο ηθαλφηεηεο γηα λα κπνξέζεη λα θαηλνηνκήζεη θαη εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο νξγαληζκνχο γηα λα απνθηήζεη ζπκπιεξσκαηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηερλνγλσζία. Βπίζεο, ε δηαδηθαζία ηεο θαηλνηνκίαο έρεη ζπζηεκηθφ ραξαθηήξα θαζψο νη αιιειεπηδξάζεηο θαη ζπλεξγαζίεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε θαηλνηνκηθέο θαη παξαγσγηθέο η- θαλφηεηεο κεγαιχηεξεο απφ ηελ άζξνηζε ησλ ηερλνινγηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ ζπλεξγαδφκελσλ (Chesnais, 1996). Μέζα ζηελ δηαδηθαζία αλάπηπμεο θαηλνηνκηψλ ε πιεξνθνξία απνηειεί ζεκαληηθφ ζηνηρείν, ελψ νη πεγέο απ φπνπ ε επηρείξεζε κπνξεί λα αληιήζεη πιεξνθνξίεο πνηθίινπλ θαη δηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ηε ζεκαζία ηνπο αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο, ηνλ θιάδν θαη ηε ρψξα. Οη ζεκαληηθφηεξεο δε πεγέο είλαη νη αληαγσληζηέο, νη πξνκεζεπηέο, νη ζχκβνπινη θαη νη δηακεζνιαβεηέο ηερλνινγίαο θαη ηέινο ηα Ώλψηαηα Βθπαηδεπηηθά Εδξχκαηα θαη ηα Βξεπλεηηθά Ελζηηηνχηα. Βίηε φκσο κέζα απφ ην πξίζκα ηεο δηθηπσηήο επηρείξεζεο, είηε ππφ ην πξίζκα ηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο, ε αλαδηαξζξσηηθή δπλακηθή πνπ πξνθχπηεη απφ ηε δηάρπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, νδεγεί ζε ηξία βαζηθά θαηλνηφκα ραξαθηεξηζηηθά: 1. Αεκηνπξγνχληαη νη πξνυπνζέζεηο λα μαλαδσληαλέςνπλ παξαδνζηαθνί θιάδνη θαη δξαζηεξηφηεηεο «ρακειήο» ηερλνινγίαο κε ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ 113

115 πςειήο ηερλνινγίαο πνπ αλεβάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα φισλ ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο 2. Αεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο λα ζπγρσλεπζνχλ δεκηνπξγηθά παξαδνζηαθέο κεηαπνηεηηθέο δνκέο πνπ βαζίδνληαη ζε κηθξέο επηρεηξήζεηο απφ ηε κηα κεξηά, κε λέεο κνληέξλεο δνκέο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο αλαβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο, ηεο εμεηδίθεπζεο θαη ηεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ πξντφλησλ θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ κέζα ζε έλα ζπλεθηηθφ θαη αιιειεμαξηψκελν ζχκπιεγκα 3. Αεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ην ζπλδπαζκφ ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην κεγάιν ζπλνιηθφ κέγεζνο (σο πξνο ηνλ δηνηθεηηθφ ζπληνληζκφ) κε εθείλα ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο (επειημία, πξνζαξκνζηηθφηεηα) (Antonelli, 1988). Δ ζεκαληηθφηεξε θαηλνηνκία ζηελ εθαξκνγή ηεο ηερλνινγίαο ζηα πξντφληα θαη ηηο κεζφδνπο παξαγσγήο είλαη ν εκπινπηηζκφο ηεο ίδηαο ηεο έλλνηαο ηεο παξαγσγήο ππεξβαίλνληαο ην ζηελφ νξηζκφ ηεο κεηαπνίεζεο κέζα ζην ρψξν παξαγσγήο θαη πεξηιακβάλνληαο επηπιένλ αξθεηέο έκκεζα παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο είλαη ε επηρεηξεζηαθή νξγάλσζε θαη ν ζρεδηαζκφο, ε Έξεπλα θαη Ώλάπηπμε, θαζψο θαη ε δηαρείξηζε ησλ εμαηξεηηθά πνιχηηκσλ ξνψλ πιεξνθνξηψλ κέζα ζηνλ επξχηεξν ρψξν δνπιεηάο. Παξάιιεια, γίλεηαη αληηθαηάζηαζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ρψξνπ νξηδφκελνπ σο ζχλζεζε «ηφπσλ παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ» κε έλαλ νηθνλνκηθφ ρψξν πνπ νξίδεηαη σο ην ζχκπιεγκα ησλ ξνψλ (θαη φρη ησλ ηφπσλ παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ), φπνπ πξνβάιιεηαη εληνλφηαηα ε ζεκαζία ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζην ξφιν ηνπ ζπληνληζηή απηψλ ησλ πνιχπινθσλ θαη πνιππνίθηισλ ξνψλ (Castells 1987). 114

116 5.1 Χρονοδιάγραμμα ζρευνασ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΧΕΔΙΑΜΟΤ ΕΡΕΤΝΑ ΑΡ. ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 Ο : Μεθοδολογία έρευνασ ΔΒΓΟ- ΜΑΓΩΝ ΜΔΛΔ- ΣΗ ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΔ ΜΔΛΔΣΗ ΚΔΦΑΛΑΙΑ ( ΔΝΟΣΗΣΔ) ΣΙΣΛΟ «ΥΔΓΙΑΜΟ ΔΜΠΔΙΡΙΚΗ ΔΡΔΤΝΑ» 1 ε Ββδνκάδα 2 ε Ββδνκάδα 3 ε Ββδνκάδα 4 ε Ββδνκάδα 5 ε 11 ε Ββδνκάδα 10/12/10 ~ 23/01/11 Ώλαδήηεζε ΐηβιηνγξαθίαο 24/01/11 ~ 29/01/11 Ώξρηθφο ζρεδηαζκφο επηινγή ησλ ζηφρσλ θαη ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο 31/01/11 ~ 04/02/11 Ώξρηθφο ζρεδηαζκφο-αξρηθή πεξηγξαθή ησλ θαηλνκέλσλ, ηα εξσηήκαηα, πξνζδηνξηζκφο πιαηζίνπ αλαθνξάο 07/02/11 ~ 11/02/11 Ώξρηθφο ζρεδηαζκφο- Μεζνδνινγηθφο ζρεδηαζκφο 14/02/11 ~ 18/02/11 Ώξρηθφο ζρεδηαζκφο- Βπηρεηξεζηαθφο ζρεδηαζκφο 115

117 12 ε Ββδνκάδα 13 ε Ββδνκάδα 14 ε Ββδνκάδα 15 ε Ββδνκάδα 16 ε Ββδνκάδα 17 ε Ββδνκάδα 18ε Ββδνκάδα 21/02/11 ~ 08/04/11 Ώλαιπηηθφο ζρεδηαζκφο έξεπλαο /ρεδηαζκφο εξσηεκαηνινγίνπ 18/04/11 ~ 18/04/11 Ώπνζηνιή Βξσηεκαηνινγί- σλ- 06/05/11 ~ 10/06/11 πιινγή Βξσηεκαηνινγίσλ/ πγγξαθή θεθαιαίσλ δηπισκαηηθήο 11/06/11 ~ 15/06/11 Καηαγξαθή Βξσηεκαηνινγίσλ ζε πξφγξακκα SPSS 16/06/11 ~ 20/06/11 Ώπνηειέζκαηα Έξεπλαο/Σειηθή ζπγγξαθή δηπισκαηηθήο έξεπλαο 21/06/11 ~ 24/06/11 Αεκηνπξγία πξνγξάκκαηνο παξνπζηάζεσλ (powerpoint) 29/06/11 Παξνπζίαζε δηπισκαηηθήο δηαηξηβήο 5.2 Ερωτήματα Σα βαζηθά εξσηήκαηα πνπ κνπ δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα πξνρσξήζσ ζηελ έξεπλα θαη ηελ ζπγγξαθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηπισκαηηθήο ήηαλ ηα εμήο: «Πσο νη πλεηαηξηζκνί βνεζνχλ ζηελ Κνηλσληθή Οηθνλνκία ηεο πεξηνρήο;». Πνηα είλαη ε ζεκεξηλή ηνπο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζε; Ώπμήζεθε, κεηψζεθε ή παξέκεηλε ζηαζεξή θαηά ηελ πάξνδν ησλ ηειεπηαίσλ πέληε εηψλ; Τπάξρνπλ δηαθσλίεο κεηαμχ ησλ κειψλ πνπ λα νδήγεζαλ ή νδεγνχλ ηνπο πλεηαηξηζκνχο ζε πηψρεπζε; Έρνπλ ηνπο απαξαίηεηνπο ηερλνινγηθνχο εμνπιηζκνχο γηα ηελ παξαγσγή θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ή ζηεξίδνληαη ζε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο παξα- 116

118 γσγήο πνπ κπνξεί θαη έρνπλ θαηαξγεζεί βάζε ησλ θαλνληζκψλ ηεο Βπξσπατθήο Έλσζεο (ISO 9000:1) 5.3 Τποθζςεισ ΤΠΟΘΒΔ 1 Δ : χκθσλα κε ηνλ νηθνλνκηθφ ηνπο πξνυπνινγηζκφ ηεο ηειεπηαίαο πεληαεηίαο , έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε. Β- πίζεο νη πλεηαηξηζκνί πνπ έρνπλ κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ πξνυπνινγηζκφ, ζθνπεχνπλ λα πξνρσξήζνπλ ζε επέλδπζε, ηα επφκελα 2 ρξφληα. ΤΠΟΘΒΔ 2 Δ : Πξσηαξρηθφο ξφινο ηνπ πλεηαηξηζκνχ είλαη ε ζπγθξάηεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή ζε ζρέζε κε ηηο απφςεηο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. 5.4 Μεθοδολογικόσ χεδιαςμόσ Ο κεζνδνινγηθφο ζρεδηαζκφο πεξηιακβάλεη ηνπιάρηζηνλ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο κεζφδνπ παξαγσγήο ησλ δεδνκέλσλ θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δεηγκαηνιεςίαο. ε πεξίπησζε πνπ ε έξεπλα δελ είλαη απιά θαηαγξαθηθή ζα πξέπεη λα πεξηγξαθεί θαη ε κεζνδνινγία ηεο αλάιπζεο. (Ε. Κάιιαο, ζει. 17, Ο ρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έξεπλαο) Πξνζδηνξηζκφο ηεο κεζφδνπ παξαγσγήο ησλ δεδνκέλσλ Πξέπεη λα πξνζδηνξηζηεί κε ζαθήλεηα ε κέζνδνο κε βάζε ηελ νπνία ζα παξαρζνχλ ηα δεδνκέλα. Τπάξρνπλ νη αθφινπζεο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο: Δ ζπιινγή ππάξρνληνο πιηθνχ ηεθκεξίσζεο {θείκελα, άξζξα, νπηηθφ πιηθφ θ.ιπ). 117

119 Δ παξαγσγή λέσλ δεδνκέλσλ κε εξσηεκαηνιφγηα Ο πξνγξακκαηηζκφο θαη ε δηεμαγσγή ζπλεληεχμεσλ Δ παξαγσγή εκεξνινγίσλ Δ άκεζε παξαηήξεζε (Ε. Κάιιαο, ζει. 17, Ο ρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έ- ξεπλαο) ρεδηαζκφο ηεο δεηγκαηνιεςίαο Πεξηγξάθεηαη ε κεζνδνινγία ηεο δεηγκαηνιεςίαο πνπ ζα αθνινπζεζεί. Πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο επηινγήο ηνπ δείγκαηνο, νη θχξηεο απνθιίζεηο απφ ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ δείγκαηνο θαη ν ηξφπνο αληηκεηψπηζεο απηψλ ησλ απνθιίζεσλ. (Ε. Κάιιαο, ζει. 17, Ο ρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έξεπλαο) Περιγραφι Πλαιςίου Αναφοράσ Ο πιεζπζκφο αλαθνξάο: Ο πιεζπζκφο ζηνλ νπνίν ζα αλαθεξζνχκε ζηελ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα είλαη νη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί (ειαηνηξηβεία) ηνπ Ννκνχ Λέζβνπ Υξνληθή πεξίνδνο πνπ θαιχπηεηαη απφ ηελ έξεπλα: Αεθέκβξηνο Ενχλην 2011 Υψξα: Βιιάδα Γεσγξαθηθή Κάιπςε: Ννκφο Λέζβνπ Γεσγξαθηθή κνλάδα: Πεξηνρή λήζνπ Λέζβνπ Κχξηα κνλάδα παξαηήξεζεο: νη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί (ειαηνηξηβεία) ηνπ Ννκνχ Λέζβνπ 118

120 5.4.2 Περιγραφι Μεκόδου υλλογισ πρλφηεηα θαηαγξαθήο: Μηα θνξά Σξφπνο θαηαγξαθήο: Βξσηεκαηνιφγηα κε απνζηνιή ηαρπδξνκείνπ σο ζπζηεκέλα Σχπνο ηνπ κέζνπ θαηαγξαθήο: Ανκεκέλα εξσηεκαηνιφγηα χεδιαςμόσ Δειγματολθψίασ ειαηνηξηβεία. Θα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηνλ πιεζπζκφ 29 Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ πνπ είλαη Πιεζπζκφο: 26 Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί, εθκεηάιιεπζεο ειαηνηξηβείνπ, ηνπ Ννκνχ Λέζβνπ Κχξηεο απνθιίζεηο απφ ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ δείγκαηνο: Παξαηεξήζεθε απφθιηζε 10%, δει. απφ ηα 29 εξσηεκαηνιφγηα ηα 3 δελ επεζηξάθεζαλ Θεωρία Με ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε απνζηνιή εξσηεκαηνινγίσλ ππφ ηελ κνξθή ζπζηεκέλνπ ζηνπο είθνζηελλέα (29) Ώγξνηηθνχο πλεηαηξηζκνχο ηεο Λέζβνπ, ε εξεπλήηξηα πξνρψξεζε ζηηο αθφινπζεο ελέξγεηεο έηζη ψζηε λα νινθιεξψζεη ην εξγαιείν πνπ νθείιεη λα παξαδψζεη: ρεδηαζκφο ηεο ΐάζεο Αεδνκέλσλ κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ παθέηνπ SPSS Έιεγρνο ηεο αμηνπηζηίαο ησλ ζηνηρείσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα (26) πνπ πινπνηήζεθαλ 119

121 Βηζαγσγή ησλ δεδνκέλσλ θαη ινγηθφο έιεγρνο Κσδηθνπνίεζε ησλ αλνηθηψλ κεηαβιεηψλ, φηαλ απηφ ήηαλ εθηθηφ, θαη, ηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. χεδιαςμόσ τθσ Βάςθσ Δεδομζνων Βμ αηηίαο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ κεηαβιεηψλ θαη ηνπ φγθνπ ησλ δεδνκέλσλ πνπ έπξεπε λα εηζαρζνχλ, ε ΐάζε Αεδνκέλσλ ζρεδηάζηεθε κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ SPSS. Δ επηινγή ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ βαζίζηεθε ζηα ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηά ηνπ. Σν SPSS, εθηφο απφ ην γεγνλφο φηη είλαη ζπκβαηφ κε φια ηα άιια πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο θαη επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ (φπσο Access, Excel θιπ), δελ παξνπζηάδεη πεξηνξηζκφ φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ κεηαβιεηψλ θαη δεδνκέλσλ πνπ εηζάγνληαη. Ώ- παληά επίζεο ζε δχν βαζηθέο αλάγθεο ηεο παξνχζαο κειέηεο, δειαδή: ε δηαρείξηζε ηεο βάζεο δεδνκέλσλ λα είλαη εχθνιε θαη επέιηθηε, γηα ηνλ κε εμεηδηθεπκέλν ρξήζηε, λα παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα φρη κφλνλ βαζηθψλ, αιιά θαη εμεηδηθεπκέλσλ ζηαηηζηηθψλ επεμεξγαζηψλ θαη λα θαζηζηά εχθνιε θαη άκεζε ηελ παξαγσγή ζηαηηζηηθψλ απνηειεζκάησλ, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο πηλάθσλ πνιιαπιψλ εηζφδσλ φπσο π.ρ. ηελ θαηαλνκή ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχκθσλα κε ηελ πεξηνρή ηνπο (1 ν θξηηήξην), ηνλ θιάδν παξαγσγήο (2 ν θξηηήξην), ηελ θαηλνηνκία (3 ν θξηηήξην) θιπ. Οπζηαζηηθά δελ ππάξρεη πεξηνξηζκφο ζηνλ αξηζκφ θξηηεξίσλ γηα ηελ δεκηνπξγία πηλάθσλ πνιιαπιψλ εηζφδσλ Επιχειρηςιακόσ χεδιαςμόσ , «Αξιοποίηςη και Αναβάθμιςη μελετϊν ερευνϊν, με ςτόχο την πρόβλεψη τησ Δυναμικήσ του Επιχειρηματικοφ και Παραγωγικοφ Συςτήματοσ» Κεφάλαιο 4 ο «Δημιουργία τησ βάςησ δεδομζνων και προκαταρτική επεξεργαςία» ςελ

122 Μηα έξεπλα αθνχ ζρεδηαζζεί ζεσξεηηθά πξέπεη λα ζρεδηαζζεί θαη επηρεηξεζηαθά, λα ζπγθξνηεζεί δειαδή ζαλ έλα ή πεξηζζφηεξα εξεπλεηηθά έξγα. Ο επηρεηξεζηαθφο ζρεδηαζκφο έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ επηηπρία ηεο έξεπλαο. Ο επηρεηξεζηαθφο πξνγξακκαηηζκφο επεξεάδεη ζπρλά θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο έξεπλαο, εθφζνλ επηβάιεη ζπγθεθξηκέλνπο πεξηνξηζκνχο ζηνλ ηξφπν πινπνίεζεο. Προςδιοριςμόσ των βαςικϊν επιχειρθςιακϊν παραμζτρων Πξνζδηνξίδνληαη νη βαζηθέο επηρεηξεζηαθέο παξάκεηξνη 1. Ο επηζηεκνληθφο ππεχζπλνο 2. Οη εξεπλεηηθνί θνξείο πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα θαη ν ξφινο θάζε θνξέα 3. Δ εξεπλεηηθή νκάδα θάζε θνξέα Προςδιοριςμόσ του τρόπου και τθσ ςυχνότθτασ καταγραφισ ηνλ επηρεηξεζηαθφ ζρεδηαζκφ πξνζδηνξίδεηαη ν ηξφπνο θαη ε ζπρλφηεηα θαηαγξαθήο: 1. Καζνξίδεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπιιέγνληαη νη πιεξνθνξίεο απφ ηνλ πιεζπζκφ αλαθνξάο π.ρ. ηειεθσληθά, ηαρπδξνκηθά, κε ζπλέληεπμε θ.ιπ. 2. Βθφζνλ ε θαηαγξαθή επαλαιακβάλεηαη πξνζδηνξίδεηαη ε ζπρλφηεηα απηήο ηεο επαλάιεςεο Χρονικόσ προγραμματιςμόσ Πξέπεη λα πξνζδηνξηζηεί ε έλαξμε, ε αλακελφκελε δηάξθεηα θαη ην ρξνλνδηάγξακκα ηεο έξεπλαο. 121

123 Προςδιοριςμόσ του κόςτουσ Μηα εκπεηξηθή έξεπλα είλαη ζπλήζσο κηα δηαδηθαζία ζεκαληηθνχ θφζηνπο. Ο ζσζηφο πξνυπνινγηζκφο θαη ε νξζή νηθνλνκηθή δηαρείξηζε είλαη νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο παξάκεηξνη γηα ηελ επηηπρία ελφο εξεπλεηηθνχ έξγνπ. Προςδιοριςμόσ των παραμζτρων υλοποίθςθσ 1. Οη πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα άληιεζε ζηνηρείσλ. Οη πεγέο αθνξνχλ ην ζρεδηαζκφ ηεο έξεπλαο. ηελ πεξίπησζε σζηφζν ηεο δεπηεξνγελνχο θαηαγξαθήο (πνπ ηα δεδνκέλα πξνέθπςαλ απφ ηελ επεμεξγαζία ηεθκεξίσλ) αλαθέξνληαη νη πεγέο άληιεζεο ησλ δεδνκέλσλ. 2. Οη ελέξγεηεο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο θαηαγξαθήο. Πεξηγξάθνληαη ελέξγεηεο πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ πνηφηεηα φπσο: Βλέξγεηεο γηα ηε κείσζε ησλ απσιεηψλ Βλέξγεηεο ειέγρνπ ηάζκηζε Βλέξγεηεο θαζαξηζκνχ ησλ δεδνκέλσλ φπσο έιεγρνη ζπλεπείαο, ή άιινη έιεγρνη θ.ιπ. (Ε. Κάιιαο, ζει , Ο ρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έ- ξεπλαο) Προςδιοριςμόσ Γενικϊν Επιχειρθςιακϊν Προγραμμάτων Τπεχζπλνο έξεπλαο: Καιιηψξα Ώλαζηαζία Βξεπλεηηθή νκάδα: Καιιηψξα Ώλαζηαζία 122

124 5.5.2 Χρονικόσ Προςδιοριςμόσ Δ έξεπλα ζα δηαξθέζεη απφ ηνλ Αεθέκβξην ηνπ 2010 κέρξη ηνλ Ενχλην ηνπ Προγραμματιςμόσ Κόςτουσ Δ έξεπλα ζα πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηελ Μεηαπηπρηαθή Φνηηήηξηα Καιιηψξα Ώλαζηαζία πνπ απέζηεηιε ηα εξσηεκαηνιφγηα ηαρπδξνκηθψο ζπζηεκέλα, γηα απνθπγή κεγαιχηεξνπ θφζηνπο. 5.6 Αναλυτικόσ χεδιαςμόσ Ζρευνασ Ο αλαιπηηθφο ζρεδηαζκφο αλαθέξεηαη ζηνλ ζρεδηαζκφ ηεο αθξηβνχο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο θαη αλάιπζεο ησλ ηεθκεξίσλ. Δ δηαδηθαζία απηή πεξηιακβάλεη ηα εμήο: Σηο πνζνηηθέο θαη ηηο πνηνηηθέο κεζφδνπο.με ηελ ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ, ε κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη είλαη ε πνζνηηθή. Οη πνζνηηθέο κέζνδνη νξγαλψζεθαλ σο πιαίζην δηθαηνιφγεζεο κε ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: Έρνπλ σο ζηφρν ηνλ έιεγρν εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ Ώθνινπζνχλ ηελ παξαγσγηθή κέζνδν ΐαζίδνληαη ζε έλα πξνθαζνξηζκέλν εξεπλεηηθφ ζρέδην Ώληηκεησπίδνπλ θαηλφκελα πνπ πεξηγξάθνπλ ηε ζπκπεξηθνξά πιεζπζκψλ. (Ε. Κάιιαο, ζει , Ο ρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έξεπλαο) 123

125 5.7 Ζντυπο ερωτηματολογίου Δ πξσηνγελήο ζηαηηζηηθή έξεπλα αλαθέξεηαη ζηε ζπιινγή ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ απεπζείαο απφ ηηο κνλάδεο πνπ δηαζέηνπλ ηα εξεπλψκελα ραξαθηεξηζηηθά, δειαδή ηα λνηθνθπξηά, νη επηρεηξήζεηο θ.ι.π. Οη κέζνδνη πξσηνγελνχο ζπιινγήο ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ δηαθξίλνληαη ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: ζηηο απνγξαθέο θαη ζηηο δεηγκαηνιεπηηθέο έξεπλεο. Σν ζηάδην ηεο ζπιινγήο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πξσηνγελνχο θαιείηαη δηεζλψο «field work», πνπ εξκελεχεηαη νξζφηεξα σο «εξγαζίεο ππαίζξνπ» αληί ηνπ «έξεπλα πεδίνπ», πνπ έρεη αλεπηηπρψο θαζηεξσζεί ζηελ Βιιάδα. Δ επηινγή ηεο κεζφδνπ, κε ηελ νπνία ζα ζπιιέγνπλ πξσηνγελψο ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο, ζα γίλεη αθνχ ζπλεθηηκεζνχλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα θαζεκηάο. ΐαζηθή πάλησο παξάκεηξνο, φπσο θαη ζε φιεο ηηο κεζνδνινγηθέο επηινγέο ηεο έξεπλαο, είλαη ην είδνο θαη νη επηκέξνπο ζηφρνη απηήο, φπσο θαη ην θφζηνο, ην δηαζέζηκν πξνζσπηθφ θαη ν ρξφλνο. Οη βαζηθέο κέζνδνη δηελέξγεηαο ησλ εξεπλψλ, δεηγκαηνιεπηηθψλ ή απνγξαθηθψλ, πνπ εθαξκφδνληαη δηεζλψο, είλαη νη αθφινπζεο: Με πξνζσπηθή ζπλέληεπμε Με ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ απφ ηνπο εξεπλψκελνπο Με ην ηαρπδξνκείν Με ηειεθσληθή ζπλέληεπμε, (Κσλ/λνο Ρφληνο- Βπζηξάηηνο Παπάλεο, 2006, ζει.131) ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ρξεζηκνπνηήζεθε πξσηνγελήο έξεπλα κε ηελ κέζνδν ηαρπδξνκείνπ. ηηο ηαρπδξνκηθέο έξεπλεο, ηα εξσηεκαηνιφγηα ζηέιλνληαη ηαρπδξνκηθά ζηνπο εξεπλψκελνπο, νη νπνίνη, αθνχ ηα ζπκπιεξψζνπλ, ηα επηζηξέθνπλ θαη πάιη ηα- 124

126 ρπδξνκηθψο. Γη απηνχο πνπ δελ απαληνχλ ζην πξνβιεπφκελν δηάζηεκα, πξνβιέπεηαη ζεηξά ππνκλήζεσλ θαη πηζαλψο λέα απνζηνιή ηνπ πιηθνχ ηεο έξεπλαο. Δ κέζνδνο κε ην ηαρπδξνκείν, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη πξν πνιινχ ζηηο ΔΠΏ, ζεσξείηαη γεληθά ιηγφηεξν δαπαλεξή θαη επηηξέπεη ηελ άκεζε θαη απιή επηθνηλσλία ηνπ ζρεδηαζηή ηεο έξεπλαο κε ην θνηλφ, αιιά απαηηεί πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν θαη «ζηαηηζηηθή ζπλείδεζε» ηνπ πιεζπζκνχ, άξηζηα νξγαλσκέλεο ηαρπδξνκηθέο ππεξεζίεο σο θαη άιιεο πξνυπνζέζεηο, φπσο: Βμαζθάιηζε πιήξσο ελεκεξσκέλσλ θαηαιφγσλ-πιαηζίσλ, δεδνκέλνπ φηη ιφγσ απνπζίαο ηνπ απνγξαθέα, δελ είλαη εχθνιε ε αληηθαηάζηαζε ησλ κε αληαπνθξηλφκελσλ, ηελή επνπηεία ησλ ππεπζχλσλ ηεο έξεπλαο ζην πξνζσπηθφ πνπ εηνηκάδεη ην πξνο απνζηνιή πιηθφ, πξνο απνθπγή απνζηνιήο ειιηπνχο πιηθνχ (π.ρ. εξσηεκαηνινγίσλ, επηζηνιήο, νδεγηψλ, απαληεηηθνχ θαθέινπ θ.ι.π.), Καηάξηηζε εξσηεκαηνινγίσλ κε πιήξε δπλαηφηεηα κεηαθνξάο ησλ κελπκάησλ πνπ πξέπεη λα ιάβεη ν εξεπλψκελνο γηα λα δψζεη νξζέο θαη πιήξεο απαληήζεηο, δεδνκέλνπ θαη πάιη φηη δελ ππάξρεη δπλαηφηεηα δηαξζξσηηθήο παξέκβαζεο ηνπ εξεπλεηή. Γεληθψο ζηηο ηαρπδξνκηθέο έξεπλεο παξαηεξείηαη κεησκέλνο δείθηεο αληαπφθξηζεο ηνπ θνηλνχ θαζψο θαη πξνβιήκαηα πιεξφηεηαο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, γηα ηνπο πξναλαθεξζέληεο ιφγνπο., (Κσλ/λνο Ρφληνο- Βπζηξάηηνο Παπάλεο, 2006, ζει ) 125

127 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΩΝ «ΔΡΔΤΝΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΣΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΝΟΥΗ» Ώγαπεηέ(ή) θχξηε / θπξία Πξφεδξε Μπηηιήλε, ηα πιαίζηα ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ κε ηίηιν «Έξεπλα γηα ηελ Σνπηθή Κνηλσληθή Ώλάπηπμε θαη πλνρή», ηνπ ηκήκαηνο Κνηλσληνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ώηγαίνπ, ε θνηηήηξηα θπξία Καιιηψξα Ώλαζηαζία ε νπνία έρεη παξαθνινπζήζεη ην αλσηέξσ ΜΠ θαιείηαη λα ζπληάμεη δηπισκαηηθή δηαηξηβή κε ηίηιν «Κνηλσληθή Οηθνλνκία.- Οη Ώγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί ζηε Λέζβν, κε έκθαζε ζηα ειαηνηξηβεία θαη ην βηνινγηθφ ειαηφιαδν». Γηα ηελ θαηά ην φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξε απνηίκεζε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο ησλ πλεηαηξηζκψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ έρεη ζπληαρζεί εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν απεπζχλεηαη ζηνπο πξνέδξνπο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο Λέζβνπ. Δ ζπιινγή ζηνηρείσλ (βι. Βξσηεκαηνιφγην) ζεσξείηαη απαξαίηεηε γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γεληθφηεξεο γλψζεο ηεο θνηηήηξηαο ζρεηηθά κε ηνλ επαίζζεην θαη πνιιά ππνζρφκελν ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο, αιιά θαη ηεο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεο ηεο αλαθνξηθά κε ηνπο Ώγξνηηθνχο πλεηαηξηζκνχο ηεο Λέζβνπ. Παξαθαινχκε λα ζπκβάιεηε ζηελ πινπνίεζε απηήο ηεο εξγαζίαο απαληψληαο ζηηο εξσηήζεηο θαη ζπκπιεξψλνληαο ην ζπλεκκέλν Βξσηεκαηνιφγην. Δ ππεχζπλε γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ηνπ έξγνπ θνηηήηξηα θπξία Καιιηψξα ζα κεξηκλήζεη γηα ηελ δηαλνκή θαη ηε ζπιινγή ησλ Βξσηεκαηνινγίσλ ακέζσο κεηά ηε ζπκπιήξσζή ηνπο. αο δηαβεβαηψλνπκε φηη ηα ζηνηρεία πνπ ζα καο δψζεηε ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ απνθιεηζηηθά γηα επηζηεκνληθνχο ζθνπνχο. Ο επηβιέπσλ Καζεγεηήο Αξ. Ε. Κάιιαο Δ ππεχζπλε ηεο δηπισκαηηθήο Βξγαζίαο Καιιηψξα Ώλαζηαζία (ηει. Βπηθνηλσλίαο ) 126

128 Δξωηεκαηνιόγην γηα ηνπο Αγξνηηθνύο πλεηαηξηζκνύο (Διαηνηξηβεία) ζηε Λέζβν ΣΟΙΥΔΙΑ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ Γενικά Υαρακηηριζηικά ηου Αγροηικού υνεηαιριζμού: ΠΔΡΙΟΥΗ : Α.Α ΔΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ : ΔΠΩΝΤΜΙΑ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ : ΔΠΩΝΤΜΟ ΔΡΩΣΩΜΔΝΟΤ : ΟΝΟΜΑ ΔΡΩΣΩΜΔΝΟΤ : ΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ : (Σει Γηεύζπλζε ). ΓΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ (ΠΡΟΔΓΡΟΤ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ) 1. Φύιν: Άλδξαο 1 Γπλαίθα 2 2. Ηιηθία: Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε: 1. Άγακνο/ε 1 2. Έγγακνο/ε 2 3. Υήξνο/α 3 4. Γηαδεπγκέλνο/ε 4 5. Άιιν 5 127

129 4. Πνηα είλαη ε θύξηα θαη πνηα ε δεπηεξεύνπζα εξγαζία ζαο (αν διαθέηεηε): Δξγαζίεο Κύξηα Γεπηεξεύνπζα Γεσξγόο 1 Οδεγόο 2 Σερλίηεο 3 Κηελνηξόθνο 4 πληαμηνύρνο 5 Οηθνδνκηθέο Δξγαζίεο 6 Δπηζηήκνλαο 7 Βηνκερ. Δξγάηεο 8 Πξνζσπηθή Δπηρείξεζε 9 Ηδησηηθόο Τπάιιεινο 10 Γεκόζηνο Τπάιιεινο 11 Άιιν (Παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) Δθπαηδεπηηθό επίπεδν: Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε 1 Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 2 Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε 3 Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) 4 6. Πόζα ρξόληα είζηε Πξόεδξνο ηνπ πλεηαηξηζκνύ;.. Υξόληα 7. Έρεηε εκπεηξία ζηνλ αγξνηηθό ηνκέα; Ναη 1 Όρη 2 - Αλ λαη, παξαθαιώ δηεπθξηλίζηε:. 8. Ση ζαο νδήγεζε ζην λα αζρνιεζείηε κε ηνλ πλεηαηξηζκό; 1. Καιό βαζηθό εηήζην εηζόδεκα 1 2. Καιό ζπκπιεξσκαηηθό εηήζην εηζόδεκα 2 3. πλέρηζε ηεο νηθνγελεηαθήο παξάδνζεο 3 4. Έιιεηςε ελαιιαθηηθώλ επηινγώλ 4 5. Άιιν 5 128

130 ΓΟΜΗ-ΟΡΓΑΝΩΗ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ 9. Πνηνο είλαη ν αξηζκόο θαη ν κέζνο όξνο ειηθίαο ησλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο, θαηά ηελ πξνζσπηθή ζαο εθηίκεζε; θαη άλσ Αξηζκόο κειώλ Μέζε Ηιηθία 10. Πνην είλαη ην κέζν εθπαηδεπηηθό επίπεδν ησλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε Αξηζκόο Μειώλ Δθπαηδ. επίπεδν 11. Κύξηνο ηνκέαο (%) δξαζηεξηόηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ: (%) Διαηνηξηβείν Διαηνηξηβείν- Σππνπνηεηήξην Σππνπνηεηήξην Άιιν (πνην;) 12. Καηαγξαθή ηεο Απαζρόιεζεο / Δξγαζίαο ζηνλ πλεηαηξηζκό: Αξηζκόο ππαιιήιωλ Δίδνο Απαζρόιεζεο γηα ην έηνο 2010 Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε (όιν ην ρξόλν αιιά όρη πιήξεο σξάξην) Δπνρηθή (πιήξεο σξάξην αιιά κόλν ζε πεξηόδνπο αηρκήο) 13. Έρεη παξαθνινπζήζεη θάπνην κέινο, ζεκηλάξην θαηάξηηζεο ζρεηηθό κε ην ζπλεηαηξηζκό ζαο (π.ρ. ζεκηλάξην γηα ζπλεηαηξηζκνύο, ζεκηλάξην γηα ππνινγηζηέο, ινγηζηηθή, θ.ι.π); Αλ λαη δηεπθξηλίζηε : 129

131 14. Η νξγάλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γίλεηαη κε: αθώο δηαρσξηζκέλεο αξκνδηόηεηεο κεηαμύ ησλ κειώλ 1 Αξκνδηόηεηεο αλάινγα κε ηηο ηθαλόηεηεο 2 Έκθαζε ζηε δηαλνκή ησλ θεξδώλ 3 Έκθαζε ζηελ αύμεζε ηνπ θεθαιαίνπ 4 Δλεξγή ζπκκεηνρή ησλ κειώλ ζηηο ζεκαληηθέο απνθάζεηο 5 Άιιν (παξαθαιώ, πξνζδηνξίζηε) Πνηα είλαη ε αξκνδηόηεηά ζαο ζην πλεηαηξηζκό ζαο πκκεηνρή ζηελ παξαγσγή 1 Οξγάλσζε θαη Λεηηνπξγία 2 Πξνβνιή θαη πξνώζεζε 3 πλδπαζκόο ησλ αλσηέξσ 4 Άιιν (παξαθαιώ, πξνζδηνξίζηε) Έρεη ν πλεηαηξηζκόο ζαο θάπνην από ηα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ή δηαζθάιηζεο ηεο πνηόηεηαο; (π.ρ. ζεηξά ISO, HACCP, θ.ι.π) Ναη 1 Όρη 2 Βξηζθόκαζηε ζε δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο Σα πξντόληα ζαο ηα δηνρεηεύεηε: ηελ ηνπηθή αγνξά 1 ε αγνξέο ηνπ εζσηεξηθνύ 2 ε αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνύ Πώο εμαζθαιίδεηε απηέο ηηο αγνξέο; Μέζσ δηαδηθηύνπ 1 Με ζπκκεηνρή ζε εθζέζεηο 2 Με ζπκκεηνρή ζε επηρεηξεκαηηθέο απνζηνιέο 3 Με πξνζσπηθέο δηαζπλδέζεηο 4 Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) Σπρόλ δηαθσλίεο κεηαμύ ησλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο εζηηάδνληαη: ην είδνο ησλ παξαγόκελσλ πξντόλησλ θαη ππεξεζηώλ 1 ηε δηαλνκή ησλ θεξδώλ / αύμεζε ηνπ θεθαιαίνπ 2 ε ρξεκαηνπηζησηηθά ζέκαηα / αλάιεςε θηλδύλνπ 3 ηε ζπλεξγαζία κε άιινπο ζπλεηαηξηζκνύο 4 ηελ εγγξαθή λέσλ κειώλ 5 ηελ αύμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο 6 Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) 7 130

132 ΣΟΙΥΔΙΑ ΔΞΔΛΙΞΗ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ 20. Η ύπαξμε ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο, πηζηεύεηε όηη είλαη απαξαίηεηε; - Αλ, Ναη γηαηί: Ναη 1 Όρη 2 Καιύηεξε νξγάλσζε παξαγσγήο 1 Μεγαιύηεξεο δπλαηόηεηεο επεμεξγαζίαο 2 Καιύηεξε νξγάλσζε εκπνξίνπ 3 Καιύηεξε ελεκέξσζε ζε ζέκαηα ειαηνπαξαγσγήο 4 Άιιν Πόζν ηθαλνπνηεκέλνο είζηε από ηε κέρξη ηώξα πνξεία ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; Καζόινπ 1 Πνιύ 4 Λίγν 2 Πάξα Πνιύ 5 Μέηξηα Πνηόο ήηαλ ν θύξηνο ιόγνο πνπ ζπζηάζεθε ν πλεηαηξηζκόο ζαο; (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο αξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) Γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο 1 Γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηνπηθήο παξαγσγήο 2 Γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ρώξσλ 3 Γηα ηνλ εθζπγρξνληζκό ηεο ηνπηθήο θνηλόηεηαο 4 Γηα ηελ κείσζε ηεο αλεξγίαο ηεο πεξηνρήο Πνηα ήηαλ ηα θύξηα εκπόδηα πνπ έρεη αληηκεησπίζεη ν πλεηαηξηζκόο ζαο θαηά ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ; (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο αξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) Καλέλα εκπόδην 1 ύγθξνπζε θαζεθόλησλ νηθνγελεηαθήο & επαγγεικαηηθήο δσήο 2 Οηθνλνκηθά ζέκαηα (ζπγθέληξσζε θεθαιαίνπ) 3 Έιιεηςε ελεκέξσζεο / ζπκβνπιεπηηθήο / θαζνδήγεζεο 4 Δμεύξεζε δηθηύσλ δηαλνκήο ησλ πξντόλησλ 5 Πξνβνιή θαη πξνώζεζε ησλ πξντόλησλ 6 Γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο 7 Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) 8 131

133 24. Πώο θαηαθέξαηε λα ππεξληθήζεηε ηα νπνηαδήπνηε εκπόδηα; Γελ ηα θαηαθέξακε 1 Υξεζηκνπνηώληαο θαηλνηνκίεο παξαγσγήο 2 Λόγσ ζσζηήο νξγάλσζεο 3 Μέζσ επηδνηήζεσλ επξσπατθώλ πξνγξακκάησλ 4 Με ηελ βνήζεηα ηεο θνηλόηεηαο 5 Άιιν (Παξαθαιώ, πξνζδηνξίζηε) Σν θνηλσληθό πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ν πλεηαηξηζκόο ζαο, αληηκεησπίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ: Άλδξεο Γπλαίθεο α) Με απνδνρή 1 β) Με επηθύιαμε 2 γ) Αδηάθνξα 3 δ) Με άξλεζε 4 δ) Με ερζξόηεηα (αληίδξαζε) 5 ε) Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) Πνηνο είλαη ν εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; Έσο 15 ρηι. επξώ 1 Από 15 έσο 60 ρηι. επξώ 2 Από 60 έσο 300 ρηι. επξώ 3 Από 300 ρηι. επξώ θαη 4 άλσ 27. Πσο ξπζκίδνληαη νη ζπλαιιαγέο ζαο κε παξαγσγνύο ή κε επηρεηξήζεηο; Οι ςυναλλαγζσ μασ με παραγωγοφσ ρυκμίηονται με ςυμβόλαια και γραπτζσ ςυμφωνίεσ παράδοςθσ, τιμισ, κ.λ.π. (π.χ. αλεςτικζσ) Οι ςυναλλαγζσ μασ με επιχειριςεισ ι καταναλωτζσ ςτουσ οποίουσ πωλϊ προϊόντα (υπθρεςίεσ) ρυκμίηονται με ςυμβόλαια και γραπτζσ ςυμφωνίεσ παράδοςθσ, τιμισ, κ.λ.π. Πάντοτε Πολφ ςυχνά Συχνά Σπάνια Ποτζ 132

134 28. Πνηα από ηα αθόινπζα ζεσξείηε όηη είλαη ζσζηά ή όηη είλαη ιάζνο; σζηό Λάζνο Ο πλεηαηξηζκόο έρεη ζρέζεηο κε επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζην ίδην ζηάδην παξαγσγήο κε εκάο (παξόκνηνη ζπλεηαηξηζκνί) γηα λα πξνσζήζνπκε θνηλνύο ζηόρνπο εθηόο ησλ ζηελώλ εκπνξηθώλ ζπλαιιαγώλ Ο πλεηαηξηζκόο έρεη ζρέζεηο κε επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε πξνγελέζηεξν ή επόκελν ζηάδην ηεο παξαγσγήο γηα λα πξνσζήζνπκε θνηλνύο ζηόρνπο εθηόο ησλ ζηελώλ εκπνξηθώλ ζπλαιιαγώλ Ο πλεηαηξηζκόο ζηελ πεξηνρή έρεη ζρέζεηο κε δεκόζηνπο θνξείο, ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη αλαπηπμηαθέο εηαηξείεο γηα ηελ πξνώζεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηελ πεξηνρή 29. Πνηνο είλαη ν θύξηνο εκπνξηθόο ζηόρνο ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; Αύμεζε ησλ πσιήζεσλ 1 Αύμεζε πειαηεηαθήο βάζεο (λα δηεπθξηληζηεί) 2 Βειηίσζε ηεο εμσηεξηθήο εηθόλαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ 3 Άλνηγκα ζε λέεο αγνξέο (λέα πξντόληα θαη ππεξεζίεο) 4 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) Πνηνο είλαη ν θύξηνο βξαρππξόζεζκνο νηθνλνκηθόο ζηόρνο ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο αξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) Αύμεζε ησλ θεξδώλ 1 Αύμεζε ηεο κεηνρηθήο βάζεο 2 Βησζηκόηεηα ζπλεηαηξηζκνύ 3 Βειηίσζε πηζηνιεπηηθήο ηθαλόηεηαο 4 Δπελδύζεηο ζε εμνπιηζκό 5 Δπελδύζεηο ζε λέεο εγθαηαζηάζεηο 6 Πξνζέιθπζε λέσλ κειώλ 7 Αύμεζε ζέζεσλ εξγαζίαο 8 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) 9 133

135 31. Πώο ν ζπλεηαηξηζκόο ζαο εμαζθαιίδεη ηα αλαγθαία θεθάιαηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηόρσλ ηνπ; Απηνρξεκαηνδόηεζε 1 Δπηδνηήζεηο 2 Γαλεηζκόο από ηξάπεδεο 3 Υξεκαηνδνηηθά πξνγξάκκαηα 4 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) Η εμαζθάιηζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο επηδηώθεηαη ζήκεξα κε: (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο αξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) Σελ εμεηδηθεπκέλε ζηειέρσζε 1 Σελ εμαζθάιηζε πηζηνπνίεζεο πνηόηεηαο 2 Σελ εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο ζηελ παξαγσγή 3 Σελ θαηλνηνκία ζηα πξντόληα θαη ηηο κεζόδνπο παξαγσγήο 4 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) 5 134

136 ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ-ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΔ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ 33. Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα ηειεπηαία 5 έ- ηε; Ναη 1 Όρη θνπεύεηε λα πξνρσξήζεηε ζε επέλδπζε θαηά ηα δύν επόκελα ρξόληα; Ναη 1 Όρη 2 Γελ μέξσ Ο πλεηαηξηζκόο ζαο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε θάπνην ή θάπνηα εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε; πλεξγάδεηαη Πξνηίζεηαη Λνγηζηηθό γξαθείν 1 ύκβνπιν επηρεηξήζεσλ 2 Γηαθεκηζηηθό γξαθείν 3 ύκβνπιν κάξθεηηλγθ 4 Τπεύζπλν δηαλνκήο 5 ύκβνπιν επξσπατθώλ πξνγξακκάησλ 6 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) Ο πλεηαηξηζκόο ζαο επηδηώθεη ηελ θαηάξηηζε ησλ κειώλ ηνπ ζε θάπνηνλ από ηνπο αθόινπζνπο ηνκείο; Γηνίθεζε επηρεηξήζεσλ 1 Οηθνλνκηθή δηαρείξηζε 2 Πιεξνθνξηθή 3 Μάξθεηηλγθ 4 Γηαρείξηζε νιηθήο πνηόηεηαο 5 Σππνπνίεζε πξντόλησλ 6 Αγξνηνπξηζηηθά πξνγξάκκαηα 7 Άιιν (παξαθαιώ πξνζδηνξίζηε) Τπάξρεη θάπνηα θαηλνηνκία πνπ έρεη εηζαγάγεη ή πξνηίζεηαη λα εηζαγάγεη ν πλεηαηξηζκόο ζαο σο πξνο πξντόληα, ππεξεζίεο ή κεζόδνπο παξαγσγήο; Ναη 1 Όρη 2 135

137 38. Αλ λαη, παξαθαινύκε πεξηγξάςηε. Έρεη εηζαγάγεη Πξνηίζεηαη 39. Πηζηεύεηε όηη ν ζπλεηαηξηζκόο ζαο έρεη πηνζεηήζεη ή δεκηνπξγήζεη έλα είδνο θαηλνηνκίαο ζε θάπνην ζηάδην παξαγσγήο, δηαλνκήο ή πξνώζεζεο (κάξθεηηλγθ) ησλ πξντόλησλ ή ησλ ππεξεζηώλ πνπ παξάγεηε; Ναη 1 Όρη Αλ Ναη, παξαθαιώ ζπλερίζηε ζηελ επόκελε εξώηεζε, δηαθνξεηηθά ζπλερίζηε ζηελ ακέζωο επόκελε (εκεηώζηε πεξηζζόηεξα από έλα, αλ ρξεηάδεηαη) Νέν πξντόλ ή ππεξεζία γηα ηελ εηαηξία 1 Δληειώο λέν / θαηλνύξγην 2 Νέα κέζνδνο παξαγσγήο βηνινγηθνύ ειαηνιάδνπ 3 Νέα κέζνδνο δηαλνκήο ζπκβαηηθνύ ή βηνινγηθνύ ειαηνιάδνπ 4 Νέα κέζνδνο πξνώζεζεο (κάξθεηηλγθ) ζπκβαηηθνύ ή βηνινγηθνύ ειαηνιάδνπ ή ππεξεζίαο 5 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) 6 Σίπνηα από ηα παξαπάλσ (θακία θαηλνηνκία) Πώο δεκηνπξγήζαηε ή κάζαηε γηα ηελ (πην ζεκαληηθή) θαηλνηνκία πνπ έρεηε ζην πλεηαηξηζκό ζαο ; Ζ θαηλνηνκία δεκηνπξγήζεθε (ζύιιεςε, εθηέιεζε) κέζα από ηνλ ζπλεηαηξηζκό (κέινο Γ.. κε ππαιιήινπο) 1 Ζ θαηλνηνκία είρε πξνηαζεί αξρηθά από ζπλεηαίξνπο (π.ρ. άιινπο επηρεηξεκαηίεο- πειάηεο, πξνκεζεπηέο, πηζησηέο θ.η.ι.) θαη εθηειέζηεθε ή ηξνπνπνηήζεθε από εκάο 2 Ζ θαηλνηνκία πξνηάζεθε αξρηθά από κε επαγγεικαηηθνύο ζπλεξγάηεο (π.ρ. θίινη ή ζπγγελείο) θαη εθηειέζηεθε ή ηξνπνπνηήζεθε από εκάο 3 Ζ θαηλνηνκία πξνηάζεθε από ζύκβνπινπο κεηά από επαθή ηεο επηρείξεζεο κε απηνύο 4 Ζ θαηλνηνκία πξνηάζεθε από νξγαληζκό (θξαηηθό, ηνπηθή απηνδηνίθεζε, αλαπηπμηαθή εηαηξεία ή άιιν θνξέα) ηεο πεξηνρήο 5 Άιιν (παξαθαινύκε πξνζδηνξίζηε) 6 Σίπνηα από ηα παξαπάλσ (θακία θαηλνηνκία) 7 136

138 42. Η θαηλνηνκία ζαο έρεη θαηνρπξσζεί κε δίπισκα επξεζηηερλίαο ή ππάγεηαη ζε άιιεο κνξθέο αλαγλώξηζεο ή/ θαη πηζηνπνίεζεο; (π.ρ. Σνπηθό πξντόλ, Πξντόλ Ιδηνηππίαο) Ναη 1 Όρη 2 Βξηζθόκαζηε ζηελ δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο/ θαηνρύξσζεο Ο πλεηαηξηζκόο ζαο, ρξεζηκνπνηεί λέεο ηερλνινγηθέο ηάζεηο: Πιεξνθνξηθήο 1 Βηνινγηθήο γεσξγίαο 2 Τδξνπνλίαο 3 Άιιν (Παξαθαιώ, δηεπθξηλίζηε) 4 137

139 ΔΙΚΣΤΩΗ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΟΤ 44. Σε δπλαηόηεηα δηθηύσζεο θαη ζπλεξγαζίαο κε άιινπο ζπλεηαηξηζκνύο γηα ηελ δεκηνπξγία ακνηβαίσλ σθειεηώλ: (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο αξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) Σελ έρεηε απνθιείζεη 1 Σε ζεσξείηε ζεκαληηθή 2 Έρεηε ήδε αλαπηύμεη άηππε ζπλεξγαζία κε άιινπο πλ/ζκνύο 3 Θεσξείηε ζεκαληηθή ηελ αλαβάζκηζε ηεο Έλσζεο Αγξνηηθώλ πλεηαηξηζκώλ Λέζβνπ Πνηα, θαηά ηε γλώκε ζαο, είλαη ηα ζεκαληηθόηεξα ηνπηθά πξνβιήκαηα πνπ επηδξνύλ αξλεηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο; Ζ λεζησηηθή θαη απνκαθξπζκέλε θύζε ηεο Λέζβνπ 1 Σν απμεκέλν θόζηνο κεηαθνξάο 2 Ζ έιιεηςε επαξθώλ ππνδνκώλ 3 Ζ έιιεηςε ζηήξημεο από ηνπο ηνπηθνύο θνξείο 4 Ζ απνπζία ηνπηθνύ ζηξαηεγηθνύ ζρεδηαζκνύ αλάπηπμεο 5 Άιιν (παξαθαιώ, πξνζδηνξίζηε) Πνηα κέζα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε δηαθήκηζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ; Γηαδίθηπν (δηαθήκηζε ζε θάπνηα ηζηνζειίδα) 1 Ηζηνζειίδα (ύπαξμε ηζηνζειίδαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ) 2 Φπιιάδηα 3 Σνπηθέο Δθεκεξίδεο/Σνπηθά Πεξηνδηθά 4 Ραδηόθσλν/Σειεόξαζε 5 Σίπνηα 6 Άιιν 7 138

140 47. Παξαθαιώ απαληήζηε ζηα παξαθάησ: Θεσξείηε ζεκαληηθή ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηύνπ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ; Ζ ρξήζε ηεο ηζηνζειίδαο βνήζεζε ζηελ εύξεζε λέσλ πειαηώλ; Ζ ρξήζε ηεο ηζηνζειίδαο αύμεζε ηελ θεξδνθνξία ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ; Αλαιακβάλεη ν ζπλεηαηξηζκόο παξαγγειίεο πξντόλησλ κέζσ ηεο ηζηνζειίδαο ηνπ; Πάξα πνιύ ζεκαληηθή εκαληηθή Λίγν ζεκαληηθή Όρη ζεκαληηθή Καζόινπ ζεκαληηθή 48. Πνηα από ηα παξαθάησ δίθηπα πηζηεύεηε όηη έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηνλ πλεηαηξηζκό ζαο: Επιχειρημαηικά/επαγγελμαηικά δίκηυα 1. Δκπνξηθό-Βηνκεραληθό Δπηκειεηήξην 2. Έλωζε μελνδόρωλ 3. Δκπνξηθνί ύιινγνη 4. Έλωζε Νέωλ Αγξνηώλ Δημόζια δίκηυα 1. Σνπηθό γξαθείν γεωξγηθήο αλάπηπμεο 2. Σνπηθή Έλωζε Γήκωλ θαη Κνηλνηήηωλ 3. Σνπηθέο Αλαπηπμηαθέο Δηαηξείεο Leader 4. Κέληξα Πξνώζεζεο Καηλνηνκίαο Πολιηικά Δίκηυα 1. Κόκκαηα 2. Σνπηθέο νξγαλώζεηο Κοινωνικά Δίκηυα 1. Πνιηηηζηηθνί ζύιινγνη 2. Οηθνινγηθέο νξγαλώζεηο Άηυπα Δίκηυα 1. Πξνζωπηθά 2. Φίινη/πγγελείο Έρνπλ ζρέζε Γελ έρνπλ ζρέζε 139

141 ΤΜΒΟΛΗ ΣΟΤ ΤΝΔΣΑΙΡΙΜΟΤ ΣΗΝ ΣΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 49. Πνηα πηζηεύεηε όηη είλαη ε ζπκβνιή ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο, ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε (εκεηώζηε έλα ή πεξηζζόηεξα, βάδνληαο ηνπο α- ξηζκνύο θαηά ζεηξά πξνηεξαηόηεηαο) ηε δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή 1 ηελ ηόλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πθηζηάκελσλ επηρεηξήζεσλ 2 ηελ θαιύηεξε εμππεξέηεζε θαη πξνζέιθπζε ηνπξηζηώλ ζηελ πεξηνρή 3 ηε ζπγθξάηεζε ηνπ αγξνηηθνύ πιεζπζκνύ ζηελ πεξηνρή 4 ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο γηα ηνλ ηνπηθό πιεζπζκό 5 ηε δεκηνπξγία ζπκπιεξσκαηηθώλ εηζνδεκάησλ γηα ηνλ ηνπηθό πιεζπζκό 6 Δπραξηζηώ πνιύ γηα ηελ ζπλεξγαζία ζαο 140

142 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο Αποτελέςματα Έρευνασ 6.1 Ανάλυςθ Περιγραφικισ τατιςτικισ Δ πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή έρεη σο αληηθείκελν ηελ νκαδνπνίεζε, ηελ νξγάλσζε, θαη ηε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ αθνξνχλ έλα κεγάιν πιήζνο απφ δεδνκέλα πνπ έρνπλ ζπγθεληξσζεί πεηξακαηηθά. Γηα ην ζθνπφ απηφ ππνινγίδνληαη κηα ζεηξά απφ κέηξα θαη δεκηνπξγνχληαη θαηάιιεινη πίλαθεο. θνπφο ηεο πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο είλαη λα πξνβιεζνχλ κε αξηζκεηηθά δεδνκέλα ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ αληηπξνζσπεχνπλ πνηνηηθά θαη πνζνηηθά ζηνηρεία ησλ ππφ κειέηε κεηαβιεηψλ θαη λα εμαρζνχλ απφ απηά αμηνπνηήζηκα ζπκπεξάζκαηα. ην SPSS νη δπλαηφηεηεο αλάιπζεο κε ρξήζε πεξηγξαθηθψλ ζηαηηζηηθψλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα εκθαλίδνληαη ζην κελνχ Analyse. 141

143 Ο πίλαθαο ζπρλνηήησλ παξνπζηάδεη γηα θάζε ηηκή ηεο κεηαβιεηήο ην ζπλνιηθφ αξηζκφ θνξψλ πνπ εκθαλίδεηαη κέζα ζην δείγκα. Τπνινγίδνληαο ηνλ αξηζκφ απηφ, κπνξεί ζηε ζπλέρεηα εχθνια λα ππνινγηζηεί θαη ην πνζνζηφ εκθαλίζεσλ ηεο ην νπνίν νλνκάδεηαη ζρεηηθή ζπρλφηεηα (Percent Frequency) εκθάληζεο ηεο ηηκήο, θαζψο επίζεο ε αζξνηζηηθή ζπρλφηεηα (Cumulative Frequency) ησλ ηηκψλ πνπ είλαη κεγαιχηεξεο ή ίζεο κε ηε ζπγθεθξηκέλε θαη ε αζξνηζηηθή ζρεηηθή ζπρλφηεηα (Cumulative Percent) ηεο ηηκήο απηήο. Βπηιέγνληαο απφ ην κελνχ ηελ εληνιή Analyse Descriptive Statistics Frequencies, εκθαλίδεηαη ην παξάζπξν πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ επφκελε εηθφλα. ην παξάζπξν απηφ, απφ ηηο κεηαβιεηέο πνπ είλαη δηαζέζηκεο (εάλ είλαη πνιιέο θαη φρη κηα) θαη παξνπζηάδνληαη ζην αξηζηεξφ θνκκάηη, επηιέγνληαη απηέο γηα ηηο νπνίεο ζα δεκηνπξγεζεί ν πίλαθαο ζπρλνηήησλ, νη νπνίεο αθνχ επηιεγνχλ κεηαθηλνχληαη ζην θνκκάηη ηνπ παξαζχξνπ κε ηνλ ηίηιν Variable(s). ηε ζπλέρεηα, παηψληαο ην πιήθηξν OK δεκηνπξγείηαη ν πίλαθαο ζπρλνηήησλ. Σα ζηαηηζηηθά κέηξα (statistics - measures) είλαη αξηζκνί πνπ ππνινγίδνληαη απφ ηα δεδνκέλα θαη ε ηηκή ηνπο αληηπξνζσπεχεη θάπνηα ηάζε ή ζπκπεξηθνξά ηνπ δείγκαηνο. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη αξηζκνί - κέηξα πνπ πεξηγξάθνπλ ην ζχλνιν ηνπ δείγκαηνο κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ έλα ζηεξεφ ζψκα φζν πνιχπινθν θαη αλ είλαη ζηελ δνκή ηνπ κπνξεί λα πεξηγξαθεί ζπλνπηηθά κφλν απφ ην βάξνο ηνπ θαη απφ ηνλ φγθν ηνπ. Σα ζηαηηζηηθά κέηξα δηαθξίλνληαη ζηα κέηξα θεληξηθήο ηάζεο 142

144 (measures of central tendency), ζηα κέηξα κεηαβιεηφηεηαο (measures of dispersion) θαη ζηα κέηξα ζρήκαηνο (measures of shape). (α) Μέηξα θεληξηθήο ηάζεο: Υξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πεξηγξάςνπλ ηε ζέζε ηνπ ζπλφινπ ησλ δεδνκέλσλ. Αειαδή, ε ηηκή ηνπο είλαη ε πην αληηπξνζσπεπηηθή γηα λα ζρεκαηίζεη θάπνηνο κία πξψηε εηθφλα γηα ην χςνο ησλ ηηκψλ ησλ παξαηεξήζεσλ κίαο κεηαβιεηήο. Σα πιένλ γλσζηά κέηξα θεληξηθήο ηάζεο πνπ ππνινγίδνληαη θαη απφ ην SPSS είλαη ηξία: 1. Δ κέζε ηηκή (mean). Γλσζηή θαη ζαλ αξηζκεηηθφο κέζνο φξνο, είλαη ην άζξνηζκα ησλ ηηκψλ φισλ ησλ παξαηεξήζεσλ δηαηξεκέλν κε ην πιήζνο ησλ παξαηεξήζεσλ, δειαδή: X N i 1 N X i φπνπ N ν αξηζκφο ησλ πεξηπηψζεσλ θαη X i ε ηηκή ηεο κεηαβιεηήο γηα ηελ i- νζηή πεξίπησζε. Δ κέζε ηηκή ππνινγίδεηαη θαη εξκελεχεηαη ζηαηηζηηθά ζηηο πνζνηηθέο κεηαβιεηέο. Ώπαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ πεξίπησζε πνηνηηθψλ κεηαβιεηψλ πνπ νη ηηκέο ηνπο έρνπλ θσδηθνπνηεζεί κε αξηζκνχο, φπνπ ε κέζε ηηκή δελ έρεη λφεκα. Βμαίξεζε απνηειεί ε πεξίπησζε φπνπ ε πνηνηηθή κεηαβιεηή παίξλεη δχν κφλν ηηκέο (π.ρ. "ΝΏΕ" θαη "ΟΥΕ") νη νπνίεο έρνπλ θσδηθνπνηεζεί κε ηνπο αξηζκνχο 0 θαη 1. Δ κέζε ηηκή ζε απηή ηελ πεξίπησζε παξηζηά ην πνζνζηφ ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ έρνπλ δεισζεί ζαλ 1 ζηα δεδνκέλα. 2. Δ δηάκεζνο (median). Βίλαη ε ηηκή ηεο κεηαβιεηήο γηα ηελ νπνία ην 50% ησλ ηηκψλ είλαη κεγαιχηεξν απφ απηή θαη ην ππφινηπν 50% κηθξφηεξν. Ώλ ην πιήζνο ησλ παξαηεξήζεσλ είλαη πεξηηηφ, ε δηάκεζνο είλαη ε κεζαία παξαηήξεζε, φηαλ απηέο δηαηαρζνχλ ζε αχμνπζα ζεηξά. ηελ πεξίπησζε πνπ ην πιήζνο είλαη άξηην, ε δηάκεζνο ππνινγίδεηαη απφ ηε κέζε ηηκή ησλ δχν κεζαίσλ παξαηεξήζεσλ. Υξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά γηα πνζνηηθέο κεηαβιεηέο. 3. Δ επηθξαηνχζα ηηκή (mode). Βίλαη ε πην ζπρλά εκθαληδφκελε ηηκή (ή θαη ηηκέο) ζην δείγκα. Βίλαη δπλαηφλ λα ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο απφ κία επηθξα- 143

145 ηνχζεο ηηκέο, ην SPSS φκσο εκθαλίδεη κφλν ηε κία απφ απηέο. Υξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηηο πνζνηηθέο αιιά θαη γηα ηηο πνηνηηθέο κεηαβιεηέο. (β) Μέηξα κεηαβιεηφηεηαο: Υξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πεξηγξάςνπλ ηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ αλάκεζα ζηηο ηηκέο κίαο κεηαβιεηήο. Αειαδή, πξνζδηνξίδνπλ αλ νη παξαηεξήζεηο είλαη ζπγθεληξσκέλεο γχξσ απφ κία αληηπξνζσπεπηηθή ηηκή ή παξνπζηάδνπλ κεγάιε δηαζπνξά. Σα κέηξα κεηαβιεηφηεηαο πνπ ππνινγίδνληαη ζην SPSS θαη ρξεζηκνπνηνχληαη απνθιεηζηηθά γηα πνζνηηθέο κεηαβιεηέο είλαη: 1. Σν εχξνο (range). Βίλαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηε κέγηζηε (maximum) θαη ζηελ ειάρηζηε (minimum) απφ ηηο παξαηεξνχκελεο ηηκέο. 2. Δ δηαθχκαλζε ή δηαζπνξά (variance). Βίλαη ην πιένλ ζπλεζηζκέλν κέηξν κεηαβιεηφηεηαο. Τπνινγίδεηαη αζξνίδνληαο ηα ηεηξάγσλα ησλ δηαθνξψλ απφ ηε κέζε ηηκή φισλ ησλ παξαηεξήζεσλ θαη ζηε ζπλέρεηα δηαηξψληαο ην άζξνηζκα κε ην πιήζνο ησλ παξαηεξήζεσλ ειαηησκέλν θαηά έλα. Ο ηχπνο ππνινγηζκνχ δειαδή είλαη: s 2 N i 1 ( X i X ) N Δ ηππηθή απφθιηζε (standard deviation). Βίλαη ε ηεηξαγσληθή ξίδα ηεο δηαθχκαλζεο. Έρεη πην θαλεξή ζεκαζία απφ ηε δηαθχκαλζε γηαηί εθθξάδεηαη ζε κνλάδεο κέηξεζεο ίδηεο κε απηέο ησλ παξαηεξήζεσλ, ελψ ε δηαθχκαλζε ζηα ηεηξάγσλα ησλ κνλάδσλ απηψλ. (γ) Μέηξα ζρήκαηνο: Βίλαη κέηξα πνπ πεξηγξάθνπλ ην ζρήκα ηεο κεηαβιεηήο φηαλ απηή παξαζηαζεί κε ηζηφγξακκα ή ξαβδφγξακκα. ην SPSS ππνινγίδνληαη ηα δχν παξαθάησ κέηξα ζρήκαηνο: 1. Δ ινμφηεηα (skewness). Γηα πνιιέο κεηαβιεηέο ην κεγαιχηεξν πιήζνο ησλ παξαηεξήζεσλ ζπγθεληξψλεηαη ζε κία θεληξηθή ηηκή. ζν απμάλεη ε απφζηαζε απφ ηελ κεζαία απηή ηηκή, κεηψλεηαη ε ζπρλφηεηα ησλ παξαηεξήζεσλ. Ώλ 144

146 απηή ε ζπκπεξηθνξά είλαη ίδηα γηα ηηο κεγάιεο θαη γηα ηηο κηθξέο ηηκέο, ε κεηαβιεηή παξνπζηάδεη ζην ζρήκα ηεο κία ζπκκεηξία σο πξνο ηελ θεληξηθή ηηκή. Σέηνην παξάδεηγκα είλαη ε θαλνληθή θαηαλνκή. Τπάξρνπλ φκσο κεηαβιεηέο πνπ δελ είλαη ζπκκεηξηθέο θαη εκθαλίδνπλ κία "νπξά" πξνο ηε κία κφλν θαηεχζπλζε. Ώπηέο νλνκάδνληαη ινμέο (skewed). Ώλάινγα πξνο ηα πνχ εκθαλίδεηαη ε "νπξά" (κεγάιεο ή κηθξέο ηηκέο), ε κεηαβιεηή νλνκάδεηαη ζεηηθά ινμή (ινμή πξνο ηα δεμηά) ή αξλεηηθά ινμή (ινμή πξνο ηα αξηζηεξά). Ώλ ινηπφλ ε ινμφηεηα πνπ ππνινγίδεη ην SPSS είλαη 0, απηφ ζεκαίλεη φηη έρνπκε ζπκκεηξηθή θαηαλνκή ζπρλνηήησλ. Σηκή ζεηηθή ή αξλεηηθή δείρλεη αληίζηνηρα ζεηηθά ή αξλεηηθά ινμή θαηαλνκή ζπρλνηήησλ. 2. Δ θχξησζε (kurtosis). Βίλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν νη παξαηεξήζεηο ζπλσζηίδνληαη γχξσ απφ κία θεληξηθή ηηκή. Δ θχξησζε ηεο θαλνληθήο θαηαλνκήο είλαη ίζε κε 0. Μία ηηκή ζεηηθή δείρλεη θαηαλνκή ζπρλνηήησλ ιεπηφθπξηε πνπ ζεκαίλεη φηη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο κεηαβιεηήο παξνπζηάδεη "αηρκεξή" θνξπθή θαη πνιιέο αθξαίεο ηηκέο. Ώληίζεηα, κία αξλεηηθή ηηκή δείρλεη θαηαλνκή πιαηχθπξηε δειαδή "ακβιεία" θνξπθή θαη ζρεηηθά θνληέο νπξέο. 6.2 ΜΕΣΑΒΛΗΣΕ Μεηαβιεηή είλαη θάζε ραξαθηεξηζηηθφ ή ηδηφηεηα ην νπνίν επηδέρεηαη πεξηζζφηεξεο απφ κία ηηκέο (Argyrous, 2005).Μηα κεηαβιεηή κπνξεί λα κεηξεζεί ζε δηάθνξεο θιίκαθεο. Δ πην αηειήο είλαη ε νλνκαζηηθή (nominal), ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά γηα φιεο ζρεδφλ ηηο πνηνηηθέο κεηαβιεηέο, εθείλεο δειαδή πνπ δελ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ αιιά κφλν λα απαξηζκεζνχλ. Σέηνηεο είλαη ην θχιν, ην επάγγεικα, ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ε θαηαγσγή. ηελ νλνκαζηηθή θιίκαθα ε ηαμηλφκεζε ησλ αηφκσλ κηαο νκάδαο γίλεηαη ζε θαηεγνξίεο πνπ πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε νξηζκέλα θξηηήξηα. Οη θαηεγνξίεο είλαη αλεμάξηεηεο ζεηξάο θαη ακνηβαία απνθιεηφκελεο, έηζη ψζηε κία εγγξαθή πνπ εκθαλίδεηαη ζε κία θαηεγνξία απνθιείεηαη λα εκθαλίδεηαη ζε 145

147 άιιε. Δ ζέζε ηεο εγγξαθήο ζηελ θαηεγνξία θαζνξίδεη ηελ νκνηφηεηα ή ηελ δηαθνξά ηεο έλαληη ησλ άιισλ θαη φρη ηε ζεηξά ηεο, ην βαζκφ ππεξνρήο ή πζηέξεζήο ηεο. ηελ παξνχζα έξεπλα νη νλνκαζηηθέο κεηαβιεηέο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζην ε- ξσηεκαηνιφγην ήηαλ: Σν θύιν κε θαηεγνξίεο: o 1 = Άλδξαο o 2 = Γπλαίθα. Ζ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ εθάζηνηε πλεηαηξηζκνύ κε θαηεγνξίεο: o 1 = Άγακνο o 2 = Έγγακνο o 3 = Υήξνο o 4 = Αηαδεπγκέλνο o 5 = Άιιν Ζ θύξηα θαη ε δεπηεξεύνπζα εξγαζία ηνπ Πξνέδξνπ κε θαηεγνξίεο: o 1 = Γεσξγφο o 2 = Οδεγφο o 3 = Σερλίηεο o 4 = Κηελνηξφθνο o 5 = πληαμηνχρνο o 6 = Οηθνδνκηθέο Βξγαζίεο o 7 = Βπηζηήκνλαο o 8 = ΐηνκεραληθφο Βξγάηεο o 9 = Πξνζσπηθή Βπηρείξεζε o 10 = Εδησηηθφο Τπάιιεινο o 11 = Αεκφζηνο Τπάιιεινο o 12 = Άιιν Ζ εκπεηξία ζηνλ αγξνηηθό ηνκέα κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη 146

148 Ζ απάληεζε αλ λαη ζηελ παξαπάλσ εξώηεζε λα δηεπθξηληζηεί κε αλνηθηνύ ηύπνπ απάληεζε «Ση ζαο νδήγεζε ζην λα αζρνιεζείηε κε ηνλ πλεηαηξηζκό» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Καιφ βαζηθφ εηζφδεκα o 2 = Καιφ ζπκπιεξσκαηηθφ εηζφδεκα o 3 = πλέρηζε ηεο νηθνγελεηαθήο παξάδνζεο o 4 = Έιιεηςε ελαιιαθηηθψλ επηινγψλ o 5 = Άιιν Ζ παξαθνινύζεζε θάπνηνπ κέινπο, ζεκηλαξίνπ θαηάξηηζεο ζρεηηθά κε ηνλ ζπλεηαηξηζκό, φπνπ ήηαλ αλνηθηνχ ηχπνπ εξψηεζε θαη πεξηιάκβαλε απαληήζεηο νλνκαζηηθνχ ραξαθηήξα. Ζ νξγάλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ κε θαηεγνξίεο: o 1 = αθψο δηαρσξηζκφο αξκνδηνηήησλ κεηαμχ κειψλ o 2 = Ώξκνδηφηεηεο αλάινγα κε ηηο ηθαλφηεηεο o 3 = Έκθαζε ζηελ δηαλνκή ησλ θεξδψλ o 4 = Έκθαζε ζηελ αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ o 5 = Βλεξγή ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ζηηο ζεκαληηθέο απνθάζεηο o 6 = Άιιν Ζ αξκνδηόηεηα ηνπ εξσηώκελνπ ζηνλ πλεηαηξηζκό κε θαηεγνξίεο: o 1 = πκκεηνρή ζηελ παξαγσγή o 2 = Οξγάλσζε θαη Λεηηνπξγία o 3 = Πξνβνιή θαη πξνψζεζε o 4 = πλδπαζκφο ησλ αλσηέξσ o 5 = Άιιν «Έρεη ν πλεηαηξηζκόο ζαο θάπνην από ηα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ή δηαζθάιηζεο ηεο πνηόηεηαο» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη o 3 = ΐξηζθφκαζηε ζε δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο Ζ δηνρέηεπζε ησλ πξντόλησλ κε θαηεγνξίεο: o 1 = ηελ ηνπηθή αγνξά o 2 = ε αγνξέο ηνπ εζσηεξηθνχ o 3 = ε αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ 147

149 Ζ εμαζθάιηζε ησλ αγνξώλ κε θαηεγνξίεο: o 1 = Μέζσ δηαδηθηχνπ o 2 = Με ζπκκεηνρή ζε εθζέζεηο o 3 = Με ζπκκεηνρή ζε επηρεηξεκαηηθέο απνζηνιέο o 4 = Με πξνζσπηθέο δηαζπλδέζεηο o 5 = Άιιν Ζ εζηίαζε ησλ δηαθσληώλ κεηαμύ ησλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ κε θαηεγνξίεο: o 1 = ην είδνο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ o 2 = ηελ δηαλνκή ησλ θεξδψλ / αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ o 3 = ε ρξεκαηνπηζησηηθά ζέκαηα / αλάιεςε θηλδχλνπ o 4 = ηε ζπλεξγαζία κε άιινπο ζπλεηαηξηζκνχο o 5 = ηελ εγγξαθή ησλ λέσλ κειψλ o 6 = ηελ αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο o 7 = Άιιν «Ζ ύπαξμε ηνπ πλεηαηξηζκνύ, πηζηεύεηε όηη είλαη απαξαίηεηε» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη «Αλ λαη γηαηί», πνπ νξίδεηαη σο ζπλέρεηα ηεο πξνεγνχκελεο εξψηεζεο ζε θαηεγνξίεο: o 1 = Καιχηεξε νξγάλσζε παξαγσγήο o 2 = Μεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο επεμεξγαζίαο o 3 = Καιχηεξε νξγάλσζε εκπνξίνπ o 4 = Καιχηεξε ελεκέξσζε ζε ζέκαηα ειαηνπαξαγσγήο o 5 = Άιιν «Πνηα ήηαλ ηα θύξηα εκπόδηα πνπ έρεη αληηκεησπίζεη ν πλεηαηξηζκόο ζαο θαηά ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Καλέλα εκπφδην o 2 = Οηθνλνκηθά ζέκαηα o 3 = χγθξνπζε θαζεθφλησλ νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο o 4 = Έιιεηςε ελεκέξσζεο / ζπκβνπιεπηηθήο / θαζνδήγεζεο o 5 = Βμεχξεζε δηθηχσλ δηαλνκήο ησλ πξντφλησλ 148

150 o 6 = Πξνβνιή θαη πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ o 7 = Γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο o 8 = Άιιν «Πσο θαηαθέξαηε λα ππεξληθήζεηε ηα νπνηαδήπνηε εκπόδηα» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Αελ ηα θαηαθέξακε o 2 = Υξεζηκνπνηψληαο θαηλνηνκίεο παξαγσγήο o 3 = Λφγσ ζσζηήο νξγάλσζεο o 4 = Μέζσ επηδνηήζεσλ επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ o 5 = Με ηελ βνήζεηα ηεο θνηλφηεηαο o 6 = Άιιν «Σν θνηλσληθό πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ν πλεηαηξηζκόο ζαο, αληηκεησπίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ:» ρσξηζκέλε αλά θχιν (Άληξεο Γπλαίθεο) ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: o 1 = Με απνδνρή o 2 = Με επηθχιαμε o 3 = Ώδηάθνξα o 4 = Με άξλεζε o 5 = Με ερζξφηεηα (αληίδξαζε) o 6 = Άιιν «Ο πλεηαηξηζκόο έρεη ζρέζεηο κε επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζην ίδην ζηάδην παξαγσγήο κε εκάο (παξόκνηνη πλεηαηξηζκνί) γηα λα πξνσζήζνπκε θνηλνύο ζηόρνπο εθηόο ησλ ζηελώλ εκπνξηθώλ ζπλαιιαγώλ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = σζηφ o 2 = Λάζνο «Ο πλεηαηξηζκόο έρεη ζρέζεηο κε επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε πξνγελέζηεξν ή επόκελν ζηάδην ηεο παξαγσγήο γηα λα πξνσζήζνπκε θνηλνύο ζηόρνπο εθηόο ησλ ζηελώλ εκπνξηθώλ ζπλαιιαγώλ» κε θαηεγνξίεο o 1 = σζηφ o 2 = Λάζνο «Ο πλεηαηξηζκόο ζηελ πεξηνρή έρεη ζρέζεηο κε δεκόζηνπο θνξείο, ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη αλαπηπμηαθέο εηαηξείεο γηα ηελ πξνώζεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηελ πεξηνρή» κε θαηεγνξίεο: 149

151 o 1 = σζηφ o 2 = Λάζνο «Πνηνο είλαη ν θύξηνο εκπνξηθόο ζηόρνο ηνπ πλεηαηξηζκνύ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ώχμεζε ησλ πσιήζεσλ o 2 = Ώχμεζε ηεο πειαηεηαθήο βάζεο o 3 = ΐειηίσζε ηεο εμσηεξηθήο εηθφλαο ηνπ πλεηαηξηζκνχ o 4 = Άλνηγκα ζε λέεο αγνξέο o 5 = Άιιν «Πνηνο είλαη ν θύξηνο βξαρππξόζεζκνο νηθνλνκηθόο ζηόρνο ηνπ πλεηαηξηζκνύ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ώχμεζε ησλ θεξδψλ o 2 = Ώχμεζε ηεο κεηνρηθήο βάζεο o 3 = ΐησζηκφηεηα ζπλεηαηξηζκνχ o 4 = ΐειηίσζε πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο o 5 = Βπελδχζεηο ζε εμνπιηζκφ o 6 = Βπελδχζεηο ζε λέεο εγθαηαζηάζεηο o 7 = Πξνζέιθπζε λέσλ κειψλ o 8 = Ώχμεζε ζέζεσλ εξγαζίαο o 9 = Άιιν «Πσο ν ζπλεηαηξηζκόο εμαζθαιίδεη ηα αλαγθαία θεθάιαηα γηα πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηόρσλ ηνπ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ώπηνρξεκαηνδφηεζε o 2 = Βπηδνηήζεηο o 3 = Ααλεηζκφο απφ ηξάπεδεο o 4 = Υξεκαηνδνηηθά πξνγξάκκαηα o 5 = Άιιν «Ζ εμαζθάιηζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ επηδηώθεηαη ζήκεξα» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Σελ εμεηδηθεπκέλε ζηειέρσζε o 2 = Σελ εμαζθάιηζε πηζηνπνίεζεο πνηφηεηαο o 3 = Σελ εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο ζηελ παξαγσγή o 4 = Σελ θαηλνηνκία ζηα πξντφληα θαη ηηο κεζφδνπο παξαγσγήο o 5 = Άιιν 150

152 «Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα ηειεπηαία 5 ρξόληα» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη «θνπεύεηε λα πξνρσξήζεηε ζε επέλδπζε θαηά ηα δπν επόκελα ρξόληα;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη o 3 = Αελ μέξσ Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε Λνγηζηηθό Γξαθείν κε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε ύκβνπιν Δπηρεηξήζεσλ κε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε Γηαθεκηζηηθό γξαθείν ζε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε ύκβνπιν Μάξθεηηλγθ ζε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε Τπεύζπλν δηαλνκήο ζε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε ύκβνπιν επξσπατθώλ πξνγξακκάησλ ζε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί 151

153 Ο πλεηαηξηζκόο ζπλεξγάδεηαη ή πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε Άιιν ζε θαηεγνξίεο: o 1 = πλεξγάδεηαη o 2 = Πξνηίζεηαη λα ζπλεξγαζηεί Ο πλεηαηξηζκόο επηδηώθεη ηελ θαηάξηηζε ησλ κειώλ ηνπ ζε θάπνηνλ από ηνπο αθόινπζνπο ηνκείο ζε θαηεγνξίεο: o 1 = Αηνίθεζε επηρεηξήζεσλ o 2 = Οηθνλνκηθή δηαρείξηζε o 3 = Πιεξνθνξηθή o 4 = Μάξθεηηλγθ o 5 = Αηαρείξηζε νιηθήο πνηφηεηαο o 6 = Σππνπνίεζε πξντφλησλ o 7 = Ώγξνηνπξηζηηθά πξνγξάκκαηα o 8 = Άιιν «Τπάξρεη θάπνηα θαηλνηνκία πνπ έρεη εηζαγάγεη ή πξνηίζεηαη λα εηζαγάγεη ν πλεηαηξηζκόο σο πξνο πξντόληα, ππεξεζίεο ή κεζόδνπο παξαγσγήο» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη «Αλ λαη παξαθαιώ πεξηγξάςηε», πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ παξαπάλσ εξψηεζε θαη πεξηιακβάλεη αλνηθηνχ ηχπνπ απαληήζεηο κε θαηεγνξίεο: o 1 = Έρεη εηζαγάγεη o 2 = Πξνηίζεηαη λα εηζαγάγεη «Πηζηεύεηε όηη ν πλεηαηξηζκόο έρεη πηνζεηήζεη ή δεκηνπξγήζεη έλα είδνο θαηλνηνκίαο ζε θάπνην ζηάδην παξαγσγήο, δηαλνκήο ή πξνώζεζεο ησλ πξντόλησλ ή ησλ ππεξεζηώλ πνπ παξάγεηε;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη «Αλ λαη, παξαθαιώ ζπλερίζηε ζηελ επόκελε εξώηεζε» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Νέν πξντφλ ή ππεξεζία γηα ηελ εηαηξεία o 2 = Βληειψο λέν/θαηλνχξγην o 3 = Νέα κέζνδνο παξαγσγήο βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ o 4 = Νέα κέζνδνο δηαλνκήο ζπκβαηηθνχ ή βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ 152

154 o 5 = Νέα κέζνδνο πξνψζεζεο ζπκβαηηθνχ ή βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ ή ππεξεζίαο o 6 = Άιιν o 7 = Σίπνηα απφ ηα παξαπάλσ «Πσο δεκηνπξγήζαηε ή κάζαηε γηα ηελ θαηλνηνκία πνπ έρεηε ζην πλεηαηξηζκό ζαο» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Δ θαηλνηνκία δεκηνπξγήζεθε κέζα απφ ηνλ πλεηαηξηζκφ o 2 = Δ θαηλνηνκία είρε πξνηαζεί αξρηθά απφ ζπλεηαίξνπο θαη εθηειέζηεθε ή ηξνπνπνηήζεθε απφ εκάο o 3 = Δ θαηλνηνκία πξνηάζεθε αξρηθά απφ κε επαγγεικαηηθνχο ζπλεξγάηεο θαη εθηειέζηεθε ή ηξνπνπνηήζεθε απφ εκάο o 4 = Δ θαηλνηνκία πξνηάζεθε κεηά απφ επαθή ηεο επηρείξεζεο κε απηνχο o 5 = Δ θαηλνηνκία πξνηάζεθε απφ νξγαληζκφ ηεο πεξηνρήο o 6 = Άιιν o 7 = Σίπνηα απφ ηα παξαπάλσ «Ζ θαηλνηνκία έρεη θαηνρπξσζεί κε δίπισκα επξεζηηερλίαο ή ππάγεηαη ζε άιιεο κνξθέο αλαγλώξηζεο ή θαη πηζηνπνίεζεο» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Ναη o 2 = ρη o 3 = ΐξηζθφκαζηε ζηελ δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο / θαηνρχξσζεο «Ο πλεηαηξηζκόο, ρξεζηκνπνηεί λέεο ηερλνινγηθέο ηάζεηο» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πιεξνθνξηθήο o 2 = ΐηνινγηθήο γεσξγίαο o 3 = Τδξνπνλίαο o 4 = Άιιν «Σε δπλαηόηεηα δηθηύσζεο θαη ζπλεξγαζίαο κε άιινπο ζπλεηαηξηζκνύο γηα ηελ δεκηνπξγία ακνηβαίσλ σθειεηώλ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Σελ έρεηε απνθιείζεη o 2 = Σε ζεσξείηε ζεκαληηθή o 3 = Έρεηε ήδε αλαπηχμεη άηππε ζπλεξγαζία κε άιινπο πλεηαηξηζκνχο 153

155 o 4 = Θεσξείηε ζεκαληηθή ηελ αλαβάζκηζε ηεο Έλσζεο Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Λέζβνπ. «Πνηα είλαη θαηά ηε γλώκε ζαο, ηα ζεκαληηθόηεξα ηνπηθά πξνβιήκαηα πνπ επηδξνύλ αξλεηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ πλεηαηξηζκνύ;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Δ λεζησηηθή θαη απνκαθξπζκέλε θχζε ηεο Λέζβνπ o 2 = Σν απμεκέλν θφζηνο κεηαθνξάο o 3 = Δ έιιεηςε επαξθψλ ππνδνκψλ o 4 = Δ έιιεηςε ζηήξημεο απφ ηνπο ηνπηθνχο θνξείο o 5 = Δ απνπζία ηνπηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ αλάπηπμεο o 6 = Άιιν «Πνηα κέζα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε δηαθήκηζε ηνπ πλεηαηξηζκνύ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Αηαδίθηπν o 2 = Εζηνζειίδα o 3 = Φπιιάδηα o 4 = Σνπηθέο Βθεκεξίδεο/Σνπηθά Πεξηνδηθά o 5 = Ραδηφθσλν/Σειεφξαζε o 6 = Σίπνηα o 7 = Άιιν Ώλαθέξζεθαλ ηα παξαθάησ δίθηπα κε θαηεγνξίεο 1 = Έρνπλ ζρέζε θαη 2 = Αελ έρνπλ ζρέζε: o Δκπνξηθό/Βηνκεραληθό Δπηκειεηήξην o Έλσζε μελνδόρσλ o Δκπνξηθνί ύιινγνη o Έλσζε Νέσλ Αγξνηώλ o Σνπηθό γξαθείν γεσξγηθήο αλάπηπμεο o Σνπηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ o Σνπηθέο Αλαπηπμηαθέο Δηαηξείεο Leader o Κέληξα Πξνώζεζεο Καηλνηνκίαο o Κόκκαηα o Σνπηθέο νξγαλώζεηο o Πνιηηηζηηθνί ύιινγνη o Οηθνινγηθέο Οξγαλώζεηο 154

156 o Πξνζσπηθά o Φίινη / πγγελείο «Πνηα πηζηεύεηε όηη είλαη ε ζπκβνιή ηνπ πλεηαηξηζκνύ κε ηελ ηνπηθή αλάπηπμε» κε θαηεγνξίεο: o ηελ δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή o ηελ ηφλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πθηζηάκελσλ επηρεηξήζεσλ o ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε θαη πξνζέιθπζε ηνπξηζηψλ ζηελ πεξηνρή o ηελ ζπγθξάηεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή o ηελ δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο γηα ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ o ηελ δεκηνπξγία ζπκπιεξσκαηηθψλ εηζνδεκάησλ γηα ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ Δ ηαθηηθή θιίκαθα (ordinal ή θιίκαθα ηάμεο) κνηάδεη κε ηελ νλνκαζηηθή, έρεη φκσο ην επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ φηη νη εγγξαθέο ηαμηλνκνχληαη ζε θαηεγνξίεο πνπ αθνινπζνχλ ζεηξά θπζηθή ή ινγηθά παξαδεθηή, αχμνπζα ε θζίλνπζα. Δ ηεξάξρεζε ησλ εγγξαθψλ γίλεηαη εδψ κε βάζε ηε ζρεηηθή ππεξνρή ή ηελ πζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο σο πξνο νξηζκέλν θξηηήξην. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ εξψηεζε «Πφζν ζπρλά παξαθνινπζείηε ηειεπαηρλίδηα;» νη απαληήζεηο ζα κπνξνχζαλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο ε- μήο θαηεγνξίεο: «πνηέ», «ζπάληα», «κεξηθέο θνξέο», «ζπρλά», «θάζε κέξα». ηελ παξνχζα έξεπλα νη ηαθηηθήο θιίκαθαο κεηαβιεηέο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζην εξσηεκαηνιφγην ήηαλ: Δ ειηθία κε θαηεγνξίεο: o 1 = o 2 = o 3 = o 4 = o 5 = o 6 = 65+ Σν εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ εθάζηνηε πλεηαηξηζκνχ κε θαηεγνξίεο: 155

157 o 1 = Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε o 2 = Αεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε o 3 = Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε o 4 = Άιιν (παξαθαιψ πξνζδηνξίζηε) «Πφζν ηθαλνπνηεκέλνο είζηε απφ ηε κέρξη ηψξα πνξεία ηνπ πλεηαηξηζκνχ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Καζφινπ o 2 = Λίγν o 3 = Μέηξηα o 4 = Πνιχ o 5 = Πάξα πνιχ Βδψ ρξεζηκνπνηήζεθε ε Κιίκαθα Likert. Δ θιίκαθα ηχπνπ Likert είλαη ε πην απιή ζηε δεκηνπξγία θαη ε πην δηαδεδνκέλε ζηηο θνηλσληθέο θαη ηηο παηδαγσγηθέο έ- ξεπλεο. ηφρνο ηεο είλαη ε κέηξεζε ζηάζεσλ ή απφςεσλ ησλ ππνθεηκέλσλ ηεο νπνίαο θαινχληαη λα επηιέμνπλ κηα απφ ηηο δπλαηέο απαληήζεηο ζηαζεξήο κνξθήο ζε έλα ζχλνιν εξσηεκάησλ ηα νπνία αληηπξνζσπεχνπλ ην πξνο κειέηε πξφβιεκα. Οη απαληήζεηο απηέο εθθξάδνπλ ην κέγεζνο ζπκθσλίαο ή δηαθσλίαο ζε κηα νξηζκέλε δήισζε 8. Ο εηήζηνο θχθινο εξγαζηψλ ηνπ Βθάζηνηε πλεηαηξηζκνχ, ρσξηζκέλν αλά έηε απφ ην 2006 έσο θαη ην 2010 κε θαηεγνξίεο: o 1 = Έσο 15 ρηιηάδεο επξψ o 2 = Ώπφ 15 ρηιηάδεο επξψ έσο 60 ρηιηάδεο επξψ o 3 = Ώπφ 60 έσο 300 ρηιηάδεο επξψ o 4 = Ώπφ 300 ρηιηάδεο επξψ θαη άλσ. «Πσο ξπζκίδνληαη νη ζπλαιιαγέο ζαο κε παξαγσγνύο ή κε επηρεηξήζεηο» ρσξηζκέλν ζε δχν ππνεξσηήκαηα θαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: o 1 = Πάληνηε o 2 = Πνιχ ζπρλά o 3 = πρλά o 4 = πάληα o 5 = Πνηέ

158 «Θεσξείηε ζεκαληηθή ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηύνπ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πάξα πνιχ ζεκαληηθή o 2 = εκαληηθή o 3 = Λίγν ζεκαληηθή o 4 = ρη ζεκαληηθή o 5 = Καζφινπ ζεκαληηθή «Ζ ρξήζε ηεο ηζηνζειίδαο βνήζεζε ζηελ εύξεζε λέσλ πειαηώλ» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πάξα πνιχ ζεκαληηθή o 2 = εκαληηθή o 3 = Λίγν ζεκαληηθή o 4 = ρη ζεκαληηθή o 5 = Καζφινπ ζεκαληηθή «Ζ ρξήζε ηεο ηζηνζειίδαο αύμεζε ηελ θεξδνθνξία ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πάξα πνιχ ζεκαληηθή o 2 = εκαληηθή o 3 = Λίγν ζεκαληηθή o 4 = ρη ζεκαληηθή o 5 = Καζφινπ ζεκαληηθή «Αλαιακβάλεη ν ζπλεηαηξηζκόο παξαγγειίεο πξντόλησλ κέζσ ηεο ηζηνζειίδαο ηνπ;» κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πάξα πνιχ ζεκαληηθή o 2 = εκαληηθή o 3 = Λίγν ζεκαληηθή o 4 = ρη ζεκαληηθή o 5 = Καζφινπ ζεκαληηθή Σέινο, ε θιίκαθα ηζνδηαζηεκάησλ (scale) έρεη ηηο ίδηεο ηδηφηεηεο κε ηελ ηαθηηθή θαη επηπιένλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξνθαζνξηζκνχ ίζσλ δηαζηεκάησλ ή δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ ζε νπνηνδήπνηε ηκήκα ηεο θιίκαθαο. Υαξαθηεξίδεηαη απφ θνηλή θαη ζηαζεξή κνλάδα κέηξεζεο. Μπνξνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε ινηπφλ ηελ απφζ- 157

159 ηαζε κεηαμχ δχν εγγξαθψλ ζηελ θιίκαθα απηή. Σν ζεκείν κεδέλ φκσο νξίδεηαη απζαίξεηα θαη γηα ην ιφγν απηφ νη ζρέζεηο κεηαμχ δχν εγγξαθψλ δελ κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ κε βάζε θάπνηα αλαινγία. Γηα παξάδεηγκα, αλ ζπγθξίλνπκε ηελ επθπύα δχν αηφκσλ, κπνξνχκε λα πνχκε φηη θάπνηνο πνπ έρεη IQ 120 έρεη 10 κνλάδεο κεγαιχηεξν IQ απφ θάπνηνλ κε δείθηε 110. Αελ κπνξνχκε φκσο λα πνχκε φηη θάπνηνο κε δείθηε 150 έρεη δηπιάζηα επθπύα απφ θάπνηνλ κε 75. ηελ παξνχζα έξεπλα νη θιίκαθαο ηζνδηαζηεκάησλ κεηαβιεηέο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζην εξσηεκαηνιφγην ήηαλ: Δ ρξνληθή πεξίνδνο ηεο ζεηείαο ηνπ εξσηψκελνπ σο Πξφεδξνο ηνπ πλεηαηξηζκνχ, ε νπνία νξηδφηαλ ζε ρξφληα Ο αξηζκφο θαη ν κέζνο φξνο ειηθίαο ησλ κειψλ ηνπ πλεηαηξηζκνχ φπνπ νξίζηεθε ζε Ώξηζκφ κειψλ θαη ζε κέζε ειηθία κε θαηεγνξίεο: o 1 = o 2 = o 3 = 45 θαη άλσ Δ ζπγθεθξηκέλε κεηαβιεηή ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί θαη σο ηαθηηθή αιιά πεξηιακβάλεη θαη αξηζκεηηθνχο ραξαθηήξεο - απαληήζεηο Ο κέζνο φξνο εθπαίδεπζεο ησλ κειψλ ηνπ πλεηαηξηζκνχ φπνπ νξίζηεθε ζε Ώξηζκφ κειψλ θαη ζε κέζν εθπαηδεπηηθφ επίπεδν κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε o 2 = Αεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε o 3 = Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε Δ ζπγθεθξηκέλε κεηαβιεηή ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί θαη σο ηαθηηθή αιιά πεξηιακβάλεη θαη αξηζκεηηθνχο ραξαθηήξεο - απαληήζεηο 158

160 Ο θχξηνο ηνκέαο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ κε θαηεγνξίεο: o 1 = Βιαηνηξηβείν o 2 = Βιαηνηξηβείν Σππνπνηεηήξην o 3 = Σππνπνηεηήξην o 4 = Άιιν Δ απάληεζε ηνπ εξσηψκελνπ θαζνξίζηεθε ζε πνζνζηφ θαηνρήο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηδηφηεηαο. Δ θαηαγξαθή ηεο Ώπαζρφιεζεο / Βξγαζίαο ζηνλ πλεηαηξηζκφ κε θαηεγνξίεο: o 1 = Πιήξεο απαζρφιεζε o 2 = Μεξηθή απαζρφιεζε o 3 = Βπνρηθή απαζρφιεζε Δ ζπγθεθξηκέλε κεηαβιεηή δηαζπάζηεθε αθνχ σο απάληεζε πεξηιάκβαλε ηνλ αξηζκφ ησλ ππαιιήισλ γηα ην έηνο 2010 ηεο εθάζηνηε θαηεγνξίαο. 159

161 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο Συμπεράςματα Έρευνασ Μεηά απφ ηελ αλάιπζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ην πξφγξακκα ζηαηηζηηθήο ηνπ SPSS, παξαηεξήζεθαλ ηα εμήο απνηειέζκαηα πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο γηα ηελ εηθφλα ηνπ πλεηαηξηζκνχ: Οη ειηθίεο ησλ κειψλ ησλ πλεηαηξηζκψλ δηακνξθψζεθαλ σο: Ποιόρ είναι ο απιθμόρ ηων μελών ηος ςνεηαιπιζμού ζαρ από ηλικία εηών Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καλέλαο ,0 100,0 100,0 Πίνακαρ 1 Πνηόο είλαη ν αξηζκόο ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο από ειηθία εηώλ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid από 1 έσο 74 άηνκα 16 61,5 61,5 61,5 75 έσο 150 άηνκα 6 23,1 23,1 84,6 151 έσο 325 άηνκα 4 15,4 15,4 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 2 Πνηόο είλαη ν αξηζκόο ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο από ειηθία 45 θαη άλω εηώλ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid από 1 έσο 74 άηνκα 10 38,5 38,5 38,5 75 έσο 150 άηνκα 9 34,6 34,6 73,1 151 έσο 325 άηνκα 6 23,1 23,1 96,2 πάλσ από 326 άηνκα 1 3,8 3,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 3 160

162 Ώπφ ηνπο παξαπάλσ πίλαθεο ζπκπεξαίλνπκε πσο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο νη πλεηαηξηζκνί (61,5 % γηα ηνλ πίλαθα 2, 38,5 % γηα ηνλ πίλαθα 3) πεξηιακβάλνπλ ιίγα άηνκα ειηθίαο εηψλ θαη 45 θαη άλσ εηψλ αληηζηνίρσο, πνπ ππνδειψλεη θαη ην ρακειφ πιεζπζκφ ησλ πεξηζζνηέξσλ πλεηαηξηζκψλ. Παξαηεξείηαη ε- πίζεο απφ ηνλ Πίλαθα 1 φηη θαλέλαο πλεηαηξηζκφο δελ είρε κέιε λεαξήο ειηθίαο (18 25 ρξνλψλ), πνπ ζπλήζσο είλαη θαη εληφο ηνπ πξνγξάκκαηνο ησλ Νέσλ Ώγξνηψλ. Σν κέζν εθπαηδεπηηθό επίπεδν ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ είλαη Πξωηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid από 1 έσο 74 άηνκα 14 53,8 53,8 53,8 75 έσο 150 άηνκα 6 23,1 23,1 76,9 151 έσο 325 άηνκα 4 15,4 15,4 92,3 πάλσ από 326 άηνκα 2 7,7 7,7 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 4 Tν κέζν εθπαηδεπηηθό επίπεδν ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ είλαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid από 1 έσο 74 άηνκα 19 73,1 73,1 73,1 75 έσο 150 άηνκα 5 19,2 19,2 92,3 151 έσο 325 άηνκα 2 7,7 7,7 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 5 Tν κέζν εθπαηδεπηηθό επίπεδν ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ είλαη Σξηηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καλέλαο ,0 100,0 100,0 Πίνακαρ 6 161

163 Ώπφ ηνπο παξαπάλσ πίλαθεο 4,5,6 ζπκπεξαίλνπκε φηη ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ (73,1 %), ηα κέιε ησλ πλεηαηξηζκψλ είλαη Αεπηεξνβάζκηαο Βθπαίδεπζεο, θαη α- θνινπζεί θαηά 53,8% ηα κέιε λα είλαη Πξσηνβάζκηαο Βθπαίδεπζεο. ηελ εξψηεζε αλ ν θχξηνο ηνκέαο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ πλεηαηξηζκνχ είλαη ειαηνηξηβείν (Πίλαθαο 7), πνπ ήηαλ θαη ην θξηηήξην επηινγήο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πλεηαηξηζκψλ, παξαηεξήζεθε πσο ην 73,1 % είλαη θχξηα ειαηνηξηβεία, δειαδή έρνπλ θχξηα παξαγσγή θαη δηαθίλεζε, ην ειαηφιαδν, εθ ησλ νπνίσλ ην 65,4% είλαη θαη α- πνθιεηζηηθά ειαηνηξηβεία. Παξαηεξείηαη επίζεο, πσο έρνπκε ηζνζθειηζκφ πνζνζηψλ αλάκεζα ζηηο απαληήζεηο «θάησ από 50%» θαη «πάλσ από 50%» κε ηηκή 7,7 % θαη 19,2 % είλαη ε πεξίπησζε φπνπ ν πλεηαηξηζκφο δελ έρεη σο παξαγσγή ην ειαηφιαδν κφλνλ, αιιά θαη θάπνηα άιιε ηδηφηεηα, πνπ εμεηάδεηε παξαθάησ (Πίλαθαο 8). Ο Κύξηνο ηνκέαο δξαζηεξηόηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ είλαη ειαηνηξηβείν Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Κάησ από 50% 2 7,7 7,7 7,7 50% 5 19,2 19,2 26,9 Πάλσ από 50% 2 7,7 7,7 34,6 Απνθιεηζηηθό (100%) 17 65,4 65,4 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 7 Παξαηεξψληαο ηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 8), φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, θαίλεηαη θαη κία άιιε ηδηφηεηα ηνπ πλεηαηξηζκνχ. ΐιέπνπκε πσο ην 30,8 % ησλ πλεηαηξηζκψλ αλαθέξεη ηελ απάληεζε φηη πεξηιακβάλεη θαη ηελ ηδηφηεηα «Πξαηήξην Εσνηξνθώλ/Γάιαθηνο», έλαο άιινο αλαθέξεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ (Δλνηθηαδόκελα Γσκάηηα), θαη έλαο πλεηαηξηζκφο αλαθέξεη ηελ ηδηφηεηα κεηαπνίεζεο γάιαθηνο (Σπξνθνκείν). 162

164 Ο Κύξηνο ηνκέαο δξαζηεξηόηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ είλαη θαη Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Πξαηήξην Εσνηξνθώλ/γάιαθηνο 8 30,8 30,8 30,8 Δλνηθηαδόκελα δσκάηηα 1 3,8 3,8 34,6 Σπξνθνκείν 1 3,8 3,8 38,5 Σίπνηα 16 61,5 61,5 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 8 ην ζχλνιφ ηνπο, νη εξσηεζέληεο πλεηαηξηζκνί θαηά 57,7 %, απαζρνινχλ 1 έσο 2 ππαιιήινπο θαηά πιήξε απαζρφιεζε, θαη ακέζσο κεηά ην 34,6% ησλ πλεηαηξηζκψλ θαηά 3 έσο 5 ππαιιήινπο. (Πίλαθαο 9). Πιήξεο Απαζρόιεζε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καλέλαλ Τπάιιειν 2 7,7 7,7 7,7 1 έσο 2 ππαιιήινπο 15 57,7 57,7 65,4 3 έσο 5 ππαιιήινπο 9 34,6 34,6 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 9 ηνλ ηνκέα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο (Καηά ηελ θαηάξηηζε ηεο ζύκβαζεο εξγαζίαο ή θαηά ηε δηάξθεηά ηεο ν εξγνδόηεο θαη ν κηζζσηόο κπνξνύλ κε έγγξαθε αηνκηθή ζύκβαζε λα ζπκθσλήζνπλ, εκεξήζηα ή εβδνκαδηαία ή δεθαπελζήκεξε ή κεληαία εξγαζία, γηα νξηζκέλν ή αόξηζην ρξόλν, ε νπνία ζα είλαη κηθξόηεξεο δηάξθεηαο από ηελ θαλνληθή, δειαδή ηελ πιήξε απαζρόιεζε (κεξηθή απαζρόιεζε), ην 57,7 % απαληά φηη δελ έρεη θάπνην ππάιιειν (Καλέλαο ππάιιεινο), αιιά ην 34,6 % αλαθέξεη ην γεγνλφο 3 5 ππαιιήινπο κε κεξηθή απαζρφιεζε. Μεξηθή Απαζρόιεζε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καλέλαλ Τπάιιειν 15 57,7 57,7 57,7 1 έσο 2 ππαιιήινπο 2 7,7 7,7 65,4 3 έσο 5 ππαιιήινπο 9 34,6 34,6 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ

165 ηελ επνρηθή απαζρφιεζε (Ωο επνρηαθή εξγαζία λνείηαη ε απαζρόιεζε ππεθόνπ ηξίηεο ρώξαο ζηελ Διιάδα γηα ρξνληθό δηάζηεκα κέρξη έμη ζπλνιηθά κήλεο, αλά εκεξνινγηαθό έηνο, ζε ηνκέα δξαζηεξηόηεηαο πνπ ζπλαξηάηαη κε πξόζθαηξε, επνρηαθνύ ραξαθηήξα, απαζρόιεζε.), πνπ ζπγθεθξηκέλα αλαθέξεηαη ζηελ πεξίνδν ειαηνπνίεζεο, δειαδή ηνπο κήλεο Οθηψβξην έσο θαη Φεβξνπάξην θαη ζε κεξηθέο πεξηνρέο έσο θαη Μάξηην, θαλέλαο πλεηαηξηζκφο δελ πξνζιακβάλεη θαλέλα άηνκν. Δπνρηθή Απαζρόιεζε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καλέλαλ Τπάιιειν 7 26,9 26,9 26,9 1 έσο 2 ππαιιήινπο 7 26,9 26,9 53,8 3 έσο 5 ππαιιήινπο 9 34,6 34,6 88,5 πάλσ από 5 ππαιιήινπο 3 11,5 11,5 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 11 ηελ πεξίπησζε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ κειψλ ηνπ πλεηαηξηζκνχ κε θάπνην ζεκηλάξην θαηάξηηζεο (Πιεξνθνξηθήο, Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο, Δπξσπατθώλ Πξνγξακκάησλ), κφλν ην 38,5 % ησλ πλεηαηξηζκψλ αλαθέξεη ην γεγνλφο ηεο ζεηηθήο αληαπφθξηζεο ησλ κειψλ ηνπ (Πίλαθαο 12). Έρεη παξαθνινπζήζεη θάπνην κέινο, ζεκηλάξην θαηάξηηζεο ζρεηηθό κε ην ζπλεηαηξηζκό ζαο; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ναη 10 38,5 38,5 38,5 Όρη 16 61,5 61,5 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ

166 Ώπφ ηνπο πλεηαηξηζκνχο πνπ απάληεζαλ «Ναη» ζηελ παξαπάλσ εξψηεζε, ην 60% αλαθέξεη ην γεγνλφο ηεο Πιεξνθνξηθήο επηκφξθσζεο, θαη ην ππφινηπν (40 %) παξαθνινχζεζε γεσξγνπεξηβαιινληηθά 9 πξνγξάκκαηα (Γξάθεκα 1 Πίλαθαο 13). Γπάθημα 1 Αλ λαη, παξαθαιώ δηεπθξηλήζηε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Πιεξνθνξηθήο 6 23,1 60,0 60,0 Δπηκόξθσζεο γεσξγνπε- 4 15,4 40,0 100,0 9 Βίλαη πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ζαλ ζηφρν ηελ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο (αηκφζθαηξα, έδαθνο, επηθαλεηαθά θαη ππφγεηα λεξά), ηε δηαηήξεζε ηνπ Ώγξνηηθνχ Σνπίνπ, ηα Καζαξά θαη Ώζθαιή Ώγξνηηθά πξντφληα (ρσξίο ππνιείκκαηα θπηνθαξκάθσλ θαη άιισλ ρεκηθψλ), ηε βειηίσζε ηεο ΐηνπνηθηιφηεηαο, ηηο θαιέο πλζήθεο Τγηεηλήο γηα ηνπο αγξφηεο πνπ αζθνχλ ηε γεσξγία. Αςηά ηα ππογπάμμαηα είναι: ΐηνινγηθή Γεσξγία, ΐηνινγηθή Κηελνηξνθία, Ώπεηινχκελεο κε εγθαηάιεηςε θπιέο αγξνηηθψλ δψσλ, Αηαηήξεζε Βθηαηηθψλ θαιιηεξγεηψλ πνπ θηλδπλεχνπλ κε γελεηηθή δηάβξσζε, Ώλαθαηαζθεπή Ώλαβαζκίδσλ γηα πξνζηαζία ησλ εδαθψλ απφ ηε δηάβξσζε. 165

167 ξηβαιινληηθώλ πξνγξακκάησλ Total 10 38,5 100,0 Total ,0 Πίνακαρ 13 ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ πλεηαηξηζκνχ, ην 34,6 % ησλ Πξνέδξσλ πνπ απάληεζαλ, αλαθέξνπλ ην γεγνλφο ηεο εδξαίσζεο αξκνδηνηήησλ ζηα κέιε, βάζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, ελψ ην 23,1 % αλαθέξεη ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ζε ζεκαληηθέο απνθάζεηο σο δεπηεξεχνλ ζπζηαηηθφ ηεο ιεηηνπξγίαο θαη νξγάλσζεο ηνπ πλεηαηξηζκνχ (Πίλαθαο 13). Η νξγάλωζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γίλεηαη κε: Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent αθώο δηαρσξηζκέλεο αξκνδηόηεηεο 2 7,7 7,7 7,7 κεηαμύ ησλ κε- ιώλ Αξκνδηόηεηεο αλάινγα κε 9 34,6 34,6 42,3 ηηο ηθαλόηεηεο Έκθαζε ζηε δηαλνκή ησλ 4 15,4 15,4 57,7 θεξδώλ Έκθαζε ζηελ αύμεζε ηνπ 5 19,2 19,2 76,9 θεθαιαίνπ Δλεξγή ζπκκεηνρή ησλ 6 23,1 23,1 100,0 κειώλ ζηηο ζεκαληηθέο α- πνθάζεηο Total ,0 100,0 Πίνακαρ 13 Σν θξίζηκν εξψηεκα ηεο πηζηνπνίεζεο ησλ πξντφλησλ πνπ παξάγνπλ νη πλεηαηξηζκνί θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 14), φπνπ ην 61,5 % απάληεζε ζεηηθά ζε θαηνρχξσζε ζπζηήκαηνο πηζηνπνίεζεο ή δηαζθάιηζεο ηεο πνηφηεηαο 10 θαη 10 ιεο νη ζρεδηαζκέλεο θαη ζπζηεκαηηθέο ελέξγεηεο νη νπνίεο εθαξκφδνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ ζπζηήκαηνο πνηφηεηαο θαη νη νπνίεο επηδεηθλχνληαη, εθφζνλ απαηηείηαη, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίδεηαη ε απαξαίηεηε εκπηζηνζχλε φηη κηα νληφηεηα ζα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ηεο πνηφηεηαο θαη ζα ζπκκνξθψλεηαη κε ηα πξφηππα.. 166

168 ην 26,9 % απάληεζε αξλεηηθά. Τπήξμαλ θαη 3 πλεηαηξηζκνί (11,5%) πνπ αλέθεξαλ ην γεγνλφο φηη βξίζθνληαη ζηελ δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο, έλα ζεηηθφ βήκα πξνο ηελ δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πξντφληνο. Έρεη ν ζπλεηαηξηζκόο ζαο θάπνην από ηα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ή δηαζθάιηζεο ηεο πνηόηεηαο; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ναη 16 61,5 61,5 61,5 Όρη 7 26,9 26,9 88,5 Βξηζθόκαζηε ζηελ δηαδηθαζία 3 11,5 11,5 100,0 πηζηνπνίεζεο Total ,0 100,0 Πίνακαρ 14 Έλα ζεκαληηθφ ζθέινο, πνπ είλαη θαη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο ζχζηαζεο ησλ πλεηαηξηζκψλ, ήηαλ θαη ε δηνρέηεπζε ησλ πξντφλησλ ηνπο ζε αγνξέο. Ο νξηζκφο ηεο αγνξάο έγηλε κε θξηηήξην, ηνπηθφ, εζσηεξηθφ (Παλειιαδηθφ) θαη εμσηεξηθφ. Ώπνηέιεζκα ηεο έξεπλαο ήηαλ φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πλεηαηξηζκψλ (80,8 %) λα πξνκεζεχεη κφλν ηελ ηνπηθή αγνξά θαη ην ππφινηπν πνζνζηφ (19,2 %), ηελ εγρψξηα. Λππεξφ είλαη ην γεγνλφο, φηη θαλέλαο πλεηαηξηζκφο δελ πξνκεζεχεη ζην εμσηεξηθφ, παξφιν πνπ έρεη ηελ δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηνπ παξαγφκελνπ ειαηφιαδνπ, πνπ έρεη δηαζθαιηζηεί ζχκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ πίλαθα απφ θάπνην ζχζηεκα πηζηνπνίεζεο ή δηαζθάιηζεο ηεο πνηφηεηαο, ζε αληίζεζε κε άιιεο ρψξεο. Σα πξνϊόληα ζαο ηα δηνρεηεύεηε Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ηελ ηνπηθή αγνξά 21 80,8 80,8 80,8 ε αγνξέο ηνπ εζσηεξηθνύ 5 19,2 19,2 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ

169 Ο ηξφπνο εμαζθάιηζεο ησλ ηνπηθψλ αγνξψλ, φπσο θαίλεηαη θαη παξαπάλσ, πξαγκαηνπνηείηαη θαηά 69,2% κε πξνζσπηθέο δηαζπλδέζεηο, φπνπ θαη θαίλεηαη ν ξφινο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο πάλσ ζηνπο πλεηαηξηζκνχο (Πίλαθαο 16). Πώο εμαζθαιίδεηε απηέο ηηο αγνξέο Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Με πξνζσπηθέο δηαζπλδέζεηο 18 69,2 69,2 69,2 Άιιν 8 30,8 30,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ 16 Σν ηειεπηαίν θαη θξίζηκν θνκκάηη ησλ δηαθσληψλ ηνπ πλεηαηξηζκνχ, εζηηάδεηαη ζην γεγνλφο ηνπ είδνπο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ (34,6%), αιιά θαη ζε άιινπο παξάγνληεο (23,1%), φπσο ζηνλ ηξφπν δηαθίλεζεο. Δ δηαλνκή ησλ θεξδψλ θαη ε αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ θαίλεηαη λα θαηέρεη ηελ ηξίηε ζέζε ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 17). Σπρόλ δηαθωλίεο κεηαμύ ηωλ κειώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο εζηηάδνληαη: Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent ην είδνο ησλ παξαγόκελσλ 9 34,6 34,6 34,6 πξντόλησλ θαη ππεξε- ζηώλ ηελ δηαλνκή ησλ θεξδώλ/αύμεζε 5 19,2 19,2 53,8 ηνπ θεθαιαίνπ ε ρξεκαηνπηζησηηθά ζέκαηα/αλάιεςε 4 15,4 15,4 69,2 θηλδύλνπ ηε ζπλεξγαζία κε άιινπο 2 7,7 7,7 76,9 ζπλεηαηξηζκνύο Άιιν 6 23,1 23,1 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακαρ

170 ΥΠΟΘΕΣΗ 1 η : φμφωνα με τον οικονομικό τουσ προχπολογιςμό τησ τελευταίασ πενταετίασ , ζχουν πραγματοποιήςει κάποια επζνδυςη. Επίςησ οι υνεταιριςμοί που ζχουν μεγαλφτερο οικονομικό προχπολογιςμό, ςκοπεφουν να προχωρήςουν ςε επζνδυςη, τα επόμενα 2 χρόνια. Ώμηνπνηψληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνπο 26 πλεηαηξηζκνχο θαη κε ηελ ρξήζε ηεο επαγσγηθήο ζηαηηζηηθήο, ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε ηεθκεξίσζε ηεο παξαπάλσ ππφζεζεο. ΐάζε ηνπ εξσηήκαηνο ζρεηηθά κε ηνλ θχξην βξαρππξφζεζκν ζηφρν ηνπ θάζε ζπλεηαηξηζκνχ, δεκηνπξγήζεθε ην παξαθάησ γξάθεκα: Γπάθημα 9 Ώπφ ην παξαπάλσ γξάθεκα, παξαηεξείηαη φηη θχξηνο βξαρππξφζεζκνο ζηφρνο είλαη ε βησζηκφηεηα ηνπ πλεηαηξηζκνχ θαηά 53,85 % θαη 42,31% ε αχμεζε ησλ θεξδψλ. Απζηπρψο, παξαηεξείηαη φηη κφλν ην 3,85% ηνπ πιεζπζκνχ, έρεη σο ζηφρν ηηο επελδχζεηο ζε λέεο εγθαηαζηάζεηο. 169

171 Παξφια απηά ρξεζηκνπνηψληαο βάζε ησλ πηλάθσλ θαη γξαθεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ κέζσ ηνπ ειέγρνπ Υ 2 (CrossTabs) κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ «Ο εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ γηα ην έηνο ήηαλ» θαη «Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα ηειεπηαία 5 έηε», παξαηεξήζεθαλ ηα εμήο: Οη πλεηαηξηζκνί,θαηά ην έηνο 2006, πνπ ήηαλ απφιπηα ζεηηθνί ζηελ πξαγκαηνπνίεζε επέλδπζε θαηά ην έηνο απηφ είραλ πξνυπνινγηζκφ απφ 300 ρηιηάδεο επξψ θαη άλσ, ελψ απφ ηνπο πλεηαηξηζκνχο κεηξίνπ νηθνλνκηθνχ πξνυπνινγηζκνχ (60 ρηιηάδεο επξψ έσο 300 ρηιηάδεο επξψ), κφλν νη 3 απφ ηνπο 5 ήηαλ ζεηηθνί. Οη πλεηαηξηζκνί απφ 15 ρηιηάδεο επξψ έσο 60 ρηιηάδεο επξψ ήηαλ ηζφπνζνη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ επελδχζεσλ, θαη ζεκαληηθφ ελδηαθέξνλ έδεημε φηη νη πλεηαηξηζκνί έσο 15 ρηιηάδσλ επξψ,πνπ νξίδεηαη σο θαηεγνξία κηθξψλ πλεηαηξηζκψλ, πξαγκαηνπνίεζαλ επέλδπζε ηα ηειεπηαία πέληε έηε. Καηά ην έηνο 2007, πάιη παξαηεξείηαη ε πεξίπησζε φπνπ νη κεγάινη θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί πξαγκαηνπνίεζαλ επέλδπζε ηα ηειεπηαία 5 έηε, φπσο θαη νη κηθξήο θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί, ζε αληίζεζε κε ηνπο κέηξηαο θιίκαθαο πλεηαηξηζκνχο (απφ 15 ρηιηάδεο έσο 300 ρηιηάδεο επξψ), πνπ ήηαλ ηζφπνζνη. Καηά ην έηνο 2008 θαη 2009, ζπλερίδνπλ νη κεγάιεο θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί θαη απαληνχλ ζεηηθά ζηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ θαη νη κηθξήο θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί επίζεο, ελψ νη κεζαίνη θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί έρνπλ ηζφπνζε θαηαλνκή ηεο απφθαζεο. Σέινο θαηά ην έηνο 2010 ζεηηθνί ζπλερίδνπλ λα είλαη νη κεγάιεο θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί θαη νη κηθξήο θιίκαθαο. Ώληηζέησο κε ηηο πξνεγνχκελεο παξαηεξήζεηο νη κεζαίνη θιίκαθαο πλεηαηξηζκνί έδεημαλ αχμεζε ζηελ ζεηηθή απάληεζε ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ επελδχζεσλ. πκπεξαζκαηηθά, κπνξνχκε λα πνχκε πσο ε ζεηηθή ή αξλεηηθή πξαγκαηνπνίεζε ησλ επελδχζεσλ ηα ηειεπηαία πέληε έηε δελ εμαξηάηαη απφ ηνλ νηθνλνκηθφ πξνυπνινγηζκφ ηνπ εθάζηνηε πλεηαηξηζκνχ, πξάγκα θαη ινγηθφ, αθνχ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επελδχζεσλ δελ είλαη απφιπηα εμαξηψκελν απφ ηνλ πξνυπνινγηζκφ, αιιά θαη απφ ηελ δηάζεζε επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ ή ζρεδίσλ γηα ηελ πνξεία ηνπ πλεηαηξηζκνχ, αθνχ θαη βάζε ηνπ Γξαθή- 170

172 καηνο 9 ν θχξηνο βξαρππξφζεζκνο ζηφρνο είλαη ε βησζηκφηεηα ηνπ πλεηαηξηζκνχ θαηά 53,85 % θαη 42,31% ε αχμεζε ησλ θεξδψλ θαη φρη νη επελδχζεηο. ην δεχηεξν ζθέινο ηεο ππφζεζεο, έρεη δεηεζεί λα δηεξεπλεζεί φηη νη πλεηαηξηζκνί πνπ έρνπλ κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ πξνυπνινγηζκφ, ζθνπεχνπλ λα πξνρσξήζνπλ ζε επέλδπζε, ηα επφκελα 2 ρξφληα. Βθηειψληαο πάιη ηνλ έιεγρν Υ 2 θαη βάζε ηνπ ηειεπηαίνπ νηθνλνκηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, παξαηεξείηαη φηη νη πλεηαηξηζκνί κε ηνλ κεγαιχηεξν πξνυπνινγηζκφ πνπ έρεη νξηζηεί ζηελ θαηεγνξία ησλ 300 ρηιηάδσλ επξψ θαη άλσ, είλαη ζεηηθνί ζην λα πξνρσξήζνπλ ζε επέλδπζε θαηά ηα 2 επφκελα ρξφληα. Ώπηφ, φκσο πνπ παξαηεξείηαη θαη θάλεη εληχπσζε είλαη φηη ε πιεηνςεθία ησλ πλεηαηξηζκψλ κε ηνλ κηθξφηεξν πξνυπνινγηζκφ πνπ νξίζηεθε ζηηο 15 ρηιηάδεο επξψ έσο θαη 60 ρηιηάδεο επξψ, είλαη ζεηηθνί ζηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο ηνπιάρηζηνλ επέλδπζεο θαηά ηα 2 επφκελα ρξφληα, αθνχ παξφιν πνπ ππάξρεη ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη εηδηθά ζηελ Βιιάδα, ππάξρνπλ πλεηαηξηζκνί, πνπ θξαηνχλ έλα ζεηηθφ πξφζσπν απέλαληη ζηνλ φξν πνπ νλνκάδεηαη επέλδπζε. λησο νη 18 απφ ηνπο 26 πλεηαηξηζκνχο, άιινηε ζεηηθνί θαη άιινηε επηθπιαθηηθνί, δέρνληαη ηελ έλλνηα ηεο επέλδπζεο, ζε αληίζεζε κε 8 πλεηαηξηζκνχο, πνπ είηε θξαηνχλ παξαδνζηαθή ή ακπληηθή ζηάζε απέλαληη ζηνλ φξν ε- πέλδπζε. 171

173 ΥΠΟΘΕΣΗ 2 Η : Πρωταρχικόσ ρόλοσ του υνεταιριςμοφ είναι η ςυγκράτηςη του αγροτικοφ πληθυςμοφ ςτην περιοχή ςε ςχζςη με τισ απόψεισ του τοπικοφ πληθυςμοφ. Μεηά απφ ηελ αλάιπζε ησλ κεηαβιεηψλ βάζε ηεο πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο, παξαηεξήζεθε φηη, φζνλ αθνξά ηελ θχξηα ζπκβνιή ηνπ πλεηαηξηζκνχ ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε, κεγαιχηεξν πνζνζηφ (50,00 %) εληάζζεηαη ππέξ ηεο ζπγθξάηεζεο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή, ελψ κφλν ην 30,77% είλαη ππέξ ηεο ηφλσζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πθηζηάκελσλ επηρεηξήζεσλ, φπνπ θαη αθνξά ηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαηά θχξην ξφιν θαη φρη κφλν ηελ αγξνηηθή. Γπάθημα 9 Υξεζηκνπνηψληαο ηνλ έιεγρν Υ 2, γηα ηελ ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ «Ζ πξώηε ζπκβνιή ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε» κε ηηο κεηαβιεηέο 172

174 «Σν Αλδξηθό Κνηλσληθό πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ν πλεηαηξηζκόο ζαο, αληηκεησπίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ κε:» θαη «Σν Γπλαηθείν Κνηλσληθό πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ν πλεηαηξηζκόο ζαο, αληηκεησπίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ κε:» παξαηεξείηαη ην εμήο: Βλψ απφ πιεπξάο ησλ πλεηαηξηζκψλ, δίδεηαη θχξηα έκθαζε ζηελ ζπγθέληξσζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ, φπνπ θαη ν αλδξηθφο πιεζπζκφο ηεο πεξηνρήο ην δέρεηαη κε κεγάιε απνδνρή, ππάξρεη θαη ε απνδνρή ηνπ αλδξηθνχ πιεζπζκνχ σο πξνο ηελ ηφλσζε ησλ πθηζηακέλσλ επηρεηξήζεσλ κε ζθνπφ ηελ ηφλσζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, απφ ηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο έσο θαη ηνλ ηνκέα πψιεζεο ησλ πξντφλησλ. ηελ πεξίπησζε ηνπ γπλαηθείνπ πιεζπζκνχ βιέπνπκε πάιη, πσο δέρνληαη κε απνδνρή ηελ ζπγθξάηεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ πεξηνρή πνπ εδξεχεη ν πλεηαηξηζκφο θαη κε ιηγφηεξε απνδνρή ηελ ηφλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πθηζηακέλσλ επηρεηξήζεσλ. Θα πξέπεη λα επηζεκαλζεί πσο ζπγθεληξσηηθή απνδνρή δίλνπλ θαη νη δχν θπιεηηθέο νκάδεο ζηελ δεκηνπξγία ζπκπιεξσκαηηθψλ εηζνδεκάησλ γηα ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ, ζε αληίζεζε κε ηνπο πλεηαηξηζκνχο πνπ ην ζεσξνχλ κείδνλνο ζεκαζίαο αθνχ ην δέρνληαη κφλν ην 11,54% ηνπ πιεζπζκνχ. Βπνκέλσο, ζα κπνξνχζακε λα δερηνχκε ηελ ππφζεζε πσο ν πλεηαηξηζκφο ζα πξέπεη λα επεξεάδεη ζεηηθά ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο πνπ εδξεχεη, θάηη ην ινγηθφ, αθνχ ε ηνπηθή νηθνλνκία παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν θαη ζηελ εμέιημε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ πλεηαηξηζκνχ. 173

175 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ξζνη Βιβλιογραφία 1. CASTELLS M. (1987), Technological Change, Economic Restructuring and the Spatial Division of Labour, Muegge H. & Stohr, W.B. (eds.), International Economic Restructuring and the Regional Economy, Aldershot: Avebury. 2. CHESNAIS F. (1996), Technical Cooperation Agreements Between Firms, STI Review, No 4, OECD, Paris. 3. COOK P. & MORGAN K. (1993), The Network Paradigm: new departures in corporate and regional development, Environmental and Planning D: Society and Space, Vol CREWE L. (2000), Geographies of retailing and consumption, Progress in Human Geography, Vol. 24, No 2, pp FREEMAN C. (1990), Networks of Innovators, paper presented to the International Work-shop on Networks of Innovators, May, Montreal ((mimeo: SPRU Sussex) 6. GALBRAITH J.K. (1964, American Capitalism Hamash Hamilto, London HUGHES D. (2000), Retailers knowledge and changing commodity networks: the case of the cut flower trade, Geoforum, Vol. 31, pp Journals 8. LUNDVALL B.A. (1992), National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning London: Frances Printer. 9. MURDOCH J., MIELE M. (1999), «Back to nature. Changing worlds of production in the food sector», Sociologia ruralis, Vo.39, No 4, pp

176 10. MURRAY R. (1975), The Internationalisation of Capital and the Nation- State, Radic (ed.) International Firms and Modern Imperialism, Harmondsworth, Penguin. Papers 11. PUTMAN R. (1993), The prosperous community: social capital and public life, American Prospect, Vol.13, pp PUTNAM R. (1993), Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton: Princeton University Press. Researches 13. ROGERS T. AND PETRAGLIA I. (1990), Do Co-operatives Improve Market Performance? A test of the Co-operative Yardstich Hypothesis in Food Manufacturing, American Institute of Co-operation, Washington, SCOTT A.J. (1998), Regions and the World Economy, New York: Oxford University Press. 15. STORPER M. & SCOTT A. (1988), The Geographical Foundations and Social Regulation of Flexible Production Complexes Wolch J. & Dea M. (eds) The Power of Geography: How Territory Shapes Social Life, Boston, Allen & Unwin (forth). 16. STORPER M. (1995), The Resurgence of Regional Economics, Ten Years Later: the region as e nexus of untraded interdependencies European Urban and Regional Studies, Vol,. 2, No STORPER M. (1997), The Regional World Territorial Development in a Global Economy, New York, Guilford Pess. 18. THANAWALA KISHOR (2002), Reflections on private market economy and social market economy, Villanova University, Villanova, Pennsylvania, USA, International Journal of Social Economics, Volume 29 Number pp

177 19. WHATMORE S.& THORNE L. (1997), Nourishing networks: alternative geographies of food, Goodman D. and Watts M. (eds). 20. YOUDE J. (1978), Cooperative Membership Policies, in B. Marion, ed. Agricultural Cooperatives and the Public Interest, North Central Region Research Publication 256 (1978). Ελληνική Βιβλιογραφία. 1. ICAP (2003). Κιαδηθή κειέηε, ΐηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο ΐηνινγηθά πξντφληα. 2. Ώβδειίδεο, Π. (1976), Σν αγξνηηθφ ζπλεηαηξηζηηθφ θίλεκα ζηελ Βιιάδα, εθδ. Παπαδήζεο,Ώζήλα 3. Ώπνζηνιφπνπινο, Κ. ( ), Κνηλσληθή Οηθνλνκία, Παλεπηζηεκηαθέο Παξαδφζεηο, Υαξνθφπεην Παλεπηζηήκην, Ώζήλα 4. ΐεληέξεο, Γ. (1988), Οηθνλνκηθή πιεξνθφξεζε θαη αγξνηηθέο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο, Ώ.Σ.Β., Ώζήλα 5. Γαιαλφπνπινο, (2006), Οκηιία ζε Δκεξίδα κε ζέκα ηνπο πλεηαηξηζκνχο Φαξκαθνπνηψλ, 6. Γηδαξάθνπ, Ε (2005), Γπλαηθεία ζπλεηαηξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα: Θεσξία θαη πξαθηηθή, Βηζήγεζε ζηελ Δκεξίδα: Γπλαηθεία ζπλεηαηξηζηηθή Βπηρεηξεκαηηθφηεηα ηνπ ειιεληθνχ αγξνηηθνχ ρψξνπ, 2 Ννεκβξίνπ 2005, ΕΒΜ, Ώζήλα 7. Αειηίνλ Βκπνξηθνχ ΐηνκεραληθνχ θαη Βπαγγεικαηηθνχ Βπηκειεηεξίνπ Μπηηιήλεο, ( ), Ώξρείν Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ. 8. Αεκφπνπινο, Θ. (1987), Δκεξίδα πλεηαηξηζκψλ Παξαγσγψλ: Θεσξία θαη Πξάμε, 9. Βζληθφ Ελζηηηνχην Βξγαζίαο (2002), «Πξννπηηθέο απαζρφιεζεο ζηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο», Βθδφζεηο άθθνπια, Θεζζαινλίθε. 10. Ελζηηηνχην Βξγαζίαο (2005), «Δ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ε απαζρφιεζε» Β- 176

178 ηήζηα Έθζεζε 2005 Ελζηηηνχην Βξγαζίαο ΓΒΒ-ΏΑΒΑΤ. 11. Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ (1995), «χγρξνλε ζεψξεζε ηνπ πλεηαηξηζηηθνχ ζεζκνχ ζηελ Βιιάδα», Βηζεγήζεηο πλεδξίνπ, Ώ- ζήλα. 12. Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ (2004), «πλεηαηξηζηηθή ηδέα & Βπηρεηξεκαηηθφηεηα ζην πιαίζην ηεο Β.Β.», Πξαθηηθά Βπηζηεκνληθήο Δκεξίδαο, Γεσηερληθφ Βπηκειεηήξην, Βθδφζεηο Ώζ. ηακνχιεο, Ώζήλα. 13. ΕΒΜ, Ώζήλα 14. Κακελίδεο Υξίζηνο Θ., 2001, πλεηαηξηζκνί, Ώξρέο-Οηθνλνκηθή-Πνιηηηθή Ώλάπηπμε- Οξγάλσζε- Ννκνζεζία, 2 ε Έθδνζε, Ώδειθψλ Κπξηαθίδε Ώ.Β. 15. Κακπνπξάθεο Β. (1997). ΐηνθαιιηέξγεηα Βιηάο. Πεξηνδηθφ Γεσξγηθή Σερλνινγία Βηήζηα έθδνζε επηέκβξηνο 1997, ζει ΚΒΠΒ, Ώζήλα 17. Κιαδηαλνχ-Παπαδάθε, (2005), Γπλαηθεία ζπλεηαηξηζηηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα: Παξαδείγκαηα θαιψλ πξαθηηθψλ, Βηζήγεζε ζηελ Δκεξίδα: Γπλαηθεία ζπλεηαηξηζηηθή 18. Κιεκεο Ώ. (1985), «Οη πλεηαηξηζκνί ζηελ Βιιάδα», Ε. Πηηζηιφο, Ώζήλα. 19. Κιήκεο, Ώ. Ν. (1985), Οη ζπλεηαηξηζκνί ζηελ Βιιάδα, ηφκνο 1, εθδ. Πηηζηιφο, Ώζήλα 20. Κιήκεο, Ώ. Ν. (1991), Οη ζπλεηαηξηζκνί ζηελ Βιιάδα, ηφκνο 3, εθδ. Ώ. Ν. Κιήκε, Ώζήλα 21. Κνιχξεο, Π. (2003), πλεηαηξηζηηθή Εδέα θαη Βπηρεηξεκαηηθφηεηα ζηα πιαίζηα ηεο Β.Β., ΕΒΜ, Ώζήλα 22. Κπξηηζάθεο, Ώ. (1988). Σν ειαηφιαδν. Υεκηθή ζχλζεζε, ηερλνινγία, πνηνηηθφο έιεγρνο θαη βηνινγηθή αμία. Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο εθδφζεηο Ώ.Β., ζει Λπκπεξάθε Ώ. (1992), «Δ πξφθιεζε ηεο αλάπηπμεο ζε κηθξή θιίκαθα: Οηθν- 177

179 λνκηθή επειημία θαη θνηλσληθέο δπζθακςίεο», εθδ.παπαδήζε, Ώζήλα. 24. Λπκπεξάθε Ώ., Μνπξίθε Ώ., (1994), «Δ αζφξπβε επαλάζηαζε Νέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο εξγαζίαο», Gutenberg, Ώζήλα. 25. Μπειψλεο, (2006), Οκηιία ζε Δκεξίδα κε ζέκα ηνπο πλεηαηξηζκνχο Φαξκαθνπνηψλ, ΕΒΜ, Ώζήλα 26. Νηθνιηλάθνο, Μ., Γθέθνο, Γ., Παξαζθεπατδεο Π. (1986), ηξαηεγηθή αλάπηπμεο ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ηνκέα ζηε γεσξγία, Θέκαηα Πξνγξακκαηηζκνχ 17, Ώζήλα 27. Πάλνο, Α. Θ. (1981),Οη Γεσξγηθνί πλεηαηξηζκνί έσο ηελ ίδξπζε ηεο Ώγξνηηθήο Σξάπεδαο ηεο Βιιάδαο, Ώζήλα 28. Πάληδηνο Υ. θαη ΐ. Σδνπβειέθαο (1999). Δ ΐηνινγηθή Γεσξγία ζηελ Βιιάδα ζε Σν παξαγσγηθφ ζχζηεκα ηεο ΐηνινγηθήο Γεσξγίαο σο ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Βιιεληθήο ππαίζξνπ. Βθδφζεηο ΒΘΕΏΓΒ, Ώζήλα 1999, ζει Παπαγεσξγίνπ, Κ. (2004), ΐηψζηκε πλεηαηξηζηηθή Οηθνλνκία, εθδ. Ώζ. ηακνχιεο, Ώζήλα 30. Παπαγεσξγίνπ, Κ., Αακηαλφο, Α., παζήο, Π. (2005), Ώγξνηηθή Πνιηηηθή, εθδ. ηνραζηήο,ώζήλα 31. Παπαγεσξγίνπ, Κ., παζήο, Π. (2000), Ώγξνηηθή Πνιηηηθή, εθδ. ηνραζηήο, Ώζήλα 32. Παπαδεκεηξηνπ Μ.Ε. (1996), «ΐφξεην Ώηγαίν, Βμειίμεηο θαη πξννπηηθέο αλάπηπμεο », Κέληξν Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Οηθνλνκηθψλ Βξεπλψλ, Βθζέζεηο 27, Ώζήλα. 33. Παπάλεο Β., Ρφληνο Κ. (2005), «Φπρνινγία Κνηλσληνινγία ηεο Βξγαζίαο θαη Αηνίθεζε Ώλζξψπηλνπ Απλακηθνχ Θεσξία θαη εκπεηξηθή έξεπλα», Ε. ηδέξεο, Ώζήλα. 34. Παηξψλεο, ΐ; Παπαγεσξγίνπ, Θ. (2003), Δ ηζηνξηθή εμέιημε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ Βιιάδα ζηνλ 20ν αηψλα, ζην ζπιινγηθφ ηφκν πλεηαηξηζ- 178

180 ηηθνί Πξνβιεκαηηζκνί , εθδ. ηακνχιεο, Ώζήλα 35. Πεηκεδάο,. (2002), Ώγξνηηθή Οηθνλνκία, Εζηνξία ηεο Βιιάδαο ηνπ 20νπ αηψλα, ΐηβιηφξακα, Ώζήλα 36. Ρφληνο Κσλ/λνο Παπάλεο Β., 2006, ηαηηζηηθή Έξεπλα, Μέζνδνη θαη Βθαξκνγέο. Βθδφζεηο ηδέξε, Ώζήλα 37. αθειιαξφπνπινο, Θ. (1992), Δ κεηαπνιεκηθή αγξνηηθή πνιηηηθή θαη νη καθξνπξφζεζκεο ηάζεηο αιιαγήο ηεο, Οηθνλνκία θαη Πνιηηηθή ζηε ζχγρξνλε Βιιάδα, Πιεξνθφξεζε, Ώζήλα 38. ηάξδνο Γ.Κ. (1997). Μεζνδνινγία αγξνηηθήο θνηλσληνινγηθήο έξεπλαο. Βθδφζεηο Γήηε, Θεζζαινλίθε. 39. ηάξδνο Γ.Κ. (2002). Ώεηθνξηθή Γεσξγία θαη Ώλάπηπμε. Βθδφζεηο Γπγφο, Θεζζαινλίθε. 40. θαθησηάθεο Β. (1993). Μαζήκαηα ειαηνθνκίαο. Βθδφζεηο typo MAN, Θεζ/λίθε. 41. θαθησηάθεο Β. (2000). Πξφγξακκα Ώεηθνξηθή Γεσξγία. ΐηνινγηθή παξαγσγή ειαηφιαδνπ. Βθδφζεηο Ώ.Π.Θ., Θεζ/λίθε, ζει Σδνπξακάλε, Β., Κ. Μάηηαο θαη Υ. Φσηφπνπινο (1999). Βιαηφιαδν. Σα κεζνγεηαθά πξντφληα σο παξαδνζηαθά Βιιεληθά πξντφληα θαη ην κέιινλ ησλ κεραληζκψλ ζηήξημήο ηνπο, Κ.Α. Ώπνζηνιφπνπινο θαη Υ.ΐ. Φσηφπνπινο (επηκέιεηα), Βζληθφ Ίδξπκα Ώγξνηηθήο Έξεπλαο Ελζηηηνχην Γεσξγννηθνλνκηθψλ θαη Κνηλσληνινγηθψλ Βξεπλψλ, Ώζήλα. 43. Σδσξηδάθεο, Θ. (1973), πλεηαηξηζηηθή Οηθνλνκία, ΐ εθδ., Ώζήλα 44. Σξαληάο, Μ. (ρ.ρ.), Ση είλαη ν πλεηαηξηζκφο θαη πνηεο αξρέο ηνλ δηέπνπλ, ( 45. Σζηιηγθέξε, Ε. (ρ.ρ.), ΐαζηθέο νηθνλνκηθέο έλλνηεο γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο, 46. Σζνκπάλνγινπ, Γεψξγηνο Οδπζζέαο, Μπξνγηαλλε Ώλδξνκαρε ,. Γπλαηθείνη ζπλεηαηξηζκνί ζηε Λέζβν :ζχγθξηζε κε ηδησηηθέο επψλπκεο επηρεηξήζεηο, ζην πιαίζην κηαο βηψζηκεο ηνπηθήο αλάπηπμεο :κεηαπηπρηαθή δηαηξηβή 47. Σζνκπάλνγινπ Γ., ΐαιηαθα, Άλλα ,Ο ηξίηνο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο - θνηλσληθή νηθνλνκία :πηπρηαθή εξγαζία 48. Σζνκπάλνγινπ Γ., Κνηλσληθή Ώλάπηπμε θαη Κνηλνηηθή πλνρή Κνηλσληνινγηθέο Πξνζεγγίζεηο», Βθδφζεηο Παπαδήζε 49. Σζνκπάλνγινπ Γ., Κνηλσληθή Οηθνλνκία θαη Κνηλσληθέο Βπηρεηξήζεηο: Αξά- 179

181 ζεηο ζηελ Κνηλσληθή Πνιηηηθή. 50. Σζνκπάλνγινπ Γ., Νεέο Μέζνδνη θαη Πξαθηηθέο Κνηλσληθήο Έληαμεο. Πξφζθαηεο Κνηλσληθέο Ώιιαγέο θαηά ηνπ Κνηλσληθνχ Ώπνθιεηζκνχ θαη ππέξ ηεο Σνπηθήο Ώλάπηπμεο. Οη θνηλσληθνί ζπλεηαηξηζκνί ζηηο ρψξεο ηεο Βπξσπατθήο Έλσζεο,2 ν πλέδξην Κνηλσληνινγίαο : Μάζεκα ειεπζεξίαο, Σζνκπάλνγινπ Γ.,(2009), Ώπφ ηελ Μεηαλάζηεπζε ζηελ Βλζσκάησζε: Σνπηθέο Λχζεηο ζε κηα Παγθφζκηα Πξφθιεζε, Ώζήλα, ΕΜΒΠΟ. 52. Σζνκπάλνγινπ Γεψξγηνο Οδπζζέαο (2004), «Κξάηνο, Κνηλσλία Πνιηηψλ θαη Βξγαμία: Πξνζεγγίζεηο ζηελ αξρή ηεο θπβεξλεηηθφηεηαο», ΐηβιηνζήθε Κνηλσληθήο Βπηζηήκεο, Gutemberg, Ώζήλα. 53. Σζνκπάλνγινπ,Γ., Κνξξέο,Γ., Γηαλλνπνχινπ,Ε. (επηκ.), 2005, Κνηλσληθφο α- πνθιεηζκφο θαη πνιηηηθέο ελζσκάησζεο, Ώζήλα, Παπαδήζεο 54. Σζνπδεξφο Γηάλλεο Β , Οη γεσξγηθνί ζπλεηαηξηζκνί ελ ησ πιαίζησ ηεο ειιεληθήο θνηλσληθήο δηαξζξψζεσο 55. Σζνπηζνπιφπνπινο, Κ. (1999). ΐηνινγηθφ ειαηφιαδν. Πεξηνδηθφ Βιηά θαη Βιαηφιαδν, Σεχρνο 10, ζει Φηηζάθεο Θ. (1996). ΐηνινγηθή παξαγσγή ειαηφιαδνπ. Γεσξγία θαη Κηελνηξνθία, Νν3, Ώπξίιηνο 1996 ζει Φσηφπνπινο Υ. (1996). Πξνβιήκαηα θαη δπλαηφηεηεο εκπνξίαο βηνινγηθψλ πξντφλησλ, Πξαθηηθά 2/Δκεξίδαο ΐηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο. Υαληά 1996, ζει Φσηφπνπινο, Υ. θαη Κξπζηάιιεο, Ώ. (2002). Ο Έιιελαο θαηαλαισηήο βηνινγηθψλ πξντφλησλ. Μηα παλειιήληα έξεπλα Marketing. Ώζήλα. 59. Υαηδεειηάδεο, Γ. (2006), πλεηαηξηζηηθή Σξάπεδα θαη ε ζπλεηζθνξά ηεο ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε, Βηζήγεζε ζηελ Δκεξίδα: πλεηαηξηζηηθέο Σξάπεδεο θαη ηνπηθή αλάπηπμε, 29 Μαξηίνπ 2006, ΕΒΜ, Ώζήλα 180

182 Άξζξα 1. Bryden, J. (2003), Rural Development Indicators and Diversity in the European Union, 2. Eurostat (1997), The cooperative, mutual and non-profit sector in the European Union,Luxemburg. 3. Parnell, E. (2000), Δ επαλεθεχξεζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ επηρεηξήζεηο γηα ηνλ 210 αηψλα, εθδ. ηνραζηήο, Ώζήλα. 4. Scott, M. (2004), Building institutional capacity in rural Northern Ireland: the role of partnership governance in the Leader II programme, Journal of Rural Studies 20, Κιήκεζ Ώξηζηείδεζ Ν., «Οη πλεηαηξηζκνί ζηε Λέζβν ( )», (1990), Λεζβηαθά, Αειηίνλ Δηαηξείαο Λεζβηαθώλ Μειεηώλ, Σόκνο ΗΒ. 6. Μπξνγηάλλε Γάλλα (2004), «Οχδν: Ώπφιαπζε ελ Λεπθψ», Πεξηνδηθφ Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ «λένβπε», Σεχρνο Μπξνγηάλλε Γάλλα (2003), «Λεζβηαθφ Βιαηφιαδν: Ώμία κε Ολνκαηεπψλπκν», Πεξηνδηθφ Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ «λένβπε», Σεχρνο πηιάλεο Γηάλλεο (2003), «Βπηρεηξήζεηο, Καηλνηνκία θαη Ώλάπηπμε ζηα Νεζηά ηνπ ΐνξείνπ Ώηγαίνπ». Διζηγήζειρ 1. Campell M. (2003), «Σνπηθή Ώλάπηπμε θαη Ώπαζρφιεζε ζηελ Β.Β.» - Forum Διιεληθήο Πξνεδξίαο, Ρόδνο Βπηκειεηεξην Λεζβνπ, (2004), «Πξνηάζεηο γηα ην Νέν Ώλαπηπμηαθφ Νφκν», Μπηηιήλε ΒΣΠΏ (2000), «Οη Πεξηθέξεηεο ζηε Νέα Οηθνλνκία», Καηεπζχλζεηο γηα ηηο Καηλνηφκεο Βλέξγεηεο ηνπ ΒΣΠΏ γηα ηελ πεξίνδν

183 4. Κάιιαο Εσάλλεο, 2010, εκεηψζεηο Msc. Έξεπλα γηα ηελ Σνπηθή Ώλάπηπμε θαη πλνρή, «Ο ζρεδηαζκφο ηεο Βκπεηξηθήο Έξεπλαο». 5. Οπζηαπαζηδεζ Κσλζηαληηλνζ (1995), «Δ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηνλ αληαγσληζκφ» ζην «χγρξνλε ζεψξεζε ηνπ πλεηαηξηζηηθνχ ζεζκνχ ζηελ Βιιάδα», Βηζεγήζεηο πλεδξίνπ, Ελζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Βξεπλψλ θαη Μειεηψλ Ώζήλα. 6. θάιθνο Α. (2003),«Σερλνδηαγλψζεηο», North Aegean Innovative Actions & Support (NAIAS) Regional Programme of Innovative Actions under the ERDF Υηνχξεο σηήξεο, Παπάλεο Βπζηξάηηνο (2004), «Νενιαία, θνηλσληθφ θεθάιαην, θνηλσληθή αλάπηπμε» MΠ Σκήκαηνο Κνηλσληνινγίαο Παλεπηζηεκίνπ Ώηγαίνπ , Μπηηιήλε. Έξεπλεο Μειέηεο 1. Βζληθφ Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Ώζελψλ 1999, «Αηαδηθαζίεο ελζσκάησζεο ησλ λέσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο». 2. Βπηκειεηήξην Λέζβνπ ( ), Ώλέθδνηε κειέηε γηα ηνλ ενξηαζκφ ησλ 85 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηνπ Βπηκειεηεξίνπ, βαζηζκέλε ζηελ εηήζηα έθδνζε «Αειηίνλ Βκπνξηθνχ ΐηνκεραληθνχ θαη Βπαγγεικαηηθνχ Βπηκειεηεξίνπ Μπηηιήλεο» θαη ζηα πξαθηηθά ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ Α ηνπ Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ, Ώξρείν Βπηκειεηεξίνπ Λέζβνπ. 3. Γακπνχλεο ΐαζίιεο (1999), «Σν ειαηφιαδν ηεο Λέζβνπ», Οξγαληζκφο Πξνψζεζεο Βμαγσγψλ, Βθδφζεηο Κνξπθή Ώ.Β. Ιςτοςελίδεσ 182

184

185 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Πίλαθαο 1 184

186 ςνομοζπονδία ςνεηαιπιζµών (Βλψζεηο ηξηηνβάζκησλ πλεηαηξηζµψλ) Σπιηοβάθμιοι ςνεηαιπιζµοί (Βλψζεηο Αεπηεξνβάζκησλ πλεηαηξηζµψλ) Γεςηεποβάθμιοι ςνεηαιπιζµοί (Βλψζεηο Πξσηνβάζκησλ πλεηαηξηζµψλ) Ππωηοβάθμιοι ςνεηαιπιζµοί (Βλψζεηο Φπζηθψλ Πξνζψπσλ) Φςζικά Ππόζωπα (Ώγξφηεο, θαηαλαισηέο, θ.ά.) 185

187 ςνεηαιπιζηική Νομοθεζία Δ εηδηθή ζπλεηαηξηζηηθή λνµνζεζία πνπ αθνξά ηελ" ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζµψλ ζηελ Βιιάδα δελ είλαη πνιχ παιαηά (αξρίδεη ην 1915), αλ θαη ε ζπλεηαηξηζηηθή δξάζε ζηε Υψξα µαο µε ηελ ζχγρξνλε ζρεδφλ µνξθή ηεο εµθαλίζηεθε πνιχ λσξίηεξα. Χο ζήκεξα ζηελ Βιιάδα έρνπλ ςεθηζηεί έμη (6) ζπλεηαηξηζηηθνί λφκνη. Ώπφ απηνχο, έλαο αθνξά θαη ηα δχν είδε ζπλεηαηξηζµψλ (αγξνηηθνχο θαη αζηηθνχο), ηέζζεξηο αλαθέξνληαη ζηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο θαη έλαο α- θνξά µφλν ηνπο αζηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Ο πξψηνο ζπλεηαηξηζηηθφο λφκνο ηεο Υψξαο µαο είλαη ο Νόμορ 602/1915 "Πεξί πλεηαηξηζµψλ» θαη αθνξά ηελ ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία θάζε είδνπο ζπλεηαηξηζµνχ, αγξνηηθνχ θαη αζηηθνχ. Ο δεχηεξνο ζπλεηαηξηζηηθφο λφκνο είλαη ν Νφκνο 921/1979 "Πεξί Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζµψλ" θαη αλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία µφλν ησλ γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ. Ο ηξίηνο ζπλεηαηξηζηηθφο λφκνο είλαη ο Νόμορ 1541/1985 "γηα ηηο Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο" θαη αθνξά θαη απηφο ηελ ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ, αληηθαζηζηψληαο ηνλ πξνεγνχκελν γεσξγνζπλεηαηξηζηηθφο λφκν 921/79. Ο ηέηαξηνο ζπλεηαηξηζηηθφο λφκνο είλαη ο Νόµορ 1667/1986 γηα ηνπο "Ώζηηθνχο πλεηαηξηζµνχο" πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία µφλν ησλ αζηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ, δειαδή ησλ θαηαλαισηηθψλ, ησλ βηνηερληθψλ, ησλ νηθνδνµηθψλ, ησλ ηνπξηζηηθψλ θ.α. ζπλεηαηξηζµψλ Ο πέκπηνο Νόμορ 2169/1993 γηα ηηο «Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο», ν νπνίνο εθαξκφζηεθε γηα ιίγνπο κήλεο. Ο έθηνο Νόμορ 2180/2000 γηα ηηο «Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο» είλαη ν πην πξφζθαηνο λφκνο θαη αθνξά µφλν ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Ο Νόµορ 1257/1982 "Γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ" δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο εηδηθφο ζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο, αιιά σο ηξνπνπνηεηηθφο ηνπ Νφµνπ 921/1979, αθνχ αθνξά ηελ ηξνπν- 186

188 πνίεζε νξηζκέλσλ µφλν άξζξσλ ηνπ λφµνπ απηνχ, πνπ αλαθέξνληαη θπξίσο ζηελ εθινγηθή δηαδηθαζία αλάδεημεο δηνηθεηηθψλ θαη επνπηηθψλ ζπκβνπιίσλ. Ο Συνεταιριστικός Νόμος 602/1915 Ο Νόµορ 602/1915 "Πεπί ςνεηαιπιζµών" είλαη ν πξψηνο ζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο ηεο Υψξαο µαο θαη αθνξά φινπο ηνπο πλεηαηξηζµνχο αγξνηηθνχο θαη αζηηθνχο. Σν ζρεηηθφ λνκνζρέδην θαηαηέζεθε ζηε ΐνπιή ζηηο 30 επηεκβξίνπ 1914 απφ ηνλ ηφηε Τπνπξγφ Βζληθήο Οηθνλνµίαο Ώλδξέα Μηραιαθφπνπιν. Δ ζπδήηεζή ηνπ ζηε ΐνπιή άξρηζε ζηηο 17 Οθησβξίνπ 1914 θαη ςεθίζηεθε ζηηο 31 Αεθεκβξίνπ Γη' απηφ, ν Νφµνο απηφο αλαθέξεηαη θαη σο λφµνο 602/1914. µσο, επεηδή δεκνζηεχηεθε ζηελ Βθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο ζηηο 24 Εαλνπαξίνπ 1915 (νπφηε θαη άξρηζε λα ηζρχεη), γη' απηφ ν λφµνο απηφο αλαθέξεηαη ζπλεζέζηεξα σο λφµνο 602/1915. πληάθηεο ηνπ Νφµνπ 602/1915 είλαη ν γεσπφλνο σθξάηε; Εαζεµίδεο, Αηεπζπληήο ηφηε ηνπ Σκήµαηνο Γεσξγηθήο Οηθνλνµίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Βζληθήο Οηθνλνµίαο, ν Ώιέμαλδξνο Μπισλάο, Γεληθφο Γξακκαηέαο ηφηε ηνπ ίδηνπ Τπνπξγείνπ θαη ν Ώιέμαλδξνο ΐαµβέηζνο, αλψηεξνο ππάιιεινο ηεο ηφηε Γεληθήο Αηνίθεζεο Μαθεδνλίαο. Ο Νφµνο 602 έρεη ζπληαρζεί θπξίσο µε βάζε ηνλ πξψην Γεξκαληθφ πλεηαηξηζηηθφ Νφµν ηνπ 1889, θαζψο θαη ηνλ Ώπζηξηαθφ πλεηαηξηζηηθφ Νφκν (πνπ θαη απηφο ήηαλ επεξεαζκέλνο απφ ηνλ Γεξκαληθφ Νφκν), θάλνληαο βέβαηα ηηο απαξαίηεηεο πξνζαξκνγέο πνπ απαηηνχζε ε ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ο Νφµνο πεξηείρε 95 άξζξα θαη ζεσξείηαη έλαο πξννδεπηηθφο θαη ζνθφο λφµνο, φρη µφλν γηα ηελ επνρή εθείλε αιιά θαη ζήµεξα. Ώλ πνιιέο δηαηάμεηο ηνπ δελ ηξνπνπνηνχληαλ αξγφηεξα, αλακθηζβήηεηα ζα ζπλέβαιαλ νπζηαζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήµαηνο ηεο Υψξαο θαη κάιηζηα πξνο ζσζηφηεξεο θαηεπζχλζεηο. Οι βαζικοί ζηόσοι ηος Νόµος 602/1915 είλαη νη εμήο, φπσο απηνί επηζεκαίλνληαη ζηελ εηζεγεηηθή έθζεζε: 187

189 1.- Ο πεξηνξηζµφο ηεο εθκεηάιιεπζεο παξαγσγψλ θαη θαηαλαισηψλ απφ ηνπο κεζάδνληεο θαηά ηελ πψιεζε ή αγνξά αγξνηηθψλ πξντφλησλ αληίζηνηρα. 2.- Ο πεξηνξηζµφο ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ παξαγσγψλ απφ ηνπο κεζάδνληεο θαηά ηελ πξνκήζεηα γεσξγηθψλ εθνδίσλ (γεσξγηθά µκεραλήκαηα, ιηπάζκαηα, γεσξγηθά θάξκαθα, θ ι. π.). 3.- Δ ηθαλνπνίεζε ησλ πηζησηηθψλ αλαγθψλ ησλ παξαγσγψλ απφ ηνπο ζπλεηαηξηζµνχο θαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο ηνθνγιπθίαο πνπ σο ηφηε ήηαλ έλα εθηαιηηθφ πξφβιεµα. Σα κύπια σαπακηηπιζηικά ηος Νόµος 602/1915 είλαη ηα εμήο: 1.- Οη πλεηαηξηζµνί είραλ πεξηνξηζκνχο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, νη πξνκήζεηεο επηηξέπνληαλ ζηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο κφλνλ εθφζνλ απηφ πξνβιέπνληαλ ζην θαηαζηαηηθφ ηνπο. Ώλ ηπρφλ πξνβιέπνληαλ, ηφηε νη πξνκήζεηεο γίλνληαλ χζηεξα απφ δειψζεηο ησλ ζπλεηαίξσλ θαη κάιηζηα κέρξη ηνπ πνζνχ πνπ δήισζαλ. Πξνκήζεηεο πάλσ απφ ην δεισζέλ πνζφλ απαγνξεχνληαλ. Ώθξηβψο, έλα απφ ηα επηρεηξήκαηα γηα ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ Νφµνπ 602/1915, ήηαλ θαη ε απειεπζέξσζε ησλ ζπλεηαηξηζµψλ ζηελ άζθεζε νπνηαζδήπνηε δξαζηεξηφηεηαο ρσξίο θαλέλα απνιχησο πεξηνξηζκφ. 2.- Γηα ηελ ζχζηαζε ελφο ζπλεηαηξηζµνχ απαηηνχληαλ επηά (7) ηνπιάρηζηνλ άηνµα. 3.- Βπηηξέπνληαλ ε χπαξμε δχν ή πεξηζζφηεξσλ ζπλεηαηξηζµψλ ζε µηα Κνηλφηεηα ή Αήκν. µσο, γηα λα ζπζηαζεί δεχηεξνο ή ηξίηνο ζπλεηαηξηζκφο, έπξεπε ην θαηαζηαηηθφ λα ην ππνγξάςνπλ είθνζη πέληε (25) ηνπιάρηζηνλ πξφζσπα. 4.- Μέιε ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξνχζαλ λα γίλνπλ θπζηθά πξφζσπα πνπ ζπκπιήξσζαλ ην 18 έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο. 5.- Γηα λα κπνξνχζε θάπνηνο γεσξγφο λα γίλεη µέινο ελφο αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ ζα πξέπεη λα θαηνηθνχζε κφληµα ζηελ έδξα ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ ή ηνπιάρηζηνλ λα είρε αθίλεηε αγξνηηθή ηδηνθηεζία ή γεσξγηθφ θιήξν ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. 188

190 6.- Σν δηνηθεηηθφ θαη επνπηηθφ ζπκβνχιην ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ εθιέγνληαλ απφ ηε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ µειψλ ηνπ, κέζα απφ µηα εληαία θαηάζηαζε (εληαίν ςεθνδέιηην) ησλ ππνςεθίσλ. 7.- Δ ζέζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνχινπ ήηαλ ηηµεηηθή θαη άµηζζε. 8.- Σν δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην κπνξνχζε λα παξαρσξήζεη αξκνδηφηεηεο θαη ζε ππεξεζηαθά φξγαλα ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. 9.- Πάλησο, ε ιεηηνπξγία ηνπ δηνηθεηηθνχ θαη επνπηηθνχ ζπκβνπιίνπ ήηαλ θαζαξά ππφζεζε ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηνπ. Ο Νφµνο 602/1915 έρεη ππνζηεί αξθεηέο θαη νπζηαζηηθέο ηξνπνπνηήζεηο πνπ είραλ δπζκελείο ζπλέπεηεο ζηνπο ζπλεηαηξηζµνχο. Ώπφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ηξνπνπνηήζεηο είλαη ην Αηάηαγµα ηνπ Ννεκβξίνπ 1925, ν ηξνπνπνηεηηθφο λφµνο 5289 ηνπ 1931 θ.α. Ο Συνεταιριστικός Νόμος 921/1979 Ο Νόµορ 921/1979 "πεπί Γεωπγικών ςνεηαιπιζµών" είλαη ν πξψηνο γεσξγνζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο ηεο Υψξαο µαο πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά θαη µφλν ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Ώπαξηίδεηαη απφ 71 άξζξα πνπ θαζνξίδνπλ φια ηα ζέµαηα ίδξπζεο, νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Ο Νφµνο 921/1979 ζεζπίζζεθε µεηά απφ απαίηεζε ηνπ αγξνηηθνχ θφζµνπ θαη ησλ αγξνηνζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεψλ ηνπο γηα βειηίσζε ηνπ Νφµνπ 602/1915 θαη πξνζαξκνγή ηνπ πξνο ηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο αγξνηηθήο νηθνλνµίαο ηεο Υψξαο µαο. Ο Νφµνο 921 ςεθίζζεθε ζηηο 1 Ενπλίνπ 1979 θαη άξρηζε λα ηζρχεη απφ ηηο 1 επηεκβξίνπ 1979, φπσο φξηδε ην ηειεπηαίν άξζξν ηνπ. Δ ηζρχο ηνπ λφµνπ απηνχ ζηακάηεζε ζηηο 18 Ώπξηιίνπ 1985, νπφηε άξρηζε ε ηζρχο ηνπ λένπ αγξνηνζπλεηαηξηζηηθνχ λφµνπ 1541/1985. Σα κύπια σαπακηηπιζηικά ηος Νόµος 921/79 είναι ηα εμήο: 1.- Βπηηξέπεη ηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο "λα αλαιάβνπλ θάζε δξαζηεξηφηεηα πνπ αλάγεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ γεσξγηθνχ επαγγέικαηνο θαη πξνβιέπεηαη απφ ην 189

191 θαηαζηαηηθφ ηνπο γηα ηελ εμππεξέηεζε θαη πξναγσγή ηεο ηδησηηθήο νηθνλνµίαο θαη ηελ εμχςσζε ηνπ θνηλσληθνχ, επαγγεικαηηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ επηπέδνπ ησλ γεσξγψλ-µειψλ ηνπο", φπσο είλαη: (α) ε ζπγθέληξσζε, ζπζθεπαζία, ηππνπνίεζε, απνζήθεπζε, ζπληήξεζε, µεηαθνξά θαη πψιεζε ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ, (β) ε πξνµήζεηα γεσξγηθψλ εθνδίσλ ή θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, (γ) ε ίδξπζε θαη δηαρείξηζε βηνηερληψλ θαη βηνµεραληψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ, θαζψο θαη ε δηάζεζε ησλ παξαγφµελσλ πξντφλησλ, (δ) ε θαηαζθεπή εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ, (ε) ε παξνρή ηερληθήο θαη ζπλεηαηξηζηηθήο εθπαίδεπζεο ή επηκφξθσζεο ζηα µέιε ηνπο, Κ.ά. 2.- Γηα ηελ ζχζηαζε γεσξγηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ δέθα (10) άηνµα. µσο, γηα ηελ ζχζηαζε θαη δεχηεξνπ ζπλεηαηξηζµνχ ζην ίδην ρσξηφ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ 100 άηνµα. 3.- Αελ απαγνξεχεη ηελ χπαξμε πεξηζζφηεξσλ απφ έλα γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ ζε έλα ρσξηφ ή πεξηζζφηεξσλ απφ µηα Έλσζε Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζµψλ ζε έλα λνκφ. 4.- Μέιε ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξνχλ λα γίλνπλ θπζηθά πξφζσπα, πνπ ζπκπιήξσζαλ ηα 18 ηνπο ρξφληα θαη αζθνχλ ηε γεσξγία είηε σο πξσηεχνλ είηε σο δεπηεξεχνλ επάγγεικα, θαζψο θαη λνµηθά πξφζσπα. 5.- Σν χςνο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο είλαη ηνπιάρηζηνλ δξαρκέο. ηηο νξεηλέο θαη αθξηηηθέο πεξηνρέο ή ζηα λεζηά κπνξεί ε κεξίδα λα κεησζεί σο ηηο δξαρµέο. 6.- Υξεζηκνπνηείηαη εληαίν ςεθνδέιηην γηα ηελ αλάδεημε µειψλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ή επνπηηθνχ ζπκβνπιίνπ. Βθιέγνληαη φζνη ππνςήθηνη πιεηνςήθεζαλ σο ην ζπλνιηθφ αξηζµφ µειψλ ηνπ Α. ή Β. πνπ πξνβιέπεη ην θαηαζηαηηθφ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. 7.- Αηθαίσµα εθινγήο ζην δηνηθεηηθφ ή επνπηηθφ ζπκβνχιην έρεη θάζε µέινο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, αλεμάξηεηα αλ αζθεί ηε γεσξγία σο θχξην ή δεπηεξεχνλ επάγγειµα. 190

192 8.- Αίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε µέιε ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ γηα µε απηνπξφζσπε ζπκκεηνρή ηνπο ζε Γεληθή πλέιεπζε µε εμνπζηνδφηεζή ηνπο ζε άιιν µέινο. 9.- Ώληηπξφζσπνη γηα ηε γεληθή ζπλέιεπζε ηεο ΠΏΒΓΒ εθιέγνληαη φρη µφλν απφ ηηο ελψζεηο γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ, αιιά θαη απφ ηηο θεληξηθέο ελψζεηο ζπλεηαηξηζµψλ, ηηο θνηλνπξαμίεο θαη ηηο ζπλεηαηξηζηηθέο εηαηξίεο, νη νπνίεο έρνπλ σο µέιε ηηο ελψζεηο γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ. Έηζη, µηα Έλσζε κπνξεί λα έρεη πνιιαπιή εθπξνζψπεζε ζηελ ΠΏΒΓΒ, αλ απηή ζπκκεηέρεη ζε θεληξηθή έλσζε ή θνηλνπξαμία ή ζπλεηαηξηζηηθή εηαηξία Δ επνπηεία ησλ γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηελ ΏΣΒ µε εηδηθνχο ππαιιήινπ; ηεο, πνπ νλνκάδνληαη "Βπφπηεο Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζµψλ" Δ ΠΏΒΓΒ εθπξνζσπνχζε ηαπηφρξνλα θαη ηνπο αγξνηηθνχο ζπιιφγνπο, δειαδή ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο ησλ αγξνηψλ. Ο λφµνο 921/1979 έρεη ππνζηεί µηα ηξνπνπνίεζε ην 1982, µε ηνλ Νφµν 1257/1982, πνπ αλαθέξνληαλ µφλν ζηελ αιιαγή ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο αλάδεημεο Α.. θαη Β.. θαη έρεη αληηθαηαζηαζεί ην 1985 απφ ηνλ Νφµν 1541/ Ο Συνεταιριστικός Νόμος 1541/1985 Ο Νόµορ 1541/1985 γηα ηηο «Αγποηικέρ ςνεηαιπιζηικέρ Οπγανώζειρ», είλαη ν δεχηεξνο γεσξγνζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο ηεο Υψξαο µαο πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά θαη µφλν ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Ώληηθαηέζηεζε ηνλ Νφµν 921/1979. Ο Νφµνο 1541/1985 άξρηζε λα ηζρχεη απφ ηηο 18 Ώπξηιίνπ 1985, νπφηε θαη δεκνζηεχηεθε ζηελ Βθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο (ΦΒΚ 68, ηεχρνο Ώ, ). Ώπαξηίδεηαη απφ 79 άξζξα, πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ίδξπζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ. Σα κύπια σαπακηηπιζηικά ηος Νόµος 1541/1985 είναι ηα εξήρ: 191

193 1.- Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζµνί κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ νπνηαδήπνηε δξαζηεξηφηεηα πνπ απνζθνπεί ζηελ νηθνλνµηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε, φπσο είλαη νη εμήο: (α) ε ζπιινγηθή θαιιηέξγεηα θαη εθκεηάιιεπζε γεσξγηθψλ εθηάζεσλ, (β) ε ίδξπζε, ζπληήξεζε, αγνξά ή ελνηθίαζε αγξνηηθψλ µκεραλεκάησλ θαη εξγαιείσλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ζπλεηαίξσλ θαη ηεο νξγάλσζεο, (γ) ε θαηαζθεπή, ζπληήξεζε, αγνξά ή ελνηθίαζε αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ θαη εξγαιείσλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ζπλεηαίξσλ θαη ηεο νξγάλσζεο, (δ) ε ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία κνλάδσλ γηα ηε ζπζθεπαζία, επεμεξγαζία, κεηαπνίεζε θαη γεληθά ηελ αμηνπνίεζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, (ε) ε εκπνξία ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ησλ µειψλ ηνπο θαη ηξίησλ, (ζη) ε άζθεζε ηεο αγξνηηθήο πίζηεο, (δ) ε εθηέιεζε εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ, (ε) ε παξνρή ζπλεηαηξηζηηθήο εθπαίδεπζεο, θ.ά. 2.- Γηα ηε ζχζηαζε αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ πελήληα (50) άηνµα. Μφλν γηα ηε ζχζηαζε ζπλεηαηξηζµνχ εηδηθνχ ζθνπνχ, ν ειάρηζηνο αξηζµφο ηδξπηηθψλ µειψλ είλαη είθνζη (20) άηνµα. 3.- Αελ επηηξέπεηαη ε ίδξπζε θαη δεχηεξνπ αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ ζην ίδην ρσξηφ ή δεχηεξεο Έλσζεο Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζµψλ ζηνλ ίδην λνκφ. ε φζα ρσξηά ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ έλα ζπλεηαηξηζµνί θαη ζε φζνπο λνκνχο ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο απφ µηα ελψζεηο, ζπγρσλεχνληαη ζε έλα ζπλεηαηξηζµφ ή µηα έλσζε αληίζηνηρα. Ώπφ ηνλ θαλφλα απηφλ ππάξρνπλ ιίγεο εμαηξέζεηο, φηαλ ζπληξέρνπλ εηδηθνί ιφγνη: 4.- Μέιε ηνπ αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξνχλ λα γίλνπλ µφλν θπζηθά πξφζσπα, ηα νπνία δηαθξίλνληαη ζε: (α) ηαθηηθά µέιε, θαη (β) εηδηθά µέιε. Σακηικά µέλη: γίλνληαη (α) φζνη απηνπξφζσπα, επαγγεικαηηθά θαη απνθιεηζηηθά αζρνινχληαη µε ηελ γεσξγία θαη (β) φζνη αζρνινχληαη απηνπξφζσπα θαη επαγγεικαηηθά µε ηελ γεσξγία, αιιά φρη απνθιεηζηηθά, φπσο ζπκβαίλεη Π.ρ. µε ηνπο κηθξνεπαγγεικαηίεο, εξγάηεο, θ.ά. πνπ θαηνηθνχλ ζηνλ ίδην ή γεηηνληθφ λφκν, φπνπ ν ζπλεηαηξηζκφο έρεη ηελ έδξα ηνπ. 192

194 Διδικά µέλη: είλαη ηα θπζηθά εθείλα πξφζσπα πνπ έρνπλ αγξνηηθή πεξηνπζία (ρσξάθηα, θ.ά.), κέζα ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, αιιά φµσο δελ αζρνινχληαη απηνπξφζσπα θαη επαγγεικαηηθά µε ηελ παξαγσγή αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Αελ επηηξέπεηαη ζε λνµηθά πξφζσπα λα γίλνπλ µέιε ηνπ αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ. 5.- Σν χςνο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο, είλαη ηνπιάρηζηνλ είθνζη πέληε ρηιηάδεο (25.000) δξαρµέο. Μφλν ζηηο νξεηλέο ή εκηνξεηλέο πεξηνρέο θαη ζηα λεζηά κπνξεί ε ζπλεηαηξηζηηθή κεξίδα λα κεησζεί σο ην πνζφ ησλ δέθα ρηιηάδσλ (10.000) δξαρκψλ. 6.- Για ηην ανάδειξη ηων µελών ηος διοικηηικού ζςμβοςλίος ή ηος εποπηικού ζςμβοςλίος, σπηζιμοποιείηαι ηο ζύζηηµα ηων ζςνδςαζμών θαη φρη ην εληαίν ςεθνδέιηην. Αειαδή, θάζε ζπλδπαζκφο έρεη ηνπο δηθνχο ηνπ ππνςήθηνπο θαη ην µέινο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξεί λα ςεθίζεη φζνπο ππνςεθίνπο ζέιεη απφ έλα µφλν ζπλδπαζκφ. ηε ζπλέρεηα, ηα έγθπξα ςεθνδέιηηα δηαηξνχληαη µε ηνλ αξηζµφ ησλ µειψλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ή επνπηηθνχ ζπκβνπιίνπ πνπ πξνβιέπεη ην θαηαζηαηηθφ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ θαη έηζη βγαίλεη ην εθινγηθφ κέηξν. Οη έδξεο ηνπ δηνηθεηηθνχ θαη ε- πνπηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαηαλέκνληαη κεηαμχ ησλ ζπλδπαζκψλ αλάινγα µε ηελ εθινγηθή ηνπο δχλαµε. Κάζε ζπλδπαζκφο παίξλεη ηφζεο έδξεο, φζεο θνξέο ρσξάεη ην εθινγηθφ κέηξν ζηνλ αξηζµφ ησλ έγθπξσλ ςεθνδειηίσλ πνπ έιαβε. Σηο έδξεο θάζε ζπλδπαζκνχ θαηαιακβάλνπλ εθείλνη νη ππνςήθηνη πνπ πιεηνςήθεζαλ κέζα ζην ζπλδπαζκφ ηνπο. 7.- Αηθαίσµα εθινγήο ζην δηνηθεηηθφ ή επνπηηθφ ζπκβνχιην έρνπλ µφλν ηα ηαθηηθά µέιε ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, φρη φµσο θαη ηα εηδηθά µέιε. 8.- Δ εθπξνζψπεζε ησλ µειψλ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ ζηηο γεληθέο ζπλειεχζεηο ηνπ είλαη µφλν απηνπξφζσπε. Ώπαγνξεχεηαη ε εμνπζηνδφηεζε. 9.- Ώληηπξφζσπνη γηα ηε γεληθή ζπλέιεπζε ηεο ΠΏΒΓΒ εθιέγνληαη µφλν απφ ηηο Βλψζεηο Ώγξνηηθψλ πλεηαηξηζµψλ. Αελ επηηξέπεηαη ε εθπξνζψπεζε απφ θνηλνπξαμίεο, ζπλεηαηξηζηηθέο εηαηξίεο, θ.ι.π., αθνχ ηα µέιε ηνπο, δειαδή νη Βλψζεηο, εθπξνζσπνχληαη ζηελ ΠΏΒΓΒ. 193

195 10.- Δ επνπηεία ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ δελ αζθείηαη πιένλ απφ ηελ ΏΣΒ, αιιά απφ έλα λέν εηδηθφ ζπλεηαηξηζηηθφ φξγαλν πνπ νλνµάδεηαη "ώμα Δλεγκηών ςνεηαιπιζηικών Οπγανώζεων" Αελ επηηξέπεηαη ζηελ ΠΏΒΓΒ λα εθπξνζσπεί ηνπο αγξνηηθνχο ζπιιφγνπο (ζπλδηθαιηζηηθά -επαγγεικαηηθά φξγαλα ησλ αγξνηψλ), ηα νπνία ζην εμήο εθπξνζσπνχληαη απφ δηθφ ηνπο θνξπθαίν φξγαλν ηελ ΓΒΏΒ (ΓΒληθή πλνκνζπνλδία Ώγξνηηθψλ πιιφγσλ Βιιάδνο) Ο λφµνο 1541/1985 ζεζπίδεη έλαλ λέν ζεζµφ, ηελ Κιαδηθή Οξγάλσζε Παξαγσγήο Ώγξνηηθνχ πλεηαηξηζµνχ (ΚΟΠΏ), φπνπ ιεηηνπξγεί κέζα ζηνπο θφιπνπο ηνπ αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ θαη αληηζηνηρεί ζε θάζε θιάδν αγξνηηθήο παξαγσγήο (θαπλφο, νπσξνθεπεπηηθά, ειαηνθνκηθά πξντφληα, βακβάθη, θ.ά.). Έηζη, θάζε αγξφηεο-µέινο ηνπ αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξεί ηαπηφρξνλα λα αλήθεη θαη ζε µηα ΚΟΠΏ θαη θπζηθά ζε εθείλε πνπ αληηζηνηρεί ζην θπξηφηεξν πξντφλ ηνπ. Βίλαη απηνλφεην πσο µέζα ζε έλαλ αγξνηηθφ ζπλεηαηξηζµφ κπνξεί λα δεµηνπξγεζνχλ ηφζεο ΚΟΠΏ φζνη είλαη νη θπξηφηεξνη θιάδνη παξαγσγήο αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζηελ πεξηνρή. εµαληηθέο ηξνπνπνηήζεηο έρεη ππνζηεί επίζεο ν λφµνο 1541/1985. Ο Συνεταιριστικός Νόμος 1667/1986 Ο Νόµορ 1667/1986 γηα ηνπο ''Αζηικούρ ςνεηαιπιζµούρ" είλαη ν πξψηνο θαη ν κνλαδηθφο ζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο πνπ αλαθέξεηαη απνθιεηζηηθά θαη µφλν ζηνπο αζηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Χο ηε δεκνζίεπζε απηνχ ηνπ Νφµνπ ( }, ε ζχζηαζε, ε νξγάλσζε θαη ε ιεηηνπξγία ησλ αζηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ δηέπνληαλ απφ ηνλ Νφµν 602/1915 πεξί πλεηαηξηζµψλ. χµθσλα µε ην άξζξν 1, παξ.1 ηνπ Νφµνπ 1667/86 «Ώζηηθφο πλεηαηξηζκφο είλαη εθνχζηα έλσζε πξνζψπσλ µε νηθνλνµηθφ ζθνπφ, ε νπνία, ρσξίο λα αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηεο αγξνηηθήο νηθνλνµίαο, απνβιέπεη ηδίσο µε ηελ ζπλεξγαζία ησλ µειψλ ηνπ ζηελ νηθνλνµηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ησλ µειψλ ηνπ θαη ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ηνπο γεληθά κέζα ζε µηα θνηλή επηρείξεζε». Αζηικοί ζςνεηαιπιζµοί είναι κςπίωρ οι εξήρ: 194

196 1.-παξαγσγηθνί (π.ρ. βηνηερληθνί, κεηαπνηεηηθνί, θαηαζθεπαζηηθνί. θι.π.) 2. - θαηαλαισηηθνί 3.-πξνµεζεπηηθνί 4.- πηζησηηθνί 5.- κεηαθνξηθνί 6.- ηνπξηζηηθνί Έηζη, νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηεί θάζε αζηηθφο ζπλεηαηξηζκφο ζρεηίδνληαη άκεζα µε ην είδνο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. Σα κύπια σαπακηηπιζηικά ηος Νόµος 1667/1986 είναι ηα εξήρ: 1.- Γηα ηε ζχζηαζε ελφο αζηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ δεθαπέληε (15) πξφζσπα. 2.- Δ εγγξαθή λέσλ µειψλ ζε έλα ζπλεηαηξηζµφ εγθξίλεηαη απφ ηελ επφκελε γεληθή ζπλέιεπζή ηνπ. 3: Δ εθινγή ησλ µειψλ ηνπ δηνηθεηηθνχ θαη επνπηηθνχ ζπκβνπιίνπ ελφο ζπλεηαηξηζµνχ κπνξεί λα γίλεη είηε µε εληαίν ςεθνδέιηην ή µε ςεθνδέιηηα ζπλδπαζκψλ αλάινγα µε ην ηη αλαγξάθεη ην Καηαζηαηηθφ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. 4.- Δ επνπηεία ησλ αζηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ αλήθεη ζην Τπνπξγείν Βζληθήο Οηθνλνκίαο (Τπεξεζία πλεηαηξηζµψλ). 5.- Έλα απφ ηα βαζηθά µκεηνλεθηήκαηα ηνλ Νφµνπ απηνχ είλαη ε απαηηνχκελε κεγάιε απαξηία ησλ 2/3 ή ζε επαλάιεςε ηνπ 1/2 ηνπ ζπλφινπ ησλ µειψλ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, ζχµθσλα µε ην άξζξν 5, παξ.4, γηα ζέµαηα πνπ αλαθέξνληαη: (α) ζηε κεηαβνιή ηνπ ζθνπνχ ή ηεο έδξαο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. (β) ζηε κεηαβνιή ηνπ χςνπο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο. (γ) ζηελ παξάηαζε, δηάιπζε, αλαβίσζε ή ζπγρψλεπζε ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, θ.ι.π. Ώπηφ ην άξζξν ήηαλ ηδηαίηεξα αξλεηηθήο ζεκαζίαο γηα ηνπο κεγάινπο ζπλεηαηξηζµνχο, γηαηί γηα λα επηηεπρζεί µηα ηέηνηα απαξηία ζε έλα κεγάιν ζπλεηαηξηζµφ, φπσο είλαη ν θαηαλαισηηθφο ζπλεηαηξηζκφο Θεζ/λίθεο, ήηαλ ζρεδφλ αδχλαην, γη απηφ θαη αξγφηεξα ηξνπνπνηήζεθε. 195

197 . Ο Συνεταιριστικός Νόμος 2169/1993 Ο Νόµορ 2169/1993 γηα ηηο «Αγποηικέρ ςνεηαιπιζηικέρ Οπγανώζειρ» είλαη ν ηξίηνο θαηά ζεηξά γεσξγνζπλεηαηξηζηηθφ λφµνο ηεο ρψξαο µαο πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά θαη µφλν ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο, αληηθαηέζηεζε ηνλ λφµν 1541/1985. Ο Νφµνο 2169/1993 άξρηζε λα ηζρχεη απφ ηηο 10 επηεκβξίνπ 1993, νπφηε θαη δεκνζηεχηεθε ζηελ Βθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο (ΦΒΚ 149, Σεχρνο Ώ, ). Ώπαξηίδεηαη απφ 56 άξζξα, ηα νπνία αλαθέξνληαη ζε φια ηα ζέµαηα ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζµψλ (ίδξπζε, ζθνπφο, λνκηθή κνξθή, δξαζηεξηφηεηεο, µέιε, νξγάλσζε, ιεηηνπξγία, θ. ά). Σα κύπια σαπακηηπιζηικά ηος Νόµος 2169/1993 είλαη ηα εμήο: 1. Οη Ώγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο µπνξνχλ λα αλαιάβνπλ νπνηαδήπνηε δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηνπο, δει. (α) ηελ παξαγσγή, κεηαπνίεζε θαη εκπνξία ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, (β) ηελ παξαγσγή θαη πξνκήζεηα ησλ γεσξγηθψλ εθνδίσλ, θαζψο θαη (γ) ηελ θαηαζθεπή θαη πξνκήζεηα ησλ κέζσλ αγξνηηθήο παξαγσγήο θαη βηνηηθήο αλάγθεο. 2. Γηα ηε ζχζηαζε αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζµνχ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ είθνζη (20) άηνµα θαη µε ιηγφηεξα άηνµα ζε πεξηνρέο µε εηδηθέο ζπλζήθεο. 3. Σν χςνο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο είλαη δξαρµέο, ην νπνίν κπνξεί λα θαηαβιεζεί κέζα ζε 3 ρξφληα. 4. Οη εθινγέο γηα ηελ αλάδεημε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη επνπηηθψλ ζπκβνπιίσλ ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ δηεμάγνληαη µε εληαίν ςεθνδέιηην. µσο, θάζε µέινο κπνξεί λα ηνπνζεηήζεη αξηνί ςήθσλ ίζν µε ην 12 ηνπ αξηζµνχ ησλ µειψλ ηνπ Α.. ή ηνπ Β.. πνπ έρεη ν ζπλεηαηξηζκφο, απμεκέλνο θαηά έλα. Ο Συνεταιριστικός Νόμος 2810/

198 Ο Νόµορ 2810/2000 γηα ηηο «Αγποηικέρ ςνεηαιπιζηικέρ Οπγανώζειρ», είλαη ν έθηνο θαηά ζεηξά ζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο θαη ν ηέηαξηνο θαηά ζεηξά γεσξγνζπλεηαηξηζηηθφο λφµνο ηεο Υψξαο, πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά θαη µφλν ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζµνχο. Βίλαη έλαο λφµνο -πιαίζην, αθνχ πνιιά ζπλεηαηξηζηηθά ζέµαηα ξπζµίδνληαη απφ ην θαηαζηαηηθφ ησλ ζπλεηαηξηζµψλ. Ο λφµνο 2810/2000 είλαη πξντφλ επξείαο ζπδήηεζεο κεηαμχ ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη άιισλ ελδηαθεξφκελσλ θνξέσλ (Τπνπξγείν Γεσξγίαο, ΠΏΒΓΒ, Παλεπηζηήκηα, θ.ά.). Ώπφ ην Γεσξγηθφ Παλεπηζηήκην Ώζελψλ ζπκκεηείρε ν θαζεγεηήο Κσλζηαληίλνο Παπαγεσξγίνπ (ζε φιεο ηηο θάζεηο) θαη απφ ην Ώξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο ζπκκεηείρε ν γξάθσλ (ζηελ πξψηε θάζε). Βπαλαθέξεη αξθεηέο ξπζκίζεηο απφ ην λφκν 602/1915 θαη ιαµβάλεη ππφςε ηηο εκπεηξίεο ηνπ παξειζφληνο θαη ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Ο λφµνο 2810/2000 ςεθίζηεθε ζηε ΐνπιή ην Φεβξνπάξην ηνπ 2000 θαη δεκνζηεχηεθε ζηελ Βθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο ζηηο (ΦΒΚ 61, ηεχρνο Ώ), νπφηε ηέζεθε θαη ζε ηζρχ, αληηθαζηζηψληαο ηνλ πξνεγνχκελν λφµν 2169/1993. Ώπνηειείηαη απφ 42 άξζξα. Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λφµνπ 2810/2000 είλαη ηα εμήο: 1. Δ ζχζηαζε ελφο αγξνηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ, απαηηεί ηνπιάρηζηνλ επηά (7) άηνµα, φπσο θαη ν λφµνο 602/ Μέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ κπνξνχλ λα γίλνπλ εθηφο απφ ηα θπζηθά πξφζσπα θαη λνµηθά πξφζσπα, πνπ αζθνχλ επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ εμππεξεηνχληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. 3. Δ πεξηθέξεηα ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ νξίδεηαη απφ ην θαηαζηαηηθφ θαη δελ έρεη πεξηνξηζµφ. Βίλαη αλεμάξηεηε απφ ηηο δηνηθεηηθέο ελφηεηεο ηεο Βιιάδαο αιιά ζρεηίδεηαη νπσζδήπνηε µε ηνλ ηφπν δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ µειψλ ηνπ. 4. Σν θάζε µέινο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξεί λα έρεη δηαθνξεηηθφ αξηζµφ ππνρξεσηηθψλ ζπλεηαηξηζηηθψλ µεξίδσλ, αλάινγα µε ην χςνο ησλ ζπλαιιαγψλ ηνπ µε ην ζπλεηαηξηζµφ. Έηζη, δεκηνπξγείηαη µηα θάπνηα αληηζηνίρεζε κεηαμχ ηεο 197

199 ζπκκεηνρήο ζην θεθάιαην θαη ζηε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ ππεξεζηψλ ησλ ζπλεηαηξηζµψλ. 5. Σν χςνο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο αθήλεηαη λα ην νξίζεη ην θαηαζηαηηθφ ηνπ θάζε ζπλεηαηξηζµνχ, πνπ κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθφ ζηνπο δηάθνξνπο ζπλεηαηξηζµνχο, αθνχ νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηηεινχλ απαηηνχλ θαη δηαθνξεηηθά θεθάιαηα. 6. Οη ππνρξεσηηθέο κεξίδεο κπνξεί λα είλαη έληνθεο, ζχµθσλα µε ην θαηαζηαηηθφ ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. Βπεηδή έηζη δελ εμαλεκίδεηαη ην θεθάιαην ησλ µειψλ, γη απηφ ελζαξξχλεηαη ε ζπκκεηνρή πεξηζζφηεξσλ αηφµσλ ζην ζπλεηαηξηζµφ, ηδηαίηεξα φηαλ ην επηηφθην ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο πξνζδηνξίδεηαη ζε η- θαλνπνηεηηθφ χςνο. 7. Πξναηξεηηθέο κεξίδεο µπνξνχλ λα απνθηήζνπλ ηα µέιε, νη εξγαδφκελνη ζην ζπλεηαηξηζµφ θαη ηξίηνη, γηα λα απμεζεί ην θεθάιαην ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. Φπζηθά, ην επηηφθην ζηηο πξναηξεηηθέο κεξίδεο είλαη πάληνηε πςειφηεξν απφ εθείλν ησλ ππνρξεσηηθψλ µεξίδσλ. 8. Βπηηξέπεηαη ε κεηαβίβαζε ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο κεξίδαο ζε θιεξνλφκνπο, µε απφθαζε ηνπ Α.. ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, εθφζνλ βέβαηα, νη θιεξνλφκνη έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο. 9. Δ εκεξνκελία εθινγήο ησλ Α.. ησλ ζπλεηαηξηζµψλ νξίδεηαη απφ ηα θαηαζηαηηθά ηνπο θαη κπνξεί λα δηαθέξεη κεηαμχ ηνπο. Ώλακθίβνια, απηφ ζπκβάιιεη ζην λα µε κπνξεί λα γίλεηαη νξγαλσκέλνο αγψλαο εθινγήο ησλ Α.. ησλ ζπλεηαηξηζµψλ θαη έηζη κεηψλνληαη νη πηζαλφηεηεο θνκκαηηθψλ παξεκβάζεσλ ζηελ εθινγή ηνπο. 10. Δ εθινγή ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ γίλεηαη µε εληαίν ςεθνδέιηην, αιιά ν κέγηζηνο επηηξεπφκελνο αξηζµφο ζηαπξνδνζίαο είλαη ν κηζφο αξηζµφο ηνπ ζπλφινπ ησλ µειψλ ηνπ Α.., ζηξνγγπιεκέλνο πξνο ηα άλσ. Γηα παξάδεηγκα, ζε έλα ζπλεηαηξηζµφ ελλεακεινχο Α." ην µέινο κπνξεί λα ςεθίζεη ην πνιχ σο 5 άηνµα, δηφηη 9+2=4,5 θαη ζηξνγγπιεκέλν πξνο ηα άλσ γίλεηαη πέληε (5). Ώπηφ ην ζχζηεµα εθινγήο ηνπ Α.. ζπλδπάδεη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ησλ δχν ζπζηεκάησλ, δειαδή (α) ησλ ρσξηζηψλ ςεθνδειηίσλ γηα θάζε νµάδα (ή παξάηαμε), πνπ 198

200 εμαζθαιίδεη ηνλ θαιχηεξν έιεγρν ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ, αθνχ ζα ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο θσλέο µέζα ζην Α.. θαη (β) ηνπ εληαίνπ ςεθνδειηίνπ (µε δπλαηφηεηα ζηαπξνδνζίαο φζνο θαη ν αξηζµφο ησλ µειψλ ηνπ Α..), πνπ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ηελ εθινγή ησλ θαιχηεξσλ ππνςεθίσλ κέζα ζην Α.. ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. 11. Σν θάζε µέινο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ κπνξεί λα έρεη δηαθνξεηηθφ αξηζµφ ςήθσλ (ην πνιχ σο 3), αλάινγα µε ηνλ αξηζµφ ησλ ππνρξεσηηθψλ µεξίδσλ. 12. Σο εποπηικό ζςμβούλιο καηαπγείηαι, επεηδή δελ ζεσξείηαη φηη κπνξεί λα θάλεη νπζηαζηηθφ έξγν ειέγρνπ ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπλεηαηξηζµνχ. Η εποπηεία ηων ζςνεηαιπιζµών γίνεηαι από ηον Τποςπγό Γεωπγίαρ, ή απφ εμνπζηνδνηεκέλα απφ απηφλ φξγαλα ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, ή απφ νξθσηνχο ινγηζηέο, πνπ νξίδνληαη µε απφθαζε ηνπ Τπoπξγoχ Γεσξγίαο. ΦΧΣΟΓΡΏΦΕΚΟ ΤΛΕΚΟ ΠΏΡΏΓΧΓΔ-ΒΜΦΕΏΛΧΔ ΒΛΏΕΟΛΏΑΟΤ Δ δηαδηθαζία παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ μεθηλάεη απφ ηελ παξαδνζηαθή ηερληθή θαιιηέξγεηαο ηεο ειηάο, ζπλερίδεηαη κε ηε ζχγρξνλε επεμεξγαζία ηνπ ειαηνθάξπνπ θαη ηειεηψλεη κε ηελ εκθηάισζε ηνπ ειαηνιάδνπ. Η καλλιέπγεια Ώξρηθά μεθηλά ε θαιιηέξγεηα ησλ ειαηνδέληξσλ απφ ηνπο αγξφηεο ηεο πεξηνρήο ζηεξηδφκελε ζε παξαδνζηαθέο ηερληθέο πνπ έρνπλ πεξάζεη απφ γεληά ζε γεληά κέζα απφ ην πέξαζκα ησλ αηψλσλ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη έσο θαη ζήκεξα. 199

201 Η επεξεπγαζία Σν επφκελν ζηάδην είλαη ε ζπγθνκηδή ηνπ ειαηνθάξπνπ απφ ηνπο αγξφηεοπαξαγσγνχο ηεο πεξηνρήο θαη ε κεηαθνξά απηνχ ζην εξγνζηάζην επεμεξγαζίαο ηνπειαηνθάξπνπ πνπ δηαζέηνπλ. Η θύλαξη Καηφπηλ ην ειαηφιαδν πνπ ζα παξαρζεί, θπιάζεηαη ζε κεγάιεο αλνμείδσηεο δεμακελέο φπνπ θαη γίλεηαη ε θπζηθή θαζίδεζε. Η εμθιάλωζη Σν ηειηθφ ζηάδην είλαη ε εκθηάισζε ηνπ ειαηνιάδνπ ζην εκθηαισηήξην ηεο επηρείξεζεο 200

202 201

203 ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ 202

204 ΥΠΟΘΕΣΗ 1 Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα ηειεπηαία πέληε έηε * Ο εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γηα ην έηνο 2006 ήηαλ Crosstabulation Count Ο εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γηα ην έηνο 2006 ήηαλ Total Ήηαλ Αδξαλέο Έσο 15 ρηιιηάδεο επξώ Από 15 ρηιιίαδεο επξώ έσο 60 ρηιιίαδεο Από 60 ρηιιίαδεο επξώ έσο 300 ρηιιίαδεο Από 300 ρηιιίαδεο επξώ θαη άλσ επξώ επξώ Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη Ναί θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα Όρη ηειεπηαία πέληε έηε Total Πίλαθαο 18 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 1,623 a 4,805 Likelihood Ratio 2,016 4,733 Linear-by-Linear,063 1,803 Association N of Valid Cases 26 a. 8 cells (80,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,42. Πίλαθαο

205 Γπάθημα 10 Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα ηειεπηαία πέληε έηε * Ο εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γηα ην έηνο 2007 ήηαλ Crosstabulation Count Ο εηήζηνο θύθινο εξγαζηώλ ηνπ πλεηαηξηζκνύ ζαο γηα ην έηνο 2007 ήηαλ Total Ήηαλ Αδξαλέο Έσο 15 ρηιιηάδεο επξώ Από 15 ρηιιίαδεο επξώ έσο 60 ρηιιίαδεο Από 60 ρηιιίαδεο επξώ έσο 300 ρηιιίαδεο Από 300 ρηιιίαδεο επξώ θαη άλσ επξώ επξώ Έρεηε πξαγκαηνπνηήζεη Ναί θάπνηα επέλδπζε θαηά ηα Όρη ηειεπηαία πέληε έηε Total Πίλαθαο