ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Βρυξέλλες, E(2011)1124 τελικό. Κρατική ενίσχυση αριθ. NN 26/ Ελλάδα Ανάπτυξη του αερολιμένα Ιωαννίνων

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, E(2011)1124 τελικό Θέμα: Κρατική ενίσχυση αριθ. NN 26/ Ελλάδα Ανάπτυξη του αερολιμένα Ιωαννίνων Κύριε Υπουργέ, 1. Διαδικασία 1. Με ηλεκτρονική κοινοποίηση της 28ης Απριλίου 2009, οι ελληνικές αρχές κοινοποίησαν στην Επιτροπή, για λόγους ασφάλειας δικαίου, μέτρο που αφορά την ανακαίνιση και την ανάπτυξη υποδομής στον αερολιμένα Ιωαννίνων. Η κοινοποίηση καταχωρήθηκε με αριθμό υπόθεσης κρατικής ενίσχυσης N452/ Με ηλεκτρονική επιστολή της 6ης Μαΐου 2009, οι ελληνικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι οι εργασίες ανακαίνισης και ανάπτυξης του αερολιμένα Ιωαννίνων είχαν ήδη αρχίσει και ότι είχε χορηγηθεί η συνδρομή του Δημοσίου για τη χρηματοδότηση αυτού του έργου. Δεδομένου ότι η κρατική συνδρομή που αποτελεί αντικείμενο της κοινοποίησης είχε χορηγηθεί πριν η Επιτροπή λάβει θέση σχετικά με τη συμβατότητά της με την εσωτερική αγορά, το μέτρο καταχωρήθηκε ως μη κοινοποιηθέν μέτρο ενίσχυσης σύμφωνα με το άρθρο 108 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ και τα άρθρα 2 και 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου της 22ας Μαρτίου 1999 για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 93 της συνθήκης ΕΚ 1. Η υπόθεση αυτή καταχωρήθηκε εκ νέου με τον αριθμό NN 26/ Για να ληφθεί τελική θέση επί της υπόθεσης αυτής, ζητήθηκαν ορισμένα συμπληρωματικά στοιχεία. Οι τελικές απαντήσεις της Ελλάδας δόθηκαν στις 23 1 ΕΕ L83 της Κύριο Δημήτρης Δρούτσας Υπουργό Εξωτερικών Βασιλίσσης Σοφίας 5 Grèce Αθήνα Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique Europese Commissie, B-1049 Brussel België Τηλέφωνο: (0)

2 Ιουνίου , στις 14 Ιουλίου , στις 6 Οκτωβρίου και στις 13 Ιανουαρίου Περιγραφή του αερολιμένα Ιωαννίνων 4. Ο αερολιμένας Ιωαννίνων είναι ένας μικρός περιφερειακός αερολιμένας (κατηγορία Δ) όπως ορίζεται στο σημείο 15 των «Κοινοτικών κατευθύνσεων για τη χρηματοδότηση των αερολιμένων και τις κρατικές ενισχύσεις σε αεροπορικές εταιρείες για την έναρξη νέων γραμμών με αναχώρηση από περιφερειακούς αερολιμένες» 6 (αναφέρονται στο εξής ως οι «κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005»), ο οποίος καθιστά ιδίως προσπελάσιμο το γεωγραφικό διαμέρισμα της Ηπείρου στο βορειοδυτικό μέρος της Ελλάδας. Η μέση ετήσια επιβατική κίνηση τα τελευταία 4 χρόνια ήταν περίπου επιβάτες. Ο αερολιμένας εξυπηρετεί επιβάτες της ευρύτερης περιοχής καθώς κι εκείνους που έχουν ως προορισμό την πόλη των Ιωαννίνων. 5. Το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων δεν αποτελεί σταθμό μετεπιβίβασης για άλλα αεροδρόμια. Το κοντινότερο μεγάλο αεροδρόμιο είναι ο αερολιμένας Θεσσαλονίκης, σε απόσταση περίπου 300 χλμ.. Λόγω της μορφολογίας αυτής της ορεινής περιοχής δεν υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Ιωαννίνων και της υπόλοιπης χώρας. Το μόνο εναλλακτικό μέσο μαζικής μεταφοράς είναι το λεωφορείο με το οποίο οι χρόνοι πρόσβασης είναι 7 ώρες από την Αθήνα και 4,5 ώρες από τη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας. 6. Οι τακτικές πτήσεις προς/από το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων εξυπηρετούν μόνο την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ενώ το καλοκαίρι το αεροδρόμιο δέχεται και ορισμένες ναυλωμένες πτήσεις εξωτερικού (οι πτήσεις εξωτερικού αντιστοιχούν σε λιγότερο από 1% της συνολικής κίνησης του αεροδρομίου) που μεταφέρουν κυρίως απόδημους Έλληνες που επιστρέφουν στην Ελλάδα για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. 7. Το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων είναι επίσης σημαντικό για λόγους κοινωνικής πρόνοιας, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες ασθενοφόρων (τραυματισμοί), και επείγουσες πτήσεις για δότες οργάνων καθώς και άλλες υπηρεσίες διάσωσης. 8. Το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων ανήκει άμεσα στην ελληνική κυβέρνηση. Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), που αποτελεί μέρος του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, είναι ο φορέας διαχείρισης και εκμετάλλευσης του αεροδρομίου. Η ΥΠΑ είναι μέρος της δημόσιας διοίκησης. 9. H ΥΠΑ έχει ως αποστολή την οργάνωση, την ανάπτυξη και τον έλεγχο των αεροπορικών μεταφορών της χώρας. Για την εκπλήρωση της αποστολής αυτής, μεταξύ άλλων, εισηγείται στην κυβέρνηση την εκάστοτε πολιτική για τις αερομεταφορές, με σκοπό την ανάπτυξη και τη βελτίωση των υποδομών. Όλες οι αποφάσεις που αφορούν την διαχείριση και ανάπτυξη του αεροδρομίου Ιωαννίνων λαμβάνονται από την κεντρική υπηρεσία της ελληνικής ΥΠΑ Καταχώρηση Α/10217 Καταχώρηση Α/10966 Καταχώρηση Α/13008 Καταχώρηση Α/D9694 ΕΕ C 312 της , σ.1. 2

3 3. Η περιφέρεια Ηπείρου 10. Η Ήπειρος είναι μια από τις πλέον περιφερειακές και απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας. Βρίσκεται στα βορειοδυτικά της χώρας και αντιπροσωπεύει ποσοστό 7% της συνολικής έκτασης της χώρας. Το 74,2% της Ηπείρου καλύπτεται από ορεινές περιοχές. Η περιφέρεια αυτή έχει το 3,07% του συνολικού πληθυσμού και 2,83% του ενεργού πληθυσμού της χώρας, ενώ παράγει το 2,5% του συνολικού ΑΕΠ. 11. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ηπείρου ανέρχεται στο 62,7% του μέσου όρου της ΕΕ, με αποτέλεσμα η περιφέρεια αυτή να υπάγεται πλήρως στους στόχους σύγκλισης και να είναι επιλέξιμη για ενίσχυση βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο α) της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η γεωγραφική και γεωπολιτική της θέση, το ανάγλυφο του εδάφους και τα υφιστάμενα μέσα πρόσβασης, προσδίδουν στην περιφέρεια αυτή τον χαρακτήρα απομονωμένης και μειονεκτικής περιοχής. Η πόλη των Ιωαννίνων, στην οποία βρίσκεται το αεροδρόμιο, αποτελεί την πρωτεύουσα της Περιφέρειας Ηπείρου. 12. Στην περιφέρεια της Ηπείρου προγραμματίζονται και εκτελούνται σημαντικά συγκοινωνιακά έργα, όπως η Εγνατία Οδός, η Ιόνια Οδός, η οδικό έργο Πρέβεζας- Ακτίου, και πλήθος βελτιώσεων στο επαρχιακό και διανομαρχιακό οδικό δίκτυο, που έχουν ως στόχο την καλύτερη σύνδεση με την υπόλοιπη Ελλάδα και την περεταίρω ανάπτυξη εμπορικών και άλλων δραστηριοτήτων στην περιοχή. 4. Περιγραφή του επενδυτικού σχεδίου 13. Χρηματοδοτήθηκαν οι ακόλουθες επενδύσεις που συνίστανται στην κατασκευή της νέας υποδομής του αεροδρομίου και στην επέκταση των υποδομών που ήδη υπάρχουν: Αποξήλωση του υφιστάμενου κτιρίου αερολιμένα Κατασκευή νέου κτιρίου αερολιμένα Κατασκευή νέου δαπέδου στάθμευσης αεροσκαφών Εκσυγχρονισμός δύο διαδρόμων προσαπογειώσεων σύνδεσης, μήκους 150μ. & 400μ. Κατασκευή νέου πύργου ελέγχου και αμαξοστασίου Εκσυγχρονισμός εμπορευματικού τερματικού σταθμού Κατασκευή κόμβου εισόδου για τον αερολιμένα Κατασκευή περιμετρικής υπηρεσιακής οδού στο χώρο των έργων Κατασκευή χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων 14. Κατά τη γνώμη των ελληνικών αρχών, ο εκσυγχρονισμός και η νέα ανάπτυξη των υφιστάμενων υποδομών αερολιμένα θα αναβαθμίσει το αεροδρόμιο ώστε να ανταποκρίνεται στα ισχύοντα σημερινά και μελλοντικά πρότυπα ασφάλειας και λειτουργίας. 3

4 5. Χρηματοδότηση 15. Η μέγιστη ένταση ενίσχυσης είναι 100%. Ο προϋπολογισμός του έργου είναι ,32 EUR και το έργο προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί με πόρους του Δημοσίου. 16. Η κατανομή του κόστους της επένδυσης, κατά την περίοδο , με βάση την έως τώρα υλοποίηση και τις προβλεπόμενες δαπάνες έχει ως εξής: Πίνακας 1. Επενδυτικές δαπάνες και αναληφθείσες εργασίες ΕΤΟΣ ΠΟΣΟ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Κατασκευή φέροντος οργανισμού του αμαξοστασίου οίκημα ,00 σκύλων Κατασκευή ορθογωνικού οχετού αποστράγγισης ομβρίων Κατασκευή δαπέδου στάθμευσης αεροσκαφών και τροχοδρόμου ,43 Αποξήλωση στρατιωτικού δαπέδου προσγείωσης αεροσκαφών (PSP) Κατασκευή δαπέδου στάθμευσης αεροσκαφών και τροχοδρόμου Κατασκευή περιμετρικής οδού ,95 Κατασκευή δαπέδου στάθμευσης αεροσκαφών και τροχοδρόμου Ολοκλήρωση κατά 80% του δαπέδου στάθμευσης Σύνδεση τροχοδρόμου με τον διάδρομο προσαπογειώσεων Διευθετήσεις όδευσης καλωδίων φωτοσήμανσης και ραδιοβοηθημάτων ,15 Διευθετήσεις όδευσης καλωδίων φωτοσήμανσης και ραδιοβοηθημάτων Εκκρεμεί η έγκριση της τροποποιημένης μελέτης ΥΠΑ για: Κατασκευή νέου πύργου ελέγχου Κατασκευή εγκαταστάσεων τελωνειακών και αστυνομικών υπηρεσιών Αλλαγή θέσης του τερματικού σταθμού ΣΥΝΟΛΟ ,32 6. Αναγκαιότητα και αιτιολόγηση των μέτρων στήριξης 17. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι δημόσιες αρχές αποφάσισαν να χορηγήσουν χρηματοπιστωτική στήριξη για την επέκταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων είναι για να μπορέσει ο αερολιμένας των Ιωαννίνων να ανταποκρίνεται απόλυτα στις σημερινές και τις γνωστές μελλοντικές απαιτήσεις ασφάλειας και να γίνει καλύτερη χρήση των υφιστάμενων υποδομών. Σχετικά με τον εξοπλισμό ασφάλειας και τις αναβαθμίσεις, οι δημόσιες αρχές ισχυρίζονται ότι τα μέτρα αυτά επιτρέπουν στον αερολιμένα να λειτουργεί με μεγαλύτερη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. 18. Επιπλέον, όλες οι εργασίες για τη βελτίωση της ασφάλειας και των υποδομών είναι απαραίτητες για την εφαρμογή πολιτικών περιφερειακών μεταφορών και ανάπτυξης τόσο στα Ιωάννινα όσο και στην ευρύτερη περιφέρεια της Ηπείρου. Ως μικρός περιφερειακός αερολιμένας, το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων αποτελεί σημαντική συνιστώσα του μείγματος ενεργειών αναζωογόνησης που απαιτούνται 4

5 για την αναδιάρθρωση της οικονομίας της περιοχής σε μεσομακροπρόθεσμη βάση. Επίσης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της εμπορευσιμότητας της υποπεριφέρειας για την προσέλκυση δυνητικών επισκεπτών. Κατά τη γνώμη των ελληνικών αρχών, οι εργασίες για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υποδομής θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη των ευρύτερων αναπτυξιακών στόχων της στρατηγικής περιφερειακής ανάπτυξης για την Ήπειρο. 19. Η ελληνική κυβέρνηση, ως ιδιοκτήτης και φορέας εκμετάλλευσης του αερολιμένα των Ιωαννίνων, θεωρεί ότι ο εκσυγχρονισμός του αεροδρομίου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη του βορειοδυτικού τμήματος της χώρας, και ιδίως της πόλης των Ιωαννίνων. Με την αναβάθμιση των στρατηγικών συγκοινωνιακών συνδέσεων μέσω της χρήσης του αεροδρομίου, θα ενισχυθεί ο ρόλος των Ιωαννίνων ως περιφερειακής πόλης και κόμβου μεταφορών στην περιοχή αυτή. Το αεροδρόμιο συμβάλλει άμεσα στην περιφερειακή οικονομία με την προσβασιμότητα και τις διευκολύνσεις που προσφέρει η ενδοχώρα στην υπόλοιπη Ελλάδα. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός σύγχρονου αεροδρομίου θα αποτελέσει εργαλείο μάρκετινγκ για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων αναψυχής και του τουρισμού στην περιοχή αυτή. 20. Η ζώνη εξυπηρέτησης των Ιωαννίνων περιλαμβάνει τη βορειοδυτική και τη δυτική Ελλάδα με συνολικό επηρεαζόμενο πληθυσμό μεταξύ και κατοίκων. Για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε ακτίνα 100 χλμ. με επίκεντρο το αεροδρόμιο, που περιλαμβάνει τη βασική ζώνη εξυπηρέτησής του, τα Ιωάννινα είναι το πλέον προσιτό αεροδρόμιο. Η Θεσσαλονίκη απέχει οδικώς 4,5 ώρες για εκείνους που βρίσκονται στο ανατολικό άκρο της ζώνης εξυπηρέτησης των Ιωαννίνων, ενώ η Πρέβεζα απέχει 3,5 ώρες για εκείνους που βρίσκονται στο δυτικό άκρο της ζώνης εξυπηρέτησης των Ιωαννίνων. 21. Η κατασκευή του έργου δημοπρατήθηκε με ανοιχτό μειοδοτικό διαγωνισμό σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 3263/2004 με τον οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες της Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι ανάδοχοι θα αναλάβουν μόνο την κατασκευή του έργου και όχι τη λειτουργία της υποδομής 22. Το έργο δεν προβλέπει επενδύσεις σε μη εμπορικές δραστηριότητες, όπως ξενοδοχεία, καταστήματα, εστιατόρια κλπ. Επισημαίνεται ότι οι χώροι στάθμευσης που θα δημιουργηθούν δεν θα υπόκεινται σε εμπορική εκμετάλλευση, αλλά θα είναι ελεύθερα χρησιμοποιούμενοι από όλους τους χρήστες του αερολιμένα Η δημόσια χρηματοδότηση όσον αφορά την κατασκευή χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων ανέρχεται σε ποσό χαμηλότερο των EUR. 23. Ο εκσυγχρονισμός του διαδρόμου προσαπογειώσεων και η σύνδεσή του με τον τροχόδρομο απαιτούνται για λόγους ασφάλειας. Η βελτίωση του υπάρχοντος τερματικού σταθμού επιβατών σκοπό έχει την αντιμετώπιση μιας σειράς προβλημάτων, όπως είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η κακή εσωτερική διαρρύθμιση των κτιρίων, οι μεγάλες ουρές για τον έλεγχο των εισιτηρίων, οι μη αυτοματοποιημένες διαδικασίες ελέγχου εισιτηρίων και οι απαρχαιωμένες και ακατάλληλες εγκαταστάσεις ελέγχου ασφάλειας των παραδιδόμενων αποσκευών. Άλλες επενδύσεις σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό που περιλαμβάνουν διάφορες εργασίες όπως κατασκευή δαπέδου στάθμευσης αεροσκαφών και επιφανείας 5

6 πρόσβασης, σκοπό έχουν τη βελτίωση του επιπέδου των υπηρεσιών. Επιπλέον, οι απαιτήσεις της άδειας συμμόρφωσης της ΥΠΑ συνεπάγονται μια σειρά εργασιών συμμόρφωσης. Οι εν λόγω εργασίες συμμόρφωσης απαιτούνται για την ικανοποίηση των απαιτήσεων ασφάλειας και περιλαμβάνουν νέο πύργο ελέγχου, νέο πυροσβεστικό σταθμό και πρόσθετο τροχόδρομο, διαπλάτυνση και κατασκευή νέου οδοστρώματος για την εξυπηρέτηση του νέου τερματικού σταθμού. 24. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, η επένδυση είναι αναγκαία και αναλογική προς το στόχο που έχει τεθεί, που είναι η εδραίωση και ενίσχυση του αερολιμένα στην αγορά εσωτερικού, προσφέροντας καλές συχνότητες δρομολογίων με τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) και υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης στους χρήστες. Με βάση τις προβλέψεις των ελληνικών αρχών για την κίνηση επιβατών αεροσκαφών και εμπορευμάτων, αναμένεται να υπάρξει αύξηση της χρήσης της υπάρχουσας υποδομής στα επόμενα πέντε χρόνια. Λαμβάνοντας υπόψη τη δυσχερή οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, η κυβέρνηση ετοιμάζει επίσης ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα (επενδυτική στρατηγική) για την υποδομή της χώρας, το οποίο προβλέπει τη μελλοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα με υπεργολαβική ανάθεση ή με μελλοντικές επενδύσεις κεφαλαίου έναντι τίτλων συμμετοχής στο κεφάλαιο. 25. Το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων δεν θα ήταν σε θέση να υλοποιήσει το ίδιο τις προαναφερθείσες επενδύσεις. Ως προς την πτυχή αυτή, η καθαρή παρούσα αξία του έργου αυτού είναι αρνητική και το αεροδρόμιο δεν θα ήταν σε θέση να αντλήσει ιδιωτική χρηματοδότηση για την κάλυψη του κόστους του έργου. Χωρίς δημόσια χρηματοδότηση το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων δεν θα προχωρούσε στην εφαρμογή των προαναφερθέντων μέτρων ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας στον ίδιο βαθμό και εντός του ιδίου χρονικού πλαισίου λαμβανομένων υπόψη των αναμενόμενων χαμηλών (και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και ανύπαρκτων) θετικών αποτελεσμάτων στο κόστος λειτουργίας. 7. Αξιολόγηση των κοινοποιηθέντων μέτρων στήριξης 26. Σύμφωνα με την παράγραφο 53 ι) των κατευθυντήριων γραμμών για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005, η χρηματοδότηση χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων δεν καλύπτεται από τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, αλλά πρέπει να εκτιμηθεί με βάσει τους σχετικούς τομεακούς και γενικούς κανόνες. 27. Συνεπώς, η Επιτροπή στην παρούσα υπόθεση αξιολογεί χωριστά το μέτρο ενίσχυσης για την αεροπορική υποδομή και το μέτρο ενίσχυσης για τη χρηματοδότηση των χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων. 8. Ύπαρξη ενίσχυσης όσον αφορά τις επενδύσεις σε αεροπορικές υποδομές 28. Βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ «ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές». Τα κριτήρια που προβλέπονται στο άρθρο 107 παράγραφος 1 είναι σωρευτικά. Ως εκ τούτου, προκειμένου να αποφασιστεί αν τα κοινοποιηθέντα 6

7 μέτρα συνιστούν κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της συνθήκης, πρέπει να πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις, και συγκεκριμένα, η χρηματοδοτική συνδρομή θα πρέπει: - να χορηγείται από το κράτος ή με κρατικούς πόρους, - να ευνοεί ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένους κλάδους παραγωγής, - να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, και - να επηρεάζει τις συναλλαγές µεταξύ των κρατών µελών. Πλεονέκτημα που χορηγήθηκε σε επιχείρηση. 29. Η παροχή αερολιμενικών υποδομών από κράτος μέλος σε ένα φορέα διαχείρισης (ακόμη και σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο), ο οποίος δεν ενεργεί ως ιδιώτης επενδυτής χωρίς κατάλληλη οικονομική αντιστάθμιση, ή η χορήγηση δημοσίων επιδοτήσεων σε ένα φορέα διαχείρισης με σκοπό τη χρηματοδότηση των υποδομών, ενδέχεται να προσφέρει στον εν λόγω φορέα διαχείρισης οικονομικό πλεονέκτημα σε βάρος των ανταγωνιστών του. 30. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην παρούσα υπόθεση η χρηματοδότηση από τις δημόσιες αρχές δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποζημίωση από τις δημόσιες αρχές για το πρόσθετο κόστος που προκύπτει από την υποχρέωση παροχής δημόσιας υπηρεσίας, δεδομένου ότι οι δραστηριότητες που αναλαμβάνονται από τον αερολιμένα Ιωαννίνων δεν ορίστηκαν από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές ως υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος. 31. Ούτε οι ενδιαφερόμενες δημόσιες αρχές μπορούν να επικαλεστούν την αρχή του επενδυτή σε ιδιωτική οικονομία της αγοράς. Η αρχή αυτή προβλέπει ότι η δημόσια χρηματοδότηση δεν ισοδυναμεί με κρατική ενίσχυση αν «υπό παρόμοιες περιστάσεις, ιδιώτης εταίρος, στηριζόμενος στις προβλέψιμες δυνατότητες αποδοτικότητας, ανεξάρτητα από κάθε θεώρηση κοινωνικού χαρακτήρα ή περιφερειακής ή κλαδικής πολιτικής, θα είχε προβεί σε παρόμοια εισφορά κεφαλαίου» 7. Στην παρούσα υπόθεση ούτε το κράτος ούτε η συγκεκριμένη τοπική αρχή αναμένουν οικονομική απόδοση για τις υπό εξέταση επενδύσεις και παρόλο που αποτελεί κοινή επιδίωξή τους να καταστήσουν το αεροδρόμιο πιο ελκυστικό για χρήστες και, συνεπώς, πιο αποδοτικό, οι ενέργειές τους δεν υπαγορεύονται αποκλειστικά από προοπτικές πιο μακροπρόθεσμης κερδοφορίας 8. Αντίθετα οι αρχές έχουν δηλώσει ότι ο στόχος της δημόσιας χρηματοδότησης είναι i) η ασφάλεια, ii) η περιφερειακή πολιτική και iii) η βελτίωση της συγκοινωνιακής σύνδεσης. Η συνδρομή που παρέχεται δεν είναι εισφορά κεφαλαίου από την οποία το κράτος θα μπορούσε μελλοντικά να αναμένει πιθανά μερίσματα ή αύξηση της αξίας της επένδυσής του, αλλά χορηγείται ως μη επιστρεπτέα επιχορήγηση. 32. Μέσω του κοινοποιηθέντος μέτρου, η Ελλάδα απαλλάσσει την ΥΠΑ, τον φορέα εκμετάλλευσης του αεροδρομίου Ιωαννίνων, από το σύνολο των δαπανών που θα έπρεπε διαφορετικά να επωμιστεί για τη βελτίωση των υποδομών του αεροδρομίου και, κατά συνέπεια, παρέχει ένα πλεονέκτημα στον φορέα εκμετάλλευσης του αεροδρομίου των Ιωαννίνων. 7 8 Υπόθεση 40/85, Βασίλειο του Βελγίου κατά Επιτροπής (Συλλογή 1986, σ. I-2321). Υπόθεση C-305/89, Ιταλία κατά Επιτροπής («Alfa Romeo»), Συλλογή 1991 σελ. I-1603, σκέψη 20. Υπόθεση T-228/99 Westdeutsche Landesbank Girozentrale κατά Επιτροπής, Συλλογή 2003, σελ.ii-435, σκέψεις 250 έως

8 33. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην υπόθεση «Αερολιμένες του Παρισιού» 9 αποφάνθηκε ότι παροχή αερολιμενικών υπηρεσιών στις αεροπορικές εταιρείες και στους διαφόρους παρόχους υπηρεσιών σε έναν αερολιμένα, αποτελούν οικονομικές δραστηριότητες, διότι συνίστανται στη διάθεση υπηρεσιών αερολιμενικών εγκαταστάσεων στις αεροπορικές εταιρείες και τους διαφόρους παρόχους έναντι καταβολής τέλους, του οποίου το ύψος καθορίζεται ελεύθερα από τον ίδιο τον διαχειριστή και, όταν ο τελευταίος είναι δημόσια αρχή, δεν εντάσσονται στην άσκηση των δημοσίων αρμοδιοτήτων του ως δημόσιας αρχής και είναι ανεξάρτητες από τις δραστηριότητες που συνδέονται με την άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών. Κατά συνέπεια, η ΥΠΑ είναι επιχειρηματικός φορέας που υπόκειται στους κανόνες κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ. 34. Ως εκ τούτου, το κοινοποιηθέν μέτρο παρέχει πλεονέκτημα σε επιχείρηση. Χορηγείται από το κράτος ή με κρατικούς πόρους 35. Η έννοια της κρατικής ενίσχυσης αφορά κάθε πλεονέκτημα το οποίο παρέχεται άμεσα ή έμμεσα, χρηματοδοτείται από κρατικούς πόρους και χορηγείται από το ίδιο το κράτος ή από ενδιάμεσο φορέα ο οποίος ενεργεί δυνάμει των εξουσιών που του έχουν εκχωρηθεί. 36. Στην προκειμένη περίπτωση, το κοινοποιηθέν μέτρο χρηματοδοτείται από κρατικούς πόρους. Δεδομένου ότι υπεισέρχονται κρατικοί πόροι, το οποίο καταλογίζεται στο Δημόσιο. Στρέβλωση του ανταγωνισμού 37. Από τη νομολογία προκύπτει σαφώς ότι η μείωση, μέσω κρατικών πόρων, του κόστους της τρέχουσας διαχειρίσεως ή των συνήθων δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης δεν είναι η μόνη που έχει, αφεαυτής, τη δυνατότητα να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, αλλά την ίδια δυνατότητα έχει και η επιδότηση που απαλλάσσει τον δικαιούχο από το σύνολο ή από μέρος των δαπανών για την πραγματοποίηση επενδύσεων. 10 Στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μπορεί να προκύψουν σε σχέση με άλλα αεροδρόμια και αεροπορικές εταιρείες (ανταγωνισμός στις μονοτροπικές μεταφορές) καθώς και όσον αφορά ανταγωνιζόμενα μέσα μεταφορών (ανταγωνισμός στις διατροπικές μεταφορές). 38. Ανταγωνισμός στις μονοτροπικές μεταφορές: Αν δεν είχε δοθεί η κρατική ενίσχυση, το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων θα συνέχιζε να λειτουργεί με την παλαιά υποδομή του, ή θα έπρεπε να αυξήσει σημαντικά τα τέλη αεροδρομίου για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις με δικά του έσοδα. Και στις δύο περιπτώσεις, το αεροδρόμιο θα ήταν λιγότερο ελκυστικός προορισμός, είτε λόγω του χαμηλού επιπέδου ασφάλειας και άνεσης για τους επιβάτες, είτε λόγω των πολύ υψηλών τελών αεροδρομίου. Συνεπώς, ένας ορισμένος αριθμός επιβατών θα είχε λόγους να 9 10 Υπόθεση T-128/98, Αερολιμένες του Παρισιού κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Συλλογή σ. II-3929, η οποία επικυρώθηκε από την υπόθεση C-82/01, Συλλογή 2002, σ. I-9297, σκέψεις Απόφαση του Πρωτοδικείου της 9ης Σεπτεμβρίου 2009 στην υπόθεση T-369/06, Holland Malt BV κατά Επιτροπής, (δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί στη Συλλογή, σκέψη 55). 8

9 επιλέξει διαφορετικό αεροδρόμιο ή να μην ταξιδέψει καθόλου στην Ελλάδα. Συνεπώς, το μέτρο μπορεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό στις μονοτροπικές μεταφορές. 39. Ανταγωνισμός στις διατροπικές μεταφορές: Το εναλλακτικό μέσο μεταφοράς σε σχέση με τις πτήσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι το λεωφορείο. Κατά συνέπεια, το αεροπορικό ταξίδι γίνεται τόσο ελκυστικότερο (ασφαλέστερη και ανετότερη αεροπορική υποδομή) όσο και φθηνότερο (δεν υπάρχει λόγος αύξησης των τελών). Συνεπώς, το μέτρο μπορεί να προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των μεταφορών με αεροπλάνο και λεωφορείο. Επιπτώσεις στις συναλλαγές 40. Τόσο οι αγορές μεταφορών με αεροπλάνο όσο και με λεωφορείο είναι ανοικτές στον ανταγωνισμό εντός της ΕΕ 11. Συνεπώς, οι φορείς εκμετάλλευσης από άλλα κράτη μέλη μπορούν να προσφέρουν μεταφορές με αεροπλάνο και με λεωφορείο εντός της Ελλάδος, και μπορούν να εκμεταλλεύονται αερολιμένες στην Ελλάδα. Συνεπώς, οι πιθανές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που εντοπίστηκαν στις προηγούμενες παραγράφους μπορούν επίσης να επηρεάσουν τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών. 9. Συμπέρασμα 41. Για τους λόγους αυτούς, το κοινοποιηθέν μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση υπό την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Ύπαρξη ενίσχυσης όσον αφορά την κατασκευή χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων 42. Το άρθρο 2 παράγραφοι 2 έως 5 του κανονισμού (ΕΚ) 1998/2006 της Επιτροπής για την εφαρμογή των άρθρων 87 και 88 της συνθήκης στις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας 12 ισχύει σε κάθε μέτρο κρατικής ενίσχυσης που πληροί τους ακόλουθους όρους: 2. Το σύνολο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που χορηγούνται σε μία δεδομένη επιχείρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των ευρώ σε οποιαδήποτε περίοδο τριών οικονομικών ετών. [ ] Όταν το συνολικό ποσό ενίσχυσης που προβλέπεται βάσει ενός μέτρου ενίσχυσης υπερβαίνει το παραπάνω ανώτατο όριο, το εν λόγω ποσό ενίσχυσης δεν μπορεί να υπαχθεί στο ευεργέτημα του παρόντος κανονισμού, ούτε ως προς το μέρος που δεν υπερβαίνει το ανώτατο όριο. Στην περίπτωση αυτή, δεν μπορεί να γίνει επίκληση του ευεργετήματος του παρόντος κανονισμού για το συγκεκριμένο μέτρο ενίσχυσης ούτε κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης ούτε σε οποιοδήποτε μεταγενέστερο χρονικό σημείο. 3. Το ανώτατο όριο που καθορίζεται στην παράγραφο 2 εκφράζεται ως επιχορήγηση σε μετρητά. Όλα τα αριθμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται είναι ακαθάριστα, δηλαδή προ της αφαίρεσης φόρων ή άλλης επιβάρυνσης. Σε περίπτωση που η ενίσχυση χορηγείται σε Π.χ. βλ. τον κανονισμό του Συμβουλίου για την «τρίτη δέσμη μέτρων αεροπορικών μέτρων» (ΕΟΚ) αριθ.2407/92 και «Altmark» όσον αφορά τις μεταφορές με λεωφορείο C-280/00, Altmark Trans GmgH και Regierungspräsidium Magdeburg, Συλλογή 2003 σ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1998/2006 της Επιτροπής της 15 ης Δεκεμβρίου 2006, ΕΕ L 379 της , σ. 5. 9

10 μορφή άλλη από εκείνη της επιχορήγησης, το ποσό της ενίσχυσης είναι το ακαθάριστο ισοδύναμο επιχορήγησης της ενίσχυσης. Οι ενισχύσεις που καταβάλλονται σε πολλές δόσεις ανάγονται στην αξία τους κατά τον χρόνο της χορήγησής τους. Το επιτόκιο που πρέπει να χρησιμοποιείται για την αναγωγή αυτή και για τον υπολογισμό του ακαθάριστου ισοδύναμου επιδότησης είναι το επιτόκιο αναφοράς που ισχύει κατά τον χρόνο της χορήγησης. 4. Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται μόνο στις ενισχύσεις ως προς τις οποίες είναι δυνατό να υπολογισθεί εκ των προτέρων με ακρίβεια το ακαθάριστο ισοδύναμο επιχορήγησης της ενίσχυσης χωρίς να είναι αναγκαία εκτίμηση κινδύνου («διαφανείς ενισχύσεις»). [ ] 5. Απαγορεύεται η σώρευση ενισχύσεων ήσσονος σημασίας με άλλες κρατικές ενισχύσεις για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες αν από τη σώρευση αυτή προκύπτει ένταση ενίσχυσης μεγαλύτερη από αυτήν που καθορίζεται με βάση τα συγκεκριμένα δεδομένα εκάστης περίπτωσης σε κανονισμό περί απαλλαγής κατά κατηγορία ή απόφαση που έχει εκδώσει η Επιτροπή. 43. Στην παρούσα υπόθεση, η ενίσχυση που χορηγήθηκε για την κατασκευή χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων έχει ακαθάριστο ισοδύναμο επιχορήγησης χαμηλότερο των EUR, και ο φορέας εκμετάλλευσης του αεροδρομίου δεν έλαβε ενίσχυση ήσσονος σημασίας τα τρία τελευταία οικονομικά έτη. 44. Στην παρούσα υπόθεση, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005, η χρηματοδότηση χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων πρέπει να εκτιμηθεί χωριστά από τη χρηματοδότηση της υποδομής του αεροδρομίου. Συνεπώς, συνιστούν δύο διαφορετικά μέτρα ενίσχυσης. 45. Οι επιλέξιμες δαπάνες των χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων είναι διαφορετικές από τις επιλέξιμες δαπάνες των άλλων μέτρων ενίσχυσης. 46. Συνεπώς, η Επιτροπή συνάγει το συμπέρασμα ότι η δημόσια χρηματοδότηση των χώρων στάθμευσης αποτελεί ενίσχυση ήσσονος σημασίας, η οποία δεν στρεβλώνει ούτε απειλεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό ούτε ενδέχεται να επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών 10. Νομική βάση για την αξιολόγηση 47. Επομένως, είναι απαραίτητο να εξεταστεί το μέτρο υπό το πρίσμα του άρθρου 107 παράγραφοι 2 και 3 της ΣΛΕΕ, που προβλέπει εξαιρέσεις από τον γενικό κανόνα του ασυμβιβάστου που καθορίζεται στο άρθρο 107 παράγραφος 1. Οι εξαιρέσεις του άρθρου 107 παράγραφος 2 δεν εφαρμόζονται στην παρούσα υπόθεση διότι το μέτρο ενίσχυσης δεν έχει κοινωνικό χαρακτήρα και δεν παρέχεται σε μεμονωμένους πελάτες, ούτε αφορά την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές ή άλλα έκτακτα γεγονότα. Περαιτέρω παρεκκλίσεις από τη γενική απαγορευτική διάταξη για τις κρατικές ενισχύσεις, προβλέπονται στο άρθρο 107 παράγραφος 3. Ως προς αυτήν την πτυχή, οι κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005 προβλέπουν ότι εάν επιβεβαιωθεί η ύπαρξη ενίσχυσης, η ενίσχυση ενδέχεται να κριθεί συμβιβάσιμη με την εσωτερική 10

11 αγορά, «ιδίως βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α), β) ή γ) και του άρθρου 106 παράγραφος 2 και, ενδεχομένως, βάσει των κειμένων εφαρμογής τους». 48. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του προβλέπουν στα σημεία 55 κ.ε. κανόνες για την εκτίμηση της συμβατότητας ενισχύσεων για την κατασκευή των αεροπορικών υποδομών και εξοπλισμών που απαριθμούνται στο σημείο 53 i): όπως διάδρομοι, τερματικοί σταθμοί, ασφαλτοτάπητες, πύργος ελέγχου, πυροσβεστικές εγκαταστάσεις, εξοπλισμοί ασφαλείας ή προστασίας. 49. Ως προς αυτήν την πτυχή, οι κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005 παρέχουν στην Επιτροπή μια σειρά κριτηρίων που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση της συμβατότητας. Η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει ιδίως εάν: η κατασκευή και η εκμετάλλευση της υποδομής ανταποκρίνονται σε σαφώς καθορισμένο στόχο γενικού συμφέροντος (περιφερειακή ανάπτυξη, δυνατότητα πρόσβασης, κλπ.) η υποδομή είναι αναγκαία και αναλογική προς τον καθορισμένο στόχο η υποδομή προσφέρει ικανοποιητικές προοπτικές χρήσης μεσοπρόθεσμα, ιδίως όσον αφορά τη χρήση των υποδομών που ήδη υπάρχουν η πρόσβαση στην υποδομή είναι ανοικτή σε όλους τους πιθανούς χρήστες ισότιμα και χωρίς διακρίσεις η ανάπτυξη των συναλλαγών δεν επηρεάζεται σε βαθμό αντίθετο προς το κοινοτικό συμφέρον. Εκτίμηση συμβατότητας της κρατικής ενίσχυσης για την υποδομή του αεροδρομίου i. Η κατασκευή και η εκμετάλλευση ανταποκρίνονται σε σαφώς καθορισμένο στόχο γενικού συμφέροντος (περιφερειακή ανάπτυξη, δυνατότητα πρόσβασης, κλπ.), 50. Όπως προαναφέρθηκε, ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι ελληνικές δημόσιες αρχές αποφάσισαν να χορηγήσουν χρηματοδοτική στήριξη για τον αερολιμένα των Ιωαννίνων είναι για να μπορέσει ο αερολιμένας να ανταποκρίνεται απόλυτα στις σημερινές και τις γνωστές μελλοντικές απαιτήσεις ασφάλειας και να γίνει καλύτερη χρήση των υφιστάμενων υποδομών. Κατά δεύτερο λόγο, επιδίωξη των αρχών είναι η βελτίωση των δυνατοτήτων πρόσβασης και της συγκοινωνιακής σύνδεσης μιας περιφέρειας στο βορειοδυτικό μέρος της χώρα (περιφέρεια Ηπείρου) η οποία θεωρείται απομονωμένη. Το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την περιφέρεια από πλευράς συγκοινωνιακής σύνδεσης (θα χρειάζονταν δεκαετίες πριν άλλα μέσα μεταφοράς μπορέσουν να προσφέρουν συγκρίσιμες υπηρεσίες). 13 ΕΕ 2005 C/312/1. 11

12 51. Μια τέτοια προσέγγιση είναι σύμφωνη με το Σχέδιο δράσης της Επιτροπής του 2007 για τη χωρητικότητα των αερολιμένων 14, όπου σημειώνεται ότι «με βάση την αναμενόμενη εξέλιξη της κίνησης, η Ευρώπη θα είναι αντιμέτωπη με ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο χάσμα μεταξύ χωρητικότητας και ζήτησης» για τα αεροδρόμια και καταλήγει ότι «το αγκάθι της χωρητικότητας συνιστά απειλή για την ασφάλεια, την αποτελεσματικότητα και την ανταγωνιστικότητα όλων των παραγόντων που εντάσσονται στην αλυσίδα των αερομεταφορών» 15. Στο ίδιο σχέδιο δράσης, η Επιτροπή υπογραμμίζει την αναγκαιότητα πιο αποτελεσματικής χρήσης των υπαρχόντων διαδρόμων, αλλά και «χρηματοδότησης νέων υποδομών» και υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα των περιφερειακών αεροδρομίων για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος χωρητικότητας, και γενικότερα «για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού δικτύου αερομεταφορών» Η ζώνη εξυπηρέτησης του αεροδρομίου εκτείνεται σε περιφερειακά σύνορα όπου οι υπάρχουσες υποδομές μεταφορών δεν είναι ικανοποιητικές.. Οι επενδύσεις στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων ανταποκρίνονται σε καθορισμένους στόχους σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη των μεταφορών την περίοδο , όπως εγκρίθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση. Θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας πιο αποτελεσματικής υποδομής αεροπορικών μεταφορών, θα εξασφαλίσουν επίπεδο ασφάλειας που ανταποκρίνεται στα διεθνή πρότυπα και θα βελτιώσουν τις επιδόσεις του αεροδρομίου από πλευράς προστασίας του περιβάλλοντος. Κατ' αυτόν τον τρόπο το σχέδιο προωθεί τον στόχο της ανάπτυξης περιφερειών του ταμείου συνοχής με την ενίσχυση βασικών υποδομών. 53. Η εκτέλεση του σχεδίου προβλέπεται να έχει θετικές επιπτώσεις στο σύνολο της βόρειας περιφέρειας της Ηπείρου και θα επηρεάσει σημαντικά την οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη. Ειδικότερα θα βελτιώσει την πρόσβαση στην περιφέρεια αυτή και θα αυξήσει την ελκυστικότητά της για νέες επενδύσεις. Αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι η ανεργία στην περιφέρεια αυτή είναι υψηλότερη από τον εθνικό μέσο όρο. Το νέο αεροδρόμιο αναμένεται επίσης να επηρεάσει θετικά το επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων και να αυξήσει την κινητικότητά τους. 54. Οι υπό εξέταση επενδύσεις θα διευκολύνουν την καλύτερη χρήση της υπάρχουσας υποδομής και, συνεπώς, θα αυξήσουν την ασφάλεια, την προστασία και την αποδοτικότητα του αεροδρομίου. 55. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή και η λειτουργία της υποδομής ανταποκρίνεται σε ένα σαφώς καθορισμένο στόχο γενικού οικονομικού συμφέροντος και ότι στην παρούσα υπόθεση ικανοποιείται αυτό το κριτήριο της συμβατότητας Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Σχέδιο δράσης για τη χωρητικότητα, την αποτελεσματική λειτουργία και την ασφάλεια των αερολιμένων στην Ευρώπη, 24 Ιανουαρίου 2007, COM(2006) 819 τελικό. Σχέδιο δράσης, σημείο 7 και πλαίσιο στη σελίδα 3. Σχέδιο δράσης, σημείο 12 Στο σχέδιο δράσης υπογραμμίζεται επίσης ότι «θα ήταν σκόπιμο να αποδεσμευθεί η λανθάνουσα χωρητικότητα των περιφερειακών αερολιμένων, με την προϋπόθεση ότι τα κράτη μέλη θα τηρήσουν τα κοινοτικά νομοθετήματα που αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις», δηλ. τα άρθρα 87 έως 89 της Συνθήκης και τις κατευθυντήριες γραμμές του

13 ii. Η υποδομή είναι αναγκαία και αναλογική προς τον καθορισμένο στόχο 56. Βελτιώσεις σε επίπεδο ασφάλειας και περιβάλλοντος: και σε αυτούς τους τομείς, οι προβλεπόμενες επενδύσεις είναι σαφώς αναγκαίες δεδομένου ότι επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις σε επίπεδο ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος. 57. Επίσης είναι αναλογικές προς τις προβλέψεις για την εξέλιξη της κυκλοφορίας και τις πληροφορίες που χορηγήθηκαν από τις ελληνικές αρχές (π.χ. όσον αφορά την κατάσταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων, αποφασίστηκε ότι οι απαιτήσεις της ΔΟΠΑ για αεροδρόμια κατηγορίας Δ μπορούν να ικανοποιηθούν απολύτως με τον εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών υποδομών, χωρίς να χρειαστεί η κατασκευή νέου). 58. Συνεπώς, η Επιτροπή έχει την άποψη ότι η υπό εξέταση υποδομή είναι αναγκαία και ανάλογη προς τον καθορισμένο στόχο. iii. Η υποδομή προσφέρει ικανοποιητικές προοπτικές χρήσης μεσοπρόθεσμα, ιδίως όσον αφορά τη χρήση των υποδομών που ήδη υπάρχουν 59. Στόχος της χρηματοδότησης είναι να γίνει καλύτερη χρήση της υπάρχουσας υποδομής ώστε να μπορεί το αεροδρόμιο να λειτουργεί με την πλήρη δυναμικότητά του και να ανταποκρίνεται απόλυτα στις σημερινές και τις γνωστές μελλοντικές απαιτήσεις ασφάλειας. Συνεπώς, αναμένεται ότι θα επιτρέψει στο αεροδρόμιο να αναπτυχθεί και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες μεταφορών της ζώνης εξυπηρέτησής του. 60. Έτσι, μεσοπρόθεσμα, η υποδομή προσφέρει ικανοποιητικές προοπτικές χρήσης, ιδίως σε σχέση με την υπάρχουσα υποδομή, η οποία θα βελτιστοποιηθεί χάρη στις προγραμματιζόμενες εργασίες. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν άλλα αεροδρόμια κοντά στα Ιωάννινα επιβεβαιώνει τις καλές προοπτικές χρήσης. iv. Η πρόσβαση στην υποδομή είναι ανοικτή σε όλους τους πιθανούς χρήστες ισότιμα τρόπο και χωρίς διακρίσεις 61. Η υποδομή που θα δημιουργηθεί θα είναι ανοικτή σε όλους τους χρήστες του αεροδρομίου των Ιωαννίνων χωρίς διακρίσεις. Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν ότι όλοι οι πιθανοί χρήστες (αεροπορικές εταιρείες και επιβάτες) θα έχουν πρόσβαση στη βελτιωμένη υποδομή ισότιμα και χωρίς διακρίσεις. 62. Οι ελληνικές αρχές επιβεβαίωσαν επίσης ότι τυχόν εκπτώσεις όγκου έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην ωφελείται de facto μία μόνο αεροπορική εταιρεία, αλλά να αντανακλούν οικονομίες κλίμακας ή άλλες μειώσεις κόστους. v. Η ανάπτυξη των συναλλαγών δεν επηρεάζεται αρνητικά σε βαθμό αντίθετο προς το κοινοτικό συμφέρον. 63. Λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των επιβατών, το αεροδρόμιο εμπίπτει στην κατηγορία Δ που ορίζεται στην παράγραφο 15 των κατευθυντήριων γραμμών για τις αεροπορικές μεταφορές του Σύμφωνα με την παράγραφο 39 των κατευθυντήριων γραμμών για τις αεροπορικές μεταφορές του 2005, η 13

14 χρηματοδότηση μικρών περιφερειακών αερολιμένων (της κατηγορίας Δ) «έχει μικρές πιθανότητες να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές σε βαθμό που να αντίκειται προς το κοινό συμφέρον». 64. Οι επιπτώσεις των μέτρων που περιγράφηκαν στον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές περιορίζεται περαιτέρω από το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών δεν έχει επεκτατικό χαρακτήρα. Ακόμη και τα μέτρα που θα μπορούσαν (εν μέρει) να θεωρηθούν ότι έχουν επεκτατικό χαρακτήρα θα επηρεάσουν μεν οριακά μόνο την παρούσα χωρητικότητα του αεροδρομίου (βλ. ανωτέρω), αλλά οδηγούν σε σημαντικές βελτιώσεις σε επίπεδο ασφάλειας και περιβαλλοντικής εξοικονόμησης κόστους. 65. Η χρήση ανταγωνιστικών διαδικασιών υποβολής προσφορών για την εφαρμογή του επενδυτικού προγράμματος θα συμβάλει ώστε το ποσό της ενίσχυσης να περιοριστεί στο ελάχιστο αναγκαίο και να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού σε άλλες σχετικές αγορές (ιδίως στην αγορά κατασκευαστικών εργασιών). 66. Όπως προαναφέρθηκε, το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων βρίσκεται σε περιοχή η οποία δεν εξυπηρετείται σε ικανοποιητικό βαθμό από τις υποδομές μεταφορών. Τα γειτονικά αεροδρόμια των Ιωαννίνων βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση ή στα σύνορα της περιφέρειας και, κατά συνέπεια, η αλληλοεπικάλυψη τους με τη ζώνη εξυπηρέτησης των Ιωαννίνων είναι αμελητέα. 67. Συνεπώς, η άποψη της Επιτροπής είναι ότι ούτε η ανταγωνιστική κατάσταση των Ιωαννίνων ούτε οι κυκλοφοριακές ροές προς και από το αεροδρόμιο θα επηρεαστούν σε σημαντικό βαθμό λόγω της δημόσιας χρηματοδότησης των επενδύσεων υποδομής. Ως προς αυτό το θέμα, η Επιτροπή σημειώνει το γεγονός ότι τα μέτρα έχουν σχεδιαστεί με τρόπο ώστε το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων να συνεχίσει να λειτουργεί ως αποτελεσματικό και ασφαλές αεροδρόμιο για την εξασφάλιση της σύνδεσης αυτής της απομακρυσμένης περιφέρειας με την υπόλοιπη χώρα και την Ευρώπη. 68. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα υπό εξέταση μέτρα δεν ζημιώνουν το κοινό συμφέρον και ότι στην παρούσα υπόθεση πληρούνται τα πέντε κριτήρια που προβλέπονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τις αεροπορικές μεταφορές του vi. Η ενίσχυση είναι αναγκαία και αναλογική 69. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να εξετάσει αν η ενίσχυση είναι αναγκαία και αναλογική. Παρόλο που το αεροδρόμιο πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις σε επίπεδο ασφάλειας και περιβάλλοντος, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Όπως περιγράφηκε ανωτέρω, η καθαρή παρούσα αξία για το παρόν έργο είναι αρνητική και χωρίς την ενίσχυση το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων δεν θα ήταν σε θέση να υλοποιήσει τις προαναφερθείσες επενδύσεις στον ίδιο βαθμό και στα ίδια χρονικά πλαίσια. 70. Η υψηλή ένταση της ενίσχυσης δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν έχουν επεκτατικό χαρακτήρα και παρέχουν περιορισμένες δυνατότητες αύξησης των εσόδων, ενώ 14

15 οδηγούν σε αξιόλογες θετικές εξωτερικότητες. Ακόμη και τα μέτρα εκείνα που θα μπορούσαν επηρεάσουν τη χωρητικότητα (μέτρα που συνδέονται με το δάπεδο στάθμευσης αεροσκαφών και τους τροχόδρομους ) θα αυξήσουν σε περιορισμένο μόνο βαθμό τη χωρητικότητα του αεροδρομίου, ενώ παράλληλα θα οδηγήσουν σε αξιόλογες βελτιώσεις σε επίπεδο ασφάλειας και περιβαλλοντικής εξοικονόμησης κόστους. Η επένδυση δεν πρόκειται να αυξήσει σε σημαντικό βαθμό τη χωρητικότητα, αλλά αποσκοπεί μάλλον στην αντικατάσταση της παλαιάς υποδομής με νεώτερη και ασφαλέστερη. Η τυχόν αύξηση της χωρητικότητας θα είναι αμελητέα. Επιπλέον, η χρήση ανταγωνιστικών διαδικασιών υποβολής προσφορών για την εφαρμογή του επενδυτικού προγράμματος θα συμβάλει ώστε το ποσό της ενίσχυσης να περιοριστεί στο ελάχιστο αναγκαίο. 71. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω παρατηρήσεις, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση είναι αναγκαία και αναλογική για την υλοποίηση της σχετικής υποδομής. ΑΠΟΦΑΣΗ Κατά συνέπεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να μην προβάλει αντιρρήσεις για το επίμαχο μέτρο, επειδή θεωρεί ότι η ενίσχυση συμβιβάζεται με την εσωτερική αγορά κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α) και γ) της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν η παρούσα επιστολή περιλαμβάνει απόρρητες πληροφορίες, οι οποίες δεν πρέπει να αποκαλυφθούν σε τρίτους, παρακαλείσθε να ενημερώσετε σχετικά την Επιτροπή εντός δεκαπέντε εργασίμων ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει σχετικό αιτιολογημένο αίτημα έως την εν λόγω προθεσμία, θα θεωρήσει ότι συμφωνείτε με την αποκάλυψη σε τρίτους και με τη δημοσίευση ολόκληρου του κειμένου της επιστολής, στη γλώσσα του πρωτοτύπου, στον δικτυακό τόπο: Το αίτημά σας πρέπει να σταλεί με συστημένη επιστολή ή με φαξ στην ακόλουθη διεύθυνση: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Directorate-General for Competition State Aid Greffe Rue Joseph II 70 B-1049 Brussels, Βέλγιο Αριθ. φαξ: (+32)(0) Με εκτίμηση, Για την Επιτροπή Joaquín ALMUNIA Αντιπρόεδρος 15