Downloaded from ethicsjournal.ir at 11: on Saturday July 21st 2018

Transcript

1 فصلنامه اخلاق در علوم و فن اوري سال یازدهم شماره (مقاله پژوهشی) دکتر رابطە اخلاق کسبوکار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگرمسي ولیت چکیده اجتماعی و حکمرانی * فریدون احمدي دکتر حسن الوداري دکتر ناصر توره دکتر مرتضی مرادي گروه مدیریت دانشکده مدیریت اقتصاد و حسابداري دانشگاه پیام نور تاریخ دریافت: 94/3/25 تاریخ پذیرش: 94/6/23 زمینه: یکی از عوامل مهم در توسعە شهروندي شرکتی در درون شرکت رعایت اخلاق کسب وکار است که عوامل مختلفی بر آن تا ثیرگذارند. هدف این مقاله تبیین رابطه اخلاق کسبوکار کارکنان در شرکتهاي تعاونی تولیدي استان کردستان با شهروند شرکتی است که در این میان به نقش متغیرهاي میانجیگر و اشاره خواهد شد. روش: مطالعه حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماري پژوهش شامل کارکنان شرکتهاي تعاونی استان کردستان بود که از میان آنها تعداد 152 نفر به شیوه تصادفی ساده بهعنوان نمونە پژوهش انتخاب گردید. براي گردآوري دادههاي از پرسشنامه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها علاوه بر آمار توصیفی از آماراستنباطی ) تحلیل مسیر) با استفاده از نرم افزار لیزرل استفاده شد. یافتهها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد: متغیر اخلاق کسب وکار با شهروندي شرکتی رابطه مستقیم و معنادار دارد. همچنین اخلاق کسب وکار از طریق متغیرهاي میانجی گر با شهروندي شرکتی رابطه غیر مستقیم و معنادار دارد. نتیجهگیري: براساس تحلیل دادهها میزان پایبندي قوي شرکتها به رعایت اصول اخلاق کسب وکار خود در قبال افراد جامعه باعث شده است تا رفتار شهروندي شرکتی آنان وضعیت مناسبی داشته باشد. بنابراین تدوین منشور شهروند شرکتی برپایه اخلاق کسبوکار بستر لازم براي کسب اعتبار مزیت رقابتی و افزایش بهرهوري شرکتها را فراهم مینماید. کلید واژگان: شهروند شرکتی اخلاق کسبوکار سرآغاز 1 اخلاق و مسو ولیت اجتماعی بهعنوان بایدها و نبایدها ارزشی- فلسفی و ملاك و معیار سنجش درستی و نادرستی رفتار نسبت به خود دیگران و جامعه تعریف میشود( 1 ). امروزه سازمانها در زمینههاي گوناگون تحت فشار شدید براي جلب اعتماد عمومی و حفظ رقابت در بازار جهانی قرار دارند. رسواییهاي مالی شرکتهاي همچون انرون ورلدکام و ساربن اکسلی همچنین رسواییهاي اخلاقی شرکت پترولیوم برتیش به علت سرازیر شدن شدن نفت به آبهاي اقیانوس آتلانتیک و چالشهاي زیست محیطی موجب خدشهدار شدن وجهە عمومی سازمانهاي خصوصی و افزایش توقع پاسخگویی به عموم شفافیت و درستکاري شده است( 2 ). شهروند شرکتی بهعنوان یک واژة شاخص در ادبیات مدیریت که با نقش اجتماعی کسب و کار سر و کار دارد در اواخر قرن بیستم ظاهر شد. ریشه اصلی این پدیده به حوزة کسب و کار آمریکا در دهە 1980 بر میگردد. * نویسنده مسو ول: نشانی الکترونیکی: yahoo.com 85

2 دکتر ناصر توره و همکاران: رابطە اخلاق کسب و کار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگر و حکمرانی از علا ي م عمدة ظهور و حضور آن در فرایند جهانی ابلاغ بیانیههاي مشترك در خصوص شهروند شرکتی جهانی است. شهروند شرکتی جهانی یک چارچوب تي وریک براي انسجام و حمایت از منافع کلیه سهامداران در سطح صنایع مختلف در جهان کنونی است. مو سسات بین المللی مدافع شهروند شرکتی جهانی بهدنبال توسعە اقتصادي در سطح بینالمللی هستند. بر اساس تي وري جامعه گرایی شرکتها به لحاظ قانونی وظایف و تعهداتی نسبت به سهامداران محلی و جهانی دارند( 3 ). مهمترین مزیت رقابتی براي شرکتهاي جهانی برخوردار از شهروند شرکتی ترویج ارزشهاي اخلاقی و حکمرانی خوب یعنی تبعیت از قوانین و مقررات استاندارد جهانی پیشگیري از فساد تا کید بر اجراي خط مشی مدافع منافع عامه رعایت اصول 3 اخلاق کسب و کار و حقوق انسان از جمله فرصتهاي برابر استخدامی پیشگیري از استخدام نیروي کار کودکان آزادي تشکیل انجمن و اتحادیه و پرداخت دستمزد منصفانه در محیط کار به آنان میباشد( 4 ). 4 مطالعات انجام شده در حوزه شهروند شرکتی نشان میدهد شرکتهایی که به اصول اخلاقی پایبند هستند به مزیت رقابتی دست مییابند هر چند ممکن است در کوتاه مدت متحمل هزینههایی گردند ام ا در بلندمدت به واسطە کسب شهرت و اعتبار ویژه از سودآوري بالایی برخوردار گردیده و عملکرد مثبت و قابل قبولی پیدا میکنند( 5 ). امروزه یکی از رویکردهاي اساسی شرکتها در مواجه با بحرانهاي کاهش رفتار شهروندي شرکتی پاسخگویی اجتماعی و عملکرد اجتماعی توسعه شرکتی است( 6 ). اصول اخلاق کسب وکار به عنوان یکی از راهکارهاي اساسی در ملزم نمودن شرکتها به رعایت رفتار شهروندي در تعامل با محیط پیرامون خود محسوب میشود( 7 ). نیز شرکت را به عنوان بخشی از فرایند ایجاد ثروت ارتقاء مزی ت رقابتی و حداکثر کردن ارزش از ثروت ایجاد شده براي جامعهاي میبیند که شرکت در آن فعالیت دارد. در چند سال گذشته پاسخگویی به خواستههاي سهامداران و نیز سعی در ارتقاء ارزشهاي اجتماعی تناقضات پیچیدهاي را به همراه داشته است که سازمانهاي تجاري متعهد در زمینههاي مختلف با آن درگیرند( 8 ). ایجاد مصالحه و برقراري تعادل میان خواستههاي سهامداران و جامعه موضوعی است که در چارچوب کاري شرکت تعریف میشود و به رابطه میان تجارت و جامعه کمک میکند. (9). بر اساس ادبیات مدیریت شهروند شرکتی در چهار مدل حداقل گرایان بشر دوستانه شامل گرایان و فعالان اجتماعی تقسیمبندي میشود. این چهار مدل برحسب برخورداران شرکت (برخورداران فردي در برابر برخورداران اجتماعی) و انگیزش کارکنان شرکت (ابزاري در برابر اخلاقی) طبقهبندي میشود( 10 ). هر چند تعریف دقیقی از مفهوم شهروندي شرکتی وجود ندارد ولی بهطور عام به طریقهاي از تجارت و نیز خلق ارزشهاي اجتماعی اطلاق میشود که فراتر از الزامات قانونی اخلاقی و خواستههاي عمومی و اقدامات قانونی در پاسخگویی به گروههاي برخورداران میباشد( 11 ). شهروندي شرکتی به عبارتی ترکیب شرکت و شهروند با همدیگر در جامعه مدرن و تلاقی آنان در نقطهاي است که میتواند حقوق مدنی اجتماعی و به ویژه حقوق سیاسی شهروندان را در بلندمدت تا مین نماید( 5 ). مفهوم شهروند شرکتی دربرگیرنده چهار وجه شهروندي زیر است. 5 شهروند اقتصادي این بعد شهروندي به تعهدات شرکت براي کسب منافع سودآور براي کارکنان و دیگر سهامداران از طریق فراهم ساختن فرصتهاي شغلی پاداش آموزش و تولید کالاهاو خدمات با کیفیت بالا و فروش آنها به طریقی سودآور اشاره میکند. 6 شهروند قانونی : شهروند قانونی به تعهدات شرکت براي تحقق ما موریتهاي کسب وکار در چارچوب الزامات قانونی اشاره دارد. 7 شهروند اخلاقی : این مو لفە شهروندي به تعهدات شرکت براي پیروي از قواعد اخلاقی که مع رف رفتار مناسب در جامعه است اشاره دارد. 8 شهروند داوطلبانه : حالتی از شهروندي است که به تعهدات شرکت براي درگیرشدن در فعالیتهایی اشاره میکند که به لحاظ قانونی ضروري نبوده و در تجارت به مفهوم اخلاقی مدنظر نیست( 12 ). رفتار شرکتی اخلاقی بر ابعاد عملکرد مالی از جمله سود آوري کارآیی کاهش هزینه و ارزش بازار تا ثیر مثبت 86

3 فصلنامه اخلاق در علوم و فن اوري سال یازدهم شماره میگذارد (13). از طرف دیگر سه رویکرد براي توسعه مسي ولیت اجتماعی شرکتها پیشنهاد شده است که عبارتند از: رویکرد خیرخواهانه رویکرد تعاونی و رویکرد ساختن پروژههاي عمومی. انجام فعالیتهاي خیر خواهانه براي شرکتها هزینه بردار بوده و این امر باعث میشود شرکتها در صحنه رقابت دوام نیاورند( 14 ). به مکانیسمهایی اشاره داردکه توسط مدیران بکار گرفته شده و این اطمینان را به وجود میآورد که اقدامات شرکت با منافع گروههاي 9 سهامداران کلیدي منطبق است. مشارکت در شرکتی به کاهش ریسک مالی حفاظت از سهام شرکت و سرمایە سهامداران منجر میشود.(15) مکانیسم محافظت از سهامداران شرکت و عملکرد اثربخش شرکت را تضمین مینماید( 16 ). حکمرانی شرکتی از طریق شفافیت شرکتی نقش حیاتی در تا مین مشروعیت سازمانی ایفاء میکند( 17 ). بین شرکتی و اخلاق کسب و کار رابطه معنی داري وجود دارد و اعمال خوب اثربخش را بهبود میبخشد ازسوي دیگر مکانیسمهاي باعث شفافیت مسولیت اجتماعی شرکتی میشوند( 18 ). شرکتی داراي دو جنبه مثبت و منفی بوده و به طور معنی داري رابطە بین و ابعاد مثبت و منفی شرکتی بستگی به رضایت از عملکرد شرکت دارد( 19 ). حکمرانی 10 شرکتی خوب بیشتر بر رعایت ارزشها واخلاق نسبت به اجراي قواعد و مقررات و وظایف شرکت تاکید میکند( 20 ). گستره روابط بین شرکتی و به شفافیت بر میگردد و تدوین قانون مناسب توسط شرکتها موجب شفافیت میشود. در دو دیدگاه متمایز دارندکه عبارتاند از: دیدگاه محدود و دیدگاه گسترده. دیدگاه محدود که حاکم بر روابط بین سهامداران و مدیران عالی شرکت است و این روابط از طریق هیا ت مدیره تعدیل میشود. در این دیدگاه بر نیل به منافع فردي مدیران تا کید میشود اما دیدگاه گسترده روابط بین سهامداران و انواع مو کلان شرکت را به صورت گستردهتر بررسی مینماید. در این دیدگاه بر نیل به منافع گروهی سهامداران تا کید میشود. از طرف دیگر زیان مالی و اقتصادي نشان دهنده رفتار غیرمسي ولانه شرکتها بوده و حکمرانی ضعیف شرکتها تا اندازه به موج خصوصیسازي در آمریکا نسبت داده میشود.(21) در پژوهشی دیگر رابطه و اخلاق شد و با توجه به ترکیب اعضاي هیا ت مدیره و تا ثیر آن بر حاکمیت شرکتها ضروري است که نهادهاي حرفهاي و مراجع مسي ول در جهت الزامی نمودن شرکتها به اصول اخلاق حرفهاي مبادرت ورزند( 22 ). اجراي اصول در کشورهاي در حال توسعه یا کشورهاي توسعه یافته به توسعە شهروندي شرکتی و عملکرد اقتصادي منجر میشود( 23 ). بازار سرمایه نقش حیاتی در ارتقاي اثربخش و اعتبار شرکت بهواسطه شهروندي شرکتی ایفاء میکند و باعث بهبود عملکرد مالی و در نهایت به توسعه بازار سرمایه منجر میشود (24). محافظت از سرمایهگذاران بهعنوان بخشی از اصول شهروندي شرکتی با اثربخشی رابطه دارد و میزان این رابطه به بازار مالی کارآمد برمیگردد( 25 ). اصول 11 همچون مدیریت ریسک شفافیت اطلاعات مالی جبران خدمات کارکنان و رعایت حقوق سهامداران 12 اقلیت بر توسعە شهروندي شرکتی بهطور مثبت تا تیر میگذارد بنابراین حکمرانی خوب شرکتی شرکتها را به شهروندي خوب شرکتی مبدل میسازد( 26 ). اخلاق و مسو ولیت اجتماعی بهعنوان بایدها و نبایدهاي ارزشی- فلسفی و ملاك و معیار سنجش درستی و نادرستی رفتار نسبت به خود دیگران و جامعه تعریف میشود( 1 ). یکی از عناصر موجود در قلمرو اخلاق کسب و کار مسو ولیت اجتماعی است این امر در واقع تعهد سازمانهاي کسب و کار جهت به حداکثر رساندن منافع و به حداقل رساندن هزینههاي اجتماعی را نشان میدهد. بیشتر نوشتههاي مدیریتی رویکردهاي مسو ولیت اجتماعی سازمان را برپایه سه الگوي اخلاقی عدالت و منفعت طلبی دستهبندي کردهاند( 1 ). سازمانها با افزایش توجه به مباحث اخلاقی که ارتقاي را بهدنبال خواهد 87

4 دکتر ناصر توره و همکاران: رابطە اخلاق کسب و کار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگر و حکمرانی اخلاق کسب وکار H 1 داشت گامی در ایجاد حفظ و بهبود پاسخگویی سازمانی برخواهند داشت (27). اخلاق حرفهاي بطور مستقیم باعث افزایش و پاسخگویی میشود همچنین اخلاق حرفهاي باعث تقویت فرهنگ خدمتگزاري شده و فرهنگ خدمتگزاري به نوبه خود زمینه تقویت و پاسخگویی معلمان را در محیطهاي آموزش فراهم میکند( 28 ). شهروندشرکتی رهبران اخلاقی بر از طریق تدوین اصول اخلاقی جامع اصلاح مقررات شرکت شفافیت اطلاعات مالی و سیستم جبران خدمات عادلانه تا ثیر میگذارند( 26 ). براي بهبود افشاي اطلاعات مالی ایجاد سیستم بازار کارآمد و تهیه استانداردهاي اخلاقی الزامی میباشد. تابعی از ارزشهاي اخلاقی واجتماعی است که در بلندمدت اثر مثبتی بر عملکرد رشد اعتبار و بقاي شرکت میگذارد( 27 ). عناصر اخلاقی موجب تحقق اقدامات حکمرانی شرکتی میشود و این عناصر به بهبود منجر میشود. ازسوي دیگر ابعاد اخلاقی که زمینهساز اقدامات هستند عبارتند از : 13 ساختار اخلاقی رهبري اخلاقی انسجام فرهنگ اخلاقی و ارزشهاي شرکت( 28 ). بین اخلاق شرکتی و ارتباط بهم پیوستهاي مسي ولیت اجتماعی نگاره ا: الگوي مفهومی پژوهش وجود دارد و چارچوب فرهنگی و اجتماعی اثر مهمی بر اخلاق کسب و کار و عملکرد شرکتها در آفریقا دارد( 29 ). براساس تي وري عاملیت یا اصیل - وکیل سهامداران و مالکان دنبال منافع شخصی بوده و در برخی موارد اخلاق کسبوکار را زیر پا میگذاشتند. مشکل درکنیا به ماهیت فرهنگ آفریقا از جمله احساس تعلق به خانواد و جامعه قبیله نشینی اخلاق سیاست اقتصاد و سیستم مذهبی بر میگردد( 30 ). برایناساس پژوهش حاضر قصد دارد اثرات این متغیرها را در قالب یک مدل بر شهروندي شرکتی اثربخش در شرکتهاي تعاونی مورد بررسی قرار دهد. ابتدا لازم است توضیحاتی در مورد متغیرهاي مورد مطالعه و ارتباط بین آنها داده شود سپس روش پژوهش و یافتهها اراي ه خواهد شد. بر این اساس الگوي مفهومی به صورت نگاره 1 خواهد بود. روش H 3 H 2 H 4 H 5 H 6 پژوهش حاضر کاربردي و از نوع پژوهشهاي توصیفی همبستگی است. جامعه آماري کارکنان شرکتهاي تعاونی تولیدي( 252 نفر) است که به تفکیک در بخش صنعت شامل غذایی و آشامیدنی 40 نفر منسوجات 30 نفر پلاستیک ولاستیک 30 نفر و در بخش کشاورزي شامل زارعت 50 نفر 88

5 فصلنامه اخلاق در علوم و فن اوري سال یازدهم شماره جدول 1: ویژگیهاي جمعیتشناختی پاسخدهندگان تحصیلات جنسیت سن فراوانی سابقه خدمت سال سال 20 دیپلم و فوق دیپلم 50 مرد سال سال 30 لیسانس سال سال سال 32 فوقلیسانس و بالاتر 32 زن 22 بیشتر از 50 سال 30 بالاي 20 سال 30 جمع 152 جمع 152 جمع 152 جمع 152 باغداري 40 مرغداري وشیلات 62 نفر است. با استفاده از نمونه جدول 2: پایایی پرسشنامه ها گیري تصادفی ساده تعداد 152 نفر به عنوان نمونه تعیین شد که به تفکیک در بخش صنعت شامل غذایی و آشامیدنی 20 نفر منسوجات 15 نفر پلاستیک ولاستیک 15 نفر و در بخش کشاورزي شامل زارعت 30 نفر باغداري 23 مرغداري وشیلات 50 نفر بودند. ویژگیهاي جمعیتشناختی گروه نمونه به طور خلاصه در جدول شماره 1 آمده است ابزار پژوهش پرسشنامه بوده است. پرسشنامه شامل 25 گویه است که شامل چهار مو لفه مسي ولیت اقتصادي اخلاقی قانونی وبشردوستانه است. پرسشنامه اخلاق کسب وکار محقق ساخته و 15 گویه است و مو لفههاي تکریم ارباب رجوع اخلاق زیست محیطی و را شامل میشود. پرسشنامە شهروندي شرکتی شامل 31 گویه است که شامل مو لفههاي شهروندي اقتصادي قانونی اخلاقی و داوطبانه است. پرسشنامه 9 گویه است که شامل مو لفههاي پاسخگویی قانونی مدیریت ریسک شفافیت اطلاعات مالی رعایت حقوق سهامداران است که توسط مو سسه OECD طراحی شده است روایی پرسشنامهها با نظرات اساتید صاحبنظر در این زمینه شد و همچنین پایایی ابزارهاي پژوهش نیز با استفاده از آلفاي کرونباخ مورد آزمون قرار گرفت نتایج این آزمون در جدول شماره 2 آمده است که نشان از پایایی مناسب ابزار تحقیق دارد. همانطور که در جدول نشان داده شده است آلفاي کرونباخ براي همه متغیرها بالاي 0/70 و از سطح قابل قبولی برخوردار است. متغیر اخلاق کسب وکار شهروندي شرکتی کل پرسشنامه ضریب پایایی (آلفاي کرونباخ) تعداد سوالات سو الات مربوطه 0/ / / / / علاوه بر روایی پرسشنامه طبق طیف لیکرت نمره 1 تا 5 توسط اساتید و صاحبنظران براي بررسی روایی سازه یا میزان تبیینپذیري هر متغیر توسط سو الات مربوطه از مدل تحلیل عاملی ي استفاده شده است نتایج نشان داد بار عاملی کلیه سو الات عدد معناداري لازم (بیشتر از 1/96) را دارا میباشند. بنابراین میتوان بیان کرد که کلیه سو الات پرسشنامه متغیرهاي تحقیق را به خوبی تبیین میکنند. همچنین شاخصهاي برازش به دست آمده براي مدل تحلیل عاملی ي نیز نشان از برازش مناسب مدل تحقیق دارد. این شاخصها در جدول شماره 3 آمده است. 89

6 دکتر ناصر توره و همکاران: رابطە اخلاق کسب و کار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگر و حکمرانی جدول 3: شاخصهاي نیکویی برازش مدل تحلیل شاخص برآزش 2 χ (Chi square) عاملی ي معیار مقبولیت 2 χ 3 df کوچکتر از 0/08 کوچکتر از 0/90 کوچکتر از 0/90 کوچکتر از 0/90 کوچکتر از 0/85 آماره مدل فرضیات اصلی 0/000 0/000 RMSEA شاخص برازش هنجار شده( NFI ) شاخص برازش تطبیقی( CFI ) شاخص نیکویی برازش( GFI ) شاخص نیکویی برازش اصلاح شده (AGFI) 1/00 1/00 1/00 1/00 همانطورکه ملاحظه میکنید نتایج تحلیل عاملی ي در جدول شماره نشان میدهد که شاخصها برابر یک است این توسط دادههاي موجود را دارد. 2 χ df برابر با صفر و دیگر شاخصها نشان از مدل جدول 4: یافتهها جدول 1 میانگین و انحراف استاندارد نمرات کارکنان را در هریک از متغیرهاي پژوهش نشان میدهد به منظور بررسی و تست فرضیههاي تحقیق نیز از نرم افزار لیزرل و در این بخش به بررسی و آزمون فرضیههاي مطرح شده از طریق مدل تحلیل مدل تحلیل مسیر (PAM) مسیر پرداخته میشود.بعد از مجموعهاي شروع میشود. بیان مدل و جمعآوري داده ها تخمین مدل با از روابط شناخته شده بین متغیرهاي اندازهگیري شده مدلهاي مسیر به عنوان توسعە منطقی مدلهاي رگرسیونی چندگانه است. در تحلیل مسیر امکان وجود هر تعداد متغیر مستقل و وابسته و هر تعداد معادله وجود دارد. براي معنادار بودن یک ضریب اعداد معناداري باید از 1/96 بزرگتر یا از 1/96 کوچکتر باشد. در نگاره 2 آمده است. نتایج مدل تحلیل مسیر و معناداري ضرایب مسیر بر اساس جدول 5 اثر کل متغیرها بر یکدیگر قابل مشاهده است نتایج آزمون فرضیهها در جدول شماره آمده است. همانطورکه مشاهده میشود اخلاق کسب وکار بیشترین اثر را بر دارد.ضرایب استاندارد براي همه روابط اعداد معناداري لازم (بیشتر از 1,96) را دارد بنابراین هر 6 شاخصهاي توصیفی متغیرهاي مورد پژوهش شاخص میانگین انحراف معیار اخلاق کسب وکار شهروندي شرکتی 3/6993./ /77,6./ /6833./ /3877./72562 اخلاق کسب وکار (4/13) (0/26) (2/01) (0/11) (14/16) (0/67) شهروند شرکتی مسي ولیت اجتماعی (2/60) (0/20) (13/53) (0/71) (3/45) (0/29) نگاره 2 : خلاصه نتایج ضرایب استاندارد و اعداد معناداري 90

7 فصلنامه اخلاق در علوم و فن اوري سال یازدهم شماره جدول 5: اثرات متغیرهاي مستقل و وابسته فرضیه تحقیق میشود. بررسی دقیق جدول 6 نشان میدهد که اخلاق کسب وکار اثر مثبت و معنیداري روي بر شهروندي شرکتی مسي ولیت اجتماعی میگذارد. بنابراین فرضیههاي پذیرفته میشوند. نتایج نشان داد که برروي و شهروندي شرکتی روابط مثبت و معنیداري دارد بنایراین فرضیههاي 4 5 پذیرفته شدند در نهایت مشخص شد که اثر مثبتی بر شهروندي شرکتی دارد و فرضیه 6 نیز شد. بحث امروزه رسالت اصلی شرکتیها این است که بتوانند ضمن قابلیت سودآوري به ارزشهاي اجتماعی و محیطی همچون ارزشهاي اقتصادي در جامعه توجه داشته باشند. شهروندي شرکتی بیانگر درك و قبول یک شرکت بهعنوان یک شهروند میباشد و اینکه شهروندان در قبال همدیگر چه وظایف و مسي ولیتهایی به عهده دارند. متغیر مستقل متغیر وابسته شهروندي شرکتی اثر مستقیم 0/26 تبعیت از اصول و شیوههاي شهروندي شرکتی باعث افزایش اعتماد برخورداران فعالیتهاي آن شرکت از جمله جامعه میشود. نظام شهروند شرکتی بر عملکرد رقابتی شرکتها نیز تا ثیر گذاشته و آنها را وادار مینماید تا در جهت کارایی بیشتر در محیطهاي رقابتی وارد و از این طریق سودي قابل توجه را نصیب خود نمایند. اثرغیرمستقیم 0/31 اثر کل 0/57 0/58 0/47 0/11 اخلاق کسب وکار حکمرانی متغیر مستقل اخلاق کسب وکار شهروندي شرکتی شهروندي شرکتی 0/67 0/70 0/43 0/ / /67 0/71 0/29 0/20 جدول 6: نتایج فرضیهها متغیر وابسته شهروند شرکتی شهروند شرکتی شهروند شرکتی ضرایب استاندارد 0/26 اعداد معناداري 4/13 2/01 14/16 13/53 3/45 2/60 0/11 0/67 0/71 0/29 0/20 نتیجه نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که شرکتهاي تولیدي مورد مطالعه از نظر رفتار شهروند شرکتی در وضعیت مناسبی قرار دارند. بدین معنی که با توجه به معضلات موجود در کشور که به شکل عمده از تحریمهاي اقتصادي ناشی شده است. واحدهاي تولیدي قادر به تحقق اهداف اقتصادي و کسب سود مورد انتظار خود نبودهاند. برایناساس جهت ادامه حیات در بازار گاه به گونهاي عمل کرده اند که رفتار آنها مطابق با قانون نبوده و خلاف آن عمل کردهاند. در مواردي ناچار به نادیده گرفتن و سوء استفاده از قوانین موجود بودهاند. بهطور طبیعی شرایط موجود حاکم بر بازار بیشتر واحدهاي تولیدي را مجبور ساخته است تا اصول اخلاقی و آن چه به عنوان منشور اخلاقی براي 91

8 دکتر ناصر توره و همکاران: رابطە اخلاق کسب و کار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگر و حکمرانی آنان مطرح بوده است را به طور کامل رعایت ننمایند. بعد از بیان ادبیات موضوع مدل تحقیق طراحی و مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد رابطە بین اخلاق کسب وکار وشهروندي شرکتی معنیدار بود و این عبارت که اخلاق کسب وکار به عنوان یکی از راهکارهاي اساسی در ملزم نمودن شرکتها به رعایت رفتار شهروندي در تعامل با پیرامون خود محسوب میشود با یافتههاي پژوهش همسو است( 7 ). همچنین اخلاق کسب وکار بر حکمرانی شرکت تا ثیر میگذارد نتایج موجود در این رابطه که حمکرانی شرکتی تابعی از ارزشهاي اخلاقی و اجتماعی است که در بلندمدت اثر مثبتی بر عملکرد رشد اعتبار و بقاي شرکت میگذارد با نتایج دیگر محققان همخوانی دارد( ). بین اخلاق کسب وکار و شرکتی رابطه معنیداري وجود دارد( 6 ). این نتایج با این عبارت که یکی از عناصر موجود در قلمرو اخلاق کسب و کار مسو ولیت اجتماعی است سازگار است (1 17 و 26). بر مسي ولیت اجتماعی تا ثیر میگذارد. نقش حیاتی در تا مین مشروعیت سازمانی از طریق شفافیت شرکتی ایفاء میکند اعمال خوب مسي ولیت اجتماعی اثربخش را بهبود میبخشد بنابراین یافتههاي حاضر را میکند (19). همچنین رابطە بین و شهروندي شرکتی معنادار بود واین یافته با یافتههاي دیگر محققان در این خصوص که اعمال در کشورهاي در حال توسعه و کشورهاي توسعه یافته به توسعە شهروندي شرکتی و در نهایت توسعە عملکرد اقتصادي منجر میشود همخوانی دارد( 26 و 27). همچنین اصول بر توسعە شهروندي شرکتی بهطورمثبت تا ثیر میگذارد بنابراین حکمرانی خوب شرکتها را به شهروندي خوب مبدل میکند( 29). در نهایت رابطە معنیدار بین و شهروندي شرکتی بر اساس مدل تحلیل مسیر مورد قرار گرفت بر اساس یافتههاي به دست آمده به سازمانها و مدیران پیشنهاد میشود اگرچه نتایج به دست آمده رابطه بین متغیرها را کرد ام ا به نظر باید در تعمیم نتایج باید احتیاط بیشتري صورت گیرد و از ابزارهایی دیگري در تحقیقات آتی استفاده کرد. بنابراین پیشنهاد میشود مدیران شرکتها نسبت به رعایت اصول اخلاقی و ارزشی حاکم بر جامعه اعتقاد داشته باشند و به خاطر کسب سودهاي کوتاه مدت به گونهاي رفتار ننمایند که مشتریان از آنان سلب اعتماد کنند. شرکتها باید خود را ملزم به رعایت اخلاقیات در تولید کالا و عمل به تعهدهاي خود بدانند و براي کسب سود بیشتر سلامتی افراد جامعه و محیط زیست را به خطر نیندازند.از محدودیتهاي این تحقیق میتوان به کمبود مطالعات داخلی در رابطه با موضوع پژوهش که امکان مقایسه یافتههاي پژوهش حاضر با آنها را غیر ممکن میساخت و عدم ابزار استاندارد براي اندازه گیري برخی متغیرها اشاره کرد. نتیجهگیري بر اساس یافتههاي پژوهش میتوان نتیجه گرفت که اخلاق کسب وکار و و با ابعاد شهروندي شرکتی رابطه دارد. بنابراین میزان پایبندي قوي شرکتها به مسي ولیتهاي اجتماعی خود در قبال افراد جامعه باعث شده است تا رفتار شهروندي شرکتی آنان وضعیت مناسبی داشته باشد به گونهاي که احساس مسي ولیت نسبت به رفع نیازهاي جامعه هماهنگی بین اهداف شرکت و جامعه پاسخگو بودن به برآورده ساختن توقعات مشتریان توجه به بهبود رفاه افراد جامعه و ارزشهاي حاکم بر جامعه به این مهم دامن زده است. شرکتها براي دست یافتن به رفتار شهروندي شرکتی و برخوردار شدن از از آن بایستی نسبت به پر رنگ نمودن ارزشهاي اخلاقی و واجب بودن احترام به کرامت انسانی اهتمام ورزند. شرکتها از طریق ایجاد شبکههاي ارتباطی قوي و باور و عمل به تعهدات خود نسبت به افراد جامعه در صدد تقویت سرمایه اجتماعی خود هستند از طرف دیگر براي بر خورداري از مزایاي این این گونه رفتارها لازم است در اهداف استراتژي و ساختارهاي سازمانی خود تغییرات اساسی را اعمال نمایند. به گونهاي که اخلاق کسب وکار و حکمرانی شرکتی خود را به عنوان مهمترین استراتژيهایی که شرکت بتواند به وظایف شهروندي خود با افراد جامعه عمل نماید را در سرتاسر شرکت بین کارکنان خود نهادینه نمایند و از ابزارهاي 92

9 فصلنامه اخلاق در علوم و فن اوري سال یازدهم شماره تشویقی و گاها تنبهی براي پایبندي اعضاي خود به رعایت اصول اخلاق کسب وکار در بخشها و واحدهاي استفاده نمایند و در نتیجه مردم این شرکتها را بهعنوان شهروندان خود بپذیرند. ملاحظههاي اخلاقی پژوهشگر تعهد مینماید که تمام جوانب اخلاقی را رعایت نموده و مقاله در هیچ مجله دیگري چاپ نشده است. سپاسگزاري محققان بر خود لازم میدانند از تمامی کارکنان شرکتهاي تعاونی تولیدي که در فرایند پژوهش شرکت نمودند سپاسگزاري و قدردانی نمایند. واژهنامه منابع 1. Taghizadeh H, Fsqndys Soltani G. (2010). The impact of business ethics and social responsibility of firms [MA thesis]. Tehran: Islamic Azad University. (In Persian). 2. Waddock S, Bodwell C, Graves S. (2002). Responsibility: The new business imperative. The Academy of Management Executive; 16(2): Anderson R Williams A. (2009). Toward Global Corporate Citizenship Reframing Foreign Direct Investment law Williams. Journal of International law; Gardberg N, Fombrun CJ. (2006). Corporate citizenship: creating intangible assets Across Institutional environments. Academy of Management Review; 31(2): Matten D, Cranc A. (2003). Corporate Citizenship: Towards an Extended Theoretical Conceptualization. Nottingham: International Centre for Corporate Social Responsibility. p Choi DY, Gray E R. (2008). Socially responsibility entrepreneurs: what do they do to create and build their companies? Business Horizons Journal; International finance corporation Global corporate Governance forum. (2010).corporate governance, The foundation for corporate citizenship and sustainable businesses. USA: The Global Compact.P Snider J, Ronald P, Martin D. (2003).Corporate social responsibility in the 2 1st century: A view from the most successful firms. Journal of Business Ethics; 48(2): Jamali D, Mirshak R. (2006).Corporate Social Responsibility Theory and Practice in a Developing Country Context. Journal of Business Ethics; 72: Locke MR, Siteman A. (2008). Note on Corporate Citizenship in a Global Economy and Department of political science. MIT; Luetkenhorst W. (2004). Corporate social responsibility and development agenda.inter Economics; 39(3): King D, Makinnnon A. (2000). Corporate Citizenship and Reputation ship Value: the 1. Social responsibility شهروند شرکتی 2. Corporate citizenship اخلاق کسب وکار.3 Business ethics 4. Corporate governance شهروند اقتصادي 5. Economic Citizenship شهروند داوطلبانه 6. discretionary citizenship شهروند قانونی 7. Legal citizenship شهروند اخلاقی 8. Ethical citizenship ارزشها 9. Values سهامداران 10. stakeholder اطلاعات مالی 11. Financial information حقوق اقلی ت 12. Minority right ساختار اخلاقی 13. Moral structure رهبري اخلاقی 14. Ethical leadership فرهنگ اخلاقی 15. Ethical Culture 93

10 دکتر ناصر توره و همکاران: رابطە اخلاق کسب و کار با شهروندي شرکتی: نقش میانجیگر و حکمرانی performance: a case Croatia. Journal of university of Rijeka. 24. Haque F, AruhT K. (2012). Corporate governance and capital markets: a conceptual framework, bussinsess school UK. UK: Financial International. p Potra R, LSilanes F, Shleifer A, Vishny R. (2000). Investor protection and corporate governance. Journal of Financial Economics; 58 : Strandberg C.( 2005). The convergence of corporate governance and corporate Responsibility. Thought- study Canadian cooperative Association sperlin.available at: WWW. Corostrand berg.com. Accessed: 2 July Shahin-Meher B, Hassani M. (2015) modeling of professional ethics and social responsibility with accountability organizations. Journal of Ethics in Science and Technology; 10(1).(In Persian). 28. Ghasemzadeh A, Zvar T, Mahdiun R, Rezai A.(2014) regarding professional ethics with social responsibility and individual accountability: the role of mediator variable service culture. Journal of Ethics in Science and technology; 9(3):1-8. (In Persian). 29. Sarpong K. (2011). Ethical Behavior and corporate Governance. Ghana: Institute of Chartered Accountants. P Ramakrishnan A.(2007). Relationship between Business and corporate Governance among Indian companies. NIRMA university Ahmadabad. P Othman Z, Abdul-Rahman R.( 2010). Ethic in Malaysian corporate Governance practices. center for promoting Ideas. USA International Journal of Business and Social Science ;1(3): Kamwachalekhomba J, Vermaakfrans NS. (2012). Business ethics and corporate governance : An African socio - cultural framework. African journal of Business Management ; 6 (9): Bostsswana K. (2005). The confluence of corporation Governance and Business Ethics in Kenya. Nairobi: 5 th Africa Conference Stock Exchange. 34. Carroll-Archie B. (1979). A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance. Academy of Management Review; 4 (4): Marketing of Corporate Citizenship. South Australia: Hawke Institute University.P Blazovich J, L.murphy S. (2012). Ethical corporate citizenship: Does it pay? Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting. Available at Accessed: 1 Jun Tracey P, Phillips N, Haugh H. (2004). Beyond philanthropy: Community Enterprise as a Basis for corporate citizenship. Journal of business ethics ; (58): Godfry P, Merrill C, Hansen J. (2008). The Relationship Between Corporation Social Responsibility and Shareholder Value: an Empirical Test of The Risk Management Hypothesis. Journal of Strategic Management ; Godfry P,Merrill C, Hansen JA.(2009). The relationship between corporational social responsibility and shareholder value: an empirical test of the risk management hypothesis. Journal of Strategic Management; Beltratti A. (2005). The complementarity between corporate governance and corporate social responsibility USA: The international for the study of insurance economic. 18. Germanova R. (2008). Corporate social Responsibility as corporate Governance Tool: the practice by the business in Bulgaria. Bulgaria: Economics and Business Administration corporate Governance programmed. 19. Wise V, Mahboob AM. (2009). Corporate Governance and corporate social Responsibility in Bangladesh with special reference to commercial Banks Office of Research and publications. Bangladesh: American International university. 20. Satish N. (2012). Corporate social Responsibility and corporate Governance. USA: Institute of management studies. P Mahmood R. (2008). Using case study Research method to Emergent Relationship of corporate Governance and social Responsibility. Journal of Quality and Technology Management ; 4: Sepasy S. (2014). Relationship between corporate governance with the formation of professional ethics. Journal of Ethics in Science and Technology; 9(1):1-9. (In Persian). 23. Vitezic N. (2011). Corporate governance in emerging economy and their impact on enterprise 94