بررسی تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی

Transcript

1 پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار شاپا: سال پنجم شماره نهم )زمستان 3939( صفحه 82 تا 93 بررسی تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی )شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران( 8 دکتر رؤیا دارابی *3 مهناز پیری 1031 تا 1031 از ساله 7 زمانی دورۀ تاريخ دريافت: 30/6/03 تاريخ پذيرش: 39/1/22 چکیده در اين پژوهش تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی بررسی میشود. انتظار میرود استقرار سازوکارهای نظام راهبری شرکتی مناسب ضمن نظارتپذيرترساختن فرايند گزارشگری مالی از کاهش کیفیت گزارشهای مالی جلوگیری کند. در پژوهش حاضر از دقت پیشبینی جريانهای نقدی عملیاتی آتی ازطريق اجزای سود عملیاتی بهعنوان سنجۀ کیفیت گزارشگری مالی و از نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديره میزان سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی تمرکز قدرت اندازۀ هیئت مديره ساختار مالکیت نوع مالکیت درصد سهام شناور آزاد کیفیت حسابرسی وجود حسابرسی داخلی کیفیت گزارش حسابرسی و دورۀ تصدی حسابرس بهعنوان سازوکارهای نظام راهبری شرکتی استفاده شد. درمجموع تعداد 133 شرکت بهعنوان نمونه انتخاب و با استفاده از آزمون مقايسۀ میانگین دو جامعه نتايج تحلیل شد. يافتههای پژوهش نشان داد شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی که شامل تمامی ويژگیهای ساختاری مورد بررسی در اين پژوهش است بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران بیتأثیر است. بهعالوه در بررسی تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بهصورت منفرد مشخص شد تنها کیفیت گزارش حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتها مؤثر بوده است. واژههای کلیدی: نظام راهبری شرکتی کیفیت گزارشگری مالی پیشبینی جريانهای نقدی عملیاتی آتی. 3. مقدمه 1 در ابتدای قرن بیست و يکم نظام راهبری شرکتی دوباره بهعنوان يکی از مهمترين مباحث کسب و کار مطرح شده است)میدری و حجاريان 1030(. تأکید مبانی اولیۀ نظام راهبری شرکتی بیشتر بر موضوع راهبرد شرکتها و حقوق سهامداران قرار داشت که بعدها با طرح ديدگاههای جديدتر بهسمت توجه جدی به حقوق کلیۀ ذینفعان و اجتماع گرايش يافت )حساس يگانه 1030(. يکی از مهمترين وظايفی که نظام راهبری شرکتی میتواند برعهده گیرد اطمیناندهی دربارۀ کیفیت فرايند گزارشگری مالی )1333( 2 در گزارش خود از است. کمیتۀ بلوريبون حسابرسان مستقل خواسته است عالوه بر بررسی قابل قبول بودن رويههای استفادهشده در گزارشگری مالی دربارۀ کیفیت آنها نیز با کمیتۀ حسابرسی شرکتهای گزارشگر مذاکره کنند. در سالهای اخیر بحث نظام راهبری شرکتی به يکی از موضوعات مورد توجه پژوهشهای علمی و حرفهای تبديل شده است)برای مثال: گزارش کمیتۀ بلوريبون 1333 گزارش رمسی قانون سربنیز 6 و 1 و همکاران 2339 ببچاک آکسلی کوهن روئه.) بخشی از کوهن 2339 هیلب تأکید اين پژوهشها به فروپاشی شرکتهای بزرگی چون براثر تقلبهای موجود در 11 و پارماالت 13 انرون 3 ورلدکام دانشیار عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران جنوب 1 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران شمال 2 * پست الکترونیکی نویسنده اصلی: royadarabi110@yahoo.com 1. Corporate Governance Ramsay 4. Sarbanes-Oxley Act 5. Cohen 6. Bebchuck 7. Hilb 8. Roe 9. Enron 10. Worldcom 11. Parmalat

2 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 88 گزارشگری مالی و بخش ديگر به ادعاهای مطرحشده درخصوص تحريف آشکار سود شرکتها ازسوی مديران آنها مربوط میشود. به همین همواره با وضع قوانین و مقررات منظور مراجع قانونی ذیصالح بهدنبال افزايش کیفیت گزارشگری مالی با استفاده از شیوههايی همچون الزام مديران شرکتها به تأيید آنچه گزارش میکنند تقويت و توسعۀ معیارهای نظام راهبری شرکتی و افزايش استقالل حسابرسان هستند. هدف نظام راهبری شرکتی کاهش تضاد منافع بین مديران و مالکان است. بنابراين ممکن است بین نظام راهبری شرکتی و گزارشگری مالی رابطه وجود داشته پژوهش بررسی تأثیر اين هدف کلی باشد. نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی بررسی مطالعات انجامشده مالی نشان میدهد رابطۀ در جهان در زمینۀ سازوکارهای است. گزارشگری مثبت و مستقیمی بین نظام راهبری شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد. از آنجا که نتايج مطالعات پیشین در کشورهای مختلف متفاوت بوده است در پژوهش حاضر بر آن شديم رابطۀ میان نظام راهبری شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی پذيرفته در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کنیم. 8. ادبیات نظری و پیشینۀ پژوهش شرکتهای در دهههای اخیر حاکمیت شرکتی به يک ی از جنبههای اساسی تجارت مبد ل شده و توجه به آن روز به روز در حال افزايش است. تعاريف موجود از شرکتی در طیفی گسترده قرار میگیرند. رويکرده یا حاکمیت محدود که به رابطۀ بین شرکت و سهامداران محدود میشود در يک و رويکرده یا سو توجه جدی رويکرده یا در دارد گسترده که به حقوق همۀ سوی ديگر طیف قرار ذینفعان میگیرند. محدود در قالب تئوری نمايندگی و رويکردهای گسترده در قالب تئوری ذینفعان بیان میشود. متعدد از حاکمیت نشان شرکتی بررسی تعاريف میدهد که مسئولیت پاسخگويی جوهرۀ وجودی حاکمیت شرکتی است و هدف نهايی شفافیت آن دستیابی به چهار ويژگی مسئولیت پاسخگويی عدالت )انصاف( و رعايت حقوق ذینفعان است. درحقیقت میتوان گفت مسئولیت پاسخگويی شاهبیت اهداف حاکمیت شرکتی است. ارتباط سازوکارهای نظام راهبری شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی: با جداشدن مالکیت و مديريت در شرکتهای سهامی مديران بهعنوان نمايندۀ سهامداران شرکت را اداره میکنند. با گذشت زمان اين رابطۀ نمايندگی تضاد منافع بین مديران و سهامداران بهوجود میآورد که به آن مشکل نمايندگی اطالق میشود. يعنی اين امکان بالقوه بهوجود میآيد که مديران تصمیماتی اتخاذ کنند که در راستای منافع خود و عکس منافع سهامداران باشد. يکی از عوامل شکلدهی مشکل نمايندگی بین مديران و سهامداران عدم شفافیت اطالعاتی بین آنها است و به همین دلیل سهامداران نمیتوانند اعمال و فعالیتهای مديران را بهطور مستمر کنترل کنند. برای حصول اطمینان از ايفای مسئولیت افشا و شفافیت مناسب اطالعات بنگاههای اقتصادی درمقابل عموم و افراد ذینفع بايد نظارت و مراقبت کافی بهعمل آيد. اعمال نظارت و مراقبت در اين زمینه مستلزم وجود سازوکارهای مناسب است ازجمله اين سازوکارها طراحی و اجرای مناسب»نظام راهبری شرکتی«در شرکتها و بنگاههای اقتصادی است. نظام راهبری شرکتی اجرای مجموعه مکانیزمهای کنترل داخلی و خارجی شرکت است که تعیین میکند شرکتها چگونه و ازسوی چه کسانی اداره میشوند و روند مناسب پاسخگويی و انتشار مناسب اطالعات شرکت به ذینفعان چگونه بايد باشد. از اين رو نظام راهبری شرکتی فرايندی است که موجب میشود گزارشگری مالی شرکت که ازسوی مديران آن تهیه میشود دارای کیفیت باالتری باشد )شمسینژاد 1037(. از اين رو انتظار بر اين است میان سازوکارهای نظام راهبری شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی رابطۀ مثبت)مستقیم( برقرار باشد. برخی از پژوهشهای انجامشده در اين زمینه به شرح زير است: فرکر )1332( 2 در پژوهشی رابطۀ بین نظام راهبری شرکتی و کیفیت افشای اطالعات را بررسی کرد و به اين 1. Eearnings Manipulation 2. Forker, J. J.

3 83 بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها نتیجه رسید که بین اندازۀ شرکت و کیفیت افشای اطالعات رابطۀ معناداری وجود ندارد درحالیکه بین کمیتۀ حسابرسی شرکت و کیفیت افشا رابطۀ معکوسی وجود دارد. البته )2330( 1 شواهدی شايان ذکر است که کالرکسون و ديگران را مبنی بر تأثیرگذاری مثبت مديران مستقل بر سطح افشای اختیاری ارائه کردهاند. پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان سانگ 0 و ويندرم )2339( نشان دادند که استقالل اعضای هیئت مديره دانش مالی مديران و فعالبودن کمیتۀ حسابرسی موجب بهبود اثربخشی کمیتۀ گزارشگری مالی و مالکیت سهام شرکت مذبور در زمینۀ ازسوی هیئت مديره و تعدد عضويت آنان در هیئت مديرۀ شرکتها باعث کاهش اثربخشی مذکور میشود. اعضای ساير )2333( 1 در پژوهشی دريافتند که پس از 9 و سان چانگ رسوايیهای مالی سرمايهگذاران به اين موضوع توجه بیشتری کردند که دوگانگی وظیفۀ مديرعامل ممکن است وظیفۀ امانتداری هیئت مديره در نظارت بر گزارشگری مالی را به مخاطره اندازد. بهعالوه آنان عنوان کردند دوگانگی وظیفۀ تصمیمگیرندۀ مديرعامل ممکن مالی را افزايش دهد. ف حی 7 ت است بهطور بالقوه نهايی بودن مديرعامل در زمینۀ ريسک گزارشگری 6 و همکاران) 2310 ( با استفاده از پرسشنامه تأثیر الصوفی حاکمیت شرکتی روی کیفیت اطالعات مالی شرکتهای پذيرفتهشده در بازار مالی کشور عمان را بررسی کردند و به اين نتیجه رسیدند که تهیهکنندگان و استفادهکنندگان صورتهای مالی از مفهوم نظام راهبری شرکتی کامال آگاهاند و بهکارگیری کارآی نظام راهبری شرکتی بر کیفیت اطالعات مالی مؤثر است و باعث دقیقتر و باکیفیتترشدن اطالعات مالی میشود. سالهای )2310( با 213 بررسی 2333 تا 2339 شرکت فرانسوی طی به اين نتیجه رسید که کیفیت اطالعات مالی رابطۀ مثبت با کیفیت هیئت مديره و کیفیت ساختار مالکیت شرکت دارد. 69 برای خود پژوهش او در اندازهگیری نظام راهبری شرکتی از شاخص جهانی شامل قلم و سه شاخص فرعی مربوط به کیفیت سیستم کنترل هیئت مديره و ساختار مالکیت و برای اندازهگیری کیفیت اطالعات مالی از اقالم تعهدی اختیاری استفاده کرد. در پژوهش انجامشده در داخل کشور سجادی زراءنژاد و جعفری) 1033 ( ويژگیهای غیرمالی مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتايج نشان داد اندازۀ شرکت عمر شرکت و نوع صنعت رابطۀ مثبت معنادار و ساختار مالکیت رابطۀ منفی با کیفیت گزارشگری مالی دارد اما رابطۀ نوع مؤسسۀ حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی از لحاظ آماری معنادار نبود. نهندی و نیکومرام) 1033 ( پژوهشی تحت عنوان»تبیین و ارائۀ الگويی برای تعیین و ارزيابی عوامل مؤثر بر انتخاب کیفیت گزارشگری مالی«انجام دادند. نتايج پژوهش آنها نشان داد که کیفیت گزارشگری مالی با رقابت در بازار محصول محافظهکاری مديريت اندازه سرمايهبربودن فعالیت چرخۀ عملیاتی و پیچیدگی محیط فعالیت شرکت دارای رابطۀ منفی و با حاشیۀ سودآوری و کارآيی مديريت شرکت دارای رابطۀ مثبت معنیداری است. کردستانی و رحیمی) 1033 ( پژوهشی باعنوان»بررسی عوامل تعیینکنندۀ انتخاب سطح کیفیت گزارشگری مالی و اثرات اقتصادی آن در بازار سرمايه«انجام دادند. نتايج پژوهش حاکی از وجود يک رابطۀ مثبت بین مالکیت نهادی و سطح کیفیت گزارشگری مالی است که از نظر آماری معنیدار است. بین رشد فروش سرمايهگذاری در دارايیهای ثابت و اهرم مالی و سطح کیفیت گزارشگری رابطۀ معناداری وجود ندارد. بهعالوه بین سطح کیفیت گزارشگری مالی با هزينۀ سرمايۀ سهام عادی و عدم تقارن اطالعاتی رابطۀ معناداری مشاهده نشد. معینالدين و دهقان) 1031 ( تأثیر ساختار نظام راهبری شرکتی بر کیفیت افشای اطالعات را با استفاده از دو معیار به موقع بودن و قابلیت اتکا بررسی کردند. نتايج حاصل از اين تجزيه و تحلیل حاکی از آن است که بین درصد مالکیت سرمايهگذاران نهادی و تمرکز قدرت با امتیاز نهايی افشای 1. Clarkson 3. Windram, B. 2. Song, J. 4. Chang, J. Ch 5. Sun, h. L. 6. Al Sufy, F. J. 7. Fathi, J.

4 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 86 شرکتی و اجزای آن رابطۀ معنیداری وجود دارد. درحالیکه بین نسبت مديران غیرموظف در هیئت مديره و امتیاز نهايی افشای شرکتی و اجزای آن رابطۀ معنیداری مشاهده نشد. 1 و همکاران) 1031 ( در پژوهشی ويژگیهای چاالکی نظام راهبری شرکت و کیفیت گزارشگری مالی در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار را بررسی کردند. آنان با استفاده از الگوی مکنیکل) 2332 ( و کولینز و کوتاری )1333( کیفیت اطالعات مالی را اندازهگیری کردند و ساختار مالکیت تمرکز مالکیت استقالل هیئت مديره و تعداد اعضای هیئت مديره را نیز بهعنوان ويژگی نظام راهبری شرکتی درنظر گرفتند. نتايج پژوهش آنان نشان داد که بین ويژگیهای نظام راهبری شرکت و کیفیت گزارشگری مالی ارتباطی وجود ندارد. عالوه بر آن بین متغیرهای کنترلی )اندازۀ مؤسسۀ حسابرسی اندازۀ شرکت و سن شرکت( و کیفیت اطالعات مالی نیز ارتباطی وجود ندارد. 9. فرضیههای پژوهش باتوجه به مقدمه و ادبیات نظری ارائهشده اين پژوهش دارای يک فرضیۀ اصلی و يازده فرضیۀ فرعی به شرح زير است: فرضیۀ اصلی پژوهش: بین شاخص نظام راهبری شرکتهای با کیفیت باالی گزارشگری مالی و شرکتهای با کیفیت پايین گزارشگری مالی تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیههای فرعی پژوهش: فرضیۀ اول: بین نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديرۀ شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ دوم: بین تمرکز قدرت )يکیبودن رياست هیئت مديره و مديرعامل( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیه سوم: بین اندازۀ هیئت مديرۀ شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ چهارم: بین میزان سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ پنجم: بین ساختار مالکیت )اصلی و فرعی- بودن( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ ششم: بین نوع مالکیت )دولتی يا خصوصی- بودن( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ هفتم: بین درصد سهام شناور آزاد شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ هشتم: بین اندازۀ حسابرسی)مرجع حسابرسی سازمان يا مؤسسات حسابرسی( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ نهم: بین وجود ارگان حسابرسی داخلی شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ دهم: بین کیفیت گزارش حسابرسی)نوع گزارش حسابرسی( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. فرضیۀ یازدهم: بین دورۀ تصدی حسابرس)تغییر و جايگزينی حسابرس( شرکتهای با گزارشگری مالی با کیفیت باال و با کیفیت پايین تفاوت معناداری وجود دارد. 4. روش پژوهش پژوهش حاضر باتوجه به دستهبندی کاربردی است. بهعالوه روش پژوهش باتوجه به هدف پژوهش»توصیفی«است. از آنجا که در پژوهش حاضر تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی بررسی و مقايسه میشود جزء تحقیقات تجربی حسابداری و از لحاظ نحوۀ اجرا جزء تحقیقات عل ی مقايسهای است. در اين پژوهش باتوجه به نوع دادهها از 1. Chalaki, Pari

5 83 بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها روش دادههای تجمعی يا ترکیبی استفاده شده است زيرا بهمنظور بررسی تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتها مشاهدات آماری از دو جنبۀ متفاوت بررسی میشوند از يک سو درمیان شرکتهای مختلف و از سوی ديگر در دورۀ زمانی آزمون میشوند. فرضیههای پژوهش حاضر با استدالل قیاسی تدوين شده و روش انجام پژوهش از نوع تحقیقات استقرايی است. اين پژوهش با بررسی کتابخانهای و بررسی صورتهای مالی شرکتهای مورد پژوهش انجام شده است. جامعۀ آماری اين پژوهش مجموعه شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی دورۀ زمانی است. باتوجه به اين موضوع که برای آزمون برخی از مدلهای پژوهش محاسبۀ تغییرات سال t نسبت به سال 1-t ضروری است و در برخی ديگر تغییرات سال t نسبت به سال 1+t سنجیده میشود عمال دورۀ پژوهش 1 سال است. نمونهگیری اعمال شرايط زير انجام شده است: به روش حذفی سیستماتیک يا هدفمند با پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان شرکت بايد قبل از سال 1031 در بورس پذيرفته و از - ابتدای سال 1031 سهامش در بورس معامله شده باشد. - شرکت نبايد در دورۀ پژوهش تغییر سال مالی داده باشد. - جزء شرکتهای سرمايهگذاری و واسطهگری مالی نباشند. دسترسی الزم به صورتهای مالی و يادداشتهای توضیحی همراه و گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی گزارش فعالیت هیئت مديره به مجمع عمومی عادی ساالنه و وجود داشته باشد. تصمیمات مجمع عمومی عادی ساالنۀ شرکتها - اين شرکتها نبايد در طول سالهای معامالتشان در بورس دچار وقفه شده باشد. به عبارت ديگر سهام اين شرکتها در طول اين سالها در بورس فعال باشد. باتوجه به شرايط باال از بین جامعۀ آماری 133 شرکت بهعنوان نمونه انتخاب شد مدلهای پژوهش مدل استفادهشده برای اندازهگیری توانایی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی: برای اندازهگیری توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی در ابتدا سازوکارهای نظام راهبری شرکتی به شرح زير تعريف میشوند: نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديره: در اين پژوهش برای شرکتهايی که درصد اعضای غیرموظف باالتری نسبت به %13 دارند ارزش 1 و برای بقیه ارزش صفر داده میشود. دوگانهبودن مسئولیت مديرعامل: اگر مديرعامل رئیس هیئت مديره نباشد ارزش 1 و در غیر اين صورت ارزش صفر را اختیار میکند. اندازۀ هیئت مديره: در صورتی که تعداد اعضای هیئت مديره بیش از پنج نفر باشد ارزش 1 و در غیر اين صورت ارزش صفر تعلق میگیرد. میزان سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی: در اين پژوهش به شرکت دارای سه سهامدار نهادی که مجموع درصد سهام آنها باالی % 13 باشد ارزش 1 و برای بقیه ارزش صفر لحاظ میشود. درصد سهام شناور آزاد: در اين پژوهش برای شرکتهايی که میزان سهام شناور آنها کوچکتر از میانۀ کل نمونه در دورۀ مورد بررسی است ارزش 1 و برای بقیه ارزش صفر درنظر گرفته میشود. اندازۀ حسابرسی: برای محاسبۀ اين متغیر اگر حسابرس شرکت عضو نمونۀ آماری سازمان حسابرسی باشد عدد 1 و در غیر اين صورت عدد صفر لحاظ میشود. حسابرس داخلی: در صورتی که شرکت دارای حسابرس داخلی باشد به آن ارزش 1 و در غیر اين صورت ارزش صفر تعلق میگیرد. نوع گزارش حسابرس: در صورتی که نوع اظهارنظر حسابرس نسبت به صورتهای مالی شرکت مورد بررسی مقبول باشد به آن ارزش 1 و در غیر اين صورت ارزش صفر تعلق میگیرد. تغییر و جايگزينی حسابرس: در صورتی که شرکت در دورۀ مورد بررسی حسابرس مستقل خود را تغییر داده باشد ارزش 1 و در غیر اين صورت ارزش صفر تعلق میگیرد. پس از مشخصشدن متغیرها توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی به شرح زير محاسبه و شرکتهای با نظام

6 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 90 راهبری قوی و ضعیف از يکديگر تفکیک میشوند: GINDEX djm Hj j 1 nj 1 در رابطۀ باال Σdj بیانگر کلیۀ اقالمی است که امتیاز 1 ΣHj و گرفتهاند نشاندهندۀ که است اقالمی کلیۀ ارزشهای 3 يا 1 دربارۀ آنها لحاظ شده است. به اين ترتیب دربارۀ هر شرکت شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی میگیرد. اندازهگیری رويکرد اين از شده است در در و تحقیقات دامنۀ افرادی تا 3 چون قرار 1 واالس کوک احمد ونیکولس سجادی و ديگران برای اندازهگیری کیفیت افشا استفاده شده است. مدل بارث 3 و دیگران )2331(: اين مدل دقت پیشبینی جريانهای نقدی آتی مورد انتظار ازطريق سود حسابداری را بهعنوان شاخص کیفیت گزارشگری مالی تلقی میکند. در اين پژوهش مبنای اندازهگیری کیفیت گزارشگری مالی پسماندهای بهدستآمده از برآورد مدل رگرسیون شمارۀ 1 است: مدل 1: CFOi,t+1= α0 + β1cfoi,t + β2δari,t + β3δinvi,t + β4δapi,t + β5depi,t + β6otheri, که در آن: t+εi,t :CFOi,t جريان نقدی حاصل از عملیات برای شرکت t درسال i :ΔARi,t تغییر در حسابهای دريافتنی :ΔINVi,t تغییر در موجودیها :ΔAPi,t تغییر در حسابهای پرداختنی و بدهیهای معوق :DEPi,t هزينۀ نامشهود :OTHERi,t خالص ساير اقالم زير محاسبه میشود: استهالک دارايیهای ثابت مشهود و تعهدی که بهصورت OPi,t- (CFOi,t + ΔARi,t + ΔINVi,t - ΔAPi,t - :OPi,t سود عملیاتی :εi,t مقدار خطا که فرض میشود دارای میانگین صفر و واريانس ثابت باشد. در اين مدل عالمت ضريب متغیرها ازطريق انجام آزمونهای آماری نیز اثبات شده است. پیشبینی و جريان نقدی تغییرات حسابهای دريافتی تغییرات موجودی کاال و هزينۀ استهالک دارای ارتباط مثبت با جريان نقدی آتی است. تغییرات حسابهای پرداختنی دارای ارتباط منفی با جريان نقدی آتی است. دربارۀ تعهدی نمیتوان پیشبینی خاصی انجام داد. ساير اقالم معیار تجربی اندازهگیری کیفیت گزارشگری مالی قدر مطلق پسماندها يعنی RES= ei,t است. اين پسماندها عدم ارتباط جريانهای نقدی عملیاتی آينده با سودهای عملیاتی جاری را منعکس میکند. هرقدر اندازۀ کمتر باشد نمايانگر کیفیت گزارشگری مالی پسماندها است. اگر پسماندهای رابطه بین جريانهای نقدی عملیاتی آينده و سود عملیاتی جاری مساوی و يا کمتر از میانۀ آنها باشد کیفیت گزارشگری مالی برابر با يک و اگر بیشتر باشد برابر با صفر در نظر گرفته میشود. رابطۀ بهصورت رابطۀ 1 است: رابطۀ 1 رياضی اين شاخص میانه et شرکتها ei,t اگر FIRQi,t=1 میانه et شرکتها < ei,t اگر FIRQi,t=0 مدل 2: مدل بارث تعديل و هزينۀ استهالک از جريانات نقدی عملیاتی کسر میشود: CFOi,t+1= α0 + β1(cfoi,t- DEPi,t) + β2δari,t + β3δinvi,t + β4δapi,t + β 5DEP + مدل 0: هزينۀ استهالک از مدل حذف میشود: β6otheri,t+εi,t CFOi,t+1= α0 + β1cfoi,t + β2δari,t + β3δinvi,t + β4δapi,t + β5otheri,t+εi,t مدل 9: مدل کوهن که بهجای هزينۀ از تغییرات استهالک 1. Barth, M. E. DEPi,t)

7 93 بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها هزينۀ استهالک استفاده میشود: CFOi,t+1= α0 + β1cfoi,t + β2δari,t + β3δinvi,t + β4δapi,t + β5δdepi,t + β6otheri,t + εi,t بعد از مقايسۀ مدلهای باال از مدلی استفاده خواهد شد که از نظر معادلۀ رگرسیون معنادارتر باشد. در پژوهش حاضر از آزمون تحلیل رگرسیون برای برآورد کیفیت گزارشگری مالی استفاده شده است که مبتنی بر دادههای پانل )دادههای تابلويی( است. برای آزمون فرضیهها در مرحلۀ اول کیفیت گزارشگری مالی ارزيابی میشود سپس در مرحلۀ دوم با استفاده از آزمون مقايسۀ میانگینها فرضیههای پژوهش بررسی خواهد شد. 2. نتایج پژوهش در بخش آمار توصیفی تجزيه و تحلیل دادهها با استفاده از شاخصهای مرکزی و شاخصهای پراکندگی انجام شده است. خالصۀ وضعیت آمار توصیفی متغیرهای کم ی پژوهش در جدول 1 ارائه شده است. جدول 1. شاخصهای مرکزی پراکندگی و شکل توزيع متغیرهای پژوهش منبع: يافتههای پژوهشگر نیست. از شواهد چنین برمیآيد که توزيع متغیرهای فوق نرمال به اين دلیل بهترين شاخص مرکزی برای توصیف متغیرهای باال میانه است. همانطور که مالحظه میشود میانۀ شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی 60/60 درصد است به اين معنا که نظام راهبری شرکتی در شرکتهای عضو نمونۀ آماری تقريبآ توانايی مناسبی دارد. بهعالوه میانۀ متغیر خطای پیشبینی جريانهای نقدی عملیاتی آتی ازطريق اجزای سود عملیاتی)باقیماندهها( مطابق با مدل انتخابی کیفیت گزارشگری مالی)مدل چهارم تعديلشده بارث( تقريبآ برابر با پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان است که بهعنوان معیاری برای گروهبندی شرکتها به دو گروه شرکتهای با کیفیت باالی گزارشگری مالی و شرکتهای با کیفیت پايین گزارشگری مالی در نظر گرفته شده است..3-2 متغیر میانگین میانه حداکثر در حداقل کیفیت گزارشگری مالی ازطریق اجزای سود عملیاتی براساس مدلهای تعدیلشدۀ بارث پژوهش اين انحراف معیار برآورد برای چولگی کیفیت مدل کشیدگی 91/ / / / / / /9960 0/1739 2/3137 0/1702 9/ /31 91/73 1/6161 1/3239 1/9131 9/2979 1/7303 1/3131-3/5835-0/ /77-0/8681 1/ /1 1/ /67 12/31 23/33 11/13 0/ /333 13/13 0/ / جريان نقد عملیاتی دورۀ آتی جريان نقد عملیاتی دورۀ جاری تغییرات حسابهای دريافتنی تغییرات موجودی کاال تغییرات حسابهای پرداختنی تغییرات هزينۀ استهالک ساير اقالم تعهدی نسبت مديران غیرموظف در هیئت مديره شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی نسبت سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی نسبت سهام شناور آزاد اندازۀ هیئت مديره خطای پیشبینی جريانهای نقدی عملیاتی آتی گزارشگری /33 33/33 33/31 33/33 7/ /33 60/60 73/39 21/33 1/33 33/ /31 63/11 66/01 21/63 1/33 0/23

8 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 98 مالی از رگرسیون خطی چندگانه به روش حداقل مربعات تعمیميافتۀ مقطعی) EGLS ( استفاده شده است. در روش مذکور ناهمسانی واريانس ماندهها ازطريق حداقلکردن مجموع وزنی مربعات ماندهها که نمايشدهندۀ وزن متوسط است حداقل میشود. ابتدا الگوی رگرسیون مربوط به مدلها با استفاده از آزمونهای F لیمر و هاسمن برآورد و سپس بهمنظور آزمون معنیداربودن الگو از آمارۀ F و برای آزمون معنیداربودن ضرايب رگرسیون از آمارۀ t استفاده میشود. برای آزمون برقراری پیشفرضهای کالسیک الگوهای رگرسیون)عادیبودن توزيع اندازههای باقیمانده نبود همبستگی میان باقیماندهها و نبود همخطی متغیرهای مستقل( به ترتیب از روش ترسیمی آمارۀ دوربین واتسون و آمارۀ عوامل افزايش واريانس استفاده شده است. در مدل چهارم تعديلشدۀ بارث میزان ضريب تعیین بهدستآمده باالتر از سه مدل ديگر نشان داده شده است از اين رو برای دقت پیشبینی جريانهای نقدی عملیاتی آتی ازطريق اجزای سود عملیاتی اين مدل برای آزمون پژوهش انتخاب میشود. نتايج بهدستآمده از الگوی مدل چهارم تعديلشدۀ بارث به شرح زير است: CFOi,t+1= α0 + β1cfoi,t + β2δari,t + β3δinvi,t + β4δapi,t + β5δdepri,t + اثرات ثابت مقطعی جدول 2. نتايج آزمون F لیمر β6otheri,t + εi,t آمارۀ F 9/3936 منبع: يافتههای پژوهشگر اثرات تصادفی مقطعی منبع: يافتههای پژوهشگر درجۀ آزادی )992/37( جدول 0. نتايج آزمون هاسمن احتمال 333/3 آماره Chi-Sq 197/6373 درجه آزادی 6 احتمال 333/3 جدول 9. برآورد مدل چهارم تعديلشدۀ بارث VIF آمارۀ T متغیرها ضرایب متغیرها خطای استاندارد سطح معنیداری 0/0001-3/ /599 30/21213 عرض از مبدأ 0/ /1 220/ /0325 جريان نقد عملیاتی دورۀ جاری / / /1 8/ /0366 تغییرات در حسابهای دريافتنی 0/3011 0/ /2 6/ /0536 تغییرات در حسابهای پرداختنی 0/3543 0/ /1 10/6191 0/0393 0/4179 تغییرات در موجودی کاال 0/ /1 2/7285-0/1642 تغییرات در هزينۀ استهالک 0/4480-0/ /0 8 /3297 0/0370 0/3086 ساير اقالم تعهدی 0/ 9253 ضريب تعیین 0/9079 ضريب تعیین تعديلشده 2 /4288 آمارۀ دوربین واتسون 0/0000 سطح معنیداری مدل منبع: يافتههای پژوهشگر درصورتیکه قدر مطلق باقیماندۀ حاصل از مدلهای فوق کوچکتر و يا مساوی میانگین قدر مطلق باقیماندۀ شرکتها شود گزارشهای مالی درصورتیکه بزرگتر از میانگین قدر باکیفیت و مطلق باقیماندۀ شرکتها شود گزارشهای مالی بیکیفیت تلقی میشود آزمون فرضیههای پژوهش فرضیههای پژوهش حاضر باتوجه به اينکه مقیاس متغیرهای توضیحی مانند دوگانهبودن مسئولیت مديرعامل کیفیت حسابرسی وجود حسابرس داخلی... رتبهای و توزيع متغیرهای مانند نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديره درصد سهام شناور آزاد... نامتقارن است و از طرفی کیفیت گزارشگری

9 99 بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها مالی دو حالتی است با استفاده از آزمون ناپارامتريک U مان ويتنی بررسی شده است. نتیجۀ آزمون فرضیۀ اول: متغیر شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی منبع: يافتههای پژوهشگر با کیفیت باال جدول 1. آزمون ناپارامتريک U مان ويتنی میانگین دو گروه با کیفیت پايین آزمون تساوی میانگین دو گروه تأیید یا پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان 1030 P-Value 0/327 Z -0/ /32 223/13 باتوجه به مقدار سطح معنیداری شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی برابر با 3/327 و مقايسۀ آن با مقدار بحرانی 1 درصد با اطمینان 31 درصد میتوان کرد بین ادعا شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی در شرکتهای با کیفیت گزارشگری مالی باال در مقايسه با شرکتهای با کیفیت گزارشگری مالی پايین تفاوت معناداری وجود ندارد. از اين رو فرضیۀ پژوهش رد متغیر نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديره میزان سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی تمرکز قدرت اندازۀ هیئت مديره ساختار مالکیت نوع مالکیت سهام شناور آزاد اندازۀ حسابرسی حسابرسی داخلی کیفیت گزارش حسابرسی دورۀ تصدی حسابرس منبع: يافتههای پژوهشگر با کیفیت باال میشود. در راستای بررسی فرضیۀ اصلی پژوهش هريک از سازوکارهای نظام راهبری شرکتی میانگین بهصورت جداگانه در دو گروه شرکتهای با کیفیت باالی گزارشگری مالی و با کیفیت پايین گزارشگری مالی مقايسه شد. نتايج حاصل از آزمون فرضیههای فرعی پژوهش در جدول 6 ارائه شده است. جدول 6. آزمون فرضیههای فرعی پژوهش میانگین دو گروه با کیفیت پايین آزمون تساوی میانگین دو گروه P-Value 0/107 0/703 0/609 0/101 0/630 0/333 0/630 0/171 0/060 0/303 0/619 Z -0/617-0/009-0/976-1/936-0/123-1/731-0/933-0/167-0/313-2/376-0/ /36 270/13 270/20 270/33 270/33 279/17 270/12 272/62 279/22 271/03 270/76 201/31 233/33 233/23 231/71 211/33 216/03 230/61 230/21 209/73 013/21 213/33 باتوجه به مقدار سطح معنیداری در هريک از سازوکارهای نظام راهبری شرکتی و مقايسۀ آن با مقدار بحرانی 1 درصد با درصد میتوان ادعا 31 اطمینان کرد بهجز کیفیت گزارش حسابرسی بین سازوکارهای نظام راهبری شرکتی در شرکتهای با کیفیت گزارشگری مالی باال در مقايسه با شرکتهای با کیفیت گزارشگری مالی پايین تفاوت معناداری وجود ندارد. از اين رو فرضیۀ دهم پژوهش تأيید و ساير فرضیههای فرعی رد میشود. تأیید یا تايید فرضیه 9-2. سایر آزمونهای مرتبط با فرضیههای پژوهش در پژوهش حاضر عالوه بر بررسی فرضیههای پژوهش با استفاده از آزمون مقايسۀ میانگینها برای نشاندادن اعتبار يافتههای پژوهش از الگوی رگرسیون پروبیت نیز استفاده شد. نتايج اين آزمون در جدول 7 ارائه شده است.

10 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 94 متغیرهای توضیحی عرض از مبدأ نسبت اعضای غیرموظف هیئت مديره میزان سهام تحت تملک سرمايهگذاران نهادی منبع: يافتههای پژوهشگر تمرکز قدرت اندازۀ هیئت مديره ساختار مالکیت نوع مالکیت سهام شناور آزاد اندازۀ حسابرسی حسابرسی داخلی کیفیت گزارش حسابرسی دورۀ تصدی حسابرس اهرم مالی اندازۀ شرکت آماره جدول 7. رگرسیون پروبیت ضرایب خطای برآورد آمارۀ z -1/ /8337 احتمال 0/1119 0/3033 0/1633 0/1333 0/3223 0/3232 3/361 0/1033 0/3504 0/1330 0/3029 0/6663 0/3096 0/3316 2/1732 1/9311 0/1033 2/2772 0/0901-1/8680 1/9762-0/9338-0/5529 2/1039-0/4316 2/1123-3/1577 0/3333 0/3333 0/9267 0/9377 0/0730 0/333 0/3139 0/0027 0/2669 0/0312 0/9339 0/9096 0/1703 0/3136 0/3110 0/2232 0/3231 0/3091-0/5886 0/3119-0/3107-0/1473 0/6991-0/2117 0/3130-0/5491 LR 13/3123 همانطور که در جدول فوق مشاهده میشود باتوجه به مقدار سطح معنیداری آمارۀ LR که کمتر از مقدار بحرانی احتمال آمارۀ LR 0/1213 معیار مک فادن 0/ درصد است معنیداری کل رگرسیون در سطح اطمینان 31 درصد تأيید نمیشود. از اين رو مدل فوق برای اظهار نظر دربارۀ روابط سازوکارهای نظام راهبری شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی قابل اتکا نیست. 8. بحث و نتیجهگیری در پژوهش حاضر شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتهای با کیفیت باالی گزارشگری مالی و شرکتهای با کیفیت پايین گزارشگری مالی در بورس اوراق بهادار تهران در دورۀ 7 سالۀ 1031 تا 1031 براساس 133 شرکت بررسی شد. نتايج مربوط نشان داد بین میانگین شاخص توانايی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی میان دو گروه شرکتهای با کیفیت باالی گزارشگری مالی و شرکتهای با کیفیت پايین گزارشگری مالی تفاوت ندارد. وجود اين نتیجه برخالف تئوریهای موجود در ادبیات نظام راهبری شرکتی است. نتايج فرضیه باتوجه به ساختار و سامانۀ راهبری شرکتها در ايران و با درنظرگرفتن وضعیت اقتصادی موجود و عدم توسعۀ بازارهای سرمايه و نبود اقتصاد رقابتی دور از انتظار نیست. بهعالوه مقولۀ نظام راهبری شرکتی در ايران جوان و بخشهايی از آن بهخوبی درک نشده است. در پژوهش پیشین چاالکی و همکاران )1031( نیز نتايج مشابهی بهدست آمده است. در ساير کشورها اغلب پژوهشها تأثیر نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی را نشان داده شده است. پژوهشهايی نظیر الصوفی و همکاران) 2310 ( و فتحی )2310( دال بر تأثیر نظام راهبری شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی است. شايد دلیل اين نتايج قدمت بهکارگیری نظام راهبری در آن کشورها باشد نتایج آزمون فرضیههای فرعی پژوهش نتیجۀ فرضیۀ فرعی اول بیان میدارد با تغییر در نسبت مديران غیرموظف در هیئت مديرۀ شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت

11 92 بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد شد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان اذعان داشت: وضعیت حاکم بر ساختار سازمانی شرکتها در ايران موجب شده است وجود صوری اعضای غیرموظف هیئت مديره نتواند بهعنوان سازوکار راهبری شرکت همانند يک عامل اثرگذار و افزايندۀ کیفیت گزارشگری مالی واحد اقتصادی عمل کند. نتیجۀ فرضیۀ فرعی دوم بیان میدارد دوگانهبودن رياست هیئت مديره و مديرعاملی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد کرد. دلیل اين امر آن است که در ايران بیشتر مديرعاملها درنهايت میتوانند عضو موظف هیئت مديره باشند و در موارد بسیار معدودی رياست هیئت مديره را نیز برعهده میگیرند. از اين رو اين امر نمیتواند عامل اثرگذاری بر کیفیت گزارشگری مالی باشد. نتیجۀ فرضیۀ فرعی سوم بیان میدارد با تغییر در تعداد اعضای هیئت مديرۀ شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد شد. دلیل اين امر آن است که در بیشتر شرکتهای بورسی ايرانی تعداد اعضای هیئت مديره مشخص و اغلب 1 نفر است. نتیجۀ فرضیۀ فرعی چهارم بیان میدارد با تغییر در درصد مالکیت سرمايهگذاران نهادی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد شد. دلیل اين امر آن است که سهامداران نهادی انگیزههايی فراتر از کیفیت گزارشگری مالی دارند و يا توجه کمتری به آن میکنند. احتماال در ايران عمده سهامداران نهادی از نهادهای دولتی و شبهدولتی هستند که وابستگی آنان به دولت موجب کاهش انگیزۀ آنان در نظارت مؤثر بر کیفیت فرايند گزارشگری مالی میشود. نتیجۀ فرضیۀ فرعی پنجم بیان میدارد اصلی يا فرعیبودن شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد کرد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان اذعان داشت: پیچیدگی شرکت که با ساختار مالکیت اصلی و داشتن واحدهای فرعی در کنترل شرکت اندازهگیری میشود اثری بر گزارشگری مالی با کیفیت ازسوی واحد اصلی نداشته است. نتیجۀ فرضیۀ فرعی ششم بیان میدارد خصوصی يا دولتیبودن شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد کرد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان اذعان داشت: علیرغم اجرايیشدن اصل 99 قانون اساسی کشور شرکتهای خصوصی نتوانستهاند نقش نظارتی و کنترلی را در گزارشگری با کیفیت باال بهطور اثربخش اجرا کنند. دلیل اين امر ممکن است فرايند واگذاری ناکارآی شرکتهای دولتی به بخش خصوصی و تاحدودی غیررقابتیبودن بازار باشد. سهام نتیجۀ فرضیۀ فرعی هفتم بیان میدارد با تغییر در درصد شناور آزاد شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد نشد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان ادعا کرد: نبود تفاوت در میانگین سهام شناور آزاد شرکتهای با کیفیت باال و شرکتهای با کیفیت پايین گزارشگری مالی نشاندهندۀ عدم تأثیرگذاری سهامداران خرد در سیاستهای کنترلی شرکت و نیز نشانۀ عدم توسعۀ بازارهای سرمايه و زيادبودن سهم دولت در اقتصاد ايران است. نتیجۀ فرضیۀ فرعی هشتم بیان میدارد با تغییر در اندازۀ حسابرسی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد شد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان گفت: کیفیت حسابرسی انجامشده ازسوی سازمان حسابرسی بهمراتب حاشیۀ امنیتی بیشتری خواهد داشت. اما کیفیت حسابرسی انجامشده ازسوی اين سازمان تضمینکنندۀ کیفیت باالتر گزارشگری مالی در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران نبوده است. نتیجۀ فرضیۀ فرعی نهم بیان میدارد وجود واحد حسابرسی داخلی در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان 1030

12 Journal of Economic Business Research, Vol. 5, No. 9, Winter 2015 دکتر رویا دارابی مهناز پیری 98 شرکتها ايجاد نخواهد کرد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان گفت: حسابرسان داخلی نقش اطمیناندهی دربارۀ کیفیت گزارشگری مالی در شرکتهای بورسی نداشتهاند. دلیل اين امر ممکن است آن باشد که وجود حسابرس داخلی در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران با تأکید بر جنبۀ کاربردی بیشتر جنبۀ تشريفاتی داشته است. نتیجۀ فرضیه فرعی دهم بیان میدارد که نوع اظهار نظر حسابرس درخصوص گزارشهای مالی شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران به تغییر در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها منجر خواهد شد. در شرکتهايی که نوع اظهار نظر حسابرس مقبول بوده است گزارشگری مالی با کیفیت بااليی تهیه شده است. درواقع نتايج اين فرضیه بیانگر وجود استقالل حسابرس در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران است. نتیجۀ فرضیۀ فرعی يازدهم بیان میدارد که تغییر و جايگزينی حسابرس در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تغییری در میزان کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايجاد نخواهد کرد. باتوجه به نتیجۀ فرضیه میتوان گفت: طوالنیشدن دورۀ جايگزينی حسابرس در شرکتهای بورسی علیرغم آنچه تصور میشد نتوانسته است موجبات بهبود کیفیت گزارشات مالی را فراهم آورد پیشنهادهایی برمبنای نتایج پژوهش باتوجه به نتايج پژوهش به نظر میرسد که نقش نظام راهبری شرکتی در بورس اوراق بهادار تهران در زمینۀ افزايش کیفیت گزارشگری مالی شرکتها بسیار ضعیف است بنابراين: سیاستگذاران بازار بايد توجه داشته باشند اظهارنظر مقبول حسابرس دربارۀ صورتهای مالی در راستای افزايش کیفیت گزارشگری مالی بهتنهايی کافی نیست و ممکن است توجه به ساير سازوکارهای نظام راهبری شرکتی مناسبتر باشد. فقط استفادهکنندگان از گزارشهای مالی هم بايد آگاه باشند که داشتن سازوکارهای نظارتی اطمینان کافی از کیفیت اطالعات و کاهش عدم تقارن اطالعاتی را فراهم نمیکند. سازمان بورس اوراق بهادار نیز بايد سیستم منسجمی را برای ارزيابی کیفیت نظام راهبری شرکتی اعمال و با شدت بیشتری به الزام شرکتها برای اعمال نظام راهبری شرکتی کارآ و اثربخش اقدام کند. عالوه بر آن بايد با گسترش مطالعات و ادبیات نظری نظام راهبری شرکتی فعاالن بورس اعضای هیئت مديرۀ شرکتها سهامداران مؤسسات حسابرسی پژوهشگران... با مباحث نظام راهبری شرکتی بیشتر آشنا شوند تا از اين طريق بتوانند بهنحو مناسبی در نظام راهبری شرکتی و درنتیجه در افزايش کیفیت گزارشگری مالی شرکتها ايفای نقش کنند. 3. پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی - بررسی تأثیر ساير ويژگیهای هیئت مديره مانند: سن تحصیالت داشتن تخصص در زمینۀ جلسات هیئت مديره و... بر کیفیت گزارشگری مالی کاری تعداد - اندازهگیری شاخص توانايی نظام راهبری شرکتی با استفاده از عوامل و سازوکارهای ديگر - بررسی تأثیر کیفیت سازوکارهای نظام راهبری شرکتها بر تصمیمات استفادهکنندگان - بررسی رابطۀ بین کیفیت سازوکارهای نظام راهبری شرکتی و میزان انحرافات اظهارشده از اصول پذيرفتهشدۀ حسابداری در صورتهای مالی - تکرار اين پژوهش پس از تصويب و اجرايیشدن آيیننامۀ اصول راهبری شرکت در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار و مقايسۀ نتايج بهدستآمده با نتايج اين پژوهش مرجعها حساس يگانه يحیی »مفهوم حاکمیت شرکتی و نقش آن در گزارشگری«مقالۀ ارائهشده در سمینار گزارشگری مالی و

13 93 and the Prediction of Future Cash Flows, The Accounting Review 76, Chalaki, Pari; Didar, Hamzeh; Riahinezhad, Mohadeseh Corporate Governance Attributes and Financial Reporting Quality: Empirical Evidence from Iran, International Journal of Business and Social Science 3(15), Chang, J. Ch. & Sun, H. L The Relation between Earnings Informativeness, Earnings Management and Corporate Governance in The pre- and post- SOX Priods, Working Paper, SSRN. Clarkson, P. M.; Ferguson, C.; Hall, J Auditor Conservatism and Voluntary Disclosure: Evidence from the year 2000 Systems Issue, Accounting and Finance 43, Fathi, J Corporate Governance System and Quality of Accounting Information, Mediterranean Journal of Social Science 4(2), Forker, J. J Corporate Governance and Disclosure Quality, Accounting & Business Research 22(86), بررسی رابطۀ بین عوامل مؤثر مالی و غیرمالی بر چسبندگی هزینهها تحوالت پیش روی 3 و 3 دیماه تهران. سجادی ح. زراءنژاد م. جعفری ع »بررسی ويژگیهای غیرمالی مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران«بررسیهای حسابداری و حسابرسی )17(16 کردستانی غالمرضا و رحیمی محم د »بررسی عوامل تعیینکنندۀ انتخاب سطح سرمايه«. شمارۀ اول. معینالدين م. و دهقان ف. کیفیت گزارشگری مالی و اثرات اقتصادی آن در بازار فصلنامۀ پژوهشهای تجربی حسابداری مالی سال اول اثر ساختار حاکمیت شرکتی بر کیفیت افشای اطالعات)پاياننامۀ کارشناسی ارشد( دانشگاه الزهرا. میدری احمد و حجاريان سعید »راهکارهای پیادهسازی اصول حاکمیت شرکتی در ايران«. مقالۀ ارائهشده در سمینار بازار سرمايۀ موتور محرک توسعۀ اقتصادی ايران 7 و 3 آذرماه تهران. نهندی يداهلل و نیکومرام هاشم »تبیین و ارائۀ الگويی برای انتخاب بر مؤثر عوامل ارزيابی و تعیین مالی«. فراسوی مديريت 3(2 ( کیفیت گزارشگری Al Sufy, F. J.; Almbaideen, H. I. M.; Alabbadi, M. H.; Makhlouf, M. H Corporate Governance and Its Impact on the Quality of Accounting Information in the Industrial Community Shareholding Companies Listed in Amman پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار سال پنجم شماره نهم زمستان 1030 Song, J. & Windram, B Benchmarking Audit Committee Effectiveness in Financial Reporting, International Journal of Auditing 8(3), Financial Market-Jordan, International Journal of Humanities and Social Science 3(5), Barth, M. E.; Cram, D.; Nelson, K Accruals

14