ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ O ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ O ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΠΑΠΑΥΡΗΣΟΓΟΤΛΟΤ ΣΑΤΡΟ ΔΠΟΠΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΘΔΡΗΟΤ ΓΔΧΡΓΗΟ Δθπνλεζείζα Πηπρηαθή Δξγαζία απαξαίηεηε γηα ηε ιήςε Πηπρίνπ

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ ηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία εμεηάδεηαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη ε ζεκαζία ηεο ςπρνινγίαο ζηελ ειιεληθή αγνξά θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε δηαδηθαζία πξφζιεςεο ησλ εξγαδνκέλσλ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο έρεη γίλεη θπξίσο κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάιπζε ηνπ ξφινπ ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη/ηεζη αμηνιφγεζεο ππνζεηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηελ ζχγρξνλε επηρείξεζε. Αθνξκή γηα ηε ζπγγξαθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ηνπ ξφινπ ηεο ςπρνινγίαο ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Έπεηηα απφ ηελ δηεθπεξαίσζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ε αληίιεςε γηα ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη είλαη πσο απνηεινχλ ρξήζηκν εξγαιείν θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο πξνζσπηθνχ. Χζηφζν, πξέπεη λα ηνληζηεί πσο ε ρξήζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη κπνξεί λα έρεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζε εηαηξείεο νη νπνίεο δελ έρνπλ πξνρσξήζεη πξψηα ζε πεξηγξαθή ζέζεσλ εξγαζίαο θαη πηζηεχνπλ πσο ε ρξήζε απηψλ ησλ ηεζη ζα ηνπο βνεζήζεη. Έηζη ε ρξήζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ ρξήζε ηνπο θαη πξέπεη λα αζθείηαη απφ εμεηδηθεπκέλνπο θαη ελεκεξσκέλνπο ππαιιήινπο ψζηε λα κπνξεί λα δίλεη ζσζηά απνηειέζκαηα θαη λα ιακβάλεη ζσζηέο απνθάζεηο. II

3 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ξεθηλώληαο ηε ζπγγξαθή ηεο πηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο ζα ήζεια λα αθηεξώζσ απηό ην θνκκάηη πξνθεηκέλνπ λα επραξηζηήζσ ζεκαληηθνύο αλζξώπνπο πνπ ρσξίο ηε βνήζεηα ηνπο δελ ζα βξηζθόκνπλ ζε απηό ην ζεκείν. Αξρηθά ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ όινπο ηνπο θαζεγεηέο κνπ πνπ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνηηεηηθήο κνπ πεξηόδνπ, κνπ αλνίμαλε θαηλνύξγηνπο νξίδνληεο, πξνζθέξνληαο κνπ πιήζνο γλώζεσλ όπσο επίζεο θαη ζσζηή θαζνδήγεζε ώζηε λα κπνξώ λα αληαπεμέιζσ όζν ην δπλαηόλ θαιύηεξα ζηνλ επαγγεικαηηθό ρώξν ησλ επηρεηξήζεσλ. Ιδηαίηεξα, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηελ επγλσκνζύλε κνπ θαη ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο πηπρηαθήο, Καζεγεηή θ. Θεξίνπ Γεώξγην, γηα ηνλ ρξόλν πνπ αθηέξσζε ώζηε λα νινθιεξσζεί ε έξεπλα, ηηο ρξήζηκεο ππνδείμεηο θαη ηηο εύζηνρεο παξαηεξήζεηο ηνπ πνπ πξόζθεξε ζε όια ηα ζηάδηα ηεο, θαζώο ρσξίο ηε βνήζεηα ηνπ ζα ήηαλ αδύλαηε ε δηεμαγσγή θαη ε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο απηήο. Τειεηώλνληαο νθείισ έλα κεγάιν επραξηζηώ ζηελ νηθνγέλεηα κνπ πνπ ήηαλ δίπια κνπ ζε όιε ηελ δηάξθεηα ησλ θνηηεηηθώλ κνπ ρξόλσλ, ππνζηεξίδνληαο κε ηόζν ςπρνινγηθά όζν θαη νηθνλνκηθά θαζώο επίζεο θαη ηνπο θίινπο κνπ γηα ηε ζεκαληηθή ζπκπαξάζηαζε θαη ηε δύλακε πνπ κνπ έδηλαλ ώζηε λα ζπλερίζσ. Τνπο επραξηζηώ γηα ηελ ππνκνλή ηνπο θαη ηε θαηαλόεζή ηνπο. III

4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΧΓΖ... 6 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ- ΜΔΡΟ Α ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΑΝΘΡΧΠΗΝΖ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΟΡΓΑΝΧΗΑΚΖ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΑΣΟΜΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΣΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΣΧΝ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ Ζ ΔΤΡΔΖ ΔΡΓΑΗΑ ΚΗΝΖΣΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΑΝΘΡΧΠΗΝΟ ΓΤΝΑΜΗΚΟ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΠΡΟΛΖΦΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΔΠΗΛΟΓΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ- ΜΔΡΟ B ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΗΣΟΡΗΑ ΣΖ ΦΤΥΟΛΟΜΔΣΡΗΑ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΔ ΘΔΧΡΗΔ ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΣΖ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΑ ΥΡΖΗΜΟΣΖΣΑ ΣΖ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΑ ΣΖΝ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΓΗΔΞΑΓΧΓΖ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ Χ ΠΡΟ ΣΟ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ Χ ΠΡΟ ΣΖ ΜΟΡΦΖ Χ ΠΡΟ ΣΟΝ ΣΡΟΠΟ ΥΟΡΖΓΖΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΚΑΣΑΚΔΤΖ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ - ΓΟΜΖ ΔΝΟ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΚΑΝΟΝΔ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ΚΑΗ ΚΑΣΑΡΣΗΖ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΣΟΥΟΗ ΚΑΗ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΑΝΑΛΤΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΚΛΑΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ IV

5 5.2. ΑΝΑΛΤΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΜΔ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟ ΣΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΑΝΑΛΤΖ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΚΑΣΑ ΣΖ ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΤΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΣΧΝ ΗΚΑΝΟΣΖΣΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΜΔΣΡΖΖ ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΖ ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΌΡΗΑ ΔΜΠΗΣΟΤΝΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: ΔΓΚΤΡΟΣΖΣΑ ΜΟΡΦΔ ΔΓΚΤΡΟΣΖΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9: ΥΔΖ ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΚΑΗ ΔΓΚΤΡΟΣΖΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 10: ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ V

6 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Δμέιημε ηεο ςπρνκεηξίαο Πίλαθαο 2: Σεζη αξηζκεηηθήο ηθαλφηεηαο Πίλαθαο 3: Σεζη καζεκαηηθήο ζθέςεο Πίλαθαο 4: Σεζη γισζζηθήο αληίιεςεο Πίλαθαο 5: Σεζη ρσξηθήο αληίιεςεο Πίλαθαο 6: Σεζη αθεξεκέλεο αληίιεςεο Πίλαθαο 7: Σεζη ζπγθέληξσζεο ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΧΝ Δηθφλα 1: Μέξνο εξσηεκαηνινγίνπ Πξνζσπηθφηεηαο Δηθφλα 2: Σεζη ηεο ζεσξία ησλ 5 παξαγφλησλ Δηθφλα 3: Ο «θψδηθαο» ηνπ Holland (Mu Career Center, 2010) Δηθφλα 4: Δξσηεκαηνιφγην ζχκθσλα κε ηνλ θψδηθα ηνπ Holland Δηθφλα 5: Δθηειεζηηθφ ηεζη Δηθφλα 6: Με γισζζηθφ ηεζη Δηθφλα 7: Σεζη ζπκπιήξσζεο ειιηπψλ θξάζεσλ VI

7 ΔΗΑΓΧΓΖ / 7 ΔΗΑΓΧΓΖ Σν πην ζεκαληηθφ ζέκα ζε κία επηρείξεζε, φπσο αλαθέξνπλ νη πεξηζζφηεξνη ζηνλ θιάδν ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, είλαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο. Μάιηζηα πνιινί αλαθέξνπλ φηη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ είλαη ηειηθά ε επηρείξεζε. Έηζη ηειηθά ην αλζξψπηλν δπλακηθφ κηαο επηρείξεζεο θαίλεηαη λα είλαη ν πην ζεκαληηθφο παξάγνληαο απηήο. Θα πξέπεη λα έρεη επηιερζεί ζσζηά θαη λα έρεη αθηεξσζεί αξθεηφο ρξφλνο ζηελ εθπαίδεπζή ηνπ. Κάζε θνξά ινηπφλ αλαδεηνχληαη νη θαηάιιειεο κέζνδνη πξνζέιθπζεο, επηινγήο, αμηνιφγεζεο θαη πξναγσγήο ηνπ πξνζσπηθνχ. Ζ εθαξκνγή ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη ζηηο επηρεηξήζεηο απνηειεί κηα απφ ηηο πην θαηάιιειεο κεζφδνπο επηινγήο, αμηνιφγεζεο θαη πξναγσγήο ηνπ πξνζσπηθνχ αθνχ κέζα απφ απηά θάπνηνο κπνξεί λα εμάγεη ζπκπεξάζκαηα σο πξνο ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θάζε αηφκνπ, ηελ ηθαλφηεηεο ηνπ, ηνλ ηξφπν πνπ βιέπεη ηνπο άιινπο γχξσ ηνπ ζε δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο, θαζψο θαη λα αληρλεχζεη ην πνπ κπνξεί έλα άηνκν λα πξνζθέξεη πεξηζζφηεξν ψζηε ηειηθά λα βξεζεί ζηελ θαηάιιειε ζέζε γη απηφ. Βέβαηα, ζεκαληηθφο είλαη ν ηξφπνο ρεηξηζκνχ ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη γηαηί απφ απηφ εμαξηάηαη ηειηθά αλ θαη θαηά πφζν ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη κπνξνχλ λα θξίλνπλ αληηθεηκεληθά έλαλ ππνςήθην. Γηα ηελ εθαξκνγή ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη ρξεηάδνληαη ζηνηρεία ςπρνινγίαο αιιά θαη ζηνηρεία απφ ηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο θαζψο θαη ζηνηρεία ηεο ζεσξίαο ηεο νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο πξνζσπηθνχ ζηηο επηρεηξήζεηο. Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, δηέπεηαη απφ νξηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, νη νπνίεο απνηεινχλ απφζηαγκα πνιιψλ εηψλ παξαηήξεζεο, έξεπλαο, κειέηεο θαη αίζζεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο θαη ζηελ πεξίπησζή καο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ θαηαλφεζε αλζξψπσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, πξνθχπηεη είηε πξσηνγελψο απφ δηθέο καο άκεζεο παξαηεξήζεηο θαη εκπεηξίεο, είηε δεπηεξνγελψο απφ παξαηεξήζεηο, έξεπλεο θαη εκπεηξίεο ησλ άιισλ. Ζ ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν είλαη βαζηζκέλε ζηνλ Sutermeister (1986) ν νπνίνο ππνζηεξίδεη φηη ππάξρνπλ θάπνηνη αηνκηθνί πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο εξγαζηαθήο ζπκπεξηθνξάο.

8 ΔΗΑΓΧΓΖ / 8 Kάζε άλζξσπνο γελληέηαη κε θάπνηεο βαζηθέο αλάγθεο, ζέηεη ζηφρνπο θαη έρεη ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα. Ζ επηθνηλσλία ππάξρεη κέζα ζε θάζε δηαδηθαζία ηνπ νξγαληζκνχ θαη είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Απφ ηελ άιιε ε ςπρνκεηξία νξίδεηαη σο ν θιάδνο ηεο επηζηήκεο ηεο ςπρνινγίαο, ν νπνίνο αζρνιείηαη κε ην ζρεδηαζκφ θαη ηε ρξήζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ, θαη ηελ εθαξκνγή ζηαηηζηηθψλ θαη καζεκαηηθψλ κεζφδσλ ζηε δηαδηθαζία ηεο ςπρνινγηθήο αμηνιφγεζεο. Ζ ςπρνκεηξία δηαθέξεη απφ ηελ ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε. Ο πην γλσζηφο νξηζκφο είλαη φηη σο ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε νλνκάδνπκε ηε δηαδηθαζία ζπλδπαζκνχ ελεξγεηψλ, φπσο θιηληθή παξαηήξεζε, ζπλέληεπμε κε ηνλ εξγαδφκελν θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία εκπεηξνγλσκφλσλ, ρνξήγεζε ςπρνινγηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη θιηκάθσλ, ζπλεδξίεο, πξνθνξηθή θαη γξαπηή επηθνηλσλία απνηειεζκάησλ θαη ζπζηάζεηο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ςπρνινγηθήο παξέκβαζεο. Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο αθφκα θαη ζήκεξα ρξεζηκνπνηνχλ θπξίσο ηε κέζνδν ηεο ζπλέληεπμεο θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο, ζεσξψληαο ηε ρξήζε ςπρνκεηξηθψλ εξγαιείσλ πεξηηηή θαη αλαμηφπηζηε δηαδηθαζία. ην ζεκείν απηφ φκσο, θάλνπλ ιάζνο, θαζψο νη επηζηήκνλεο ρξεηάζηεθαλ πάλσ απφ ρίιηα ρξφληα κέρξη λα θαηεγνξηνπνηήζνπλ ή λα εληάμνπλ ζε αξηζκεηηθέο θιίκαθεο ηηο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο, ψζηε λα ηηο θαηαζηήζνπλ ζε έλα αμηφπηζην εξγαιείν ζηα ρέξηα ησλ αμηνινγεηψλ. Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο θαηαγξαθήο ησλ αηνκηθψλ δηαθνξψλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο εληνπίδνληαη ζηελ Αξραία Διιάδα κε θπξηφηεξν εθπξφζσπν ηνλ Ηππνθξάηε κε ηε ζεσξία ησλ ηεζζάξσλ ρπκψλ. θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο απνηειεί ε πνιχπιεπξε δηεξεχλεζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θαηά ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ παξνχζα πξνζπάζεηα είλαη κηα ζεσξεηηθή κειέηε ε νπνία ρξεζηκνπνηεί δεπηεξνγελή δεδνκέλα. ηα πιαίζηα απηήο ηεο θαηεπζπληήξηαο γξακκήο παξνπζηάδνληαη ιεπηνκεξψο ηα είδε ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη θαη ε ρξεζηκφηεηα θαη ζπκβνιή ηνπ θαζελφο ζηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ θαη θάλνπκε αλάιπζε ηνπ ξφινπ ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη/ ηεζη αμηνιφγεζεο ππνζεηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηηο ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο. Γηα λα πξνζεγγηζηεί νκαιά ν

9 ΔΗΑΓΧΓΖ / 9 επηζπκεηφο ζηφρνο παξνπζηάδνληαη θαίξηα ζεκεία ηεο εμέιημεο ηεο επηζηήκεο ηεο ςπρνινγίαο θαη ηδηαίηεξα ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη ζηελ πνξεία ησλ ρξφλσλ. Δπίζεο ζηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία εμεηάδεηαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη ε ζεκαζία ηεο ςπρνινγίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ειιεληθή αγνξά, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε δηαδηθαζία πξφζιεςεο ησλ εξγαδνκέλσλ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο έρεη γίλεη θπξίσο κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάιπζε ηνπ ξφινπ ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη/ ηεζη αμηνιφγεζεο ππνζεηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηε ζχγρξνλε επηρείξεζε, εμεηάδνληαο απηά ηα ηεζη απφ δπν πιεπξέο, νη νπνίεο είλαη ε επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ςπρνκεηξηθνχ ηεζη/ηεζη αμηνιφγεζεο θαη ε ζσζηή εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ. Καη νη δπν απηέο πιεπξέο ζηνρεχνπλ ζηε κεγηζηνπνίεζε ηεο επηινγήο ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ γηα ηελ αλάινγε ζέζε εξγαζίαο. Αθνξκή γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ηνπ ξφινπ ηεο ςπρνινγίαο ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Ζ εξγαζία ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο. Σν πξψην κέξνο είλαη θπξίσο εηζαγσγηθφ θαη αθνξά κηα γεληθή αλάιπζε ηεο ςπρνινγίαο, ηηο ζεσξίεο ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο, ηελ εμέηαζε ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, ηελ αλάιπζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ηελ επηινγή ηνπ πξνζσπηθνχ ζηηο επηρεηξήζεηο. Σν δεχηεξν θαη θχξην κέξνο, αθνξά ηελ αλάιπζε ηεο Φπρνκεηξίαο. Ξεθηλά κε κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή, ζπλερίδεη κε ηελ αλάιπζε ησλ ζεσξηψλ, ηεο αμηνπηζηίαο θαη ηεο εγθπξφηεηαο ηνπ θιάδνπ, θαζψο θαη ηελ αλάιπζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη θαη θαηαιήγεη κε ηνλ ξφιν θαη ηελ ρξήζε απηψλ ησλ ηεζη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σέινο, ε ζεσξεηηθή απηή κειέηε θιείλεη κε ηα ζπκπεξάζκαηα θαη ηηο πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο έξεπλεο.

10 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 10 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α Κεθάλαιο 1: Φςσολογία και ανθπώπινη ζςμπεπιθοπά Ζ ςπρνινγία ζηε ζχγρξνλε επνρή αλαθέξεηαη σο επηζηήκε θπξίσο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ. Δίλαη ε επηζηήκε ηεο αηνκηθήο ζπκπεξηθνξάο. Λέγνληαο ζπκπεξηθνξά ελλννχκε εθηφο απφ ηελ θίλεζε, ηελ ζθέςε, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ηελ θαληαζία, ηελ αλάκλεζε, ηελ ιχπε θαη πνιιέο άιιεο πξάμεηο πνπ νη άλζξσπνη θάλνπλ ή βηψλνπλ. Χο έξγν ηεο ςπρνινγίαο νξίδνπκε ηελ θαηάιεμε ζε ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ ζπκπεξηθνξά: λα αλαθαιχπηεη λνκνηειεηαθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο νη άλζξσπνη ελεξγνχλ, ζθέθηνληαη θαη αηζζάλνληαη, θαη ησλ ζπλζεθψλ πνπ θαζνξίδνπλ απηέο ηηο δηαθνξνπνηήζεηο. Γεληθά, ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά είλαη κηα ζεηξά ελεξγεηψλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ πξνο έλα ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ. Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, δηέπεηαη απφ νξηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, νη νπνίεο απνηεινχλ απφζηαγκα πνιιψλ εηψλ παξαηήξεζεο, έξεπλαο, κειέηεο θαη αίζζεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο θαη ζηελ πεξίπησζή καο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ θαηαλφεζε αλζξψπσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, πξνθχπηεη είηε πξσηνγελψο απφ δηθέο καο άκεζεο παξαηεξήζεηο θαη εκπεηξίεο, είηε δεπηεξνγελψο απφ παξαηεξήζεηο, έξεπλεο θαη εκπεηξίεο ησλ άιισλ. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρνπλ γίλεη πάξα πνιιέο έξεπλεο γηα ηε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. Μεξηθέο απφ απηέο παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηαηί δείρλνπλ πφζν εχθνιε είλαη ε ρεηξαγψγεζε ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ πνιππινθφηεηα φκσο ηεο δνκήο ηεο αλζξψπηλεο θχζεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πεξηγξαθέο ή πξνβιέςεηο απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ απέρνπλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Όκσο, θακηά ζεσξία κέρξη ηψξα γχξσ απφ ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά δελ έρεη ηχρεη γεληθήο παξαδνρήο. Αξθεηέο έρνπλ μερσξίζεη εμαηηίαο ηεο κνλαδηθφηεηαο ηεο ζπλεηζθνξάο ηνπο ζηελ θαηαλφεζε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο, νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: 1. Ζ Φξνυδηθή πξνζέγγηζε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο: Με βάζε ηoλ Freud(1901), ν ραξαθηήξαο ηνπο αλζξψπνπ θαη νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπ θαζνξίδνληαη θπξίσο απφ ηξεηο παξάγνληεο αλζξψπηλεο ππφζηαζεο, νη νπνίνη

11 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 11 απνηεινχλ ηε γελεζηνπξγφ αηηία ησλ αλζξψπηλσλ πξάμεσλ : Σν Αζπλείδεην, ην Δγψ θαη ην Τπεξεγψ. 2. Θεσξία ηεο νκνηνζηαηηθήο: Ο άλζξσπνο απνβιέπεη ζηελ επίηεπμε θαη δηαηήξεζε κίαο ζηαζεξφηεηαο: ζηελ εηθφλα πνπ έρεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, ζηηο εζσηεξηθέο θαη βηνινγηθέο ηνπ αλάγθεο, ζην θπζηθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη ηέινο ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Ζ ηάζε απηή γηα εμηζνξξφπεζε είλαη ν παξάγνληαο θιεηδί πνπ θάλεη ε νκνηνζηαηηθή ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη ζην πσο απηή εθδειψλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο αιιαγψλ θαη ζπγθξνχζεσλ ζηνλ θνηλσληθφ θαη εξγαζηαθφ ρψξν. 3. Ζ ζεσξία ηνπ Sheldon (ζσκαηηθήο δηάπιαζεο)(sheldon, 1942): Με βάζε ηελ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία δηαθξίλνληαη θάπνηεο ζρέζεηο κεηαμχ ηχπσλ ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο- ζσκαηηθήο δηάπιαζεο θαη ηδηνζπγθξαζίαο ηνπ αλζξψπνπ. Ζ ηδηνζπγθξαζία θαη ν ραξαθηήξαο ηνπ θάζε αλζξψπνπ θαη ε επαθφινπζε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηε ζσκαηηθή ηνπ δηάπιαζε, ηελ θαηαζθεπή ηνπ ζθειεηνχ, ηνπ κχεο, ην ζρήκα ηνπ ζηήζνπο θαη άιια ζσκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ ηδηνζπγθξαζία παξακέλεη ζηαζεξή θαζ φιε ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ αηφκνπ θαη ηα αλαηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ κεηαβάιινληαη ζεκαληηθά. Έηζη ππάξρνπλ ηξεηο αληηπξνζσπεπηηθνί ηχπνη ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο: ν ελδνκνξθηθφο, ν κεζνκνξθηθφο θαη ν εμσκνξθηθφο. 4. Ζ ζεσξία ησλ επηηπρηψλ θαη απνηπρηψλ: Αθνξά ηελ κειέηε ησλ επηπηψζεσλ ησλ εκπεηξηψλ πνπ απνθηά ην άηνκν ζηηο αιιειεπηδξάζεηο κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Ζ ζεσξία απηή δίλεη έκθαζε ζηε ζεκαζία ησλ εκπεηξηψλ απνηπρίαο θαη επηηπρίαο, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν αληίιεςεο ηνπ αηφκνπ, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ θαζνξίδεη ηνλ αηνκηθφ ηνπ ηχπν ζπκπεξηθνξάο. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ε ζρέζε ηνπ αλζξψπνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ είλαη θαιή, ν άλζξσπνο ληψζεη επηηπρεκέλνο, επηζπκεηφο θαη γεληθά έρεη κηα ζεηηθή εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Αλ θάπνηα εκπεηξία νδεγήζεη ζε απνηπρία, ηφηε ε αληίιεςε θαη ηα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ είλαη δηαθνξεηηθά. 5. Ζ ζεσξία ηεο αηνκηθήο πξσηνβνπιίαο: Ζ ζεσξία απηή δίλεη έκθαζε ζηνλ παξάγνληα άλζξσπν. Ο άλζξσπνο, ζαλ ζπληζηψζα, αλαπηχζζεη, επηδεηθλχεη θαη πηνζεηεί κηα ζπκπεξηθνξά πνπ ηνλ θαζνξίδεη ζηνλ ρψξν πνπ θηλείηαη. Έηζη, ην άηνκν κπνξεί λα αλαπηχμεη έλα ηξφπν ζπκπεξηθνξάο παξάιιεια κε ηηο αιιειεπηδξάζεηο κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Σαπηφρξνλα, βέβαηα, ην πεξηβάιινλ επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ. Σα ζπζηαηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ

12 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 12 αηφκνπ είλαη ε νληφηεηα, νη εκπεηξίεο νη νπνίεο βηψλεη ζην πεξηβάιινλ ηνπ θαη ν εαπηφο. 6. Ζ ζεσξία ηεο πξνζσπηθήο παξαγσγηθφηεηαο: Δδψ κειεηάηαη ν άλζξσπνο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο θαη νη παξάγνληεο πνπ παίδνπλ απνθαζηζηηθφ ξφιν ζηηο απνθάζεηο, ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηελ απφδνζή ηνπ, αιιά θαη ηηο απνξξένπζεο αιιειεπηδξάζεηο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ ζην ρψξν απηφ (Υπηήξεο, 2001 α ). ηελ πξαγκαηηθφηεηα πθίζηαληαη πνιιέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνποεξγαδνκέλνπο. Ο θάζε άλζξσπνο έρεη δηαθνξεηηθή πξνζσπηθφηεηα θαη βηψκαηα, κε απνηέιεζκα λα αληηδξά δηαθνξεηηθά θάησ απφ ηηο ίδηεο θαηαζηάζεηο- ζπλζήθεο. Πάξα ηαχηα, ππάξρεη κηα ζεηξά απφ ζεκειηψδε θνηλά γλσξίζκαηα, πνπ δηέπνπλ ηελ ζπκπεξηθνξά φισλ ησλ αλζξψπσλ. Σα γλσξίζκαηα απηά, αλ θαηαγξαθνχλ αλαιπηηθά, κε φιεο ηηο πηζαλέο δηαθνξνπνηήζεηο ηνπο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ εξκελεία ηεο αηνκηθήο ζπκπεξηθνξάο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ αθφκα θαη ζηελ πξφβιεςε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. ην ρψξν ηεο δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ είλαη κεγάιε πξφθιεζε ε κειέηε ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο δηφηη νη επηρεηξήζεηο παξνπζηάδνπλ ζπγθεθξηκέλε «ζπκπεξηθνξά», επεηδή απνηεινχληαη απφ ζπγθεθξηκέλα άηνκα θαη έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα (κέγεζνο, νξγάλσζε, ζηφρνπο, πνιηηηθέο).

13 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 13 Κεθάλαιο 2: Οπγανυζιακή ζςμπεπιθοπά χκθσλα κε ηνλ Εαβιαλφ (2002), ην νξγαλσζηαθφ πεξηβάιινλ απνηειείηαη απφ ην εμσηεξηθφ θαη εζσηεξηθφ. Σν εμσηεξηθφ απνηειείηαη απφ ην γεληθφ (νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ/ πνιηηηζκηθφ, πνιηηηθφ/ λνκνζεηηθφ, ηερλνινγηθφ, θπζηθφ) θαη ην εηδηθφ πεξηβάιινλ (πειάηεο, αληαγσληζηέο, επηηφπηα αγνξά εξγαζίαο θαη θεθαιαίνπ). Σν εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ απνηειείηαη απφ ηελ αλψηαηε δηνίθεζε, ηελ απνζηνιή, ην φξακα θαη ηε ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο, ην ζχζηεκα παξαγσγήο πξντφλησλ/ ππεξεζηψλ, ηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζίαο θαη ζρεδηαζκφο έξγσλ, ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα. Οη νξγαληζκνί είλαη θνηλσληθά ζπζηήκαηα. Ζ ζρέζε κεηαμχ αηφκσλ θαη νκάδσλ ζηνπο νξγαληζκνχο δεκηνπξγεί έλα είδνο πξνζδνθίαο γηα ηελ ζπκπεξηθνξά πνπ αλακέλεηαη απφ ηα άηνκα. Απηέο νη πξνζδνθίεο ζρεκαηίδνπλ θάπνηνπο ξφινπο πνπ πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ. Κάπνηα άηνκα έρνπλ ηνλ ξφιν ηνπ κάλαηδεξ θαη θάπνηα άιια ην ξφιν ησλ πθηζηακέλσλ. Ζ νξγαλσζηαθή ή νξγαλσηηθή ζπκπεξηθνξά(ο) αζρνιείηαη κε ηελ κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εξγαδνκέλσλ, κέζα ζηελ επηρείξεζε/ νξγαληζκφ θαη ηελ επίδξαζε πνπ απηή έρεη ζηελ απφδνζή ηεο. Ζ νξγαλσζηαθή ζπκπεξηθνξά εκπιέθεηαη άκεζα κε ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θαη δίλεη έκθαζε ζην πσο ε εξγαηηθή ζπκπεξηθνξά ζρεηίδεηαη κε ην πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο, ηελ εηαηξηθή αλαδηνξγάλσζε, ηε δηνίθεζε, ηελ αθνζίσζε, ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ηηο νκάδεο, ηηο ζπγθξνχζεηο, ηελ αηνκηθή απφδνζε, ηελ ζπλνιηθή παξαγσγηθφηεηα, θηι. Οπζηαζηηθά ε Ο εξεπλά ην αληίθηππν πνπ ηα άηνκα, νη νκάδεο θαη νη εηαηξηθέο δνκέο, έρνπλ ζηελ επηρείξεζε θαη πσο ε γλψζε πνπ απνθηάηαη κπνξεί λα εθαξκνζηεί, ψζηε λα βειηηψζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο. Έηζη ε νξγαλσηηθή ζπκπεξηθνξά εζηηάδεη ηε κειέηε ηεο ζε παξαηεξήζηκεο ζπκπεξηθνξέο, κειεηά ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ σο αλεμάξηεησλ κνλάδσλ, αιιά θαη σο κειψλ κηαο νκάδαο θαη αλαιχεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ νκάδσλ θαη ησλ νξγαληζκψλ.

14 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 14 Βαζηθφ αληηθείκελν κειέηεο είλαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία ιφγσ ηνπ δπλακηθνχ ηεο ραξαθηήξα είλαη αξθεηά ελδηαθέξνπζα, δηαθνξνπνηεκέλε, αζηαζήο, πξνβιέςηκε ή κε θαη απνηειεί πξφθιεζε γηα πνιινχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο. Ζ νξγαλσζηαθή ζπκπεξηθνξά επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο. Δίλαη γλσζηφ φηη ε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ ζε νπνηαδήπνηε θαηάζηαζε είλαη απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θαηάζηαζεο. Ζ νξγαλσζηαθή ζπκπεξηθνξά επεξεάδεηαη απφ ηε δνκή θαη ηηο δηαδηθαζίεο. Γηα παξάδεηγκα ε επηθνηλσλία θαη ε ιήςε απνθάζεσλ είλαη δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. Ζ θαηαλφεζε φισλ απηψλ ησλ δηαδηθαζηψλ ζα νδεγήζεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο. Ζ κειέηε ηεο Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο πηνζεηεί ηδέεο θαη εξγαιεία απφ επηζηήκεο φπσο: ηε Φπρνινγία, ηελ Κνηλσληνινγία, ηελ Κνηλσληθή Φπρνινγία, ηελ Αλζξσπνινγία, ηηο Πνιηηηθέο Δπηζηήκεο. Οη πεξηνρέο βειηίσζεο κέζσ ηεο κειέηεο ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη νη παξαθάησ: Πνηφηεηα θαη παξαγσγηθφηεηα (Γηνίθεζε νιηθήο πνηφηεηαο) Πξνζφληα/ Ηθαλφηεηεο/ Γεμηφηεηεο αλζξψπσλ Δλίζρπζε/ Δλδπλάκσζε ησλ αλζξψπσλ Γηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ησλ αλζξψπσλ Δπειημία- δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ζηε ζπλερή αιιαγή Γηαρείξηζε θαηλνηνκίαο θαη επηιεγκέλεο αιιαγήο Γεκηνπξγία πγηνχο θιίκαηνο κέζα ζηνλ Οξγαληζκφ Σέινο, νη ζεκειηψδεηο δείθηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο νη νπνίνη ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ απφδνζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη νη παξαθάησ: Παξαγσγηθφηεηα Απνπζίεο Υξνληθή δηάξθεηα «θχθινπ δσήο» ζηειερψλ Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία Ζ κειέηε ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο ζα βνεζήζεη ηνλ κάλαηδεξ λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ πνπ εξγάδνληαη ζην ηκήκα ηνπ θαη άξα λα επηηχρεη απνηειεζκαηηθφηεξα ηνπο ζηφρνπο ηνπ.

15 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 15 Με ηελ δηαγλσζηηθή πξνζέγγηζε ε νπνία αθνινπζεί ηέζζεξηο θάζεηο, ν κάλαηδεξ επηιέγεη θαη εθαξκφδεη ηελ θαηάιιειε ελέξγεηα. Οη θάζεηο είλαη: πεξηγξαθή, φπνπ ζπγθεληξψλνληαη ηα δεδνκέλα κέζσ παξαηήξεζεο, εξσηεκαηνινγίσλ θαη ζπλεληεχμεσλ, δηάγλσζε, φπνπ εμεγνχκε ηνπο ιφγνπο θαη ηηο αηηίεο ησλ ζπκπεξηθνξψλ, ζπληαγή, φπνπ πξνζδηνξίδνληαη νη ιχζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ελέξγεηα, φπνπ πινπνηνχκε ηηο ιχζεηο θαη αμηνινγνχκε ηα απνηειέζκαηα Αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά Με βάζε ηνλ ηχπν ηεο αηνκηθήο απφδνζεο θαη ηελ αλάιπζε ηνπ, ζην βηβιίν ηνπ Υπηήξε (2001 β ) έρνπκε ηα παξαθάησ ζηνηρεία. Αηομική απόδοζη Αηομικά σαπακηήπ. Δπγαζιακή Πποζπάθεια Οπγανυζιακή Πποζπάθεια Τα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ είλαη ηίπνηα άιιν απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ αηφκσλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν έξγν. Ζ ηθαλφηεηα απηή κπνξεί λα δηαπηζησζεί κε ηε ππνβνιή ησλ αηφκσλ ζε θαηάιιεια ζρεδηαζκέλα ηεζη αμηνιφγεζεο, ηα νπνία κπνξεί λα είλαη ηερληθά, ηεζη κλήκεο θ.ά. αλάινγα κε ηε θχζε ηεο ελ ιφγσ εξγαζίαο. Σν εξσηεκαηνιφγην SDS ηνπ Holland, πνπ παξνπζηάδεηαη εθηελψο αθνινχζσο, απνηειεί ρξήζηκν εξγαιείν γηα απηή ηελ θαηεχζπλζε. Σα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ ηηο απαηηήζεηο ηεο εξγαζίαο γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. Αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά είλαη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ην θχιν, ε θπιή θαη ε ειηθία. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επάξθεηαο φπσο θπζηθή, πλεπκαηηθή, θηλεηηθή (επάξθεηα) θαη ηα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο νη αμίεο, ε πξνζσπηθφηεηα, νη αληηιήςεηο θ.ά. ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο γηα επηηέιεζε έξγνπ κε ηε ζσζηή πξνζέιθπζε θαη επηινγή θαη ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε ησλ ππαιιήισλ. Εξγαζηαθή πξνζπάζεηα είλαη ε πξνζπάζεηα θαη πξνζπκία πνπ δείρλεη γηα εξγαζία ν εξγαδφκελνο (πθηζηάκελνο). εκαληηθφ ξφιν εδψ παίδεη ν κάλαηδεξ ν νπνίνο πξέπεη λα επηιέμεη κεηαμχ ζηξαηεγηθψλ ψζηε λα δηαιέμεη ηελ θαηάιιειε πνπ ζα ηνπ απνθέξεη πεξηζζφηεξν ππνθηλεκέλνπο πθηζηακέλνπο. (Πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ππνθίλεζε είλαη ε πξνζπάζεηα πνπ δείρλεη ην άηνκν γηα εξγαζία). Ζ εξγαζηαθή

16 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 16 πξνζπάζεηα δείρλεη ην πφζν πξφζπκνο είλαη έλαο εξγαδφκελνο. Οπζηαζηηθά είλαη ε παξαθίλεζε γηα εξγαζία θαη ε αχμεζε ηεο πξνζπκίαο γηα επηηέιεζε έξγνπ κε ηε ζσζηή θαηαλνκή ακνηβψλ ζε ζρέζε κε ηελ εξγαζία. Οξγαλσζηαθή πξνζπάζεηα είλαη νη επθαηξίεο πνπ δίλνληαη ζηνπο εξγαδφκελνπο γηα εξγαζία θαη ζπλίζηαηαη απφ ηνπο αθφινπζνπο άμνλεο: Γπλακηθή νκάδσλ εξγαζίαο. Οξγάλσζε, κέγεζνο θαη ηερλνινγία. Πφξνη, ζθνπνί θαη εγεζία. Απνηέιεζκα είλαη ε αχμεζε ησλ επθαηξηψλ γηα επηηέιεζε έξγνπ κε ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ, νξγάλσζε, θαζνδήγεζε θαη έιεγρν ζηνλ ηφπν δνπιεηάο. Γηα λα ππάξμεη πςειή απφδνζε πξέπεη ζχκθσλα κε ηνλ ηχπν λα ππάξρνπλ θαη ηα ηξία απηά ραξαθηεξηζηηθά ζε πςειφ βαζκφ αθνχ βξίζθνληαη ζε ζρέζε γηλνκέλνπ. Καηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ, ε θάζε επηρείξεζε πξέπεη λα θαζνξίδεη ζε ηη πνζνζηφ δηαζέηεη ν θάζε ππνςήθηνο ην θαζέλα απφ ηα ηξία απηά πξναλαθεξζέληα ραξαθηεξηζηηθά. Ζ δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ιακβάλεη ρψξα κέζσ ηεο ζπλέληεπμεο ή αζθαιέζηεξα κε ηε ρξήζε ηνπ θαηάιιεινπ ςπρνκεηξηθνχ ηεζη(π.ρ. ηεζη πξνζσπηθφηεηαο).έηζη ινηπφλ γηα λα ππάξρνπλ ηθαλά άηνκα πξέπεη αξρηθά λα επηιέμνπκε θαη λα πξνζιάβνπκε ηνπ θαηάιιεινπο πνπ ζηε ζπλέρεηα ζα ηνπο εθπαηδεχζνπκε. Απφ ηνλ κάλαηδεξ ρξεηάδεηαη ππνθίλεζε θαη θαηάιιειε θαηαλνκή αληακνηβψλ. Σέινο ν νξγαληζκφο πξέπεη λα παξέρεη θαηάιιειν ζρεδηαζκφ, νξγάλσζε, θαζνδήγεζε, ζχζηεκα ειέγρνπ Αξλεηηθά νξγαλσζηαθήο ππνζηήξημεο Έιιεηςε ρξφλνπ Αζαθείο νδεγίεο Με χπαξμε εμνπζίαο γηα ην ζπγθεθξηκέλν έξγν Έιιεηςε θαηάιιεισλ ππεξεζηψλ θαη βνήζεηαο απφ άιινπο Με ξεαιηζηηθά επίπεδα απφδνζεο Αθακςία δηαδηθαζηψλ Αθαηάιιεια εξγαιεία θαη εμνπιηζκφο Αλεπαξθή ρξεκαηνδφηεζε

17 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 17 Μεγάιε ζεκαζία ζηελ νξγαλσηηθή ζπκπεξηθνξά παίδεη ν ηξφπνο πνπ αληηιακβαλφκαζηε θαη θαηαιαβαίλνπκε ηα γεγνλφηα θαη ηα άηνκα (αληίιεςε), ε απφδνζε ησλ αηηηψλ ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ε κάζεζε (αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά πνπ πξνθχπηεη σο απνηέιεζκα ηεο εκπεηξίαο). Ζ κάζεζε επεξεάδεη ηε πεξηγξαθή θαη ηε δηάγλσζε ηεο νξγαλσηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Δπίζεο, ην ίδην απνηέιεζκα επέξρεηαη θαη κε ηα βηνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηηο ηθαλφηεηεο- δεμηφηεηεο, ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο ησλ αηφκσλ, ηα πηζηεχσ, ηηο αμίεο, ηηο ζηάζεηο, ηε παξαθίλεζε θαη ηε πξνζσπηθφηεηα ηνπο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο(υπηήξεο,2001 γ ) πκπεξηθνξά ζηηο Δπηρεηξήζεηο Δηαηξηθή Κνπιηνχξα (Σεξδίδεο, 2004) είλαη ηα ζπζηήκαηα θνηλψλ αμηψλ θαη πεπνηζήζεσλ πνπ δεκηνπξγνχλ θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο νη νπνίνη θαζνδεγνχλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Δπηδησθφκελνο ζθνπφο είλαη ν επεξεαζκφο ηεο αηνκηθήο ζπκπεξηθνξάο πξνο ηελ επηζπκεηή θαηεχζπλζε. Σςπολογία Δπγαζιακήρ ςμπεπιθοπάρ: «Θεηηθέο» ζπκπεξηθνξέο «Αξλεηηθέο» ζπκπεξηθνξέο Θεηικέρ Δπγαζιακέρ ςμπεπιθοπέρ: Καλνληθή Πξνζέιεπζε ζηελ Δξγαζία Τπέξβαζε Οξγαλσζηαθνχ Ρφινπ Πειαηνθεληξηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο Δλεξγή πκκεηνρή ζηε Λήςε Απνθάζεσλ Θεηικά Οπγανυζιακά Αποηελέζμαηα: Απνδνηηθφηεηα Απνηειεζκαηηθφηεηα Πνηφηεηα Τςειφ Ζζηθφ Θεηηθφ Δξγαζηαθφ Κιίκα Απνηηικέρ Δπγαζιακέρ ςμπεπιθοπέρ:

18 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 18 Απνπζηαζκφο Οηθεηνζειείο Απνρσξήζεηο ηακάρεο/αληηπαξαζέζεηο νιηνθζνξέο Απάζεηα/Παζεηηθφηεηα Απνηηικά Οπγανυζιακά Αποηελέζμαηα: Πξνβιεκαηηθή Αληαγσληζηηθφηεηα Υακειφ Ζζηθφ Αξλεηηθφ Κιίκα/Δξγαζηαθφ Άγρνο Ζ ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν είλαη βαζηζκέλε ζηνλ Sutermeister (1986) ν νπνίνο ππνζηεξίδεη φηη ππάξρνπλ θάπνηνη αηνκηθνί πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο εξγαζηαθήο ζπκπεξηθνξάο. Κάζε άλζξσπνο γελληέηαη κε θάπνηεο βαζηθέο αλάγθεο, ζέηεη ζηφρνπο θαη έρεη ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα. Ζ επηθνηλσλία ππάξρεη κέζα ζε θάζε δηαδηθαζία ηνπ νξγαληζκνχ θαη είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Χο επηθνηλσλία νξίδνπκε ηελ δηαδηθαζία πνπ δηεπθνιχλεη ηηο ελέξγεηεο ηεο δηνίθεζεο. Απνηειεί κηα αλαγθαηφηεηα ζην ρψξν ηνπ νξγαληζκνχ θαη κηα απφ ηηο ζνβαξέο αλζξψπηλεο αλάγθεο. Ζ επηηπρία ηνπ νξγαληζκνχ εμαξηάηαη θαη απφ ηηο ηθαλφηεηεο πνπ έρεη ην άηνκν λα αθνχεη κε πξνζνρή θαη λα κπνξεί λα θαηαλνεί απηά πνπ ιέεη ν ζπλνκηιεηήο ηνπ. Οη επηζέζεηο θαη νη ζπγθξνχζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ κέζα ζ έλαλ νξγαληζκφ είλαη πνιιέο θαη πνηθίιεο. Ζ δηεπζέηεζε ησλ ζπγθξνχζεσλ ζα βνεζήζεη ζηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ. Ζ νξγαλσηηθή θνπιηνχξα είλαη ην ζχλνιν ησλ αληηιήςεσλ, αμηψλ, ζπλεζεηψλ, παξαδφζεσλ θαη πξαθηηθψλ πνπ έρνπλ δηάξθεηα θαη νη νπνίεο απνηεινχλ βηψκαηα θαη πεπνηζήζεηο φισλ ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Οη πξνζδνθίεο απφ ηελ θνπιηνχξα δεκηνπξγνχλ πξφηππα απνδεθηήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηξφπνπο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ θαζεθφλησλ. Ζ νξγαλσηηθή θνπιηνχξα είλαη αλάινγε κε ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ. Σέινο, ε θνπιηνχξα επεξεάδεη ηνλ ηξφπν πνπ ηα κέιε ηνπ νξγαληζκνχ ζπλδένληαη ην έλα κε ην άιιν,

19 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 19 θαζψο επίζεο θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηα άηνκα πνπ είλαη έμσ απφ ηνλ νξγαληζκφ(σεξδίδεο, 2004) πκπεξηθνξά ησλ εξγαδνκέλσλ Ζ εξκελεία ηεο αηνκηθήο ζπκπεξηθνξάο απφδνζεο (Σεξδίδεο, 2004) απνηέιεζε ηδηαίηεξν αληηθείκελν ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο παξαθίλεζεο, νη νπνίεο μεθηλνχλ απφ ηελ ππφζεζε φηη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά πξέπεη λα αλαδεηεζεί ζε ζπγθεθξηκέλα αίηηα (θίλεηξα). Σα θίλεηξα σο αληθαλνπνίεηεο αλάγθεο θαηεπζχλνπλ ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη ελεξγνπνηνχληαη κε θάπνην εξέζηζκα. Σν εξέζηζκα δίλεηαη απφ ηνλ εθάζηνηε πξντζηάκελν θαη ν ζηφρνο θαζνξίδεηαη απφ ηελ επηρείξεζε. Με ηελ εθπιήξσζε ηνπ ζηφρνπ νινθιεξψλεηαη ν θχθινο επηδίσμεο ηεο ηθαλνπνίεζεο ηεο επηρείξεζεο.

20 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 20 Κεθάλαιο 3: Αγοπά επγαζίαρ και η εύπεζη επγαζίαρ Ζ εχξεζε εξγαζίαο απνηειεί κηα δηαδηθαζία πνπ απαηηεί έλα ζχλνιν ελεξγεηψλ απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν, πνπ έρνπλ λα θάλνπλ ηφζν κε ηελ πξνβνιή ησλ δεμηνηήησλ πνπ ήδε έρεη, φζν θαη κε ηελ απφθηεζε λέσλ, πνπ ζα ηνλ θάλνπλ πην αληαγσληζηηθφ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Χζηφζν, απηή ε δηαδηθαζία μεθηλά ζπλήζσο απφ ηνλ εληνπηζκφ ηεο ζέζεο εξγαζίαο. Όζν θη αλ απηφ αθνχγεηαη απιφ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ είλαη. Ζ ζσζηή επηινγή ηνπ αληηθεηκέλνπ εξγαζίαο, απφ ηε ζηηγκή πνπ θάπνηνο έρεη έλα γεληθφ πηπρίν ζηα ρέξηα ηνπ, απνηειεί ην εθαιηήξην γηα φιεο ηηο εξγαζηαθέο απνθάζεηο πνπ ζα ιάβεη ζηε ζπλέρεηα. Απαηηείηαη ζπζηεκαηηθή θαη νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα γηα ηελ ζσζηή επηινγή. ην «παηρλίδη» ηεο αλεχξεζεο εξγαζίαο, ηξεηο είλαη νη βαζηθνί «παίρηεο»: (1)ν ππνςήθηνο πνπ θάλεη ηελ αίηεζε, (2)ν εξγνδφηεο πνπ πξνζθέξεη ηελ δνπιεία θαη (3)νη ππφινηπνη ππνςήθηνη πνπ αηηνχληαη γηα ηελ ζέζε. Ζ ελαζρφιεζε φκσο κε ηελ έλλνηα ηεο εξγαζίαο δελ είλαη απιφ εγρείξεκα. Ζ εξγαζία είλαη έλα αθφκε φλνκα κηαο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ ίδηα ηε δσή. Γελ παξάγεηαη γηα πψιεζε θαη δελ κπνξεί λα δηαρσξηζηεί απφ ηελ αλζξψπηλε δσή, λα απνζεθεπηεί ή λα κεηαθηλεζεί. Με ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ, εξγαζία είλαη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ επηβίσζή ηνπ κέζα ζηελ θνηλσλία (Σζνπθαιάο, 1987). Ζ έλλνηα απηή ηεο επηβίσζεο ή ηνπ βηνπνξηζκνχ βξίζθεηαη ζην επίθεληξν πνιιψλ ζρεηηθψλ νξηζκψλ (βιέπε γηα παξάδεηγκα Watson, 2005) θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο γίλεηαη αληηιεπηή σο θάηη παξαπάλσ απφ ηελ απιή παξαγσγή αγαζψλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηε θπζηθή επηβίσζε (Σζνπθαιάο, 1984). Ζ αγνξά εξγαζίαο βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ νηθνλνκνιφγσλ ήδε απφ ην δέθαην φγδνν αηψλα, φηαλ ε κηζζσηή απαζρφιεζε θπξηαξρεί ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ησλ πεξηζζφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη ε αγνξά εξγαζίαο εκπεδψλεηαη σο θνηλσληθφο ζεζκφο. Έθηνηε ην ελδηαθέξνλ απηφ ζπλερίδεη λα ππάξρεη, εκθαλίδνληαο κεγαιχηεξεο εμάξζεηο ζε πεξηφδνπο, ζηηο νπνίεο ηα πξνβιήκαηα ηεο απαζρφιεζεο νμχλνληαη θαη πθέζεηο, φηαλ ε αλεξγία εκθαλίδεηαη πεξηνξηζκέλε. ην πιαίζην ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο εξγαζίαο ν φξνο αγνξά εξγαζίαο έρεη ρξεζηκνπνηεζεί κε πνιινχο ηξφπνπο θαη αλαθέξεηαη ζε γεσγξαθηθέο πεξηνρέο,

21 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 21 ζε θιαδηθέο θαη επαγγεικαηηθέο ελφηεηεο, αιιά θαη ζε εζληθέο θαη θπιεηηθέο νκάδεο. Καηά ζπλέπεηα, έλαο κεγάινο αξηζκφο νξηζκψλ επηρεηξεί λα απνζαθελίζεη ηελ έλλνηά ηεο. Απφ ην πιήζνο ησλ νξηζκψλ απηψλ, ελδεηθηηθά γίλεηαη αλαθνξά ζε κεξηθνχο ζε κηα πξνζπάζεηα αλάδεημεο κηαο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηνπ φξνπ. Ο Kerr (1950) ζεσξεί ηελ αγνξά εξγαζίαο σο κηα πεξηνρή, πξνζδηνξηδφκελε επαγγεικαηηθά, θιαδηθά θαη γεσγξαθηθά, κέζα ζηελ νπνία νη εξγαδφκελνη επηζπκνχλ (θαη κπνξνχλ) λα κεηαθηλεζνχλ ζρεηηθά ειεχζεξα απφ κηα εξγαζία ζε κηα άιιε. Ζ κεηαθίλεζε απηή, κέζα ζηα γεσγξαθηθά φξηα ηεο πεξηνρήο, είλαη ζπλεζηζκέλε θαη ζρεηηθά εχθνιε. Χζηφζν, ε κεηαθίλεζε θαη εγθαηάζηαζε εληφο θαη εθηφο ηεο πεξηνρήο (δειαδή κ άιια ιφγηα ε αιιαγή ηφπνπ θαηνηθίαο πνπ ζπλδέεηαη κε ηε δηαζθάιηζε κηαο ζέζεο εξγαζίαο) είλαη ιηγφηεξν ζπλεζηζκέλε θαη πην δχζθνιε. Γίδνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ θηλεηηθφηεηα ηεο εξγαζίαο, ν Kerr (1950) ππνζηεξίδεη ραξαθηεξηζηηθά, φηη ε αγνξά εξγαζίαο σο κεραληζκφο θαηαλνκήο ησλ εξγαζηψλ νξίδεηαη απφ ζεκεία αληίζηαζεο ζε κία θιίκαθα θηλεηηθφηεηαο. O Freedman (1976) αληηιακβάλεηαη ηελ αγνξά εξγαζίαο σο κηα «αξέλα», κέζα ζηελ νπνία έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο (απαζρφιεζε, κηζζνί, θηλεηηθφηεηα αλάκεζα ζηηο εξγαζίεο, αλάπηπμε θαη δηαθνξνπνίεζε δεμηνηήησλ) είλαη νκνηφκνξθα δνκεκέλα. Ζ αξέλα παξαπέκπεη άκεζα ζηελ χπαξμε αληηκαρφκελσλ νκάδσλ, πνπ δελ είλαη άιιεο απφ απηέο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, ελψ ε νκνηφκνξθε δφκεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ παξαπέκπεη ζε κεραληζκνχο θαη δπλάκεηο παξαγσγήο απηήο ηεο νκνηνκνξθίαο. Ο Offe (1985) κε ηε ζεηξά ηνπ ζεσξεί ην ζεζκφ ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε νπνία κεηαρεηξίδεηαη ηελ εξγαζία ζαλ έλα θαλνληθφ εκπφξεπκα, σο ην πην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ θαπηηαιηζηηθψλ θνηλσληψλ. Ζ αγνξά εξγαζίαο νξγαλψλεη ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλνκή σο κηα αληαιιαθηηθή ζρέζε ηνπ κηζζνχ θαη ησλ εηζξνψλ εξγαζίαο, θαη φπσο θαη ζηηο άιιεο αγνξέο, πσιεηέο θαη αγνξαζηέο ηεο εξγαηηθήο δχλακεο ζηέθνληαη αληηκέησπνη. Ζ αγνξά εξγαζίαο είλαη κηα ζρέζε θνηλσληθήο δχλακεο θαη αζθεί κηα δηαξζξσκέλε θαη ζπκβαηηθά πξνζδηνξηζκέλε πίεζε πάλσ ζηελ εξγαηηθή δχλακε, ε νπνία θαζψο παξακέλεη κφλε, ρσξίο δειαδή ίδηα κέζα αλαπαξαγσγήο, είλαη απφιπηα επάισηε θαη εθηεζεηκέλε ζηηο επξχηεξεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο.

22 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 22 Σέινο, ν Γεδνπζφπνπινο (1998) ζεσξεί φηη ε αγνξά εξγαζίαο είλαη ην θνηλσληθφ πιαίζην, κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηνχληαη ηα ζπκβφιαηα εξγαζίαο ή νη αηνκηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο, πνπ θαηαλέκνπλ ηνπο ηδηψηεο ζε ζέζεηο κηζζσηήο απαζρφιεζεο. Ο νξηζκφο απηφο αλαδεηθλχεη δχν βαζηθά ζηνηρεία ζηε ζπγθξφηεζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο: Πξψηνλ, φηη ε αγνξά εξγαζίαο νξίδεηαη απφ ηε ζχλαςε ή ηελ πξφζεζε ζχλαςεο ζρέζεσλ κηζζσηήο απαζρφιεζεο θαη δεχηεξνλ φηη ε αγνξά εξγαζίαο ζπγθξνηείηαη απφ κηα ζρέζε αληαιιαγήο αλάκεζα ζηνλ εξγνδφηε θαη ζηνλ εξγαδφκελν. Ζ αληαιιαθηηθή απηή ζρέζε θαζηζηά ηελ εξγαζία εκπφξεπκα. Ο εξγαδφκελνο παξαηηείηαη απφ ηα δηθαηψκαηα ειέγρνπ πάλσ ζηε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο, ζην πξντφλ θαη ζηελ αμία πνπ ελζσκαηψλεηαη ζην πξντφλ, κε αληάιιαγκα, ηελ αμία ηεο εξγαηηθήο ηνπ δχλακεο (Harvey, 1982). Απφ ηε κία πιεπξά ην παξαγσγηθφ ζχζηεκα πξέπεη λα εθνδηαζζεί κε ηελ απαξαίηεηε εξγαηηθή δχλακε θαη θαηά ζπλέπεηα νη δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πξέπεη λα θαηαλεκεζνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ζέζεηο εξγαζίαο, πνπ δεκηνπξγεί ε δηάξζξσζε θαη ε νξγάλσζε ηεο παξαγσγήο, θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά ε εξγαηηθή δχλακε πξέπεη λα εθνδηαζζεί κε ηα απαξαίηεηα ρξεκαηηθά (θαη θνηλσληθά) κέζα γηα ηελ επηβίσζε θαη ηελ αλαπαξαγσγή ηεο. Ζ αγνξά εξγαζίαο ζπλεπψο νξγαλψλεη ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλνκή ζαλ κηα αληαιιαθηηθή ζρέζε ηνπ κηζζνχ κε ηελ πνζφηεηα εξγαζίαο θαη, ζεσξνχκελε σο κία θαλνληθή αγνξά (φπσο απηέο ηνπ πξντφληνο ή ηνπ θεθαιαίνπ), ηξνθνδνηεί ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα θξαηηθά ηδξχκαηα κε εξγαηηθή δχλακε θαη ηα λνηθνθπξηά κε εηζφδεκα. Οη επξσπατθέο αγνξέο εξγαζίαο απνηεινχλ ζεκαληηθφ αληηθείκελν αλάιπζεο θαζφηη δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ζεκεξηλήο αιιά θαη ηεο κειινληηθήο νηθνλνκίαο ηεο ΔΔ. Ζ ΓΓ ECFIN πξαγκαηνπνηεί νηθνλνκηθέο αλαιχζεηο θαη αμηνινγήζεηο ζε κηθξννηθνλνκηθφ θαη καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν θαη παξέρεη ζπκβνπιέο ζηνλ ηνκέα απηφλ. Παξαθνινπζεί θαη αλαιχεη ηηο εμειίμεηο ζρεηηθά κε ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ην θφζηνο εξγαζίαο, ηε θνξνιφγεζε ηεο εξγαζίαο θαη ηηο ζεζκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, ε ΓΓ ECFIN ζπκβάιιεη ζηελ αμηνιφγεζε ηεο θαηαιιειφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξφλνηαο, ζην πιαίζην ηεο πνιπκεξνχο επνπηείαο πνπ πξνβιέπεη ε ζηξαηεγηθή γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε (ηε ιεγφκελε ηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο).

23 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 23 Σα πξνζφληα πνπ δεηάεη ε αγνξά ζήκεξα δελ είλαη κφλν θάπνηα ηππηθά πξνζφληα, αιιά θαη κηα ζεηξά ηθαλνηήησλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ ελ γέλεη πξνζσπηθφηεηα καο θαη δελ ζπλδένληαη απαξαίηεηα κε ηελ εθπαίδεπζή καο. ε κηα πξφζθαηε έξεπλα (1996) πνπ έγηλε ζηελ Αγγιία, ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ πάλσ απφ 100 δηεπζπληέο πξνζσπηθνχ απφ δηάθνξεο εηαηξείεο, δηαπηζηψζεθε φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο δήισζαλ φηη νη εηαηξείεο ηνπο αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα ζηελ αλεχξεζε ππνςεθίσλ πνπ λα έρνπλ ηα πξνζφληα πνπ ρξεηάδνληαη. Σα παξαδείγκαηα ηέηνησλ πξνζφλησλ πνπ αλάθεξαλ φηη έιεηπαλ απφ πνιινχο ππνςεθίνπο ήηαλ ε ηθαλφηεηα λα δνπιεχεη θαλείο ζαλ κέινο κηαο νκάδαο, ε θαιή, γξαπηή θαη πξνθνξηθή επηθνηλσλία, ε ηθαλφηεηα λα βξίζθεη ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ, ε ηθαλφηεηα λα εγείηαη κηαο νκάδαο. Με δχν ιφγηα ην πξφβιεκα δελ ήηαλ ζηα ηππηθά πξνζφληα αιιά ζηα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ. Σέινο, νη εηαηξείεο δελ ζέινπλ λα πξνζιάβνπλ θάπνηνλ πνπ ζα έρεη κφλν ηα ηππηθά πξνζφληα πνπ απαηηνχληαη, αιιά θάπνηνλ πνπ ην πξνθίι ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ ζα ηαηξηάδεη κε ηνλ ραξαθηήξα θαη ηελ θνπιηνχξα ηεο εηαηξείαο Κίλεηξα Δξγαζίαο Κίλεηξα νξίδνληαη σο νη θηλεηήξηεο δπλάκεηο πνπ σζνχλ ή απσζνχλ ην άηνκν απφ κηα δξαζηεξηφηεηα (Καινχξε, 2008). Σα θίλεηξα ηεο εξγαζίαο ζεσξνχληαη σο νη θηλεηήξηεο εθείλεο δπλάκεηο, πνπ σζνχλ ηνλ εξγαδφκελν λα θαηαβάιιεη ή αληίζεηα λα κελ δέρεηαη λα θαηαβάιιεη θάπνηα πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα απνδψζεη ζε θάπνηα πξνζπάζεηα, ζε θάπνην ζπγθεθξηκέλν έξγν πνπ απαηηεί ε εξγαζία ηνπ. Αλάγθε, πξνζδνθία, επηζπκία γηα ακνηβή, γηα απνδνρή απφ ηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, γηα θνηλσληθή πηζαλά άλνδν, απνηεινχλ ζηνηρεία πνπ ζα βνεζήζνπλ ηνλ εξγαδφκελν λα πηνζεηήζεη ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά, πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα θάλεη πξάμε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη. χκθσλα κε ηνλ Κάληα (1995) νη θάζεηο ησλ θηλήηξσλ εξγαζίαο είλαη: ην άηνκν επηιέγεη λα μεθηλήζεη ηελ πξνζπάζεηα γηα θάπνην ζπγθεθξηκέλν έξγν, επηιέγεη λα θαηαβάιεη πνζφηεηα πξνζπάζεηαο θαη λα επηκείλεη ζηελ θαηαβνιή πξνζπάζεηαο γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ελέξγεηαο απηήο είλαη ε θαηεχζπλζε πνπ ζα δψζεη ζηελ πξνζπάζεηα, θαζψο θαη ε έληαζε θαη ε εκκνλή.

24 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 24 Κεθάλαιο 4: Ανθπώπινο Γςναμικό Ο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο εμαζθαιίδεη ηελ παξνπζία αξθεηνχ θαη θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ, ζην θαηάιιειν κέξνο θαη ηε ζσζηή ρξνληθή ζηηγκή, ην νπνίν πξνζσπηθφ ζα είλαη ηθαλφ θαη απνηειεζκαηηθφ γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Με βάζε ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο, γίλεηαη θαη ε πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ γηα ηελ επηηπρία απηψλ ησλ ζηφρσλ. Ο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζπλνςίδεηαη ζε δχν ζηάδηα: 1. ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ππάξρνληνο δπλακηθνχ 2. ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ γηα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ ζα απαηηεζεί ζην κέιινλ (Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004 α ) Γηαδηθαζία Πξφζιεςεο Ζ δηαδηθαζία πξφζιεςεο (Ρεβειηψηεο, 2000) έρεη ηα εμήο ηέζζεξα ζηάδηα: 1. Αλαγγειία ηεο ζέζεο 2. πγθέληξσζε ησλ βηνγξαθηθψλ/ αηηήζεσλ θαη πξψηε δηαινγή ησλ ππνςεθίσλ 3. Πξφζθιεζε φζσλ επηιέρζεθαλ κε βάζε ην βηνγξαθηθφ/αίηεζε γηα λα ζπκκεηέρνπλ ζε ζεηξά απφ δηαθφξσλ εηδψλ ηεζη πνπ νξγαλψλεη ε εηαηξεία. Γεχηεξε δηαινγή κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ησλ ηεζη. 4. Πξφζθιεζε ησλ επηιαρφλησλ γηα λα ζπκκεηέρνπλ ζε θχθινπο ζπλεληεχμεσλ. Δπηινγή ησλ ηειηθψλ ππνςεθίσλ θαη πξνζθνξά ησλ ζέζεσλ Γηαδηθαζία Δπηινγήο Γηα λα μεθηλήζεη ε δηαδηθαζία ηεο επηινγήο ηνπ πξνζσπηθνχ θάζε επηρείξεζε ιακβάλεη κηα πιεζψξα βηνγξαθηθψλ ζεκεησκάησλ ησλ νπνίσλ ν ζηφρνο είλαη λα ππνθηλήζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε, γηα λα επηηεπρζεί κηα ζπλέληεπμε. Έλα βηνγξαθηθφ ζεκείσκα είλαη κηα πξνβνιή ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ πξνζφλησλ ηνπ ππνςεθίνπ. Δπίζεο, έλαο επηπιένλ ζεκαληηθφο παξάγνληαο πξφζιεςεο είλαη θαη ε ζπλνδεπηηθή επηζηνιή πνπ ζα ζπλνδεχεη ην βηνγξαθηθφ. Ζ δηαδηθαζία ηεο επηινγήο ηνπ πξνζσπηθνχ έρεη δηάθνξα ζηάδηα, κέζα απφ ηα νπνία πεξλά θάζε ππνςήθηνο. ε θάζε ζηάδην νξηζκέλνη απφ ηνπο ππνςήθηνπο

25 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 25 απνθιείνληαη σο αθαηάιιεινη γηα ηελ θάιπςε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζέζεσο εξγαζίαο. Σα ζπλήζε ζηάδηα ζχκθσλα κε ηνπο Σεξδίδε θαη Σδσξηδάθε (2004 β ) γηα ηελ επηινγή ηνπ ππνςεθίνπ ή ησλ ππνςεθίσλ είλαη: 1. Ζ πξνθαηαξθηηθή ζπλέληεπμε: Οπζηαζηηθά ν ζθνπφο ηεο πξνθαηαξθηηθήο ζπλέληεπμεο είλαη λα γίλεη ην πξψην μεθαζάξηζκα ησλ ππνςεθίσλ απφ ηελ επηρείξεζε. 2. Ζ ζπκπιήξσζε ηνπ πιεξνθνξηαθνχ εληχπνπ (θφξκαο) απφ ηνλ ππνςήθην: ε φζνπο ππνςήθηνπο πεξάζνπλ ην ζηάδην ηεο πξνθαηαξθηηθήο ζπλέληεπμεο, δίδεηαη γηα ζπκπιήξσζε ην πιεξνθνξηαθφ έληππν (θφξκα) πνπ έρεη εηνηκάζεη ε επηρείξεζε. 3. Ζ ζπλέληεπμε εξγαζίαο: Ζ ζπλέληεπμε εξγαζίαο απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθφηεξα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο επηινγήο. Ο ιφγνο γηα απηφ είλαη φηη δελ ππάξρεη θαιχηεξνο ηξφπνο γηα ηελ επηρείξεζε λα ζπγθεληξψζεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ππνςήθην (ζρεηηθά κε δεμηφηεηεο ηνπ ππνςεθίνπ, ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, ηδηνκνξθίεο ηνπ ραξαθηήξα ηνπ, θά.). Απφ ηελ άιιε ε ζπλέληεπμε, σο κέζν επηινγήο, έρεη δερηεί πνιιέο θξηηηθέο δηφηη ην ζηέιερνο ηεο επηρείξεζεο πνπ παίξλεη ηελ ζπλέληεπμε θξίλεη κε βάζε ηα δηθά ηνπ ππνθεηκεληθά θαη ζηεξεφηππα θξηηήξηα θαη ν ηξφπνο ζπλέληεπμεο δελ είλαη ζπγθξνηεκέλνο. Γηα απηφ ην ιφγν γηα λα είλαη αμηφπηζηε κηα ζπλέληεπμε ηα ζηειέρε πξέπεη λα έρνπλ νξγαλψζεη ηελ δνκή ηεο εθ ησλ πξνηέξσλ θαη λα είλαη ελεκεξσκέλνη γηα ην ηη αθξηβψο δεηά ε ζέζε εξγαζίαο, λα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο θαη λα έρνπλ ζέζεη πξφηππα επηινγήο πνπ λα ηζρχνπλ γηα φινπο ηνπο ππνςήθηνπο. 4. Σν ηεζη (δνθηκαζία) γηα ηελ επηινγή- Φπρνκεηξηθά ηεζη: Οξηζκέλεο επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξα ηεζη γηα λα ζπγθεληξψζνπλ πεξηζζφηεξα ζηνηρεία, θαη κάιηζηα αληηθεηκεληθά, πνπ ζα βνεζήζνπλ ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο γηα ηε ζσζηή επηινγή ηνπ λένπ πξνζσπηθνχ. Έλα απφ ηα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα ησλ ηεζη είλαη πσο κπνξνχλ λα απνθαιχςνπλ πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο ησλ ππνςεθίσλ πνπ δελ είλαη δπλαηφλ λα απνθαιπθζνχλ κε ηε κέζνδν ηεο ζπλέληεπμεο. Μεξηθά απφ ηα πην ζπλεζηζκέλα ηεζη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη κπνξεί λα ηαμηλνκεζνχλ σο αθνινχζσο: α/ Σεζη λνεκνζχλεο: είλαη ζρεδηαζκέλα γηα λα κεηξνχλ ηηο πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ ππνςεθίνπ, φπσο ηε κλήκε ηνπ, ηελ ηαρχηεηα

26 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Α / 26 ζθέςεο, ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα μερσξίδεη ηηο δηάθνξεο ζρέζεηο πνπ ππάξρνπλ ζε έλα πνιχπινθν πξφβιεκα, ηε δεκηνπξγηθή ηνπ θαληαζία, θά., β/ Σεζη γηα ηα επαγγεικαηηθά ελδηαθέξνληα ηνπ ππνςεθίνπ: είλαη ζρεδηαζκέλν γηα λα δείμεη πνηα είλαη ηα επαγγεικαηηθά ελδηαθέξνληα ηνπ ππνςεθίνπ. Έηζη, ε επηρείξεζε γλσξίδεη ζε πνην ηνκέα ηεο επηρεηξεζηαθήο δξαζηεξηφηεηαο ζα απνδψζεη θαιχηεξα., γ/ Σεζη πξνζσπηθφηεηαο: είλαη ζρεδηαζκέλν γηα λα βγάιεη ζηελ επηθάλεηα ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππνςεθίνπ. Δπίζεο, δείρλεη πσο ζα ζπκπεξηθεξζεί φηαλ ζπλεξγάδεηαη κε άιινπο. Έηζη, ε δηνίθεζε γλσξίδεη εάλ ππάξρνπλ πηζαλφηεηεο ν ππνςήθηνο λα γίλεη, κειινληηθά, έλα θαιφ εγεηηθφ ζηέιερνο γηα ηελ επηρείξεζε. 5. Ζ ηαηξηθή εμέηαζε: Πξηλ θηάζεη ε επηρείξεζε ζην ηειηθφ ζηάδην επηινγήο, δεηά απφ ηνπο ππνςήθηνπο λα ζπκπιεξψζνπλ έλα ηαηξηθφ έληππν, φπνπ πεξηγξάθνπλ ην ηζηνξηθφ ηεο πγείαο ηνπο ή αλ πεξάζνπλ απφ κηα ζεηξά εμεηάζεσλ. Ζ ηαηξηθή εμέηαζε έρεη δχν ζηφρνπο: α/ λα απνθιείζεη ππνςεθίνπο πνπ ηα ζσκαηηθά ηνπο πξνζφληα είλαη αλεπαξθή γηα ηελ ζέζε εξγαζίαο γηα ηελ νπνία πξννξίδνληαη, β/ λα ππάξρεη ζην αξρείν ηεο επηρείξεζεο ην ηζηνξηθφ ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ, γηα ηελ πεξίπησζε θάπνηνπ αηπρήκαηνο. 6. Γηεμαγσγή Κέληξσλ Αμηνιφγεζεο: Οη ππνςήθηνη πνπ είραλ θαιή επίδνζε ζηα ηεζη ηθαλνηήησλ ελδέρεηαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζε έλα Κέληξν Αμηνιφγεζεο. ε απηφ ην πιαίζην ζα αμηνινγεζνχλ κε ηε ρξήζε αζθήζεσλ πξνζνκνίσζεο πνπ επηιέγνληαη βάζεη ησλ αλαγθψλ ηνπ νξγαληζκνχ/εηαηξείαο (π.ρ. νκαδηθή άζθεζε, άζθεζε Αλάιπζεο θαη Παξνπζίαζεο, δνκεκέλε ζπλέληεπμε βάζεη θξηηεξίσλ). 7. Ζ απφθαζε επηινγήο: Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ παξαπάλσ ζηαδίσλ, αθνινπζεί ην ζηάδην ηεο ζχγθξηζεο ησλ ππνςεθίσλ πνπ επηιέρζεθαλ, γηα λα ιεθζεί ε ηειηθή απφθαζε επηινγήο. Σελ ηειηθή απφθαζε επηινγήο ηελ παίξλεη ν ππεχζπλνο ηεο νξγαληθήο κνλάδαο ηεο επηρείξεζεο.

27 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 27 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ- ΜΔΡΟ B Κεθάλαιο 1: Ηζηοπία ηηρ Φςσομεηπίαρ Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα ρξεζηκνπνηνχλ θπξίσο ηε κέζνδν ηεο ζπλέληεπμεο θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο, ζεσξψληαο ηε ρξήζε ςπρνκεηξηθψλ εξγαιείσλ πεξηηηή θαη αλαμηφπηζηε δηαδηθαζία. ην ζεκείν απηφ φκσο, θάλνπλ ιάζνο, θαζψο νη επηζηήκνλεο ρξεηάζηεθαλ πάλσ απφ ρίιηα ρξφληα κέρξη λα θαηεγνξηνπνηήζνπλ ή λα εληάμνπλ ζε αξηζκεηηθέο θιίκαθεο ηηο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο, ψζηε λα ηηο θαηαζηήζνπλ ζε έλα αμηφπηζην εξγαιείν ζηα ρέξηα ησλ αμηνινγεηψλ. Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο θαηαγξαθήο ησλ αηνκηθψλ δηαθνξψλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο εληνπίδνληαη ζηελ Αξραία Διιάδα κε θπξηφηεξν εθπξφζσπν ηνλ Ηππνθξάηε κε ηε ζεσξία ησλ ηεζζάξσλ ρπκψλ. Καηά ηνλ 2ν αηψλα κ.υ. έλαο άιινο πεξίθεκνο Έιιελαο γηαηξφο, ν Γαιελφο, βαζηδφκελνο ζηελ ίδηα ζεσξία ππνζηήξημε ηηο δηαθνξέο ζηε ζπκπεξηθνξά. Γηέθξηλε, ινηπφλ, ηνπο αλζξψπνπο ζε ηέζζεξηο ηχπνπο, αλάινγα κε ην ρπκφ πνπ ππεξίζρπε ζηνλ θαζέλα. Ο «Αηκαηψδεο ηχπνο» πεξηγξάθεη έλαλ επράξηζην, αηζηφδνμν θαη θαιφθαξδν ραξαθηήξα. Ο «Φιεγκαηψδεο ηχπνο» αληηπξνζσπεχεη έλαλ άλζξσπν δπζθίλεην, απαζή αιιά κε ζηαζεξφ ραξαθηήξα. Σα επέμαπηα άηνκα πνπ είλαη πάληα νξγηζκέλα θαη πηθξφρνια αλήθνπλ ζην «Υνιεξηθφ ηχπν», ελψ φζα δηαθαηέρνληαη απφ κειαγρνιηθέο ηάζεηο αλήθνπλ ζηνλ «Μειαγρνιηθφ ηχπν». Απφ ηφηε πέξαζαλ αξθεηνί αηψλεο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ζπνπδαίνη επηζηήκνλεο φπσο o Galton(1869), ν Cattell(1966), ν Spearman(1904) έζεζαλ ηηο βάζεηο θαη αλέπηπμαλ ςπρνκεηξηθά ηεζη. ηε ζχγρξνλε Διιάδα, ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα, εληνπίδνληαη αλαθνξέο ζε ςπρνινγηθέο κεζφδνπο κέηξεζεο. Έθηνηε, αξθεηνί επηζηήκνλεο αζρνιήζεθαλ θαη ζπλερίδνπλ λα αζρνινχληαη κε ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν κεηαθξάδνληαο, πξνζαξκφδνληαο ή θαη αλαπηχζζνληαο ςπρνκεηξηθέο θιίκαθεο θαη κεζφδνπο (Παληειίδνπ, Παπαδέθνο, θαη Ράπηεο, 2009). Καη επέθηαζε ε έξεπλα πάλσ ζηε Φπρνκεηξία απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε εμέιημε ηεο Φπρνινγίαο ζηνλ 20φ αηψλα (Kaplan θαη Saccuzzo, 1993). Ζ ζηαηηζηηθή αλάιπζε θαη κειέηε ησλ ςπρνινγηθψλ θαηλνκέλσλ έρεη επνλνκαζηεί σο Φπρνκεηξία. Ο φξνο Φπρνκεηξία έρεη θαζηεξσζεί σο ν θιάδνο ηεο ςπρνινγίαο, ν νπνίνο

28 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 28 πξαγκαηεχεηαη ηελ ςπρνινγηθή κέηξεζε, αξρηθά ησλ γλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ, ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηεο ζπκπεξηθνξάο, ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ησλ επηηεπγκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη έπεηηα ησλ άιισλ αλζξψπηλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ, φπσο είλαη ε πξνζαξκνγή, ε εθπαίδεπζε, ηα ελδηαθέξνληα, νη αλάγθεο θαη επεθηείλεηαη ζε ζέκαηα πγείαο. Οη κεηξήζεηο κε πνζνηηθψλ θαηλνκέλσλ είλαη απφ ηε θχζε ηνπο αξθεηά δχζθνιεο, φπσο έρεη ππνζηεξηρηεί απφ θηιφζνθνπο, ςπρνιφγνπο θαη άιινπο εηδηθνχο, θαζψο δελ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ άκεζα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπνπ. Πξφθεηηαη γηα δεδνκέλα κε κεηξήζηκα κε ηνλ απζηεξφ φξν ηεο πνζφηεηαο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε απφζηαζε, ε ειηθία, ν αξηζκφο αηφκσλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ρψξν. Χο Φπρνκεηξία, ινηπφλ, νξίδεηαη ν θιάδνο ηεο επηζηήκεο ηεο ςπρνινγίαο, ν νπνίνο αζρνιείηαη κε ην ζρεδηαζκφ θαη ηε ρξήζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ, επίζεο ηελ εθαξκνγή ζηαηηζηηθψλ θαη καζεκαηηθψλ κεζφδσλ ζηε δηαδηθαζία ηεο ςπρνινγηθήο αμηνιφγεζεο (Collins, English Dictionary, ζει. 1252). Ζ ςπρνκεηξία δηαθέξεη απφ ηελ ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε. Οη Maloney θαη Ward (1976) νξίδνπλ σο ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε ηε δηαδηθαζία ζπλδπαζκνχ ελεξγεηψλ, φπσο θιηληθή παξαηήξεζε, ζπλέληεπμε κε ηνλ εξγαδφκελν θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία εκπεηξνγλσκφλσλ, ρνξήγεζε ςπρνινγηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη θιηκάθσλ, ζπλεδξίεο, πξνθνξηθή θαη γξαπηή επηθνηλσλία απνηειεζκάησλ, επίζεο ζπζηάζεηο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ςπρνινγηθήο παξέκβαζεο. Ζ ςπρνκεηξία αλαθέξεηαη ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ζηε θαηαζθεπή ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ ελψ ε ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε ζηελ επηινγή θαη ρξήζε απηψλ αλά πεξίπησζε. Τπάξρνπλ δχν ζρνιέο Φπρνκεηξίαο: α) ε ζρνιή ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ (trait) θαη β) ε ζρνιή ηεο ιεηηνπξγίαο (functional). Ζ πξψηε ρξεζηκνπνίεζε ην κνληέιν ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ, ην νπνίν πξνεγήζεθε πνιχ ηνπ ιεηηνπξγηθνχ κνληέινπ, κε επηζηεκνληθφ ηξφπν ήηαλ ν Galton (1869) ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα θαηαλνήζεη ηελ ηδηνθπία. Ζ θαηαζθεπή ησλ ςπρνινγηθψλ ηεζη πνπ εμεξεπλνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά έρνπλ ζθνπφ λα αλαιχζνπλ ηηο βηνινγηθέο δηαθνξέο ζηελ πξνζσπηθφηεηα ή ζηελ ηθαλφηεηα. Ζ δεχηεξε ζρνιή (δεθαεηία ηνπ 1970) δίλεη έκθαζε ζηνλ νξζφ ζρεδηαζκφ ελφο ηεζη. Ζ θαηαζθεπή ηνπ

29 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 29 ηεζη, ζχκθσλα κε ηε ιεηηνπξγηθή πξνζέγγηζε δελ επεξεάδεηαη απφ ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο ή ραξαθηεξηζηηθά, αιιά απφ ηε ρξήζε ηνπ θαη ην αληηθείκελν κέηξεζεο. Σν ελδηαθέξνλ θεληξίδεηαη ζηνλ νξηζκφ ηνπ ζηφρνπ θαη ησλ ππνπεξηνρψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζηφρν. Με απηή ηελ πξνζέγγηζε ηνλίδεηαη ε ζεκαζία ελφο ζαθνχο νξηζκνχ ηνπ ζθνπνχ ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηειηθά ηελ νξζή επηινγή ηνπ εξγαιείνπ πνπ απαηηείηαη γη απηήλ ηελ αμηνιφγεζε. Σα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ δχν κνληέισλ είλαη ε κέζνδνο ηεο θαηαζθεπήο ησλ ςπρνινγηθψλ ηεζη θαη ην ζεκειηψδεο ζεψξεκα ηεο Φπρνκεηξίαο : ε ζεσξία ησλ πξαγκαηηθψλ ηηκψλ (theory of true scores). Ζ ζεσξία απηή νξίδεη φηη θάζε ηηκή ζε έλα εξψηεκα ή ζε έλα ηεζη απνηειείηαη απφ ηελ πξαγκαηηθή ηηκή ε νπνία εθθξάδεη απηφ πνπ επηζπκείηαη λα κεηξεζεί ζην ηεζη θαη έλα πνζνζηφ ζθάικαηνο κέηξεζεο. Καηά ηελ Κνληνπνχινπ (2002 α ) ε ςπρνκεηξία είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηνλ πνιηηηζκφ, θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ, ζε ζρέζε κε ηηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο γελληέηαη θαη αλαπηχζζεηαη. Παξαηεξνχληαη ηξεηο βαζηθέο παξάκεηξνη νη νπνίεο ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηε πνιηηηζκηθή εμέιημε, θαη θαη επέθηαζε ζηελ εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ. Ζ πξψηε παξάκεηξνο αθνξά ηελ ζξεζθεπηηθή, δηαηζζεηηθή δηάζηαζε. Ζ δεχηεξε αλαπηχρζεθε απφ ηνπο αξραίνπο Έιιελεο θαη αλαθέξεηαη ζηε ινγηθή αλάιπζε θαη θξίζε, ελψ ε Σξίηε αθνξά ηελ πεξίνδν απφ ηηο αξρέο ηνπ 15νπ αηψλα θαη πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο. Ζ ινγηθή θαη ε εκπεηξηθήεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε έρνπλ ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ εμέιημε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ησλ επηζηεκψλ, θαη θαη επέθηαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο ηεο ςπρνκεηξίαο. Πξσηνπφξνη ηεο ςπρνινγηθήο κέηξεζεο, σζηφζν, αλαθέξνληαη ν Spearman (1904) ζηελ ζεσξία ησλ ηεζη έλαο ζχγρξνλνο ςπρνιφγνο, ν νπνίνο αλέιπζε πην πεξίπινθεο ζπζρεηίζεηο θαη έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηελ παξαγνληηθή αλάιπζε, ν Thorndike(1898) ζηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο, o Terman(1916) ζηελ αμηνιφγεζε ηεο λνεκνζχλεο, νη Woodworth(1919) θαη Rorschach(1942) ζηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ν Strong ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ελδηαθεξφλησλ θαη ηέινο ν Otis ζηα νκαδηθά ηεζη λνεκνζχλεο. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί έλαο πίλαθαο βαζηζκέλνο ζε ζηνηρεία ηνπ Barclay et al (1991), φπσο παξνπζηάζηεθε απφ ηελ Κνληνπνχινπ (2002 α ) κε ηα ζεκαληηθφηεξα

30 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 30 γεγνλφηα, ηα νπνία ζπλέβαιαλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ςπρνκεηξίαο δηαρξνληθά απφ ηνλ 16ν αηψλα κέρξη ζήκεξα Ο Huarte δεκνζίεπζε ην βηβιίν Examen de Ingenios πνπ αθνξνχζε ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο (ζρεηηθά κε ηε λνεκνζχλε). ηελ Αγγιία, Δπξψπε θαη Ζ.Π.Α. μεθίλεζαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη εμεηάζεηο ζρνιηθήο θαη αθαδεκατθήο επίδνζεο ζηα ζρνιεία θαη ζηνπο θξαηηθνχο νξγαληζκνχο. Ο Quetelet κέηξεζε ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο ρξεζηκνπνηψληαο ηνπηθφ ιάζνο ηεο κέηξεζεο. Ξεθίλεζε ε επηζηεκνληθή αληηκεηψπηζε ησλ αηνκηθψλ δηαθνξψλ κε ηε δεκνζίεπζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Galton κε ηίηιν : Classification of men according to their natural gifts Ηδξχζεθε ην πξψην ςπρνινγηθφ εξγαζηήξην ζηνλ θφζκν απφ ην Wundt ζην Leipzig ηεο Γεξκαλίαο. Ο Wundt πξαγκαηνπνίεζε πεηξακαηηθά ζρέδηα κέηξεζεο ηεο ηαρχηεηαο αληίδξαζεο ηνπ αηφκνπ ζε ζπγθεθξηκέλα εξεζίζκαηα, ζην εξγαζηήξην ηνπ Leipzig ηεο Γεξκαλίαο. Ο Galton ίδξπζε Αλζξσπνκεηξηθφ Δξγαζηήξην ζην Λνλδίλν θαη κειέηεζε ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο, ζε ζρέζε κε ηνλ θιεξνλνκηθφ παξάγνληα θαη ηε ζπλάθεηά ηνπ κε ηελ επθπΐα. Ο Fechner δεκηνχξγεζε ηνλ πξψην ςπρνινγηθφ ψκν θαη πξφηεηλε κεζφδνπο εθηίκεζεο ηνπ ςπρνθπζηθνχ παξαιιειηζκνχ (ςπρήο θαη ζψκαηνο). Ο Cattell (Cattell, 1888) ίδξπζε Φπρνκεηξηθφ Δξγαζηήξην ζην Παλεπηζηήκην ηεο Pennsylvania ζηηο Ζ.Π.Α. Ο Jastrow (Jastrow, 1893) παξνπζίαζε θηλαηζζεηηθέο θιίκαθεο ζε έθζεζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Columbia ηεο Νέαο Τφξθεο πνπ έγηλε ζην ηθάγν. Ο Jastrow θαη ν Musterberg (Musterberg, 1893) θαηαζθεχαζαλ ςπρνκεηξηθά φξγαλα γηα παηδηά. Ο William Rice δεκνζίεπζε εξεπλεηηθή εξγαζία ζρεηηθά κε ηελ εθηίκεζε ηεο δεμηφηεηαο ζπιιαβηζκνχ καζεηψλ ζηηο Ζ.Π.Α. Ο Spearman (Spearman, 1904) δεκνζίεπζε ηε ζεσξία ησλ δχν παξαγφλησλ (two factor theory) Γεκνζηεχζεθε ε Κιίκαθα Ννεκνζχλεο ηνπ Binet-Simon( Binet 1905).

31 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 31 O Jung (Jung, 1905) αλέπηπμε ηε κέζνδν ηνπ ζπλεηξκνχ ησλ ιέμεσλ (wordassociation) γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ θαηλνκέλσλ ηνπ αζπλεηδήηνπ. Οη Goddard θαη Terman(Terman, 1916) ζηάζκηζαλ ηε Stanford-Binet θιίκαθα ζηηο Ζ.Π.Α., ε νπνία είλαη κία ηξνπνπνίεζε ηεο αξρηθήο θιίκαθαο ηνπ Binet θαη Simon. O Thorndike δεκνζίεπζε ην πξψην βηβιίν ην νπνίν αλαθέξεηαη ζε ςπρνινγηθέο θαη εθπαηδεπηηθέο κεηξήζεηο Ο Stone δεκνζίεπζε ην πξψην εξσηεκαηνιφγην αξηζκεηηθήο επίδνζεο. Γεκηνπξγήζεθαλ νη πξψηεο νκαδηθέο θιίκαθεο λνεηηθψλ ηθαλνηήησλ,army Beta θαη ρνξεγήζεθαλ ζε ζηξαηηψηεο ζηηο Ζ.Π.Α. Ο Woodworth δεκηνχξγεζε ην Personal Data Sheet, ην πξψην ζηαζκηζκέλν εξσηεκαηνιφγην πξνζσπηθφηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζην ζηξαηφ ησλ Ζ.Π.Α. Ο Οtis αλέπηπμε ηελ πξψηε, ζηαζκηζκέλε νκαδηθά, ςπρνινγηθή θιίκαθα Ο Thurstone δεκνζίεπζε ςπρνινγηθή εθηίκεζε γηα πξσηνεηείο θνηηεηέο θαη πξφηεηλε ηξφπνπο κέηξεζεο ησλ ζηάζεσλ θαη αμηψλ. Γεκνζηεχζεθε ε National Intelligence Scale O Rorschasch δεκνζίεπζε ην Psychodiagnostistics, πεξηγξάθνληαο ηε ρξήζε ηνπ Ink Plot Test γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Ηδξχζεθε ην Psychological Corporation ησλ Ζ.Π.Α. απν ηνπο Cattell, Thorndike θαη Woodworth Γεκνζηεχζεθε ε πξψηε θιίκαθα ζρνιηθήο επίδνζεο (Stanford Achievement Test) Γεκνζηεχζεθαλ νη ηαηηζηηθέο Μέζνδνη ηνπ Kelley Δμειίρζεθαλ νη κέζνδνη ζηάζκηζεο ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ, επίζεο ε κεζνδνινγία θαη ηερλνινγία θαηαζθεπήο ησλ ςπρνινγηθψλ θιηκάθσλ. Αμηνπνηήζεθε ε ζεσξία ηεο ζπλάθεηαο, ηελ νπνία αλαθάιπςε ν Galton θαη εμέιημε ν Pearson ( ).

32 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 32 O Strong δεκνζίεπζε ην πξψην εξσηεκαηνιφγην γηα ηελ εθηίκεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ελδηαθεξφλησλ. Ο Μoreno αλέπηπμε ηελ ηερληθή ηεο θνηλσληνκεηξίαο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο θνηλσληθψλ αιιειεπηδξάζεσλ Ο Doll θαηαζθεχαζε ην Vineland Social Maturity Scale γηα ηελ εθηίκεζε ηεο θνηλσληθήο σξηκφηεηαο ησλ λνεηηθά θαζπζηεξεκέλσλ παηδηψλ. Ο Wechsler δεκηνχξγεζε ηελ πξψηε θιίκαθα γλσζηηθψλ αηνκηθψλ δηαθνξψλ, Wechsler Intelligence Scale (WISC), ε νπνία βαζίδεηαη ζε ζηαζκίζεηο κε ηε ρξήζε ζηαηηζηηθψλ κεζφδσλ. Ο Murray θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ θαηαζθεχαζαλ ην Thematic Apperception Test (T.A.T.) Γεκνζηεχζεθε ε πξψηε έθδνζε ηεο Phychometrika, ε νπνία εζηηάδεηαη ζηελ παξνπζίαζε θαη θξηηηθή ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ Γεκνζηεχζεθε ην βειηησκέλν Stanford-Binet. Ο Murray δεκνζίεπζε ην Explorations in Personality Γεκνζηεχζεθε ε πξψηε έθδνζε ηνπ Buros Mental measurements Yearbook. O Thurstone αλέπηπμε ηελ πνιχ παξαγνληηθή αλάιπζε. Γεκνζηεχζεθε ε Weschsler Bellevue Κιίκαθα Ννεκνζχλεο Ζ Bender εηζήγαγε ην Bender-Visual-Motor Gestalt Test γηα ηελ εθηίκεζε ηεο νπηηθνθηλεηηθφηεηαο θαη εγθεθαιηθήο βιάβεο. O Meehl θαη ν Cronbach (Cronbach et al, 1955) πξφηεηλαλ ηε κέηξεζε ηεο εγθπξφηεηαο θαηαζθεπήο θαη ηελ αλάιπζε ζηνηρείσλ κε ζπλδπαζκφ κεζφδσλ εγθπξφηεηαο. Ο Cronbach ηδηαίηεξα, ζηήξημε ην ξφιν ηεο ςπρνινγηθήο αμηνιφγεζεο ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Ο Guilford πξφηεηλε έλα ηξηζδηάζηαην κνληέιν λνεκνζχλεο Ο Δysenk( Eysenk, 1952) απέδεημε ηελ χπαξμε θνηλψλ ςπρνινγηθψλ γλσξηζκάησλ, ζρεηηθψλ κε ηελ εζσζηξέθεηα θαη εμσζηξέθεηα, βαζηζκέλνο ζε θπζηνινγηθέο θαη ςπρνκεηξηθέο εθηηκήζεηο. Οη Hathaway θαη Mckinley θαηαζθεχαζαλ ην Minnesota Multiphasic Personality Inventory (M.M.P.I.) γηα ηελ εθηίκεζε ησλ ςπρνπαζνινγηθψλ γλσξηζκάησλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο.

33 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Γεκνζηεχηεθε ε Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (WPPSI)(Γηαδηθηπαθή Πεγή 5) Απμήζεθε ε ρξήζε ησλ Computers ζην ζρεδηαζκφ, ρνξήγεζε βαζκνιφγεζε θαη αλάιπζε ησλ ςπρνινγηθψλ θιηκάθσλ. Βειηηψζεθε θαη δεκνζηεχηεθε ε Wechsler-Intelligence Scale γηα παηδηά (WISC-R) (Cogner, 1979). Δμειίρζεθαλ θαη εμειίζζνληαη νη ζπκπεξηθνξηζηηθέο ηερληθέο ςπρνινγηθήο εθηίκεζεο Καζηεξψζεθαλ νη εηζαγσγηθέο παλεπηζηεκηαθέο εμεηάζεηο ζηηο Ζ.Π.Α., φπσο ην GRE κε έκθαζε ζηηο γεληθέο αθαδεκατθέο γλψζεηο, γλψζεηο ηηο αγγιηθήο γιψζζαο θαη γλψζεηο ζην αληηθείκελν κηαο ζπγθεθξηκέλεο επηζηήκεο. Γεκνζηεχηεθε ε βειηησκέλε έθδνζε ηεο Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS-R)(Knight, 1997). Γεκνζηεχζεθε ε έλαηε έθδνζε ηνπ Buros Mental Measurements Year Book,επίζεο ε έθδνζε Standar for Educational and Phychological Testing. Αλαπηχζζνληαη ςπρνκεηξηθά φξγαλα βαζηζκέλα ζε θξηηήξηα επίδνζεο ζε ζχγθξηζε κε ηα ςπρνκεηξηθά φξγαλα βαζηζκέλα ζε ζηαζκίζεηο ζήκεξα Γεκηνπξγνχληαη εγρεηξίδηα ςπρνινγηθήο παξέκβαζεο, βαζηζκέλα ζε επξήκαηα ζπγθεθξηκέλσλ ςπρνινγηθψλ εθηηκήζεσλ. Γεκνζηεχηεθε ε ηξίηε έθδνζε ηεο Wechser-Intelligence Scale (WISC- III)(Freberg et al., 2008). Γεκνζηεχζεθε ε δεχηεξε έθδνζε ηεο Wechsler Intelligence Primary School Scale (WIPSSI). Έρνπλ δηεζλψο δεκνζηεπηεί ηνπιάρηζηνλ 2000 ςπρνινγηθέο θιίκαθεο κέρξη ζήκεξα. ην κέιινλ Σα ςπρνκεηξηθά ηεζη ηνπ κέιινληνο ζα είλαη ηεζη πξνζνκνίσζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ζα έρνπλ απηνκαηνπνηεκέλε κνξθή. Ο εμεηαδφκελνο ζα εμεηάδεηαη ζε πξνβιήκαηα π.ρ. ηαρχηεηαο αληίδξαζεο ή επίιπζεο πξνβιεκάησλ κεηέρνληαο ζε πξνζνκνησκέλεο θαηαζηάζεηο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο αληίζηνηρεο ησλ ζεκεξηλψλ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ απφ άπνςε ηερληθήο θαηαζθεπήο. Πίνακαρ 1: Δξέλιξη ηηρ τςσομεηπίαρ

34 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Φπρνκεηξηθέο Θεσξίεο Οη κεηξήζεηο ζηελ ςπρνινγία έθαλαλ ηελ πξψηε ηνπο εκθάληζε ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα, κε ζθνπφ λα ηεο πξνζδψζνπλ επηζηεκνληθή βαξχηεηα, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ απφδνζε αξηζκεηηθψλ ηηκψλ ζηα δεδνκέλα ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο θαη εηδηθά εθείλε ηελ πεξίνδν, ηεο λνεκνζχλεο. Καηά νξηζκέλνπο ππάξρνπλ δχν κείδνλεο ςπρνκεηξηθέο ζεσξίεο ζήκεξα, ε ζεσξία ηεο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο (random sampling theory) θαη ε ζεσξία ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ (item response theory). ηε ζεσξία ηεο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο, ε ζρέζε αλάκεζα ζηε βαζκνινγία πνπ παξαηεξήζεθε θαη ζηελ πξαγκαηηθή βαζκνινγία ζεσξείηαη βαζηθά φηη είλαη έλα πξφβιεκα γελίθεπζεο απφ έλα δείγκα ζε έλαλ επξχηεξν πιεζπζκφ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, κε ηε ζεσξία ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ ππνδεηθλχεηαη φηη, εάλ κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε πψο ιεηηνπξγεί κηα εξψηεζε ζε έλα ηεζη πνπ ζέηνπκε ζε έλαλ εμεηαδφκελν, ηφηε κπνξνχκε λα εθηηκήζνπκε κε αθξίβεηα ηελ πξαγκαηηθή βαζκνινγία ηνπ ππφ εμέηαζε αηφκνπ.(αιεμφπνπινο, 2004). Ζ ζεσξία ηεο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο ρξεζηκνπνηεί δχν ηξφπνπο πξνζέγγηζεο: ηελ πξνζέγγηζε ηεο θιαζηθήο ζεσξίαο (classical test theory) (Gulliksen, 1950) θαη ηελ πξνζέγγηζε ηεο ζεσξίαο ηεο γεληθεπζηκφηεηαο (generalizability theory) (Brennan, 2001, Gronbach, Gleser, Nanda, θαη Rajaratman, 1972). χκθσλα κε ηνλ Αιεμφπνπιν (2004) ε θιαζηθή ζεσξία ηεο κεηξήζεσο είλαη γλσζηή θαη σο θιαζηθή ζεσξία ηεο αμηνπηζηίαο, επεηδή ην βαζηθφ ζέκα ηεο είλαη ε εθηίκεζε ηεο αμηνπηζηίαο ηεο βαζκνινγίαο πνπ παξαηεξήζεθε ζε έλα ηεζη. Με βάζε ηε ζεσξία απηή πξνζπαζνχκε λα εθηηκήζνπκε ηελ ηζρχ ηεο ζρέζεο αλάκεζα ζηε βαζκνινγία πνπ παξαηεξήζεθε θαη ζηελ πξαγκαηηθή βαζκνινγία. Μεξηθέο θνξέο αλαθέξεηαη θαη σο ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο βαζκνινγίαο. Ζ ζεσξία ηεο αμηνπηζηίαο ζηεξίδεηαη ζε δχν ζπζηαηηθά κέξε: ζην ζθάικα ηεο κεηξήζεσο θαη ζηνλ ζπληειεζηή ζπλάθεηαο. ηε βαζηθή ππφζεζε ηεο θιαζηθήο ζεσξίαο ππάξρεη ε ηδέα φηη ε βαζκνινγία ζηα ηεζη πξνέξρεηαη απφ ηελ επίδξαζε δχν παξαγφλησλ: 1. Παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ ζηαζεξφηεηα: απνηεινχληαη απφ ζηαζεξά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ ηα νπνία ν εμεηαζηήο πξνζπαζεί λα κεηξήζεη.

35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ αζηάζεηα: πεξηιακβάλνπλ ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ, ηνπ ηεζη ή ηεο θαηάζηαζεο πνπ δελ έρνπλ θακία ζρέζε κε ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ζέινπκε λα κεηξήζνπκε, παξφιν πνπ επεξεάδνπλ ηελ βαζκνινγία ηνπ ηεζη. Ζ πην επξέσο δηαδεδνκέλε θαη απνδεθηή ζεσξία ζηελ ςπρνκεηξία, ε νπνία εθαξκφδεηαη θαη ζήκεξα, είλαη ε θιαζηθή ζεσξία ή ε πξαγκαηηθή βαζκνινγία. Ηζηνξηθψο, ε ζεσξία απηή θπξηαξρνχζε απφ ην 1904 πεξίπνπ έσο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Σν 1935 αλαπηχρζεθε κηα ελαιιαθηηθή ζεσξία απφ ηνλ Tyron (1935), γλσζηή σο ζεσξία ηεο δεηγκαηνιεςίαο νκνεηδψλ σο πξνο ην πεδίν ζπκπεξηθνξψλ. Καηά ηε ηειεπηαία ζεσξία, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζε έλα ραξαθηεξηζηηθφ, ελλννχκε έλα πεδίν ζπκπεξηθνξψλ ην νπνίν απνηειείηαη απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο πνπ φιεο έρνπλ κηα θνηλή ηδηφηεηα, π.ρ. φιεο κεηξνχλ ηελ θνηλσληθφηεηα. Ζ νκάδα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ απηψλ ζπκπεξηθνξψλ απαξηίδεη έλα πεδίν ζπκπεξηθνξψλ θαη δηαθέξεη απφ κηα άιιε νκάδα ζπγθεθξηκέλσλ ζπκπεξηθνξψλ νη νπνίεο έρνπλ δηαθνξεηηθέο ηδηφηεηεο θνηλέο κεηαμχ ηνπο, π.ρ. φιεο καδί κεηξνχλ ηελ ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα. Γηα λα κεηξεζεί ην ραξαθηεξηζηηθφ απηφ, ρξεζηκνπνηνχκε δηάθνξεο εξσηήζεηο, θαζεκία απφ ηηο νπνίεο αληηπξνζσπεχεη ηε κηα ή ηελ άιιε απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο ηνπ ηνκέα πνπ ζέινπκε λα κεηξήζνπκε, π.ρ. ηελ εμσζηξέθεηα ή ηελ ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα. Μηα άιιε εθδνρή ηεο ζεσξίαο ηεο δεηγκαηνιεςίαο νκνεηδψλ σο πξνο ην πεδίν ζπκπεξηθνξψλ, είλαη ε ζεσξία ηεο γεληθεπζηκφηεηαο, ε νπνία αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Cronbach θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (Cronbach et al,1972). Υάξε ζηελ ελ ιφγσ ζεσξία αζρνινχκαζηε ζπζηεκαηηθφηεξα κε ηε κειέηε ησλ δηαθφξσλ αηηηψλ πνπ πξνθαινχλ ζηαζεξφηεηα ή αζηάζεηα ζηε βαζκνινγία ηνπ ηεζη. Ζ αλάιπζε ηεο δηαθχκαλζεο είλαη κηα κέζνδνο γηα λα κεηξήζνπκε ηηο ζπζηεκαηηθέο επηδξάζεηο δηαθφξσλ κεηαβιεηψλ ζηε ζηαζεξφηεηα ησλ κεηξήζεσλ. Με ηε ζεσξία ηεο γεληθεπζηκφηεηαο αλαγλσξίδνληαη δηάθνξεο ελαιιαθηηθέο κέζνδνη γηα λα γεληθεπζνχλ ηα απνηειέζκαηα ησλ ηεζη. Καηά ηελ ζεσξία απηή, φηαλ ν εξεπλεηήο αξρίδεη λα κεηξά κηα κεηαβιεηή, ζρεδφλ πάληνηε έρεη ζην κπαιφ ηνπ έλαλ ηνκέα ζπκπεξηθνξάο ή ζχλνιν ζπκπεξηθνξψλ (Cronbach, 1984). Σέινο, ν Αιεμφπνπινο (2004) ζην βηβιίν ηνπ κε ζέκα Φπρνκεηξία, εμεηάδεη ηελ ζεσξία ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ, ε νπνία είλαη επίζεο γλσζηή σο ζεσξία

36 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 36 ησλ ιαλζαλφλησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ή ζεσξία ηεο θακπχιεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εξψηεζεο θαη έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ε ζχγρξνλε ςπρνκεηξηθή ζεσξία. Οη εξγαζίεο ησλ Richardson (1936), Lawley (1944) θαη Tucker (1946) ζεσξνχληαη γεληθψο φηη πξνεηνίκαζαλ ην έδαθνο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζεσξίαο ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ. Οη εξεπλεηέο απηνί πξνζπάζεζαλ λα ζέζνπλ ηα ζεκέιηα κηαο ςπρνκεηξηθήο ζεσξίαο ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε βαζκνινγία ησλ εμεηαδφκελσλ δελ ζα εμαξηάηαη απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο πνπ ζα πεξηιακβάλνληαη ζην ηεζη. Ζ ηδέα ήηαλ φηη ν εμεηαδφκελνο είλαη δπλαηφλ λα απνθηά πςειή βαζκνινγία ζε έλα εχθνιν ηεζη ή ρακειφηεξε ζε έλα δχζθνιν ηεζη, αιιά ν εμεηαδφκελνο ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα βαζηθή ηθαλφηεηα πνπ παξνπζηάδεηαη ζε θάζε ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε ζηελ νπνία ππνβάιιεηαη θαη δελ αιιάδεη εμαηηίαο ηνπ δείγκαηνο ησλ εξσηήζεσλ πνπ ηνπ ρνξεγνχληαη. Ζ βαζηθή απηή ηθαλφηεηα ζηε ζχγρξνλε ςπρνκεηξηθή ζεσξία αλαθέξεηαη σο ιαλζάλνπζα κεηαβιεηή. Καηά απηή ηε ζεσξία ζεσξείηαη δεδνκέλν φηη: α/ ε βαζηθή απφδνζε ελφο εμεηαδνκέλνπ ζε έλα ηεζη είλαη κηα κνλαδηθή ηθαλφηεηα ή ραξαθηεξηζηηθφ, θαη β/ ε ζρέζε αλάκεζα ζηε πηζαλφηεηα έλαο εμεηαδφκελνο λα απαληήζεη ζσζηά θαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ εμεηαδνκέλνπ πνπ κεηξάηαη απφ ην ηεζη κπνξεί λα πεξηγξαθεί απφ κηα ζπλερψο απμαλφκελε ζπλάξηεζε, πνπ νλνκάδεηαη ζπλάξηεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εξψηεζεο ή θακπχιε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εξψηεζεο. ηε ζπλάξηεζε απηή αλαθέξεηαη κε ιεπηνκέξεηα φηη, εθφζνλ απμάλεη ε ηθαλφηεηα ηνπ εμεηαδνκέλνπ, απμάλεη θαη ε πηζαλφηεηα λα απαληήζεη ζσζηά ζηελ εξψηεζε (Hambleton, Swaminathan θαη Rogers, 1991). Οη θακπχιεο ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εξψηεζεο είλαη ηξηψλ εηδψλ: κηαο παξακέηξνπ ζηελ εξψηεζε, δχν παξακέηξσλ ζηελ εξψηεζε θαη ηξηψλ παξακέηξσλ ζηελ εξψηεζε. Σν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζεσξίαο ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ ηθαλνηήησλ είλαη ε θακπχιε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εξψηεζεο. Σέινο, ε ζεσξία απηή βαζίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη ε βαζκνινγία ηνπ ηεζη απεηθνλίδεη ηελ πνζφηεηα ησλ ιαλζαλφλησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ έρεη ν εμεηαδφκελνο ζε κηα ηδηφηεηα.

37 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Δθαξκνγέο ηεο Φπρνκεηξίαο Σα πξψηα εξγαιεία ζηηο ςπρνκεηξηθέο κειέηεο ππήξμαλ κε ζθνπφ ηελ κέηξεζε ηεο λνεηηθήο ηθαλφηεηαο. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ην πην γλσζηφ αλαθέξεηαη σο ηεζη λνεκνζχλεο ή σο επξέσο γλσζηφ IQ test (Stanford-Binet). ηελ πξαγκαηηθφηεηα, δελ ππάξρεη αδηακθηζβήηεηε απφδεημε φηη ε απζηεξή έλλνηα ηεο επθπΐαο ηνπ αλζξψπνπ κπνξεί λα κεηξεζεί κε έλα ηέηνην ηεζη, κε ηελ έλλνηα πσο ε ηθαλφηεηα λα καζαίλεηο δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ εκπεηξία, νχηε θπζηθά ήηαλ απηφο ν πξσηαξρηθφο ζθνπφο, φηαλ αλαθαιχθζεθαλ απηά. Παξ φια απηά, ην IQ test είλαη ρξήζηκν εξγαιείν γηα δηάθνξνπο ιφγνπο. Δμάιινπ, νη επηκέξνπο λνεηηθέο δπλαηφηεηεο ελφο αηφκνπ είλαη κέξνο ηεο ζπλνιηθήο ηνπ λνεηηθήο ηθαλφηεηαο. Έλαο επξέσο γλσζηφο επηζηήκνλαο ζηνλ ρψξν ηεο ςπρνινγίαο γηα ηελ πξνζθνξά ηνπ ζηα ηεζη αμηνιφγεζεο ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο λνεηηθήο ηθαλφηεηαο (λνεκνζχλεο), ηα IQ test είλαη ν Wechsler. Ο θνξπθαίνο Ακεξηθαλφο ςπρνιφγνο ( ) ζρεδίαζε ηεζη λνεηηθήο ηθαλφηεηαο γηα άηνκα απφ 3 εηψλ θαη άλσ. Οη πην γλσζηέο θιίκαθεο λνεκνζχλεο είλαη ε θιίκαθα λνεκνζχλεο Wechsler γηα ελήιηθεο απφ 16 εηψλ θαη άλσ (WAIS) θαη γηα παηδηά απφ 7 έσο 16 εηψλ (WISC). Ζ θιίκαθα λνεκνζχλεο ελειίθσλ ηνπ Wechsler (WAIS) ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ην 1939 θαη επνλνκάζηεθε Wechsler-Bellevue θιίκαθα λνεκνζχλεο. Αξγφηεξα, ην 1949 εηζήγαγε ηελ θιίκαθα λνεκνζχλεο γηα παηδηά (WISC), ελψ ην 1967 εηζήγαγε ηελ πξνζρνιηθή (γηα παηδηά απφ 3 εψο 7 εηψλ) θιίκαθα λνεκνζχλεο (WPPSI). O Wechsler δεκηνχξγεζε ηηο θιίκαθεο απηέο κε ζθνπφ λα δηεξεπλήζεη πην αλαιπηηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αζζελψλ ηνπ ζηελ θιηληθή Bellevue επεηδή ζεσξνχζε ηα Binet IQ ηεζη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ έσο ηφηε, κε ηθαλνπνηεηηθά. Σα ζχγρξνλα ηεζη λνεκνζχλεο ζηεξίδνληαη αθφκα ζηε θηινζνθία ηνπ, ε νπνία ππνζηεξίδεη φηη ε λνεηηθή ηθαλφηεηα είλαη ε ηδηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα ελεξγεί κε ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ, λα ζθέθηεηαη κε ινγηθή θαη λα αληηκεησπίδεη κε απνηειεζκαηηθφηεηα ηηο θαηαζηάζεηο (Kaplan θαη Saccuzzo, 2005 α ). Ζ θιίκαθα WAIS ηππνπνηήζεθε ζε έλα δείγκα 1800 αηφκσλ ειηθίαο 16 έσο 74 εηψλ ζηελ Ακεξηθή. Σν δείγκα ειήθζε έπεηηα απφ κηα πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλε ζηξσκαηνπνηεκέλε δεηγκαηνιεςία, φπνπ ηα ζηξψκαηα απνηεινχληαλ απφ ελληά δηαθνξεηηθέο ειηθηαθέο νκάδεο (Kaplan θαη Saccuzzo, 2005 β ). ην ζπγθεθξηκέλν δείγκα ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ήηαλ ίζνο, επηπιένλ ε αλαινγία ιεπθψλ θαη κε ιεπθψλ αλζξψπσλ ζπκθσλνχζε κε ηα ζηνηρεία

38 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 38 ηεο πξνεγνχκελεο απνγξαθήο. Σν δείγκα ήηαλ ρσξηζκέλν ζε ηέζζεξηο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο ηεο Ακεξηθήο θαη έμη θαηεγνξίεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Σέινο, επηηεχρζεθε κηα ηζνξξνπία ζηελ αλαινγία αηφκσλ πνπ δηέκελαλ ζε αγξνηηθέο θαη ζε αζηηθέο δψλεο. Ζ κέζε βαζκνινγία ηνπ δείθηε λνεκνζχλεο (IQ) γηα θάζε ειηθηαθή νκάδα ζην ηεζη βξέζεθε ίζνο κε 100 θαη ηππηθή απφθιηζε 15. Ζ WAIS θιίκαθα έρεη εθπιεθηηθή αμηνπηζηία θαη εγθπξφηεηα. Σν WAIS ηεζη πεξηιακβάλεη 11 επηκέξνπο ηεζη πνπ ρσξίδνληαη ζε 6 ιεθηηθά επηκέξνπο ηεζη θαη 5 ηεζη απφδνζεο. Σν άηνκν πνπ ζα ζπκπιεξψζεη ην ηεζη ζα ιάβεη έλα IQ ζθνξ πνπ πεξηιακβάλεη έλα ζθνξ γηα ην ιεθηηθφ κέξνο θαη έλα ζθνξ γηα ην κέξνο ηεο απφδνζεο ηνπ ηεζη, ελψ ζα ιάβεη θαη ζθνξ γηα θάζε επηκέξνπο ηεζη πνπ ζα ζπκπιεξψζεη. Ζ Φπρνκεηξία έρεη εθαξκνγέο θπξίσο ζηελ εθπαίδεπζε, ψζηε λα κεηξάεη ηηο ηθαλφηεηεο ελφο καζεηή ζηελ αλάγλσζε, ζηε γξαθή θαη ζηα καζεκαηηθά. ε απηφ ηνλ ηνκέα έρνπλ εθαξκνγή ε θιαζζηθή ζεσξία ησλ ηεζη, ε ζχγρξνλε ζεσξία ηεο αληαπφθξηζεο ηνπ αηφκνπ θαη ηα κνληέια ηνπ Rasch. Απηά ηα ηεζη δίλνπλ πνιχ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηε θχζε ηεο αλαπηπζζφκελεο λνεηηθήο ηθαλφηεηαο. Οη ςπρνκέηξεο, δειαδή ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ ςπρνινγηθή κέηξεζε έρνπλ αλαθαιχςεη κεζφδνπο γηα λα εξγάδνληαη κε κεγάινπο πίλαθεο ησλ ζπζρεηίζεσλ (correlation tables) θαη ησλ ζπλδηαθπκάλζεσλ (covariance tables) θαη ηερληθέο, φπσο ε παξαγνληηθή αλάιπζε (factor analysis), ε αλάιπζε θπξίσλ ζπληζησζψλ (principal components analysis) θαη ε αλάιπζε θαηά ζπζηάδεο (cluster analysis). ε απηέο ηηο πνιπκεηαβιεηέο πεξηγξαθηθέο κεζφδνπο, νη ρξήζηεο πξνζπαζνχλ λα απινπνηήζνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο δεδνκέλσλ θαη λα πεξηνξίζνπλ ηηο πνιπάξηζκεο κεηαβιεηέο. Οη πην πξφζθαηεο πξνζπάζεηεο κνληεινπνίεζεο θαη αλάιπζεο παξνπζηάδνπλ πην θηινζνθεκέλεο πξνζεγγίζεηο ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ κεγάισλ πηλάθσλ ζπλδηαθχκαλζεο. Απηέο νη κέζνδνη επηηξέπνπλ κηα ζηαηηζηηθά απνδεθηή θαη ζεκαληηθή ζεηξά κνληέισλ πνπ πξνζαξκφδνπλ ηα δεδνκέλα θαη απνθαζίδνπλ αλ θάλνπλ θαη θαη επέθηαζε θαιή πξνζαξκνγή. Μηα άιιε πξνζέγγηζε ηεο ςπρνινγηθήο κέηξεζεο είλαη ε έξεπλα ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Έρνπλ γίλεη πνιιέο ζεσξεηηθέο εξκελείεο, ε πην γλσζηή είλαη ε Δξεπλα ηεο Πνιπθαζηθήο Πξνζσπηθφηεηαο ηεο Μηλεζφηαο θαη ν ηχπνο Myers- Βriggs (Bayne,2002). Οη αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο είλαη έλα αληηθείκελν ηεο

39 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 39 Φπρνκεηξίαο, ην νπνίν έρεη αλαιπζεί αξθεηά. ε απηφ ην θνκκάηη ηεο Φπρνκεηξίαο ε πην επξέσο γλσζηή κέζνδνο είλαη ε θιίκαθα ηνπ Likert (Kothari, 2004). Δλψ κηα ελαιιαθηηθή πξνζέγγηζε είλαη ε εθαξκνγή πνιιψλ κνληέισλ κέηξεζεο, φπσο ην Hyperbolic Cosine Model (Andrich & Luo, 1993). ε απηφ ην ζεκείν, ζα ηνλίζνπκε πσο απηή ε εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηελ ςπρνινγηθή κέηξεζε ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαηαλαισηή ζε ζρέζε κε άιιεο λνεηηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ αηφκσλ Υξεζηκφηεηα ηεο ςπρνκεηξίαο ζηελ επαγγεικαηηθή αμηνιφγεζε Βαζηθή ιεηηνπξγία ησλ ςπρνινγηθψλ ηεζη είλαη ε κέηξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο δηάθνξσλ αηφκσλ ή ηνπ ίδηνπ αηφκνπ ζε δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο. Ζ αλάπηπμε ησλ ηεζη άξρηζε κε ηα ηεζη λνεκνζχλεο. Σα ηεζη λνεκνζχλεο ρξεζηκνπνηνχληαη: α/ γηα δηαγλσζηηθνχο ζθνπνχο, δειαδή φηαλ ζέινπκε λα αμηνινγήζνπκε ην επίπεδν ηεο λνεηηθήο ηθαλφηεηαο ελφο παηδηνχ, β/ γηα πξνγλσζηηθνχο ζθνπνχο, δειαδή φηαλ ζέινπκε λα πξνβιέςνπκε ηελ κειινληηθή απφδνζε ελφο αηφκνπ κε βάζε ηελ γλψζε ηεο παξνχζαο λνεηηθήο ηνπ ηθαλφηεηαο. Ζ ςπρνινγηθή αμηνιφγεζε έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ δσή ησλ αλζξψπσλ, φηαλ πξφθεηηαη λα ιεθζνχλ απνθάζεηο γηα ηηο ζπνπδέο ηνπο, γηα ηηο δηάθνξεο ζέζεηο εξγαζίαο ζηηο νπνίεο ζα πξνζιεθζνχλ, γηα ηελ πξναγσγή ηνπο ζηηο εξγαζίεο ηνπο θαη ηελ έξεπλα. Σα ςπρνινγηθά ηεζη, ζπλεπψο, ρξεζηκνπνηνχληαη επξχηαηα ζηα ζρνιεία, ζηηο ςπρηαηξηθέο θιηληθέο, ζηε βηνκεραλία, ζηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο θαη ζην ζηξαηφ γηα δηαγλσζηηθή αμηνιφγεζε, γηα επηινγή, ηνπνζέηεζε θαη πξναγσγή πξνζσπηθνχ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο έρνπλ δεκηνπξγεζεί εθδνηηθνί νξγαληζκνί πνπ αζρνινχληαη κε ηελ έθδνζε θαη ηελ δηαλνκή ησλ ηεζη, πνπ αμηνινγνχλ ηελ λνεκνζχλε, ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηα ελδηαθέξνληα θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ. Δπνκέλσο, ηα ςπρνινγηθά ηεζη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ιήςε απνθάζεσλ, γηα θαηάηαμε, γηα δηάγλσζε θαη ζρεδηαζκφ ζεξαπείαο, γηα απηνγλσζία, γηα αμηνιφγεζε πξνγξακκάησλ θαη γηα έξεπλα (Gregory, 1992). Οη ςπρνινγηθέο κεηξήζεηο θαη εηδηθφηεξα ε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο αθνξνχλ φινπο ηνπο επαγγεικαηίεο πνπ ε δνπιεηά ηνπο απαηηεί εθηηκήζεηο ζρεηηθά κε ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ. Οη επαγγεικαηίεο πνπ ζπρλά ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο απνηειέζκαηα ςπρνκεηξηθψλ δνθηκαζηψλ είλαη νη ςπρνιφγνη, νη ςπρίαηξνη, νη θνηλσληθνί ιεηηνπξγνί, νη ζχκβνπινη επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, νη

40 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 40 εθπαηδεπηηθνί θαη ζηνλ ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ, νη δηεπζπληέο πξνζσπηθνχ θαη αλζξσπίλσλ πφξσλ. Δπεηδή φινη νη επαγγεικαηίεο πνπ πξναλαθέξζεθαλ παίξλνπλ πνιχ ζπρλά απνθάζεηο γηα αλζξψπνπο, ζηεξηγκέλνη ζε ςπρνινγηθέο κεηξήζεηο, πξέπεη λα είλαη πνιχ θαιά θαηαξηηζκέλνη ζηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ή λα ζπλεξγάδνληαη κε εηδηθεπκέλνπο ζηελ ςπρνκεηξία ςπρνιφγνπο, λα είλαη ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί θαη θπξίσο ακεξφιεπηνη. Ζ αμηνιφγεζε, κε ηελ έλλνηα πνπ ιακβάλεη ζηελ επηζηήκε ηεο ςπρνινγίαο αζρνιείηαη κε ηελ κειέηε ελφο αηφκνπ ή κηαο νκάδαο κε ηελ βνήζεηα επηζηεκνληθψλ εξγαιείσλ, ησλ ηεζη, ή άιισλ νξγάλσλ κε ζθνπφ ηεο πεξηγξαθή, ηε δηάγλσζε, ηελ πξφβιεςε, ηελ εξκελεία ή θαη θάπνηεο θνξέο ηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εμεηαδφκελνπ. Ο φξνο αμηνιφγεζε, εθηφο απφ ηελ ζεκαζία πνπ πξναλαθέξζεθε, δειαδή ηελ εθηίκεζε ηεο απφδνζεο ηνπ εμεηαδφκελνπ ζε έλα ηεζη θαη ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ νδεγεί ζηε ιχζε κηαο απφθαζεο, έρεη θαη ηελ έλλνηα κηαο ζεηξάο δξαζηεξηνηήησλ, κέζσ ησλ νπνίσλ αμηνινγείηαη, ε επηηπρία ελφο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ή ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Δθηφο απφ ηελ εθπαίδεπζε, ε αμηνιφγεζε κε ηελ πξψηε ζεκαζία πνπ αλαθέξζεθε πην πάλσ, ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηελ επαγγεικαηηθή ζπκβνπιεπηηθή αιιά θαη ζηελ επηινγή πξνζσπηθνχ. Ζ επαγγεικαηηθή αμηνιφγεζε αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηεί ν ζχκβνπινο απαζρφιεζεο ή ζηαδηνδξνκίαο θαη ν ζχκβνπινο επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ. Σν ςπρνκεηξηθφ θνκκάηη απηήο ηεο δηαδηθαζίαο πεξηιακβάλεη ηεζη πξνζσπηθφηεηαο, ηθαλνηήησλ, θαζψο θαη αμηψλ θαη ελδηαθεξφλησλ. Σα ηεζη απηά ρξεζηκνπνηνχληαη σο βνεζήκαηα ζε επαγγεικαηηθέο απνθάζεηο, φπσο απνθάζεηο επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ζε ζεζκηθέο απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ επηινγή θαη θαηάηαμε πξνζσπηθνχ (Anastasi, 1998). Ζ ρξήζε ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ θαη ηεζη έρεη ζπλδεζεί απφ παιηά κε ηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Ζ ρξήζε ησλ ηεζη ζηελ επαγγεικαηηθή αμηνιφγεζε κπνξεί λα είλαη δηαγλσζηηθή, πξνγλσζηηθή, ζπγθξηηηθή θαη αλαπηπμηαθή (Καληάο, 2004). Γηαγλσζηηθή ρξήζε έρνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο, ηεο επίδνζεο

41 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 41 θαη ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ εμεηαδφκελνπ, θαζψο θαη ν εληνπηζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ ηνπ θαη ησλ ζεκείσλ πνπ ρξεηάδεηαη παξέκβαζε ή πεξεηαίξσ αλάπηπμε δεμηνηήησλ. Ζ πξνγλσζηηθή ρξήζε ησλ ηεζη επηηπγράλεηαη δχζθνια γηαηί ρξεηάδνληαη αμηφπηζηα θαη έγθπξα δεδνκέλα. Ζ ζχγθξηζε ησλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ (ηθαλφηεηεο, ελδηαθέξνληα, αμίεο) κε ηα αληίζηνηρα κίαο ή πεξηζζφηεξσλ επαγγεικαηηθψλ νκάδσλ, κπνξεί λα βνεζήζεη ην άηνκν λα επηβεβαηψζεη ή λα δηαςεχζεη ηηο πξνζδνθίεο ηνπ, φζσλ αθνξά ζηελ νκνηφηεηά ηνπ κε απηέο ηηο νκάδεο ή λα δεη θαη άιιεο επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο πνπ δελ είρε ζθεθηεί. Ζ αλαπηπμηαθή, ηέινο, ιεηηνπξγία ηεο επαγγεικαηηθήο αμηνιφγεζεο παξέρεη ζηνλ ζπκβνπιεπφκελν ηελ επθαηξία λα εληνπίζεη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ θαη λα βνεζεζεί απφ ηνλ ζχκβνπιν λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηνπο ηνκείο, ζηνπο νπνίνπο πξέπεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί γηα λα αμηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ ή λα θαιχςεη ηα θελά πνπ ηπρφλ έρεη. Οη εθαξκνγέο ηεο ςπρνκεηξίαο ζηελ αμηνιφγεζε θαη επηινγή πξνζσπηθνχ πνιιέο θνξέο έρνπλ ηα εμήο νθέιε, ηφζν γηα ηνπο εξγαδφκελνπο, φζν θαη γηα ηηο επηρεηξήζεηο/ νξγαληζκνχο: Αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ελφο νξγαληζκνχ κε ηελ θαηάιιειε επηινγή πξνζσπηθνχ Βειηίσζε ηεο ζπλνρήο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κέζσ ηεο ζχδεπμεο εξγαδνκέλσλ θαη επαγγεικαηηθψλ απαηηήζεσλ Μείσζε νηθνλνκηθνχ θαη πξνζσπηθνχ θφζηνπο Δπίηεπμε ζηφρσλ επαγγεικαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο, κέζσ ηνπ ηαηξηάζκαηνο ησλ πξνζσπηθψλ θηινδνμηψλ κε ηηο επθαηξίεο πνπ παξέρνπλ νη νξγαληζκνί Οη εθαξκνγέο ηεο ςπρνκεηξίαο θαη ηεο ςπρνινγηθήο αμηνιφγεζεο ηφζν ζηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηελ επαγγεικαηηθή ζπκβνπιεπηηθή, φζν θαη ζηελ θιηληθή ςπρνινγία θαη ηελ ςπρνζεξαπεία, είλαη πνιχ ζεκαληηθέο. Σα ςπρνκεηξηθά εξγαιεία απνδεηθλχνληαη ηδηαίηεξα ρξήζηκα, γηα ην «θηιηξάξηζκα» ησλ ππνςεθίσλ ζηελ αξρηθή θάζε ησλ πξνζιήςεσλ. Αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο ρξήζεο ηνπο, απνηειεί ε αληηθεηκεληθφηεηα θαη ην επηζηεκνληθφ ηνπο ππφβαζξν. Θεσξνχληαη επίζεο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε, γηα λα κπνξεί ε δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο - νξγαληζκνχ λα αμηνπνηήζεη ηνλ θάζε εξγαδφκελν

42 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 42 αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ. Ζ εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ, γηα ηα ζηειέρε πνπ δηεμάγνπλ ηηο ζπλεληεχμεηο, είλαη ζεκαληηθή. Οη επηρεηξήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ςπρνκεηξηθά ηεζη εληζρχνπλ ηελ εηαηξηθή ηνπο εηθφλα θαζψο ε ρξήζε αληηθεηκεληθψλ κεηξήζεσλ ζπκβάιιεη ζηελ θεξεγγπφηεηά ηνπο. Παξά ην γεγνλφο φηη ηα ηεζη έρνπλ θαηά θαηξνχο επηθξηζεί γηα πνιινχο θαη δηάθνξνπο ιφγνπο, θπξίσο θνηλσληθνχο, φπσο είλαη ε απφδνζε ραξαθηεξηζκψλ θαη νκαδνπνίεζε ησλ αηφκσλ θαη νη δηαθξίζεηο πνπ πνιιέο θνξέο πεγάδνπλ απφ απηέο, δελ πξέπεη λα ιεζκνλνχκε φηη απνηεινχλ φξγαλα κέηξεζεο κε ηα ζεηηθά θαη αξλεηηθά ζηνηρεία πνπ εκθαλίδνπλ θαη άιιεο κεηξήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ζηελ θαζεκεξηλή καο δσή (ηαηξηθέο δηαγλψζεηο, ζρνιηθέο βαζκνινγίεο, θ.α.). Σα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη πνιιέο θνξέο δελ νθείινληαη ζηελ ςπρνκεηξία σο κέζνδν, αιιά ζηελ ειιηπή ή ιαλζαζκέλε ρξήζε ησλ ηξφπσλ ςπρνινγηθήο αμηνιφγεζεο. Γηα παξάδεηγκα δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα φηαλ νη ςπρνιφγνη ή αμηνινγεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ςπρνινγηθά ηεζη, ρσξίο πξνεγνχκελε εθπαίδεπζε ζηε ρξήζε ηνπο, φηαλ βγάδνπλ γεληθά ζπκπεξάζκαηα απφ ειιηπείο ή αθαηάιιειεο ρνξεγήζεηο ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ ή φηαλ μερλνχλ φηη απηνί είλαη πνπ ιακβάλνπλ απνθάζεηο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ εμεηαδφκελν θαη φρη ηα ςπρνκεηξηθά φξγαλα (Κνληνπνχινπ, 2002 β ). Τπάξρνπλ πάκπνιιεο απνδείμεηο φηη, φηαλ εμεηάδνπλ έλα ππνθείκελν, νη εμεηαζηέο ηείλνπλ λα βξίζθνπλ απηφ πνπ αλακέλνπλ λα βξνπλ. Απηφ δελ είλαη απιψο δήηεκα κεξνιεςίαο απφ ηελ πιεπξά ησλ εμεηαζηψλ. Γεδνκέλα έξεπλαο δείρλνπλ φηη νη εμεηαζηέο κπνξνχλ αζπλείδεηα λα επεξεάζνπλ ηα ππνθείκελα ηνπο κε αδηφξαην ηξφπν, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγνχλ πξαγκαηηθέο δηαθνξέο ζηηο επηδφζεηο ηνπο. Με άιια ιφγηα κπνξνχκε λα εληζρχζνπκε ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππνθεηκέλνπ ηα νπνία ζπκθσλνχλ κε απηφ πνπ πεξηκέλνπκε λα δνχκε θαη πξφθεηηαη γηα ηελ ιεγφκελε επίδξαζε ηνπ Ππγκαιίσλα (Κχπξηνο γιχπηεο πνπ εξσηεχηεθε ην άγαικα πνπ είρε θαηαζθεπάζεη θαη πξνζδνθνχζε ηφζν πνιχ λα δσληαλέςεη ην δεκηνχξγεκά ηνπ, πνπ ιέγεηαη φηη ε επηζπκία ηνπ απηή εθπιεξψζεθε, θαη παξφιν πνπ δελ έρεη κεηξεζεί ε λνεκνζχλε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αγάικαηνο, ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη άζθεζε θάπνηα επίδξαζε). Μεηαμχ ησλ πην γλσζηψλ κειεηψλ γηα ηελ

43 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 43 επίδξαζε ηνπ Ππγκαιίσλα είλαη εθείλεο ηνπ Rosenthal θαη ησλ ζπλεξγαηψλ (Rosenthal et al,1990) ηνπ ζην Παλεπηζηήκην Harvard. Όηαλ γίλεηαη ε ρνξήγεζε ςπρνδηαγλσζηηθψλ ηεζη, πξέπεη πάληα λα ιακβάλεηαη ππφςε φηη θάπνηεο πιεπξέο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εμεηαζηή είλαη δπλαηφλ λα αιιάμνπλ ή λα νδεγήζνπλ αθξηβψο ζην θαηλφκελν πνπ πξνζπαζεί λα κεηξήζεη. Απηφο είλαη έλαο άιινο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν είλαη απαξαίηεην λα ζπιιέγνληαη θαη λα ζπγθξίλνληαη παξαηεξήζεηο απφ κηα πνηθηιία δηαδηθαζηψλ θαη ηερληθψλ φηαλ γίλεηαη δηαγλσζηηθή πεξηγξαθή. Υξεηάδεηαη λα εμεηάδνληαη θξηηηθά νη πξνδηαζέζεηο θαη νη κεξνιεςίεο ηνπ εμεηαζηή, πξνηνχ θαηαιήμεη ζε ζπγθεθξηκέλεο παξαηεξήζεηο θαη ζπκπεξάζκαηα. Αθξηβψο γηα απηφ ε επαγγεικαηηθή επνπηεία ζεσξείηαη απαξαίηεηε. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ εμεηαζηή κπνξεί φκσο λα αιιάμεη ηα απνηειέζκαηα ησλ ςπρνδηαγλσζηηθψλ ηεζη θαη κε έλαλ άιιν ηξφπν: νη βαζκνινγίεο ησλ επηκέξνπο ζεκάησλ κπνξεί λα είλαη ζχκθσλεο κε ηηο γεληθέο εληππψζεηο πνπ έρεη ν εμεηαζηήο κε ην ππνθείκελν θαη φρη κε ηα αληηθεηκεληθά θξηηήξηα ηνπ ηεζη. Ζ ηάζε λα θξίλνπκε ηηο απαληήζεηο σο ζσζηέο ζχκθσλα κε κηα γεληθή εληχπσζε ηθαλφηεηαο νλνκάδεηαη επίδξαζε ηνπ θσηνζηέθαλνπ (halo effect). Ο ιφγνο είλαη φηη, αλ δνχκε φηη θάπνηνο έρεη έλα ραξαθηεξηζηηθφ (φπσο έλα θσηνζηέθαλν ή πνιιέο ζσζηέο απαληήζεηο), είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ λα παξαηεξήζνπκε πξάγκαηα πνπ δελ ηείλνπλ λα ζπλνδεχνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ απηφ (φπσο έλα αδίθεκα ή κηα ιαλζαζκέλε απάληεζε). Οη γεληθέο κπνξεί λα βαζίδνληαη ζε απαληήζεηο, ζηε κε ιεθηηθή ζπκπεξηθνξά, αθφκε θαη ζηελ έκθαζε ηνπ ππνθεηκέλνπ. Γεληθεχζεηο φπσο ε επίδξαζε ηνπ θσηνζηέθαλνπ κεηψλνπλ θαλεξά ηελ νξζφηεηα ησλ βαζκνινγηψλ ησλ ηεζη. Σέινο, ηα ππνθείκελα ησλ ςπρνδηαγλσζηηθψλ ηεζη έρνπλ δηθαηψκαηα πνπ δελ πξέπεη λα παξαβηάδνληαη. Οη εμεηαδφκελνη έρνπλ δηθαίσκα λα γλσξίδνπλ ηε κειινληηθή ρξήζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ ηεζη θαη πνηνη ζα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηά (Μέιινλ, 2010).

44 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 44 Κεθάλαιο 2: Γιεξαγυγή Φςσομεηπικών Σεζη Ζ ρξήζε ελφο ςπρνκεηξηθνχ ηεζη είλαη πνιχπιεπξε. Γελ ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα ηε ζσζηή επηινγή πξνζσπηθνχ ζηε δηαδηθαζία ηεο πξφζιεςεο αιιά φπσο πξναλαθέξζεθε θαη γηα ηελ αληηθεηκεληθή αμηνιφγεζε ηνπ ήδε ππάξρνληνο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αιιά θαη ησλ ζπλεξγαηψλ θάζε εηαηξείαο θαη νξγαληζκνχ. Οη ζπγθεθξηκέλεο δνθηκαζίεο (ηεζη) έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εληνπίδνπλ ηα επίπεδα γλψζεσλ, ηηο κεζφδνπο εθπαίδεπζεο πνπ ηαηξηάδνπλ ζε θάζε άηνκν θαη ηα θίλεηξα πνπ έρεη ν θάζε εξγαδφκελνο. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, αθφκα θαη ην ίδην ην ζηέιερνο δε γλσξίδεη ζε βάζνο ηηο αδπλακίεο θαη ηηο ειιείςεηο ηνπ. Έηζη, ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη δείρλνπλ μεθάζαξα ζηελ επηρείξεζε θαη ηνλ εξγαδφκελν πνηα θαηεχζπλζε ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη κε ζθνπφ ηε βειηίσζή ηνπ θαη απνηεινχλ κηα επνηθνδνκεηηθή βάζε ζπδήηεζεο ζρεηηθά κε ην πιάλν θαξηέξαο ηνπ. Έρνπλ γίλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο λα νξηζηεί ηη αθξηβψο είλαη έλα ςπρνκεηξηθφ ηεζη. Έλαο νξηζκφο είλαη: «ην δείγκα κηαο ηππνπνηεκέλεο ζπκπεξηθνξάο ε νπνία κπνξεί λα πεξηγξαθεί ζε κία αξηζκεηηθή θιίκαθα ή ζχζηεκα θαηεγνξηνπνίεζεο» (Cronbach, 1984). Με ηελ βνήζεηα ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη κπνξνχκε λα αμηνινγήζνπκε ηα ελδηαθέξνληα, ηηο ηθαλφηεηεο, ηηο γλψζεηο θ.ά. ελφο αηφκνπ. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά ηα κεηξάκε ζε άηνκα θάζε ειηθίαο κε ηελ ρξήζε θαηάιιεισλ εξγαιείσλ. ηελ νπζία κεηξάκε ηελ πξνθνξηθή ηθαλφηεηα θαη επηθνηλσλία, κε άιια ιφγηα αμηνινγνχκε πφζν θάπνηνο θαηαλνεί ηηο έλλνηεο νξηζκέλσλ ιέμεσλ θαη ιακβάλεη πιεξνθνξίεο απφ έλα γξαπηφ θείκελν. Δπηπιένλ, ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δηεξεπλεζεί ε πξνζσπηθφηεηα, ην ηαπεξακέλην ελφο αηφκνπ, ε θαξηέξα, ηα ελδηαθέξνληα, νη πξνηηκήζεηο, νη αλάγθεο, νη αμίεο, ηα θίλεηξα θαη νη ςπρηθέο ηνπ ελαιιαγέο. Σν γεγνλφο φηη ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη είλαη πξφηππα αμηνιφγεζεο, είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ θαη γηα απηφ μερσξίδνπλ απφ ηα θνπίδ πξνζσπηθφηεηαο ησλ πεξηνδηθψλ. Δίλαη γεληθά απνδεθηφ ζηνπο θχθινπο ησλ ςπρνιφγσλ φηη νπνηνδήπνηε δείγκα ζπκπεξηθνξάο κπνξεί λα αμηνινγεζεί κε έλα ηεζη. Ζ έλλνηα ηνπ «ζηαζκηζκέλνπ» ηεζη, αλαθέξεηαη ζε δνθηκαζίεο, φπνπ ν εξεπλεηήο αθνινπζεί ηελ ίδηα δηαδηθαζία

45 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 45 δηεμαγσγήο ηνπ ηεζη, ρξεζηκνπνηεί ηελ ίδηα νκάδα εξσηήζεσλ γηα φινπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο θαη ε δηαδηθαζία δηεμάγεηαη κε πξνθαζνξηζκέλν ηξφπν. Οη ζπκκεηέρνληεο νθείινπλ λα θαηαλνήζνπλ ηε δηαδηθαζία πνπ ζα αθνινπζεζεί, θαζψο θαη ηηο εξσηήζεηο, γεγνλφο πνιχ ζεκαληηθφ γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηνπ ηεζη. Ο εξεπλεηήο επηβάιιεηαη λα γλσξίδεη ηελ πξνθαζνξηζκέλε δηαδηθαζία πνπ ζα αθνινπζήζεη θάζε θνξά κε θάζε ιεπηνκέξεηα θαη γηα νπνηαδήπνηε πεξίπησζε θαη λα γλσξίδεη θάζε ηξφπν αληηκεηψπηζεο νπνηαζδήπνηε δπζθνιίαο, αλ πξνθχςεη θαη λα εμεγήζεη ζηνπο εξσηψκελνπο κε θαηαλνεηφ ζε φινπο ηξφπν φιεο ηηο δηαδηθαζίεο (Cronbach, 1984). O φξνο ζηάζκηζε έρεη δνζεί πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφ πσο ηα ηεζη έρνπλ κηα νκνηνκνξθία θαη ρνξεγνχληαη ζε φια ηα άηνκα γηα λα ζπγθξηζνχλ νη απαληήζεηο ηνπο θαη λα εμαζθαιηζηεί ε ζπγθξηζηκφηεηα. Δπηπιένλ, κηα δνθηκαζία δελ έρεη λφεκα αλ δελ ππάξρεη ηππνπνηεκέλε βαζκνινγία ε νπνία καο επηηξέπεη λα εξκελεχζνπκε ηηο απαληήζεηο ησλ αηφκσλ ζε ζρέζε κε ην ζηαζκηζκέλν δείγκα θαη έκκεζα κε ην γεληθφ πιεζπζκφ. Όινη νη ζπκκεηέρνληεο αμηνινγνχληαη κε ίζνπο φξνπο θαη εξκελεχνληαη κε βάζε ηελ ίδηα δηαδηθαζία. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα δηαζέηνπλ ηα ηεζη λνεκνζχλεο ελφο αηφκνπ είλαη ηα αθφινπζα: Ζ εγθπξφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ηεζη Ζ θαηλνκεληθή εγθπξφηεηα Ζ αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ηνπ δείγκαηνο ησλ εξσηήζεσλ Ζ δηαθεθξηκέλε θαη εχθνιε βαζκνιφγεζε Πεξηζψξην γηα εξσηήκαηα- απνξίεο θαη εμαζθάιηζε θαηαλφεζεο ησλ παξαδεηγκάησλ απφ ηνπο ππνςήθηνπο. Οη ζηαζκηζκέλεο νδεγίεο ζε φια ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε θάζε δνθηκαζία Ζ ηαπηφρξνλε δηεμαγσγή ησλ ηεζη ζε πνιππιεζείο νκάδεο αηφκσλ Ζ αμηφπηζηε κέζνδνο πνπ ζα δηαθξίλεη ξεηά ηηο ηθαλφηεηεο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Καηάιιεινο θσηηζκφο- ζεξκνθξαζία- εζπρία- δηάηαμε γξαθείσλ, πξνθεηκέλνπ νη ππνςήθηνη λα αληαπνθξηζνχλ ζην κέγηζην.

46 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 46 Δμίζνπ ζεκαληηθή παξάκεηξνο θξίλεηαη θαη ν ρξφλνο πνπ νξίδεηαη γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ ηεζη, ν νπνίνο πξέπεη λα είλαη απζηεξά ν ίδηνο (Anstey, 1966 ). Ζ επίδνζε αμηνινγείηαη αληηθεηκεληθά βάζεη θνηλήο βαζκνινγίαο γηα φινπο, ε νπνία έρεη πξνθχςεη απφ ηνλ θαηάιιειν πιεζπζκφ (ηελ νκάδα ζχγθξηζεο). Γε ζπγθξίλνληαη νη ππνςήθηνη κεηαμχ ηνπο, αιιά κε κία αληηπξνζσπεπηηθή νκάδα (100 θαη άλσ) αηφκσλ, νη νπνίνη έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην ίδην ηεζη θαη απνηεινχλ ηελ νκάδα ζχγθξηζεο. Ζ νκάδα ζχγθξηζεο επεξεάδεη ηελ εθηίκεζε ηεο απφδνζεο. Ζ θνηλή βαζκνινγία αλαθέξεηαη ζηε κεηαθνξά ηνπ αξρηθνχ ζθνξ ζε κία ζηαζκηζκέλε θιίκαθα. Ζ βαζκνινγία απνηειεί αθξηβή κέηξεζε κηαο ηθαλφηεηαο ζρεηηθήο κε ηελ εξγαζία, θαη παξέρεη έλαλ έγθπξν δείθηε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ζ απηήλ ηελ εξγαζία. Δθφζνλ ε ηθαλφηεηα πξνο κέηξεζε είλαη ζρεηηθή κε ηε ζέζε εξγαζίαο, ε επίδνζε ζην ηεζη ζα πξνζθέξεη κία εθηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ππνςεθίνπ ζε αλάινγα θαζήθνληα.

47 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 47 Κεθάλαιο 3: Σα είδη ηυν Φςσομεηπικών Σεζη Σα ςπρνκεηξηθά φξγαλα ραξαθηεξίδνληαη απφ ηέζζεξηο βαζηθέο παξακέηξνπο (Κνληνπνχινπ, 2002 γ ): Σν πεξηερφκελφ ηνπο, δειαδή απηφ ην νπνίν εμεηάδνπλ. Σελ θαηαζθεπή ηνπο, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηηο επηδφζεηο ηνπ κέζνπ φξνπ ελφο επηιεγκέλνπ δείγκαηνο πιεζπζκνχ (λφξκεο) ή ζε θξηηήξηα αλαθνξάο πνπ ζηεξίδνληαη ζε εμαηνκηθεπκέλεο επηδφζεηο ππνθεηκέλσλ. ηελ θαηαζθεπή πεξηιακβάλεηαη θαη ε αληηθεηκεληθφηεηα ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ (εγθπξφηεηα θαη αμηνπηζηία), επίζεο νη δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε θαηαζθεπή ηνπο (ςπρνκεηξηθά φξγαλα ηαρχηεηαο αληίδξαζεο ή δχλακεο). Σνλ ηχπν ησλ εξσηήζεσλ ν νπνίνο θαζνξίδεη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ. Σνλ ηξφπν ρνξήγεζεο, ν νπνίνο ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ αμηνπηζηία ησλ ςπρνκεηξηθψλ νξγάλσλ κε ηελ αηνκηθή, νκαδηθή ή απηνκαηνπνηεκέλε ρνξήγεζε Χο πξνο ην πεξηερφκελν Καηά ηνλ Cronbach (1984) ηα ςπρνκεηξηθά ηεζη ρσξίδνληαη ζηηο αθφινπζεο δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο: 1. Σεζη κε ηα νπνία κεηξνχκε ηελ αλψηαηε απφδνζε ηνπ αηφκνπ. Σα ηεζη απηά κπνξνχκε λα ηα νλνκάζνπκε ηεζη ηθαλφηεηαο, θαη κε απηά εμαθξηβψλεηαη ε αλψηαηε απφδνζε ελφο αηφκνπ ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε θαη 2. Σεζη ηππηθήο απφδνζεο, ζηα νπνία δηαθαίλνληαη νη ηδηφηεηεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Σα ηεζη απηνχ ηνπ είδνπο αμηνινγνχλ ηελ πξνζσπηθφηεηα. Χζηφζν, ππάξρνπλ ακθηβνιίεο σο πξνο απηφ ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο, δηφηη δελ κπνξνχκε πάληνηε λα πξνβνχκε ζε κηα θαζαξή δηάθξηζε κεηαμχ αλψηαηεο θαη ηππηθήο απφδνζεο ελφο αηφκνπ

48 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Σεζη Ηθαλνηήησλ ηελ θαηεγνξία ησλ ιεγφκελσλ «ηεζη αλψηαηεο απφδνζεο» κπνξνχκε λα ζπκπεξηιάβνπκε ηα ηεζη λνεκνζχλεο, επίδνζεο θηι. Δάλ απηά ηα ηεζη θαηαζθεπάζηεθαλ γηα λα κεηξήζνπλ ηελ γεληθή ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ, κπνξνχκε λα ηα νλνκάζνπκε ηεζη γεληθήο ηθαλφηεηαο, αθνχ ν φξνο «ηεζη λνεκνζχλεο» δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθφο, δηφηη ε λνεκνζχλε δελ είλαη κηα ηδηφηεηα πνπ νξίδεηαη επθξηλψο (Αιεμφπνπινο, 1998). Οη δνθηκαζίεο ηθαλνηήησλ πεξηιακβάλνπλ δνθηκαζίεο λνεκνζχλεο, εηδηθψλ δεμηνηήησλ. Οη δνθηκαζίεο ηθαλνηήησλ κεηξνχλ ηε κάζεζε θάησ απφ ζρεηηθά αλεμέιεγθηεο θαη άγλσζηεο ζπλζήθεο. Οη δνθηκαζίεο δεμηνηήησλ έρνπλ πξνγλσζηηθφ ραξαθηήξα. Υξεζηκεχνπλ γηα ηελ πξφβιεςε κεηαγελέζηεξεο επίδνζεο ππνθεηκέλνπ. Οη δνθηκαζίεο επίδνζεο έρνπλ σο ζθνπφ ηελ κέηξεζε ησλ απνηειεζκάησλ ελφο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (Anastasi, 1986). Καηά ηελ Anastasi νη δνθηκαζίεο επίδνζεο κεηξνχλ ηα απνηειέζκαηα ηεο κάζεζεο θάησ απφ κεξηθψο γλσζηέο θαη ειεγρφκελεο ζπλζήθεο. ε απηή ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ (Ρεβειηψηεο, 2000): 1. Σεζη απιθμηηικήρ ανηίλητηρ, ηα νπνία κεηξνχλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ππνςεθίνπ λα ιχλεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο αξηζκεηηθή θαη καζεκαηηθά. Τπάξρνπλ θάπνηεο ππνθαηεγνξίεο ησλ ηεζη απηψλ θαη ζηνρεχνπλ λα αληρλεχζνπλ δηαθνξεηηθέο πηπρέο ησλ αξηζκεηηθψλ θαη καζεκαηηθψλ ηθαλνηήησλ. i. Σα ηεζη απιθμηηικών ικανοηήηυν (numerical computations) δεηνχλ λα αληρλεχζνπλ αλ κπνξεί ν ππνςήθηνο λα θάλεη ζσζηά αξηζκεηηθέο πξάμεηο ή ινγηθνχο ηζρπξηζκνχο πνπ λα ζηεξίδνληαη ζε αξηζκεηηθέο ζρέζεηο, π.ρ =; Α=71, Β=81, Γ=85, Γ=91, Δ=95 πκπιεξψζηε ηε ζεηξά επηιέγνληαο ηνλ θαηάιιειν αξηζκφ ; 31 Α.19, Β.23, Γ.24, Γ.25, Δ.27 Δλδεηθηηθφ ηεζη αξηζκεηηθψλ ηθαλνηήησλ(carter, 2005):

49 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 49 A time limit of 20 minutes is allowed. The use of calculators is not permitted in this test. 1 0, 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49,? 2 9, 18, 27,?, 45,?, , 96.75, 93.5, 90.25, 87,? 4 0, 100, 6, 94, 12, 88, 18, 82,?,? 5 17, 34, 51, 68,? 6 1, 1, 2,?, 24, 120, , 98, 94, 88, 80, 70,? 8 1.5, 3, 5.5, 9, 13.5,? 9 100, 50, 200, 25, 400,? 10 2, 5.75,?, 13.25, 17, , 1, 97.5, 3.5, 92.5, 8.5, 85, 16,?,? ,?, 99, 81, 72, 63, 54, , 2, 3, 5, 7, 10, 13, 17, 21,?,? 14 5, 26, 131, 656,? , 971.4, 942.8, 914.2, 885.6,? 16 1, 1, 3, 15, 105,? 17 36, 72,?, 144, 180, 216, , 1, 2.5, 3.5, 4, 6, 5.5, 8.5,?,? 19 1, 2, 6, 12, 36, 72, 216,?,? 20 14, 16, 28, 32, 42, 48, 56, 64,?,? Πίνακαρ 2: Σεζη απιθμηηικήρ ικανόηηηαρ

50 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 50 ii. Σα ηεζη μαθημαηικήρ ζκέτηρ (numerical reasoning) δεηνχλ απφ ηνπο ππνςεθίνπο λα επηιχζνπλ κηα ζεηξά απφ καζεκαηηθά πξνβιήκαηα εθαξκφδνληαο ηελ καζεκαηηθή ζθέςε θαη ηελ αξηζκεηηθή, π.ρ. Έλα θνπηί κε ζηπιφ θνζηίδεη 7.32, πφζν ζα θνζηίδνπλ ηα ηέζζεξα θνπηηά; Α=26.46, Β=26.92, Γ=28.46, Γ=28.82, Δ=28.92 Δλδεηθηηθφ ηεζη καζεκαηηθήο ζθέςεο(carter, 2005): 1. What is 9 multiplied by 8? 2. What is 126 divided by 3? 3. What is 15 multiplied by 11? 4. What is 45% of 300? 5. Multiply 7 by 12 and divide by Divide 56 by 8 and add What is 35% of 250? 8. What is 58 of 240? 9. Multiply 15 by 6 and subtract What is 34 of 92 plus 13? 11. Multiply 7 by 4 by Divide 52 by 4 and add 17 multiplied by What is 3206 divided by 7? 14. Add What is 55% of 320? 16. What is 59 of 270? 17. Which is greater, 58 of 112 or 78 of 88? 18. Add 5683 to 1729 and divide by Divide 672 by Subtract 369 from Add 25 of 90 to 56 of Multiply 72 by 15.

51 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / What is 8/40 expressed as a decimal? 24. Deduct 865 from Multiply 694 by Multiply 86 by 9 and add to 13 multiplied by What is 1000 less 5/9 of 117? 28. What is ? 29. Deduct 7.3 from Multiply 6.85 by 7. Πίνακαρ 3: Σεζη μαθημαηικήρ ζκέτηρ 2. Σεζη γλυζζικήρ ανηίλητηρ: εμεηάδνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ππνςεθίνπ λα επηιχεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ πξνθνξηθφ ή ηνλ γξαπηφ ιφγν, π.ρ: πκπιήξσζε ηελ θξάζε: Σν καχξν είλαη γηα ην άζπξν φηη είλαη ε ζησπή γηα ην. Α. Δηξήλε, Β. Θφξπβν, Γ. Γπλαηά, Γ. Γηαπεξαζηηθά, Δ. Φαζαξία Μηα άιιε κνξθή ηεζη γισζζηθήο αληίιεςεο είλαη ηα ηεζη ηα νπνία παξέρνπλ έλα κηθξφ θείκελν θαη κηα ζεηξά απφ εξσηήζεηο πάλσ ζηε πιεξνθνξία πνπ παξέρεη ην θείκελν, ζηνρεχνληαο λα δνπλ αλ νη ππνςήθηνη κπνξνχλ λα εξκελεχζνπλ θαη λα ζπλδπάζνπλ ηελ πιεξνθνξία γηα λα δψζνπλ ηελ απάληεζε.

52 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 52 Δλδεηθηηθφ ηεζη γισζζηθήο αληίιεςεο(ζηελ αγγιηθή γιψζζα)(carter, 2007): You have 30 minutes to complete 20 questions. You should work as quickly as possible as some questions will take more time to solve than others. QUESTIONS 1 TO 5 In the following five questions select the word in brackets that means the same or the closest meaning to the word in capitals: 1.BRUSQUE (crude, curt, unkind, elastic, wieldy) 2.DISTIL (reduce, liquefy, soften, purify, rarefy) 3.SINGULAR (remarkable, free, routine, natural, upright) 4.FASTIDIOUS )chic, loyal, prospective, choosy, viable) 5.WAX (souse, fade, shrink, strengthen, dilate) QUESTIONS 6 TO 10 In the following five questions, from the six words given identify the two words that you believe to be closest in meaning. 6. flawless, ulterior, unwelcome, secrete, overt, literate 7. circle, row, pedal, track, flaw, line 8. relative, common, exoteric, indolent, careless, apposite 9. ascribe, profess, aspire, judge, hanker, daze 10. vote, composite, blend, proposition, element, total

53 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 53 QUESTIONS 11TO 20 The following are a miscellaneous selection of question types where, in each case, you have to identify two words with similar meanings. Read the instructions to each question carefully. 11. Complete the two words, one in each circle and both reading clockwise, wich are similar in meaning. You have to find the starting point and provide the missing letters. 12.Complete the two words, pone in each circle and both reading clockwise, which are similar in meaning. You have to find the starting point and provide the missing letters. 13. complete the two words, one in each circle, one reading clockwise and the other anti-clockwise, that are similar in meaning. You have to find the starting point and provide the missing letters, and work out which word is clockwise and which is anti-clockwise.

54 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Which two words below are most similar to the phrase get the wrong idea? Misconceive, miscalculate, misconstrue, misinform, misapply, misconduct 15. Which two words below are most similar to the phase put in a good word for? Conciliate, recommend, pacify, advise, endorse, enliven 16. Which two words below are most similar to the phrase down - to earth? Subservient, dismayed, practical, earthward, explicit, realistic 17.ROPE OF CREW is an anagram of which two words (5, 5 letters) that are similar in meaning? Answer: 18.VINCIBLE OIL is an anagram of which two words (4, 7 letters) that are similar in meaning? Answer: 19. Each square contains the letters of a nine-letter word. Find the two words, one in each square, that are similar in meaning:

55 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / The circles contain the letters of two eight-letter words which can be found reading clockwise. Find the two words, which are similar in meaning. Each word starts in a different circle, and all letters appear in the correct order and are used once only. Πίνακαρ 4: Σεζη γλυζζικήρ ανηίλητηρ

56 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Σα ηεζη συπικήρ ανηίλητηρ είλαη ζρεδηαζκέλα λα αληρλεχζνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα αληηιακβαλφκαζηε θαη λα ζπζρεηίδνπκε ηε ζέζε αληηθεηκέλσλ ζην ρψξν. Πξφθεηηαη γηα ηα ηεζη κε ηα δηάθνξα ζρέδηα. Π.ρ. Δπηιέμηε ην ζρέδην ην νπνίν είλαη αθξηβψο ην ίδην κε ην ζρήκα, αιιά έρεη πεξηζηξαθεί θαηά 90 κνίξεο, απφ ην αθφινπζν ζχλνιν πηζαλψλ απαληήζεσλ. ην παξαπάλσ παξάδεηγκα ρξεζηκνπνηείηαη ε ιεθηηθή κέζνδνο γηα ηελ έθθξαζε ησλ εξσηήζεσλ. Δλδεηθηηθφ ηεζη ρσξηθήο αληίιεςεο (Carter, 2005), ην νπνίν ρξεζηκνπνηεί ηε ζρεκαηηθή κέζνδν γηα ηελ έθθξαζε ησλ εξσηήζεσλ:

57 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 57

58 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 58

59 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 59

60 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 60

61 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 61

62 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 62

63 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 63

64 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 64

65 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 65 Πίνακαρ 5: Σεζη ρσξηθήο αληίιεςεο

66 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Σα ηεζη αθηπημένηρ ανηίλητηρ (abstract reasoning) κεηξνχλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ππνςεθίνπ λα επηιχεη πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο πιεξνθνξία ε νπνία είλαη πην ζπγθερπκέλε θαη φρη απζηεξά «ινγηθή». Δλδεηθηηθφ ηεζη αθεξεκέλεο αληίιεςεο (Newton θαη Bristoll β ): Test 1-25 Questions Answer as many questions as you can see in 20 minutes. Circle the letter on the right which corresponds to the correct answer. 1) Which figure completes the series? 2) Which figure completes the series? 3) Which figure completes the series? 4) Which figure completes the series?

67 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 67 5) Which figure completes the series? 6) Which figure completes the statement 7) Which figure completes the statement 8) Which figure completes the statement

68 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 68 9) Which figure completes the statement 10) Which figure completes the statement 11) Which figure is the odd one out? 12) Which figure is the odd one out?

69 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 69 13) Which figure is the odd one out? 14) Which figure is the odd one out? 15) Which figure is the odd one out? 16) Which figure complete the series?

70 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 70 17) Which figure complete the series? 18) Which figure belongs in neither group? 19) Which figure belongs in neither group?

71 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 71 20) Which figure is next in the series? 21) Which figure is next in the series? 22) Which figure completes the grid?

72 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 72 23) Which figure completes the grid? 24) Which figure is the odd one out? 25) Which figure is the odd one out? End of Abstract Reasoning Test 1

73 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 73 Πίνακαρ 6: Σεζη αθηπημένηρ ανηίλητηρ Πίνακαρ 7: Σεζη αθηπημένηρ ανηίλητηρ

74 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Σα ηεζη ζςγκένηπυζηρ (concentration test) ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επηινγή πξνζσπηθνχ θαηά ηελ πεξίπησζε φπνπ ε αληίζηνηρε ζέζε εξγαζίαο απαηηεί ηνλ ρεηξηζκφ επαίζζεησλ πιεξνθνξηψλ θαη ε πηζαλφηεηα ιάζνπο πξέπεη λα είλαη ειαρηζηνπνηεκέλε (Newton θαη Bristoll). Δλδεηθηηθφ ηεζη ζπγθέληξσζεο(newton θαη Bristoll α ): Test 1-12 Questions Answer as many questions as you can in 5 minutes. Circle the letter on the right which corresponds to the correct answer. 1) Which option has been taken from the same columns as the key? 2) Which option has been taken from the same columns as the key? 3) Which option has been taken from the same columns as the key?

75 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 75 4) Which option has been taken from the same columns as the key? 5) Which option has been taken from the same columns as the key? 6) Which option has been taken from the same columns as the key? 7) Which option has been taken from the same columns as the key?

76 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 76 8) Which option has been taken from the same columns as the key? 9) Which option has been taken from the same columns as the key? 10) Which option has been taken from the same columns as the key? 11) Which option has been taken from the same columns as the key?

77 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 77 12) Which option has been taken from the same columns as the key? End of Concentration-Test 1 Πίνακαρ 7: Σεζη ζςγκένηπυζηρ

78 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Σεζη Ηθαλνηήησλ 1. Σα ηεζη ηθαλνηήησλ έρνπλ ζρεδηαζηεί ψζηε λα αμηνινγνχλ ηελ ηξέρνπζα αιιά θαη ελ δπλάκεη ηθαλφηεηα ζε δηαθνξεηηθά είδε εξγαζηαθψλ ηθαλνηήησλ. 2. Κάζε ηεζη είλαη ζρεδηαζκέλν λα αμηνινγεί κία ζπγθεθξηκέλε ηθαλφηεηα, ζε κία ζπγθεθξηκέλε θιίκαθα δπζθνιίαο, κεηξψληαο ηε δεμηφηεηα ζε επίπεδν θαηαλφεζεο, ινγηθήο επεμεξγαζίαο ή ππνινγηζκνχ. 3. Σα Σεζη Ηθαλνηήησλ δελ είλαη ηεζη γλψζεσλ θαη δελ πξνυπνζέηνπλ εμεηδηθεπκέλε γλψζε. 4. πκπιεξψλνληαη κε ηε κνξθή πνιιαπιψλ επηινγψλ, εθ ησλ νπνίσλ κία είλαη ε ζσζηή. 5. Οξίδεηαη ζπγθεθξηκέλνο ρξφλνο γηα ηε ζπκπιήξσζε ηνπ ηεζη. (Γαπίδνπ, Γηαδηθηπαθή πεγή)

79 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / Σεζη πξνζσπηθφηεηαο Σα ςπρνκεηξηθά φξγαλα πξνζσπηθφηεηαο εζηηάδνληαη ζηα ςπρνινγηθά γλσξίζκαηα ηνπ αηφκνπ θαη έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα ηελ κέηξεζε ησλ παξακέηξσλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηελ εθηίκεζε θιηληθψλ ζπκπησκάησλ, ηηο ζηάζεηο, απφςεηο θαη ηα γεληθά ελδηαθέξνληα ελφο ππνθεηκέλνπ (Κνληνπνχινπ, 2002 γ ). Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε αηφκνπ είλαη κνλαδηθή θαη ζηαζεξή θαη εμαξηάηαη απφ ηελ θιεξνλνκηθφηεηα θαη απφ ην πεξηβάιινλ. Σα ηεζη πξνζσπηθφηεηαο πξνζπαζνχλ κε άιια ιφγηα λα αληρλεχζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ελφο ππνςεθίνπ θάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο θαη έηζη ψζηε λα θάλνπλ θάπνηεο πξνβιέςεηο γηα ηε κειινληηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ δελ ζηνρεχνπλ ζηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ππνςεθίνπ, αιιά ζηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζπλζέηνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά είλαη ζπλήζσο ζρεηηθά ζηαζεξά θαη πην δηαρξνληθά θαη καο θάλνπλ λα δηαθέξνπκε απφ ηνπο άιινπο γχξσ καο θαη λα είκαζηε πξνζσπηθφηεηεο θαη φρη απιέο παλνκνηφηππεο κνλάδεο ελφο βηνινγηθνχ είδνπο. Σα ηεζη πξνζσπηθφηεηαο ιεηηνπξγνχλ θαη απηά κε ηελ ρξήζε εξσηεκαηνινγίσλ. Ζ δηαθνξά κε ηα ηεζη ηθαλνηήησλ είλαη φηη δελ ππάξρεη ζσζηφ θαη ιάζνο ζηηο εξσηήζεηο (Ρεβειηψηεο, 2000). Α) Μέζα ζε μια ομάδα: χκθσλα κε ηνλ Αιεμφπνπιν (1998) ηα ηεζη πξνζσπηθφηεηαο δηαθξίλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: ζηα πξνβνιηθά ηεζη θαη ζηα εξσηεκαηνιφγηα πξνζσπηθφηεηαο. Σα πξνβνιηθά ηεζη ζηεξίδνληαη ζηελ αξρή φηη, φηαλ ζην άηνκν παξνπζηαζηεί έλα αθαζφξηζην εξέζηζκα, ην άηνκν αληηδξά ππνθεηκεληθά. Σα εξσηεκαηνιφγηα πξνζσπηθφηεηαο είλαη έληππα κε εξσηήζεηο. Δλδεηθηηθφ ηεζη πξνζσπηθφηεηαο (Γηαδηθηπαθή Πεγή 6):

80 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 80

81 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 81

82 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 82

83 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 83

84 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 84

85 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 85

86 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 86 Β) Σο επυηημαηολόγιο Πποζυπικόηηηαρ ηυν 16 παπαγόνηυν (16 Personality Factors Questionnaire-16PF) Έλα απφ ηα γλσζηά ηεζη πξνζσπηθφηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηελ επαγγεικαηηθή αμηνιφγεζε είλαη ην 16PF, ην νπνίν πξσηνεθδφζεθε απφ ηνλ Cattell (1949). Σν ηεζη κεηξάεη δεθαέμη βαζηθνχο θαη πέληε δεπηεξνγελείο παξάγνληεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Απνηειείηαη απφ 185 πξνηάζεηο, ελψ θάζε κία απφ ηηο δεθαέμη βαζηθέο δηαζηάζεηο απνηειείηαη απφ δέθα κε δεθαπέληε πξνηάζεηο. Οη εμεηαδφκελνη θαινχληαη λα επηιέμνπλ ηελ απάληεζή ηνπο ζε πξνηάζεηο. Ο δείθηεο αμηνπηζηίαο ηνπ ηεζη είλαη πεξίπνπ 0,80. Σν εξψηεκα πνπ απαζρνιεί ηνπο εηδηθνχο ζην ρψξν ηεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη θαηά πφζν νη παξάγνληεο πνπ ζεσξεί ν Cattell σο βαζηθέο δηαζηάζεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, είλαη πξάγκαηη αιεζηλνί. Μέξνο ηνπ Δλδεηθηηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ Πξνζσπηθφηεηαο ησλ 16 παξαγφλησλ (Γηαδηθηπαθή πεγή 7): Δικόνα 1: Μέπορ επυηημαηολογίος Πποζυπικόηηηαρ

87 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 87 Γ) Σο SG ηεζη πποζυπικόηηηαρ Σν ηεζη έρεη αλαπηπρζεί ζηελ Διιάδα πξηλ απφ ιίγα ρξφληα ζην πιαίζην ηνπ ζρεδίνπ Μνλνπάηηα Απαζρφιεζεο θαη Καξηέξαο (Τπνέξγν 9: Δξγαιεία Αμηνιφγεζεο) ηεο επξσπατθήο πξσηνβνπιίαο EQUAL(Γηαδηθηπαθή Πεγή 1). Απνηειεί έλα εξγαιείν δηάγλσζεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Πεξηιακβάλεη 200 πξνηάζεηο πνηθίιεο ζεκαηνινγίαο, νη νπνίεο θαιχπηνπλ δηάθνξεο πηπρέο πνπ άπηνληαη ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο. Βαζίδεηαη ζηε ζεσξία ηνπ «κνληέινπ ησλ 5 παξαγφλησλ» πνπ ππνζηεξίδεη φηη ε αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα κπνξεί λα πεξηγξαθεί πιήξσο απφ πέληε βαζηθνχο παξάγνληεο. Οη παξάγνληεο απηνί είλαη νη εμήο: 1. Νεπξσηηζκφο, ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζηελ ζπλαηζζεκαηηθή ηζνξξνπία θαη ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ. 2. Δμσζηξέθεηα, ε νπνία αμηνινγεί ηελ πνηφηεηα θαη ηελ έληαζε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ ηνπ αηφκνπ. 3. Αλνηθηφηεηα, ε νπνία πεξηγξάθεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αλνηρζεί θαη λα εμεξεπλήζεη άγλσζηεο θαηαζηάζεηο, λα πξνζιάβεη λέεο εκπεηξίεο θ.ν.θ. 4. Δπαξέζηεζε, ε νπνία εμεηάδεη ηελ πνηφηεηα ησλ ζρέζεσλ ηνπ αηφκνπ κε ηνπο άιινπο θαη κε ηνλ εαπηφ ηνπ. 5. Δπζπλεηδεζία, ε νπνία εζηηάδεη ζην θαηά πφζν ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζθνπνχ θαη δηέπεηαη απφ εζσηεξηθέο αμίεο, θαλφλεο θαη εζηθή. Σν ζπγθεθξηκέλν ηεζη πξνζπαζεί λα εληνπίζεη θαη λα αμηνινγήζεη δηαζηάζεηο, πηπρέο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ εληάζζνληαη ζην γεληθφηεξν ηνπο πιαίζην. Δπίζεο, νη δηαζηάζεηο πνπ αμηνινγεί είλαη πεξηζζφηεξν επηθεληξσκέλεο ζην επαγγεικαηηθφ πιαίζην, κε ηελ έλλνηα φηη κέζσ απηνχ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα δηάγλσζεο ραξαθηεξηζηηθψλ, ηα νπνία ελδερνκέλσο λα επεξεάδνπλ θαη λα ξπζκίδνπλ ηελ ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο, ηελ παξαγσγηθφηεηα, ηελ επαγγεικαηηθή πξφνδν θ.ν.θ. Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ γεληθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα, ην ηεζη αμηνινγεί θαη ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: εμσζηξέθεηα, ελεξγεηηθφηεηα, ηφικε, απζνξκεηηζκφο, ππεπζπλφηεηα, θηινζνθηθή θξηηηθή ζηάζε

88 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 88 δσήο, απηνζεβαζκφο. αλεμαξηεζία απηνλνκία, επηζεηηθφηεηα θαη θηινδνμία. Ζ επίδνζε ηνπ εμεηαδφκελνπ ζε θάζε κηα απφ ηηο δέθα απηέο δηαζηάζεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο εθθξάδεηαη κε έλαλ πνζνηηθφ δείθηε, ε αλψηεξε ηηκή ηνπ νπνίνπ είλαη ην 40. Σν ζθνξ απηφ πξνθχπηεη εθφζνλ ν εμεηαδφκελνο/ε επηιέμεη ζηνλ απφιπην βαζκφ λα ζπκθσλήζεη κε ηηο πξνηάζεηο πνπ εθθξάδνπλ ηθαλφηεηεο, δξάζεηο θαη ζπλήζεηεο ζρεηηθέο κε ηελ ζπγθεθξηκέλε θάζε θνξά δηάζηαζε. Ο αθξηβήο ηξφπνο βαζκνιφγεζεο αλαθέξεηαη ζην θνκκάηη κε ηηο ιχζεηο απαληήζεηο ησλ εξσηεκάησλ. Γηα ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ ηεζη δελ ππάξρεη ρξνληθφ φξην. Καηά κέζν φξν νινθιεξψλεηαη εληφο ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο κηαο ψξαο. Ο εμεηαζηήο δελ πξέπεη λα ζπδεηά ηε θχζε ησλ δηαζηάζεσλ πνπ κεηξά ην ηεζη πξηλ ή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρνξήγεζεο. Οη νδεγίεο πνπ δίλνληαη είλαη επαξθψο επεμεγεκαηηθέο. Σν ζπγθεθξηκέλν ηεζη δελ απνηειεί νδεγφ ζρεηηθά κε ην πσο ην άηνκν κπνξεί λα βειηηψζεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θαη λα δηνξζψζεη ηηο αηέιεηεο ηνπ. Δμάιινπ έηνηκεο ζπληαγέο θαη κέζνδνη κε εμαζθαιηζκέλε επηηπρία φζνλ αθνξά απηφλ ηνλ ηνκέα, δελ ππάξρνπλ. Σν ηεζη σζηφζν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ηελ γλψζε ηνπ αηφκνπ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα ην θαηαζηήζεη ηθαλφ λα πξνζεγγίζεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ, ζχκθσλα κε ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο. Έλαο θίλδπλνο-αδπλακία ηνπ ηεζη είλαη φηη ην άηνκν πνπ ην ζπκπιεξψλεη κπνξεί λα δηαθξίλεη πνηα είλαη ε "θνηλσληθά επηζπκεηή" απάληεζε θαη λα παξνπζηάζεη κηα "ςεπδή" εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Καηαιήγνληαο, είλαη ζαθέο φηη ν ξφινο ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο ζηε δηαδηθαζία ηεο απηνγλσζίαο θαζψο κε ηε ζπκπιήξσζή ηνπο ν ζπκβνπιεπφκελνο κπνξεί λα αλαθαιχςεη πηπρέο ηνπ εαπηνχ ηνπ ηηο νπνίεο δελ γλψξηδε θαη λα απνθηήζεη κία αληηθεηκεληθή εηθφλα γηα ην επαγγεικαηηθφ ηνπ πξνθίι. Χζηφζν, ε αιφγηζηε ρξήζε ησλ ςπρνκεηξηθψλ ηεζη ελέρεη θηλδχλνπο θαη απαηηείηαη εμεηδηθεπκέλε γλψζε θαη θαηάξηηζε ηνπ αηφκνπ πνπ ρνξεγεί ηα ηεζη ζε ζπλδπαζκφ πάληα κε ηελ πξνζσπηθή επαθή κε ηνλ ζπκβνπιεπφκελν. Δλδεηθηηθφ ηεζη πνπ βαζίδεηαη ζηε «ζεσξία ησλ 5 παξαγφλησλ», φπσο θαη ην SG ηεζη πξνζσπηθφηεηαο(γηαδηθηπαθή πεγή 8):

89 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 89 Δικόνα 2: Σεζη ηηρ θευπία ηυν 5 παπαγόνηυν Γ) Σεζη Αξιών και Δνδιαθεπόνηυν (Values and Interests Tests) Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν έλα άηνκν αληηδξά, θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο, ππαγνξεχεηαη απφ ην εζσηεξηθφ ζχζηεκα ησλ αμηψλ ηνπ θαη καο δίλεη κε βάζε ηελ παξαηεξνχκελε ζπκπεξηθνξά ηελ δπλαηφηεηα λα ην πεξηγξάςνπκε αλάινγα. Μπνξνχκε, δειαδή, λα δηαπηζηψζνπκε ηελ ηδηνζπγθξαζία ηνπ θαη θαη επέθηαζε ηε κειινληηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά. Γειαδή αλ θάπνηνο άλζξσπνο έρεη ςειά ζην ζχζηεκα αμηψλ ηνπ ηελ ηεκπειηά, ηελ αλεζηθφηεηα, ην ςεχδνο θαη ηελ θινπή ηφηε είλαη πην πηζαλφ φηη παξάιιεια ζα είλαη αλεχζπλνο θαη αζπλείδεηνο παξά θηιφηηκνο θαη ζπκπνλεηηθφο. Χζηφζν δελ κπνξνχκε λα ηζρπξηζηνχκε φηη φινη νη άλζξσπνη κνηξάδνληαη ηηο ίδηεο αμίεο ζηνλ ίδην βαζκφ. Ζ κέηξεζε ινηπφλ ηφζν ηεο ηδηνζπγθξαζίαο φζν θαη ησλ αμηψλ ελφο αηφκνπ, είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ αμηνιφγεζή ηνπ αιιά θαη γηα ηελ παξνρή ελφο εμαηνκηθεπκέλνπ πξνγξάκκαηνο, επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο ή πξνζσπηθήο βειηίσζεο. Σν ηεζη επαγγεικαηηθψλ αμηψλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ επηινγή θαη ζηελ αμηνιφγεζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ζηε ζπκβνπιεπηηθή ζηαδηνδξνκίαο, ζηελ

90 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 90 πξνζσπηθή ζπκβνπιεπηηθή θαη ζε πξνγξάκκαηα ζπζηεκαηηθήο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Γηα ηε ζπκπιήξσζε απηνχ ηνπ ηεζη δελ απαηηείηαη ε χπαξμε εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ. Γελ ππάξρνπλ εμάιινπ ζσζηέο θαη ιάζνο απαληήζεηο. Δπηπιένλ δελ είλαη ζηφρνο ηνπ ηεζη λα εμεηάζεη ην επίπεδν γλψζεσλ ηνπ αηφκνπ θαη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα απαληάεη ζσζηά. ηφρνο ηνπ ηεζη είλαη λα απνδψζεη κηα ξεαιηζηηθή εηθφλα ησλ αμηψλ εθείλσλ πνπ έρνπλ κεγάιε ζεκαζία ζχκθσλα κε ην αμηαθφ ζχζηεκα ηνπ εξσηψκελνπ ζε ζπλάξηεζε κε ηηο θαζεκεξηλέο θνηλσληθέο θαη επαγγεικαηηθέο ηνπ δξαζηεξηφηεηεο. Αμηνινγνχληαη νη πξνζσπηθέο αμίεο, νη θιίζεηο θαη ηα ελδηαθέξνληα θαη ζπγθξίλνληαη νη απαληήζεηο ηνπ ππνςεθίνπ κε άηνκα πνπ αζθνχλ ην ζπγθεθξηκέλν επάγγεικα ψζηε λα θαλεί αλ είλαη θαηάιιεινο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε. πλερίδνληαο, ηα ελδηαθέξνληα κπνξνχλ λα νξηζηνχλ σο νη δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα αληηθείκελα κέζσ ησλ νπνίσλ, νη άλζξσπνη επηδηψθνπλ ηνπο αληηθεηκεληθνχο ηνπο ζηφρνπο (αμίεο). Σα ελδηαθέξνληα ελφο αλζξψπνπ κπνξνχλ λα δηαπηζησζνχλ κέζσ πξνζσπηθψλ ηνπ δειψζεσλ, κέζσ παξαηήξεζεο θαη κε πεξηζζφηεξν αληηθεηκεληθφ ηξφπν, κέζσ εηδηθά δηακνξθσκέλσλ ςπρνινγηθψλ ηεζη θαη εξσηεκαηνινγίσλ (Γ ΚΠ, ΔΠΔΑΔΚ ΗΗ, Μέηξν 2.3, Δλέξγεηα Γηαδηθηπαθή Πεγή 2). Δ) Σο επυηημαηολόγιο SDS (Self-Directed Search) ηος Holland Σν εξσηεκαηνιφγην απην-θαηεπζπλφκελεο έξεπλαο, απνηειεί έλα απφ ηα πην δηαδεδνκέλα ηεζη ελδηαθεξφλησλ θαη βαζίδεηαη ζηε ζεσξία ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ηνπ Holland(1973)(Γηαδηθηπαθή Πεγή 3)(ΔΗΚΟΝΑ 1). χκθσλα κε απηή ηε ζεσξία, ππάξρνπλ έμη ραξαθηεξηζηηθνί ηχπνη πξνζσπηθφηεηαο (Ρεαιηζηηθφο, Δξεπλεηηθφο, Καιιηηερληθφο, Κνηλσληθφο, Δπηρεηξεκαηηθφο θαη πκβαηηθφο) θαη αληίζηνηρα επαγγεικαηηθά πεξηβάιινληα. Σν ηεζη ζπκπιεξψλεηαη θαη αμηνινγείηαη απφ ην ίδην ην άηνκν θαη ν ζχκβνπινο ην βνεζάεη ζηελ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ. Σν ηεζη έρεη δείθηε αμηνπηζηίαο πνπ θπκαίλεηαη απφ 0,67 έσο 0,94 θαη θαιή πξνγλσζηηθή εγθπξφηεηα, ζχκθσλα κε αξθεηέο έξεπλεο. Σν θχξην πιενλέθηεκά ηνπ είλαη φηη κπνξεί λα ζπκπιεξσζεί, λα βαζκνινγεζεί θαη λα αμηνινγεζεί απφ ην ίδην ην άηνκν.

91 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 91

92 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΜΔΡΟ Β / 92 πεγή 9): Δικόνα 3: Ο «κώδικαρ» ηος Holland (Mu Career Center, 2010) Δλδεηθηηθφ εξσηεκαηνιφγην ζχκθσλα κε ηνλ θψδηθα ηνπ Holland (Γηαδηθηπαθή Δικόνα 4: Δπυηημαηολόγιο ζύμθυνα με ηον κώδικα ηος Holland Σ) Σο ηεζη επαγγελμαηικών ενδιαθεπόνηυν ηος Kuder (Kuder Occupational Interest Survey-KOIS) Σν KOIS(Γηαδηθηπαθή Πεγή 4) είλαη ην πην πξφζθαην απφ ηα ηέζζεξα ηεζη ελδηαθεξφλησλ πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ν Kuder(1966) θαη θαηαζθεπάζηεθε γηα λα κεηξήζεη επαγγεικαηηθά θαη εθπαηδεπηηθά ελδηαθέξνληα. Απνηειείηαη απφ 109 επαγγεικαηηθέο θιίκαθεο, 40 θιίκαθεο παλεπηζηεκηαθήο θαηεχζπλζεο θαη 8