ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ : Κ α ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΚΑΣΔΡΙΝΑ ΔΚΠΟΝΗΗ : ΤΛΛΟΓΙΣΟΤ ΑΦΡΟΓΙΣΗ. ΚΑΒΑΛΑ

2 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ : Κ α ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΚΑΣΔΡΙΝΑ ΔΚΠΟΝΗΗ : ΤΛΛΟΓΙΣΟΤ ΑΦΡΟΓΙΣΗ. ΚΑΒΑΛΑ

3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ I.. ΠΡΟΛΟΓΟ 01 ΔΙΑΓΩΓΗ 02 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΠΙΥΕΙΡΗΕΙ Οξηζκόο ηεο επηρείξεζεο Σν πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο Η επηρείξεζε σο αλνηρηό ζύζηεκα Φηινζνθία ηεο επηρείξεζεο νξηζκόο θαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο εηαηξηθήο θνπιηνύξαο Δηαηξηθή ηαπηόηεηα 10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΗΓΕΙΑ Οξηζκόο ηεο εγεζίαο Γηαθνξέο εγεζίαο- management Η εγεζία θαη επηξξνή Αξλεηηθέο απόςεηο γηα ηελ εγεζία Γλσξίζκαηα ηεο εγεζίαο Πξνζαξκνγή ηεο εγεζίαο αλάινγα κε ηελ πεξίπησζεο Πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηελ εγεζία πζηεκηθή πξνζέγγηζε ηνπ εγεηηθνύ θαηλνκέλνπ 23 ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ I

4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΑ ΗΓΕΣΙΚΑ ΣΕΛΕΥΗ Γεληθά γηα ηα εγεηηθά ζηειέρε Σα είδε ησλ ζηειερώλ Βαζκίδεο εγεηηθώλ ζηειερώλ 31 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΗΓΕΣΙΚΩΝ ΣΕΛΕΥΩΝ Καζήθνληα εγεηηθώλ ζηειερώλ Πξνζόληα ησλ εγεηηθώλ ζηειερώλ Η ζεσξία ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ Κίλεηξα γηα άζθεζε εγεζίαο θαη ν ξόινο ηνπο Γεκηνπξγία θαη αλάπηπμε θηλήηξσλ θαη ηθαλνηήησλ εγεζίαο Ο ξόινο ηεο εκπεηξίαο ζηελ αλάπηπμε εγεηώλ Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα απνηειεζκαηηθόηεξε εγεζία Λόγνη απνηπρίαο εγεηώλ 48 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ΟΙ ΘΕΩΡΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΗΓΕΙΑ Πξώηεο αλαδεηήζεηο γηα ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά Η ζεσξία Υ θαη Τ Οη δπν δηαζηάζεηο ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο Θεσξίεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο 54 ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ II

5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά Παξάγνληεο πνπ θαζηζηνύλ ηελ εγεζία απνηειεζκαηηθή Σάζεηο εμέιημεο ηεο γεληθήο θαηάζηαζεο εγεζίαο Δμέιημε ηνπ ζηπι εγεζίαο γηα απνηειεζκαηηθόηεηα 69 ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 72 ΠΡΑΚΣΙΚΟ ΜΔΡΟ 76 ΔΠΙΛΟΓΟ 81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 82 ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ III

6 ΠΡΟΛΟΓΟ Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ν ξφινο ησλ εγεηηθψλ ζηειερψλ γίλεηαη ζπλερψο πην ζεκαληηθφο γηα ηε ζχγρξνλε δσή. Ζ ζχγρξνλε νηθνλνκία θαη θαηά ζπλέπεηα ε ζεκεξηλή θνηλσλία βαζίδνληαη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ζηηο επηρεηξήζεηο. Γη απηφ ην ιφγν είλαη ζεκηηφ λα γίλεη κηα έξεπλα γηα ην πψο κηα επηρείξεζε κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζσζηά, ψζηε ην απνηέιεζκα ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο λα είλαη ην θαιχηεξν δπλαηφ γηα ηελ επηρείξεζε σο νληφηεηα αιιά θαη γηα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. Δίλαη γλσζηφ θαη γεληθά απνδεθηφ φηη κηα επηρείξεζε γηα λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο έρεη αλάγθε απφ ηθαλή θαη απνηειεζκαηηθή εγεζία. Μηα ραξαθηεξηζηηθή έθθξαζε πνπ δείρλεη ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ εγεηηθψλ ζηειερψλ είλαη φηη ην εγεηηθφ ζηέιερνο είλαη ηφζν απαξαίηεην ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ, φζν ν δηεπζπληήο νξρήζηξαο ζηνπο κνπζηθνχο ηνπ. [4] Όκσο ηη είλαη ηειηθά ε εγεζία θαη ηη ην εγεηηθφ ζηέιερνο θαη θαηά πφζν επεξεάδνπλ ηελ επίηεπμε ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ; ηφρνο ηνπ παξφληνο ζπγγξάκκαηνο είλαη λα πξνζπαζήζεη λα δψζεη απάληεζε ζηα παξαπάλσ εξσηήκαηα. Μεηά ηελ έξεπλα πνπ δηελεξγήζεθε ζε έλα δείγκα εξγαδνκέλσλ είδακε ελδεηθηηθά ηηο απφςεηο πνπ ππάξρνπλ ζηηο δηαθνξέο επηρεηξήζεηο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο εγεζίαο θαη θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο δψζακε βαξχηεηα ζηα ζεκεία πνπ θάλεθε φηη επηθξαηεί κεγαιχηεξε ζχγρπζε. Υποζεκείωζε: ζηα ζεκεία ποσ εκθαλίδεηαη αρηζκός κέζα ζε αγθύιε σποδεηθλύεη ηελ αληίζηοητε παραποκπή ζηε βηβιηογραθία. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 1

7 ΔΗΑΓΩΓΖ Σα εγεηηθά ζηειέρε είλαη θηλεηήξηα δχλακε θάζε νηθνλνκηθήο κνλάδαο, γηα ην ιφγν απηφ ε δηνίθεζε ηεο πξέπεη λα θξνληίζεη λα βξεη ηα θαηάιιεια άηνκα γηα ηελ θάιπςε απηψλ ησλ ζέζεσλ. Ζ αλάγθε γηα ηθαλά εγεηηθά ζηειέρε απμάλεηαη παξάιιεια κε ηελ εμέιημε κηαο θνηλσλίαο ζε βηνκεραληθή. Αθφκα θαη κε ηελ είζνδν ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή θαη ηεο κηθξνπιεξνθνξηθήο ζηελ δηνίθεζε ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ, ελψ αλακελφηαλ κείσζε ησλ αλαγθψλ ζε εγεηηθά ζηειέρε, νη αλάγθεο ηειηθά απμήζεθαλ. Πέξα φκσο απφ ηελ αχμεζε ησλ πνζνηηθψλ αιιαγψλ ζε εγεηηθά ζηειέρε πνιιαπιαζηάζηεθαλ θαη νη αλάγθεο σο πξνο ηελ πνηφηεηα ηνπο, εμαηηίαο ηεο πνιχπινθεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ θαη ηνπ ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ ζηα θαηαλαισηηθά θέληξα θαη ηα θέληξα εμεχξεζεο εξγαηηθψλ ρεξηψλ, εμαηηίαο ηεο αλάγθεο γηα βειηησκέλεο καθξνπξφζεζκεο απνθάζεηο πνπ απαηηνχλ απμεκέλε επαηζζεζία ζην ζπλνιηθφ πεξηβάιινλ, εμαηηίαο ηεο αλάγθεο καζεκαηηθήο δεμηνηερλίαο θαη ζπληνληζκνχ επαγγεικαηηψλ εκπεηξνγλσκφλσλ, αιιά θαη επίζεο εμαηηίαο ησλ κεγαιχηεξσλ απαηηήζεσλ ησλ ζεκεξηλψλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ γηα εγεηηθά ζηειέρε κε ςπρνινγηθέο ηθαλφηεηεο, ηθαλά λα παξαθηλνχλ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ απνθάζεσλ πνπ έρνπλ ιεθζεί. [4] Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο απνηειεζκαηηθήο εγεζίαο είλαη γεληθά αλαγλσξηζκέλε. Σν εγεηηθφ ζηέιερνο είλαη απηφ πνπ ζα επηιέμεη ηνπο θαηάιιεινπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο κε ηηο γλψζεηο ηνπ, ηε δηνξαηηθφηεηά ηνπ θαη ηελ πείξα ηνπ. Απφ ην εγεηηθφ ζηέιερνο ζα εμαξηεζεί ε πνηφηεηα δσήο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, δεδνκέλνπ φηη απφ απηφ αλακέλεηαη ε απνθαζηζηηθή ζπκβνιή ζηε δεκηνπξγία θιίκαηνο ακνηβαίαο θαηαλφεζεο, αξκνληθήο ζπλεξγαζίαο θαη ζπλαδειθηθήο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ. Σέινο ζε πεξηφδνπο θξίζεο ν ξφινο ηνπ εγεηηθνχ ζηειέρνπο απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία αθνχ ζε απηφ ζηεξίδεηαη ε επηρείξεζε γηα λα ηελ μεπεξάζεη. πλεπψο, είλαη απαξαίηεην λα γίλεη κηα έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ εγεζία θαη ηα εγεηηθά ζηειέρε θαζψο θαη ηνλ θαζνξηζηηθφ ηνπο ξφιν ζηε ζχγρξνλε ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 2

8 επηρείξεζε. Απηφο αθξηβψο είλαη ν ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε νπνία ρσξίδεηαη ζε έμη θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην ζα γίλεη κηα πεξηγξαθή ηεο έλλνηαο επηρείξεζε, αθνχ απηφο είλαη θαη ν ρψξνο κέζα ζηνλ νπνίν δξνπλ νη εγέηεο θαη αζθνχλ ηηο εγεηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο. Θα δνχκε ηη αθξηβψο ελλννχκε φηαλ ιέκε επηρείξεζε θαζψο θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην πεξηβάιινλ ηεο, ηφζν ην εζσηεξηθφ φζν θαη ην εμσηεξηθφ. Καηφπηλ ζα γίλεη κηα αλαθνξά ζηε ιεηηνπξγία ηεο θαη ζηε θηινζνθία ηεο. ην δεχηεξν θεθάιαην ζα αλαιπζεί ν ξφινο ηεο εγεζίαο. ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη ηα γλσξίζκαηα ηεο εγεζίαο θαζψο θαη νη πξνζεγγίζεηο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζρεηηθά κε ην θαηλφκελν. θνπφο ηνπ ηξίηνπ θεθαιαίνπ είλαη λα γίλνπλ θαηαλνεηνί νη φξνη εγέηεο θαη εγεηηθφ ζηέιερνο. Θα δνχκε επίζεο ηα είδε ησλ ζηειερψλ θαη ηηο βαζκίδεο ηνπο. ηε ζπλέρεηα, ζην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη αλάιπζε ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ηα εγεηηθά ζηειέρε. Γειαδή αθνχ δνχκε πνηα είλαη ηα θαζήθνληα ηνπο θαη ηα απαηηνχκελα πξνζφληα, έπεηηα ζα αλαιπζνχλ δηάθνξεο κέζνδνη γηα λα γίλνπλ ηα εγεηηθά ζηειέρε πην απνηειεζκαηηθά ζηελ άζθεζε εγεζίαο. ηα επφκελα δπν θεθάιαηα ζα αλαιπζνχλ νη ζεσξίεο ηεο εγεζίαο θαη νη παξάγνληεο πνπ ηελ θαζηζηνχλ απνηειεζκαηηθή. ην ηειεπηαίν θεθάιαην ζα εμεηαζηεί ην πψο ε εγεζία κπνξεί λα γίλεη πην απνηειεζκαηηθή. Σέινο παξαηίζεηαη έλα εξσηεκαηνιφγην πνπ δείρλεη ελδεηθηηθά ηηο απφςεηο πνπ θπξηαξρνχλ ζρεηηθά κε ηελ εγεζία θαη ηε ρξεζηκφηεηά ηεο. Απνηέιεζκα ηεο φιεο πξνζπάζεηαο είλαη φηη κεηά ην ηέινο ηεο αλάγλσζεο ηεο εξγαζίαο, ν αλαγλψζηεο έρεη πιένλ κηα πην νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο κείδνλνο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε εγεζία θαη θαη επέθηαζε ηα εγεηηθά ζηειέρε γηα θάζε νξγαληζκφ. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 3

9 ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ 1.1 Οξηζκόο ηεο επηρείξεζεο Γηα λα γίλεη αληηιεπηφο ν ξφινο ηεο εγεζίαο θαη ε ζεκαζία ηεο γηα ηελ ζχγρξνλε επηρείξεζε πξέπεη αξρηθά λα γίλεη κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηελ έλλνηα επηρείξεζε. Καηά ηνλ Gutenberg θπξηφηεξα ζπλζεηηθά ζηνηρεία ηεο έλλνηαο «επηρείξεζε» απνηεινχλ ην θέξδνο θαη ε απηνλνκία. θνπφο ηεο επηρείξεζεο είλαη ε επηδίσμε ηνπ κέγηζηνπ δπλαηνχ θέξδνπο, κηα θαη ε επηρείξεζε ζηελ νπζία είλαη έλαο νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο. Σν θέξδνο απνηειεί ζηφρν ηνπ θνξέα (ηδηνθηήηε) ηεο επηρείξεζεο ν νπνίνο ηε ρξεζηκνπνηεί σο κέζν γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ ζηφρνπ απηνχ. Ζ επηρείξεζε ιακβάλεη απηνηειψο απνθάζεηο γηα ην είδνο, ηελ πνζφηεηα θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα παξάγεη ηα αγαζά έρνληαο επίγλσζε ησλ θηλδχλσλ, θαζψο επίζεο θαη ηεο αβεβαηφηεηαο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ επηδησθφκελνπ θέξδνπο. Ζ επηρείξεζε ζεσξείηαη θαη αληηκεησπίδεηαη σο έλα θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ ζχζηεκα, κηαο θαη ε χπαξμή ηεο ζεσξείηαη αδηαλφεηε ρσξίο ηελ παξνπζία αλζξψπσλ. Γηα λα απινπνηεζεί ε έλλνηα, σο «επηρείξεζε» εθιακβάλεηαη νπνηαδήπνηε νληφηεηα αζθεί νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, δειαδή παξάγεη αγαζά θαη/ή πξνζθέξεη ππεξεζίεο, ζε ζπγθεθξηκέλε αγνξά, αλεμάξηεηα απφ ηε λνκηθή κνξθή ηεο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ρξεκαηνδνηείηαη. Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο δελ πξνυπνζέηεη απαξαηηήησο ηελ επηδίσμε θέξδνπο, νχηε απνθιείεη εμ νξηζκνχ ηνπο δεκφζηνπο θνξείο. 1.2 Σν πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 4

10 Οη επηρεηξήζεηο ιεηηνπξγνχλ κέζα ζε πνιιά πεξηβάιινληα, ηα νπνία ε δηνίθεζε πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε θαζψο απηά επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ. Σέηνηα πεξηβάιινληα είλαη ην λνκηθφ, ην θνηλσληθφ, ην ηερλνινγηθφ. Δθηφο απφ απηνχο ηνπο γεληθνχο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ κηα επηρείξεζε, ππάξρνπλ θαη κεξηθέο πην ζπγθεθξηκέλεο δπλάκεηο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ αζθνχλ άκεζε επηξξνή. Απηέο είλαη νη κέηνρνη ηεο επηρείξεζεο, νη ηξάπεδεο, νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, νη πξνκεζεπηέο θαη νη πειάηεο. Όινη απηνί νη παξάγνληεο πνπ είλαη εμσηεξηθνί πξνο ηελ επηρείξεζε απαξηίδνπλ ην εμσηεξηθό πεξηβάιινλ ηεο. Απηνί νη παξάγνληεο δελ επεξεάδνπλ κφλν ηνλ νξγαληζκφ αιιά επεξεάδνληαη θαη κεηαμχ ηνπο. Σν εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ απνηειείηαη απφ ηνπο παξάγνληεο κέζα ζηελ επηρείξεζε νη νπνίνη απνηεινχλ ηνπο πφξνπο ηνπ νξγαληζκνχ θαη είλαη θπξίσο νηθνλνκηθνί, θπζηθνί, αλζξψπηλνη θαη ηερλνινγηθνί. Σν επίπεδν ηερλνινγίαο κέζα ζε έλα νξγαληζκφ κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθφ απφ ην εμσηεξηθφ. ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα θαηαηαρηνχλ νη παξάγνληεο ζε ζρέζε κε ηε δπλακηθή δηεξγαζία πνπ ραξαθηεξίδεη ην ζχγρξνλν νξγαληζκφ. Απηφ είλαη ην κνληέιν αλνηρηνύ ζπζηήκαηνο. 1.3 Ζ επηρείξεζε σο αλνηρηό ζύζηεκα Με ηε ζπλδξνκή ηεο ζεσξίαο ησλ ζπζηεκάησλ θαηαλννχκε ηελ επηρείξεζε σο έλα ζχζηεκα επηλνεκέλν απφ ηνλ άλζξσπν. Σν ηερλεηφ απηφ ζχζηεκα απνηειείηαη απφ ζχλνιν ζηνηρείσλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ πθίζηαληαη ή κπνξεί λα δεκηνπξγεζνχλ παληνεηδείο θαηά θαλφλα ακνηβαίεο- επηδξάζεηο. Ωο ζηνηρεία λννχληαη ηα ειαρηζηφηαηα ζε ζρέζε κε ην εθάζηνηε εμεηαδφκελν πξφβιεκα- ζπλζεηηθά ζηνηρεία (κνλάδεο) ηνπ ζπζηήκαηνο. πλεπψο, σο ζηνηρεία κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ π.ρ κεκνλσκέλα άηνκα, νκάδεο αλζξψπσλ, ζχλνιν νκάδσλ αλζξψπσλ, θαζψο επίζεο κεκνλσκέλα πιηθά κέζα (κεραλέο, εξγαιεία ή ζχλνιν ηέηνησλ πιηθψλ). ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 5

11 Αλ ιεθζεί ππφςε φηη ην ζχζηεκα «Δπηρείξεζε» φρη κφλν δελ είλαη απνκνλσκέλν απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ, αιιά απελαληίαο βξηζθφκελν ζε ζρέζε αιιειεμάξηεζεο κε απηφ δέρεηαη ηηο επηδξάζεηο ηνπ αζθψληαο ην ίδην επίδξαζε πάλσ ζε απηφ, ηφηε είλαη δπλαηφ λα γίλεη θαηαλνεηή ε επηρείξεζε σο αλνηρηφ ζχζηεκα. Γηα λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ ην αλνηρηφ ζχζηεκα «Δπηρείξεζε» ιακβάλεη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ ελέξγεηα, χιε θαη πιεξνθνξίεο σο «εηζξνή» (input), ππνβάιιεη ηα ζηνηρεία απηά ζε κηα ζχλζεηε εξγαζία κεηαζρεκαηηζκνχ θαη παξάγεη κε απηφ ηνλ ηξφπν πιηθέο θαη πιεξνθνξηαθέο «εθξνέο» πνπ ηηο απνδίδεη ζην πεξηβάιινλ. Τπάξρνπλ ηξείο δπλαηέο πεξηπηψζεηο: Δηζξνή> εθξνήο Ζ επηρείξεζε δνπιεχεη κε δεκηά επεηδή νη παξάγνληεο πνπ εηζξένπλ έρνπλ κεγαιχηεξε αμία απφ ηελ εθξνή Δηζξνή= εθξνή Ζ επηρείξεζε βξίζθεηαη ζην ζεκείν ηζνξξνπίαο Δθξνή> εηζξνήο Δπεηδή ε αμία ηεο εθξνήο είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αμία ηεο εηζξνήο, ε επηρείξεζε έρεη θέξδνο. Όιν απηφ νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη κηα ινγηθή ηεξαξρία ζπζηεκάησλ. Έηζη, ιακβάλνληαο σο ζεκείν αλαθνξάο ην ζχζηεκα «Δπηρείξεζε» γίλεηαη απνδεθηή ε πξφηαμε ελφο ππεξθείκελνπ επηπέδνπ πνπ νλνκάδεηαη σπερζύζηεκα (ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ ηνπ πεξηβάιινληνο). [7] 1.4 Φηινζνθία ηεο επηρείξεζεο Ωο θηινζνθία θαηαλνείηαη γεληθψο ε πξνζπάζεηα ζπλνιηθήο θαηαλφεζεο ηεο χπαξμεο ηνπ αηφκνπ, δειαδή ε θνζκνζεσξία ηνπ, θαη θαηά θαλφλα ρξεζηκνπνηείηαη σο θαηεπζπληήξηνο θάξνο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. Ζ επηρεηξεζηαθή θηινζνθία σο έθθξαζε αληηθαηνπηξίδεη ηελ εηθφλα ηεο επηρείξεζεο αλαθνξηθά κε ηε ζέζε θαη ηελ απνζηνιή ηεο ζηελ θνηλσλία θαη ζηελ νηθνλνκία, θαζψο θαη ηε ζρέζε ηεο απέλαληη ζην άηνκν. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 6

12 Ζ επηρεηξεζηαθή θηινζνθία σο έθθξαζε ησλ αμηψλ θαη ησλ εζηθψλ πξνηχπσλ πνπ αζπάδεηαη κηα επηρείξεζε ζπγθεθξηκελνπνηείηαη κε ηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα θαη ηελ εηαηξηθή ηαπηφηεηα Οξηζκόο θαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο εηαηξηθήο θνπιηνύξαο Σα ηειεπηαία 25 ρξφληα ε (εηαηξηθή) νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα έρεη θεξδίζεη επξεία απνδνρή σο έλαο ηξφπνο θαηαλφεζεο αλζξψπηλσλ ζπζηεκάησλ. Απηή ε νπηηθή δαλείδεηαη ζηνηρεία απφ ηελ αλζξσπνινγία θαη ηελ θνηλσληνινγία θαη ρξεζηκνπνηεί πνιινχο απφ ηνπο ίδηνπο φξνπο γηα λα νξίζεη ηηο ζπληεηαγκέλεο ηεο θνπιηνχξαο. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη ε πξνζσπηθφηεηα ηεο Οξγάλσζεο. Απνηειείηαη απφ ππνζέζεηο, αμίεο, λφξκεο, απηά ζχκβνια κειψλ ηεο Οξγάλσζεο θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ ηνπ. Μπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα ηελ θνπιηνχξα ηεο Οξγάλσζεο θνηηάδνληαο ηελ έλδπζε ησλ κειψλ, ηελ επίπισζε. αθψο ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα κηαο θεξδνζθνπηθήο εηαηξείαο είλαη δηαθνξεηηθή απφ εθείλε ελφο Παλεπηζηεκίνπ ή ελφο Ννζνθνκείνπ. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη ν ηδηαίηεξνο ηξφπνο δξάζεο ηεο Οξγάλσζεο, είλαη απηφ πνπ θαζηζηά κηα Οξγάλσζε δηαθνξεηηθή απφ κηαλ άιιε, είλαη νη δηαθνξεηηθέο πξαθηηθέο ηα εζηκνηππηθά, νη δηαδηθαζίεο, ην εμσηεξηθφ ησλ θηηξίσλ θαη ησλ γξαθείσλ, είλαη ελ ηέιεη κηα δπλακηθή κίμε πνπ πξνζδηνξίδεη ην ηδηαίηεξν ζηίγκα θαη ηελ ίδηα ηελ χπαξμε ηεο Οξγάλσζεο. Δπεηδή ε θνπιηνχξα απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά ζηνηρεία είλαη δχζθνιν λα πεξηγξαθεί επαθξηβψο. Αιιάδεη κε ηνλ θαηξφ θαζψο αιιάδνπλ νη άλζξσπνη θαη δεκηνπξγείηαη απφ ηηο ελέξγεηεο ησλ ππαιιήισλ, ηηο απνθάζεηο θαη ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα γίλεη θαηαλνεηφ ην πψο ε θνπιηνχξα επεξεάδεη ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο επηρεηξεκαηηθέο εξγαζίεο. χκθσλα κε ηνλ Gareth Jones (2001) ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη έλα ζπιινγηθφ θαηλφκελν, καο πεξηβάιιεη φινπο θαη κνηξάδεηαη κε αλζξψπνπο πνπ δνπλ ζην ίδην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν θαη ηελ έκαζαλ. Πξνέξρεηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ αηφκσλ ηεο Οξγάλσζεο θαη ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 7

13 κεηαμχ απηψλ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο. Γηακνξθψλεηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κειψλ, ηεο νξγαλσζηαθήο δνκήο, ηεο νξγαλσζηαθήο εζηθήο θαη ηνπ ζπζηήκαηνο αληακνηβψλ ησλ κειψλ. Δίλαη θαλφλεο, αμίεο ηειηθνχ ζθνπνχ θαη ηξφπνπ ζπκπεξηθνξάο (terminal and instrumental values), ηειεηνπξγίεο, παξαδφζεηο, ηζηνξίεο, ζχκβνια, πξαθηηθέο θνηλσληθoπνίεζεο. Πξνζδίδεη ζηα κέιε ηεο κηα αίζζεζε ηαπηφηεηαο θαη αλαγλψξηζεο ελψ ν ζαθήο πξνζδηνξηζκφο αμηψλ θαη πξνζδνθψκελσλ ζπκπεξηθνξψλ θνηλψλ γηα ηα κέιε ηεο δεκηνπξγεί δεζκνχο αλάκεζα ζηα κέιε θαη αθνζίσζε πξνο ην φξακα θαη ηελ απνζηνιή ηεο Οξγάλσζεο. Παξάιιεια κε ηελ απνζαθήληζε θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα νδεγεί ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο δεκηνπξγψληαο έλα πιαίζην ζηαζεξήο ζπκπεξηθνξάο κε ζεβαζκφ ζηνπο ππνινίπνπο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε Οξγάλσζε ειέγρεη ηηο αιιειεπηδξάζεηο ησλ κειψλ ηεο επηρείξεζεο θαη κε ηνπο πειάηεο, πξνκεζεπηέο θαη ηελ θνηλφηεηα κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Οη αμίεο θνπιηνχξαο κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ζε ακνηβαία πξνζαξκνγή δεκηνπξγψληαο έλα θνηλφ ζεκείν αλαθνξάο θαη έηζη ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ιεηηνπξγεί σο κηα θφξκα άηππεο νξγάλσζεο πνπ ειεπζεξψλεη ηνπο ππαιιήινπο λα αλαδείμνπλ κέξνο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα επηδξά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Οξγάλσζεο γηαηί κπνξεί λα ηεο δψζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, λα βειηηψζεη ηνλ ηξφπν πνπ ε νξγαλσζηαθή δνκή ιεηηνπξγεί θαη απμάλεη ηα θίλεηξα ησλ ππαιιήισλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο Οξγάλσζεο. Ο Gareth Morgan (1997) πεξηγξάθεη ηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα σο έλα ελεξγφ θαηλφκελν κέζσ ηνπ νπνίνπ νη άλζξσπνη απφ θνηλνχ δεκηνπξγνχλ θαη αλαδεκηνπξγνχλ ηνπο θφζκνπο ζηνπο νπνίνπο δνπλ. ηνηρεία Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο κπνξεί λα είλαη δεισκέλεο ή ππαηληζζφκελεο αμίεο, πξνζδνθίεο γηα ηελ ζπκπεξηθνξά ππαιιήισλ,ζπλήζεηεο, ηειεηνπξγηθά, ζχκβνια, κεηαθνξέο, ηζηνξίεο, κχζνη ζρεηηθά κε ην παξειζφλ ηεο νκάδαο, ε «γιψζζα» πνπ ρξεζηκνπνηεί ε νκάδα, ην γεληθφ θιίκα πνπ αληαλαθιάηαη ζηνλ ηξφπν αιιειεπίδξαζεο ησλ κειψλ κεηαμχ ηνπο, κε ηνπο έμσ, κε ην πεξηβάιινλ. Γίλεη 4 βαζηθά ζεκεία ηεο Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο σο κέζνδν απνηίκεζεο ησλ αλζξσπίλσλ ζπζηεκάησλ: ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 8

14 1. Δζηίαζε ηεο πξνζνρήο ζηελ αλζξψπηλε πιεπξά ηεο δσήο ηεο Οξγάλσζεο θαη εθπαίδεπζε ζε γήηλεο πιεπξέο φπσο ην ζηήζηκν κηαο άδεηαο αίζνπζαο ζπλαληήζεσλ. 2. Αλαγλψξηζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο δεκηνπξγίαο θαηάιιεισλ ζπζηεκάησλ ππνβνήζεζεο ησλ αλζξψπσλ λα δνπιεχνπλ καδί πξνο ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. 3. Αλαγλψξηζε ηεο επίδξαζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο κειψλ θαη θπξίσο εγεηψλ ζηελ Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξα. 4. Παξαδνρή ζρέζεο κεηαμχ Οξγάλσζεο θαη Πεξηβάιινληνο. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα δηακνξθψλεηαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ηεο, ηελ νξγαλσζηαθή εκπεηξία θαη ηελ εζσηεξηθή αιιειεπίδξαζε, δειαδή ηελ επαθή νκάδσλ αηφκσλ κέζα ζηνλ Οξγαληζκφ. Οη Bolman and Deal (1991) νξίδνπλ ηελ θνπιηνχξα σο «ηαπηφρξνλα πξντφλ θαη δηαδηθαζία». Ωο πξντφλ ελζσκαηψλεη ηε ζπζζσξεπκέλε ζνθία εθείλσλ πνπ ήηαλ κέιε πξηλ πξνζρσξήζνπλ λέα κέιε. Ωο δηαδηθαζία ζπλερψο αλαλεψλεηαη θαη αλαδεκηνπξγείηαη θαη ηα λέα κέιε δηδάζθνληαη ηνπο παιαηνχο ηξφπνπο κε κεγάιε πηζαλφηεηα λα γίλνπλ θαη νη ίδηνη δάζθαινη. Ο Handy C.(1993) πξνζδηνξίδεη ηελ Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξα σο ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο πνπ θάλνπκε ηα πξάγκαηα, ηελ αηκφζθαηξα, ηα επίπεδα ελέξγεηαο θαη αηνκηθήο ειεπζεξίαο, ηα είδε πξνζσπηθνηήησλ, ηα δηάθνξα πηζηεχσ γηα ηελ εμνπζία, ηνλ έιεγρν, ηελ αληακνηβή, ηελ ππαθνή θαη ηνπο θαλφλεο. χκθσλα κε ηνλ Robbins.S.P.(1993) ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Οξγαλσζηαθήο θνπιηνύξαο είλαη : 1. ε ηαπηφηεηα ηνπ κέινπο, ν βαζκφο δειαδή ζηνλ νπνίνλ νη ππάιιεινη ηαπηίδνληαη κε ην ζχλνιν ηεο Οξγάλσζεο θαη φρη κφλν κε ηνλ ηνκέα ηνπο, 2. ε έκθαζε ζηε νκάδα, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ νη εξγαδφκελνη νξγαλψλνληαη γχξσ απφ νκάδεο, 3. ε εζηίαζε ζηνπο αλζξψπνπο, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ νη απνθάζεηο ιακβάλνπλ ππφςε ηελ επίδξαζε ηνπ απνηειέζκαηνο ζηνπο αλζξψπνπο ηεο Οξγάλσζεο, ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 9

15 4. ε νινθιήξσζε ησλ κνλάδσλ, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ ηα ηκήκαηα ηεο Οξγάλσζεο ιεηηνπξγνχλ κε έλαλ ηξφπν αιιειεμάξηεζεο, 5. ν έιεγρνο, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ νη θαλνληζκνί ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ έιεγρν ζπκπεξηθνξάο, 6. ε αλνρή ζηνλ θίλδπλν, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ νη ππάιιεινη ελζαξξχλνληαη λα είλαη θαηλνηφκνη, 7. ηα θξηηήξηα ακνηβήο, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ ην ζχζηεκα ακνηβψλ θαη πξναγσγψλ γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ απφδνζε παξά κε ηελ αξραηφηεηα, 8. ε αλνρή ζηε δηαθσλία, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ νη εκπιεθφκελνη κπνξνχλ λα αληηκεησπίδνπλ αλνηρηά ηελ θξηηηθή θαη ηελ δηαθσλία, 9. ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηα κέζα-ζηφρνπο, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ ε δηνίθεζε εζηηάδεηαη ζε απνηειέζκαηα παξά ζε δηαδηθαζίεο θαη 10. ε εζηίαζε ζην αλνηρηφ ζχζηεκα, ν βαζκφο ζηνλ νπνίνλ ε Οξγάλσζε αληαπνθξίλεηαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Γηα ηνλ John Kotter (1992 & απφ βηβιίν Gibson R., 2003) ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα αθνξά ζηηο ππφξξεηεο, θνηλά απνδεθηέο αμίεο κηαο νκάδαο αλζξψπσλ ζρεηηθά κε ην ηη είλαη ηη είλαη θαιφ, ηη είλαη ζσζηφ. Απηή ζα πξνθχςεη αλεμάξηεηα απφ ην εάλ ην επηζπκνχλ ηα κέιε ή φρη. Σν δεηνχκελν είλαη λα δεκηνπξγεζεί κηα θνπιηνχξα πνπ λα δηεπθνιχλεη ηηο αιιαγέο αληί λα ελεξγεί σο ηξνρνπέδε, κηα θνπιηνχξα πνπ λα βνεζά ηελ επηρείξεζε λα πξνζαξκνζηεί θαη δελ ζα ηελ πεξηνξίδεη κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά φηη ε δηεπζπληηθή νκάδα εθηηκά βαζηά, αιεζηλά θαη εηιηθξηλά φινπο ηνπο εηαηξηθνχο δξψληεο, φηη ε αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη ε άζθεζε εγεζίαο εθηηκψληαη πξαγκαηηθά θαη ελζαξξχλνληαη ζε θάζε επίπεδν ηεο νξγάλσζεο, γίλεηαη απνθέληξσζε δηνηθεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ζηα ρακειφηεξα επίπεδα ηεο νξγάλσζεο, δηαηεξείηαη ε εζσηεξηθή νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο απιή θαη μεθάζαξε, ππάξρεη ν ειάρηζηνο αξηζκφο ηεξαξρηθψλ επηπέδσλ Δηαηξηθή ηαπηόηεηα Ζ εηαηξηθή ηαπηφηεηα απνηειεί απηνπξνζδηνξηζκφ κηαο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο θαη εθδειψλεηαη σο εληαία εηθφλα παξνπζίαζήο ηεο πξνο ηα έμσ. Σν κάλαηδκελη κηαο επηρείξεζεο ζηνρεχεη ζην λα θαζνξίζεη κηα ζπγθεθξηκέλε ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 10

16 εηθφλα ηεο επηρείξεζεο πνπ ζα ηεο πξνζδίδεη ηαπηφηεηα θαη ζα επηηξέπεη ζηνπο εξγαδφκελνπο θαη ζηελ θνηλσλία λα ηελ αληηιακβάλνληαη σο πξνζσπηθφηεηα. Ζ πξνζσπηθφηεηα απηή βνεζά ηελ εηαηξία λα μερσξίδεη απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηεο. Ζ δεκηνπξγία ηεο εηαηξηθήο ηαπηφηεηαο επηηπγράλεηαη κε ζηξαηεγηθά κέηξα επηθνηλσλίαο, ζπκπεξηθνξάο θαη εηθφλαο παξνπζίαζεο πνπ ζπκβνιίδνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο. Σα ζηξαηεγηθά κέηξα επηθνηλσλίαο απνβιέπνπλ ζηελ αλάπηπμε ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ( εκείο ). Δξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ην ζθνπφ απηφ είλαη νη κεραληζκνί επηρεηξεζηαθήο επηθνηλσλίαο, νη δεκφζηεο ζρέζεηο, ε δηαθήκηζε θ.ά. Σα ζηξαηεγηθά κέηξα ζπκπεξηθνξάο απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν εξγαιείν θαη είλαη επίζεο πξνζαλαηνιηζκέλα ζην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο. Σέινο, ηα ζηξαηεγηθά κέηξα εηθόλαο παξνπζίαζεο έρνπλ αληηθείκελν ηελ παξνπζίαζε εληαίαο νπηηθήο εηθφλαο ηεο επηρείξεζεο πξνο ηα έζσ θαη πξνο ηα έμσ. Σα κέηξα απηά πεξηιακβάλνπλ: Γραθηζηηθή δηακόρθωζε ηεο εηθφλαο (ηππνγξαθηθφ πιηθφ, πιηθφ παξνπζίαζεο, ελδπκαζία θ.ά.), Δηακόρθωζε προϊόληος, Αρτηηεθηοληθή δηακόρθωζε [7] ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 11

17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΖΓΔΗΑ 2.1 Οξηζκόο ηεο εγεζίαο ην πξνεγνχκελν θεθάιαην έγηλε κηα αλάιπζε ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο επηρείξεζεο. ε απηφ ην θεθάιαην παξαηίζεληαη θάπνηεο ζεκαληηθέο θαη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ εγεζία. Οη νξηζκνί ζρεηηθά κε ηελ εγεζία δηαθέξνπλ δηφηη δηαθέξνπλ θαη νη απφςεηο ησλ εξεπλεηψλ πάλσ ζε απηφ ην ζέκα. Καηά ηνλ Terry «εγεζία είλαη ε ελέξγεηα πνπ θάλεη έλα άηνκν γηα λα παξαθηλήζεη ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ λα αγσλίδνληαη κε ηε ζέιεζή ηνπο, κε ζθνπό λα αληηκεησπίζνπλ ηνπο αληηθεηκεληθνύο ζηόρνπο ηνπ νξγαληζκνύ». Οη Katz θαη Kahn ζεσξνχλ φηη ε νπζία ηεο εγεζίαο εληνπίδεηαη ζηε κεραληζηηθή ησλ ππαιιήισλ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ νξγαληζκνχ, ε νπνία ζπλερψο εληείλεηαη θαη επεξεάδεηαη απφ ηηο νδεγίεο θαη ηνπο θαλφλεο πνπ επηβάιιεη ν νξγαληζκφο. Ζ επηηπρία ηνπ ζπζηήκαηνο εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ εγέηε λα απνζπάζεη απφ ηνπο πθηζηακέλνπο ηε κεγαιχηεξε δπλαηή πξνζθνξά ηνπ έξγνπ. Οη Kootz θαη O Donnell ππνζηεξίδνπλ φηη «Ζγεζία είλαη ην λα επεξεάδεη θαλείο αλζξώπνπο λα ηνλ αθνινπζήζνπλ κε ζθνπό ηελ επίηεπμε ελόο θνηλνύ ζηόρνπ». Οη Boles θαη Davenport νξίδνπλ ηελ εγεζία σο εμήο: «εγεζία είλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία έλα άηνκν παίξλεη πξσηνβνπιίεο κε ζθνπό λα βνεζήζεη ηελ νκάδα λα θηλεζεί πξνο παξαγσγηθνύο ζηόρνπο πνπ είλαη από απηήλ απνδεθηνί, δηαηεξώληαο παξάιιεια ηε ζπλνρή ηεο νκάδαο». Γεληθφηεξα, ε ιέμε εγεζία είλαη παξάγσγν ηνπ ξήκαηνο εγνχκαη πνπ ζεκαίλεη είκαη αξρεγφο. Ωο εγεζία ινηπφλ κπνξεί λα νξηζζεί ε δηαπξνζσπηθή δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο, θαηά ηελ νπνία ηα κέιε κηα νκάδαο αλζξψπσλ επεξεάδνληαη απφ έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα πξαγκαηνπνηνχληαη νη ζηφρνη ηεο νκάδαο. Σν βαζηθφ ζηνηρείν πνπ πξνζδίδεη ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 12

18 ζηελ εγεζία ηελ νπζηαζηηθή ηεο ζεκαζία είλαη ην ζηνηρείν ηεο απνδνρήο. Σα κέιε ηεο νκάδαο απνδέρνληαη ηνλ εγέηε επεηδή πηζηεχνπλ ζηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηέο ηνπ θαη φρη ιφγσ θαηαλαγθαζκνχ. πλεπψο ε εγεζία είλαη οσζηαζηηθά ζτέζε σπαθοής ποσ ζσλδέεη ηολ εγέηε κε ηελ οκάδα θαη βαζίδεηαη ζηελ οηθηοζειή προζσκία ηωλ κειώλ ηες οκάδας λα προζαρκόδοσλ ηε ζσκπερηθορά ηοσς ζηης επηζσκίες ηοσ εγέηε, ώζηε λα επηησγτάλεηαη ηο θαιύηερο δσλαηό αποηέιεζκα. Πνιιέο θνξέο ε έλλνηα ηεο εγεζίαο ζπγρέεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ κάλαηδκελη (δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ). Γη απηφ ην ιφγν είλαη ζθφπηκν λα αλαθεξζνχλ θάπνηεο βαζηθέο νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο ησλ δχν ελλνηψλ. Σν κάλαηδκελη είλαη έλα ζχζηεκα ελεξγεηψλ κέζσ ηνπ νπνίνπ επηηπγράλνληαη νη ζηφρνη κηαο θνηλσληθήο νξγάλσζεο αμηνπνηψληαο απνηειεζκαηηθά ζπγθεθξηκέλνπο πφξνπο. [3].πλεπψο θαη ε εγεζία θαη ην κάλαηδκελη έρνπλ θάπνην ζεηηθφ ζθνπφ θαη απνβιέπνπλ ζηελ επίηεπμε ζεηηθψλ απνηειεζκάησλ. Μηα βαζχηεξε φκσο πξνζέγγηζε ησλ πξαγκάησλ ζα δείμεη φηη πξφθεηηαη γηα δχν δηαθνξεηηθέο έλλνηεο, ε θαζεκία κε ην δηθφ ηεο πεξηερφκελν θαη ηε δηθή ηεο- δηαθνξεηηθήο θχζεσο- ζπλεηζθνξά ζηελ πνξεία ηεο επηρείξεζεο. 2.2 Γηαθνξέο εγεζίαο- management ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα γίλεη κηα δηάθξηζε κεηαμχ ησλ αληηζηνηρηψλ εγεζίακάλαηδκελη θαη εγέηε-κάλαηδεξ. Ζ εγεζία είλαη ζαθψο δηαθνξεηηθή απφ ην κάλαηδκελη ελψ ν εγέηεο θαη ν κάλαηδεξ κπνξεί λα είλαη είηε ην ίδην είηε δηαθνξεηηθφ πξφζσπν. Γειαδή νη δηαθνξέο εγεζίαο θαη κάλαηδκελη δελ αλαθέξνληαη ζην άηνκν πνπ ηηο εθπξνζσπεί αιιά ζην ελλνηνινγηθφ ηνπο πεξηερφκελν. χκθσλα κε ηνλ J. P. Kotter, θαζεγεηή ζην Harvard Business School, ε εγεζία θαη ην κάλαηδκελη είλαη ζπκπιεξσκαηηθά θαη αιιεινζπκπιεξνχκελα ζπζηήκαηα. Γηα ηνλ Kotter ην κάλαηδκελη αληηκεησπίδεη ηελ πνιππινθφηεηα ηεο ζχγρξνλεο νξγάλσζεο, ελψ ε εγεζία αληηκεησπίδεη ηηο αιιαγέο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζκνπ. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 13

19 Ζ εγεζία θαη ην κάλαηδκελη ζπλίζηαληαη απφ έλα ζχλνιν ιεηηνπξγηψλ. Απφ ηε κειέηε θαη ζχγθξηζε ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο πξνθχπηνπλ νη νκνηφηεηεο θαη νη δηαθνξέο ηνπο. Δλδεηθηηθά απηέο νη ιεηηνπξγίεο είλαη: Γηα ηελ εγεζία: θαζνδήγεζε ζπκπεξηθνξάο, αλάπηπμε ησλ αηφκσλ, πεηζψ, έκπλεπζε, εκςχρσζε, παξαθίλεζε, επηξξνή, αλάπηπμε ηεο νκάδαο, δεκηνπξγία νξάκαηνο, παξαθίλεζε θαη ηθαλνπνίεζε αηφκσλ. Γηα ην κάλαηδκελη: πξνγξακκαηηζκφο, νξγάλσζε, δηνίθεζε ή δηεχζπλζε, έιεγρνο, ζηειέρσζε, ζπληνληζκφο. Έηζη, ελψ ην κάλαηδκελη είλαη ε εθηέιεζε ησλ αλαγθαίσλ ιεηηνπξγηψλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ επηηπρία ελφο νξγαληζκνχ, ε εγεζία είλαη ε ηθαλφηεηα ησλ δηνηθνχλησλ λα επηβιέπνπλ αιιά θαη λα ζπλεξγάδνληαη κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί. Γη απηφ θαηά ηνλ W. Bennis «νη κάλαηδεξο θάλνπλ ηα πξάγκαηα ζσζηά, νη εγέηεο θάλνπλ ηα ζσζηά πξάγκαηα». πκπεξαζκαηηθά, ν κάλαηδεξ ζρεδηάδεη, νξγαλψλεη, πξνζαξκφδεη, ελψ ν εγέηεο δεκηνπξγεί ζεακαηηθέο αιιαγέο. Ο κάλαηδεξ έρεη πεξηζζφηεξν βξαρπρξφλην νξίδνληα, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ εγέηε πνπ ηνλ απαζρνιεί ζε αμηφινγν βαζκφ ην απψηεξν κέιινλ. Ζ εγεζία δελ ηαπηίδεηαη κε ην κάλαηδεξ αιιά απνηειεί κέξνο απηνχ. Μέζα ζε έλα ζχγρξνλν νξγαληζκφ ζα ήηαλ ηδαληθφ ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε λα ζπγθεληξψλνπλ ζηνηρεία θαη εγεηψλ θαη κάλαηδεξο. Δπεηδή φκσο απηφ δελ είλαη πάληα εθηθηφ, ε αιιεινζπκπιήξσζε απηψλ ησλ δχν, ζα νδεγήζνπλ ηνλ νξγαληζκφ αζθαιέζηεξα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηνπ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ ηνπ νξγαληζκνχ. 2.3 Ζ εγεζία θαη ε επηξξνή Έρεη ήδε αλαθεξζεί παξαπάλσ φηη ε εγεζία είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κηα ζρέζε επηξξνήο κεηαμχ αλζξψπσλ. Γη απηφ ην ιφγν, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηή ε έλλνηα ηεο εγεζίαο είλαη αλαγθαίν λα γίλνπλ πξψηα θαηαλνεηέο νη έλλνηεο ηεο επηξξνήο, ηεο δχλακεο ηεο επηξξνήο θαζψο θαη ησλ πεγψλ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 14

20 ηεο δχλακεο ηεο επηξξνήο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη κε ζπληνκία απηέο νη έλλνηεο. Γύλακε. Ζ δχλακε είλαη ε δπλαηφηεηα ελφο αλζξψπνπ λα επηβάιιεη ηηο επηζπκίεο ηνπ ζηνπο άιινπο επεξεάδνληαο ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Δμνπζία. Ζ εμνπζία νξίδεηαη ζπλήζσο ζαλ ην λφκηκν δηθαίσκα πνπ έρεη θαλείο λα αζθεί ηε δχλακε πνπ δηαζέηεη. Ζ εμνπζία δειαδή απνηειεί ηελ «λνκηκνπνηεκέλε δχλακε» (legitimate power) πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζέζε πνπ θαηέρεη ην άηνκν ζηε δηνηθεηηθή ηεξαξρία ζχκθσλα κε ην λνκηθφ ή ζεζκηθφ πιαίζην. Δπηξξνή. Ζ επηξξνή είλαη ε δχλακε πνπ αζθείηαη απφ έλα άηνκν ζε έλα άιιν θαη έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αιιαγή ηεο ζθέςεο, ησλ ηδεψλ, ησλ ζπλαηζζεκάησλ, ησλ ζηάζεσλ, ησλ ηθαλνηήησλ, ησλ πξνζδνθηψλ θαη θπξίσο ηεο ζπκπεξηθνξάο απηνχ αηφκνπ ζην νπνίν αζθείηαη ε δχλακε. χκθσλα ινηπφλ κε ηνπο νξηζκνχο πνπ δφζεθαλ παξαπάλσ, θαίλεηαη φηη ε δχλακε θαη ε εμνπζία απνηεινχλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν εγέηεο επεξεάδεη, θαζνδεγεί, δηεπζχλεη θαη παξαθηλεί ηα κέιε ηεο νκάδαο. Ζ εγεζία απνηειεί δειαδή κηα ιεηηνπξγία ελψ ε δχλακε θαη ε εμνπζία απνηεινχλ κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν εγέηεο. Γηα λα είλαη ινηπφλ απνηειεζκαηηθφο έλαο εγέηεο ζα πξέπεη λα γλσξίδεη πνιχ θαιά ηε δχλακε θαη ηελ εμνπζία πνπ δηαζέηεη θαη ηηο πεγέο απφ ηηο νπνίεο ηηο αληιεί. Βαζηθέο πεγέο θαη θαη επέθηαζε κνξθέο δχλακεο πνπ είλαη δπλαηφλ λα δηαζέηεη ν εγέηεο είλαη: Γχλακε αληακνηβήο. Απηή πξνέξρεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα πνπ έρεη θάπνηνο λα ηθαλνπνηήζεη πξνζσπηθέο αλάγθεο-πξνζδνθίεο ελφο αηφκνπ ή κηαο νκάδαο. Γηα παξάδεηγκα, ν πξντζηάκελνο Α έρεη κηα δχλακε απέλαληη ζην ζπλάδειθφ ηνπ Β ηεο ίδηαο ζέζεο ζηελ ηεξαξρία, δηφηη ν δηεπζπληήο εκπηζηεχεηαη ηνλ Α θαη ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο γλψκεο ηνπ γηα ηηο πξναγσγέο. Έηζη ν Β γλσξίδεη φηη αλ ε γλψκε ηνπ Α γη' απηφλ είλαη θαιή, ηφηε ε πξναγσγή ηνπ επλνείηαη. Απηφ ηνλ θάλεη λα ζπκκνξθψλεηαη ιίγν ή πνιχ ζηηο επηζπκίεο ηνπ Α. Γχλακε ηηκσξίαο. Δίλαη ινγηθφ λα ζθεθηεί θαλείο φηη φηαλ θάπνηνο έρεη ηε ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 15

21 δχλακε λα επηβάιιεη πνηλέο έρεη απηφκαηα θαη ηελ ηθαλφηεηα λα επεξεάδεη ελέξγεηεο θαη ζπκπεξηθνξά. Απηή ε πεγή βαζίδεηαη δειαδή ζην θφβν ηεο ηηκσξίαο θαη είλαη νπζηαζηηθά αληίζεηε ηεο δχλακεο ηεο αληακνηβήο. Γχλακε αλαθνξάο. Απηή πξνέξρεηαη απφ ην γεγνλφο φηη θάπνηα άηνκα έρνπλ θάπνηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία νη άιινη ζαπκάδνπλ θαη γη απηφ ην ιφγν ηνπο έρνπλ ζαλ πξφηππα ή ζαλ ζεκείν αλαθνξάο. Γηα παξάδεηγκα έλαο ηθαλφο δηεπζπληήο έρεη κηα δχλακε αλάκεζα ζηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ κφλν θαη κφλν απφ ην γεγνλφο φηη νη άιινη ηνλ έρνπλ ζαλ πξφηππν θαη ζέινπλ λα ηνλ θζάζνπλ. Γχλακε εηδηθνχ- γλψζεο. Απηή ε δχλακε πεγάδεη απφ ηηο γλψζεηο θαη ηηο ηθαλφηεηεο πνπ έρεη ην άηνκν ζε έλαλ εηδηθφ ηνκέα. Γηα παξάδεηγκα, ζε κηα νκάδα αηφκσλ ηεο ίδηαο ζέζεο ζηε δηνηθεηηθή ηεξαξρία, εθείλνο πνπ είλαη πεξηζζφηεξν εηδηθφο ζε έλα δήηεκα πνπ ε νκάδα αληηκεησπίδεη έρεη ηε κεγαιχηεξε δχλακε επεξεαζκνχ ησλ ππνινίπσλ. Νφκηκε δχλακε (εμνπζία). Απηή πξνέξρεηαη απφ ηε ζέζε ηνπ αηφκνπ ζηελ ηεξαξρία. πλήζσο πξφθεηηαη γηα κηα λφκηκε δχλακε πνπ έρεη κεηαβηβαζηεί. Γηα παξάδεηγκα, ν πξντζηάκελνο Α έρεη κηα λφκηκε δχλακε πνπ ηνπ έρεη κεηαβηβαζηεί απφ ην δηεπζπληή Β, ν νπνίνο ηελ αληιεί απφ ην Γεληθφ δηεπζπληή. Ο Γελ. δηεπζπληήο ηελ αληιεί απφ ην Γ.. θ.ιπ. Δδψ ην θχξην δήηεκα είλαη ε ηειηθή πεγή ηεο εμνπζίαο. Απηφ απνηειεί θπξίσο, δήηεκα Κνηλσληνινγίαο. Δπηγξακκαηηθά κπνξεί λα αλαθεξζεί φηη θχξηεο πεγέο λφκηκεο δχλακεο ή εμνπζίαο είλαη ην ζχζηεκα αμηψλ, θαλφλσλ, λφκσλ θαη δνκψλ κηαο θνηλσλίαο. Γχλακε πιεξνθνξηψλ. ηηο ζεκεξηλέο θνηλσληθέο ζπλζήθεο, ε θαηνρή πιεξνθνξηψλ ή ε γλψζε κεηαβίβαζήο ηνπο απνηειεί κηα ζεκαληηθή πεγή δχλακεο. Ζ εγεζία αλάινγα κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν αζθείηαη θαη αλάινγα κε ηα άηνκα, κπνξεί λα ζηεξηρζεί ζε φιεο ηηο παξαπάλσ πεγέο δχλακεο. Όκσο νη πην ζπλεζηζκέλεο είλαη νη δπλάκεηο αληακνηβήο, αλαθνξάο θαη γλψζεο. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 16

22 2.4 Αξλεηηθέο απόςεηο γηα ηελ εγεζία ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη γηα ην ξφιν θαη ηε ρξεζηκφηεηα ηεο εγεζίαο έρνπλ δηαηππσζεί θαη αξλεηηθέο απφςεηο. Τπάξρνπλ εηδηθνί, ηφζν ζηελ επηζηήκε ηεο δηνηθήζεσο φζν θαη ζηελ πξάμε, πνπ πηζηεχνπλ φηη ν εληνπηζκφο θαη ε ιχζε πξνβιεκάησλ ηεο επηρείξεζεο, δελ είλαη απαξαίηεην λα ζηεξίδεηαη ζε κηα ζρέζε επηξξνήο, αιιά κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε ρξεζηκνπνίεζε εηδηθψλ ηερληθψλ, ζπκβνπιψλ θαη ελεξγεηψλ. Καηά ηελ άπνςε απηή, ηα κέιε θάζε νκάδαο είλαη άηνκα ηζφηηκα κεηαμχ ηνπο θαη ειεχζεξα θαη θάζε έλλνηα θαη κνξθή αιιειεπηξξνήο δελ είλαη απαξαίηεηε. Άιισζηε, πάληνηε θαηά ηελ άπνςε απηή, ε έλλνηα ηεο εγεζίαο είλαη απαξάδεθηε θαη γηα ην ιφγν φηη έρεη ζαλ ζθνπφ ηε ζπγθέληξσζε ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηήο δχλακεο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ κεγαιχηεξνπ δπλαηνχ θέξδνπο. Δπίζεο θαη πάιη ζχκθσλα κε απηή ηελ άπνςε είλαη ζεκηηφ νη νξγαληζκνί λα ζηξέθνπλ ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ηνπο πξνο ηελ ίδηα ηελ νκάδα. Ζ αλαδήηεζε θαη ε αλάδεημε εγεηψλ πνπ ζα ηνπνζεηεζνχλ επηθεθαιείο νκάδσλ δε ζεσξείηαη απαξαίηεηε. Αληίζεηα ζεσξείηαη απαξαίηεην λα θαιιηεξγείηαη κεηαμχ ησλ κειψλ πλεχκα ζπλεξγαζίαο, ελφηεηαο θαη απηνπεηζαξρίαο. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, θάζε νκάδα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηα θαζήθνληα πνπ ηεο αλαηίζεληαη, ζηεξηδφκελε απνθιεηζηηθά ζηελ αξκνληθή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο θαη φρη ζηηο ηθαλφηεηεο ζπγθεθξηκέλσλ αηφκσλ πνπ έρνπλ αλαδεηρζεί σο εγέηεο. πκπεξαζκαηηθά πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ε άπνςε θαηά ηελ νπνία ν ξφινο ηνπ εγέηε ζηε δηνίθεζε ησλ νξγαληζκψλ είλαη πεξηηηφο ή κεησκέλεο ζπνπδαηφηεηαο δε κπνξεί λα γίλεη γεληθά απνδεθηή. Δίλαη φκσο αλαγθαίν λα επηζεκαλζνχλ νξηζκέλνη παξάγνληεο νη νπνίνη θαηά κία έλλνηα δηθαηνινγνχλ γηαηί πεξηνξίδεηαη θάπνηεο θνξέο ν ξφινο ηεο εγεζίαο. Κάπνηνη απφ απηνχο ηνπο παξάγνληεο είλαη νη αθφινπζνη: Ζ άλνδνο ηνπ επηπέδνπ ησλ εξγαδνκέλσλ (κνξθσηηθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ). Οη εξγαδφκελνη έρνπλ αλαπηχμεη ηελ απηνθξηηηθή θαη ηνλ απηνέιεγρν θαη ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 17

23 ζπλεπψο βειηηψλεηαη ε απφδνζή ηνπο θαη κεηψλνληαη ηα πεξηζψξηα επέκβαζεο ηνπ εγέηε. Ζ θαιχηεξε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ησλ εξγαδνκέλσλ. ε γεληθή ηάζε γηα αλεμαξηεζία θαη ειεπζεξία δξάζεο πνπ θαηαιήγεη, ζε ηειηθή αλάιπζε ζε κείσζε ησλ πεξηζσξίσλ επηξξνήο ηνπ εγέηε. 2.5 Γλσξίζκαηα ηεο εγεζίαο πλνςίδνληαο, κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ηα βαζηθά γλσξίζκαηα ηεο εγεζίαο: α. Ζ εγεζία είλαη κηα επηθνηλσλία θαηά ηελ νπνία θάπνηα άηνκα (εγέηεο) επεξεάδνπλ θάπνηα άιια άηνκα (πθηζηάκελνπο). Ο επεξεαζκφο απηφο απνζθνπεί ζηελ πιήξε αιιαγή ή ηε κεξηθή ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ (πθηζηακέλνπ), κε ζθνπφ λα ηελ πξνζαλαηνιίζεη πξνο ηελ εμππεξέηεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ. β. Ζ εγεηηθή ηθαλφηεηα απνηειεί ην ζεηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο παξνπζίαο θαη ηνπ ξφινπ ηνπ εγέηε θαη δηαθέξεη απφ ηνλ εμαλαγθαζκφ ν νπνίνο ζηεξίδεηαη ζην θφβν. Σα άηνκα ππαθνχλ ζηηο εληνιέο θαη ηηο ππνδείμεηο ηνπ εγέηε, γηαηί ηα εκπλέεη θαη ηνπο δεκηνπξγεί πξνζδνθίεο, αηζηνδνμία θαη εζσηεξηθή δηάζεζε γηα ζπκβνιή ζηελ θνηλή πξνζπάζεηα. γ. Ζ εγεηηθή ηθαλφηεηα είλαη έλλνηα δηαθνξεηηθή απφ ηε δχλακε ηεο ηππηθήο εμνπζίαο ηελ νπνία θαηέρεη θάζε πξντζηάκελνο. Ζ ηππηθή εμνπζία παξέρεη, ζην άηνκν-θνξέα, ηε δπλαηφηεηα λα απνθαζίδεη θαη λα δίλεη εληνιέο πξνο ηα κέιε ηεο νκάδαο (πθηζηακέλνπο ηνπ) ηα νπνία έρνπλ αληίζηνηρε, επίζεο ηππηθή, ππνρξέσζε, γηα ζπκκφξθσζε θαη εθηέιεζε. Ζ εμνπζία απηή ηνπ πξντζηακέλνπ είλαη εμσηεξηθή. Έρεη παξαρσξεζεί απφ ηνλ ηδηνθηήηε ηνπ νξγαληζκνχ, ην πεξηερφκελφ ηεο είλαη λνκηθφ θαη ζπλεπψο, έρεη ηε ξίδα ηεο ζηνπο θαλφλεο ηεο έλλνκεο ηάμεο. Ζ εγεηηθή επηξξνή δηαθέξεη θαηά ην φηη κπνξεί λα πθίζηαηαη θαη λα θέξεη απνηειέζκαηα θαη ζε πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ν εγέηεο ζηεξείηαη ηππηθήο εμνπζίαο, φπσο ζπκβαίλεη άιισζηε κε ηνπο εγέηεο ησλ άηππσλ νκάδσλ. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 18

24 δ. Ο εγέηεο θαηεπζχλεη ηηο πξνζπάζεηεο ηεο νκάδαο πξνο ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζηφρσλ. Οη ζηφρνη απηνί είλαη θαηά θχξην ιφγν νη ζηφρνη ηνπ νξγαληζκνχ. Δίλαη φκσο δπλαηφλ ζηα πιαίζηα απηψλ ησλ ζηφρσλ λα εληάζζνληαη θαη νη ζηφρνη ησλ αηφκσλ. Ζ έληαμε απηή είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εγεζία, θαζφζνλ ηα εξγαδφκελα άηνκα, ζηελ πεξίπησζε απηή, επηδηψθνληαο ηελ επηηπρία ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο ζηφρσλ, ζπκβάιινπλ θαηά ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ.[6] 2.6 Πξνζαξκνγή ηεο εγεζίαο αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ελφο δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα αληηιακβάλεηαη ηηο δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη λα πξνζαξκφδεηαη ζε απηέο. Τπάξρνπλ ηέζζεξηο δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο κέζα απφ ηηο νπνίεο πξέπεη λα εμεηάδεηαη θάζε πεξίπησζε. Καζεκία απφ απηέο ηηο δηαζηάζεηο επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο. Οη δηαζηάζεηο απηέο παξνπζηάδνληαη ζην παξαθάησ ζρήκα θαη αλαιχνληαη παξαθάησ: α. Σα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηνηθεηηθνύ ζηειέρνπο: Ζ ηθαλφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο αζθεί θαζνξηζηηθή επίδξαζε ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηξφπνπ εγεζίαο ηνπ. Σε δηνηθεηηθή ηνπ ηθαλφηεηα ηελ πξνζδηνξίδνπλ: νη πξνζσπηθέο αλάγθεο, ην θίλεηξν γηα επηηπρία, ε πείξα ζην αληηθείκελν εξγαζίαο, ε ηερληθή επηδεμηφηεηα, θαζψο θαη ηα νθέιε πνπ πξνζθέξεη ε επηρείξεζε. Οξηζκέλα απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία έρνπλ ζρέζε κε ηελ θιεξνλνκηθφηεηα ηνπ αηφκνπ, ηα ππφινηπα, φκσο, απνθηψληαη κε ηε κάζεζε. β. Ζ θύζε ηεο ίδηαο ηεο εξγαζίαο: Ο δεχηεξνο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο είλαη ε θχζε ηεο ίδηαο ηεο εξγαζίαο. Δάλ δελ αλαθέξεηαη επαθξηβψο ην είδνο ηεο εξγαζίαο πνπ πξφθεηηαη λα εθηειεζηεί, δελ είλαη δπλαηφ λα ππάξμεη απνηειεζκαηηθή ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 19

25 εγεζία, αθνχ δελ ππάξρεη πξνζαλαηνιηζκφο. πλήζσο, έρνπκε θαιχηεξα απνηειέζκαηα απφ ηνπο εξγαδνκέλνπο, εάλ ε εξγαζία πνπ ηνπο αλαζέζακε απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα, παξά εάλ είλαη εξγαζία ξνπηίλαο. 1)ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΓΗΟΗΚ/ΚΟΤ ΣΔΛΔΥΟΤ Πξνζσπηθέο αλάγθεο, θίλεηξα, πείξα, πξνζθεξφκελα νθέιε. 2)ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ Ζ θχζε ηεο εξγαζίαο, νη απαηηήζεηο ηεο εξγαζίαο θ.α. ΖΓΔΣΖ 3)ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΩΝ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΩΝ Αλάγθεο ησλ εξγαδνκέλσλ, πξνζσπηθφηεηα θαη αμίεο ησλ εξγαδνκέλσλ, πείξα θαη αλακελφκελα νθέιε 4) ΣΟ ΔΗΓΟ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Πνιηηηθέο θαη θαλφλεο ηεο επηρείξεζεο, απαηηήζεηο ηεο επηρείξεζεο Πίλαθαο 1 : Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 20

26 γ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξγαδνκέλσλ: Ζ πξνζσπηθφηεηα, νη αμίεο, νη αλάγθεο θαη ε πείξα ησλ εξγαδνκέλσλ ζα επεξεάζνπλ ηελ επηινγή ηνπ ηξφπνπ ζπκπεξηθνξάο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ην εγεηηθφ ζηέιερνο πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο εθάζηνηε παξνπζηαδφκελεο θαηαζηάζεηο. Έηζη, θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ εξγαδνκέλσλ, ην ζηέιερνο πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε εξγαδνκέλνπ. Έλα απφ ηα βαζηθά θαζήθνληα ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο είλαη λα εληνπίδεη ηηο αλάγθεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη λα πξνζπαζεί λα ηηο ηθαλνπνηήζεη. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ εξγαδνκέλσλ απνηειεί θίλεηξν γηα αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηάο ηνπο. δ. Σν είδνο ηεο επηρείξεζεο ή oξγαvηζκoύ: Οη δηάθνξεο πνιηηηθέο θαη νη θαλφλεο πεξηνξίδνπλ ηα πιαίζηα κέζα ζηα νπνία ελεξγεί έλα δηνηθεηηθφ ζηέιερνο. Δάλ ππάξρεη, π.ρ., ζηελ επηρείξεζε ζχιινγνο εξγαδνκέλσλ, ζηηο νκαδηθέο ζπκθσλίεο πηζαλφλ λα θαζνξίδνληαη επαθξηβψο ηα νθέιε πνπ κπνξνχλ λα απνθνκίζνπλ νη εξγαδφκελνη θαη νη ηηκσξίεο πνπ κπνξεί λα ηνπο επηβιεζνχλ. Σν γεγνλφο απηφ πεξηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηνπο δηάθνξνπο ηξφπνπο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη επεξεάδεη άκεζα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο. Δπίζεο, εάλ ε επηρείξεζε ή νη δηεπζχλζεηο ηεο είλαη ζηειερσκέλεο απφ αλζξψπνπο κε κεγάιε πείξα, ν ηξφπνο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζα είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθφο απφ εθείλνλ πνπ πξέπεη λα εθαξκφζνπκε ζε κηα δηεχζπλζε παξαγσγήο φπνπ ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία είλαη γξακκηθή (ζηε γξακκηθή παξαγσγή έρνπκε αλζξψπνπο πνπ ε εξγαζία ηνπο είλαη εξγαζία ξνπηίλαο).[1] 2.7 Πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηελ εγεζία ηελ Γηνηθεηηθή Δπηζηήκε έρνπλ αλαπηπρζεί αξθεηέο πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηελ εγεζία νη νπνίεο θαηά έλα βαζκφ ζπκπιεξψλνπλ ε κηα ηελ άιιε. Ζ παξνπζίαζή ηνπο βνεζά ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πνιπζχλζεηνπ θνηλσληθνχ θαηλνκέλνπ. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 21

27 Πξνζέγγηζε δύλακεο-επηξξνήο. Ζ πξνζέγγηζε απηή πξνζπαζεί λα εξεπλήζεη ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο δπλάκεηο πνπ δηαζέηεη ν εγέηεο θαη ηνλ ηξφπν πνπ ηηο αζθεί γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθφο. εκαληηθφ δήηεκα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη νη πεγέο δχλακεο θαη ην πψο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαηάζηαζε κέζα ζηελ νπνία αζθείηαη ε εγεζία πξνζδηνξίδνπλ ηε δχλακε πνπ δηαζέηεη. Πξνζέγγηζε ραξαθηεξηζηηθώλ. Ζ πξνζέγγηζε απηή πξνζπαζεί λα εμεγήζεη θαηά πφζν ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα ραξίζκαηα θαη νη ηθαλφηεηεο ησλ εγεηψλ επεξεάδνπλ ηελ εγεζία. Ζ πξνζέγγηζε απηή δελ κπνξεί λα εμεγήζεη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ηελ επηηπρία ηεο εγεζίαο αθνχ εγέηεο κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά είλαη εμίζνπ επηηπρεκέλνη. Σν θεληξηθφ δήηεκα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη ην ηη πξέπεη λα δηαζέηεη ην άηνκν ψζηε λα αλαδεηρζεί ζε εγέηε. πκπεξηθνξηθή πξνζέγγηζε. Ζ πξνζέγγηζε απηή είλαη πην νπζηαζηηθή απφ ηηο ππφινηπεο γηαηί αζρνιείηαη κε ην πεξηερφκελν ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, δειαδή «ην ηη θάλεη» θαη φρη «ην ηη είλαη» ν εγέηεο. Απηφ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ αθνχ ε επηξξνή ελφο αηφκνπ πάλσ ζε άιια επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. Αζθαιψο ην ηη θάλνπκε ζπλδέεηαη άκεζα κε ην ηη είκαζηε, φκσο ε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο είλαη πην εχθνιε θαη πην αληηθεηκεληθή απφ ηε κειέηε πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Ζ ζπκπεξηθνξηθή πξνζέγγηζε είλαη πξαθηηθά πην ρξήζηκε αθνχ νη άλζξσπνη κπνξνχλ πην εχθνια λα κάζνπλ θάηη πνπ «πξέπεη λα θάλνπλ» (κέζσ ηεο άζθεζεο, ηεο εθπαίδεπζεο θ.ιπ.) απφ ην λα κάζνπλ θάηη «πνπ πξέπεη λα είλαη». χκθσλα κε απηή ηελ πξνζέγγηζε δελ ππάξρνπλ εγέηεο αιιά εγεηηθή ζρέζε. Γειαδή φηαλ έλα άηνκν έρεη αλαπηχμεη εγεηηθή ζρέζε κε άιια άηνκα ηφηε είλαη εγέηεο. Αλ απηή ε ζρέζε πάςεη λα ππάξρεη, ηφηε θαη ην άηνκν παχεη λα είλαη εγέηεο, αθνχ δελ πθίζηαηαη ε ζρέζε επηξξνήο κε ηα άιια άηνκα. Έλα δεχηεξν θεληξηθφ δήηεκα ηεο ζπκπεξηθνξηθήο πξνζέγγηζεο είλαη απηφ πνπ αθνξά ηηο κνξθέο (patterns) ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, δειαδή φρη «ην ηη θάλεη» ν εγέηεο αιιά «ην πψο ην θάλεη». Έηζη, εθηφο απφ ην πεξηερφκελν ηεο ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 22

28 εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο έρνπλ αλαπηπρζεί έλλνηεο πνπ αθνξνχλ ηα εγεηηθά πξφηππα ή ζηπι. Δλδερνκεληθή πξνζέγγηζε. Ζ πξνζέγγηζε απηή αθνξά ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ κνξθψλ εγεζίαο ζηηο αλάγθεο ησλ θαηαζηάζεσλ. χκθσλα κε ηελ θεληξηθή ηδέα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο ζε δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο απαηηνχληαη δηαθνξεηηθνί εγεηηθνί ξφινη θαη εγεηηθά πξφηππα-ζηπι. Δπίζεο έλα κέξνο ησλ ζεσξηψλ ηεο πξνζέγγηζεο απηήο εμεηάδνπλ ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά σο εμαξηεκέλε κεηαβιεηή θαη πξνζπαζνχλ λα ηελ εμεγήζνπλ κέζσ κηαο ζεηξάο παξαγφλησλ πνπ αλαθέξνληαη ζην πεξηβάιινλ, ην πιαίζην πνπ αζθείηαη ε εγεζία, ηε θχζε ηνπ έξγν, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νξγαληζκνχ, ηνπ εγέηε θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ πζηεκηθή πξνζέγγηζε ηνπ εγεηηθνύ θαηλνκέλνπ Μηα άιιε πξνζέγγηζε ηεο εγεζίαο είλαη απηή πνπ πξνζεγγίδεη ην εγεηηθφ θαηλφκελν ζπζηεκηθά. Αλ ζεσξεζεί ε εγεζία σο έλα ζχζηεκα, ηφηε κπνξεί θαλείο λα πεη φηη ηα βαζηθά ηνπ κέξε είλαη νη εηζξνέο, νη εθξνέο, θαζψο θαη ε δηαδηθαζία-δηεξγαζία κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ εηζξνψλ ζε εθξνέο. Δθξνέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη εθξνέο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο εγεζίαο είλαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ άζθεζή ηεο φπσο: νη θαηάιιειεο ηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο ησλ ζπλεξγαηψλ, ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, ε δηακφξθσζε, νη βειηηψζεηο θαη νη αιιαγέο ησλ ζηξαηεγηθψλ, ησλ δνκψλ, ησλ ζπζηεκάησλ θαη δηαδηθαζηψλ ηεο νξγάλσζεο, ε επίδξαζε ζηηο νκάδεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε αλάπηπμε ησλ θαηάιιεισλ ζρέζεσλ κε απηέο, ε επίηεπμε απνηειεζκάησλ. ε επηζηεκνληθφ επίπεδν ππάξρνπλ αξθεηέο έλλνηεο θαη ζεσξίεο πνπ πεξηγξάθνπλ ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ άζθεζε ηεο εγεζίαο ηφζν ζε επίπεδν εμήγεζεο (π.ρ ηη είλαη αθνζίσζε θαη πσο επεξεάδεηαη απφ ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά) θαζψο θαη ζε θαλνληζηηθφ επίπεδν κε ηελ έλλνηα ηνπ ηη πξέπεη λα επηηπγράλεη ε εγεζία ψζηε λα ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθή. ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 23

29 Γηαδηθαζία-δηεξγαζία ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ δηαδηθαζία ηνπ ζπζηήκαηνο πεξηιακβάλεη ην πεξηερφκελν ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ηνπο εγεηηθνχο ξφινπο (δειαδή «ην ηη θάλεη ν εγέηεο) θαζψο θαη ηα πξφηππα-ζηπι ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο (δειαδή ην «πψο» θάλεη ν εγέηεο). Πάλσ ζε απηά ηα δεηήκαηα έρεη αλαπηπρζεί κεγάινο αξηζκφο ελλνηψλ (αξθεηέο ήδε παξνπζηάζζεθαλ) θαη ζεσξηψλ πνπ πεξηγξάθνπλ θαη πξνηείλνπλ αξρέο ζρεηηθά κε ην «ηη» θαη ην «πψο» ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Δηζξνέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη εηζξνέο ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηελ άζθεζε ησλ εγεηηθψλ ξφισλ. Σέηνηα ζηνηρεία είλαη ε δχλακε πνπ δηαζέηεη ν εγέηεο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, νη αμίεο θαη ηα πηζηεχσ ηνπ (ν ραξαθηήξαο ηνπ), νη γλψζεηο θαη νη ηθαλφηεηέο ηνπ ηα νπνία πξνζδηνξίδνπλ ην «ηη» θαη ην «πψο» θάλεη σο πξνο ηελ εγεζία. Αξθεηέο ζεσξίεο θη εδψ πεξηγξάθνπλ ηα ζηνηρεία απηά θαη πξνζπαζνχλ λα εμεγήζνπλ ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο. Πεξηβάιινλ ηνπ ζπζηήκαηνο. Σέινο, ην πεξηβάιινλ ηνπ ζπζηήκαηνο πεξηιακβάλεη ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν αζθείηαη ε εγεζία. Βαζηθά ζηνηρεία ηνπ πιαηζίνπ απηνχ είλαη ε θχζε ηνπ έξγνπ πνπ ν εγέηεο έρεη λα πινπνηήζεη, ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ πνπ έρεη λα εγεζεί, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νξγαληζκνχ κέζα ζηα νπνία αζθείηαη ε εγεζία φπσο ε θνπιηνχξα, ην θιίκα, ηα ζπζηήκαηα δηνίθεζεο, νη δνκέο θ.ιπ. Ζ ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε ηεο εγεζίαο βνεζάεη αξθεηά λα θαηαλνεζεί ην εγεηηθφ θαηλφκελν θαη θπξίσο λα γίλνπλ αληηιεπηέο νη πξνζεγγίζεηο, νη έλλνηεο θαη νη ζεσξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ πξαγκαηηθά ραψδε βηβιηνγξαθία. Πξψηνλ, επηηξέπεη λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ επί κέξνπο ζηνηρείσλ ηεο εγεζίαο θαζψο θαη νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ πξνζεγγίζεσλ. Γεχηεξνλ, θάλεη θαλεξά ηα βαζηθά δεηήκαηα ηεο εγεζίαο πνπ απαζρνινχλ ηε βηβιηνγξαθία θαη αζθαιψο πξέπεη λα απαζρνινχλ ηα ζηειέρε πνπ επηζπκνχλ λα αζθήζνπλ εγεζία θαη λα αλαδεηρζνχλ εγέηεο ζην ρψξν ηνπο ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 24

30 θαζψο θαη ηηο επηρεηξήζεηο-νξγαληζκνχο πνπ ζέινπλ λα αλαπηχμνπλ ηελ εγεηηθή ηθαλφηεηα ησλ ζηειερψλ ηνπο. Σέηνηα δεηήκαηα ινηπφλ είλαη: Πνηεο επηδξάζεηο πξέπεη λα επηηπγράλνπλ νη εγέηεο ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο, ηνλ νξγαληζκφ θαη ην πεξηβάιινλ θαη ζε πoηεο αλάγθεο ησλ αηφκσλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ πξέπεη λα απαληνχλ νη εγέηεο; ε ηη ζπλίζηαηαη ε εγεηηθή ζρέζε θαη πψο αλαπηχζζεηαη θηίδεηαη; ε ηη ζπλίζηαηαη ε εγεηηθή ζπκπεξηθνξά εγεηηθνί ξφινη, πνηα κνξθή εγεηηθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη θαηάιιειε ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε; Πψο ε εγεηηθή ζπκπεξηθνξά δηαθέξεη αλάινγα κε ηα αξρηθά επίπεδα; Ση πξέπεη λα δηαζέηεη (λα είλαη) ην άηνκν γηα λα κπνξεί λα αζθήζεη κε επηηπρία ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο εγεηηθνχο ξφινπο; Πψο αλαπηχζζνληαη νη εγέηεο; Πνηα ηα ζηνηρεία ηνπ έζσ θαη έμσ επηρεηξεζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ηνπ έξγνπ θαη ησλ αλζξψπσλ θαη πψο κπνξνχλ λα επηδξάζνπλ ζηελ εγεζία, πνηα θαη πψο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηνλ εγέηε ψζηε λα αζθεί κε επηηπρία ηελ εγεηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά; Πψο νη εγέηεο κπνξνχλ λα αλαπηχζζνπλ (λα θάλνπλ ζηελ πξάμε) ζπγθεθξηκέλεο εγεηηθέο ελέξγεηεο ή ξφινπο φπσο: ζχιιεςε θαη δηάδνζε ηνπ νξάκαηνο θαζνδήγεζε αλάπηπμε ελδπλάκσζε ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπο παξαθίλεζε ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπο ζρεδηαζκφ θαη πινπνίεζε ησλ αιιαγψλ αλάπηπμε ηνπ νκαδηθνχ πλεχκαηνο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο; ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 25

31 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΣΑ ΖΓΔΣΗΚΑ ΣΔΛΔΥΖ ην θεθάιαην απηφ ζα γίλεη κηα αλάιπζε ησλ φξσλ «εγεηηθφ ζηέιερνο» θαη «εγέηεο».πξέπεη φκσο ζην ζεκείν απηφ λα ηνληζηεί φηη ν φξνο εγεηηθφ ζηέιερνο δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηνλ φξν εγέηεο. Τπάξρεη νπζηαζηηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηα δχν. Ζγέηεο είλαη έλα πξφζσπν πνπ νδεγεί θαη θαηεπζχλεη άιινπο αλζξψπνπο. Ο εγέηεο ην πεηπραίλεη απηφ θπξίσο κε πξνζσπηθή θαηεχζπλζε, κε εκςχρσζε, κε έκπλεπζε θαη παξαθίλεζε άιισλ. Έλαο εγέηεο είλαη πξψηα απφ φια έκπεηξνο ζηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο. Ζγεηηθφ ζηέιερνο φκσο, είλαη εθείλνο, ν νπνίνο πεηπραίλεη απνηειέζκαηα δηα κέζνπ άιισλ αλζξψπσλ. Έλα ηκήκα κφλν ηεο εξγαζίαο ηνπ αλαθέξεηαη ζηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο. Σν έξγν ηνπ εγεηηθνχ ζηειέρνπο (Ζ) πεξηιακβάλεη ηφζν ζηνηρεία εγεζίαο αλζξψπσλ, φζν θαη ζηνηρεία θαηεχζπλζεο ζε πιηθέο ζρέζεηο θαη "ηερληθά" ζέκαηα. 3.1 Γεληθά γηα ηα εγεηηθά ζηειέρε ηέιερνο ραξαθηεξίδεηαη θάζε θνξέαο ζέζεο εξγαζίαο, ν νπνίνο κπνξεί λα παίξλεη απνθάζεηο θαη λα επεξεάδεη κε απηφ ηνλ ηξφπν άκεζα ηελ εξγαζία ησλ άιισλ κέζα ζηελ νηθνλνκηθή κνλάδα. ηειέρε είλαη π.ρ. νη αλψηαηνη θη αλψηεξνη ππάιιεινη, νη εξγνδεγνί, νη αξρηεξγάηεο θιπ. Γηα λα γίλεη πεξαηηέξσ αλάιπζε ηνπ φξνπ ρξεηάδεηαη λα δηεπθξηληζηνχλ ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ παξαπάλσ νξηζκνχ: Οηθολοκηθή κολάδα θαιείηαη ην ζχλνιν ησλ αλζξψπηλσλ θαη πιηθψλ πφξσλ, ην νπνίν θάησ απφ ζπληνληζκέλε εγεζία αλαπηχζζεη ζρέζεηο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ επίηεπμε δεδνκέλνπ αληηθεηκεληθνχ ζθνπνχ. Καη' απηή ηελ έλλνηα, πέξα απ' ηηο θάζε θχζεο επηρεηξήζεηο, νηθνλνκηθή κνλάδα απνηεινχλ επίζεο νη ηδησηηθνί θαη δεκφζηνη νξγαληζκνί (π.ρ. πνιηηηθέο, ζπλδηθαιηζηηθέο, αζιεηηθέο θιπ. νξγαλψζεηο ή ζσκαηεία, θπιαθέο, παλεπηζηήκηα, ε εθθιεζία, ν ζηξαηφο, θιπ.). Θέζε εργαζίας θαιείηαη ην ζχλνιν ησλ πξνο εθηέιεζε θαζεθφλησλ (εξγαζηψλ) απφ θάζε εξγαδφκελν. Απηά ηα θαζήθνληα δελ είλαη ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 26

32 πξνζσπνπαγή, δει. δελ είλαη ζπλδεδεκέλα κε νξηζκέλν κέινο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο, ζην νπνίν αλαθέξνληαη. Ζ ζέζε εξγαζίαο είλαη ειάρηζηε κνλάδα (ειάρηζην ζηνηρείν νηθνλνκηθήο κνλάδαο), γηα ηελ εθπιήξσζε δε ησλ θαζεθφλησλ ηεο απαηηείηαη ε εξγαζία ελφο κφλν αλζξψπνπ, εθνδηαζκέλνπ κε ηελ εμνπζία γηα ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ πιηθψλ θαη άπισλ κέζσλ. Δίλαη δπλαηφ δχν ή θαη πεξηζζφηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο λα ρξεζηκνπνηνχλ ην ίδην ή ηα ίδηα βνεζεηηθά κέζα, π.ρ. δχν ρεηξηζηέο ηελ ίδηα κεραλή. Φορέας ζέζες εργαζίας θαιείηαη ν θάηνρνο ηεο ζέζεο εξγαζίαο, δει. ην πξφζσπν ην νπνίν είλαη επηθνξηηζκέλν κε ηελ πιήξσζε απηήο ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη κε ηελ εθπιήξσζε ησλ αληίζηνηρσλ θαζεθφλησλ. Υαξαθηεξηζηηθά θάζε θνξέα ζέζεο εξγαζίαο θη έλλνηεο αλαπφζπαζηεο γηα ηελ αλάιεςε θαζεθφλησλ είλαη: α) Ζ επζχλε, δειαδή ε ππνρξέσζε ηνπ θνξέα απηήο ηεο ζέζεο εξγαζίαο, λα εθπιεξψλεη απνηειεζκαηηθά ηα θαζήθνληά ηνπ θαη λα ινγνδνηεί γη' απηά ζηoλ πξντζηάκελφ ηνπ. β) Ζ εμνπζία, δειαδή ην δηθαίσκα πνπ παξέρεηαη ζε θάζε θνξέα ζέζεο εξγαζίαο λα ρξεζηκνπνηεί ηα θαηάιιεια πιηθά θαη άπια κέζα θαη λα πξνβαίλεη ζηηο αλαγθαίεο ελέξγεηεο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. [2] 3.2 Σα είδε ησλ ζηειερώλ α) Αλάινγα κε ηελ ύπαξμε πθηζηακέλσλ ή όρη Σα ζηειέρε δηαθξίλνληαη ζε εγεηηθά ζηειέρε (Ζ) θαη ζε ζηειέρε ρσξίο πθηζηακέλνπο (ρτ). Απηφ θαζνξίδεηαη απφ ηνλ ηξφπν, κε ηνλ νπνίν επεξεάδνπλ ηελ εξγαζία ησλ άιισλ. Ζγεηηθά ζηειέρε Ωο εγεηηθφ ζηέιερνο (Ζ) ραξαθηεξίδεηαη ην ζηέιερνο ην νπνίν εγείηαη άιισλ θνξέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Σα πεξηζζφηεξα ζηειέρε θάζε νηθνλνκηθήο κνλάδαο είλαη εγεηηθά ζηειέρε. Ζγεηηθφ ζηέιερνο νλνκάδεηαη, ινηπφλ, θάζε θνξέαο εγεηηθήο ζέζεο εξγαζίαο. Ζγεηηθή ζέζε εξγαζίαο ραξαθηεξίδεηαη θάζε ζέζε εξγαζίαο κε δηεπζπληηθά ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 27

33 θαζήθνληα, δει. θάζε ζέζε εξγαζίαο, ν θνξέαο ηεο νπνίαο έρεη ζαλ βαζηθφ θαζήθνλ ηελ επνπηεία, ην ζπληνληζκφ θαη ηνλ έιεγρν ησλ ελεξγεηψλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δηεπζχλεη γηα ηελ επίηεπμε αληηθεηκεληθψλ ζηφρσλ, κε ηε βνήζεηα ζπλεξγαηψλ (doing things by people). Υαξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο έλλνηαο "εγεηηθφ ζηέιερoο" (ή θνξέαο εγεηηθήο ζέζεο εξγαζίαο) είλαη ε επηβνιή θη ε πξσηνβνπιία. Βαζηθήο ζεκαζίαο είλαη ην γεγνλφο, φηη ζηνπο θνξείο εγεηηθψλ ζέζεσλ εξγαζίαο (δει. ζηα Ζ..) δε δίλνληαη εξγαζίεο γηα εθηέιεζε, αιιά έξγα γηα δηεπζέηεζε. Πξηλ φκσο γίλεη αλάιπζε ησλ δχν παξαπάλσ επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ εγεηηθψλ ζηειερψλ πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί, φηη ε εμνπζία θη ε επζχλε ησλ ζηειερψλ έρεη πεξηερφκελν ην νπνίν δηαθέξεη ιίγν απφ εθείλν ηεο εμνπζίαο θαη ηεο επζχλεο ησλ θνξέσλ απιψλ (εθηειεζηηθψλ) ζέζεσλ εξγαζίαο. Οη δηαθνξέο είλαη νη αθφινπζεο: α) Ζ εμνπζία ησλ ζηειερψλ είλαη πην πιαηηά απφ εθείλε ησλ θνξέσλ απιψλ ζέζεσλ εξγαζίαο, δει. ησλ θνξέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο, νη νπνίνη δελ έρνπλ πθηζηακέλνπο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο έλλνηαο εγεηηθφ ζηέιερνο είλαη ε δχλακε απηνχ λ' απνθαζίδεη, φρη κφλν γηα ηε (έζησ κέζα ζε φξηα) δηάζεζε ηεο πξνζσπηθήο ηνπ εξγαζίαο αιιά, θάησ απ' νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο θαη γηα ηνλ ηξφπν, ηφπν θαη ρξφλν, θαηά ηνλ νπνίν ζα δηαηεζεί ε εξγαζία ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ. β) Ζ επζχλε ησλ εγεηηθψλ ζηειερψλ είλαη επίζεο πην πιαηηά απφ εθείλε ησλ θνξέσλ απιψλ εθηειεζηηθψλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ην εγεηηθφ ζηέιερνο έρεη επζχλε ηφζν γηα ηα θαζήθνληα ηα νπνία ζα εθηειέζεη ην ίδην (άκεζε ή πξσηνγελήο επζχλε), φζν θαη γηα ηηο ελέξγεηεο πνπ απνθάζηζε, ε εθηέιεζε φκσο ησλ νπνίσλ αλαηίζεηαη απφ ην Ζ.. ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ (έκκεζε ή δεπηεξνγελήο επζχλε). Σα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα, ηα νπνία αλήθνπλ κφλν ζηα εγεηηθά ζηειέρε θη φρη ζ' φινπο ηνπο θνξείο ζέζεσλ εξγαζίαο είλαη: γ) Ζ επηβνιή, δειαδή ην δηθαίσκα θη ε ππνρξέσζε ηνπ Ζ λα δίλεη νδεγίεο ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ. Ζ επηβνιή πξνθχπηεη απ' ηνλ πξνζσπηθφ δηαρσξηζκφ κεηαμχ απηνχ πνπ απνθαζίδεη θη απηνχ πνπ εθηειεί θαη απ' ηελ αλάγθε λα εμαζθαιηζηεί ε εθηέιεζε απ' ηνπο πθηζηακέλνπο θαηά ην πλεχκα ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ 28