ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΨΝ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΨΝ ΜΕΣΑΠΣΤΦΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΒΑ ΔΙΠΛΨΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΨΝ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΨΝ ΜΕΣΑΠΣΤΦΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΒΑ ΔΙΠΛΨΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΨΝ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΨΝ ΜΕΣΑΠΣΤΦΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΒΑ ΔΙΠΛΨΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΨΝ: ΕΠΙΣΡΟΠΗ : Λέκτορας κος Πολυχρονίου Παναγιώτης Καθηγητής κος Πεχλιβανίδης Παντελής Επίκουρος καθηγητής κος Αναστασόπουλος Γεώργιος ΘΕΜΑ: «Μειέηε & Αλάιπζε Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο ζην Παλεπηζηήκην Παηξώλ. ύλδεζε κε ηελ έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηεο νξγάλσζεο σο ζύλνιν.» ΚΑΣΡΗ ΝΙΚΟΛΑΟ Α.Μ : 71 ΠΑΣΡΑ, Ινύιηνο 2009

2 2 ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ Ζ εξγαζία, πνπ θξαηάηε ζηα ρέξηα ζαο, είλαη ε δεχηεξε δηπισκαηηθή κνπ εξγαζία, κε πξψηε απηή ζην Σκήκα Μεραληθψλ Ζιεθηξνληθψλ Τπνινγηζηψλ θαη Πιεξνθνξηθήο. ηελ αξρή ζθέθηεθα, πσο έρσ εκπεηξία ζηε ζπγγξαθή ηεο, αιιά αξγφηεξα απνδείρζεθε πσο ν ρψξνο ηεο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ θαη ηδηαίηεξα ηεο Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο, κε ηελ νπνία θαηαπηάλνκαη, είλαη έλαο κεγάινο ππέξνρνο θφζκνο πνπ έρεη πνιιά λα πξνζθέξεη, ζε έλα λενθψηηζην, ζαλ εκέλα. Ζ έξεπλα γχξσ απφ ην ζέκα «Μειέηε & Αλάιπζε Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο ζην Παλεπηζηήκην Παηξώλ. ύλδεζε κε ηελ έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηεο νξγάλσζεο σο ζύλνιν» δηήξθεζε αξθεηφ ρξφλν θαη απαίηεζε ηε κειέηε πνιιψλ βηβιίσλ, άξζξσλ θαη ειεθηξνληθψλ πεγψλ, ηα νπνία αλαθέξνληαη αλαιπηηθά ζηε βηβιηνγξαθία. Πηζηεχσ φηη ζηηο πεξηνξηζκέλεο ζειίδεο ηεο δηπισκαηηθήο, θαηάθεξα λα ρσξέζσ κηα πεξηεθηηθή παξνπζίαζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζεκάησλ, πνπ πξέπεη λα γλσξίδεη, φπνηνο αζρνιείηαη κε ην ζέκα. Γηα ηελ θαζνδήγεζε κνπ, ηελ νξγάλσζε ηεο κειέηεο θαη ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο, πνιχηηκε ήηαλ ε βνήζεηα ηνπ επηβιέπνληα κνπ, Λέθηνξα θ. Παλαγηψηε Πνιπρξνλίνπ. Ζ ζρέζε καο μεθίλεζε ηππηθά θαη εμειίρζεθε ζε κηα πνιχηηκε ζπλεξγαζία, κε θαιή επηθνηλσλία θαη ακνηβαία, πηζηεχσ, νθέιε. «Κλείνονηαρ ομαλά ηον κύκλο», ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ θίιν κνπ Παλαγηψηε, γηα ηε βνήζεηα ηνπ. Δπίζεο, έλα κεγάιν επραξηζηψ, ζε φινπο ηνπο ζπλαδέιθνπο κνπ, ζην Παλεπηζηήκην Παηξψλ, πνπ βνήζεζαλ ηελ έξεπλα κνπ, κε ηηο πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο πνπ κνπ έδσζαλ θαη ηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ απάληεζαλ. Σέινο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ, πνπ κε ηελ εκπεηξία θαη ηελ πξνυπεξεζία ηνπο, κε βνήζεζαλ λα εηζέιζσ ζηνλ κέρξη πξφηηλνο άγλσζην γηα κέλα ρψξν ηεο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ.

3 3 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΨΝ ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ... 2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΨΝ... 3 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΨΝ και ΦΗΜΑΣΨΝ... 7 ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΧΗ... 8 ΕΙΑΓΨΓΗ Οργανωσιακή υμπεριφορά - Ο κοπός της Διπλωματικής Εργασίας Δομή της Διπλωματικής Εργασίας ΜΕΡΟ 1 ο : ΘΕΨΡΗΣΙΚΗ ΕΠΙΚΟΠΗΗ *1+ Ανθρώπινη υμπεριφορά [1.1] Εισαγωγή *1.2+ Έρευνα στο χώρο της Ο *1.3+ Αξιολόγηση Έρευνας *1.4+ χεδιασμός Έρευνας *2+ Άτομο και Φαρακτηριστικά Γνωρίσματα *2.1+ Βιογραφικά Φαρακτηριστικά *2.2+ Ικανότητες Δεξιότητες *2.3+ Προσωπικότητα *2.4+ Γνωρίσματα της Προσωπικότητα *3+ Μάθηση *3.1+ Μάθηση και διδασκαλία *3.2+ Θεωρίες Μάθησης *3.3+ Ο Κύκλος της Μάθησης [3.4] Αντίληψη και Λήψη Αποφάσεων *3.5+ Θεωρία Προσδιορισμού *3.6+ Μέθοδοι Εκτίμησης των άλλων *3.7+ Λήψη Αποφάσεων *3.8+ Μοντέλα Λήψης Αποφάσεων *3.9+ Λήψη Αποφάσεων σε Ατομικό Επίπεδο *3.10+ Αξίες και υμπεριφορές *3.11+ Είδη Αξιών *4+ Κουλτούρα της Οργάνωσης *4.1+ Γιατί η Εταιρική Κουλτούρα είναι κρίσιμη για την Ανταγωνιστικότητα και τη διαρκή επιτυχία της Επιχείρησης

4 4 *4.2+ Εταιρική Κουλτούρα και Αλλαγή *4.3+ Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη - ΕΚΕ *5+ Παρακίνηση Ικανοποίηση από την Εργασία *5.1+ Παράγοντες Ικανοποίησης από την Εργασία *5.2+ Τποκίνηση - Κίνητρο *5.3+ Διοίκηση με τόχους *5.4+ Τποκίνηση της υμπεριφοράς *5.5+ υμμετοχική Διοίκηση *5.6+ Διοίκηση Απολαβών με βάση την Απόδοση *5.7+ Ευέλικτες Απολαβές *5.8+ ύστημα Απολαβών Δύο Σαχυτήτων *5.9+ Εναλλακτικά Προγράμματα Εργασίας *5.10+ Επανασχεδιασμός της Εργασίας *5.11+ Εναλλαγή της Εργασίας *5.12+ Επέκταση της Εργασίας *5.13+ Εμπλουτισμός της Εργασίας *6+ Ομάδες Εργασίας *6.1+ Βασικοί Ορισμοί *6.2+ Φαρακτηριστικά των Ομάδων *6.3+ Γιατί οι άνθρωποι οργανώνονται σε ομάδες *6.4+ τάδια Ανάπτυξης Ομάδων *6.5+ Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα των Ομάδων *7+ ΤΓΚΡΟΤΕΙ *7.1+ Εισαγωγή *7.2+ Σι είναι Διαφωνία - ύγκρουση *7.3+ Πηγές Διαφωνίας - ύγκρουσης *7.4+ Η διαδικασία της ύγκρουση *7.5+ Διοίκηση υγκρούσεων *7.6+ υμπεράσματα *8+ Ηγεσία *8.1+ Εισαγωγή *8.2+ Θεωρίες Ηγεσίας * Θεωρία Γνωρίσματος * Περιπτωσιακή θεωρία τάδια Ανάπτυξης των Ατόμων της Ομάδας... 70

5 5 Περιπτωσιακή Ηγεσία ανάλογα με το τάδιο Ανάπτυξης των Ατόμων της Ομάδας * Λειτουργική θεωρία * Θεωρία υμπεριφοράς *8.3+ Μορφές Ηγεσίας των «σημαντικών ηγετών» *8.4+ Ηγεσία και συναίσθημα *8.5+ Ηγεσία και Όραμα *8.6+ Απόδοση Ηγεσίας * Ο αντίκτυπος της απόδοσης της ηγεσίας στην επιχείρηση/οργανισμό * Η υμπεριφορά των Ηγετών [ Διοικητική Απόδοσης *8.7+ Πλαίσια Περιβάλλον της Ηγεσίας * Ηγεσία της Επιχείρησης / Οργανισμού * Ηγεσία εναντίον Διοίκησης * Ομαδική Ηγεσία *8.8+ Κριτική της έννοιας της Ηγεσίας ΜΕΡΟ 2 ο : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΤΝΑ *9+ Ερευνητική Μέθοδος *9.1+ Μεθοδολογία χεδιασμός της Έρευνας *9.2+ Είδη Ερευνών *9.3+ Βασικά τάδια Προετοιμασίας των Επιστημονικών Ερευνών *9.4+ Η ημασία και η Επιστημονική Διάσταση του Θέματος της Έρευνας *9.5+ Περιγραφή της υλλογής Δεδομένων *9.6+ Μελέτη Περίπτωσης (ΜΠ) * Εισαγωγή * Μεθοδολογία * υλλογή και Ανάλυση Δεδομένων * Εγκυρότητα και Αξιοπιστία των ΜΠ ΜΕΡΟ 3 ο : ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ *10.1+ Εισαγωγή *10.2+ Οργανωτικές υνθήκες *10.3+ Ομάδες και Λειτουργία Ομάδων *10.4+ Κίνητρα και Τποκίνηση *10.5+ Ηγεσία και Διοίκηση *10.6+ Διοίκηση Διαφωνιών *10.7+ τρατηγική Διοίκηση της Αλλαγής *10.8+ Οργανωσιακή Αλλαγή *10.9+ Οι Οργανισμοί του Μέλλοντος

6 6 *11+ Περιορισμοί της Έρευνας *12+ Προτάσεις για Μελλοντική Έρευνα *13+ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ *13.1+ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΥΙΑ *13.2+ ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΥΙΑ E-RESOURCES [13.3] WIKIPEDIA - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ [13.4] ΔΙΚΣΤΑΚΟΙ ΣΟΠΟΙ [13.5] On-Line JOURNALS ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Πανεπιστήμιο Πατρών ύντομη Ιστορία Εκπαίδευση Διοίκηση Έρευνα

7 7 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΨΝ και ΦΗΜΑΣΨΝ ΦΗΜΑ 1 Ο Κύκλος της Μάθησης ΦΗΜΑ 2 Ο Κύκλος της Μάθησης ΦΗΜΑ 3 Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων ΦΗΜΑ 4 Λήψη Αποφάσεων σε Ατομικό Επίπεδο ΦΗΜΑ 5 Επίπεδα Εταιρικής Κουλτούρας ΦΗΜΑ 6 Είδη Εταιρικής Κουλτούρας ΦΗΜΑ 7 Εταιρική Κουλτούρα και Απόδοση ΦΗΜΑ 8 Ένα Απλό Μοντέλο Τποκίνησης ΦΗΜΑ 9 Θεωρία Προσδοκιών ΦΗΜΑ 10 υμμετοχική Λήψη Αποφάσεων ΦΗΜΑ 11 Επανασχεδιασμός της Εργασίας ΦΗΜΑ 12 Ομάδες και Ρόλοι ΦΗΜΑ 13 Σα 5 τάδια Ανάπτυξης των Ομάδων ΦΗΜΑ 14 υγκρούσεις και Απόδοση ΦΗΜΑ 15 Σεχνικές Διαχείρισης υγκρούσεων ΦΗΜΑ 16 Περιπτωσιακή Ηγεσία ΦΗΜΑ 17 Περιπτωσιακή Ηγεσία ΦΗΜΑ 18 Ηγεσία και Απόδοση ΦΗΜΑ 19 Ηγεσία και Διοίκηση ΠΙΝΑΚΑ 1 Εναλλακτικά Προγράμματα Εργασίας ΠΙΝΑΚΑ 2 Διαφορές Ομάδας - Γκρουπ ΠΙΝΑΚΑ 3 Σύποι υγκρούσεων ΠΙΝΑΚΑ 4 Φαρακτηριστικά του Ηγέτη ΠΙΝΑΚΑ 5 Είδη Ερευνών... 86

8 8 ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΧΗ Ο άλζξσπνο είλαη ην κνλαδηθφ ζηνηρείν ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, κε ηελ έκθπηε ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγεί ΑΞΗΑ. Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ιφγσ ηνπ δπλακηθνχ ηεο ραξαθηήξα, απνηειεί ζεκαληηθφ αληηθείκελν κειέηεο θαζψο έρεη αληίθηππν, ηφζν ζε αηνκηθφ φζν θαη ζε νκαδηθφ επίπεδν, ζην πεξηβάιινλ, ηηο δνκέο θαη ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, δηέπεηαη απφ νξηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, νη ν- πνίεο απνηεινχλ απφζηαγκα πνιιψλ εηψλ παξαηήξεζεο, έξεπλαο, κειέηεο θαη αίζζεζεο ηνπ αλζξσπίλνπ είδνπο. Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ζηελ πιεηνλφηεηα ηεο, ΓΔΝ είλαη ηπραία. Πξνθαιείηαη (αηηηάηαη) θαη ζπλήζσο νδεγείηαη πξνο ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζχλζεηο, ηηο νπνίεο θάζε άηνκν πηζηεχεη, ζσζηά ή ιαλζαζκέλα, φηη εμππεξεηνχλ θαιχηεξα ηα ζπκθέξνληα ηνπ. Ζ ζπκπεξηθνξά, ελφο αηφκνπ, είλαη ηθαλνπνηεηηθά πξνβιέςηκε, αλ γλσξίδνπκε πσο ην ζπγθεθξηκέλν άηνκν αληηιακβάλεηαη ηηο δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη πνηα πξάγκαηα είλαη ζεκαληηθά, δειαδή έρνπλ αμία γη απηφ. ην ρψξν ηεο δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, είλαη κεγάιε πξφθιεζε ε κειέηε ηεο Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο (Ο). Γελ αξθεί κφλν ν εληνπηζκφο, ε θαηαγξαθή, ε δηαθνξνπνίεζε, ε εξκελεία θαη ε πξνζπάζεηα πξφβιεςεο ησλ ζπκπεξηθνξψλ. ηφρνο είλαη ε εθαξκνγή ησλ αλσηέξσ, ζε πξαθηηθφ ξεαιηζηηθφ επίπεδν, ην νπνίν λα έρεη λφεκα γηα ηελ επηρείξεζε θαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Οη επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνί παξνπζηάδνπλ ζπγθεθξηκέλε «ζπκπεξηθνξά», επεηδή απνηεινχληαη απφ ζπγθεθξηκέλα άηνκα θαη έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα (κέγεζνο, νξγάλσζε, ζηφρνπο, πνιηηηθέο θιπ). Ζ Ο, κειεηά επίζεο ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, ηελ απνπζία απφ ηελ εξγαζία, πξνζσξηλή ή νξηζηηθή θαη ηελ έιιεηςε ηθαλνπνίεζεο απφ ην επξχηεξν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Οξηζκέλα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ε ειηθία, ην θχιιν, ε ζπδπγηθή θαηάζηαζε, ηα πξνζηαηεπφκελα κέιε θαη ηα ρξφληα ππεξεζίαο είλαη κεηξήζηκα θαη κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ εξεπλεηηθά. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά ζπκπεξηιακβάλνληαη ζε απηά πνπ νλνκάδνπκε Βηνγξαθηθά Υαξαθηεξηζηηθά θαη εμεηάδνληαη α- λαιπηηθά ζηηο επφκελεο παξαγξάθνπο. Μεηά απφ ρξφληα κειεηψλ, είλαη ζίγνπξν πσο φινη νη άλζξσπνη δηαζέηνπλ ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο, νη νπνίεο ηνπο θάλνπλ λα μερσξίδνπλ απφ φινπο ηνπο άιινπο, θάησ απφ ν- ξηζκέλεο ζπλζήθεο θαη γηα ηελ εθηέιεζε ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ. Οη άλζξσπνηεξγαδφκελνη, έρνπλ δηαθνξεηηθφ ππφβαζξν θαη πξνζσπηθφηεηεο. Γηαηί νη άλζξσπνη δηαθέξνπλ ηφζν κεηαμχ ηνπο; Γηαηί αληηδξνχλ δηαθνξεηηθά; Γηαηί θάπνηνη άλζξσπνη «ηαηξηάδνπλ» θαιχηεξα ζε θάπνηεο εξγαζίεο; Πσο κπνξνχκε λα πξνβιέςνπκε ή λα θαζνξίζνπκε ηε ζπκπεξηθνξά ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν; Απηά ηα εξσηήκαηα, ζρεηίδνληαη κε απηφ πνπ νλνκάδνπκε πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ. Σν δεηνχκελν γηα κηα έκπεηξε δηνίθεζε είλαη, πσο κπνξεί απηή ε δηαθνξεηηθφηεηα λα «ρξεζηκνπνηεζεί», πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα. ην ρψξν ηεο Ο, νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο, έρνπλ «απνκνλσζεί», σο ππνςήθηα ζηελ πξφβιεςε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο απφδνζεο ελφο εξγαδνκέλνπ. Σν πξψην έρεη λα θάλεη κε ηελ αληίιεςε ηνπ αηφκνπ, γηα ηνλ έιεγρν πνπ αζθεί ζηε δσή ηνπ. Σν δεχηεξν έρεη λα θάλεη κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ αηφκνπ ζηελ επίηεπμε ζηφρσλ, ελψ ην ηξίην κε

9 9 ην πφζν ξεαιηζηηθφ είλαη ην άηνκν. ηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ ε απηφ-εθηίκεζε, ε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο, ε αλάιεςε ξίζθνπ. Ζ κάζεζε, είλαη έλα αθφκα ζχλζεην εζσηεξηθφ βηνινγηθφ θαη πλεπκαηηθφ θαηλφκελν πνπ έρεη κειεηεζεί απφ δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο επηζηήκεο φπσο ςπρνινγία, παηδαγσγηθή, ηαηξηθή θιπ. Παξφηη έρεη δηεμαρζεί πιεζψξα ζρεηηθψλ κειεηψλ, ε κάζεζε παξακέλεη κηα δηαδηθαζία ε νπνία δελ έρεη εξκελεπηεί θαη θαηαλνεζεί πιήξσο θαη θαηά ηξφπν παξαδεθηφ απφ φινπο, φζνπο αζρνινχληαη κε απηή. πσο θαη ζηηο άιιεο πεξηνρέο ηεο επηζηήκεο, έηζη θαη ζηελ πεξηνρή ηεο κάζεζεο ππάξρνπλ δηάθνξεο ζεσξίεο πνπ πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηηο βαζηθέο ηεο δηεξγαζίεο. ηελ ελφηεηα ηεο κάζεζεο αλαθέξνληαη ελ ζπληνκία, νη βαζηθέο ζεσξίεο, νη νπνίεο επηρεηξνχλ λα εμεγήζνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη πηνζέηεζεο πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο. Ζ αληίιεςε, κπνξεί λα νξηζηεί σο κηα δηαδηθαζία, θαηά ηελ νπνία ην άηνκν νξγαλψλεη θαη εξκελεχεη κηα ζεηξά απφ αηζζήζεηο θαη εληππψζεηο, πξνθεηκέλνπ λα δψζεη λφεκα ζε φ,ηη ζπκβαίλεη ζην πεξηβάιινλ ηνπ. Απφ ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, θαηαιαβαίλνπκε φηη απηή ε δηαδηθαζία είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηε θαη ζε κεγάιν βαζκφ ππνθεηκεληθή. Γηα ην ιφγν απηφ πνιιέο θνξέο ε αληίιεςε ηνπ αηφκνπ δηαθέξεη απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ αληίιεςε, είλαη κηα ζεκαληηθή έλλνηα γηα ηελ Ο, γηα ηνλ απινχζηαην ιφγν φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ, βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ, ζηελ αληίιεςε πνπ απηφ έρεη γηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηα δηαθνξεηηθά πεξηβάιινληα, ζηα νπνία θηλείηαη, εξγάδεηαη, δεη, ζπλεξγάδεηαη θαη απνθαζίδεη. Ο θφζκνο ηνπ αηφκνπ, είλαη ν θφζκνο ηνλ νπνίν απηφ αληηιακβάλεηαη. Ζ ιήςε απνθάζεσλ είλαη έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο Ο θαη ν ηξφπνο ιήςεο απνθάζεσλ θαζψο θαη ε πνηφηεηα ηνπο, επεξεάδνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηηο αληηιήςεηο ησλ απνθαζηδφλησλ. ε φιεο ηηο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο, ηα ζηειέρε θαινχληαη λα ιάβνπλ απνθάζεηο. Οη απνθάζεηο πνηθίινπλ απφ ηελ επηινγή πξνζσπηθνχ, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κέρξη ηνλ θαζνξηζκφ ζηφρσλ θαη ζηξαηεγηθψλ. Ζ ιήςε απνθάζεσλ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηα ζηειέρε ησλ αλσηέξσλ θιηκαθίσλ. Απνθάζεηο κπνξεί λα ιακβάλεη αθφκα θαη ην πξνζσπηθφ, πάλσ ζην αληηθείκελν θαη ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ηνπ θαη ηνπ ηκήκαηνο, ζην νπνίν αλήθεη. Οη αμίεο είλαη ζεκαληηθέο ζηε κειέηε ηεο Ο, θαζψο απνηεινχλ ηα ζεκέιηα γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ θηλήηξσλ ηνπ αηφκνπ, ελψ επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηελ αληίιεςε ηνπ. ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ, απνηεινχλ ην θξηηήξην κεηαμχ «ζσζηνχ» θαη «ιάζνπο» ή «πξέπεη» θαη «δελ πξέπεη». Οη αμίεο ζπκππθλψλνπλ ηελ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ηνλ νξζνινγηζκφ ηνπ αηφκνπ. ηαλ ην άηνκν εηζέξρεηαη ζε κηα εξγαζία, θαιείηαη λα πηνζεηήζεη θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αμίεο πνπ πξεζβεχεη ε αληίζηνηρε επηρείξεζε/νξγαληζκφο. Απηέο πνιιέο θνξέο κπνξεί λα είλαη αληίζεηεο κε ηηο αηνκηθέο αμίεο θαη ηφηε δεκηνπξγείηαη ζχγθξνπζε ζηελ ςπρνινγία ηνπ αηφκνπ. Πψο ζα ζπκπεξηθεξζεί έλα άηνκν πνπ ζε θαζεκεξηλή βάζε «ζπγθξνχεηαη» κε ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο ηνπ; Θα αιιάμεη ε ζπκπεξηθνξά θαη ε απφδνζε ηνπ; Ση ζα γίλεη εάλ ην άηνκν εξκελεχζεη ηε δηαθνξά ζην ζχζηεκα αμηψλ σο κε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία; Απηά είλαη δχζθνια εξσηήκαηα ηα νπνία ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ηεο ε κειέηε ηεο Ο. Ζ εξγαζία δελ είλαη κφλν απιή δηεθπεξαίσζε θαζεθφλησλ ή παξνρή ππεξεζηψλ. Α- παηηεί αιιειεπίδξαζε κε ζπλαδέιθνπο θαη ζηειέρε, ζπκκφξθσζε κε θαλφλεο θαη πνιηηηθέο, επίηεπμε ζηφρσλ, πξνζαξκνγή ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ζπλερείο εθπαηδεχζεηο θαη πνιιά άιια. Ζ αίζζεζε ηθαλνπνίεζεο ή φρη απφ ηελ εξγαζία, είλαη ην απνηέιεζκα ελφο αξηζκνχ

10 10 παξαγφλησλ, κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο ίζσο είλαη αξθεηά πνιχπινθνη θαη πνιιέο θνξέο δελ εμαξηψληαη απφ ηνλ ίδην ηνλ εξγαδφκελν. Ζ Τπνθίλεζε ή αιιηψο Κίλεηξν, είλαη κηα ζχλζεηε έλλνηα, ε νπνία ραξαθηεξίδεη ην άηνκν/εξγαδφκελν, ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δσήο ηνπ. ηελ νπζία δελ πξφθεηηαη γηα κηα απιή ηάζε ηνπ αηφκνπ θαη έρεη απνδεηρζεί, πσο είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε. ίγνπξα, θάζε άηνκν δηαθέξεη σο πξνο ην βαζκφ ηεο ππνθίλεζεο θαη θάζε άηνκν δελ έρεη ηα ίδηα θίλεηξα. Σν ίδην άηνκν πνπ «βαξηέηαη» λα επηηειέζεη κηα εξγαζία, κπνξεί λα δείρλεη κεγάιν δήιν ζηελ επηηέιεζε θάπνηαο άιιεο, αθφκα θαη αλ απηή δελ ηνπ απνθέξεη θάπνην άκεζν φθεινο, γηα παξάδεηγκα ζε εζεινληηθή εξγαζία. Ο εξγαδφκελνο κε θίλεηξν, παξνπζηάδεη ζεηηθή εζσηεξηθή θαηάζηαζε, νπφηε θαηαβάιεη πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ην ζηφρν ηνπ θαη λα εθηνλψζεη ηελ έληαζε ηνπ. Σν δεηνχκελν είλαη πξψηνλ λα δεκηνπξγείηαη θίλεηξν ζηνλ εξγαδφκελν θαη δεχηεξνλ ε πξνζπάζεηα ηνπ εξγαδφκελνπ λα δηνρεηεχεηαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Πξέπεη νη ζηφρνη θαη νη αλάγθεο ηνπ εξγαδνκέλνπ λα ζρεηίδνληαη αλ φρη λα ηαπηίδνληαη κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο, δηαθνξεηηθά ε επηρείξεζε δελ έρεη ην κέγηζην δπλαηφ θέξδνο απφ ηνλ εξγαδφκελν. ε θάζε πεξίπησζε, ην θίλεηξν γελλάηαη κέζα ζην ίδην ην άηνκν, απηφ πνπ έρεη ζεκαζία είλαη ε πξνζπάζεηα λα δηνρεηεχεηαη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. Ζ ζχγρξνλε εγεζία, βιέπεη ηα άηνκα, ζαλ ηνπο ζεκειηψδεηο ιίζνπο κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Οη εξγαδφκελνη δελ είλαη πιένλ αλαιψζηκν πιηθφ, φπσο ζηηο παιηέο καδηθέο γξακκέο παξαγσγήο, αιιά δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο, κε δηαθνξεηηθέο γλψζεηο θαη δηαθνξεηηθφ δπλακηθφ ε θάζε κία, πνπ αλ ζπλδπαζηνχλ ζσζηά κπνξνχλ λα δψζνπλ ζεακαηηθά απνηειέζκαηα. Οη επηρεηξήζεηο ζήκεξα αιιάδνπλ κε γνξγνχο ξπζκνχο θαη νη εγέηεο είλαη αληηκέησπνη κε κηα κεγάιε θαη δηαξθήο πξφθιεζε : πψο ζα κεηαζρεκαηηζηεί θαη ζα επαλαηνπνζεηεζεί θαηάιιεια ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, κε ζηφρν ηελ απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Ωο Οκάδα, νξίδνληαη δχν ή πεξηζζφηεξα άηνκα, ηα νπνία αιιειεπηδξνχλ θαη αιιεινεμαξηψληαη, κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα, πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ε δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, είλαη ν ζρεδηαζκφο ηεο νκάδαο, πξνθεηκέλνπ απηή λα πεηχρεη ηε κέγηζηε απνηειεζκαηηθφηεηα. Καηά ην ζρεδηαζκφ, ιακβάλνληαη ππφςε απηά πνπ νλνκάδνπκε «ραξαθηεξηζηηθά ηεο νκάδαο» θαη πεξηιακβάλνπλ ην κέγεζνο, ηε δηαθνξνπνίεζε θαη ηνπο ξφινπο πνπ θαινχληαη λα παίμνπλ ηα κέιε. Γηαθσλία - χγθξνπζε είλαη ε αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζε δχν νκάδεο, φπνπ θάζε νκάδα αληηιακβάλεηαη φηη ε άιιε νκάδα παξεκπνδίδεη ηηο πξνζπάζεηέο ηεο, γηα λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο (Griffin & Moorhead) ή φπσο ν Jones ιέεη, ε ζχγθξνπζε αξρίδεη φηαλ κία νκάδα επηδηψθεη ηα ζπκθέξνληά ηεο, εηο βάξνο ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ άιισλ νκάδσλ. Έλαο άιινο παξάγνληαο ηεο Ο είλαη ε Δηαηξηθή Κνπιηνχξα. Οπζηαζηηθά απνηειεί ην πιαίζην πνπ πξνζδηνξίδεη ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο. Πην πξαθηηθά, πξνζδηνξίδεη ηη είλαη ζεκαληηθφ θαη ηη είλαη αζήκαλην, ηη είλαη ζσζηφ θαη ηη είλαη ιάζνο, ηη είλαη δίθαην θαη ηη άδηθν, ηη είλαη θαηάιιειν θαη ηη αθαηάιιειν, ηη είλαη θαη ηη δελ είλαη επείγνλ, ηη είλαη θαη ηη δελ είλαη αλαγθαίν θ.ιπ. ε ηειηθή αλάιπζε, πξνζδηνξίδεη «ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλνληαη ηα πξάγκαηα ζε κηα επηρείξεζε («the way we do things around here»). Ζ εγεζία ζα κπνξνχζε λα νξηζζεί, σο µηα δηαδηθαζία επίδξαζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ πξάμεσλ κηαο κηθξήο ή κεγάιεο νκάδαο, αθφκα θαη ελφο αηφκνπ μερσξηζηά, θαηά

11 11 ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε λα πξνζπαζήζνπλ µε πξνζπκία λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηελ θαζνδήγεζε, ηελ αλάπηπμε ησλ αηφκσλ, ηελ παξαθίλεζε θαη ηε δεκηνπξγία θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο. Ζ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ κηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο, δελ κπνξεί λα ιάβεη ρψξα ρσξίο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ ηελ νκάδα. Ζ εγεζία ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεί θάζε θνξά ηέηνην θιίκα, έηζη ψζηε ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο λα πεξλά απφ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ µειψλ ηεο νκάδαο. Ζ επνρή πνπ ε δηνίθεζε βαζηδφηαλ ζε εληνιέο θαη απνζθνπνχζε ζηνλ έιεγρν ησλ ππαιιήισλ είλαη πιένλ παξειζφλ. ηγά-ζηγά αξρίδεη λα αληηθαζίζηαηαη απφ κηα λέα επηθξαηνχζα ζεσξία ηελ ηέρλε ηεο θαζνδήγεζεο. Γελ πξνθαιεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη δελ αξέζεη ζηνπο ππαιιήινπο λα ηνπο ιέλε ηη λα θάλνπλ, πψο λα ην θάλνπλ θαη κέρξη πφηε πξέπεη λα ην έρνπλ θάλεη. Κάησ απ απηέο ηηο ζπλζήθεο, δελ έρνπλ ηελ ειεπζεξία λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, ελψ νη επθαηξίεο λα ζπλεηζθέξνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ησλ θαζεθφλησλ ηνπο είλαη ιηγνζηέο. ηφρνο ηεο εγεζίαο δελ πξέπεη λα είλαη ε έκθαζε ζε κεζφδνπο δηνίθεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αιιά ε δεκηνπξγία εθείλνπ ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ζα δηεπθνιχλεη θαη ζα ππνζηεξίμεη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν ηηο δηαδηθαζίεο αλάπηπμεο ηεο γλψζεο, κε ηειηθφ ζθνπφ ηε δεκηνπξγία επηρεηξεκαηηθήο αμίαο πνπ ηθαλνπνηεί φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο, φ- πσο κεηφρνπο, εξγαδφκελνπο, πειάηεο θιπ.. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, είλαη ε κειέηε ησλ αλσηέξσ ζεκάησλ Ο, ζην ρψξν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ θαη ε παξνπζίαζε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο ζε ηδξπκαηηθφ επίπεδν. Οη ζηφρνη είλαη πνιινί θαη πεξηιακβάλνπλ : Σε γηα πξψηε θνξά γλσξηκία κε ην ρψξν ελφο εθπαηδεπηηθνχ ηδξχκαηνο αλσηέξαο βαζκίδαο, Σελ απνηχπσζε ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο, φπσο απηή γίλεηαη αληηιεπηή, απφ έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ζηειερψλ, κεζαίαο θιίκαθαο θαη Σε ζχλδεζε κε ηελ έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο νξγάλσζεο σο ζχλνιν. Ζ κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζήζεθε είλαη ην Case Study (Μειέηε Πεξίπησζεο-ΜΠ). Ζ κειέηε πεξίπησζεο είλαη κηα ζε βάζνο κειέηε ελφο θαηλνκέλνπ (πεξίπησζε) ζην θπζηθφ-ηνπ πεξηβάιινλ θαη απφ ηελ πξννπηηθή καηηά ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ο βαζηθφο ζηφρνο ησλ Case Study, είλαη ε εθαξκνγή ηεο ζεσξεηηθήο γλψζεο ζηελ πξάμε. πάληα φκσο ππάξρεη κηα θαη κνλαδηθή ιχζε ζε έλα Case Study. Σα Case Study, έρνπλ σο ζηφρν λα αλαπηχμνπλ ηελ αλαιπηηθή ζθέςε, ηελ θξίζε θαη ηηο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Πεδίν έξεπλαο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηέιεζε ην Παλεπηζηήκην Παηξψλ, φζνλ αθνξά ηελ κειέηε θαη αλάιπζε ηεο Ο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νξγάλσζεο. πγθεθξηκέλα κειεηήζεθε έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα απφ ζηειέρε κεζαία θιίκαθαο, πνπ ζηειερψλνπλ φιε ηε δηνηθεηηθή δνκή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε είλαη δνκεκέλε θαη πεξηιακβάλεη ηέζζεξα ζηάδηα : ην πξψην ζηάδην, κειεηήζεθε ε ζρεηηθή ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία, πνπ αθνξά ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη ηδηαίηεξα ηα αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Δπίζεο, αληιήζεθαλ ζεκαληηθά ζηνηρεία απφ ειεθηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ θαζψο θαη κεκνλσκέλεο ζειίδεο ηνπ δηαδηθηχνπ, πνπ είραλ δεκνζηεχζεηο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο έξεπλαο καο.

12 12 ηε επφκελν ζηάδην, δνκήζεθε έλα εξσηεκαηνιφγην, αλνηθηνχ ηχπνπ, πνπ αθνξνχζε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ελδηαθέξνληνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο. ηε ζπλέρεηα, επηιέρζεθε ην αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ πξνζσπηθέο ζπλαληήζεηο/ζπλεληέπμεηο, 35 ηνλ αξηζκφ, κε κεζαία δηνηθεηηθά ζηειέρε θαζψο θαη εξγαδνκέλνπο κε ηνπιάρηζηνλ 15 ρξφληα πξνυπεξεζίαο ζην ρψξν. ηηο ζπλεληεχμεηο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ αλνηρηέο εξσηήζεηο θαη αληιήζεθαλ πξσηνγελή δεδνκέλα, πνπ αθνξνχλ ηα ζέκαηα ελδηαθέξνληνο ηεο έξεπλαο καο. Οξηζκέλα κάιηζηα ζηειέρε «θιεηδηά», πέξαζαλ απφ ζπλεληεχμεηο εηο βάζνο, κε ζθνπφ ηελ αλίρλεπζε φισλ ησλ πηπρψλ ηεο Ο ζηνλ Παλεπηζηήκην Παηξψλ θαη ηελ νξγαλσηηθή ηνπ δνκή. Σειηθά, έγηλε ε αμηνιφγεζε ησλ δεδνκέλσλ, πνπ ζπγθεληξψζεθαλ θαη εμήρζεζαλ ζπκπεξάζκαηα, πνπ πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζηελ ελφηεηα ηεο εκπεηξηθήο έξεπλαο. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ, ηνλίδνπλ ην βάξνο πνπ έρνπλ ξίμεη νη δηνηθήζεηο (πξπηαλείεο) ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ αιιαγή ηεο δηνίθεζεο ηνπ νξγαληζκνχ, θαζψο ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα πνπ αξρίδνπλ ζηγά ζηγά λα θαίλνληαη θαη λα γίλνληαη κέξνο ηεο Ο ηνπ πξνζσπηθνχ. Αλαιπηηθά ηα ζπκπεξάζκαηα θαιχπηνπλ ηηο παξαθάησ δηαζηάζεηο : Οξγαλσηηθέο πλζήθεο : ηηο νξγαλσηηθέο ζπλζήθεο πεξηιακβάλνληαη ην νξγαλσηηθφ θιίκα, ηα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα, ε επηθνηλσλία, ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, ηα θαζήθνληα εξγαζίαο θαη ν νξγαληζκφο. Οκάδεο θαη Λεηηνπξγία Οκάδσλ : ηελ ελφηεηα απηή πεξηιακβάλνληαη νη ηχπνη νκάδσλ, νη ξφινη, νη ζηφρνη, ε απνηειεζκαηηθφηεηα, ε ζπκκεηνρή, απνδνηηθφηεηα θαη ε δεκηνπξγηθή επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Κίλεηξα θαη Τπνθίλεζε : Δδψ εμεηάδεηαη ην ζχζηεκα θηλήηξσλ, ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ε εθπαίδεπζε, ε εμέιημε, ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο, ε ζπκκεηνρή θαη ε αίζζεζε ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ εξγαζία. Ηγεζία Δηνίθεζε : ηελ ελφηεηα απηή εμεηάδνληαη ην κνληέια εγεζίαο, νη αιιαγέο πνπ έρνπλ γίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε ηθαλφηεηα «κάζεζεο» ηνπ νξγαληζκνχ, ε ραξηζκαηηθή εγεζία θαη πξνηάζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ. Δηνίθεζε Δηαθσληώλ Αηόκσλ Οκάδσλ : Δδψ απνηππψλεηαη ε χπαξμε δηαθσληψλ, νη πεγέο ηνπο, νη κνξθέο έθθξαζεο, ε επίδξαζε πνπ έρνπλ θαη νη κέζνδνη δηαρείξηζεο ηνπο. ηξαηεγηθή Δηνίθεζεο ηεο Αιιαγήο : ε ζηξαηεγηθή δηνίθεζεο ηεο αιιαγήο θαηαπηάλεηαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ πθηζηάκελσλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ηηο πηζαλέο αληηζηάζεηο ζηελ αιιαγή, ηνπο ιφγνπο πνπ επηβάιινπλ ηελ αιιαγή θαη ηελ πξνζπκία ησλ εξγαδνκέλσλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αιιαγή, αλ ηνπο δεηεζεί. Ζ έξεπλα καο, ππφθεηηαη ζε νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο νη νπνίνη ζρεηίδνληαη κε δεηήκαηα φπσο : Ππωηοηςπία Γεν ςπάπσει πποηγούμενη έπεςνα ζηο σώπο. Δίλαη ε πξψηε επίζεκε πξνζέγγηζε, πνπ αθνξά ην ΠΠ, θαζψο δελ ππάξρεη άιιν θαηαγεγξακκέλν πξνεγνχκελν. Σα απνηειέζκαηα είλαη πξαγκαηηθά θαη δίδνληαη ρσξίο πεξηθνπέο θαη «εμνκαιχλζεηο», κε γλψκνλα πάληα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο «θαινχ πξνεγνχκελνπ», γηα ην ΠΠ θαη ηελ πηζαλή κειινληηθή έξεπλα. Η επιλογή ηος δείγμαηορ.

13 13 Σν δείγκα καο είλαη κελ αληηπξνζσπεπηηθφ, αιιά δελ παχεη λα είλαη πεξηνξηζκέλν, ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ ζην ΠΠ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φκσο, πσο πάλσ απφ ην 90% ηνπ δείγκαηνο έδσζε ίδηεο ή θαη παξφκνηεο απαληήζεηο ζηηο πεξηζζφηεξεο εξσηήζεηο. Η πλήπηρ καηανόηζη ηων επωηήζεων ηος επωηημαηολογίος. ηελ παξνχζα έξεπλα έγηλε πξνζπάζεηα λα πεξηνξηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα θαηαλφεζεο ησλ εξσηήζεσλ, κε δηεπθξηλίζεηο απφ ηνλ εξεπλεηή, θαηά ηε δηάξθεηα ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ. Η ανηικειμενικόηηηα ηων απανηήζεων. H έξεπλα καο, φπσο φιεο νη έξεπλεο πνπ ζηεξίδνληαη ζε εξσηεκαηνιφγηα, δελ ζα κπνξνχζε λα έρεη απνθχγεη ηηο απνθιίζεηο απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, πνπ νθείινληαη ζηε ζπλεηδεηή ή κε πξφζεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ λα εμσξαΐδνπλ ηελ εηθφλα πνπ δίλνπλ κε ηηο α- παληήζεηο ηνπο. Η σπονική πεπίοδορ. Ζ έξεπλα καο επεξεάδεηαη απφ ηελ ηξέρνπζα ρξνληθή πεξίνδν. Γλσξίδνπκε πσο θάζε έξεπλα έρεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θαζψο εμαξηάηαη απφ ηηο εθάζηνηε ζπγθπξίεο, νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη εηο γλψζηλ ή φρη ησλ εξεπλεηψλ. Οη αλσηέξσ πεξηνξηζκνί, καο επηηξέπνπλ λα θάλνπκε νξηζκέλεο πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα : Διρ βάθορ διεπεύνηζη. Κάζε έλα θεθάιαην, πνπ εμεηάδεη ε παξνχζα έξεπλα, κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν κειέηεο απφ κφλν ηνπ. Υξεηάδεηαη ε ζε βάζνο δηεξεχλεζε θάζε ζεκαληηθήο ελφηεηαο, κε εηδηθά δηακνξθσκέλν εξσηεκαηνιφγην θαη πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο κεγαιχηεξνπ δείγκαηνο, απφ δηνηθεηηθά ζηειέρε φισλ ησλ επηπέδσλ, αθφκα θαη ηηο ίδηεο ηηο πξπηαληθέο αξρέο. Ποζοηικοποίηζη ηηρ έπεςναρ Δπεηδή ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο καο είλαη γεληθά, γηα λα απνθηήζεη ζθνπφ θαη αμία ε έξεπλα, πξέπεη λα κεηνπζησζνχλ ζε απηνχο θαζεκεξηλνχο δείθηεο, νη νπνίνη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ απφδνζε ηνπ ηδξχκαηνο. Σςγκπιηική Μελέηη. Δίλαη αλαγθαίν λα γίλεη ζπγθξηηηθή κειέηε/αμηνιφγεζε, κε έλα ή πεξηζζφηεξα αληίζηνηρα ηδξχκαηα, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Διιάδα, κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε απνηχπσζε ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε θαη ηε δεκηνπξγία αληηθεηκεληθψλ θαη ξεαιηζηηθψλ πξνηάζεσλ πεξαηηέξσ βειηίσζεο. Σύζηημα Κινήηπων - Αξιολόγηζηρ. ην ΠΠ δελ ππάξρεη ζχζηεκα ππνθίλεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε βάζε ην νπνίν θάζε εξγαδφκελνο παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ, αμηνινγείηαη ε απφδνζε ηνπ θαη ακνίβεηαη. Γελ ππάξρεη θακία δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη θπζηθά δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζχλδεζε αλάκεζα ζηελ απφδνζε ελφο εξγαδνκέλνπ θαη ηηο απνιαβέο ηνπ. Αμίδεη λα γίλεη κηα ζπλνιηθή κειέηε, κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηφζν ησλ ππαιιήισλ, φζν θαη ησλ παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ ηνπ ηδξχκαηνο.

14 14 ΕΙΑΓΨΓΗ Οργανωσιακή υμπεριφορά - Ο Ζ Οξγαλσζηαθή πκπεξηθνξά (Ο) αζρνιείηαη κε ηε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εξγαδνκέλσλ, κέζα ζηελ επηρείξεζε/νξγαληζκφ θαη ηελ επίδξαζε πνπ απηή έρεη ζηελ απφδνζε ηεο. Ζ Ο εκπιέθεηαη άκεζα κε ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θαη δίλεη έκθαζε ζην πσο ε εξγαηηθή ζπκπεξηθνξά ζρεηίδεηαη κε ην πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο, ηελ εηαηξηθή αλαδηνξγάλσζε, ηε δηνίθεζε, ηελ αθνζίσζε, ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ηηο νκάδεο, ηηο ζπγθξνχζεηο, ηελ αηνκηθή απφδνζε, ηε ζπλνιηθή παξαγσγηθφηεηα θιπ. Απφ γεληθφηεξε άπνςε, ε Ο εξεπλά ηνλ αληίθηππν πνπ ηα άηνκα, νη νκάδεο θαη νη εηαηξηθέο δνκέο, έρνπλ ζηελ επηρείξεζε θαη πσο ε γλψζε πνπ απνθηάηαη κπνξεί λα εθαξκνζηεί, ψζηε λα βειηηψζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο. Βαζηθφ αληηθείκελν κειέηεο, είλαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία ιφγν ηνπ δπλακηθνχ ηεο ραξαθηήξα είλαη αξθεηά ελδηαθέξνπζα, δηαθνξνπνηεκέλε, αζηαζήο, πξνβιέςηκε ή κε θαη απνηειεί πξφθιεζε γηα πνιινχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο. κοπός της Διπλωματικής Εργασίας θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, είλαη ε γηα πξψηε θνξά κειέηε ηεο Ο ζην ρψξν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ θαη ε απνηχπσζε/παξνπζίαζε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο, φπσο απηή γίλεηαη αληηιεπηή απφ ην δείγκα ηεο έξεπλαο καο. Ο ρψξνο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, είλαη αξθεηά κεγάινο θαη κέρξη ζήκεξα παξακέλεη αλεμεξεχλεηνο. Γηα ην ιφγν απηφ παξνπζηάδεη αξθεηφ ελδηαθέξνλ λα δνχκε ζε πνηα θαηάζηαζε βξίζθεηαη, ζε ζρέζε κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο ζην ρψξν ηεο δηνίθεζεο θαη ηεο Ο. Θα πξνζπαζήζνπκε λα εξεπλήζνπκε θάζε δπλαηή πιεπξά θαη ζα παξνπζηάζνπκε α- λαιπηηθά ηα απνηειέζκαηα, ηεο έξεπλαο καο, φπσο απηά πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμέηαζε ελφο αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο εξγαδνκέλσλ (ζηειέρε κεζαίαο θιίκαθαο) ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Δομή της Διπλωματικής Εργασίας Σν πεξηερφκελν ηεο εξγαζίαο ρσξίδεηαη ζε 3 κέξε ην πξψην κέξνο γίλεηαη ε απαξαίηεηε, Θεσξεηηθή Δπηζθφπεζε. θνπφο ηεο ζεσξεηηθήο επηζθφπεζεο, είλαη αθελφο ε γλσξηκία θαη ε θαηαηφπηζε κε ην αληηθείκελν ηεο Ο, γηα φζνπο δελ γλσξίδνπλ πνιιά θαη δελ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην ρψξν ηεο δηνίθεζεο, αθεηέξνπ ε παξνπζίαζε ησλ ηξερνπζψλ εμειίμεσλ, ηάζεσλ, ζεσξηψλ θαη εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ, κε ζθνπφ ηελ ελεκέξσζε ησλ πεξηζζφηεξν έκπεηξσλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ. ην Κεθάιαην 1, γίλεηαη εηζαγσγή ζε έλλνηεο φπσο ε Αλζξψπηλε πκπεξηθνξά (ζεσξίεο, γλσξίζκαηα, θαηαλφεζε) θαη ε Έξεπλα (νξηζκφο, ζρεδηαζκφο, αμηνιφγεζε).

15 15 ην Κεθάιαην 2, εζηηάδνπκε ζηνλ Άλζξσπν θαη ηα Υαξαθηεξηζηηθά Γλσξίζκαηα ηνπ. Δμεηάδνληαη νη ηθαλφηεηεο, νη δεμηφηεηεο, ε πξνζσπηθφηεηα κε ηα γλσξίζκαηα ηεο θαη πσο απηά επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ. ην Κεθάιαην 3, αζρνινχκαζηε κε ηελ έλλνηα ηεο Μάζεζεο. Αλαθέξνπκε ηηο Θεσξίεο Μάζεζεο, ηελ ηθαλφηεηα Αληίιεςεο, ηα κνληέια Λήςεο Απνθάζεσλ θαη ηέινο ηηο Αμίεο πνπ επηδξνχλ θαη επεξεάδνπλ ηηο ζπκπεξηθνξέο, ζε αηνκηθφ θαη νκαδηθφ επίπεδν. ην Κεθάιαην 4, εμεηάδνληαη αλαιπηηθά νη έλλνηεο ηεο Τπνθίλεζεο θαη ηεο Ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία. Αλαθεξφκαζηε ζηηο Θεσξίεο Τπνθίλεζεο, ηα δηαθνξεηηθά ζηπι Γηνίθεζεο θαη ηα ζχγρξνλα Δλαιιαθηηθά Πξνγξάκκαηα Δξγαζίαο. ην Κεθάιαην 5, θαηαπηαλφκαζηε κε ηηο Οκάδεο, ηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηνπο, ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο επηξξνέο πνπ αζθνχλ ζην εζσηεξηθφ θαη ηηο απνδφζεηο ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. ην Κεθάιαην 6, αλαθεξφκαζηε ζε ζέκαηα πγθξνχζεσλ-γηαθσληψλ, ηηο πεγέο ηνπο, ηηο κνξθέο ηνπο, ηηο επηξξνέο πνπ αζθνχλ θαη ηέινο ηνπο κεραληζκνχο δηνίθεζεο θαη αληηκεηψπηζεο ηνπο. ην Κεθάιαην 7, αλαθεξφκαζηε ζηελ Δηαηξηθή Κνπιηνχξα θαη ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε ΔΚΔ. ην Κεθάιαην 8, αζρνινχκαζηε κε ηηο Οξγαλσζηαθέο Γηαδηθαζίεο θαη θαιχπηνπκε ζέκαηα φπσο Ζγεζία θαη Θεσξίεο Ζγεζίαο, γλσξίζκαηα, ζηάδηα αλάπηπμεο, ξακα, Απφδνζε, Απνηειεζκαηηθφηεηα, ζπκπεξηθνξέο θαη Γηνίθεζε (κάλαηδκελη). ην δεχηεξν κέξνο, γίλεηαη παξνπζίαζε ηεο Μεζνδνινγίαο Έξεπλαο, πνπ αθνινπζήζακε ζηελ κειέηε καο. Παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ε ζρεηηθή ζεσξία, γίλνληαη νη απαξαίηεηεο παξαδνρέο, επηιέγεηαη ην δείγκα θαη πεξηγξάθεηαη ην εξσηεκαηνιφγην, αλνηθηνχ ηχπνπ, πνπ ρξεζηκνπνηήζακε γηα ηε ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ. ην Κεθάιαην 9, αλαθεξφκαζηε ζηηο δηαζέζηκεο εξεπλεηηθέο κεζφδνπο, ηε Μεζνδνινγία θαη ην ρεδηαζκφ ηεο Έξεπλαο, ηε πιινγή θαη Αλάιπζε Γεδνκέλσλ θαζψο θαη ζέκαηα Δγθπξφηεηαο θαη Αμηνπηζηίαο. Σέινο παξνπζηάδνπκε ηε Μειέηε Πεξίπησζεο (Case Study). Σέινο ζην ηξίην κέξνο, παξνπζηάδεηαη ε Δκπεηξηθή Έξεπλα, πνπ απνηειείηαη απφ 3 θεθάιαηα. ην Κεθάιαην 10, γίλεηαη : Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ Δμάγνληαη ζπκπεξάζκαηα θαη ηέινο Γίλνληαη πξνηάζεηο γηα αιιαγέο θαη βειηίσζε ην Κεθάιαην 11, αλαθέξνληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο, ελψ ζην Κεθάιαην 12, αλαθέξνληαη αλαιπηηθά νη πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα.

16 16 ΜΕΡΟ 1 ο : ΘΕΨΡΗΣΙΚΗ ΕΠΙΚΟΠΗΗ [1] Ανθρώπινη υμπεριφορά [1.1] Εισαγωγή Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, δηέπεηαη απφ νξηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, νη ν- πνίεο απνηεινχλ απφζηαγκα πνιιψλ εηψλ παξαηήξεζεο, έξεπλαο, κειέηεο θαη αίζζεζεο ηνπ αλζξσπίλνπ είδνπο θαη ζηελ πεξίπησζε καο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ θαηαλφεζε αλζξψπσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, πξνθχπηεη είηε πξσηνγελψο απφ δηθέο καο άκεζεο παξαηεξήζεηο θαη εκπεηξίεο, είηε δεπηεξνγελψο απφ παξαηεξήζεηο, έξεπλεο θαη εκπεηξίεο ησλ άιισλ. Γπζηπρψο νη πεξηζζφηεξεο πεπνηζήζεηο καο, κεηά απφ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, απνηπγράλνπλ λα εξκελεχζνπλ απνηειεζκαηηθά ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Σν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θαη θαηά ζπλέπεηα νη ζπκπεξηθνξέο αιιάδνπλ ζήκεξα ξαγδαία, κε απνηέιεζκα πνιχ ιίγεο πεπνηζήζεηο θαη πξαθηηθέο λα είλαη ηθαλέο λα εμεγήζνπλ θαη πνιχ πεξηζζφηεξν λα πξνβιέςνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ/εξγαδνκέλσλ. Μεηά απφ ζπζηεκαηηθή έξεπλα, απνδεηθλχεηαη φηη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ζηελ πιεηνλφηεηα ηεο, ΓΔΝ είλαη ηπραία. Πξνθαιείηαη (αηηηάηαη) θαη ζπλήζσο νδεγείηαη πξνο ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζχλζεηο, ηηο νπνίεο θάζε άηνκν πηζηεχεη, ζσζηά ή ιαλζαζκέλα, φηη εμππεξεηνχλ θαιχηεξα ηα ζπκθέξνληα ηνπ. Ζ ζπκπεξηθνξά, ελφο αηφκνπ, είλαη ηθαλνπνηεηηθά πξνβιέςηκε, αλ γλσξίδνπκε πσο ην ζπγθεθξηκέλν άηνκν αληηιακβάλεηαη ηηο δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη πνηα πξάγκαηα είλαη ζεκαληηθά, δειαδή έρνπλ αμία γη απηφ. εκαληηθφ δελ είλαη πσο ζθεπηφκαζηε εκείο αιιά πσο ζθέπηεηαη ν άιινο. Πνιιέο ζπκπεξηθνξέο, εθ πξψηεο φςεσο, θαίλνληαη αθαηαλφεηεο ζηνπο άιινπο, αιιά ζηελ νπζία είλαη απφιπηα θαηαλνεηέο, γηα ηα άηνκα πνπ ηηο εθαξκφδνπλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα πθίζηαληαη πνιιέο δηαθνξέο, αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνποεξγαδνκέλνπο. Οη άλζξσπνη, έρνπλ δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο θαη βηψκαηα, κε απνηέιεζκα λα αληηδξνχλ δηαθνξεηηθά θάησ απφ ηηο ίδηεο θαηαζηάζεηο-ζπλζήθεο. Παξά ηαχηα, ππάξρεη κηα ζεηξά απφ ζεκειηψδε θνηλά γλσξίζκαηα, πνπ δηέπνπλ ηε ζπκπεξηθνξά φισλ ησλ αλζξψπσλ. Σα γλσξίζκαηα απηά, αλ θαηαγξαθνχλ αλαιπηηθά, κε φιεο ηηο πηζαλέο δηαθνξνπνηήζεηο ηνπο, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ εξκελεία ηεο αηνκηθήο ζπκπεξηθνξάο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ αθφκα θαη ζηελ πξφβιεςε, ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, ε χπαξμε κηαο ζεηξάο απφ γξακκέλνπο θαη άγξαθνπο θαλφλεο, είλαη απηή πνπ θαζνξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ/εξγαδνκέλσλ. Οη άλζξσπνη πνπ κεγαιψλνπλ ζε δνκεκέλν πεξηβάιινλ, καζαίλνπλ απφ λσξίο λα ππαθνχλ ζε θαλφλεο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, λα είλαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπο πξνβιέςηκε. Γελ πξέπεη φκσο λα μερλάκε, πσο ζηε δσή δελ είλαη φια δεδνκέλα. ην ρψξν ηεο δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, είλαη κεγάιε πξφθιεζε ε κειέηε ηεο Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο. Γελ αξθεί κφλν ν εληνπηζκφο, ε θαηαγξαθή, ε δηαθνξνπνίεζε, ε εξκελεία θαη ε πξνζπάζεηα πξφβιεςεο ησλ ζπκπεξηθνξψλ. ηφρνο είλαη ε εθαξκνγή ησλ

17 17 αλσηέξσ, ζε πξαθηηθφ ξεαιηζηηθφ επίπεδν, ην νπνίν λα έρεη λφεκα γηα ηελ επηρείξεζε θαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Οη επηρεηξήζεηο παξνπζηάδνπλ ζπγθεθξηκέλε «ζπκπεξηθνξά», επεηδή απνηεινχληαη απφ ζπγθεθξηκέλα άηνκα θαη έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα (κέγεζνο, νξγάλσζε, ζηφρνπο, πνιηηηθέο θιπ). [1.2] Έρευνα στο χώρο της Ο Ωο Έξεπλα (Research), νξίδεηαη ε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή πιεξνθνξηψλ. θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη ε αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο. Ο εξεπλεηήο, δελ πξέπεη φκσο λα μερλάεη φηη ε α- λαδήηεζε ηεο απφιπηεο αιήζεηαο είλαη νπηνπηθή. ηελ πεξίπησζε ησλ επηρεηξήζεσλ, ε έξεπλα βνεζάεη ηελ νξγαλσζηαθή ζπκπεξηθνξά, κε ην λα εληζρχεη θάπνηεο ζεσξίεο, λα απνξξίπηεη άιιεο θαη λα πξνηείλεη λέεο, νη νπνίεο αληηθαζηζηνχλ απηέο πνπ αδπλαηνχλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο γνξγά κεηαβαιιφκελεο πεξηζηάζεηο. ηε ζπλέρεηα, αλαθέξνπκε νξηζκέλεο έλλνηεο απαξαίηεηεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο : Μεηαβιεηή (Variable) : έλα ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν κπνξεί λα κεηξεζεί θαη κεηαβάιιεηαη σο πξνο ην εχξνο ηνπ ή/θαη ηελ έληαζε ηνπ. Οη κεηαβιεηέο ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο : εμαξηεκέλεο θαη αλεμάξηεηεο. Οξηζκέλεο κεηαβιεηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ Ο είλαη : ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ε παξαγσγηθφηεηα, ην εξγαζηαθφ ζηξεο, νη δηάθνξεο ηθαλφηεηεο ηνπ εξγαδνκέλνπ αθφκα θαη ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ. Τπφζεζε (Hypothesis) : ε ζρέζε αλάκεζα ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο κεηαβιεηέο. Ζ π- πφζεζε ππνλνεί ηελ χπαξμε ζρέζεο : αίηην θαη απνηέιεζκα. Αηηηφηεηα (Causality) : ην επαγσγηθφ ζπκπέξαζκα, φηη ε αλεμάξηεηε κεηαβιεηή επεξεάδεη πξνθαιεί ηελ αιιαγή ζηελ αλεμάξηεηε κεηαβιεηή. πληειεζηήο πζρέηηζεο (Correlation Coefficient) : δειψλεη θαη ππνδεηθλχεη ηε «δχλακε» κηαο ζρέζεο αλάκεζα ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο κεηαβιεηέο. ηελ έξεπλα είλαη άιιν πξάγκα ε χπαξμε κηαο ζρέζεο, αλάκεζα ζε δχν κεηαβιεηέο θαη άιιν ε γλψζε ηνπ πφζν «δπλαηή» είλαη απηή ε ζρέζε. Θεσξία (Theory) : έλα ζχλνιν απφ αιιεινζπζρεηηζκέλεο αληηιήςεηο ή ππνζέζεηο, νη νπνίεο ζθνπφ έρνπλ λα εμεγήζνπλ θαη λα πξνβιέςνπλ δηάθνξα θαηλφκελα. ηελ Ο ν φξνο «ζεσξία» ηαπηίδεηαη ζπρλά κε ηνλ φξν «κνληέιν». Με ηνλ φξν κνληέιν ζα αζρνιεζνχκε α- λαιπηηθά παξαθάησ. Μνληέιν (Model) : κηα «αθαίξεζε» ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ή κε άιια ιφγηα κηα απινπνηεκέλε αλαπαξάζηαζε, θάπνηνπ πξαγκαηηθνχ θαηλνκέλνπ. Έλα κνληέιν ζπλίζηαηαη απφ κηα ζεηξά κεηαβιεηψλ θαη ζρέζεσλ, δέρεηαη είζνδν θαη παξάγεη έμνδν. Σα κνληέια νξίδνληαη, δνθηκάδνληαη κε πξαγκαηηθά δεδνκέλα ηεο Ο, ειέγρεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο θαη ζηε ζπλέρεηα δηνξζψλνληαη ή αληηθαζίζηαληαη απφ λέα βειηησκέλα.

18 18 [1.3] Αξιολόγηση Έρευνας ηελ αμηνιφγεζε κίαο έξεπλαο, κειεηψληαη ηξία ραξαθηεξηζηηθά : ε Δγθπξφηεηα, ε Αμηνπηζηία θαη ε Γελίθεπζε. Δγθπξφηεηα (Validity) : ν βαζκφο ζηνλ νπνίν κηα έξεπλα, κεηξάεη πξαγκαηηθά, απηφ γηα ην νπνίν δηεμάγεηαη. Αμηνπηζηία (Reliability) : ν βαζκφο ζηνλ νπνίν κηα έξεπλα, έρεη ζπλέπεηα φζνλ αθνξά ηηο κεηξήζεηο ηεο. Ζ δηαθχκαλζε ησλ κεηξήζεσλ, νθείιεηαη ζηελ αλαμηνπηζηία ησλ ζπζθεπψλ κέηξεζεο. Μηα έξεπλα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεί ηηο ίδηεο ζπζθεπέο ή ηερληθέο κέηξεζεο ζε φια ηα ζηάδηα δηεμαγσγήο ηεο. Σα αμηφπηζηα φξγαλα ή ηερληθέο, εμαιείθνπλ ή κεηψλνπλ ηελ πηζαλφηεηα ζθαικάησλ. Γελίθεπζεο (Generalizability) : νξίδεηαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ηα απνηειέζκαηα κηαο έξεπλαο, κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε πιεζπζκνχο δηαθνξεηηθνχο, απφ απηνχο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα. [1.4] χεδιασμός Έρευνας Ζ δηεμαγσγή έξεπλαο απαηηεί κεγάιε πξνζνρή θαη εμηζνξξφπεζε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ παξαγφλησλ. Ζ κεγάιε ιεπηνκέξεηα ζηα δεδνκέλα, ζπλεπάγεηαη εμεηδίθεπζε θαη απηφ κνηξαία απνηξέπεη ηε γελίθεπζε ησλ απνηειεζκάησλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, φζν πεξηζζφηεξν πξνζπαζνχκε λα ειέγμνπκε ηηο αληηθξνπφκελεο ή ζπγθερπκέλεο κεηαβιεηέο, ηφζν πεξηζζφηεξν θηλδπλεχνπκε λα εμάγνπκε κε ξεαιηζηηθά απνηειέζκαηα. Αλ ζέινπκε κεγάιε αθξίβεηα, δπλαηφηεηα γελίθεπζεο θαη πςειφ βαζκφ ειέγρνπ, πξέπεη λα δηαζέζνπκε πςειά θνλδχιηα θαη αξθεηφ ρξφλν. Σν εξψηεκα είλαη, κέρξη πνην βαζκφ είκαζηε δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπκε, πξνθεηκέλνπ λα δηεμάγνπκε κηα αθξηβήο έξεπλα θαη αλ ην θφζηνο είλαη αληαπνδνηηθφ ηνπ αλακελφκελνπ νθέινπο. ηαλ νη εξεπλεηέο, επηιέγνπλ δείγκα πιεζπζκνχ, ηνπνζεζία δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο θαη κέζνδν ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ, είλαη αλαγθαζκέλνη λα θάλνπλ θάπνηεο παξαδνρέο. Οη θαιά ζρεδηαζκέλεο έξεπλεο, δελ είλαη ηέιεηεο! Δίλαη πξνζεθηηθά θηηαγκέλεο έηζη ψζηε λα αληηπξνζσπεχνπλ θαη λα αληαλαθινχλ ηα πξνο έξεπλα δεηνχκελα. Σα πέληε (5) δεκνθηιέζηεξα είδε έξεπλαο είλαη : νη Μειέηεο Πεξίπησζεο (Case Studies), νη Έξεπλεο Πεδίνπ (Field Surveys), ηα Δξγαζηεξηαθά Πεηξάκαηα (Laboratory Experiments), ηα Πεηξάκαηα Πεδίνπ (Field Experiments) θαη νη Αζξνηζηηθέο Πνζνηηθέο Μειέηεο (Aggregate Quantitive Reviews). Σν αληηθείκελν ηεο Ο, απνηειείηαη απφ έλα πιήζνο ζεσξηψλ, νη νπνίεο έρνπλ βαζηζηεί ζηελ έξεπλα. Οη εξεπλεηηθέο κειέηεο, ελνπνηνχληαη ή θαιχηεξα νινθιεξψλνληαη αζξνηζηηθά θαη κεηνπζηψλνληαη ζε λέεο ζεσξίεο. Οη ζεσξίεο απηέο δνθηκάδνληαη ζηελ πξάμε θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπο αμηνινγνχληαη θαη αλαηξνθνδνηνχληαη. Οη αξρέο ηεο Ο, αμίδνπλ ηφζν φζν νη έξεπλεο πνπ ηηο ππνζηεξίδνπλ.

19 19 [2+ Άτομο και Φαρακτηριστικά Γνωρίσματα [2.1] Βιογραφικά Φαρακτηριστικά Ζ Ο πξνζπαζεί λα κειεηήζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, ηελ απνπζία απφ ηελ εξγαζία, πξνζσξηλή ή νξηζηηθή θαη ηελ έιιεηςε ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία θαη ην επξχηεξν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Οξηζκέλα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ε ειηθία, ην θχιιν, ε ζπδπγηθή θαηάζηαζε, ηα πξνζηαηεπφκελα κέιε θαη ηα ρξφληα ππεξεζίαο είλαη κεηξήζηκα θαη κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ εξεπλεηηθά. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά ζπκπεξηιακβάλνληαη ζε απηά πνπ νλνκάδνπκε Βηνγξαθηθά Υαξαθηεξηζηηθά θαη εμεηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επφκελεο παξαγξάθνπο. Ζ ζρέζε αλάκεζα ζηελ ειηθία θαη ηελ απφδνζε ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, είλαη έλα θξίζηκν δήηεκα πνπ απαζρνιεί ηελ Ο θαη ζα ζπλερίζεη λα ηελ απαζρνιεί έληνλα ηηο επφκελεο δεθαεηίεο. Σελ άπνςε απηή ηεθκεξηψλνπλ ηξείο βαζηθνί παξάγνληεο : Πξψηνλ, ππάξρεη δηάρπηε ε άπνςε φηη ε απφδνζε ζηελ εξγαζία θζίλεη κε ηελ αχμεζε ηεο ειηθίαο. Βαζηθέο ηθαλφηεηεο φπσο ε ηαρχηεηα, ε επηδεμηφηεηα, ε δχλακε, ν ζπληνληζκφο θαη ε δηάζεζε ζπλεξγαζίαο εμαζζελνχλ, κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. ε απηά ζπκπεξηιακβάλνληαη ην παξαηεηακέλν αίζζεκα «βαξεκάξαο» θαη ε έιιεηςε «δηαλνεηηθήο δηέγεξζεο» απφ ηελ εξγαζία. Γεχηεξνλ, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ γεξλάεη, ζε απμαλφκελν πνζνζηφ ρξφλν κε ην ρξφλν. ε απηφ ζπκβάιιεη ε ππνγελλεηηθφηεηα θαη νη δχζθνιεο νηθνλνκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο (Johnston, 2000). Σξίηνλ, ην αζθαιηζηηθφ πνπ απμάλεη ηα φξηα ζπληαμηνδφηεζεο, πξνθεηκέλνπ λα ιχζεη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. Σν δήηεκα ηεο δηακάρεο ησλ θχιισλ, είλαη απηφ πνπ εγείξεη ηηο πεξηζζφηεξεο αληηδηθίεο, κχζνπο θαη αλαπφδεηθηεο θαηεγνξίεο. Σν βαζηθφ εξψηεκα είλαη αλ ππάξρεη δηαθνξά δπλακηθνχ, απνδνηηθφηεηαο θαη παξαγσγηθφηεηαο, αλάκεζα ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. ηελ πξάμε, δελ ππάξρνπλ απνδεδεηγκέλεο πλεπκαηηθέο δηαθνξέο, αλάκεζα ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Αληίζεηα, ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηε θπζηνινγία θαη ηελ ςπρνινγία ησλ δχν θχιισλ. ήκεξα νη γπλαίθεο έρνπλ δηεηζδχζεη ζε φινπο ηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο θαη έρνπλ αληίζηνηρεο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο (σξάξην, άγρνο, κηζζφ) κε ηνπο άλδξεο. ηελ Ο νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη κε γλψκνλα φηη δελ ππάξρνπλ νπζηαζηηθέο δηαθνξέο, αλάκεζα ζηα δχν θχιια. Ζ ζπδπγηθή θαηάζηαζε θαη ν αξηζκφο ησλ πξνζηαηεπκέλσλ κειψλ, απνηεινχλ αληηθείκελν κειέηεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Γελ ππάξρνπλ αξθεηέο κειέηεο πνπ λα ηα ζπλδένπλ κε απμεκέλε ή κεησκέλε παξαγσγηθή ηθαλφηεηα. ε γεληθέο γξακκέο, νη παληξεκέλνη εξγαδφκελνη, ιφγσ ησλ απμεκέλσλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ, παξνπζηάδνληαη πεξηζζφηεξν «πηζηνί» θαη ππεχζπλνη, απέλαληη ζην εξγαζηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Σν κεηνλέθηεκα είλαη πσο εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξα πνζνζηά απνπζίαο ιφγσ ππνρξεψζεσλ, θπξίσο ησλ παηδηψλ. Απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη φηη ππάξρεη άκεζε ζρέζε αλάκεζα ζηνπο παληξεκέλνπο εξγαδφκελνπο θαη ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία ή ηελ παξαγσγηθφηεηα (Garrison, 1981).

20 20 Σν ηειεπηαίν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ εμεηάδνπκε είλαη ηα ρξφληα ππεξεζίαο. Σα ρξφληα ππεξεζίαο έρνπλ απνδεηρζεί αληηθαηηθή παξάκεηξνο, ζε ζρέζε κε ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ ζπζζσξεκέλε εκπεηξία, απνηειεί έλα απφ ηα πνιπηηκφηεξα εθφδηα ζηνλ εξγαζηαθφ βίν, ελψ ε «αξραηφηεηα» δελ απνηειεί θαιφ νησλφ παξαγσγηθφηεηαο (Rhodes, 1983). Αλ κπνξνχζακε λα δηαηεξήζνπκε φιεο ηηο άιιεο παξακέηξνπο ζηαζεξέο, ε παξαηεηακέλε παξακνλή ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, δελ κπνξεί απφ κφλε ηεο λα εγγπεζεί ηελ απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ. Οη πεξηζζφηεξνη κειεηεηέο, φηαλ πξνζπαζνχλ λα πξνβιέςνπλ ηε κειινληηθή πνξεία ελφο εξγαδνκέλνπ, βαζίδνληαη ζηε κέρξη ζήκεξα θαηαγεγξακκέλε εξγαζηαθή ηνπ πνξεία (McEvoy & Cascio, 1989). [2.2] Ικανότητες Δεξιότητες Μεηά απφ ρξφληα κειεηψλ, είλαη ζίγνπξν πσο φινη νη άλζξσπνη δηαζέηνπλ ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο, νη νπνίεο ηνπο θάλνπλ λα μερσξίδνπλ απφ φινπο ηνπο άιινπο, θάησ απφ ν- ξηζκέλεο ζπλζήθεο θαη γηα ηελ εθηέιεζε ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ. Γηα κηα έκπεηξε θαη απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε, ην παξαπάλσ δήηεκα είλαη μεθάζαξν. Οη άλζξσπνη δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο. Σν δεηνχκελν είλαη, «πσο» νη άλζξσπνη/εξγαδφκελνη δηαθέξνπλ θαη πσο κπνξεί απηή ε δηαθνξεηηθφηεηα λα «ρξεζηκνπνηεζεί», πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα (Tyler, 1974). Αο αξρίζνπκε κε ηνλ φξν Ηθαλφηεηα-Γεμηφηεηα. Οξίδεηαη σο ην «δπλακηθφ», ή πην απιά ε δπλαηφηεηα πνπ έρεη έλαο εξγαδφκελνο, λα επηηειεί ηα δηαθνξεηηθά θαζήθνληα, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία ηνπ. πκπιεξσκαηηθφο φξνο είλαη ε Πλεπκαηηθή Ηθαλφηεηα (Intellectual Ability), ε νπνία νξίδεηαη σο ε δπλαηφηεηα πνπ έρεη έλαο εξγαδφκελνο, ζηελ επηηέιεζε ησλ πλεπκαηηθψλ εξγαζηψλ. Οη πεξηζζφηεξεο εξγαζίεο δηαθέξνπλ, κφλν θαη κφλν επεηδή απαηηνχλ δηαθνξεηηθή γθάκα ή έληαζε ηθαλνηήησλ πξνθεηκέλνπ εθηειεζηνχλ. Με παξφκνην ηξφπν, νη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη δηαθέξνπλ, δηφηη θαηέρνπλ δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο ή απιά δηαθνξεηηθφ βαζκφ απφθξηζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ηνπο. Γηα λα αλέιζεη θάπνηνο ζηελ ηεξαξρία ηεο επηρείξεζεο, ρξεηάδεηαη λα θαηέρεη πεξηζζφηεξν πλεπκαηηθέο θαη δηνηθεηηθέο, παξά ζσκαηηθέο ηθαλφηεηεο (αληνρή, δχλακε, ζπληνληζκφ θιπ). Αληίζεηα, γηα ηελ επηηέιεζε θάπνηνλ ηεηξηκκέλσλ επαλαιακβαλφκελσλ εξγαζηψλ, δελ απαηηνχληαη πςειέο πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο. Ο ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο γηα κειέηε, νξίδεηαη σο Job Fit θαη είλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ λα «ηαηξηάδεη» ή λα πξνζαξκφδεηαη ζηε ζέζε θαη ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο. Αλ εζηηάζνπκε κφλν ζηηο απαηηήζεηο ηεο εξγαζίαο ή ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ, ζα επηηχρνπκε κεδακηλά απνηειέζκαηα. Ζ επηηπρία έρεη λα θάλεη θαη εμαξηάηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ δχν, εξγαζία-εξγαδφκελν (Hunter, 1984). ηαλ ην «ηαίξηαζκα» είλαη θησρφ, δελ ππάξρεη θαιφ επίπεδν παξαγσγηθφηεηαο θαη δελ κπνξεί λα γίλεη θακία κειινληηθή πξφβιεςε. Απμεκέλε απφδνζε δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί, παξά κε ηελ θαιή ζέιεζε θαη ηελ πςειή ππνθίλεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ. Σν ηαίξηαζκα απνηπγράλεη είηε επεηδή ν εξγαδφκελνο έρεη ιηγφηεξεο ηθαλφηεηεο ζε ζρέζε κε ηελ εξγαζία, είηε επεηδή έρεη πάξα πνιιά πξνζφληα (overqualified). ηελ πξψηε πεξίπησζε δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο, δελ εμειίζζεηαη θαη ηειηθά απνηπγράλεη, ελψ ζηε δεχηεξε πε-

21 21 ξίπησζε, απνγνεηεχεηαη θαη δελ αληιεί ηθαλνπνίεζε, θαζψο ε εξγαζία ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ζηε δηάζεζε ηνπ γηα δεκηνπξγία θαη δελ έρεη ην αλακελφκελν αληαπνδνηηθφ φθεινο. [2.3] Προσωπικότητα Κάζε άλζξσπνο/εξγαδφκελνο, έρεη δηαθνξεηηθφ ππφβαζξν θαη πξνζσπηθφηεηα. Γηαηί νη άλζξσπνη δηαθέξνπλ ηφζν κεηαμχ ηνπο; Γηαηί αληηδξνχλ δηαθνξεηηθά; Γηαηί θάπνηνη άλζξσπνη «ηαηξηάδνπλ» θαιχηεξα ζε θάπνηεο εξγαζίεο; Πσο κπνξνχκε λα πξνβιέςνπκε ή λα θαζνξίζνπκε ηε ζπκπεξηθνξά ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν; Απηά ηα εξσηήκαηα, ζρεηίδνληαη κε απηφ πνπ νλνκάδνπκε πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ. Έλαο απφ ηνπο πην δηαδεδνκέλνπο νξηζκνχο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, εηζήρζε απφ ην G. Allport, πεξηζζφηεξν απφ 60 ρξφληα πξηλ (Allport, 1937). Με βάζε απηφ ηνλ νξηζκφ, πξνζσπηθφηεηα είλαη «ε δπλακηθή νξγάλσζε, ησλ δηάθνξσλ ςχρσ-θπζηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ δηαζέηεη θάζε άηνκν, ε νπνία θαζνξίδεη ηε κνλαδηθή ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ζην θπζηθφ ηνπ πεξηβάιινλ». ηελ παξνχζα κειέηε, ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε έλαλ πην απινπζηεπκέλν θαη θαιχηεξα θαηαλνεηφ νξηζκφ. Ωο πξνζσπηθφηεηα, νξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ ηξφπσλ δξάζεο θαη αιιειεπίδξαζεο, ηνπ αηφκνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Σν κεγαιχηεξν εξψηεκα ζηηο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ πξνζσπηθφηεηα είλαη, αλ ε πξνζσπηθφηεηα είλαη θιεξνλνκηθή ή επίθηεηε. Με άιια ιφγηα, ν άλζξσπνο γελληέηαη ή γίλεηαη; Ζ πξνζσπηθφηεηα είλαη πξνθαζνξηζκέλε απφ ηε γέλλεζε ηνπ ή είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ κε ην πεξηβάιινλ; Ση πηζαλφηεξν είλαη πσο ε πξνζσπηθφηεηα, είλαη ην απνηέιεζκα θαη ησλ δχν. Σα ηειεπηαία φκσο ρξφληα, έρεη θάλεη ηελ εκθάληζε ηνπ θαη έλαο ηξίηνο παξάγνληαο, νη ηδηαίηεξεο πεξηζηάζεηο. Σφζν ε θιεξνλνκηθφηεηα, φζν θαη ην πεξηβάιινλ, επεξεάδνληαη απφ ηηο ηδηαίηεξεο πεξηζηαζηαθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ θάζε ζηηγκή, ζηε δσή ηνπ αηφκνπ. Ωο θιεξνλνκηθφηεηα, νξίδνληαη φινη εθείλνη νη παξάγνληεο νη νπνίνη θαζνξίζηεθαλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζχιιεςεο ελφο αηφκνπ. Με βάζε ηελ θιεξνλνκηθή πξνζέγγηζε, φιεο νη εμεγήζεηο ζρεηηθά ηελ πξνζσπηθφηεηα ελφο αηφκνπ, βξίζθνληαη ζηα γνλίδηα θαη ηα ρξσκνζψκαηα ηνπ. Αλ δερηνχκε ηελ παξαπάλσ πξνζέγγηζε, ηφηε φια θαζνξίδνληαη γελεηηθά θαη σο εθ ηνχηνπ ε εκπεηξία πνπ ζπζζσξεχεη ην άηνκν, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ βίνπ ηνπ, δελ παίδεη θαλέλα ξφιν, ζηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Ωο πεξηβάιινλ, νξίδνληαη εθείλνη νη παξάγνληεο, νη νπνίνη επεξεάδνπλ ή θαη θαζνξίδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ. ε απηνχο πεξηιακβάλνληαη, ε νηθνγέλεηα θαη ην άκεζν νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ηα εξεζίζκαηα θαη νη επηξξνέο πνπ δέρεηαη ην άηνκν ζηα πξψηα ρξφληα ηεο ειηθίαο ηνπ, νη θίινη, νη θνηλσληθέο νκάδεο, ε θνπιηνχξα πνπ δέρζεθε θαη ην εξγαζηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Γηα παξάδεηγκα ε θνπιηνχξα πνιιέο θνξέο θαζνξίδεη ηηο λφξκεο, ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο αμίεο πνπ πεξλάλε απφ γεληά ζε γεληά θαη δεκηνπξγνχλ ζπλνρή θαη ζπλέπεηα. Ζ θιεξνλνκηθφηεηα, νξίδεη θάπνηεο παξακέηξνπο αιιά ν βαζκφο ζηνλ νπνίν απηέο ζα αλαπηπρζνχλ ή ζα δηαθνξνπνηεζνχλ, πνιιέο θνξέο εμαξηάηαη απφ ηε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηνπ αηφκνπ ζην πεξηβάιινλ (Kelly, 1974). Οη πεξηζηαζηαθέο ζπλζήθεο, επηδξνχλ ηφζν ζηελ θιεξνλνκηθφηεηα φζν θαη ζην πεξηβάιινλ ηνπ αηφκνπ. Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ, ελψ ζε γεληθέο γξακκέο είλαη ζηαζεξή, επεξεάδεηαη απφ ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ θάζε ζηηγκή. Γηαθνξεηηθέο αλάγ-

22 22 θεο, ζε δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο, απαηηνχλ δηαθνξεηηθέο αληηδξάζεηο απφ ην άηνκν. Γπζηπρψο κέρξη ζήκεξα, ε έξεπλα δελ έρεη θαηαθέξεη λα θαζνξίζεη, πσο νη πεξηζηαζηαθέο ζπλζήθεο ζρεηίδνληαη κε ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο (Annual Report of Psychology, 1976). Σν κφλν πνπ γλσξίδνπκε, είλαη πσο θάπνηεο ζπλζήθεο επεξεάδνπλ πεξηζζφηεξν απφ άιιεο ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ. [2.4] Γνωρίσματα της Προσωπικότητα Με ηνλ φξν απηφ, ζηελ νπζία ελλννχκε, έλα ζχλνιν απφ δηαξθή ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία πεξηγξάθνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά, φηαλ παξνπζηάδνληαη ή θαιχηεξα επαλαιακβάλνληαη, ζηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ, θαινχληαη γλσξίζκαηα-ηδηαηηεξφηεηεο. Οη εξεπλεηέο ζην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ έρνπλ αλαθαιχςεη εθαηνληάδεο, αλ φρη ρηιηάδεο γλσξίζκαηα (Cattell, 1965). Σα γλσξίζκαηα απηά κπνξνχλ λα πεξηνξηζηνχλ ζε πεξίπνπ 200, ηα πην ζεκαληηθά ή ηα πην πεξηγξαθηθά θαη ζηε ζπλέρεηα λα νκαδνπνηεζνχλ, πξνθεηκέλνπ λα ζρεκαηηζηνχλ νη δηαθνξεηηθνί ηχπνη πξνζσπηθφηεηαο (personality types). Σν δεηνχκελν είλαη πσο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, ηα δηαθνξεηηθά γλσξίζκαηα ή νη δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο, πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπκε ή αθφκα θαη λα πξνβιέςνπκε ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ αηφκσλ, ζην ρψξν εξγαζίαο (Allport, 1936). Ζ απάληεζε είλαη πσο δελ ππάξρεη κέρξη ζήκεξα θάπνηνο αμηφπηζηνο θαη απνηειεζκαηηθφο κεραληζκφο εξκελείαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Απηφ νθείιεηαη ζε έλαλ παξάγνληα πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ, ηηο πεξηζηαζηαθέο ζπλζήθεο. Κάζε άηνκν αληηδξά δηαθνξεηηθά θάησ απφ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο ή θαιχηεξα αιιειεπηδξά δηαθνξεηηθά κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. ην ρψξν ηεο Ο, νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο, έρνπλ «απνκνλσζεί», σο ππνςήθηα ζηελ πξφβιεςε ηεο ζπκπεξηθνξάο ελφο εξγαδνκέλνπ. Σν πξψην έρεη λα θάλεη κε ηελ αληίιεςε ηνπ αηφκνπ, γηα ηνλ έιεγρν πνπ αζθεί ζηε δσή ηνπ. Σν δεχηεξν έρεη λα θάλεη κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ αηφκνπ ζηελ επίηεπμε ζηφρσλ, ελψ ην ηξίην κε ην πφζν ξεαιηζηηθφ είλαη ην άηνκν. ηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ ε απηφ-εθηίκεζε, ε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο, ε αλάιεςε ξίζθνπ θιπ. Οξηζκέλα άηνκα, πηζηεχνπλ φηη ειέγρνπλ ην πεπξσκέλν ηνπο θαη θαη επέθηαζε φ,ηη ζπκβαίλεη ζηε δσή ηνπο. Άιινη, ζεσξνχλ εαπηνχο πηφληα ζηα ρέξηα ηεο κνίξαο θαη πηζηεχνπλ πσο φζα ζπκβαίλνπλ ζηε δσή ηνπο, νθείινληαη ζηε ηχρε. Ζ αληίιεςε ηνπ αηφκνπ, γηα ηνλ έιεγρν πνπ αζθεί ζηε δσή ηνπ, έρεη λα θάλεη αθξηβψο κε ηηο δχν πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο (Rotter, 1966). Σα άηνκα πνπ ειέγρνπλ ηε δσή ηνπο, είλαη πην δπλακηθά, παίξλνπλ πξσηνβνπιίεο, αλαδεηνχλ πιεξνθνξίεο θαη αηηίεο γηα φζα ζπκβαίλνπλ πξηλ ιάβνπλ απνθάζεηο, δείρλνπλ κεγαιχηεξε δηάζεζε γηα δεκηνπξγία θαη επηηπρία θαη ζέινπλ λα επεξεάδνπλ ην πεξηβάιινλ ηνπο. Σα άηνκα απηά είλαη θαηάιιεια γηα πνιχπινθεο επαγγεικαηηθέο εξγαζίεο, πνπ απαηηνχλ επηπξφζζεηεο δηνηθεηηθέο ηθαλφηεηεο. Δίλαη πνιχ απνηειεζκαηηθά ζηελ επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ θαη ηελ ηθαλφηεηα κάζεζεο. ε αληίζεζε, ηα άηνκα πνπ πηζηεχνπλ πεξηζζφηεξν ζηε κνίξα, είλαη ιηγφηεξν ηνικεξά, ζπκκνξθψλνληαη επθνιφηεξα θαη είλαη πξφζπκα λα ππαθνχζνπλ ζε εληνιέο αλψηεξσλ. Σα άηνκα απηά είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επηηέιεζε ζπγθεθξηκέλσλ, θαιά νξηζκέλσλ θαη νξη-

23 23 νζεηεκέλσλ εξγαζηψλ. Δίλαη πνιχ παξαγσγηθά ζηηο επαλαιακβαλφκελεο εξγαζίεο ξνπηίλαο θαη ζηηο εξγαζίεο πνπ εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ θαζνδήγεζε. Ζ επίηεπμε ζηφρσλ, είλαη ην πάγην αίηεκα θάζε επηρείξεζεο. Οη εξεπλεηέο έρνπλ εληνπίζεη, έλαλ παξάγνληα ν νπνίνο νλνκάδεηαη «αλάγθε γηα επίηεπμε» (need to achieve - nach). Σα άηνκα πνπ δηαθαηέρνληαη απφ αλάγθε γηα επίηεπμε, αγσλίδνληαη ζπλερψο λα θαιπηεξέςνπλ πξάγκαηα θαη θαηαζηάζεηο. Γελ παίξλνπλ «ηξειά» ξίζθα θαη ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ αλαιακβάλνπλ πξνθιήζεηο νη νπνίεο έρνπλ ηνπιάρηζηνλ 50% πηζαλφηεηα επηηπρίαο. Σνπο αξέζεη λα αλαιακβάλνπλ επζχλεο, λα παξνπζηάδνπλ πςειέο απνδφζεηο θαη έρνπλ σο θίλεηξν ηελ πξφθιεζε. Ωο απνιπηαξρηθφο (authoritarianism), νξίδεηαη έλαο άλζξσπνο o νπνίνο πηζηεχεη ζηελ χπαξμε δηαθξίζεσλ είηε ζέζεο, είηε εμνπζίαο αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο ζε κηα επηρείξεζε (Adorno, 1950). Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε απζηεξφηεηα, ε άζθεζε θξηηηθήο, ν ζεβαζκφο ζηνπο αλψηεξνπο, ε θαηαπίεζε ζηνπο πθηζηακέλνπο, ε δπζπηζηία θαη ε αληίζηαζε ζηελ αιιαγή. Δίλαη θαηάιιεινο γηα ζέζεηο απζηεξνχ ειέγρνπ, γηα επηβνιή θαλφλσλ θαη «γξακκψλ», ελψ δελ κπνξεί λα «αηζζαλζεί» ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ θαη δελ έρεη θαζφινπ θαιή ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο. Πνιχ θνληά ζηνλ απνιπηαξρηζκφ, βξίζθεηαη ν Μαθηαβειηζκφο. Ο Μαθηαβειηθφο ραξαθηήξαο είλαη ξεαιηζηήο-πξαγκαηηθφο, είλαη ζπλαηζζεκαηηθά απνζηαζηνπνηεκέλνο απφ ηηο θαηαζηάζεηο θαη πνιιέο θνξέο πηζηεχεη φηη «ν ζθνπφο αγηάδεη ηα κέζα». Οη Μαθηαβειηθνί εθκεηαιιεχνληαη ηηο θαηαζηάζεηο, θεξδίδνπλ πεξηζζφηεξα, είλαη δπζθνιφπηζηνη θαη αξθεηά πηεζηηθνί ζηηο ζπλεξγαζίεο ηνπο. Δίλαη αξθεηά απνηειεζκαηηθνί ζε πξφζσπν κε πξφζσπν δηαπξαγκαηεχζεηο, φηαλ ιεηηνπξγνχλ ζε ειεχζεξα πεξηβάιινληα, φηαλ απηνζρεδηάδνπλ θαη φηαλ δελ αλαιψλνληαη ζε ιεπηνκέξεηεο (Christie & Geis, 1970). ηαλ κηα εξγαζία, έρεη κεγάιν αληηζηαζκηζηηθφ φθεινο, απνηειεί ηδαληθή πξφθιεζε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη είλαη απνηειεζκαηηθνί ζε φιεο ηηο ζέζεηο. Οη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη δηαθέξνπλ, ζην βαζκφ θαηά ηνλ νπνίν εθηηκνχλ ή φρη ηνλ εαπηφ ηνπο. Σν γλψξηζκα απηφ θαιείηαη απηνεθηίκεζε (Taylor, 1974). ζν θαη αλ εθ πξψηεο φςεσο θαίλεηαη άζρεην, ε απηνεθηίκεζε είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ κειεηά ε Ο. Ζ απηνεθηίκεζε ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ επηηπρία θαη ηελ αλακελφκελε απφδνζε ελφο εξγαδνκέλνπ. Οη εξγαδφκελνη κε πςειή απηνεθηίκεζε, πηζηεχνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη ζεσξνχλ φηη έρνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο εξγαζηαθέο απαηηήζεηο. πλήζσο αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο, παίξλνπλ ξίζθα θαη θάλνπλ αληηζπκβαηηθέο επηινγέο, ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ δηαζέηνπλ ρακειή απηνεθηίκεζε. Παξνπζηάδνπλ κεγάιε αληνρή ζηηο εμσηεξηθέο επηξξνέο θαη απνθεχγνπλ ηηο ζρέζεηο εμάξηεζεο. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, δελ απνηειεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη ε πςειή απηνεθηίκεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία. Μηα ζεηξά κειεηψλ δείρλνπλ πσο φζν πεξηζζφηεξε απηνεθηίκεζε δηαζέηεη θάπνηνο, ηφζν πεξηζζφηεξε ηθαλνπνίεζε αληιεί απφ ηελ εξγαζία θαη ηηο ζπλεξγαζίεο ηνπ. Σα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη αλαδεηρζεί έλα άιιν γλψξηζκα, ην νπνίν νλνκάδεηαη ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο. Με ηνλ φξν απηφ, αλαθεξφκαζηε ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα πξνζαξκφδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, ζην πεξηβάιινλ ή ηνπο εμσηεξηθνχ παξάγνληεο πνπ επηθξαηνχλ θάζε ζηηγκή. Σα άηνκα απηά παξνπζηάδνπλ εμαηξεηηθή «επαηζζεζία» ζηα εμσηεξηθά εξεζίζκαηα θαη έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ζπκπεξηθέξνληαη δηαθνξεηηθά ζε δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο. Πνιιέο θνξέο κάιηζηα, κπνξεί λα παξνπζηάδνπλ κηα εληειψο δηαθνξεηηθή εηθφλα ζηε δεκφζηα θαη ηελ ηδησηηθή ηνπο δσή.

24 24 Αληίζεηα ηα άηνκα κε κηθξή ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο, δελ παξνπζηάδνπλ απνθιίζεηο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Πάληνηε δείρλνπλ ηελ πξαγκαηηθή ηνπο δηάζεζε θαη ζπκπεξηθέξνληαη κε ζηαζεξφ θαη ζπλήζσο πξνβιέςηκν ηξφπν, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηζηάζεηο. Ζ θαιχηεξε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο, ζρεηίδεηαη κε ηα πςειφηεξα πνζνζηά επηηπρίαο, ηδηαίηεξα ζηηο δηνηθεηηθέο ζέζεηο. Οη κάλαηδεξ θαινχληαη λα παίμνπλ πνιινχο δηαθνξεηηθνχο θαη ζπλήζσο αληηθξνπφκελνπο ξφινπο. Έρνπλ λα δηνηθήζνπλ θαη λα ζπλεξγαζηνχλ κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο αλζξψπνπο. Ο θαιφο κάλαηδεξ πξέπεη λα κπνξεί λα «επηθνηλσλήζεη» θαη λα αληαπνθξηζεί ζε φιεο ηηο πεξηζηάζεηο. Ζ αλάιεςε ξίζθνπ είλαη ε ηειεπηαία παξάκεηξνο πνπ ζα εμεηάζνπκε. Οη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη δηαθέξνπλ, φζνλ αθνξά ηελ πξνζπκία ηνπο γηα αλάιεςε ξίζθνπ. Ζ δηάζεζε γηα αλάιεςε ή φρη ξίζθνπ, ζρεηίδεηαη κε ην ρξνληθφ δηάζηεκα, πνπ έλαο κάλαηδεξ ρξεηάδεηαη, πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη κηα απφθαζε θαζψο θαη ηελ πνζφηεηα πιεξνθνξίαο πνπ απηφο ζπιιέγεη πξηλ θάλεη νπνηαδήπνηε επηινγή ηνπ (Kogan, 1967). πλήζσο νη κάλαηδεξ απνζηξέθνληαη ηνλ θίλδπλν θαη ιακβάλνπλ «ζίγνπξεο» θαη θαιά κειεηεκέλεο απνθάζεηο, παξά ην φηη νη γλσξίδνπλ θαιά πσο νη απνθάζεηο κε θίλδπλν, απνθέξνπλ πςειφηεξα σθέιεη. ε θάζε πεξίπησζε, ηελ αλάιεςε ξίζθνπ επεξεάδεη, ζηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ, ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ. Απφ ηε κειέηε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ, απηφ πνπ ελδηαθέξεη ηελ επηρείξεζε, είλαη λα βξεη ηνλ θαηάιιειν άλζξσπν γηα ηελ θαηάιιειε ζέζε, κε άιια ιφγηα λα θάλεη ην «ηαίξηαζκα» ζέζεο εξγαζίαο θαη πξνζσπηθφηεηαο, κε ζθνπφ λα επηηχρεη ηε κέγηζηε απφδνζε (Holland, 1985). Σα ζπκπεξάζκαηα κεηά απφ ρξφληα κειεηψλ είλαη πσο : Οη άλζξσπνη παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο Τπάξρνπλ πνιιά δηαθνξεηηθά είδε εξγαζίαο Οη εξγαδφκελνη πνπ θαηέρνπλ ζέζεηο, νη νπνίεο είλαη ζχκθσλεο κε ηα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπο, είλαη πεξηζζφηεξν επραξηζηεκέλνη θαη παξνπζηάδνπλ έλα θαιφ «δπλακηθφ» γηα ηελ επηρείξεζε.

25 25 [3+ Μάθηση Ζ κάζεζε είλαη έλα ζχλζεην εζσηεξηθφ βηνινγηθφ θαη πλεπκαηηθφ θαηλφκελν πνπ έ- ρεη κειεηεζεί απφ δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο επηζηήκεο φπσο ςπρνινγία, παηδαγσγηθή, θπζηνινγία, ηαηξηθή, βηνινγία θαη άιινη. Οη δηαδηθαζίεο ηεο κάζεζεο είλαη ηφζν πνηθηιφκνξθεο θαη δηαθνξεηηθέο, ψζηε ε έληαμε ηνπο ζε κία θαη κνλαδηθή θαηεγνξία δελ κπνξεί λα είλαη βάζηκε θαη πιήξεο. Παξφηη έρεη δηεμαρζεί πιεζψξα ζρεηηθψλ κειεηψλ, ε κάζεζε παξακέλεη κηα δηαδηθαζία ε νπνία δελ έρεη εξκελεπηεί θαη θαηαλνεζεί πιήξσο θαη θαηά ηξφπν παξαδεθηφ απφ φινπο, φζνπο αζρνινχληαη κε απηή. ηελ νπζία ηα φζα γξάθνληαη θαη ιέγνληαη γηα ηε κάζεζε απνηεινχλ επηζηεκνληθέο ππνζέζεηο πνπ εμάγνληαη απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηε κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο. Ωο βηνινγηθή δηαδηθαζία, ε κάζεζε παξαηεξείηαη θαη ζηα δψα θαη ζηνπο αλζξψπνπο θαη είλαη απνηέιεζκα καθξαίσλεο άζθεζεο, επαλάιεςεο θαη εζηζκνχ. Ωο πλεπκαηηθή δηαδηθαζία ε κάζεζε παξαηεξείηαη κφλν ζηνλ άλζξσπν, θαηεπζχλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνλ ίδην θαη εθδειψλεηαη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Ζ κάζεζε δελ είλαη θάηη πνπ κπνξεί λα παξαηεξεζεί ζηελ νιφηεηα ηεο άκεζα. Μφλν ην απνηέιεζκα ηεο κπνξεί λα γίλεη αληηιεπηφ. Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ζπκβαίλεη, θάζε ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ. Ωο κάζεζε νξίδεηαη, ε αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ, ε νπνία νθείιεηαη/πξνθαιείηαη, απφ ηε γλψζε θαη ηελ εκπεηξία. Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο δελ είλαη κηα νξαηή δηαδηθαζία θαη πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ ραξαθηεξηζηηθά, φπσο : Αιιαγή, ε νπνία κπνξεί λα είλαη είηε θαιή, είηε θαθή, απφ ηε ζθνπηά ηεο Ο. Ζ αιιαγή, γηα λα έρεη αμία, πξέπεη λα είλαη ζρεηηθά κφληκε θαη φρη απνηέιεζκα πξνζσξηλήο επηξξνήο. Ζ αιιαγή έρεη πνιιά ζηάδηα. Αξρηθά ην άηνκν αιιάδεη ηξφπν ζθέςεο ζηε ζπλέρεηα αληηιήςεηο, ζπκπεξηθνξέο θαη πξαθηηθέο θαη ηέινο ηξφπν δξάζεο. Σν ηειεπηαίν θαη ίζσο πην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, είλαη ε εκπεηξία. Ζ εκπεηξία κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ παξαηήξεζε, ηε κειέηε, ηελ έκκεζε εκπεηξία (εκπεηξία ησλ άιισλ) ή ηελ άκεζε εκπεηξία ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ. Παξακέλεη πάληα, φκσο έλα ζεκειηψδεο εξψηεκα : Πψο ε εκπεηξία ζα νδεγήζεη κηα επνηθνδνκεηηθή θαη ζρεηηθά κφληκα αιιαγή, ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ ή ηεο επηρείξεζεο; [3.1] Μάθηση και διδασκαλία Ο άλζξσπνο ρσξίο ζπζηεκαηηθή βνήζεηα δελ κπνξεί ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζην πεξηβάιινλ ηνπ θαηά ηξφπν ηθαλνπνηεηηθφ θαη λα αληεπεμέιζεη ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο. Ζ ζπζηεκαηηθή βνήζεηα παξέρεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηε δηδαζθαιία, ε νπνία απνζθνπεί ζην λα κεηαδψζεη ζην καζεηή ηελ πείξα ησλ πξνγφλσλ ηνπ θαη λα ηνλ θαηαζηήζεη ηθαλφ φρη κφλν λα ηε ρξεζηκνπνηήζεη, αιιά θαη λα ηε βειηηψζεη ή λα ηελ πξνζαξκφζεη θαιχηεξα ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο.

26 26 Ζ κάζεζε είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηε δηδαζθαιία. χκθσλα κε ηηο λέεο αληηιήςεηο ζην ρψξν ηεο παηδαγσγηθήο ςπρνινγίαο (Καςάιεο, 1990) ν καζεηήο δελ απνηειεί έλα παζεηηθφ νλ πνπ αληηδξά κεραληθά θαη ρσξίο ζπκκεηνρή ζηα εξεζίζκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά απνηειεί κηα ελεξγεηηθή χπαξμε, έλαλ παξαγσγφ, έλα κεηαζρεκαηηζηή ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ ην δάζθαιν. Ζ κάζεζε πνπ επηηπγράλεηαη απφ ην καζεηή είλαη έλα δσληαλφ πξντφλ πνπ ρξεζηκεχεη ζ απηφλ λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ηνπ θαη λα ιχζεη ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπ. [3.2] Θεωρίες Μάθησης πσο θαη ζηηο άιιεο πεξηνρέο ηεο επηζηήκεο, έηζη θαη ζηελ πεξηνρή ηεο κάζεζεο π- πάξρνπλ δηάθνξεο ζεσξίεο πνπ πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηηο βαζηθέο ηεο δηεξγαζίεο. Οη ζεσξίεο απηέο δηαθέξνπλ θαηά πνιχ ζηε κέζνδν θαη ζην ζπκπέξαζκα, γηαηί έρνπλ ζπγθεληξψζεη ηελ πξνζνρή ηνπο απνθιεηζηηθά ζε νξηζκέλεο φςεηο ηεο φιεο δηεξγαζίαο ηεο κάζεζεο θαη έηζη βιέπνπλ ηα πξάγκαηα απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία. ε απηή ηελ ελφηεηα ζα αλαθέξνπκε, ελ ζπληνκία, ηηο βαζηθέο ζεσξίεο, νη νπνίεο επηρεηξνχλ λα εμεγήζνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη πηνζέηεζεο πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο. Ζ πξψηε ζεσξία, είλαη ν πκπεξηθνξηζκφο (Behaviorism). Ο πκπεξηθνξηζκφο, α- λαπηχρζεθε θπξίσο απφ ηνλ Skinner (1971). ηελ νπζία, ηξεηο βαζηθέο ππνζέζεηο ζεσξνχληαη αιεζηλέο. Καη' αξράο, ε εθκάζεζε θαλεξψλεηαη απφ κηα αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά. Γεχηεξνλ, ην πεξηβάιινλ δηακνξθψλεη ηε ζπκπεξηθνξά. Καη ηξίηνλ νη αξρέο ηεο γεηηλίαζεο (πφζν ζχληνκα πξέπεη λα ζπκβνχλ δχν γεγνλφηα, πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζεί κεηαμχ ηνπο δεζκφο) θαη ηεο ελίζρπζεο (ε κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν αχμεζε ηεο πηζαλφηεηαο φηη έλα γεγνλφο ζα επαλαιεθζεί) είλαη θεληξηθέο ζηελ εμήγεζε ηεο δηαδηθαζίαο εθκάζεζεο. Γηα ην ζπκπεξηθνξηζκφ, ε εθκάζεζε είλαη ε απφθηεζε λέαο ζπκπεξηθνξάο, θάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο. Με βάζε απηή ηε ζεσξία, ην άηνκν εθπαηδεχεηαη λα αληηδξά κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν, ζε θάπνην εμσηεξηθφ εξέζηζκα, ελψ ππφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο, δελ ζα ην έθαλε. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία εκθαλίζηεθε ζηεο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα θαη επηβεβαηψζεθε κε ην πείξακα Pavlov. Ζ φιε ζεσξία ζηεξίδεηαη ζηε δεκηνπξγία ζπζρεηηζκψλ, αλάκεζα ζε ζπγθεθξηκέλα εξεζίζκαηα θαη ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ην άηνκν λα ζπκπεξηθέξεηαη κε κε θπζηνινγηθφ, ζηελ νπζία θαηεπζπλφκελν ηξφπν θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. H εμαξηεκέλε κάζεζε ζπληειείηαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο (ζεηηθή ελίζρπζε), είηε κέζσ ηεο ακνηβήο, είηε κε ηηκσξία ή ηελ απαιιαγή απφ ηηο δπζάξεζηεο επηπηψζεηο κηαο κε επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο (αξλεηηθή ελίζρπζε). Οη ζπκπεξηθνξηζηέο, παξά ηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ζέζνπλ ηα επηζηεκνληθά ζεκέιηα ηεο ζεσξίαο ηεο κάζεζεο, ππήξμαλ ππεξβνιηθά αηζηφδνμνη ζηηο πξνζδνθίεο ηνπο, δηφηη ε ζεσξία ηνπο θαίλεηαη φηη δελ πξνζθέξεηαη γηα πξνσζεκέλεο κνξθέο κάζεζεο, φπνπ ε πξνζσπηθή άπνςε, ε απξφβιεπηε θξηηηθή επηρεηξεκαηνινγία, ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε πξσηνβνπιία, ε ηδηαηηεξφηεηα ηεο θάζε θνπιηνχξαο θαη ε πξσηφηππε έθθξαζε έρνπλ κεγάιε αμία. Ζ δεχηεξε ζεσξία είλαη ε Απνηειεζκαηηθή Τπνβνιή (Operant Conditioning). Με βάζε απηή ηε ζεσξία, θάζε ζπκπεξηθνξά έρεη ηηο ζπλέπεηέο ηεο. Οη άλζξσπνη καζαίλνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν, πξνθεηκέλνπ είηε λα θεξδίζνπλ θάηη είηε λα απνθχγνπλ θάηη δπζάξεζην. Απνηειεζκαηηθή Τπνβνιή, ζεκαίλεη νηθηνζειή ή απνθ-

27 27 ηεκέλε ζπκπεξηθνξά θαη φρη αληαλαθιαζηηθή ή εληειψο απζφξκεηε θαη παξνξκεηηθή ζπκπεξηθνξά. Απηφ πνπ βνεζάεη ην άηνκν λα απνθηήζεη ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά είλαη έλα ζχζηεκα αληακνηβψλ θαη ηηκσξηψλ. Ωο εθ ηνχηνπ ε αληακνηβή δπλακψλεη/εληζρχεη θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο θαη απμάλεη ηελ πηζαλφηεηα λα επαλαιεθηνχλ απφ ην άηνκν, ελψ ε ηηκσξία ή ε έιιεηςε αληακνηβήο,απνηξέπεη άιιεο αλεπηζχκεηεο ζπκπεξηθνξέο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία, εηζήρζε απφ ηνλ ςπρνιφγν ηνπ Harvard B. F. Skinner, ν νπνίνο ππνζηήξηδε φηη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά είλαη ζηελ πιεηνςεθία ηεο πξντφλ κάζεζεο θαη εθπαίδεπζεο. Σξίηε ζεσξία είλαη απηή ηεο Κνηλσληθήο Μάζεζεο (Social Learning). Με βάζε απηή ηε ζεσξία, ην άηνκν κπνξεί λα κάζεη, παξαηεξψληαο ηη ζπκβαίλεη ζηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν (Bandura, 1977). Πνιιά απφ απηά πνπ καζαίλεη ην άηνκν, ηδηαίηεξα ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο δσήο ηνπ, πξνέξρνληαη απφ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ην ζρνιείν, ηελ ηειεφξαζε θιπ. Σν άηνκν κηκείηαη θαη πνιιέο θνξέο πηνζεηεί ζπκπεξηθνξέο ησλ άιισλ. Ζ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο, είλαη κηα επέθηαζε ηεο ζεσξίαο ηεο Απνηειεζκαηηθή Τπνβνιή, κε ηελ έλλνηα φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ είλαη απνηέιεζκα αληακνηβήο ή ηηκσξίαο, αιιά ζε απηή ηε ζεσξία ππάξρεη θαη ν παξάγνληαο ηεο παξαηήξεζεο θαη αθφκα πην ζεκαληηθφ, ν παξάγνληαο ηεο αληίιεςεο ηνπ θάζε αηφκνπ. Σν άηνκν δελ αληηδξά απιά θαη κφλν επεηδή ζέιεη αληακνηβή ή θνβάηαη ηελ ηηκσξία, αληηδξά κε βάζε ηελ αληίιεςε πνπ έρεη θαη ηελ εξκελεία πνπ δίλεη, ζην ζχζηεκα αληακνηβψλ θαη ηηκσξηψλ. Κάηη πνπ γηα έλα άηνκν είλαη ζεκαληηθφ θαη ζεσξείηαη αληακνηβή, γηα έλα άιιν άηνκν κπνξεί λα έρεη ειάρηζηε ή κεδεληθή ζεκαζία. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ ηηκσξία θαη ηηο ζπλέπεηεο ηεο. Σέηαξηε ζεσξία είλαη απηή ηνπ Γλσζηηθηζκνχ (Cognitivism) Γχν βαζηθέο ππνζέζεηο θξχβνληαη θάησ απφ ηελ γλσζηηθή πξνζέγγηζε (Bode, 1929): (1) φηη ην ζχζηεκα κλήκεο είλαη έλαο ελεξγφο θαη θαιά νξγαλσκέλνο επεμεξγαζηήο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη (2) φηη ε πξνγελέζηεξε γλψζε δηαδξακαηίδεη έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εθκάζεζε. Οη γλσζηηθέο ζεσξίεο θνηηάδνπλ πέξα απφ ηε ζπκπεξηθνξά, πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηελ εγθεθαιηθή κάζεζε. Οη γλσζηηθηζηέο, εμεηάδνπλ πψο ε αλζξψπηλε κλήκε ιεηηνπξγεί γηα λα πξνσζήζεη ηελ εθκάζεζε. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη δηαδηθαζίεο ηεο ηαμηλφκεζεο θαη θσδηθνπνίεζεο γεγνλφησλ θαη πιεξνθνξηψλ, ζηε βξαρππξφζεζκε θαη ηε καθξνπξφζεζκε κλήκε, είλαη ζεκαληηθέο ζηνπο εξεπλεηέο πνπ εξγάδνληαη θάησ απφ ηε γλσζηηθή ζεσξία. Ζ ζεκαληηθφηεξε δηαθνξά κεηαμχ γλσζηηθηζηψλ θαη ζπκπεξηθνξηζηψλ είλαη πνηνο ε- ιέγρεη ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο εθκάζεζεο. Γηα ηνπο γλσζηηθηζηέο ελαπφθεηηαη ζην άηνκν, ελψ γηα ηνπο ζπκπεξηθνξηζηέο ελαπφθεηηαη ζην πεξηβάιινλ. Πέκπηε ζεσξία είλαη απηή ηνπ Κνλζηξνπθηηβηζκνχ (Constructivism). Ο θνλζηξνπθηηβηζκφο βιέπεη ηε κάζεζε σο δηαδηθαζία ζηελ νπνία ν αξράξηνο θαηαζθεπάδεη ελεξγά ή ρηίδεη λέεο ηδέεο ή έλλνηεο, βαζηζκέλνο ζηελ ηξέρνπζα θαη πξνεγνχκελε γλψζε. Με άιια ιφγηα, «ε κάζεζε πεξηιακβάλεη ηελ θαηαζθεπή ηεο γλψζεο κε βάζε ηελ εκπεηξία ηνπ αηφκνπ.» Ζ κάζεζε, επνκέλσο, είλαη κηα πνιχ πξνζσπηθή πξνζπάζεηα, κε ηελ νπνία νη εζσηεξηθέο έλλνηεο, νη θαλφλεο θαη νη γεληθέο αξρέο κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε έλα πξαθηηθφ πξαγκαηηθφ πιαίζην (Driver, 1994). Απηφ είλαη επίζεο γλσζηφ σο θνηλσληθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο. Οη θνηλσληθνί θνλζηξνπθηηβηζηέο, ηζρπξίδνληαη φηη ε γλψζε θαηαζθεπάδεηαη φηαλ ηα άηνκα ζπκκεηέρνπλ θνηλσληθά ζε ζπδεηήζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε θνηλσληθά πξνβιήκαηα θαη ζηφρνπο. Ζ κάζεζε ζεσξείηαη σο ε δηαδηθαζία, θαηά ηελ νπνία ηα άηνκα εηζάγνληαη ζε κηα θνπιηνχξα, απφ πην έκπεηξα κέιε. Ο θνλζηξνπθηηβηζ-

28 28 κφο ν ίδηνο έρεη πνιιέο παξαιιαγέο, φπσο ε Δλεξγφο Μάζεζε, ε Μάζεζε δηα Αλαθαιχςεσλ θαη ην Κηίζηκν ηεο Γλψζεο. Αλεμάξηεηα απφ ηελ πνηθηιία, ν θνλζηξνπθηηβηζκφο πξνσζεί ηελ ειεχζεξε δηεξεχλεζε/εμεξεχλεζε κέζα ζε έλα δεδνκέλε πιαίζην ή κηα δνκή. Σα πην έκπεηξα κέιε, ελεξγνχλ σο βνεζνί πνπ ελζαξξχλνπλ ηνπο αξράξηνπο λα αλαθαιχςνπλ αξρέο θαη λα θαηαζθεπάζνπλ ηε γλψζε, δνπιεχνληαο γηα λα ιχζνπλ ξεαιηζηηθά πξνβιήκαηα. Πηπρέο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζηελ απηφ-κάζεζε, ηε κεηαζρεκαηηζηηθή κάζεζε, ηελ εκπεηξηθή κάζεζε θαη ηελ πεξηπησζηαθή γλψζε. Σα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ αλαπηπρζεί θαη άιιεο ζεσξίεο κάζεζεο. Απηέο νη ζεσξίεο κάζεζεο, είλαη πεξηζζφηεξν ζπγθεθξηκέλεο ή θαιχηεξα ζηνρεπκέλεο, ζε ζρέζε κε ηηο γεληθέο ζεσξίεο ηνπ παξειζφληνο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε δχν πνιχ δεκνθηιείο : Κνλεθηηβηζκφο (Connectivism) : είλαη κηα πξφζθαηε ζεσξία πνπ εζηηάδεη ζηε δηθηπαθή κάζεζε, κε ηε δεκηνπξγία ζπλδέζεσλ αλάκεζα ζηα άηνκα θαη ηα αληηθείκελα ελδηαθέξνληνο. Πνιπκεζηθή Μάζεζεο (Multimedia Learning) : εζηηάδεη ζηε ρξήζε ηεο πνιπκεζηθήο ηερλνινγίαο, κε ζθνπφ ηε κάζεζε. [3.3] Ο Κύκλος της Μάθησης Ο Κχθινο ηεο Μάζεζεο, είλαη κηα επηζηεκνληθή κεζνδνινγία, ε νπνία ελζσκαηψλεη πνιιέο ζχγρξνλεο ζεσξίεο κάζεζεο. Δίλαη έλα κνληέιν, ην νπνίν απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά ζπζηαηηθά ζηνηρεία, ηα νπνία είλαη αιιειέλδεηα κεηαμχ ηνπο. Παξαθάησ αθνινπζνχλ δχν δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο. Ο πξψηνο θχθινο κάζεζεο πξνηάζεθε απφ ηνλ Kolb (1984) : ΥΖΜΑ 1 Ο Κχθινο ηεο Μάζεζεο 1 Εκπεηξία: Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, ζηελ αξρή έρνπκε κηα εκπεηξία. Αλ ε εκπεηξία απηή καο είλαη γλσζηή, ηφηε δελ έρνπκε θάηη λα θεξδίζνπκε απφ απηή θαη δελ ράλνπκε ρξφλν κε ην λα αζρνιεζνχκε καδί ηεο.

29 29 Αληαλαθιαζηηθό: Μηα άγλσζηε ζε καο εκπεηξία, πνπ δελ κπνξεί λα εμεγεζεί ηθαλνπνηεηηθά απφ ην κέρξη ηψξα επίπεδν θαηαλφεζεο πνπ δηαζέηνπκε, καο βάδεη ζηε δηαδηθαζία λα ηε κειεηήζνπκε, λα ζθεθηνχκε ζε βάζνο θαη λα πξνζπαζήζνπκε λα ηελ θαηαλνήζνπκε. Απηή είλαη κηα αληαλαθιαζηηθή θίλεζε θαη ζπλδέεηαη κε κηα ζεηξά απφ δηαδηθαζίεο πνπ εθηειεί ην κπαιφ, πξνθεηκέλνπ λα «ηαηξηάμεη» ηε λέα εκπεηξία, κε ηηο εηθφλεο, ηηο κλήκεο θαη φιεο ηηο ππνζπλείδεηεο εηθφλεο πνπ δηαζέηνπκε. Θεσξία: ηαλ ε παξαπάλσ αληαλαθιαζηηθή δηαδηθαζία απνηχρεη, ηφηε ην κπαιφ αξρίδεη λα θαηαζθεπάδεη λέα ζεσξεηηθά κνληέια. Σα θαηλνχξηα ζεσξεηηθά κνληέια θαινχληαη λα καο δψζνπλ πηζαλέο απαληήζεηο, ζηηο άγλσζηεο γηα εκάο εκπεηξίεο. Δνθηκή: Μεηά ηελ θαηαζθεπή ηνπ λένπ κνληέινπ, ην επφκελν βήκα είλαη ε δνθηκή θαη ε απφδεημε ηεο ρξεζηκφηεηαο ηνπο, ζηελ πξάμε. Δάλ ην κνληέιν δελ δνπιέςεη, ηφηε ν θχθινο αξρίδεη μαλά απφ ηελ αξρή, είηε κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ κνληέινπ, είηε κε ηελ απφξξηςε ηνπ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ. Αο δνχκε ηψξα έλα δεχηεξν θχθιν κάζεζεο, ν νπνίνο παξνπζηάδεη νξηζκέλεο δηαθνξνπνηήζεηο, ζε ζρέζε κε ηνλ πξψην (Daft, 2004): ΥΖΜΑ 2 Ο Κχθινο ηεο Μάζεζεο 2 Εκπινθή: ην ζηάδην απηφ δεκηνπξγείηαη ε πεξηέξγεηα θαη ην ελδηαθέξνλ, ζρεηηθά κε ην πξνο κειέηε ζέκα. Δγείξνληαη εξσηήζεηο θαη ζπιιέγνληαη απαληήζεηο, νη νπνίεο ζθνπφ έρνπλ λα πιαηζηψζνπλ ην αληηθείκελν θαη λα δηεξεπλήζνπλ ην γλσζηηθφ ππφβαζξν ηνπ. Εμεξεύλεζε: ρεκαηίδεηαη ε νκάδα εξγαζίαο πνπ ζα δηεξεπλήζεη ην αληηθείκελν ηεο κειέηεο. ην ζηάδην απηφ επηθξαηεί ζχγρπζε θαη δίλεηαη ε επθαηξία λα δνθηκαζηνχλ δηάθνξεο ππνζέζεηο, λα γίλνπλ πξνβιέςεηο, λα δνθηκαζηνχλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, λα γίλνπλ ζπδεηήζεηο θαη λα θαηαγξαθνχλ παξαηεξήζεηο θαη απνηειέζκαηα. Εμήγεζε: Δδψ δίλνληαη νη απαξαίηεηεο εμεγήζεηο θαη παξνπζηάδνληαη απνδείμεηο θαη δηεπθξηλήζεηο, ζρεηηθά κε ην ζηάδην ηεο Δμεξεχλεζεο πνπ έρεη πξνεγεζεί. Αζθείηαη θξηηηθή θαη γίλεηαη θαηαγξαθή ησλ ζπκπεξαζκάησλ. Επέθηαζε: Με βάζε ηελ απνθηεζείζα γλψζε, επηρεηξνχκε λα θαηαλνήζνπκε θαη λα εμεγήζνπκε παξφκνηεο θαηαζηάζεηο. Δπαλεμεηάδνληαη ηα δεδνκέλα, γελλνχληαη λέεο εξσηήζεηο, γίλνληαη θαηλνχξηα πεηξάκαηα, θαηαγξάθνληαη ηα απνηειέζκαηα, πξνηείλνληαη ιχζεηο θαη ιακβάλνληαη απνθάζεηο.

30 30 Απνηίκεζε: Ζ δηαδηθαζία απνηίκεζεο, πξέπεη λα ιακβάλεη ρψξα ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ θχθινπ κάζεζεο. Πξέπεη λα ππάξρνπλ ζεκεία ειέγρνπ, κε βάζε ηα νπνία γίλεηαη εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη αλαηξνθνδφηεζε, κε ζθνπφ ηε ζπλερή βειηίσζε ηνπ θχθινπ κάζεζεο. Οη απαληήζεηο πνπ ζπιιέγνληαη ζε θάζε ζηάδην, επηβεβαηψλνπλ ηηο δηαδηθαζίεο θαη απνηεινχλ ηξνθή γηα κειινληηθή έξεπλα. Μεηά απφ έξεπλεο εηψλ, έρνπλ βξεζεί ηέζζεξεηο δηαδηθαζίεο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ην βαζκφ επηξξνήο (Bandura, 1977), πνπ κπνξεί λα έρεη έλα κνληέιν ζπκπεξηθνξάο ζε έλα άηνκν : Γηαδηθαζία Πξνζνρήο : ην άηνκν καζαίλεη θαη επεξεάδεηαη απφ έλα κνληέιν, κφλν αλ δψζεη πξνζνρή θαη αλαγλσξίζεη ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνπ αξέζνπλ ή ηνπ είλαη σθέιεκα. Μλεκνληθή Γηαδηθαζία : ε επηξξνή ελφο κνληέινπ πνιιέο θνξέο ζρεηίδεηαη κε ην πφζν θαιά έρεη ηππσζεί ζηε κλήκε ηνπ αηφκνπ, αθφκα θαη φηαλ απηφ πάςεη λα είλαη άκεζα αληηιεπηφ απφ ην άηνκν. Γηαδηθαζία Αλαπαξαγσγήο : φηαλ ηα άηνκν έξζεη ζε επαθή κε θάπνηεο ζπκπεξηθνξέο, ε παξαηήξεζε πξέπεη λα κεηνπζησζεί ζε πξάμε. Μφλν ηφηε κηιάκε γηα κάζεζε. Γηαδηθαζία Δλίζρπζεο : ην άηνκν παξαθηλείηαη ζηε κίκεζε κηαο ζπκπεξηθνξάο, εάλ ζεηηθά θίλεηξα ή άκεζεο αληακνηβέο δνζνχλ ζε απηφ. ζν πην άκεζεο είλαη νη αληακνηβέο, ηφζν πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζα δψζεη ην άηνκν, ζα κάζεη πην εχθνια θαη ζα εθηειέζεη ζπρλφηεξα θαη κε κεγαιχηεξε επηηπρία. [3.4+ Αντίληψη και Λήψη Αποφάσεων Ωο αληίιεςε, κπνξεί λα νξηζηεί κηα δηαδηθαζία, θαηά ηελ νπνία ην άηνκν νξγαλψλεη θαη εξκελεχεη κηα ζεηξά απφ αηζζήζεηο θαη εληππψζεηο, πξνθεηκέλνπ λα δψζεη λφεκα ζε φ,ηη ζπκβαίλεη ζην πεξηβάιινλ ηνπ. Απφ ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, θαηαιαβαίλνπκε φηη απηή ε δηαδηθαζία είλαη ηδηαίηεξα επαίζζεηε θαη ζε κεγάιν βαζκφ ππνθεηκεληθή. Γηα ην ιφγν απηφ πνιιέο θνξέο ε αληίιεςε ηνπ αηφκνπ δηαθέξεη απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ αληίιεςε, είλαη κηα ζεκαληηθή έλλνηα γηα ηελ Ο, γηα ηνλ απινχζηαην ιφγν φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ, βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ, ζηελ αληίιεςε πνπ απηφ έρεη γηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηα δηαθνξεηηθά πεξηβάιινληα, ζηα νπνία θηλείηαη, εξγάδεηαη, δεη, ζπλεξγάδεηαη θαη απνθαζίδεη. Ο θφζκνο ηνπ αηφκνπ, είλαη ν θφζκνο ηνλ νπνίν απηφ αληηιακβάλεηαη. ηαλ ην άηνκν θνηηάδεη έλα αληηθείκελν (έκςπρν ή άςπρν) θαη πξνζπαζεί λα ην εξκελεχζεη, επεξεάδεηαη απφ ηα πξνζσπηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά. Σα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ έρνπλ ηε κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηελ αληίιεςε ηνπ αηφκνπ είλαη : ε ζπκπεξηθνξά, ηα θίλεηξα, ηα ελδηαθέξνληα, ε εκπεηξία θαη νη πξνζδνθίεο ηνπ. Ζ εξκελεία ελφο αληηθεηκέλνπ δηαθέξεη ζεκαληηθά ή παξακνξθψλεηαη ζεκαληηθά απφ δχν δηαθνξεηηθά άηνκα. Ζ εξκελεία λέσλ αληηθεηκέλσλ, παξνπζηάδεη κεγάιν ελδηαθέξνλ θαη ιεηηνπξγεί σο πξφθιεζε γηα ηνλ εγθέθαιν ηνπ αηφκνπ, ελψ αληηθείκελα ηνπ παξειζφληνο ζπρλά απαμηψλνληαη θαη δελ ηνπο δίλεηαη πξνζνρή. Έηζη αιιάδνπλ νη ζπκπεξηθνξέο, νη πξνηεξαηφηεηεο, ηα γνχζηα αθφκα θαη ε κφδα.

31 31 Σν πξνο εμέηαζε αληηθείκελν δηαζέηεη επίζεο κηα ζεηξά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία επεξεάδνπλ ηελ εξκελεία ηνπ αηφκνπ. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ηα αληηθείκελα απνηεινχλ κέξνο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ αηφκνπ θαη φρη μερσξηζηέο, κεκνλσκέλεο νληφηεηεο. Έηζη, ε ζρέζε ηνπ αληηθεηκέλνπ κε ην ππφβαζξν, ζην νπνίν βξίζθεηαη, επεξεάδεη ηελ εξκελεία ηνπ. Ο άλζξσπνο απφ ηε θχζε ηνπ, ππνζπλείδεηα, έρεη κηα ηάζε λα νκαδνπνηεί παξφκνηα αληηθείκελα θαη θαηαζηάζεηο. Αληηθείκελα πνπ βξίζθνληαη πνιχ θνληά ην έλα κε ην άιιν, ηείλνπλ λα εξκελεπζνχλ σο ζχλνιν θαη φρη κεκνλσκέλα. Έηζη πνιιέο θνξέο ην άηνκν παξαζχξεηαη θαη δελ θάλεη ζσζηέο εξκελείεο. Γηα λα κπνξέζεη λα μερσξίζεη έλα αληηθείκελν, πξέπεη λα δηαζέηεη θάπνηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ή θάπνην απφ ηα ππάξρνληα ραξαθηεξηζηηθά, λα μερσξίδεη ζε κέγεζνο/έληαζε. Ζ αληίιεςε ησλ άςπρσλ αληηθεηκέλσλ είλαη πην εχθνιε δηαδηθαζία, θαζψο φια ηα αληηθείκελα ππαθνχνπλ ζηνπο λφκνπο ηεο θχζεο θαη κφλν. Σα έκςπρα αληηθείκελα, απφ ηελ άιιε κεξηά, δειαδή ηα άιια άηνκα δηαζέηνπλ δηθή ηνπο ζθέςε, δηθέο ηνπο αληηιήςεηο, πξνζέζεηο, ηξφπνπο δξάζεο θαη αληίδξαζεο, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζαθείο ζπκπεξάζκαηα, αιιά κφλν πηζαλέο εξκελείεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο ςπρνινγίαο ηνπο. [3.5] Θεωρία Προσδιορισμού Ζ Θεσξία Πξνζδηνξηζκνχ, εηζήρζε ζε κηα πξνζπάζεηα λα δνζεί εμήγεζε ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, κε ηνπο νπνίνπο αμηνινγνχκε ηα άηνκα, αλάινγα κε ηε ζεκαζία πνπ δίλνπκε, ζε θάζε ηνπο ζπκπεξηθνξά (Kelley, 1972). ηε βάζε ηεο ε Θεσξία Πξνζδηνξηζκνχ, πξνηείλεη πσο φηαλ παξαηεξνχκε ηε ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ, πξνζπαζνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε/θαζνξίζνπκε εάλ απηή είλαη ελδνγελήο ή εμσγελήο. Δάλ δειαδή πεγάδεη απφ ην ίδην ην άηνκν ή πξνθαιείηαη απφ θάπνηνλ/νπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο. Με ηνλ φξν ελδνγελήο ζπκπεξηθνξά, ελλννχκε φιεο εθείλεο ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ πηζηεχεηαη φηη βξίζθνληαη θάησ απφ ηνλ απνθιεηζηηθφ έιεγρν θάζε αηφκνπ. Αληίζεηα, κε ηνλ φξν εμσγελήο ζπκπεξηθνξά, ελλννχκε φιεο εθείλεο ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ πηζηεχεηαη φηη πεγάδνπλ απφ εμσηεξηθά αίηηα/επηξξνέο, δειαδή ην άηνκν αλαγθάδεηαη λα ζπκπεξηθεξζεί κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν, ιφγν ζπγθεθξηκέλσλ ζπλζεθψλ. Απηφο ν πξνζδηνξηζκφο, εμαξηάηαη απφ ηξείο παξάγνληεο : ηε δηαθξηηφηεηα, ηελ πιεηνςεθία θαη ηε ζπλάθεηα/ζπλέπεηα. Ο φξνο Γηαθξηηφηεηα, αλαθέξεηαη ζην αλ έλα άηνκν παξνπζηάδεη δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά, ζε δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο ή ην ραξαθηεξίδεη κηα ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο. Ο φξνο Πιεηνςεθία, αλαθέξεηαη ζην αλ φια ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε ζπκπεξηθέξνληαη κε ηνλ ίδην ηξφπν. Σέινο, ν φξνο πλέπεηα, αλαθέξεηαη ζην αλ έλα ζπγθεθξηκέλν άηνκν, αληηδξά ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο, κε ηνλ ίδην πάληα ηξφπν, ζε βάζνο ρξφλνπ ή ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αιιάδεη.

32 32 Μεηά απφ ρξφληα κειεηψλ ηεο Θεσξίαο Πξνζδηνξηζκνχ, έρεη παξαηεξεζεί φηη παξνπζηάδνληαη πνιιά ιάζε θαη πξνθαηαιήςεηο, ηα νπνία δελ επηηξέπνπλ λα γίλεηαη ζσζηφο πξνζδηνξηζκφο. Γηα παξάδεηγκα, έρεη απνδεηρζεί πσο φηαλ θξίλνπκε ηε ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ, ππάξρεη κηα ηάζε λα ππνηηκάκε ηελ επηξξνή ησλ εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ, ελψ αληίζεηα ππεξεθηηκνχκε ηελ επηξξνή ησλ εζσηεξηθψλ/αηνκηθψλ παξαγφλησλ (Miller, 1989). Απηφ είλαη επξχηεξα γλσζηφ, σο ην «Θεκειηψδεο Πξνζδηνξηζηηθφ Λάζνο». Μηα άιιε ζεκαληηθή ηάζε είλαη απηή πνπ παξνπζηάδνπκε φηαλ θξίλνπκε ηνλ εαπηφ καο. Κάζε άηνκν, ζεσξεί ηηο αηνκηθέο ηνπ επηηπρίεο σο απνηέιεζκα εζσηεξηθψλ παξαγφλησλ, φπσο ηθαλφηεηα ή δεμηφηεηα, ελψ ρξεψλεη ηηο αηνκηθέο ηνπ απνηπρίεο ζε εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο ν παξάγνληαο ηχρε. Απηή ε ηάζε είλαη επξχηεξα γλσζηή σο «πκθεξνληνινγηθή Πξνθαηάιεςε». [3.6] Μέθοδοι Εκτίμησης των άλλων. Λφγσ ηνπ φηη νη δηαδηθαζίεο αληίιεςεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ άιισλ, είλαη αξθεηά δχζθνιεο θαη επηβαξπληηθέο, νη άλζξσπνη έρνπλ αλαπηχμεη κηα ζεηξά απφ ηερληθέο, πνπ θαζηζηνχλ ην έξγν απηφ επθνιφηεξν. Οη ηερληθέο απηέο, ιεηηνπξγνχλ ηθαλνπνηεηηθά ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη καο επηηξέπνπλ λα αληηιεθζνχκε ηηο θαηαζηάζεηο κε αθξίβεηα θαη λα θάλνπκε ζσζηέο πξνβιέςεηο. Οη ηερληθέο απηέο είλαη: [3.7] Λήψη Αποφάσεων Επηιεθηηθή Αληίιεςε : ηα άηνκα επηιεθηηθά εξκελεχνπλ απηφ πνπ βιέπνπλ, αλάινγα κε ην ππφβαζξν ηνπο, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο εκπεηξίεο θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Πξνβνιή : ηα άηνκα «πξνβάινπλ» ηα ίδηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ζηνπο άιινπο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα ράλεηαη ε δηαθνξεηηθφηεηα, λα κεηψλεηαη ε αληηθεηκεληθφηεηα θαη λα ππάξρεη κηα ηάζε νκνγελνπνίεζεο. ηεξεόηππα : φηαλ θάπνηνο θξίλεηαη κε βάζε ηηο νκάδεο ζηηο νπνίεο αλήθεη, πρ πινχζηνο, θησρφο, έγρξσκνο θιπ. Σα άηνκα αλήθνπλ ζε νκάδεο πξνθεηκέλνπ λα κνηξαζηνχλ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά, ηδέεο, ηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Σα ζηεξεφηππα φκσο πξνθαινχλ γεληθεχζεηο, νη νπνίεο απνπξνζαλαηνιίδνπλ ηελ αληίιεςε καο. Εμηδαλίθεπζε (Halo Effect) : φηαλ ζρεκαηίδνπκε άπνςε γηα έλα άηνκν, κε βάζε έλα θαη κφλν ραξαθηεξηζηηθφ, φπσο ε επθπΐα, θνηλσληθφηεηα, εκθάληζε θιπ. Ζ χπαξμε ηνπ Halo Effect, έρεη απνδεηρζεί πεηξακαηηθά θαη πνιιέο θνξέο ζρεηίδεηαη κε απηφ πνπ ιέκε «ε πξψηε εληχπσζε». ε φιεο ηηο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο, ηα ζηειέρε θαινχληαη λα ιάβνπλ απνθάζεηο. Οη απνθάζεηο πνηθίινπλ απφ ηελ επηινγή πξνζσπηθνχ, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κέρξη ηνλ θαζνξηζκφ ζηφρσλ θαη ζηξαηεγηθψλ. Ζ ιήςε απνθάζεσλ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηα ζηειέρε ησλ αλσηέξσλ θιηκαθίσλ. Απνθάζεηο κπνξεί λα ιακβάλεη αθφκα θαη ην πξνζσπηθφ, πάλσ ζην αληηθείκελν θαη ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ηνπ θαη ηνπ ηκήκαηνο, ζην νπνίν αλήθεη. Ζ ιήςε απνθάζεσλ είλαη έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο Ο θαη ν ηξφπνο ιήςεο απνθάζε-

33 33 σλ θαζψο θαη ε πνηφηεηα ηνπο, επεξεάδνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηηο αληηιήςεηο ησλ απνθαζηδφλησλ. Ζ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, ελεξγνπνηείηαη ζπλήζσο φηαλ παξνπζηάδεηαη έλα πξφβιεκα. Ζ αζπκθσλία, κεηαμχ ππάξρνπζαο θαη επηζπκεηήο θαηάζηαζεο, πξνθαιεί ηε δηεξεχλεζε ελαιιαθηηθψλ ηξφπσλ δξάζεο θαη αληίδξαζεο. Γπζηπρψο φκσο, ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα δελ είλαη εχθνιν λα εληνπηζηνχλ. Απηφ πνπ απνηειεί πξφβιεκα γηα έλα άηνκν, ηκήκα ή επηρείξεζε, κπνξεί λα είλαη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα απφ έλα άιιν. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο χπαξμεο ελφο πξνβιήκαηνο θαη ε δηαδηθαζία ιήςεο απφθαζεο, είλαη θπξίσο ζέκα αληίιεςεο. Κάζε απφθαζε απαηηεί εξκελεία θαη εθηίκεζε πιεξνθνξηψλ. Ζ ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ πξνέξρεηαη απφ πνιιέο δηαθνξεηηθέο θαηεπζχλζεηο θαη ρξεηάδεηαη δηαρσξηζκφ, ηαμηλφκεζε, επεμεξγαζία θαη εξκελεία. Πνηα δεδνκέλα ζρεηίδνληαη κε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε θαη πνηα ζα καο βνεζήζνπλ ζηε ιήςε κηαο απφθαζεο ; Ζ αληίιεςε απηνχ πνπ απνθαζίδεη, θαζνξίδεη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ηηο απαληήζεηο. ηε ζπλέρεηα, ε επηινγή ελαιιαθηηθήο ιχζεο θαη ε εθηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο, ζα θαζνξηζηνχλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ, απφ ηελ αληίιεςε ηνπ απνθαζίδνληνο. Άξα, ε αληίιεςε είλαη ίζσο ν πην ζεκαληηθφο παξάγνληαο ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη πξέπεη λα δνζεί κεγάιν βάξνο ζηελ «εθπαίδεπζε» ηεο αληίιεςεο ησλ ζηειερψλ ηεο επηρείξεζε/νξγαληζκνχ. [3.8] Μοντέλα Λήψης Αποφάσεων Πξνθεηκέλνπ λα βνεζεζνχκε ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, έρνπκε ζηε δηάζεζε καο κηα ζεηξά απφ Μνληέια Λήςεο Απνθάζεσλ, ηα νπνία είλαη : Σν Μνληέιν Βειηηζηνπνίεζεο (Harisson, 1981) : απνηειείηαη απφ 6 βήκαηα, ηα νπνία πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ είηε απηνχζηα είηε ελδεηθηηθά, ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Σα βήκαηα απηά είλαη : o Δμαθξίβσζε ηεο αλάγθεο γηα ιήςε απφθαζεο. o Καζνξηζκφο αηηηψλ θαη αλάιπζε ηεο πεξίπησζεο. o Αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ. o Δθηίκεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ. o Τινπνίεζε-εθηίκεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ. o Αμηνιφγεζε θαη Αλαηξνθνδφηεζε. Αθνινπζεί ζρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε (Daft, 2006) ηνπ Μνληέινπ Βειηηζηνπνίεζεο :

34 34 ΥΖΜΑ 3 Γηαδηθαζία Λήςεο Απνθάζεσλ Σν Μνληέιν Ηθαλνπνίεζεο (Simon, 1984): φηαλ έρνπκε λα αληηκεησπίζνπκε έλα πνιχπινθν πξφβιεκα, επηιέγνπκε κηα ιχζε πνπ είλαη «ηθαλνπνηεηηθή» ή «επαξθήο» γηα ηελ πεξίπησζε καο. Δπεηδή δελ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε θαη λα ιάβνπκε ππφςε καο φιεο ηηο πηζαλέο παξακέηξνπο ελφο πνιχπινθνπ πξνβιήκαηνο, θαηαζθεπάδνπκε απινπζηεπκέλα κνληέια, ηα νπνία πεξηέρνπλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη αθήλνπλ εθηφο ηελ πεξηηηή, θαηά ηελ άπνςε καο πάληνηε, πνιππινθφηεηα. ηε ζπλέρεηα ιακβάλνπκε νξζνινγηθέο απνθάζεηο, κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηνπ κνληέινπ καο. Σν Δλ Γπλάκεη Φαβνξί Μνληέιν (Implicit Favorite Model) (Soelberg, 1967) : φπσο θαη ην Μνληέιν Ηθαλνπνίεζεο, ζηεξίδεηαη ζηε ιχζε πξνβιεκάησλ κε απινπνηεκέλα κνληέια. Δθεί πνπ δηαθνξνπνηείηαη, είλαη πσο δελ κπαίλεη ζηε δηαδηθαζία εθηίκεζεο θάζε ελαιιαθηηθήο ιχζεο, κέρξηο φηνπ θάπνηα ελαιιαθηηθή ιχζε «αλαγλσξηζηεί» σο ελ δπλάκεη θαβνξί. Απηφο πνπ απνθαζίδεη, επηιέγεη κηα ελαιιαθηηθή ιχζε. Ζ ππφινηπε δηαδηθαζία είλαη κηα επηβεβαίσζε ή φρη, ηεο νξζφηεηαο απηήο ηεο ελαιιαθηηθήο ιχζεο, ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο.

35 35 [3.9] Λήψη Αποφάσεων σε Ατομικό Επίπεδο ινη ζρεδφλ νη άλζξσπνη, ζθέθηνληαη θαη επηρεηξεκαηνινγνχλ, πξηλ αλαιάβνπλ δξάζε. Ζ θαηαλφεζε απηνχ ηνπ κεραληζκνχ, ζε αηνκηθφ επίπεδν, είλαη πνπ θαζηζηά ηε πξφβιεςε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηθαλή. Κάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο, ηα άηνκα ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ζπγθεθξηκέλα κνληέια, αθφκα θαη αλ δελ ην θαηαιαβαίλνπλ ή δελ ην γλσξίδνπλ. ηηο απιέο θαηαζηάζεηο γίλεηαη απηφκαηε ρξήζε ηνπ κνληέινπ βειηηζηνπνίεζεο, ελψ ζηηο πην ζχλζεηεο ηνπ κνληέινπ ηθαλνπνίεζεο. ζν πην δχζθνιν γίλεηαη έλα πξφβιεκα, ηφζν πνιιαπιαζηάδνληαη νη παξάκεηξνη ηνπ θαη απαηηνχληαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο, ηφηε ζηξεθφκαζηε ζηελ έξεπλα θαη δεκηνπξγνχκε ζχλζεηα κνληέια. ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ, ε επηινγή ελαιιαθηηθήο ιχζεο πξνθχπηεη ζηα πξψηα ζηάδηα, ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απφθαζεο. Ζ εκπεηξία ησλ απνθαζηδφλησλ, ππνζπλείδεηα επηδεηθλχεη ηε ιχζε, εάλ πάληα δελ ππάξρνπλ αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα ή θάπνηα ηδηαίηεξε θαηάζηαζε. ηε ζπλέρεηα, ρξεηάδεηαη ρξφλνο πξνθεηκέλνπ λα ζπιιερζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο ζα επηβεβαηψζνπλ ηελ ελαιιαθηηθή ιχζε. ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία φκσο ππάξρεη έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα. Ναη κελ ε ε- λαιιαθηηθή ιχζε είλαη ζσζηή θαη ζπλήζσο «ηθαλνπνηεηηθή» αιιά δελ είλαη ε βέιηηζηε δπλαηή. Βέβαηα πξέπεη λα ζθεθηεί θαλείο αλ αμίδεη ηνλ θφπν θαη ην ρξήκα ε αλαδήηεζε ηεο βέιηηζηεο δπλαηήο ιχζεο, ζε ζρέζε πάληα κε ηα πηζαλά σθέιεη. Οη αθξηβέο θαη ρξνλνβφξεο έξεπλεο, απνηεινχλ πιενλέθηεκα κεγάισλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο ζθνπεχνπλ λα ιάβνπλ κηα κειινληηθή απφθαζε πνπ ζα επεξεάζεη ηελ αγνξά, ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηνχληαη. ΥΖΜΑ 4 Λήςεο Απνθάζεσλ ζε Αηνκηθφ Δπίπεδν (Daft, 2006) [3.10+ Αξίες και υμπεριφορές «Όηαν μοσ απαγορεύεις, να κάνω αςηό πος θέλω, ζημαίνει δίωξη και λογοκπιζία, ό- ηαν σοσ απαγορεύω να κάνειρ αςηό πος θέλεις, ζημαίνει νόμορ, ηάξη και ηθική» G.B. SHAW Οη αμίεο είλαη ζεκαληηθέο ζηε κειέηε ηεο Ο, θαζψο απνηεινχλ ηα ζεκέιηα γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ θηλήηξσλ ηνπ αηφκνπ, ελψ επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηελ αληίιεςε ηνπ. ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ, απνηεινχλ ην θξηηήξην κεηαμχ «ζσζηνχ» θαη «ιάζνπο» ή «πξέπεη» θαη «δελ πξέπεη». Οη αμίεο ζπκππθλψλνπλ ηελ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ηνλ νξζνινγηζκφ ηνπ αηφκνπ.

36 36 ηαλ ην άηνκν εηζέξρεηαη ζε κηα εξγαζία, θαιείηαη λα πηνζεηήζεη θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αμίεο πνπ πξεζβεχεη ε αληίζηνηρε επηρείξεζε/νξγαληζκφο. Απηέο πνιιέο θνξέο κπνξεί λα είλαη αληίζεηεο κε ηηο αηνκηθέο αμίεο θαη ηφηε δεκηνπξγείηαη ζχγθξνπζε ζηελ ςπρνινγία ηνπ αηφκνπ. Πψο ζα ζπκπεξηθεξζεί έλα άηνκν πνπ ζε θαζεκεξηλή βάζε «ζπγθξνχεηαη» κε ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο ηνπ; Θα αιιάμεη ε ζπκπεξηθνξά θαη ε απφδνζε ηνπ; Ση ζα γίλεη εάλ ην άηνκν εξκελεχζεη ηε δηαθνξά ζην ζχζηεκα αμηψλ σο κε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία; Απηά είλαη δχζθνια εξσηήκαηα ηα νπνία ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ηεο ε κειέηε ηεο Ο. Σν ζχζηεκα ησλ αμηψλ ηνπ αηφκνπ, δηακνξθψλεηαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο χπαξμεο ηνπ, θπξίσο απφ ην νηθνγελεηαθφ, ην ζρνιηθφ, ην θηιηθφ θαη ην ζξεζθεπηηθφ πεξηβάιινλ. Σα πξψηα εξεζίζκαηα ζρεηηθά κε ην ζσζηφ-ιάζνο, ζρεκαηίδνληαη απφ ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο δηδαζθαιίεο ηεο νηθνγέλεηαο. Καζψο ην άηνκν κεγαιψλεη, εθηίζεηαη ζε άιια πεξηβάιινληα θαη δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα αμηψλ. Με ηελ εκπεηξία πνπ απνθηά θαη ηηο επηξξνέο ηνπ ραξαθηήξα ηνπ, αλαζεσξεί παιαηέο αμίεο θαη πηνζεηεί λέεο. Δλδηαθέξνλ απνηειεί, φηη νη πεξηζζφηεξεο αμίεο πνπ απνθηά ην άηνκν, είλαη ζρεηηθά ζηαζεξέο θαη δηαρξνληθέο. Απηφ νθείιεηαη ζηνλ πξσηαξρηθφ ηξφπν κάζεζεο ηνπο, ν νπνίνο έρεη λα θάλεη κε δχν θαιά δηαθξηηέο θαηαζηάζεηο φπσο ζσζηφ-ιάζνο, λαη-φρη, πξέπεη-δελ πξέπεη. Γελ ππάξρνπλ «γθξίδεο» αμίεο ή αμίεο θαηά πεξίπησζε ή θαηά δηαπξαγκάηεπζε. Δίλαη ν απφιπηνο ραξαθηήξαο ηνπ άζπξν-καχξν, πνπ εμαζθαιίδεη ηελ πηνζέηεζε κηαο αμίαο ή φρη. Ζ δηαδηθαζία ακθηζβήηεζεο ησλ αμηψλ, νδεγεί κεξηθέο θνξέο ζε αιιαγή. Σν άηνκν κπνξεί λα απνθαζίζεη φηη θάπνηεο αμίεο είλαη απαξραησκέλεο θαη πξέπεη λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ λέεο. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο φκσο, ε ακθηζβήηεζε πθηζηάκελσλ αμηψλ, νδεγεί ζε ηζρπξνπνίεζε ηνπο θαη φρη απφξξηςε. [3.11] Είδη Αξιών Ζ ζεκαληηθφηεξε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ αμηψλ έγηλε απφ ηνλ Allport (1961) θαη ηελ νκάδα ηνπ. Απηνί αλαγλψξηζαλ 6 ηχπνο αμηψλ : 1. Θεσξεηηθέο (theoretical) : δίλνπλ έκθαζε ζηελ αλαθάιπςε ηεο αιήζεηαο, κέζσ θξηηηθήο θαη νξζνινγηθήο πξνζέγγηζεο. 2. Οηθνλνκηθέο (Economic) : δίλνπλ έκθαζε ζηε ρξεζηκφηεηα θαη ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή. 3. Αηζζεηηθέο (Aesthetic) : δίλνπλ έκθαζε ζηελ αξκνλία θαη ηα πξφηππα. 4. Κνηλσληθέο (Social) : δίλνπλ έκθαζε ζηνλ άλζξσπν. 5. Πνιηηηθέο (Political) : δίλνπλ έκθαζε ζηελ απφθηεζε δχλακεο θαη επηξξνήο. 6. Θξεζθεπηηθέο (Religious) : αζρνινχληαη κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ θφζκνπ θαη ηνπ κεηά θφζκνπ. Δλψ νη αμίεο ησλ αηφκσλ δηαθέξνπλ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νκνηάδνπλ θαη αληαλαθινχλ ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, ζην νπνίν κεγάισζαλ. Απηή ε γλψζε κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ εξκελεία θαη ηελ πξφβιεςε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο.

37 37 Σα λεαξά άηνκα είλαη δπλακηθά θαη δηεθδηθεηηθά. Αλαδεηνχλ επθαηξίεο θαξηέξαο θαη αιιάδνπλ ζπρλά εξγαζία, φζν φκσο κεγαιψλνπλ ζε ειηθία, ηείλνπλ λα γίλνληαη πεξηζζφηεξν ζπληεξεηηθά θαη λα αλαδεηνχλ ηελ αζθάιεηα, θπξίσο ιφγσ αδπλακίαο πξνζαξκνγήο ζην ξαγδαία κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ. Οη αμίεο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε κηα άιιε ζεκαληηθή έλλνηα, απηή ηεο ζπκπεξηθνξάο. Οη αμίεο είλαη θάηη επξχηεξν θαη πην πεξηεθηηθφ, απφ πιεπξάο λνήκαηνο θαη θηινζνθίαο, ελψ νη ζπκπεξηθνξέο απνηεινχλ θάηη πην ζπγθεθξηκέλν, θαη ίζσο ηελ έκπξαθηε ε- θαξκνγή ησλ αμηψλ. Πεηξάκαηα έρνπλ δείμεη, φηη θάζε ζπκπεξηθνξά ππνθηλείηαη απφ έλα ζχζηεκα αμηψλ. Ζ ζπκπεξηθνξά κπνξεί σο έλα ζεκείν λα εμεγεζεί απφ ηηο αμίεο πνπ πξεζβεχεη έλα άηνκν. Απηφ πνπ δελ κπνξεί λα εμεγεζεί είλαη πνηεο ζπγθεθξηκέλεο αμίεο επζχλνληαη γηα θάζε ζπκπεξηθνξά θαη ζε πνην βαζκφ. Ζ ζπκπεξηθνξά, αληαλαθιά ην πψο έλα άηνκν αηζζάλεηαη, είηε ππέξ είηε θαηά, απέλαληη ζε έλα άιιν άηνκν, έλα αληηθείκελν, κηα θαηάζηαζε ή έλα ηπραίν πεξηζηαηηθφ. Οη ζπκπεξηθνξέο, φπσο θαη νη αμίεο, δηακνξθψλνληαη αξρηθά, ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο χπαξμεο ηνπ αηφκνπ, θπξίσο απφ ην νηθνγελεηαθφ, ην ζρνιηθφ, ην θηιηθφ, ην θνηλσληθφ θαη ην ζξεζθεπηηθφ πεξηβάιινλ. Σν άηνκν παξαηεξεί θαη ηείλεη λα κηκεζεί ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο ηηο ζεσξεί θπζηνινγηθέο θαη ζέιεη λα εληαρζεί θαιχηεξα ζε απηφ. Οη ζπκπεξηθνξέο είλαη αζηαζείο, επεξεάδνληαη θαη αιιάδνπλ αξθεηά εχθνια. Γηα παξάδεηγκα ηα άηνκα κηκνχληαη ηε ζπκπεξηθνξά αηφκσλ πνπ ζαπκάδνπλ ή ζεσξνχλ ζεκαληηθά, φπσο θαιιηηέρλεο, δηάζεκνπο, πινχζηνπο θιπ. Σν κάξθεηηλγθ, πξνζπαζεί θαη έρεη πεηχρεη ζε κεγάιν βαζκφ, λα ρεηξαγσγήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ, πξνθεηκέλνπ λα ην ζηξέςεη πξνο φθεινο ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ ζχγρξνλε ππέξ-θαηαλαισηηθή θνηλσλία ζηεξίδεη ηελ χπαξμε ηεο ζηε ρεηξαγψγεζε ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ/θαηαλαισηή. ζνλ αθνξά ηηο επηρεηξήζεηο, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ εξγαδνκέλνπ παίδεη κεγάιν ξφιν, θαζψο αληαλαθιά ηελ ςπρνινγία ηνπ απέλαληη ζηελ εξγαζία ηνπ. Καιή ζπκπεξηθνξά ζεκαίλεη επραξηζηεκέλν εξγαδφκελν, ελψ θαθή ζπκπεξηθνξά ππνδεηθλχεη ηελ χπαξμε θάπνηνπ πξνβιήκαηνο. Σν δεηνχκελν είλαη ε εξκελεία ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ε κεηαζηξνθή ηεο πξνο φθεινο ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Οη πεξηζζφηεξεο ζπκπεξηθνξέο ησλ εξγαδνκέλσλ, αληαλαθινχλ κηα απφ ηηο ηξείο θχξηεο θαηεγνξίεο ζπκπεξηθνξάο (Brooke & Russell, 1988): 1. Ιθαλνπνίεζε από ηελ Εξγαζία (Job Satisfaction) : παξνπζηάδεη ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ θαη εμεηάδεηαη αλαιπηηθά ζην επφκελν θεθάιαην. 2. Εκπινθή ζηελ Εξγαζία (Job Involvement) : είλαη έλαο λένο φξνο πνπ εηζήρζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ Ο. Ζ εκπινθή ζηελ εξγαζία κεηξάεη ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ν εξγαδφκελνο ηαπηίδεηαη κε ηελ εξγαζία ηνπ, απηή θαζαπηή θαη ζεσξεί ηελ επηηπρία ηνπ ζε απηή, ζπλδεδεκέλε κε ηελ απηνεθηίκεζε ηνπ. 3. Οξγαλσζηαθή Δέζκεπζε (Organizational Commitment) : κε ηνλ φξν απηφ ελλννχκε ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία ν εξγαδφκελνο, ηαπηίδεηαη κε ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη επηζπκεί λα παξακείλεη ελεξγφ κέινο απηήο.

38 38 [4+ Κουλτούρα της Οργάνωσης Ωο Δηαηξηθή Κνπιηνχξα, νξίδνληαη φιεο νη θνηλά ελζηεξληζκέλεο Αμίεο, Πηζηεχσ, εκαζίεο-έλλνηεο, Παξαδνρέο, Αξρέο θαη Άηππνη Καλφλεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην πψο ζθέθηνληαη θαη ην πψο ζπκπεξηθέξνληαη νη άλζξσπνη σο πξνο ηνπο Πειάηεο, ηνπο Μεηφρνπο, ηνπο Αληαγσληζηέο, ηα Πξντφληα, ηελ Πνηφηεηα, ηηο Καηλνηνκίεο, ηελ Οξγάλσζε, ην Μάλαηδκελη, ηηο Αλζξψπηλεο ρέζεηο θαη πλεξγαζίεο, ηνπο πλαδέιθνπο, ηνπο Πξντζηακέλνπο θαη νηηδήπνηε άιιν έρεη ζρέζε κε ηελ Δπηρείξεζε θαη ην Πεξηβάιινλ ηεο. Ζ Δηαηξηθή Κνπιηνχξα εθθξάδεηαη αθφκε θαη ζην πψο ληχλνληαη νη άλζξσπνη, ζην πψο είλαη δηακνξθσκέλα ηα γξαθεία, ζην πφζν θαζαξέο είλαη νη ηνπαιέηεο, ζην πνηνη κπαίλνπλ πξψηα ζην αζαλζέξ. Ζ Δηαηξηθή Κνπιηνχξα νπζηαζηηθά απνηειεί έλα θνηλφ, γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο ηεο Δπηρείξεζεο, λνεηηθφ πιαίζην αλαθνξάο γηα ηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο. Μεηαθνξηθά παίδεη ηνλ ξφιν πνπ παίδεη ην ινγηζκηθφ - software - ζην θνκπηνχηεξ. Σν ηη θάλεη έλαο θνκπηνχηεξ δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ην hardware (ην κεράλεκα), αιιά θαη απφ ην software (ινγηζκηθφ). Ζ Δηαηξηθή Κνπιηνχξα, ινηπφλ, απνηειεί έλα θνηλφ λνεηηθφ πξνγξακκαηηζκφ (ινγηζκηθφ - software) γηα ηνπο αλζξψπνπο ηεο Δ- πηρείξεζεο. ην ζρήκα πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη ηα δηαθνξεηηθά επίπεδα ηεο Δηαηξηθήο Κνπιηνχξαο (Joanne, 2002): ΥΖΜΑ 5 Δπίπεδα Δηαηξηθήο Κνπιηνχξαο Βαζηθά ζηνηρεία ηεο θνπιηνχξαο ηεο ζχγρξνλε επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ είλαη ε ηαρχηεηα, ε απιφηεηα, ε ζπλερήο κάζεζε - βειηίσζε, ε αλππαξμία ζηεγαλψλ κεηαμχ νξγαλσηηθψλ κνλάδσλ, ηεξαξρηθψλ επηπέδσλ, ε έκθαζε ζηνπο αλζξψπνπο, ε επράξηζηε-αλεπίζεκε αηκφζθαηξα εξγαζίαο, ε επίηεπμε ρακεινχ θφζηνπο, ε πνηνηηθή εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ, νη θαηλνηνκίεο θαη ε ζπλερήο δνθηκή λέσλ ιχζεσλ.

39 39 [4.1+ Γιατί η Εταιρική Κουλτούρα είναι κρίσιμη για την Ανταγωνιστικότητα και τη διαρκή επιτυχία της Επιχείρησης. Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο Δηαηξηθήο Κνπιηνχξαο, πξνθχπηεη απφ ηνλ ίδην ηνλ νξηζκφ ηεο. Οπζηαζηηθά απνηειεί ην πιαίζην πνπ πξνζδηνξίδεη ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο. Πην πξαθηηθά, πξνζδηνξίδεη ηη είλαη ζεκαληηθφ θαη ηη είλαη αζήκαλην, ηη είλαη ζσζηφ θαη ηη είλαη ιάζνο, ηη είλαη δίθαην θαη ηη άδηθν, ηη είλαη θαηάιιειν θαη ηη αθαηάιιειν, ηη είλαη θαη ηη δελ είλαη επείγνλ, ηη είλαη θαη ηη δελ είλαη αλαγθαίν θ.ιπ. ε ηειηθή αλάιπζε, πξνζδηνξίδεη «ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλνληαη ηα πξάγκαηα ζε κηα επηρείξεζε («the way we do things here»). Πην ζπγθεθξηκέλα, ε θνπιηνχξα πξνζδηνξίδεη ηηο απνθάζεηο, ηηο επηινγέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο, ηηο ζηάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ αλζξψπσλ ηεο Δπηρείξεζεο γηα δεηήκαηα ηξαηεγηθήο εκαζίαο φπσο είλαη νη Καηλνηνκίεο, ε Δπηρεηξεκαηηθφηεηα, ε αλάιεςε Πξσηνβνπιηψλ θαη Κηλδχλσλ, νη Αιιαγέο θαη ε ζπλερήο Μάζεζε, ε Δμσζηξέθεηα θαη ε Άκεζε Αληαπφθξηζε ζηηο Απαηηήζεηο - Αιιαγέο ηνπ Πεξηβάιινληνο, ε Έκθαζε ζηνλ Πειάηε θαη ζηελ Πνηφηεηα, ε Έκθαζε ζηνπο Αλζξψπνπο, ηελ Οκαδηθή πλεξγαζία θαη ηελ Δκπηζηνζχλε, ε Έκθαζε ζηα Απνηειέζκαηα, ηε καθξνπξφζεζκε Δπηηπρία, ηελ Σαρχηεηα, ηελ Δπειημία, ηελ Απιφηεηα θ.ιπ. ην επφκελν ζρήκα (Denison, 1995), πεξηγξάθεηαη ε ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ Δηαηξηθήο Κνπιηνχξαο, ηε ηξαηεγηθή θαη ην Πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο : ΥΖΜΑ 6 Δίδε Δηαηξηθήο Κνπιηνχξαο Μηα Δηαηξηθή Κνπιηνχξα, ζεηηθή σο πξνο ηα παξαπάλσ δεηήκαηα, κπνξεί λα απνηειεί πξάγκαηη πεγή αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ. Αληίζεηα, κία θνπιηνχξα αξλεηηθή σο πξνο απηά απνηειεί, ηνπιάρηζηνλ γηα ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, πεγή αληαγσληζηηθψλ κεηνλεθηεκάησλ. Γηα παξάδεηγκα, νη αμίεο φπσο Σαρχηεηα, Απιφηεηα, Απηνπεπνίζεζε, Τπεξβαηηθνί ηφρνη (stretching), Οξγάλσζε ρσξίο ζηεγαλά, πλερήο Βειηίσζε, νδεγνχλ ζηε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο. Παξάιιεια απμάλνπλ ηελ ηθαλφηεηα γηα άκεζε πξνζαξκνγή, αιιαγέο, επειημία, ζπλερή κάζεζε-βειηίσζε θαη θαηλνηνκίεο, ζηνηρεία ηα νπνία είλαη ηδηαίηεξα, ζεκαληη-

40 40 θά γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ επηηπρία κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, ζην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ πνπ απαηηεί επειημία θαη ζπλερή πξνζαξκνγή. ηελ εηαηξία Southwest, ν επηθεθαιήο ηεο Herb Kolleher θαηάθεξε λα δεκηνπξγήζεη κηα ηζρπξή θνπιηνχξα κε βαζηθά ζηνηρεία ηελ επράξηζηε-δηαζθεδαζηηθή αηκφζθαηξα («work should be fun... it can be play... enjoy it») θαη ηελ έκθαζε ζηνπο αλζξψπνπο («People are important... each one makes a difference»), πνπ ηελ νδήγεζε λα δηακνξθψζεη έλα εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θαη θιίκα φπνπ νη άλζξσπνί ηεο επηηπγράλνπλ εμαηξεηηθέο επηδφζεηο, αηζζαλφκελνη ηαπηφρξνλα νη ίδηνη πςειή ηθαλνπνίεζε θαη αθνζίσζε-δέζκεπζε, παξά ην γεγνλφο φηη νη ακνηβέο ηνπο είλαη ρακειφηεξεο απφ ηνλ κέζν φξν ηνπ θιάδνπ. Απηφ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηε Southwest λα είλαη ζπλαγσληζηηθή ζην ρακειφ θφζηνο-ηηκέο θαη ηαπηφρξνλα ζηελ πνηνηηθή εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ. Οη αληαγσληζηέο ηεο, φζν θη αλ πξνζπάζεζαλ, δελ κπφξεζαλ λα ηε κηκεζνχλ αθνχ ε θνπιηνχξα δελ αληηγξάθεηαηηνπιάρηζηνλ εχθνια. [4.2+ Εταιρική Κουλτούρα και Αλλαγή Ζ εηαηξηθή θνπιηνχξα απνηειεί κνλαδηθφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, πνπ δελ αληηγξάθεηαη απφ ηνπο αληαγσληζηέο. Πξνζδηνξίδεη ηελ ηαπηφηεηα, ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ε αλάπηπμή ηεο, είλαη βαζηθφο ζηφρνο ησλ δηνηθήζεσλ. Δίλαη πιένλ απνδεδεηγκέλν απφ πνιιά παξαδείγκαηα γλσζηψλ επηρεηξήζεσλ, φηη ε εηαηξηθή θνπιηνχξα είλαη ί- ζσο ν κνλαδηθφο παξάγνληαο πνπ δηαθνξνπνηεί ηηο επηηπρεκέλεο απφ ηηο απνηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο. Πνιιέο γλσζηέο επηρεηξήζεηο πξνζπάζεζαλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο πξνθιήζεηο επηρεηξψληαο λα αιιάμνπλ ζηξαηεγηθέο, δνκέο, ζπζηήκαηα θαη δηεξγαζίεο. κσο, φζν απηά άιιαδαλ ηφζν έκελαλ νη ίδηεο. Γηαηί δελ άιιαδε απηφ πνπ έπξεπε λα αιιάμεη: ην «είλαη» ή ην «πνηφλ» ηνπο. Γηαηί ην πην νπζηαζηηθφ ζηνηρείν ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ελφο νξγαληζκνχ είλαη ε εηαηξηθή θνπιηνχξα. Γειαδή ε ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ εαπηνχ ηνπ, ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ θαη ηεο έληαμήο ηνπ ζε απηφ. ζν ε εηαηξηθή θνπιηνχξα -ε λννηξνπία- κέλεη ε ίδηα, νη φ- πνηεο αιιαγέο βξαρππξφζεζκα ή κεζνπξφζεζκα απνηπγράλνπλ. Καη ε επηβίσζε ή ε επηηπρία ηεο επηρείξεζεο ζα δηαξθέζεη φζν ην πεξηβάιινλ ηεο ην επηηξέςεη. Ζ εξψηεζε «Πψο αιιάδεη ε εηαηξηθή θνπιηνχξα», είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε θαη απαηηεί πνιιή ζπδήηεζε. Σν κέιινλ θάζε επηρείξεζεο εμαξηάηαη, απφ ην πφζν έγθαηξα ζα εθζπγρξνλίζεη ηελ ηεο εηαηξηθή θνπιηνχξα. Αζθαιψο δελ ππάξρεη κηα ζσζηή θαηάιιειε θνπιηνχξα γηα φιεο ηηο επηρεηξήζεηο. Κάζε επηρείξεζε ζα πξέπεη λα πξνζαξκφζεη ηελ θνπιηνχξα ηεο ζηηο ζηξαηεγηθέο επηδηψμεηο ηεο, ζηε θχζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο, ζην κέγεζφο ηεο, ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεξηβάιινληφο ηεο, ζηελ ηερλνινγία ηνπ θιάδνπ ηεο θ.ά. ην ζρήκα πνπ αθνινπζεί, θαίλεηαη πσο δηακνξθψλεηαη ε Δηαηξηθή Κνπιηνχξα αλάινγα κε ηελ εζηίαζε ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ (Rosenthal & Masarech, 2003), ηηο Αμίεο πνπ πξεζβεχεη θαη ηηο Απνδφζεηο πνπ επηδηψθεη :

41 41 ΥΖΜΑ 7 Δηαηξηθή Κνπιηνχξα θαη Απφδνζε Ωζηφζν, κε βάζε ηηο έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί πξνζδηνξίδνληαη νξηζκέλεο γεληθέο θαηεπζχλζεηο πξνο ηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα εμειηρζεί ε εηαηξηθή θνπιηνχξα. ηελ πξψηε θαηεπζπληήξηα γξακκή βξίζθεηαη ε ζθέςε ηνπ Fritz Roethlisberger: «νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πηζηεχνπλ φηη ην κέιινλ είλαη ν ζθνπφο θαη ην παξφλ ην κέζν. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ην παξφλ είλαη ν ζθνπφο θαη ην κέιινλ ην κέζν». Κάηη πνπ εξκελεχεηαη φηη «ην ηη θάλσ ζήκεξα» πξνζδηνξίδεηαη απφ έλα «επηζπκεηφ κέιινλ-φξακα», ζην νπνίν πηζηεχσ θαη ην νπνίν πξέπεη λα θάλσ λα ζπκβεί, νδεγψληαο ηηο εμειίμεηο. Αθφκε, ζεκαίλεη φηη ηα βξαρππξφζεζκα θέξδε είλαη απνηέιεζκα ηεο καθξνπξφζεζκεο επηηπρίαο θαη θπξίσο φηη νη δηνηθήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ ζθέθηνληαη θαη δξνπλ έρνληαο ζην κπαιφ ηνπο λα αθήζνπλ γηα θιεξνλνκηά κηα θαιχηεξε επηρείξεζε, έλαλ θαιχηεξν ζεζκφ γηα έλαλ θαιχηεξν θφζκν. Γεχηεξε ζνθή ξήζε ηνπ Drucker (1988), ππνζηεξίδεη φηη «νη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα είλαη αλά πάζα ζηηγκή έηνηκεο λα εγθαηαιείςνπλ ηα φζα έθαλαλ έσο ζήκεξα». Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο είλαη αξθεηά ζπληεξεηηθέο θαη κε ζηαζεξφηεηα δεκέλεο, ζε κηαλ επηηπρεκέλε αξρηθά ηδέα, ε νπνία δηαξθεί φζν ην πεξηβάιινλ ηελ επλνεί. κσο ε δηαξθήο αληαγσληζηηθφηεηα θαη επηηπρία απαηηεί ηε ζπλερή δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ ηδεψλ θαη θαηλνηνκηψλ, ηελ αλνρή ζηελ αβεβαηφηεηα, ηε λννηξνπία λα δνχκε κε ζπλερείο θξίζεηο, ηελ ά- κεζε αληαπφθξηζε ζηηο αιιαγέο, ηελ επειημία, ηελ ηαρχηεηα, ηνλ πεηξακαηηζκφ, ηε ζπλερή κάζεζε θαη αιιαγή. Δπηπιένλ, νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο δίλνπλ έκθαζε ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηνπο «είλαη εζσζηξεθείο σο πξνο ηελ παγθφζκηα αγνξά θαη ηηο δηεζλείο ζπλεξγαζίεο. Δπίζεο, είλαη εζσζηξεθείο σο πξνο ηελ «νηθνγέλεηα» ησλ ηδηνθηεηψλ-κεηφρσλ κε ηελ έλλνηα ηφζν ηνπ έιεγρνπ ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ φζν θαη ηεο ρξεζηκνπνίεζεο επαγγεικαηηθψλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ κε εθρψξεζε νπζηαζηηθήο εμνπζίαο γηα άζθεζε δηνίθεζεο». ηηο γεληθέο θαηεπζχλζεηο, ζεκαληηθή ζέζε θαηέρεη θαη ε κεηάβαζε «απφ ηνλ έιεγρν ηεο ζπκπεξηθνξάο ζηνλ έιεγρν ησλ απνηειεζκάησλ θαη ζηελ απηνπεηζαξρία» κε δεδνκέλν φηη νη επηρεηξήζεηο είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηνλ έιεγρν ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εξγαδφκελσλ κέζσ ηεξαξρίαο, θαλνληζκψλ θαη δηαδηθαζηψλ. «Απηφ αζθαιψο πεξηνξίδεη ηελ πξσην-

42 42 βνπιία, ηελ ελδπλάκσζε, ηελ εκπηζηνζχλε, ηε δέζκεπζε, ηελ ππεπζπλφηεηα θαη ηελ ελεξγνπνίεζε ησλ εξγαδφκελσλ». Ο θ. Μπνπξαληάο επηζεκαίλεη φηη ε λννηξνπία απηή πξέπεη λα αληηθαηαζηαζεί κε ηελ θνπιηνχξα ηεο απηνπεηζαξρίαο θαη αθφκε φηη «απφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ αληακνηβή ησλ ζπκπεξηθνξψλ πξέπεη λα πεξάζνπκε ζηε κέηξεζε θαη ηελ αληακνηβή ησλ απνηειεζκάησλ». Άιιεο βαζηθέο επηζεκάλζεηο είλαη φηη νη επηρεηξήζεηο έρνπλ ηε λννηξνπία είηε λα κε ζπγθξίλνπλ θαζφινπ, είηε λα ζπγθξίλνπλ ηηο πξαθηηθέο ηνπο κε «εζληθά πξφηππα». κσο ζην παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ «δηαξθψο επηηπρεκέλεο ζα είλαη κφλν απηέο πνπ ζπλερψο ζθέπηνληαη πνχ θαη πψο κπνξνχκε λα είκαζηε θαιχηεξνη παγθνζκίσο». Σέινο, ραξαθηεξηζηηθφ ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη -ηππηθά είηε άηππα- ε ζπγθέληξσζε ηεο εμνπζίαο ζηελ θνξπθή θαη νη θάζεηεο δνκέο. Απηφ φκσο δεκηνπξγεί δπζθακςία, έιιεηςε ηαρχηεηαο, ζηεγαλά κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ θαη κε αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ ζηειερψλ θαη ησλ εξγαδφκελσλ θαη νη δνκέο απηέο πξέπεη λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ πνιηηηζκέλεο, ιηηέο δηεξγαζίεο (processes). εκαληηθφ είλαη, ηα ζηειέρε φισλ ησλ ηεξαξρηθψλ επηπέδσλ λα εθθξάδνπλ θαη λα εληζρχνπλ ηελ επηζπκεηή θνπιηνχξα κέζσ ησλ Απνθάζεσλ, ησλ ηάζεσλ θαη ησλ πκπεξηθνξψλ ηνπο. [4.3+ Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη - ΕΚΕ. Ζ ΔΚΔ είλαη κηα έθθξαζε ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ θαη δηιεκκάησλ πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ νη επηρεηξήζεηο ζηε ζχγρξνλε επνρή. Ζ θνηλσληθή επαηζζεζία θαη επζχλε αλέθαζελ δηέθξηλαλ ηηο δηαξθψο επηηπρεκέλεο επηρεηξήζεηο. χκθσλα κε ην best seller βηβιίν «Built to Last», ησλ θαζεγεηψλ ηνπ Stanford, J. Porras θαη J. Collins (1994), απηέο νη επηρεηξήζεηο έρνπλ σο ππμίδα έλα ζθνπφ (purpose) πέξαλ ησλ θεξδψλ. Πηζηεχνπλ φηη πξνυπφζεζε επηβίσζεο θαη δηαξθνχο επηηπρίαο είλαη ε εθπιήξσζε ηνπ ιφγνπ χπαξμεο ηνπο (raison d'etre) γηα ην πεξηβάιινλ ηνπο θαη ηελ θνηλσλία. Αλ απηφ ην ζθνπφ χπαξμεο, ην εθπιεξψλνπλ κε επηηπρία, ηφηε ηα θέξδε ζα έξζνπλ. «Αλ ε θνηλσλία δελ επεκεξεί δελ επεκεξνχλ θαη νη επηρεηξήζεηο». πλεπψο είλαη πξνο φθεινο ηεο επηρείξεζεο, λα έρεη σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηελ επεκεξία ηεο θνηλσλίαο. Δίλαη αιήζεηα φηη αξθεηέο επηρεηξήζεηο αληηιακβάλνληαη ηελ ΔΚΔ σο κφδα ή θηιαλζξσπία. Απηφ αζθαιψο δελ έρεη λα θάλεη κε ηελ νπζία ηεο ΔΚΔ. Ζ νπζία ηεο ΔΚΔ είλαη λα αληηιεθζνχλ νη επηρεηξήζεηο φηη δελ απνηεινχλ νξγαληζκνχο νηθεηνπνίεζεο αμίαο, αιιά δεκηνπξγίαο αμίαο γηα ηελ θνηλσλία θαη φιεο ηηο νκάδεο ελδηαθεξνκέλσλ. ήκεξα πνπ νη βαζηθνί ζεζκνί ηεο θνηλσλίαο φπσο θξάηνο, θφκκαηα, εθθιεζία, αθφκα θαη ε νηθνγέλεηα θζίλνπλ, ε επηρείξεζε αλαδεηθλχεηαη σο βαζηθφο ζεζκφο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζκνπ. Κη αλ απηφ δελ ην αληηιεθζεί ηφηε ζα παξαθκάζεη θαη ε ίδηα, φπσο γηα παξάδεηγκα νη απηνθξαηνξίεο ζην παξειζφλ. Μέρξη ηψξα ε έλλνηα ηεο ΔΚΔ πεξηιακβάλεη αξθεηνχο ζεκαληηθνχο ηνκείο φπσο ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε εμνηθνλφκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ε αληηκεηψπηζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη ε ζηήξημε ησλ θνηλσληθά αδχλακσλ νκάδσλ. Ζ επηρείξεζε ζηε ζχγρξνλε επνρή πξέπεη λα παίμεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία πνιηηηζκνχ, κε ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο θνπιηνχξαο, φπσο θαη ζηε δεκηνπξγία ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ππαξμηαθψλ δεηεκάησλ ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο. Γηα παξάδεηγκα ηη ζεκαζία έρεη ε θνηλσληθή επζχλε φηαλ ην κνληέιν παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο

43 43 νδεγεί ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ζηελ θαηαζηξνθή, ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο ζε αδηέμνδα θαη ην αλζξψπηλν είδνο ζε απηνθαηαζηξνθή; Οη επηρεηξήζεηο - εγέηεο κπνξνχλ λα μαλαγξάςνπλ ηνπο θαλφλεο. Μπνξνχλ κε ζηξαηεγηθέο ζπλεξγαζίεο κεηαμχ ηνπο λα πάξνπλ πξσηνβνπιίεο ζαλ θη απηέο πνπ παίξλνπλ νη νξγαλψζεηο ησλ αθηηβηζηψλ θαη νη ελψζεηο πνπ ηνπο εθπξνζσπνχλ, λα δηεπξχλνπλ ην ξφιν ηνπο πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Γηα παξάδεηγκα, πξέπεη λα παίξλνληαη πξσηνβνπιίεο γηα ηελ πγεία, ηελ αζθάιεηα, ηελ πγηεηλή θαη ηελ παηδεία, ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. Απηφ πξνυπνζέηεη φηη ε ΔΚΔ κε απηή ηε δηεπξπκέλε έλλνηα, ζα πξέπεη λα απνηειέζεη θεληξηθφ ζηνηρείν ηεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο ησλ επηρεηξήζεσλ, πνπ ζα πξνζδηνξίδεη ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ ζηειερψλ θαη ησλ εξγαδφκελσλ.

44 44 [5+ Παρακίνηση Ικανοποίηση από την Εργασία Ζ εξγαζία δελ είλαη κφλν απιή δηεθπεξαίσζε θαζεθφλησλ ή παξνρή ππεξεζηψλ. Α- παηηεί αιιειεπίδξαζε κε ζπλαδέιθνπο θαη ζηειέρε, ζπκκφξθσζε κε θαλφλεο θαη πνιηηηθέο, επίηεπμε ζηφρσλ, πξνζαξκνγή ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ζπλερείο εθπαηδεχζεηο θαη πνιιά άιια. Ζ αίζζεζε ηθαλνπνίεζεο ή φρη απφ ηελ εξγαζία, είλαη ην απνηέιεζκα ελφο αξηζκνχ παξαγφλησλ, κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο ίζσο είλαη αξθεηά πνιχπινθνη θαη πνιιέο θνξέο δελ εμαξηψληαη απφ ηνλ ίδην ηνλ εξγαδφκελν. Ζ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία κεηξάηαη κε δχν θπξίσο κεζφδνπο (Campbell, 1983). Ζ πξψηε νλνκάδεηαη Μνλαδηθή Καζνιηθή Αμηνιφγεζε (Single Global Rating) θαη είλαη ε απάληεζε ζε κηα θαη κνλαδηθή εξψηεζε : «πκπεξηιακβαλνκέλσλ φισλ ησλ παξαγφλησλ, πφζν επραξηζηεκέλνο είζαζηε απφ ηελ εξγαζία ζαο»; Ζ δεχηεξε νλνκάδεηαη χλνςε Δξγαζηαθψλ Παξαγφλησλ (Summation of Job Facets) θαη είλαη πεξηζζφηεξν εμεδεηεκέλε. ηε κέζνδν απηή, ρξεζηκνπνηνχληαη κηα ζεηξά παξαγφλησλ, ηνπο νπνίνπο πξέπεη λα αμηνινγήζεη ν εξγαδφκελνο. ε απηνχο ζπκπεξηιακβάλνληαη ε θχζε ηεο εξγαζίαο, ε επηζηαζία, ε ακνηβή, νη επθαηξίεο εμέιημεο, νη ζρέζεηο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο θιπ. [5.1] Παράγοντες Ικανοποίησης από την Εργασία Μεηά απφ εθηεηακέλε έξεπλα, έρνπλ θαζνξηζηεί κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο (Locke, 1976), πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία. Απηνί είλαη : Πλεπκαηηθή Πξόθιεζε : νη εξγαδφκελνη πξνηηκνχλ εξγαζίεο, νη νπνίεο ηνπο δίλνπλ ηελ επθαηξία λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο πλεπκαηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο/δεμηφηεηεο, λα εθηειέζνπλ πνηθίιεο θαη φρη κνλφηνλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη απνηεινχλ πξφθιεζε γηα δεκηνπξγία. Δίθαηεο Απνιαβέο : νη εξγαδφκελνη επηζπκνχλ δίθαην ζχζηεκα αληακνηβψλ, ίζεο επθαηξίεο ζπκκεηνρήο θαη εμέιημεο. Σα παξαπάλσ δεκηνπξγνχλ κηα ά- ξηζηε αίζζεζε γηα ηελ εξγαζία θαη ηελ επηρείξεζε θαη δίλνπλ επθαηξίεο γηα αλαγλψξηζε θαη ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ εξγαδνκέλνπ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Τπνζηεξηθηηθέο πλζήθεο Εξγαζίαο : νη εξγαδφκελνη ελδηαθέξνληαη γηα ην θαιφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ηφζν ζε αηνκηθφ επίπεδν, φζν θαη ζε επίπεδν δηεπθφιπλζεο επηηέιεζεο ηεο εξγαζίαο. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη πσο ην άλεην θαη αζθαιέο πεξηβάιινλ, νη θαιέο ζπλζήθεο θσηηζκνχ, εμαεξηζκνχ θαη κεησκέλνπ ζνξχβνπ δεκηνπξγνχλ επθνξία ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ. πλαδειθηθή Τπνζηήξημε : ν εξγαδφκελνο θεξδίδεη απφ ηελ εξγαζία ηνπ πνιχ πεξηζζφηεξα απφ ηηο απηέο απνιαβέο. Γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο ν εξγαζηαθφο ρψξνο είλαη ηδαληθή επθαηξία γηα θνηλσληθνπνίεζε θαη αιιειεπίδξαζε. Ζ χπαξμε θαιψλ θαη ππνζηεξηθηηθψλ ζπλαδέιθσλ, θαζψο θαη νη θαιέο ζρέζεηο πξντζηακέλνπ-πθηζηακέλνπ απμάλνπλ ην αίζζεκα ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία.

45 45 Σν ηαίξηαζκα εξγαζία θαη πξνζσπηθόηεηαο : πξψηνο ν εξεπλεηήο Holland (1985) έδεημε πσο φζν κεγαιχηεξν είλαη ην ηαίξηαζκα αλάκεζα ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη ηε ζέζε εξγαζίαο, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία. Γηα ην ιφγν απηφ νη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα δίλνπλ κεγάιε ζεκαζία ζηελ επηινγή ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηδηαίηεξα ησλ ζηειερψλ πνπ πξννξίδνληαη λα θαηαιάβνπλ λεπξαιγηθέο ζέζεηο θαη λα επηηειέζνπλ ζπγθεθξηκέλεο εμεηδηθεπκέλεο εξγαζίεο. Ζ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία έρεη κηα ζεηξά ζεηηθά απνηειέζκαηα, ηα νπνία αθνξνχλ θπξίσο ηελ απφδνζε ηνπ εξγαδνκέλνπ. Σα απνηειέζκαηα απηά είλαη : Ιθαλνπνίεζε θαη Παξαγσγηθόηεηα : νη έξεπλεο ησλ ηειεπηαίσλ 60 εηψλ, έρνπλ δείμεη ηελ χπαξμε ζρέζεο κεηαμχ ηθαλνπνίεζεο θαη παξαγσγηθφηεηαο (Herzberg, 1957). Γπζηπρψο, ε ζρέζε απηή δελ έρεη θαζνξηζηεί κε αθξίβεηα κέρξη ζήκεξα θαη δελ μέξνπκε πνηεο ζπλζήθεο ηθαλνπνίεζεο ιεηηνπξγνχλ σο θαιχηεξν αίηην, γηα ην απνηέιεζκα ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Ιθαλνπνίεζε θαη Απνπζία από ηελ εξγαζία : ππάξρεη κηα αξλεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία θαη ηε ζπζηεκαηηθή απνπζία (Locke, 1984). Ο δπζαξεζηεκέλνο εξγαδφκελνο έρεη δηθαηνινγία λα απνπζηάδεη ζπρλφηεξα απφ ηελ εξγαζία ηνπ, ρσξίο απηφο λα είλαη θαη ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο. Ζ απνπζία απφ ηελ εξγαζία ζρεηίδεηαη κε ην άκεζν νηθνγελεηαθφ ή θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ. Ιθαλνπνίεζε θαη Αιιαγή εξγαζίαο : ππάξρεη κηα αξλεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία θαη ηελ αιιαγή εξγαζίαο (Griffeth, 1979). Ζ ζρέζε φκσο απηή δελ είλαη ηζρπξή. Ζ αιιαγή εξγαζίαο επεξεάδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηηο επθαηξίεο, ηηο πξνζδνθίεο, ηα ρξφληα ζηελ επηρείξεζε, ηελ απφδνζε θαη ηελ ςπρνινγία ηνπ εξγαδνκέλνπ. [5.2] Τποκίνηση - Κίνητρο Ζ Τπνθίλεζε ή αιιηψο Κίλεηξν, είλαη κηα ζχλζεηε έλλνηα, ε νπνία ραξαθηεξίδεη ην άηνκν/εξγαδφκελν, ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δσήο ηνπ. ηελ νπζία δελ πξφθεηηαη γηα κηα απιή ηάζε ηνπ αηφκνπ, δειαδή αλ θάπνηνο έρεη ρακειφ θίλεηξν ζηε δηελέξγεηα κηαο εξγαζίαο, δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο ηεκπέιεο ή αλεπξφθνπνο, ζε φ,ηη θάλεη ζηε δσή ηνπ. Απηφ πνπ έρεη απνδεηρζεί, είλαη πσο ε ππνθίλεζε-θίλεηξν, είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε. ίγνπξα, θάζε άηνκν δηαθέξεη σο πξνο ην βαζκφ ηεο ππνθίλεζεο θαη θάζε άηνκν δελ έρεη ηα ίδηα θίλεηξα. Σν ίδην άηνκν πνπ «βαξηέηαη» λα επηηειέζεη κηα εξγαζία, κπνξεί λα δείρλεη κεγάιν δήιν ζηελ επηηέιεζε θάπνηαο άιιεο, αθφκα θαη αλ απηή δελ ηνπ απνθέξεη θάπνην άκεζν φθεινο, γηα παξάδεηγκα ζε εζεινληηθή εξγαζία. Ζ ππνθίλεζε-θίλεηξν, νξίδεηαη σο ε πξνζπκία ηνπ αηφκνπ, λα αζθήζεη πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη είηε άκεζα πξνζσπηθά, είηε έκκεζα νξγαλσζηαθά/επηρεηξεκαηηθά νθέιε ή λα εμππεξεηήζεη θάπνηα αλάγθε ηνπ. Απηφ πνπ εμεηάδεη ε Ο δελ είλαη γεληθά ε

46 46 ππνθίλεζε, αιιά ε ππνθίλεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ απέλαληη ζηελ επηρείξεζε/νξγαληζκφ θαη πσο απηή αληαλαθιάηαη ζηε ζπκπεξηθνξά ζε ζρέζε κε ηελ εξγαζία πνπ επηηειεί. Σα ηξία βαζηθά ζηνηρεία είλαη : ε πξνζπάζεηα, νη πξνο επίηεπμε ζηφρνη θαη νη αλάγθεο. Ζ πξνζπάζεηα, έρεη λα θάλεη κε ην πφζν έληνλα ελεξγεί ν εξγαδφκελνο. ηαλ θάπνηνο έρεη ηζρπξφ θίλεηξν, πξνζπαζεί πεξηζζφηεξν ή έρεη φπσο ιέκε κεγαιχηεξν δήιν, γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ θαζήθνληνο. Ζ έληαζε ηεο πξνζπάζεηα είλαη ην πξψην βήκα. ηε ζπλέρεηα πξέπεη εθηφο απφ ηελ έληαζε λα εμεηάζνπκε θαη ηελ πνηφηεηα ηεο πξνζπάζεηαο. Μπνξεί θάπνηνο λα πξνζπαζεί ζθιεξά αιιά λα κελ έρεη απνηέιεζκα, ελψ θάπνηνο άιινο λα πξνζπαζεί ιηγφηεξν θαη λα πεηπραίλεη. Απηφ είλαη γλσζηφ σο «δελ ζέιεη θφπν ζέιεη ηξφπν». Ο ηξφπνο α- πνθηάηαη κε ην δήιν, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ εκπεηξία θαη ηε ζπλεξγαζία. Ζ αλάγθε, ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηνλ ςπρηθφ θφζκν θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ θαη ζηελ νπζία είλαη κηα εζσηεξηθή θαηάζηαζε ηνπ αηφκνπ, ε νπνία ηνλ νδεγεί ψζηε λα ζεσξεί θάπνηα πξάγκαηα ή θαηαζηάζεηο απαξαίηεηα ή ειθπζηηθά γηα ηε δσή ηνπ. Μηα αλεθπιήξσηε αλάγθε, δεκηνπξγεί ζπζζσξεπκέλε έληαζε θαη θηλεηνπνηεί ην άηνκν, πξνο ηελ θαηεχζπλζε εθπιήξσζεο ηεο. Απηή ε θηλεηνπνίεζε-θίλεηξν, νδεγεί ην άηνκν λα ζέζεη ζηφρνπο θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαδεηήζεη ηξφπνπο γηα ηελ επίηεπμε ηνπο. Ζ επηηπρία ηνπ ζηφρνπ, ζπλεπάγεηαη ηθαλνπνίεζε ηεο αλάγθεο θαη νδεγεί ζε κείσζε ηεο έληαζεο. Ο εξγαδφκελνο κε θίλεηξν, παξνπζηάδεη ζεηηθή εζσηεξηθή θαηάζηαζε (Steers, 1983), νπφηε θαηαβάιεη πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ην ζηφρν ηνπ. Σν δεηνχκελν είλαη πξψηνλ λα δεκηνπξγείηαη θίλεηξν ζηνλ εξγαδφκελν θαη δεχηεξνλ ε πξνζπάζεηα ηνπ εξγαδφκελνπ λα δηνρεηεχεηαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Πξέπεη νη ζηφρνη θαη νη αλάγθεο ηνπ εξγαδνκέλνπ λα ζρεηίδνληαη αλ φρη λα ηαπηίδνληαη κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο α- λάγθεο ηεο επηρείξεζεο, δηαθνξεηηθά ε επηρείξεζε δελ έρεη ην κέγηζην δπλαηφ θέξδνο απφ ηνλ εξγαδφκελν. ε θάζε πεξίπησζε, ην θίλεηξν γελλάηαη κέζα ζην ίδην ην άηνκν, απηφ πνπ έρεη ζεκαζία είλαη ε πξνζπάζεηα λα δηνρεηεχεηαη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. ΥΖΜΑ 8 Έλα Απιφ Μνληέιν Τπνθίλεζεο (Daft, 2006) Ζ κειέηε ηεο ππνθίλεζεο, έρεη νδεγήζεη ηελ Ο ζε κηα ζεηξά ζεσξίεο, νη νπνίεο πξνζπαζνχλ λα εμεγήζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ. Οη ζεκαληηθφηεξεο απφ απηέο είλαη: Θεσξίεο Αλαγθώλ (Maslow, 1954): ζεσξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο αλάγθεο ηνπ αηφκνπ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπο. Θεσξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Εξγαζίαο : θαιφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, επέιηθηεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη εξγαζηαθέο πξνθιήζεηο, νδεγνχλ ζε πςειφηεξε ππνθίλεζε θαη απνδφζεηο. Θεσξία Επίηεπμεο ηόρσλ (Locke, 1968): νη δχζθνινη ζηφρνη απαηηνχλ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα γηα ηελ επίηεπμε ηνπο. πνηνο θπλεγάεη πςεινχο ζηφρνπο έρεη πςειφηεξα θίλεηξα.

47 47 Θεσξία Ελδπλάκσζεο (Porter, 1979): ε ελδπλάκσζε απνδεδεηγκέλα ζρεηίδεηαη κε πςειφηεξεο εξγαζηαθέο επηδφζεηο. Θεσξία Ακεξνιεςίαο (Adams, 1965) : ν εξγαδφκελνο ζπγθξίλεη ην αληηθείκελν ηεο εξγαζία ηνπ θαη ηηο απνιαβέο ηνπ, κε απηέο ησλ άιισλ. Αλ α- ηζζαλζεί δηθαησκέλνο ή αδηθεκέλνο αληηδξά αλάινγα ζεηηθά ή αξλεηηθά. Θεσξία Πξνζδνθηώλ (Vroom, 1964): αλ ε εθηέιεζεο ηεο εξγαζίαο έρεη θάπνην αλακελφκελν φθεινο, ηφηε ην θίλεηξν θαη ν δήινο είλαη ηζρπξφηεξα. ην επφκελν ζρήκα, παξνπζηάδεηαη ελδεηθηηθά ε Θεσξία Πξνζδνθηψλ: ΥΖΜΑ 9 Θεσξία Πξνζδνθηψλ (Daft, 2006) [5.3] Διοίκηση με τόχους Δίλαη έλα πξφγξακκα δηνίθεζεο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο, νη νπνίνη έρνπλ ηεζεί ζπκκεηνρηθά, έρνπλ ζπγθεθξηκέλν ρξνλνδηάγξακκα θαη αλαηξνθνδνηνχληαη ζπλερψο, κε βάζε ηελ θαηαγεγξακκέλε πξφνδν. Ζ ηδέα πξνηάζεθε γηα πξψηε θνξά πξηλ απφ 50 ρξφληα, απφ ηνλ Drucker (1954), ν νπνίνο είρε θαηά λνπ ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη φρη απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζήκεξα, δειαδή ηνλ απφιπην έιεγρν ηνπο. ηεξίδεηαη ζην κεηαζρεκαηηζκφ ησλ ζπλνιηθψλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο, ζε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο γηα ηηο επηκέξνπο δηεπζχλζεηο, ηα αληίζηνηρα ηκήκαηα ηνπο θαη ηειηθά ηνπο εξγαδνκέλνπο. Γίλεηαη δειαδή κηα δηαδνρηθή δηαίξεζε ησλ ζηφρσλ θαη ζηε ζπλέρεηα δηακνηξαζκφο ζε φια ηα επίπεδα θαη ιεηηνπξγηθέο κνλάδεο, πξνθεηκέλνπ φινη λα ζπκκεηέρνπλ, κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν, ζηελ ηειηθή επηηπρία. ινη νη ζηφρνη πξέπεη λα θαηαγξαθνχλ θαη λα ηεζνχλ κε ζαθήλεηα θαη ιεπηνκέξεηα. Γελ αξθεί λα εθθξάζνπκε ηε γεληθή καο επηζπκία πρ γηα βειηίσζε ηεο θεξδνθνξίαο ή ησλ παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ. Πξέπεη νη ζηφρνη λα κεηαηξαπνχλ ζε απηέο επηδηψμεηο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα θαηαλνεζνχλ απφ φιε ηε δνκή ηεο επηρείξεζεο, κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ, λα αμηνινγεζνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα απνηηκεζνχλ θαη ίζσο λα βειηησζνχλ.

48 48 Βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο επηηπρίαο ηεο Γηνίθεζεο κε ηφρνπο (Manage By Objectives - ΜΒΟ), είλαη ε ζπκκεηνρή (Carroll & Tosi, 1973). Οη ζηφρνη δελ πξέπεη λα ηίζεληαη κνλνκεξψο απφ ηα ζηειέρε ηεο επηρείξεζεο θαη ζηε ζπλέρεηα δίλνληαη σο παξαδνηέα ζηελ ππφινηπε ηεξαξρία. Οη ζηφρνη πξέπεη λα θαζνξίδνληαη ζπκκεηνρηθά, θαζψο ηα ζηειέρε θαη νη εξγαδφκελνη θάζε βαζκίδαο γλσξίδνπλ θαιχηεξα απφ ηνλ θαζέλα, ηηο δπλαηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ζην αληίζηνηρν επίπεδν. ινη καδί ζπκθσλνχλ, θαζνξίδνπλ ηηο επηκέξνπο παξακέηξνπο, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν κέηξεζεο θαη αμηνιφγεζεο. Σν ηειηθφ ζπζηαηηθφ ηεο ΜΒΟ είλαη ε αλαηξνθνδφηεζε ηεο δηαδηθαζίαο. Ζ ΜΒΟ ε- πηδηψθεη ζπλερή ξνή ηεο πιεξνθνξίαο, ζε φια ηα ζηάδηα κέρξη ηελ ηειηθή επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ. Ζ αλαηξνθνδφηεζε απνηξέπεη ηελ απφθιηζε απφ ηνπο ζηφρνπο, θαζψο κφιηο παξαηεξεζεί θάπνηα αλσκαιία/πξφβιεκα, ακέζσο γίλνληαη ελέξγεηεο γηα ηε βειηίσζε επηκέξνπο εξγαζηψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ. [5.4] Τποκίνηση της υμπεριφοράς Σν ηππηθφ OB Mod πξφγξακκα, αθνινπζεί έλα κνληέιν, ην νπνίν απνηειείηαη απφ πέληε βήκαηα (Luthans & Kreitner, 1974) : (1) πξνζδηνξηζκφο ησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απφδνζε ηνπ εξγαδνκέλνπ (2) κέηξεζε απηψλ ησλ ζπκπεξηθνξψλ (3) εληνπηζκφο απξφνπησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη πηζαλψλ πξνβιεκάησλ (4) αλάπηπμε θαη εθαξκνγή κηαο ζηξαηεγηθήο παξέκβαζεο/επηξξνήο (5) αμηνιφγεζε ηεο απφδνζεο. Κάζε πξάμε πνπ εθηειείηαη, επεξεάδεη ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ, ζεηηθφ ή αξλεηηθφ, ηελ απφδνζε ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη θαη επέθηαζε ην ηειηθφ απνηέιεζκα. Γηα ην ιφγν απηφ θάζε ζπκπεξηθνξά θαηαγξάθεηαη, κεηξάηαη, απνηηκάηαη ε ζπκκεηνρή ηεο θαη ζηε ζπλέρεηα εληζρχεηαη ή απνηξέπεηαη, κε ζθνπφ ηελ ηειηθή επηηπρία ησλ ζηφρσλ. Ζ OB Mod, έρεη απνδεηρζεί πσο εληνπίδεη θαη απνηξέπεη ιάζε, απνηξέπεη ηηο θαζπζηεξήζεηο, κεηψλεη ηα αηπρήκαηα θαη ηειηθά βειηηψλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα. Έρεη φκσο θαη κεξηθά κεηνλεθηήκαηα. Σν βαζηθφηεξν φισλ είλαη πσο ρξεζηκνπνηείηαη κε ζθνπφ ηε ρεηξαγψγεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Ο κεγάινο παξεκβαηηζκφο, κεηψλεη ηηο ειεπζεξίεο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπο αλαγθάδεη ζε κνλφηνλε επαλάιεςε δξαζηεξηνηήησλ, ρσξίο πεξηζψξηα θαζπζηέξεζεο αθφκα θαη μεθνχξαζεο. Ζ πξνζπάζεηα γηα ηειεηνπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ, αθήλεη απέμσ ηνλ εξγαδφκελν θαη δελ ηνπ δίλεη πεξηζψξηα ειηγκψλ, βειηίσζεο θαη ππνθίλεζεο. [5.5] υμμετοχική Διοίκηση Ζ πκκεηνρηθή Γηνίθεζε, είλαη κηα δηαδηθαζία φπνπ νη πθηζηάκελνη ζπκκεηέρνπλ ε- λεξγά ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, καδί κε ηα αλψηεξα ζηειέρε. Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία είλαη αξθεηά δεκνθξαηηθή θαη δεζκεπηηθή, κε ηελ έλλνηα φηη απφ ηη ζηηγκή πνπ φινη ζπκκεηέρνπλ, φινη έρνπλ ζρεδφλ ηνλ ίδην βαζκφ πιεξνθφξεζεο, φινη έρνπλ δηθαίσκα λα εθθξαζηνχλ θαη λα ζπλαπνθαζίζνπλ θαη θαλείο δελ κπνξεί λα ηζρπξηζηεί φηη δελ γλψξηδε ή α- δηθήζεθε απφ θάπνηα απζαίξεηε απφθαζε ηεο δηνίθεζεο. ινη νη ζπκκεηέρνληεο, είλαη π- πνρξεσκέλνη λα ζηεξίμνπλ ηηο απνθάζεηο θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, ρσξίο ππνλνκεχζεηο (Cotton & Vollrath, 1988).

49 49 Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία έρεη πξνηαζεί σο «παλάθεηα» ζε πεξηπηψζεηο ρακεινχ εζηθνχ, ρακειήο ππνθίλεζεο θαη ρακειήο παξαγσγηθφηεηαο. Πνιιέο θνξέο κάιηζηα έρεη πξνηαζεί θαη σο ε πην εζηθή ιχζε, γηα κηα επηρείξεζε/νξγαληζκφ. Ζ πκκεηνρηθή Γηνίθεζεο, δελ είλαη φκσο θαηάιιειε γηα θάζε πεξίπησζε. Ζ ζπκκεηνρή ρξεηάδεηαη ρξφλν, εκπεηξία, ζρεδφλ ηέιεηα πιεξνθφξεζεο, εθπαίδεπζε, ελδηαθέξνλ θαη ελαζρφιεζε απφ φινπο, γηα θάζε πηζαλφ δήηεκα. Πνιιέο θνξέο απαηηεί εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο, δπλαηφηεηα έθθξαζεο θαη επηθνηλσλίαο, θαζψο θαη αληίζηνηρε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, ε νπνία λα επηηξέπεη/επλνεί ηε ζπκκεηνρή (Tannenbaum, 1961). Σν απνηέιεζκα ηεο ζπκκεηνρήο, είλαη πσο ηα πνιιά κπαιά ζθέθηνληαη θαιχηεξα απφ ηα ιίγα. Ζ νκαδηθά εξγαζία, ε επηθνηλσλία θαη ε ζπλεξγαζία ησλ δηαθνξεηηθψλ ηκεκάησλ έρνπλ σο απνηέιεζκα πνηνηηθά θαιχηεξεο απνθάζεηο θαη ζηφρνπο. Σέινο, ε ζπκκεηνρή ηθαλνπνηεί ηελ αλάγθε ηεο επηθνηλσλίαο θαη θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ, κέζα ζην εξγαζηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Οη αληακνηβή ηεο ζπκκεηνρήο είλαη ςπρηθή θαη εζηθή. Ζ εξγαζία γίλεηαη πεξηζζφηεξν ελδηαθέξνπζα, πξνθιεηηθή θαη απνθηά άιιε ζεκαζία γηα θάζε εξγαδφκελν ρσξηζηά ή ζαλ ζχλνιν. Ζ απαίηεζε απηή είλαη γλψξηζκα ησλ λέσλ εξγαδνκέλσλ, νη νπνίνη γηα λα ηαπηηζηνχλ κε ηελ επηρείξεζε επηζπκνχλ ηελ πςειφηεξε ζπκκεηνρή ζε απηή. ην ζρήκα πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη νη δηαθνξεηηθέο παξάκεηξνη πνπ επεξεάδνπλ ηε πκκεηνρηθή Γηνίθεζε: ΥΖΜΑ 10 πκκεηνρηθή Λήςε Απνθάζεσλ (Daft, 2006) [5.6] Διοίκηση Απολαβών με βάση την Απόδοση Ο παξαπάλσ ηξφπνο δηνίθεζεο είλαη δηεζλψο γλσζηφο σο «Pay for Performance» θαη απεπζχλεηαη ηφζν ζηα ζηειέρε φζν θαη ην απιφ πξνζσπηθφ. Οη απνιαβέο βαζίδνληαη ζε θά-

50 50 πνην ζχζηεκα κέηξεζεο θαη πινπνηνχληαη κε αληίζηνηρα πνζνζηά αλάινγα κε ηε ζέζε, ηα θαζήθνληα θαη ηηο επζχλεο. ε ζρέζε κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν ακνηβήο, πνπ ιακβάλεη ππφςε ηνπ ην ρξφλν α- παζρφιεζεο θαη ην σξάξην, ε δηνίθεζε κε απνιαβέο βαζίδεηαη ζε θάπνην κέηξν απφδνζεο, φπσο αηνκηθή παξαγσγηθφηεηα, παξαγσγηθφηεηα ηκήκαηνο, πιήζνο παξαγγειηψλ, χςνο πσιήζεσλ, αξηζκφο εμππεξεηνχκελσλ πειαηψλ, θεξδνθνξία θιπ. Γχν φκσο είλαη ηα βαζηθά ζπζηήκαηα απνιαβψλ : νη απνιαβέο κε ην θνκκάηη, θπξίσο γηα ηνπο εξγάηεο ζηηο καδηθέο γξακκέο παξαγσγήο θαη ηα εηήζηα bonus, αλάινγα κε ηελ θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο. Οη απνιαβέο κε ην θνκκάηη, αθνξνχλ έλα ζηαζεξφ θαη ζπγθεθξηκέλν πνζφ, γηα θάζε νινθιεξσκέλν θνκκάηη πνπ παξάγεηαη. Αληίζηνηρα νη πσιεηέο ή απηνί πνπ παξέρνπλ ππεξεζίεο ακείβνληαη κε πνζνζηά επί ησλ πσιήζεσλ ή ηνπ θαζαξνχ θέξδνπο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο νη επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ έλα κηθηφ ζχζηεκα πνπ πεξηιακβάλεη έλα βαζηθφ σ- ξνκίζζην ζπλ απνιαβέο κε ην θνκκάηη. Έηζη ν ππάιιεινο εμαζθαιίδεη έλα ειάρηζην εηζφδεκα θαη έρεη επηπιένλ θίλεηξν γηα παξαγσγή. [5.7] Ευέλικτες Απολαβές Ζ δηνίθεζε κε Δπέιηθηεο Απνιαβέο, επηηξέπεη ζηνπο εξγαδνκέλνπο λα επηιέμνπλ α- λάκεζα ζε δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα απνιαβψλ. Ζ ηδέα είλαη λα δνζεί ειεπζεξία ζηνλ εξγαδφκελν, λα επηιέμεη ν ίδηνο ην «παθέην» απνιαβψλ πνπ ηνλ βνιεχεη ή ηαηξηάδεη θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο ηνπ (Wall Street Journal, 1990). Σν παξαδνζηαθφ ζχζηεκα ακνηβψλ είρε δνκεζεί κε βάζε ηνλ εξγαδφκελν θαη ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ήκεξα ηα πξάγκαηα έρνπλ αιιάμεη ξηδηθά. Σα επέιηθηα πξνγξάκκαηα απνιαβψλ, ηαηξηάδνπλ θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο ηνπ ζχγρξνλνπ εξγαδνκέλνπ θαη ηεο επνρήο καο θαη δίλνπλ δπλαηφηεηα επειημία θαη εμαζθάιηζεο. Σα πξνγξάκκαηα απηά μεθίλεζαλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη ζήκεξα έρνπλ εθαξκνγή ζηελ πιεηνςεθία ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ, αθφκα θαη ησλ κεζαίσλ. Ο βαζηθφο ιφγνο εθαξκνγήο ηνπο είλαη ε εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ, απφ ηελ πιεπξά ηεο επηρείξεζεο, κέζα απφ ζπκθσλίεο κε άιιεο επηρεηξήζεηο παξνρήο ππεξεζηψλ. Σα παθέηα απνιαβψλ, πεξηιακβάλνπλ: πξνγξάκκαηα ηδησηηθήο αζθάιηζεο, ηαηξηθέο θαη λνζνθνκεηαθέο θαιχςεηο, επελδπηηθά θαη ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα, πξνγξάκκαηα αλαςπρήο, πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο, επθαηξίεο ζηαδηνδξνκίαο γηα ηα παηδία ησλ εξγαδνκέλσλ θιπ. [5.8] ύστημα Απολαβών Δύο Σαχυτήτων Σν ζχζηεκα απνιαβψλ δχν ηαρπηήησλ μερσξίδεη ηνπο παιαηνχο απφ ηνπο λένπο εξγαδνκέλνπο (Ross, 1985). Οη λένη εξγαδφκελνη πξνζιακβάλνληαη κε ζεκαληηθά ρακειφηεξεο απνιαβέο, ζε ζρέζε κε ηνπο ελ ελεξγεία ζπλαδέιθνπο ηνπο, πνπ ππεξεηνχλ ζηηο αληίζηνηρεο ζέζεηο. Τπάξρνπλ δχν παξαιιαγέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο : ε πξψηε αθνξά έλα αξρηθά κηθξφηεξν εκεξνκίζζην, ην νπνίν αξγά αιιά ζηαζεξά απμάλεηαη, κέρξη λα εμηζσζεί κε

51 51 ηνπο ελ ελεξγεία ππαιιήινπο, κεηά απφ κεξηθά ρξφληα, ε δεχηεξε θξαηάεη ηνπο λένπο ππαιιήινπο ζε κφληκε βάζε κηζζνινγηθά ρακειφηεξα, ζε ζρέζε κε ηνπο ελ ελεξγεία. Σν κεγάιν εξψηεκα είλαη πσο είλαη απνδεθηή απηή ε θαηάζηαζε απφ ηελ θνηλσλία θαη ηα εξγαηηθά ζσκαηεία. Σν ζχζηεκα απνιαβψλ δχν ηαρπηήησλ έξρεηαη λα δψζεη ιχζε ζηηο θαζνιηθέο κεηψζεηο κηζζνχ, πνπ ππφ άιιεο ζπλζήθεο ζα πθίζηαην ην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο εηαηξίαο. Ζ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο θαη ε εηζαγφκελε εξγαηηθή δχλακε, κέζσ ησλ αιινδαπψλ εξγαηψλ, νδήγεζε ηηο εηαηξίεο ζε πεξηθνπέο κηζζψλ γηα εμνηθνλφκεζε ρξήκαηνο. Σν ζχζηεκα απνιαβψλ δχν ηαρπηήησλ είλαη κηα ελαιιαθηηθή ιχζε, ε ν- πνία κεηψλεη δξαζηηθά ηα έμνδα κηζζνδνζίαο. Σν ζεκαληηθφηεξν κεηνλέθηεκα, είλαη ε δεκηνπξγία δπζαξέζθεηαο απφ ηελ πιεπξά ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (Martin & Peterson, 1987). Οη δηαθξίζεηο απνηεινχλ ζηελ νπζία αδηθία ζε βάξνο ησλ λέσλ εξγαδνκέλσλ θαη κεηψλνπλ ζεκαληηθά ηελ ππνθίλεζε θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα. Δλψ ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα θάπνηα ζηηγκή άξρηζε λα απνδπλακψλεηαη, ηα ηειεπηαία ρξφληα κε ηηο πνιπεζληθέο εηαηξίεο θαη ηε κεηαθίλεζε ησλ εξγαδνκέλσλ, απφ ρψξα ζε ρψξα, έρεη εληζρπζεί ζεκαληηθά. [5.9] Εναλλακτικά Προγράμματα Εργασίας Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ δεκηνπξγεζεί, απφ ηηο επηρεηξήζεηο, κηα ζεηξά απφ ελαιιαθηηθά πξνγξάκκαηα εξγαζίαο (Smith, 1986). Σα ζεκαληηθφηεξα απφ απηά είλαη : Ο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο εξγάζηκεο εβδνκάδαο (Calvasina & Boxx, 1975): ε πην δηαδεδνκέλε κνξθή είλαη απηή ηεο ζπκπίεζεο ησλ εξγαζίκσλ εκεξψλ απφ 5 ζε 4 κε ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ εξγαζίκσλ σξψλ απφ 8 ζε 10. Απηφ ην πξφγξακκα αθήλεη ζηνλ εξγαδφκελν πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα αλαςπρή θαη εθπιήξσζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ ππνρξεψζεσλ. Γηεπθνιχλεη ηηο κεηαθηλήζεηο, ηνλψλεη ηα εκπνξηθά θαηαζηήκαηα, δεκηνπξγεί αίζζεκα ηθαλνπνίεζεο, κεηψλεη ηελ απνπζία απφ ηελ εξγαζία, απμάλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη θαηά ζπλέπεηα ην θέξδνο. Δπέιηθην σξάξην εξγαζίαο (Flextime) : ν εξγαδφκελνο πξέπεη λα εξγαζηεί ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ σξψλ θάζε εβδνκάδα (Ralston, 1988). Δπηηξέπεη φκσο ειεπζεξία ζηελ ψξα άθημεο θαη απνρψξεζεο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν θαη ζηελ νπζία κεηαθίλεζε ηνπ σξαξίνπ εξγαζίαο, νπνηαδήπνηε ζηηγκή κέζα ζην 24- σξν. Απηφ ην πξφγξακκα έρεη αξθεηά ζεηηθά ζηνηρεία, θαζψο επηηξέπεη ζηνλ εξγαδφκελν λα ην πξνζαξκφζεη ζηηο θαζεκεξηλέο ηνπ αλάγθεο. Δίηε κνηξάδεηαη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, είηε αηζζάλεηαη θαιχηεξα λα εξγάδεηαη ζπγθεθξηκέλεο ψξεο ηεο εκέξαο, είηε ζέιεη λα θάλεη ηηο δνπιεηέο ηνπ, κπνξεί λα επηιέμεη ην πφηε ζα εξγαζηεί. Γηακνηξαζκφο Δξγαζίαο : έλα ζρεηηθά πξφζθαην πξφγξακκα εξγαζίαο είλαη απηφ ηνπ δηακνηξαζκνχ ηεο εξγαζίαο. Δπηηξέπεη ζε δχν ή πεξηζζφηεξνπο εξγαδνκέλνπο λα κνηξάδνληαη ηηο εξγάζηκεο ψξεο ηεο εβδνκάδαο. Δίλαη θάηη ζαλ ηε κεξηθή απαζρφιεζε, ρσξίο φκσο ζπγθεθξηκέλν σξάξην θαη επηηξέπεη ζηελ επηρείξεζε λα δνθηκάζεη πεξηζζφηεξα άηνκα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε εξγαζία. Έηζη κπνξεί λα βξεη ην θαηάιιειν άηνκν γηα θάζε ζέζε.

52 52 Δξγαζία απφ Απφζηαζε (Dunham & Pierce, 1987): ε πην ζχγρξνλε κνξθή εξγαζίαο είλαη απφ απφζηαζε. Ο εξγαδφκελνο κπνξεί απφ ην ζπίηη ηνπ, ζπλήζσο κε ηε ρξήζε ελφο ππνινγηζηή λα επηηειέζεη ηελ εξγαζία ηνπ, ρσξίο λα δεζκεχεηαη απφ ην ρψξν εξγαζίαο. Έηζη γιηηψλεη πεξηηηέο κεηαθηλήζεηο, βξίζθεηαη ζε ρψξν ηεο επηινγήο ηνπ, πνπ είλαη ζαθψο πην επράξηζηνο απφ ην γξαθείν ηνπ, είλαη πην «ραιαξφο» θαη ηαπηφρξνλα κπνξεί λα ζπλδπάζεη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εξγαζίεο. ΠΗΝΑΚΑ 1 Δλαιιαθηηθά Πξνγξάκκαηα Δξγαζίαο (Daft, 2006) [5.10] Επανασχεδιασμός της Εργασίας Ο Δπαλαζρεδηαζκφο ηεο Δξγαζίαο (Business Week, 1989) αζρνιείηαη ηφζν κε ηνλ ηξφπν πνπ ζπλδπάδνληαη νη επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο, γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο φζν θαη κε ηελ αιιαγή ηνπο ηξφπνπ εξγαζίαο, γηα ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ απνηειέζκαηνο. ην επφκελν ζρήκα, παξνπζηάδνληαη ηξεηο ηερληθέο επαλαζρεδηαζκνχ ηεο εξγαζίαο :

53 53 ΥΖΜΑ 11 Δπαλαζρεδηαζκφο ηεο Δξγαζίαο (Daft, 2006) [5.11] Εναλλαγή της Εργασίας Έλαο απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα λα αληηκεησπηζηεί ε ξνπηίλα ηεο θαζεκεξηλήο εξγαζίαο είλαη ε Δλαιιαγή ηεο Δξγαζίαο (Posner, 1990). ηαλ κηα επηκέξνπο εξγαζία δελ είλαη πιένλ ελδηαθέξνπζα ή «πξνθιεηηθή», ν εξγαδφκελνο ελαιιάζζεηαη ζε κηα άιιε εξγαζία, ζην ίδην πάληα ηκήκα ή επίπεδν. Σν πιενλέθηεκα είλαη πσο ε δηαθνξνπνίεζε ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν απνηξέπεη ηε κνλνηνλία θαη ηε βαξεκάξα. Δπίζεο ε επαθή ηνπ εξγαδφκελνπ κε λέα αληηθείκελα επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε λέσλ δεμηνηήησλ, ηελ επειημία θαη ηελ πηζαλή χπαξμε λέσλ απνιαβψλ. Σα κεηνλεθηήκαηα έρνπλ λα θάλνπλ κε ην θφζηνο εθπαίδεπζεο, ηελ αξρηθή κεησκέλε παξαγσγηθφηεηα κέρξη ηελ πξνζαξκνγή ηνπ εξγαδνκέλνπ ζηε λέα ζέζε, ηηο πηζαλέο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο ζηε λέα εξγαζία, ηηο αδπλακίεο ζπλεξγαζίαο θαη ηελ απνπξνζαλαηνιηζκφ ηνπ εξγαδνκέλνπ απφ ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ. [5.12] Επέκταση της Εργασίας Ζ ηδέα ηεο νξηδφληηαο επέθηαζεο ηεο εξγαζίαο, έγηλε δεκνθηιήο ηε δεθαεηία ηνπ Ζ αχμεζε ησλ επηηεινχκελσλ δξαζηεξηνηήησλ, απφ έλα θαη κφλν εξγαδφκελν, δεκηνχξγεζε πνιχ-πνίθηιεο εξγαζίεο. Απηή ε δηαδηθαζία αχμεζε ηειηθά ηελ πνιππινθφηεηα θαη επέθεξε δπζαξέζθεηα ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Ζ αχμεζε θαη ζπκπίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ηδηαίηεξα ζηηο κέξεο καο πνπ νη εξγαζίεο απαηηνχλ ιεπηνκέξεηα θαη ηαρχηεηα, ιεηηνπξγεί ε- λάληηα ζηελ παξαγσγηθφηεηα. Μφλν ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο επέθεξε ζεηηθά απνηειέζκαηα θαη θπξίσο ζε επαλαιακβαλφκελεο εξγαζίεο ξνπηίλαο. [5.13] Εμπλουτισμός της Εργασίας Ο Δκπινπηηζκφο ηεο Δξγαζίαο, αλαθέξεηαη ζηελ θάζεηε επέθηαζε ηεο εξγαζίαο. Απμάλεη ην βαζκφ, ζηνλ νπνίν ν εξγαδφκελνο αζθεί έιεγρν πάλσ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ εθηέιεζε, ηελ απνηίκεζε θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε ηεο εξγαζίαο. Μηα εκπινπηηζκέλε εξγαζία, νξγαλψλεη ηηο επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο, κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα επηηξέπεη ηελ νινθ-

54 54 ιήξσζε ησλ εξγαζηψλ, κε κεγαιχηεξε αλεμαξηεζία θαη απμεκέλε αίζζεζε ηνπ θαζήθνληνο. Ο εξγαδφκελνο, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνηηκήζεη ηελ εξγαζία ηνπ θαη λα ιάβεη, άκεζα, φ- ιεο ηηο απαξαίηεηεο δηνξζσηηθέο ελέξγεηεο, πνπ ζα βειηηψζνπ ηελ απφδνζε ηνπ. Παξαθάησ αλαθέξνπκε ηνπο δεκνθηιέζηεξνπο ηξφπνπο (Hackman, 1977) εκπινπηηζκνχ ηεο εξγαζίαο: πλδπαζκφο δξαζηεξηνηήησλ : νη δξαζηεξηφηεηεο αληί λα θαηαθεξκαηίδνληαη, νξγαλψλνληαη ζε κεγαιχηεξεο θαη πην νινθιεξσκέλεο εξγαζίεο. Γεκηνπξγία Δξγαζηαθψλ Μνλάδσλ : ζθνπφο είλαη ε έληαμε ηνπ εξγαδνκέλνπ ζε εξγαζηαθέο κνλάδεο, πνπ ηνπ δίλνπλ ηελ αίζζεζε ηεο «ηδηνθηεζίαο ηεο εξγαζίαο» θαη απμάλνπλ ην ελδηαθέξνλ θαη ηηο πξνθιήζεηο. Δγθαζίδξπζε Πειαηεηαθψλ ρέζεσλ : ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο επλνείηαη ε δεκηνπξγία άκεζεο ζρέζεο αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηνπο πειάηεο. Έηζη απμάλεηαη ε εκπεηξία, νη ηθαλφηεηεο, ε απηνλνκία θαη ε άκεζε αλαηξνθνδφηεζε, ηνπο εξγαδνκέλνπ. Καζεηνπνίεζε ηεο Δξγαζίαο : πεξηγξάθεθε παξαπάλσ. Καλάιηα Αλνηρηήο Δπηθνηλσλίαο : κε ηελ αχμεζε ηεο επηθνηλσλίαο, απμάλεηαη ε αλαηξνθνδφηεζε, ζεηηθή-αξλεηηθή, θαη ν εξγαδφκελνο κπνξεί λα ζρεκαηίζεη κηα αθξηβή εηθφλα ζρεηηθά κε ην αλ θάλεη θαιά ηε δνπιεηά ηνπ, αλ βειηηψλεηαη ή αλ ρεηξνηεξεχεη.

55 55 [6+ Ομάδες Εργασίας «Ένα ππαγμαηικά αξιοζημείωηο θαινόμενο, ζσεηικά με ηιρ Ομάδερ Δπγαζίαρ, είναι πωρ μποπεί να κάνει 5. Φςζικά δεν ππέπει να ξεσνάμε πωρ ςπάπσει πάνηοηε η πιθανόηηηα να κάνει 3.» [6.1] Βασικοί Ορισμοί Ωο Οκάδα, νξίδνληαη δχν ή πεξηζζφηεξα άηνκα, ηα νπνία αιιειεπηδξνχλ θαη αιιεινεμαξηψληαη, κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ. Ζ ζχγρξνλε εγεζία, βιέπεη ηα άηνκα, ζαλ ηνπο ζεκειηψδεηο ιίζνπο κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Οη εξγαδφκελνη δελ είλαη πιένλ αλαιψζηκν πιηθφ, φπσο ζηηο παιηέο καδηθέο γξακκέο παξαγσγήο, αιιά δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο, κε δηαθνξεηηθέο γλψζεηο θαη δηαθνξεηηθφ δπλακηθφ ε θάζε κία, πνπ αλ ζπλδπαζηνχλ ζσζηά κπνξνχλ λα δψζνπλ ζεακαηηθά απνηειέζκαηα. Οη επηρεηξήζεηο ζήκεξα αιιάδνπλ κε γνξγνχο ξπζκνχο θαη νη εγέηεο είλαη αληηκέησπνη κε κηα κεγάιε θαη δηαξθήο πξφθιεζε: πψο ζα κεηαζρεκαηηζηεί θαη ζα επαλαηνπνζεηεζεί θαηάιιεια ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, κε ζηφρν ηελ απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Μηα άιιε θαιή πξνζέγγηζε, ζηελ έλλνηα ηεο νκάδαο είλαη ην ξνιφη. Μηα νκάδα απνηειείηαη απφ πνιιά δηαθνξεηηθά κέξε (άηνκα), ηα νπνία επηηεινχλ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζεκαληηθέο ιεηηνπξγίεο. Αλ έλα κέξνο ηεο νκάδαο απνηχρεη, ζα επεξεαζηεί ζπλνιηθά ε νκάδα, είηε πξαθηηθά είηε ςπρνινγηθά θαη ππάξρεη κεγάιε πηζαλφηεηα κε επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ ή αθφκα θαη θαζνιηθήο απνηπρίαο. Ζ θαιή ιεηηνπξγία ηεο νκάδαο εμαξηάηαη απφ ηε ζχλζεζε «ζπλαξκνιφγεζε» ηεο θαζψο θαη ηνλ θαιφ ζπληνληζκφ «θνχξδηζκα» αθφκα θαη ηεο πην κηθξήο βίδαο (αηφκνπ), αθξηβψο φπσο ζε έλα ξνιφη. Οη νκάδεο κπνξεί λα είλαη επίζεκεο ή αλεπίζεκεο. Επίζεκεο, είλαη νη νκάδεο πνπ ν- ξίδνληαη απφ ηελ επηρείξεζε θαη είλαη δηνξηζκέλεο λα επηηεινχλ ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο ή δξαζηεξηφηεηεο. Αλεπίζεκεο, είλαη νη νκάδεο ή νη ζπκκαρίεο, πνπ ζρεκαηίδνληαη απζφξκεηα, αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη δελ έρνπλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε δνκή ή ζρέζε κε ηελ δνκή ηεο επηρείξεζεο. Οη νκάδεο κπνξνχλ λα δηαηξεζνχλ ζε ππνθαηεγνξίεο, φπσο : Κιαζηθέο Οκάδεο : απνηεινχληαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξα ζηειέρε ηεο δηνίθεζεο θαη ηνπο άκεζα πθηζηακέλνπο ηνπο. Οκάδεο Γξάζεο : ζχλνιν εξγαδνκέλσλ πνπ εξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο, γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο εξγαζίαο. Οκάδεο Δλδηαθέξνληνο : νκάδεο πνπ επηδηψθνπλ ηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ θαη θάζε κεκνλσκέλνο εξγαδφκελνο αζρνιείηαη κε κηα ζπγθεθξηκέλε επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηα. Φηιηθέο Οκάδεο : ζπλαζξνίζεηο εξγαδνκέλσλ πνπ κνηξάδνληαη θνηλά ελδηαθέξνληα ή ραξαθηεξηζηηθά. Δηθνληθέο Οκάδεο : είλαη κηα θαηεγνξία, πνπ έρεη πξνθχςεη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζηελ νπζία πξφθεηηαη γηα έλα ζχλνιν αηφκσλ ηα νπνία παξνπζηάδνπλ γεσγξαθηθή ή εηαηξηθή δηαζπνξά θαη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηερλνινγίεο internet θαη ηειεπηθν-

56 56 ηλσληψλ. ε απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη πνιιέο θνξέο εμσηεξηθνί ζπλεξγάηεο, πειάηεο, πξνκεζεπηέο θιπ. [6.2+ Φαρακτηριστικά των Ομάδων Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα, πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ε δηνίθεζε κηαο ε- πηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, είλαη ν ζρεδηαζκφο ηεο νκάδαο, πξνθεηκέλνπ απηή λα πεηχρεη ηε κέγηζηε απνηειεζκαηηθφηεηα. Καηά ην ζρεδηαζκφ, ιακβάλνληαη ππφςε απηά πνπ νλνκάδνπκε «ραξαθηεξηζηηθά ηεο νκάδαο» θαη πεξηιακβάλνπλ ην κέγεζνο, ηε δηαθνξνπνίεζε θαη ηνπο ξφινπο πνπ θαινχληαη λα παίμνπλ ηα κέιε. Μέγεζνο: ην βέιηηζην κέγεζνο (Shaw, 1981), κηαο νκάδαο εξγαζίαο πνηθίιεη απφ 5 κέρξη 12 άηνκα θαη απηφ αλάινγα κε ηε θχζε θαη ην ζθνπφ ηεο νκάδαο. Οη κηθξέο νκάδεο (2-4 άηνκα) είλαη πεξηζζφηεξν επέιηθηεο, θάλνπλ θαιέο έξεπλεο, ζπδεηνχλ πεξηζζφηεξν θαη ζπκθσλνχλ επθνιφηεξα. Οη κεγάιεο νκάδεο (5-12 άηνκα) παξνπζηάδνπλ πεξηζζφηεξεο δηαθνξέο θαη δηαθσλίεο. Δίλαη ιηγφηεξν ζπδεηήζηκεο, πνιιέο θνξέο επλννχλ ην ζρεκαηηζκφ π- πφ-νκάδσλ θαη ρξεηάδνληαη αξθεηή πξνζπάζεηα γηα δηνίθεζε θαη θαζνδήγεζε. Δηαθνξνπνίεζε: ε νκάδα απαηηεί δηαθνξνπνίεζε (Waren, 1993; Robinson, 1997) ζηηο ηθαλφηεηεο, ηηο γλψζεηο θαη ηηο εκπεηξίεο ησλ κειψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ. Απηή ε δηαθνξνπνίεζε, πνιιέο θνξέο απνηειεί ηελ θηλεηήξην δχλακε ηεο νκάδαο θαη νδεγεί ζε ξηδνζπαζηηθέο ιχζεηο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε, έρνπλ παξνπζηαζηεί θαη άιιεο κνξθή δηαθνξνπνίεζεο, πνπ ζπκβάιινπλ απνηειεζκαηηθά ζηηο νκάδεο. ε απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη : ην θχιν, ε θπιεηηθή θαηαγσγή, ε εζληθφηεηα, ε θνπιηνχξα θιπ. Ρόινη: κηα νκάδα πξνθεηκέλνπ λα είλαη επηηπρεκέλε, ζε βάζνο ρξφλνπ, πξέπεη λα πιεξνί δχν πξνυπνζέζεηο : (1) δηαηήξεζε ζπλνρήο θαη θαιήο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη (2) επίηεπμε ζηφρσλ (Prince, 1989). Με ηε δηαηήξεζε ηεο θαιήο θνηλσληθήο εηθφλαο, επηθνξηίδνληαη ηα άηνκα πνπ παίδνπλ ην ιεγφκελν «θνηλσληθφ-ζπλαηζζεκαηηθφ» ξφιν. Σα άηνκα απηά ελζαξξχλνπλ, ππνζηεξίδνπλ, δηαρεηξίδνληαη δηαθσλίεο, κεηψλνπλ ηηο εληάζεηο θαη ζπκβηβάδνπλ θαηαζηάζεηο. Με ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, επηθνξηίδνληαη ηα άηνκα πνπ παίδνπλ ηνλ ξφιν ηνπ «εηδηθνχ» ζηελ νκάδα. Σα άηνκα απηά, παξάγνπλ ηδέεο, αλαδεηνχλ θαη κεηαθέξνπλ ηηο πιεξνθνξίεο, θάλνπλ ειέγρνπο θαη ελεξγνπνηνχλ ηα κέιε ηεο νκάδαο ζε δξάζεηο θαη θαηεπζχλζεηο. ΥΖΜΑ 12 Οκάδεο θαη Ρφινη (Daft, 2006)

57 57 [6.3] Γιατί οι άνθρωποι οργανώνονται σε ομάδες Γελ ππάξρεη κία θαη κνλαδηθή εμήγεζε, γηαηί ηα άηνκα νξγαλψλνληαη ζε νκάδεο. Οη νκάδεο είλαη ηφζν ζπλεζηζκέλεο, ψζηε θάζε έλαο απφ εκάο αλήθεη ηαπηφρξνλα ζε πνιιέο νκάδεο. Κάζε νκάδα πξνζθέξεη δηαθνξεηηθά νθέιε ζηα κέιε ηεο θαη θαιχπηεη ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο. Σα άηνκα νξγαλψλνληαη ζε νκάδεο γηα ηνπο παξαθάησ θπξίσο ιφγνπο : Αζθάιεηα : ή φπσο είλαη επξχηεξα γλσζηφ «Ζ ηζρχο ελ ηε ελψζεη». Ζ ζπκκεηνρή ζε κηα νκάδα κεηψλεη ηελ κνλαμηά θαη ηελ αλαζθάιεηα, απμάλεη ηελ απηνπεπνίζεζε θαη θαιχπηεη ηελ αλάγθε γηα θνηλσληθνπνίεζε. Νένη εξγαδφκελνη ή λέα ζηειέρε απνδεηνχλ λα εληαρζνχλ ζε κηα νκάδα κε ζθνπφ ηελ θαζνδήγεζε, ηελ ελδπλάκσζε θαη ηελ απφθηεζε εκπεηξίαο. Κνηλσληθή Θέζε : ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ζε κηα νκάδα απμάλεη ην γφεηξν θαη ην θχξνο ηνπ ζπκκεηέρνληα. Σνλ βνεζάεη επίζεο λα δηεπξχλεη ηνλ θχθιν γλσξηκηψλ θαη ζπλεξγαζηψλ ηνπ. Απηνεθηίκεζε : ε νκάδα βνεζάεη ην άηνκν λα αλαπηχμεη ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηελ απηνεθηίκεζε ηνπ. Γελ ηνπ δίλεη κφλν αμία, ζε ζρέζε κε ηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν, αιιά θαη αλάκεζα ζηα κέιε ηεο ίδηαο ηνπ ηεο νκάδαο. Κνηλσληθέο ρέζεηο : εθηφο απφ ηα άκεζα εξγαζηαθά νθέιε, ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε νκάδεο, αιιειεπηδξνχλ θαη απνιακβάλνπλ θνηλσληθέο ζρέζεηο. Αληαιιάζνπλ απφςεηο, εκπεηξίεο θαη ζπλάπηνπλ θηιίεο νη νπνίεο πνιιέο θνξέο εμειίζζνληαη ζε ζρέζεηο δσήο. Δύλακε : έλα ζεκαληηθφ γλψξηζκα ησλ νκάδσλ είλαη ε δχλακε πνπ αληηπξνζσπεχνπλ. Μεκνλσκέλεο δηεθδηθήζεηο, πνπ είλαη ζπρλά απνηπρεκέλεο, θεξδίδνληαη κε ηε ζπιινγηθή δξάζε. Απηφο είλαη θαη ν βαζηθφο ιφγνο πνπ δεκηνπξγήζεθα ηα ζσκαηεία. Σα ζσκαηεία πξνζηαηεχνπλ ηνπο εξγαδνκέλνπο απφ ηελ εθκεηάιιεπζε, ηηο παξάινγεο απαηηήζεηο απφ ηελ πιεπξά ηεο εξγνδνζίαο θαη εμαζθαιίδνπλ δηθαηψκαηα θαη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο. Επίηεπμε ηόρσλ : ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νκάδαο εξγαζίαο, εμαξηάηαη θπξίσο απφ ην αλ απηή απνηειεί ζηελ νπζία ηεο «νκάδα» ή απιά κηα «παξέα / γθξνππ» αηφκσλ. Ζ νκάδα έρεη θνηλνχο ζηφρνπο θαη κνηξάδεηαη ζπλνιηθά ηελ επζχλε. Ζ νκαδηθή εξγαζία ππεξηεξεί, ηφζν ζε πνζφηεηα φζν θαη ζε πνηφηεηα, θαζψο πνιιά κπαιά ζθέθηνληαη θαιχηεξα απφ έλα. Μέζα ζε κηα νκάδα «παληξεχνληαη» δηαθνξεηηθά ηαιέληα, αλαπηχζζνληαη λέεο δεμηφηεηεο θαη θαιιηεξγνχληαη νη επηκέξνπο εγεηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ. Ζ νκάδα πξέπεη επίζεο λα πξνζέρεη δχν ζεκαληηθά ζέκαηα : (1) λα κελ παξαζχξεηαη ζηνλ ηξφπν ζθέςεο ηεο θαη (2) ε ζπκπεξηθνξά ηεο λα κελ παξνπζηάδεη «ςπρνινγία φρινπ». ην παξαθάησ ζρήκα παξνπζηάδνληαη νη δηαθνξέο κεηαμχ νκάδαογθξνππ αηφκσλ (Katzenbach & Smith, 1995) :

58 58 ΠΗΝΑΚΑ 2 Γηαθνξέο Οκάδαο Γθξνππ (Daft, 2006) [6.4] τάδια Ανάπτυξης Ομάδων Ζ δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ, νκάδσλ είλαη κηα δπλακηθή δηαδηθαζία. ιεο νη νκάδεο αιιάδνπλ/κεηαζρεκαηίδνληαη ζπλερψο θαη εμειίζζνληαη. Ζ πεηξακαηηθή έξεπλα έρεη δείμεη, φηη νη νκάδεο αθνινπζνχλ κηα βαζηθή δηαδηθαζία 5 βεκάησλ (Tuckman & Jensen, 1977): 1. ρεκαηηζκόο : εδψ επηθξαηεί κεγάιε αβεβαηφηεηα ζρεηηθά κε ηε δνκή, ηε ζχλζεζε, ηελ εγεζία θαη ηνπο ζθνπνχο ηεο νκάδαο. ε απηή ηε θάζε γίλνληαη πνιιέο δνθηκέο, δηεξεπλψληαη θψδηθεο επηθνηλσλίαο θαη ζπκπεξηθνξάο. Ζ ζσζηή ζχλζεζε-επηινγή ηεο νκάδαο, είλαη απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα, πνπ ζα θαζνξίζνπλ ην κέιινλ θαη ηελ απφδνζε ηεο. 2. ύγθξνπζε : είλαη ην ζηάδην ηεο εζσηεξηθήο δηακάρεο. Σα κέιε έρνπλ απνδερζεί ηελ νκάδα, αιιά αληηδξνχλ ζηνλ έιεγρν πνπ αζθεί ε νκάδα πιένλ ζηελ αηνκηθφηεηα. Γηα λα πξνρσξήζεη ε νκάδα πξέπεη ην «εκείο» λα ππεξηζρχζεη ηνπ «εγψ». Τπάξρεη επίζεο δηακάρε ζρεηηθά κε ηελ εγεζία ηεο νκάδαο. Σν ζηάδην νινθιεξψλεηαη φηαλ ζρεκαηηζηεί ηεξαξρία ζηελ νκάδα. 3. Νόξκα Σππνπνίεζε : ζην ηξίην ζηάδην ζρεκαηίδνληαη ζηελέο ζρέζεηο, ε νκάδα παξνπζηάδεη ζπλνρή, απνθηά ηαπηφηεηα θαη ζπληξνθηθφηεηα. Σν ζηάδην ηεο λφξκαο νινθιεξψλεηαη, φηαλ ε δνκή ηζρπξνπνηεζεί θαη ε νκάδα αθνκνηψζεη έλα ζχλνιν απφ θνηλέο ζπκπεξηθνξέο. 4. Δξάζε : ε δνκή ηψξα είλαη πιήξσο θαζνξηζκέλε θαη απνδεθηή. Ζ ελέξγεηα ηεο νκάδαο «κεηαθέξεηαη» απφ ην εζσηεξηθφ ζηελ πξάμε. Έλα αθφκα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, πνπ πξέπεη λα δηαζέηεη ε νκάδα, είλαη ε «ζπκπιεξσκαηηθφηεηα». Οη δξαζηεξηφηεηεο, πνπ αζθνχλ ηα δηαθνξεηηθά κέιε ηεο νκάδαο, πξέπεη λα δηακνηξάδνληαη θαη λα αιιεινζπκπιεξψλνληαη. 5. Ζ δξάζε είλαη ην ηειηθφ ζηάδην γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ νκάδσλ. Τπάξρεη φκσο θαη άιιε κηα θαηάιεμε γηα πνιιέο νκάδεο, ηδηαίηεξα απηέο πνπ έρνπλ πξνζσξηλφ ραξαθηήξα. Σν ζηάδην ηεο Δηάιπζεο. Οη πξνηεξαηφηεηεο αιιάδνπλ θαη φιε ε δξαζηεξηφηεηα κεηαθέξεηαη ζηηο δηαδηθαζίεο «θιεηζίκαηνο» ηεο νκάδαο.

59 59 ην επφκελν ζρήκα, παξνπζηάδνληαη ηα 5 ζηάδηα αλάπηπμεο (Bruce, 1977) κηαο νκάδαο : ΥΖΜΑ 13 Σα 5 ηάδηα Αλάπηπμεο ησλ Οκάδσλ (Daft, 2006) [6.5+ Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα των Ομάδων Οη νκάδεο, εθηφο απφ πιενλεθηήκαηα επηθέξνπλ θαη κηα ζεηξά κεηνλεθηήκαηα, ηα νπνία πξέπεη ε δηνίθεζε λα ιάβεη ζνβαξά ππφςε ηεο. Παξαθάησ παξνπζηάδνπκε επηγξακκαηηθά, ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ νκάδσλ. Δλ δπλάκεη, πιενλεθηήκαηα : Ηθαλνπνίεζε ησλ κειψλ (θνηλσληθή, εξγαζηαθή θιπ) Γηεχξπλζε ηεο γλσζηαθήο βάζεο θαη ησλ ηθαλνηήησλ (Know How) Οξγαλσζηαθή πξνζαξκνγή θαη ζπκπεξηθνξά Δθκεηάιιεπζε ηνπ δπλακηθνχ θαη εμνηθνλφκεζε πφξσλ. Δλ δπλάκεη, κεηνλεθηήκαηα : Απνδπλάκσζε ζηειερψλ θαη κνίξαζκα αξκνδηνηήησλ θαη εμνπζίαο Αδπλακία ζπλεξγαζίαο θαη ζπληνληζκνχ χζηεκα αμηνιφγεζεο θαη παξαθνινχζεζεο ηεο απφδνζεο Δθκεηάιιεπζε ηεο νκάδαο θαη πξνζθφκηζε αηνκηθνχ νθέινπο.

60 60 [7] ΤΓΚΡΟΤΕΙ [7.1] Εισαγωγή Ζ δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, δίλεη κεγάιε έκθαζε ζηε ζεκαληηθφηεηα ησλ δηάθνξσλ παξαγφλησλ, πνπ επεξεάδνπλ ηα νηθνλνκηθά κεγέζε. Κάζε νκάδα, πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, έρεη ηηο δηθέο ηεο απαηηήζεηο, ζηελ πξνζπάζεηα λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο ζηφρνπο ηεο. Απηνί νη ζηφρνη θαηά θαηξνχο ζπκπίπηνπλ κε ηνπο ζηφρνπο άιισλ νκάδσλ, ελψ άιιεο ζηηγκέο κπνξεί λα είλαη αληίζεηνη. Σφηε κηιάκε γηα ζχγθξνπζεο ζπκθεξφλησλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα ζηειέρε ελφο νξγαληζκνχ είλαη πνιιά θαη ην θαζέλα ππνθηλείηαη απφ ηνπο δηθνχο ηνπ ζηφρνπο, ν κφλνο ηξφπνο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο ζε έλα νξγαληζκφ είλαη ν ζπκβηβαζκφο κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ νκάδσλ θαη ε απνδνρή ησλ ζηφρσλ ησλ άιισλ νκάδσλ. Ο Henry Kissinger, φπσο αλαθέξνπλ νη Torrington θαη Hall (1991), έγξαςε ιακβάλνληαο ππφςε ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ ηνπ Βηεηλάκ: «Μία εηξήλε κε δηάξθεηα ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κφλν αλ θαλέλα απφ ηα κέξε δελ επηδηψμεη λα πεηχρεη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ θηινδνμίεο, αδηαθνξψληαο γηα ην ζχλνιν θαη βέβαηα, ε δηαηήξεζε ηεο ζηαζεξφηεηαο εμαξηάηαη θαη απφ ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ αληινχλ ηα κέξε πνπ εκπιέθνληαη». πσο ζα ζπδεηεζεί θαη αξγφηεξα, απηφο είλαη έλαο απφ ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ρεηξηζκνχ κηαο ζχγθξνπζεο. Σν παξφλ θεθάιαην, ζα επηθεληξσζεί ζηηο αληηπαξαηηζέκελεο νκάδεο κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ, ηε δηνίθεζε θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο, ζπδεηψληαο ηε θχζε ηεο ζρέζεψο ηνπο, πψο αλαδχεηαη κηα ζχγθξνπζε, ηη απνηειέζκαηα έρεη θαη ηη ζηξαηεγηθέο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα ρεηξηζηεί απνηειεζκαηηθά. [7.2] Σι είναι Διαφωνία - ύγκρουση Γηαθσλία - χγθξνπζε είλαη ε αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζε δχν νκάδεο, φπνπ θάζε νκάδα αληηιακβάλεηαη φηη ε άιιε νκάδα παξεκπνδίδεη ηηο πξνζπάζεηέο ηεο, γηα λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο (Griffin & Moorhead, 1986) ή φπσο ν Jones ιέεη, ε ζχγθξνπζε αξρίδεη φ- ηαλ κία νκάδα επηδηψθεη ηα ζπκθέξνληά ηεο, εηο βάξνο ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ άιισλ νκάδσλ. πσο έρεη ιερζεί απφ ηνλ Robbins (2008), ηξεηο απφςεηο ραξαθηεξίδνπλ ηε Θεσξία πγθξνχζεσο. Ζ παξαδνζηαθή άπνςε, φπνπ ε ζχγθξνπζε είλαη δπζιεηηνπξγηθή θαη είλαη απνηέιεζκα θησρήο επηθνηλσλίαο, δπζπηζηίαο, θαθήο δηνίθεζεο θαη εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Ζ ζχγθξνπζε είλαη θαθή, ηα ζηειέρε πξέπεη λα εληνπίζνπλ ηηο αηηίεο θαη λα ηηο εμαιείςνπλ, θέξλνληαο ζηαζεξφηεηα θαη αξκνλία. Ζ ζεσξία ησλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ ηζρπξίδεηαη φηη ε παξνπζία ηεο ζχγθξνπζεο ζηηο νκάδεο είλαη θπζηθή. Ζ ζχγθξνπζε κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο πιενλέθηεκα κηαο νκάδαο ζε κία ρξνληθή ζηηγκή, θαη γη' απηφ νη νξγαληζκνί πξέπεη λα κάζνπλ λα ζπλππάξρνπλ κε απηή. Μηα αλάινγε ζεψξεζε πξνηείλεη ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζχγθξνπζεο ζαλ κέζν εηζαγσγήο αιιαγψλ θαη θαζηέξσζεο ησλ λέσλ δνκψλ θαη ζπλζεθψλ γηα απηήλ ηελ αιιαγή. Οη εγέηεο πξέπεη λα δηαηεξνχλ έλα ειάρηζην επίπεδν ζχγθξνπζεο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπο, ψζηε λα δηαηεξνχλ έλα δεκηνπξγηθφ πλεχκα εηνηκφηεηαο ζηελ αιιαγή. Ζ

61 61 δηαηήξεζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ζχγθξνπζεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ ελδπλάκσζε ηεο επηθνηλσλίαο αιιά θαη ηεο θξηηηθήο ζθέςεο νδεγψληαο ζηε επίιπζε ησλ πξαγκαηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ζε πςειά επίπεδα απνδνηηθφηεηαο (Polychroniou, 2005). Μηα ηέηαξηε πξννπηηθή ζηε ζχγθξνπζε, πνπ πξνηάζεθε απφ ηνπο Huczynski θαη Buchanan, είλαη ε ξηδηθή (Μαξμηζηηθή) ζεψξεζε. ε απηή ηε ζεψξεζε, ε ζχγθξνπζε αλαδεηθλχεηαη ιφγσ ηεο αληζνκέξεηαο ηεο ηζρχνο κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ (πξνιεηάξηνη) θαη εθείλσλ πνπ ειέγρνπλ ηα κέζα παξαγσγήο, π.ρ. Γεληθνί Γηεπζπληέο θαη νη κέηνρνη. Ζ δηνίθεζε αλαιακβάλεη πξσηνβνπιίεο ψζηε λα πείζεη ηνπο εξγαδφκελνπο γηα ηελ αληζνκέξεηα ηεο ηζρχνο, σο κία λφκηκε ζπλζήθε θαη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο ηάμεο ησλ πξαγκάησλ. Φπζηθά π- πάξρνπλ δεδνκέλα πνπ απνδεηθλχνπλ φηη παξά ηελ απνηπρία ηνπ Μαξμηζκνχ, σο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, ε ζεψξεζε απηή έρεη θάπνηα πξαθηηθή αμία. Γξα ε ζχγθξνπζε ινηπφλ, ιεηηνπξγηθά ή δπζιεηηνπξγηθά γηα κηα επηρείξεζε; Οη ζπγθξνχζεηο πνπ βνεζνχλ ηελ νξγάλσζε λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη λα βειηησζεί είλαη ιεηηνπξγηθέο. ε αληίζεζε, ζπγθξνχζεηο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ απφδνζε είλαη δπζιεηηνπξγηθέο. Δίλαη θαζήθνλ ηεο εγεζίαο λα δηαθξίλεη ηε ιεηηνπξγηθφηεηα κηαο ζχγθξνπζεο, θαζψο επίζεο θαη ην βαζκφ πνπ απηή είλαη επηζπκεηή. Έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο ζχγθξνπζεο, κπνξεί λα είλαη επηζπκεηφο ζε έλα ειάρηζην επίπεδν, αιιά κπνξεί λα γίλεη αλεμέιεγθηνο χζηεξα απφ έλα ζεκείν. ην επφκελν ζρήκα (Daft, 2006) παξνπζηάδεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ζχγθξνπζεο θαη α- πφδνζεο, ζην εζσηεξηθφ κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ : ΥΖΜΑ 14 πγθξνχζεηο θαη Απφδνζε [7.3+ Πηγές Διαφωνίας - ύγκρουσης Πνιινί ζεσξεηηθνί θαη θπξίσο εθείλνη ηεο παξαδνζηαθήο ζεψξεζεο εζηηάδνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηηο πεγέο ηεο ζχγθξνπζεο. Απηφ πνπ έρεη λα θάλεη έλαο εγέηεο είλαη λα ελην-

62 62 πίζεη ηηο αηηίεο ηεο ζχγθξνπζεο. Αλ απηφ επηηεπρζεί, ε ζχγθξνπζε ζα εμαιεηθζεί θαη ε επηρείξεζε ζα ιεηηνπξγεί θαιχηεξα. Τπάξρνπλ πνιιέο αηηίεο πνπ νδεγνχλ ζε κία ζχγθξνπζε, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο αλαθέξνληαη παξαθάησ: Γηαθνξέο ζηελ αληίιεςε κεηαμχ ζηειερψλ θαη εξγαδνκέλσλ νδεγνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζεσξήζεηο θαη θαη επέθηαζε δηαθσλίεο ζηνλ ηξφπν ρεηξηζκνχ ησλ δεηεκάησλ. Οη πεξηνξηζκέλνη πφξνη πνπ έρεη κηα επηρείξεζε, δελ επηηξέπνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Καηά ζπλέπεηα απαηηείηαη ε άξηζηε αμηνπνίεζε ζηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ. Σν πξφβιεκα είλαη φηη ε θαηαλνκή, πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε θξηηήξηα ηα νπνία ζέηεη ε δηνίθεζε θαη ζπλήζσο δηαθέξνπλ απφ απηά πνπ ζέηνπλ νη εξγαδφκελνη θαη ηα ζπλδηθάηα. Ζ αιιειεμάξηεζε κεηαμχ Γηνίθεζεο θαη Δξγαδνκέλσλ είλαη κηα άιιε πεγή ζχγθξνπζεο. Ζ δηνίθεζε εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ, απφ ηε ζπλεξγαζία ηεο κε ηνπο εξγαδνκέλνπο, ε νπνία δελ κπνξεί λα ζεσξείηαη πάληα σο δεδνκέλε. Ζ αληηιακβαλφκελε αληζφηεηα είλαη επίζεο πεγή ζχγθξνπζεο. Δάλ νη εξγαδφκελνη ζεσξνχλ φηη γίλνληαη δηαθξίζεηο ζε βάξνο ηνπο, ζε ζρέζε κε άιινπο εξγαδφκελνπο ή ηα ζηειέρε δηνίθεζεο, ζα αληηδξάζνπλ ψζηε λα δηνξζψζνπλ ηα πξάγκαηα. Σέινο, ζχγθξνπζε πξνθχπηεη απφ ηνλ ηξφπν/ζηπι δηνίθεζεο πνπ επηιέγεη λα εθαξκφζεη ε επηρείξεζε/νξγαληζκφο. ηνλ επφκελν πίλαθα παξνπζηάδεηαη ηχπνη ζπγθξνχζεσλ (Rahim, 2000; Jameson, 1995; Shapiro & Rosen, 1994; Deutsch, 1990) : Τύπος Σύγκροσσης Σσγγραυέας Έτος Μεηαμχ Αηφκσλ (Interpersonal Conflict) Rahim 2000 Μεηαμχ ελφο ηκήκαηνο ή νκάδαο (Intragroup/intradepartmental conflict) Rahim 2000 Μεηαμχ ηκεκάησλ ή νκάδσλ (Intergroup/interdepartmental conflict) Rahim 2000 Δπίζεκνο Υαξαθηήξαο (Formal) Jameson 1999 Αλεπίζεκνο Υαξαθηήξαο (Informal) Jameson 1999 χγθξνπζε Καζήθνληνο (Task Conflict) Jehn 1995 χγθξνπζε ρέζεσλ (Relationship Conflict) Jehn 1995 πγθξνχζεηο Πξνζσπηθφηεηαο (Personality Conflicts) Shapiro & Rosen 1994 πγθξνχζεηο Γηαδηθαζίαο/Αξρψλ (Policy/Procedures Conflicts) Shapiro & Rosen 1994 πγθξνχζεηο Καηαλνκήο Πφξσλ (Resource Scarity Conflicts) Shapiro & Rosen 1994 Τπνθεηκεληθέο (Subjective) Deutsch 1973, 1990 Αληηθεηκεληθέο (Objective) Deutsch 1973, 1990 ΠΗΝΑΚΑ 3 Σχπνη πγθξνχζεσλ (Πνιπρξνλίνπ, 2008)

63 63 [7.4+ Η διαδικασία της ύγκρουση Οη εξεπλεηέο πξνηείλνπλ πέληε ζηάδηα ζηελ αλάπηπμε ηεο ζχγθξνπζεο. ην 1 ν ζηάδην ππάξρεη κία πθέξπνπζα ζχγθξνπζε. Αλ θαη δελ είλαη αηζζεηή, δπλεηηθά ε ζχγθξνπζε είλαη ππαξθηή θαη εληνπίδεη δηάθνξεο αδπλακίεο, φπσο νη δηαθνξέο ζηνπο ζηφρνπο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηεο δηνίθεζεο, ε αιιειεμάξηεζε, κε απνδεθηά θξηηήξηα απφδνζεο θαη πεγέο αληαγσληζκνχ. Δπίζεο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ην πψο κπνξεί λα απμεζεί ε παξαγσγηθφηεηα, ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα κηα ζχγθξνπζε. ην 2ν ζηάδην ε ζχγθξνπζε γίλεηαη αληηιεπηή. Μαδί ε δηνίθεζε θαη νη εξγαδφκελνη αληηιακβάλνληαη ηελ χπαξμή ηεο θαη αξρίδνπλ λα αγσλίδνληαη ζηελ εμεχξεζε ησλ αηηηψλ πνπ ηελ πξνθάιεζαλ, ξσηψληαο θαη πξνηείλνληαο ν έλαο ζηνλ άιινλ λα αλαζεσξήζεη ηηο ζέζεηο ηνπ, ψζηε λα έξζνπλ ζε κία ζπκθσλία. ην 3ν ζηάδην ππάξρεη έληνλε αίζζεζε ηεο ζχγθξνπζεο θαη κηα ζπλαηζζεκαηηθή δηάζηαζε πξνζηίζεηαη ζην πξφβιεκα. Οη ζπκπεξηθνξέο πιένλ θαηεπζχλνληαη κε θξηηήξην ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη πιένλ ε απφδνζε ηεο επηρείξεζεο αξρίδεη λα θζίλεη. ην 4ν ζηάδην ε ζχγθξνπζε δηνγθψλεηαη θαη νη δηεπζπληέο θάλνπλ πεξηθνπέο κηζζψλ, κεηψλνπλ ηηο ππεξσξίεο, πεξηνξίδνπλ ηα κπφλνπο ησλ ζηειερψλ θαη πξνβαίλνπλ ζε απνιχζεηο εξγαδνκέλσλ,. Οη εξγαδφκελνη αληαπνθξίλνληαη κε απεξγίεο, κε ζηάζεηο εξγαζίαο, απνπζίεο, αδηαθνξία γηα ηελ εξγαζία θ.ιπ. ην 5ν ζηάδην ε ζχγθξνπζε έρεη εθηνλσζεί θάπσο θαη ηα δεηήκαηα έρνπλ επηιπζεί είηε κε ηελ παξέκβαζε ηξίησλ ή κε ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο. Αλ παξ' φια απηά δελ έρεη εμαιεηθζεί ε αηηία ηεο ζχγθξνπζεο, ην ίδην ζελάξην ζα επαλαιεθζεί αξγά ή γξήγνξα ζηελ επηρείξεζε. Οη δηαθσλίεο/ζπγθξνχζεηο πνπ πεγάδνπλ απφ ηελ έιιεηςε ζπλεξγαζίαο θαη επηδίσμε αληηθξνπφκελσλ ζηφρσλ, δελ εμαιείθνληαη εχθνια. εκαληηθέο αιιαγέο κπνξνχλ ζπλήζσο λα επηηεπρζνχλ, κε ηε βνήζεηα ελφο εηδηθνχ ζπκβνχινπ ζε ζέκαηα ζπγθξνχζεσλ. Αιιαγή ζηα πξφζσπα πνπ εκπιέθνληαη είλαη ζπρλά ρξήζηκε ζ' απηφ ην ζηάδην. Γηα παξάδεηγκα ε- λαιιαγή ησλ θαζεθφλησλ ησλ δηεπζπληψλ ή αλάιεςε απφ απηνχο πεξαηηέξσ δξαζηεξηνηήησλ, κπνξεί λα βειηηψζεη ην θιίκα κέζα ζηελ επηρείξεζε. [7.5+ Διοίκηση υγκρούσεων Σα αλψηεξα ζηειέρε, ρεηξίδνληαη ηηο ζπγθξνχζεηο κε δηάθνξα κέζα. Απηνί πνπ ζεσξνχλ ηε ζχγθξνπζε αλεπηζχκεηε, πξνζπαζνχλ λα ηελ ειαρηζηνπνηήζνπλ ή λα ηελ εμαθαλίζνπλ νξηζηηθά. Αληίζεηα, εθείλνη πνπ ζεσξνχλ ηε ζχγθξνπζε απαξαίηεηε, ηδηαίηεξα ζηηο βηνκεραλίεο φπνπ ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε θαηλνηνκία είλαη αλαγθαία θαη νη αιιαγέο ζχλεζεο θαηλφκελν, πξνζπαζνχλ λα ηελ εληάμνπλ ζηελ θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο, ζαλ θάηη απνιχησο θπζηθφ. Μηα ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, απφ ηηο επηρεηξήζεηο, είλαη απηή πνπ ζπγθεληξψλεη ηελ πξνζνρή, ησλ ζπγθξνπφκελσλ νκάδσλ, ζηα ζέκαηα ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο ή επηβίσζεο ηνπ νξγαληζκνχ. Απηή ε ηερληθή ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηνλ Ηaccoca, ηνλ Γηεπζχλνληα χκβνπιν ηεο Chrysler ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, φηαλ ε επηρείξεζε ήηαλ ζηα φξηα ηεο

64 64 ρξενθνπίαο. Ζ επηβίσζε ηεο επηρείξεζεο απνηεινχζε ην θχξην ελδηαθέξνλ θαη γηα ηα δχν κέξε, εξγαδφκελνπο θαη δηνίθεζε. Σν απνηέιεζκα ηεο ζπλαίλεζεο επηηεχρζεθε θαη έθεξε ηελ επηρείξεζε πάιη ζηελ θεξδνθνξία θαη ζε κία πην πγηή θαηάζηαζε απφ φ,ηη νη άιιεο δχν κεγάιεο απηνθηλεηνβηνκεραλίεο ηεο Ακεξηθήο. Μηα άιιε ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη απηή ηεο επέθηαζεο ησλ δηαζέζηκσλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ πφξσλ, φηαλ ε αηηία ηεο ζχγθξνπζεο απνξξέεη απφ ηε ζπαληφηεηά ηνπο. Απηφ κπνξεί λα ζέζεη ηνλ αληαγσληζκφ ππφ έιεγρν, αιιά παξάιιεια πξνθαιεί αχμεζε ηνπ θφζηνπο. Βαζηθή επηδίσμε, πξέπεη λα απνηειεί πάληα, ε κείσζε ησλ ζπγθξνχζεσλ, εηδηθά φηαλ απηέο είλαη καθξάο δηάξθεηαο θαη επψδπλεο αληηπαιφηεηεο έρνπλ δεκηνπξγεζεί. Οη Blake θαη Mouton (1964), πξφηεηλαλ πέληε ηξφπνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ, φπνπ ν θαζέλαο αληηζηνηρεί ζε δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο. Ο πξψηνο είλαη ε απνθπγή. Σα ζπγθξνπφκελα κέξε εδψ δελ ελδηαθέξνληαη γηα ην ζπκθέξνλ ησλ αληηπάισλ, νχηε θαη γηα ηα ζπκθέξνληα ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Ζ απνθπγή ζαλ ηξφπνο ρεηξηζκνχ ζπγθξνχζεσλ είλαη ρξήζηκε ηαθηηθή, φηαλ ην πξνθχπηνλ δήηεκα είλαη ρακειήο ζπνπδαηφηεηαο θαη ππάξρνπλ ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα λα αζρνιεζεί θάπνηνο. Δπίζεο είλαη ρξήζηκε, φηαλ ε πηζαλφηεηα λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηεο νκάδαο είλαη ηδηαίηεξα ηζρλή. Σειηθά, είλαη πξνηηκφηεξε απφ άιιεο ηαθηηθέο, φηαλ θάπνηνο πξνζπαζεί λα θεξδίζεη ρξφλν θαη λα κεηψζεη ηηο εληάζεηο. Ο δεχηεξνο ηξφπνο ρεηξηζκνχ ζπγθξνχζεσλ είλαη ε εμνκάιπλζε. Ζ πξψηε ζπγθξνπφκελε νκάδα ελδηαθέξεηαη θαη αλεζπρεί γηα ηα ζπκθέξνληα ηεο αληηπαξαηηζέκελεο νκάδαο. ηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε κηαο εηξεληθήο ζπλχπαξμεο. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ είλαη κάιινλ κεησκέλν, αθνχ ε έκθαζε δίλεηαη ζηε δηαηήξεζε ησλ νκαιψλ ζρέζεσλ. Ο ηξφπνο απηφο ζπζηήλεηαη φηαλ ην δήηεκα δελ είλαη ηφζν ζεκαληηθφ γηα ηελ πξψηε ζπγθξνπφκελε νκάδα θαη θαηά ζπλέπεηα δελ επέξρεηαη ζεκαληηθή δεκηά, ελψ ε δεχηεξε νκάδα έρεη πνιιά λα θεξδίζεη. Ο ηξίηνο ηξφπνο είλαη ν ζπκβηβαζηηθόο. ην ζπκβηβαζηηθφ ηξφπν νη ζπγθξνπφκελεο νκάδεο θηλνχληαη ζε κηα κέζε νδφ, έηζη ψζηε λα κελ ππάξρεη ληθεηήο θαη εηηεκέλνο αλάκεζα ζηνπο δχν. Απηφο ν ηξφπνο δηαθαλνληζκνχ, νδεγεί ζε ακνηβαία ηθαλνπνίεζε ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ αιιά δελ πξνζθέξεη κφληκεο ιχζεηο. Ο ζπκβηβαζκφο είλαη άξηζηνο φηαλ νη ζηφρνη είλαη ζεκαληηθνί αιιά φρη θαζνξηζηηθνί. Δπίζεο πξνηηκάηαη φηαλ νη αληηηηζέκελεο νκάδεο έρνπλ ίδηα ηζρχ. Ο ηέηαξηνο ηξφπνο ρεηξηζκνχ ζπγθξνχζεσλ είλαη ν εμνπζηαζηηθόο. Δδψ ν ηζρπξφο επηβάιιεη ηνλ ηξφπν επίιπζεο ηεο ζχγθξνπζεο. Αλ ε δηνίθεζε έρεη αξθεηά κεγάιε δχλακε θαη επειημία, ζα θαζνξίζεη αθξηβψο ηνλ ηξφπν πνπ ζα ρεηξηζηεί ηε ζχγθξνπζε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, αλ ηα ζπλδηθάηα έρνπλ πεξηζζφηεξε δχλακε, ε δηνίθεζε ζα ππνθχςεη ζηηο πηέζεηο θαη ζα αθνινπζήζεη ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπο. Απηαξρηθφο ηξφπνο ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ γξήγνξεο δξάζεηο απαηηνχληαη. Δπίζεο, ζπλεζίδεηαη ζηελ πξάμε φηαλ παίξλνληαη δπζάξεζηεο απνθάζεηο, φπσο πεξηθνπέο, απνιχζεηο θ.ιπ. Ζ ηειεπηαία ηερληθή είλαη απηή ηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ. ' απηήλ ηελ πεξίπησζε αμηνινγνχληαη ελαιιαθηηθνί ηξφπνη δξάζεο, κε αληηθεηκεληθφ ηξφπν, ιακβάλνληαο π- πφςε ηνπο ελδνηαζκνχο θαη ηηο επηθπιάμεηο αλαιπηηθά. Υξεζηκνπνηνχληαη φηαλ νη ζηφρνη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθνί θαη γηα ηα δχν κέξε. Δπίζεο ρξεζηκνπνηείηαη, φηαλ ζέινπκε λα πεηχρνπκε ηε ζπγθαηάζεζε θαη ηε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ ή ηε ζπκκεηνρή ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ελζαξξχλνληαο ηνπο εξγαδφκελνπο. Ζ επίιπζε πξνβιεκάησλ εμαιείθεη ηηο ζπγθξνχζεηο, φηαλ γίλνληαη δπζιεηηνπξγηθέο θαη απνκαθξχλεη ηα εκπφδηα γηα κεγαιχηεξε απφδνζε.

65 65 ην επφκελν ζρήκα παξνπζηάδνληαη νη δηαθνξεηηθέο ηερληθέο δηαρείξηζεο ζπγθξνχζεσλ θαη πσο απηέο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο (Thomas, 1976) : ΥΖΜΑ 15 Σερληθέο Γηαρείξηζεο πγθξνχζεσλ (Daft, 2006) [7.6+ υμπεράσματα Ο ρεηξηζκφο ησλ δηαθσληψλ - ζπγθξνχζεσλ είλαη κέξνο ηεο επηρεηξεζηαθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Δάλ νη ζπγθξνχζεηο βξίζθνληαη ζε ηδηαίηεξα πςειφ ή ρακειφ επίπεδν, κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα επνηθνδνκεηηθφ ή απνξξπζκηζηηθφ γηα έλαλ νξγαληζκφ. Τςειά επίπεδα ζχγθξνπζεο δεκηνπξγνχλ δηαζπάζεηο θαη θαηαθεξκαηηζκφ ησλ νξγαληζκψλ, κε επηπηψζεηο ζηελ απφδνζε, ελψ ρακειά επίπεδα ζχγθξνπζεο πξνθαινχλ ραιάξσζε, αδηαθνξία θαη έιιεηςε πξνθιήζεσλ γηα βειηίσζε. Σα απνηειεζκαηηθά ζηειέρε, ηξέθνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο αιιά πάληα ηηο ειέγρνπλ, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ηερληθέο πνπ αλαθέξζεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπο. Ζ παξαπάλσ αλάιπζε είλαη εθαξκφζηκε, κε δηαθνξνπνηήζεηο, ζε θάζε επηρείξεζε/νξγαληζκφ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ηνκέα παξνρήο ππεξεζηψλ.

66 66 [8] Ηγεσία [8.1] Εισαγωγή χκθσλα κε ηνλ Alan Keith (Kouzes & Posner, 2007), «Ζγεζία ζεκαίλεη εχξεζε ή δεκηνπξγία ελφο ηξφπνπ, ψζηε νη άλζξσπνη λα ζπκβάινπλ, γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο εμαηξεηηθνχ απνηειέζκαηνο». Ζ εγεζία ζα κπνξνχζε λα νξηζζεί, σο µηα δηαδηθαζία επίδξαζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ πξάμεσλ κηαο κηθξήο ή κεγάιεο νκάδαο, αθφκα θαη ελφο αηφκνπ μερσξηζηά, θαηά ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε λα πξνζπαζήζνπλ µε πξνζπκία λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηελ θαζνδήγεζε, ηελ αλάπηπμε ησλ αηφκσλ, ηελ παξαθίλεζε, ηε δεκηνπξγία θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θηι. Καηά ζπλέπεηα κπνξνχκε λα ηνλίζνπκε φηη ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ κηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο, δελ κπνξεί λα ιάβεη ρψξα ρσξίο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ ηελ νκάδα. Ζ εγεζία ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεί θάζε θνξά ηέηνην θιίκα, έηζη ψζηε ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο λα πεξλά απφ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ µειψλ ηεο νκάδαο. Πνιινί ζχγρξνλνη managers, έρνπλ απνθηήζεη ηηο αληίζηνηρεο αξκνδηφηεηεο, ηηο θαηάιιειεο εκπεηξίεο, ηελ απαξαίηεηε επηβιεηηθή πξνζσπηθφηεηα, θαη βεβαίσο ηηο αλάινγεο ακνηβέο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εκπξάγκαηε απφδεημε ηεο ζέζεο πνπ θαηέρνπλ. Δίλαη φκσο ηα παξαπάλσ πξνζφληα ηα απνθιεηζηηθά ερέγγπα γηα λα κπνξεί έλα δηεπζπληηθφ ζηέιερνο λα εγεζεί ηεο εηαηξείαο ή ηεο επηρεηξεκαηηθήο κνλάδαο ηεο νπνίαο πξνΐζηαηαη; Η βαζηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηνλ manager θαη ζηνλ εγέηε, είλαη όηη νη managers θάλνπλ ηα πξάγκαηα ζσζηά ελώ νη εγέηεο θάλνπλ ηα ζσζηά πξάγκαηα. Οη επηρεηξήζεηο γηα λα επηβηψζνπλ ζήκεξα θαινχληαη λα απνθηήζνπλ εγέηεο. Άηνκα, πνπ λα νδεγνχλ ηνπο άιινπο ζην λα αληαπνθξίλνληαη φπσο επηηάζζνπλ νη δπλάκεηο ηεο αιιαγήο θαη φρη λα επαλαπαχνληαη ζε φηη ε δχλακε ηεο ζπλήζεηαο ηνπο ππνδεηθλχεη. Ζγέηεο πνπ λα πξνθαινχλ ην «status quo» επηηπγράλνληαο έηζη πξνζαξκνζηηθή αιιαγή. Πνηά είλαη φκσο ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εγέηε, πνπ ηνλ θαζηζηνχλ ηθαλφ λα νδεγεί ηνπο άιινπο ζηελ βειηίσζε, κέζσ ηεο αιιαγήο; Πξσηίζησο αληηιακβάλεηαη θη απνδέρεηαη ηελ αλάγθε γηα αιιαγή. Μέζα απφ ηελ αληίιεςε απηή πξνθχπηεη έλα φξακα γηα πξνζαξκνγή, πνπ δχλαηαη λα νδεγήζεη ζ' έλα θαιχηεξν αχξην. Δπηθνηλσλεί κε θαζαξφηεηα ιφγνπ θαη ζαθήλεηα ζθέςεο, ην φξακα απηφ. Γελ εγθαηαιείπεη πνηέ ην φξακα, επηδεηθλχνληαο ππνκνλή, επηκνλή ή έζησ απιφ πείζκα. Αλαδεηεί, ζπλερψο, θαηλνχξγηνπο δξφκνπο γηα λα πινπνηήζεη ην φξακα. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (Bernard, 1990), αλαθέξνληαη επηγξακκαηηθά, φια ηα απαξαίηεηα γηα έλαλ ζχγρξνλν εγέηε ραξαθηεξηζηηθά :

67 67 ΠΗΝΑΚΑ 4 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Ζγέηε Ζ επνρή πνπ ε δηνίθεζε βαζηδφηαλ ζε εληνιέο θαη απνζθνπνχζε ζηνλ έιεγρν ησλ ππαιιήισλ είλαη πιένλ παξειζφλ. ηγά-ζηγά αξρίδεη λα αληηθαζίζηαηαη απφ κηα λέα επηθξαηνχζα ζεσξία ηελ ηέρλε ηεο θαζνδήγεζεο. Γελ πξνθαιεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη δελ αξέζεη ζηνπο ππαιιήινπο λα ηνπο ιέλε ηη λα θάλνπλ, πψο λα ην θάλνπλ θαη κέρξη πφηε πξέπεη λα ην έρνπλ θάλεη. Κάησ απ απηέο ηηο ζπλζήθεο, δελ έρνπλ ηελ ειεπζεξία λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, ελψ νη επθαηξίεο λα ζπλεηζθέξνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ησλ θαζεθφλησλ ηνπο είλαη ιηγνζηέο. Μεξηθά ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα ή αλ ζέιεηε tips γηα ηελ πηνζέηεζε κηαο εγεηηθήο πξνζέγγηζεο είλαη: Θα πξέπεη λα δνζεί ζην πξνζσπηθφ πεξηζψξην λα πάξεη πξσηνβνπιίεο. Ο ηξφπνο πνπ αθνινπζεί κηα επηρείξεζε δελ ζεκαίλεη φηη είλαη θαη ν κνλαδηθφο. Θα πξέπεη ην επίθεληξν ηεο πξνζνρήο λα βξίζθεηαη ζηελ αλάπηπμε ησλ δπλαηψλ ζεκείσλ θάζε ππαιιήινπ θαη φρη ζην λα ηηκσξνχληαη ηα αδχλαηά ηνπ ζεκεία. Θα πξέπεη λα ππάξρεη ζπλεξγαζία αλάκεζα ζην πξνζσπηθφ θη φρη αληαγσληζκφο. Θα πξέπεη λα επηβξαβεχεηαη ε πξνζπάζεηα θαη ε πξφνδνο θαη ηα ιάζε λα απνηεινχλ επθαηξίεο γηα λα κάζνπλ φινη θαη λα βειηησζνχλ. Γελ ζα πξέπεη λα δίλνληαη έηνηκεο ιχζεηο αιιά ε επθαηξία ζην πξνζσπηθφ λα καζαίλεη θαη λα αλαπηχζζεη ελαιιαθηηθνχο θαη θαιχηεξνπο ηξφπνπο δηεμαγσγήο ηεο εξγαζίαο θαη Θα πξέπεη λα ελζαξξχλεηαη ην πξνζσπηθφ λα ζπκκεηάζρεη θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα απφςεσλ θαη πξνζεγγίζεσλ δπλακψλεη ηνπο νξγαληζκνχο. Ζ θνηλσλία ηνπ 21νπ αηψλα έρεη ραξαθηεξηζζεί σο ε θνηλσλία ηεο γλψζεο. ηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο δελ έρεη πιένλ ζεκαζία πνηνο είζαη ή πνχ βξίζθεζαη, αιιά ηη ηδέεο έρεηο λα πξνζθέξεηο. Ζ θαηλνηνκία θαη ν λεσηεξηζκφο απνηεινχλ, επνκέλσο, θχξηα ραξαθηεξηζηη-

68 68 θά ηεο θαζεκεξηλφηεηαο. Βηψλνπκε ζήκεξα ζπλερείο θαη ξαγδαίεο αιιαγέο, πνπ δελ είλαη αλακελφκελεο. ηφρνο ηεο εγεζίαο δελ πξέπεη λα είλαη ε έκθαζε ζε κεζφδνπο δηνίθεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αιιά ε δεκηνπξγία εθείλνπ ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ζα δηεπθνιχλεη θαη ζα ππνζηεξίμεη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν ηηο δηαδηθαζίεο αλάπηπμεο ηεο γλψζεο, κε ηειηθφ ζθνπφ ηε δεκηνπξγία επηρεηξεκαηηθήο αμίαο πνπ ηθαλνπνηεί φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο, φπσο κεηφρνπο, εξγαδφκελνπο, πειάηεο θιπ.. H δηαρείξηζε γλψζεο, αθνξά ζηε ζπζηεκαηηθή θαη ζπιινγηθή δεκηνπξγία επηρεηξεκαηηθήο γλψζεο κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο. Ρφινο ηεο εγεζίαο, είλαη λα δεκηνπξγεί ην θιίκα εθείλν πνπ ελζαξξχλεη ηε δηάρπζε ηεο γλψζεο θαη ην αίζζεκα αζθάιεηα ζην πξνζσπηθφ, ψζηε λα κπνξέζεη λα δηαδξακαηίζεη ην ξφιν ηνπ επνηθνδνκεηηθά. [8.2] Θεωρίες Ηγεσίας Ζ εγεζία έρεη πεξηγξαθεί σο «δηαδηθαζία θνηλσληθήο επηξξνήο, ζηελ νπνία έλα άηνκν είλαη ζε ζέζε λα πξνζειθχζεη ηε βνήζεηα θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ άιισλ, γηα ηελ επίηεπμε ελφο θνηλνχ ζηφρνπ». Μειεηεηέο ηεο εγεζίαο έρνπλ παξάγεη ζεσξίεο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ παξακέηξνπο φπσο: ζπκπεξηθνξά, δχλακε, δηνξαηηθφηεηα, αμίεο, ράξηζκα, λνεκνζχλε, πεξηβάιινλ θαη πεξηζηαζηαθέο αιιειεπηδξάζεηο. [8.2.1] Θεωρία Γνωρίσματος Ζ ζεσξία γλσξίζκαηνο, πξνζπαζεί λα πεξηγξάςεη ηνπο ηχπνπο ζπκπεξηθνξάο θαη ηηο πξνζσπηθέο ηάζεηο, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ απνηειεζκαηηθή εγεζία. Απηή είλαη πηζαλψο ε πξψηε αθαδεκατθή ζεσξία ζρεηηθά κε ηελ εγεζία. Ο Ronald Heifetz (1994), αλάγεη ηελ πξψηε πξνζέγγηζε ηεο ζεσξίαο γλσξίζκαηνο, πίζσ ζηνλ δέθαην αηψλα, φπνπ ε ηζηνξία ηεο θνηλσλίαο ζπλδένληαλ κε ηελ πξνζσπηθή ηζηνξία ησλ κεγάισλ πξνζσπηθνηήησλ. Ο Thomas Carlyle, κπνξεί λα ζεσξεζεί έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο ζεσξίαο γλσξίζκαηνο. ην έξγν ηνπ «On Heroes, Hero-Worship, and the Heroic History» (1841), ρξεζηκνπνίεζε ηέηνηα πξνζέγγηζε γηα λα πξνζδηνξίζεη ηα ηαιέληα, ηηο δεμηφηεηεο θαη ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ πνπ απέθηεζαλ δχλακε θαη αλαδείρζεθαλ ζηελ ηζηνξία. Οη ππεξαζπηζηέο ηεο ζεσξίαο γλσξίζκαηνο ζπλήζσο θαηαγξάθνπλ ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εγεζίαο, ππνζέηνληαο φηη νξηζκέλα γλσξίζκαηα ή ραξαθηεξηζηηθά, ηείλνπλ λα νδεγήζνπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή εγεζία. Οη Shelley θαη Locke (1991) εμεγνχλ ηε ζεσξία γλσξίζκαηνο. Τπνζηεξίδνπλ φηη ηα «βαζηθά γλσξίζκαηα εγεηψλ πεξηιακβάλνπλ: νδήγεζε (έλαο επξχο φξνο πνπ πεξηιακβάλεη ην επίηεπγκα, ην θίλεηξν, ηε θηινδνμία, ηελ ελέξγεηα, ηελ αληνρή θαη ηελ πξσηνβνπιία), θίλεηξν εγεζίαο (ε επηζπκία ελφο αηφκνπ λα νδεγεί αιιά λα κελ επηδηψθεη ηε δχλακε σο απηνζθνπφ), ηηκηφηεηα, αθεξαηφηεηα, απηνπεπνίζεζε (πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή ζηαζεξφηεηα), γλσζηηθή δπλαηφηεηα θαη γλψζε ηεο επηρείξεζεο. χκθσλα κε ηελ έξεπλά ηνπο, «ππάξρεη ιηγφηεξν ζαθήο έλδεημε γηα γλσξίζκαηα φ- πσο ην ράξηζκα, ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε επειημία».

69 69 [8.2.2] Περιπτωσιακή θεωρία Ζ πεξηπησζηαθή ζεσξία, εκθαλίζηεθε σο ελαιιαθηηθή ιχζε ζηε ζεσξία γλσξίζκαηνο. Οη θνηλσληθνί επηζηήκνλεο ππνζηήξημαλ φηη ε αλζξψπηλε ηζηνξία, ήηαλ θάηη πεξηζζφηεξν απφ ην απνηέιεζκα ηεο επέκβαζεο ησλ κεγάισλ αηφκσλ, ζηε ξνή ησλ γεγνλφησλ. Ο Herbert, πξφηεηλε φηη νη πεξηζηάζεηο παξάγνπλ ην άηνκν θαη φρη ην αληίζεην. Απηή ε ζεσξία ππνζέηεη φηη δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο/θαηαζηάζεηο απαηηνχλ δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα, απφ ην άηνκν. χκθσλα κε απηήλ ηελ νκάδα ζεσξηψλ, δελ ππάξρεη ην ςπρνγξάθεκα ηνπ βέιηηζηνπ εγέηε. Σν πεξηζηαζηαθφ πξφηππν εγεζίαο ησλ Hersey θαη Blanchard (1960), παξαδείγκαηνο ράξηλ, πξνηείλεη ηέζζεξα ζηπι εγεζίαο θαη ηέζζεξα επίπεδα αλάπηπμεο, γηα ηνπο αθνινχζνπο ηνπ εγέηε. ρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ην πξφηππν πξνυπνζέηεη φηη ην ζηπι εγεζίαο πξέπεη λα ηαηξηάμεη κε ην θαηάιιειν επίπεδν αλάπηπμεο ησλ αθνινχζσλ. ε απηφ ην πξφηππν, ε ζπκπεξηθνξά ηεο εγεζίαο είλαη κηα ιεηηνπξγία ε νπνία δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εγέηε, αιιά θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ν- παδψλ. Άιια πεξηζηαζηαθά πξφηππα εγεζίαο εηζάγνπλ πνηθίιεο πεξηζηαζηαθέο κεηαβιεηέο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: ηε θχζε ηνπ ζηφρνπ (δνκεκέλνπ ή ζηεξεφηππνπ) ηηο επηρεηξεζηαθέο πνιηηηθέο, ην θιίκα, θαη ηε θηινζνθία ηηο πξνηηκήζεηο ησλ αλσηέξσλ ζηειερψλ ηηο πξνζδνθίεο φισλ ησλ πηζαλψλ εκπιεθνκέλσλ, κε ηελ επηρείξεζε ηηο αληίζηνηρεο αληηδξάζεηο ησλ αθνινχζσλ ΥΖΜΑ 16 Πεξηπησζηαθή Ζγεζία (Fiedler, 1972) Σν πξφηππν ησλ Vroom θαη Yetton (1973) ρξεζηκνπνηεί άιιεο πεξηζηαζηαθέο κεηαβιεηέο, πνπ πεξηιακβάλνπλ: ηε θχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηηο απαηηήζεηο γηα αθξίβεηα ηελ απνδνρή κηαο πξσηνβνπιίαο ηνπο ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο ηηο πεξηνξηζκέλεο δαπάλεο

70 70 Σν πξφηππν εγεζίαο, πνπ αλαπηχρζεθε απφ θνηλνχ απφ ηνπο Martin θαη House (1971) βαζίζηεθε ζηε «ζεσξία πξνζδνθίαο ηνπ θηλήηξνπ», κε βάζε ηελ νπνία έλαο εγέηεο έρεη θαζήθνλ λα εμαιείςεη φια ηα εκπφδηα ζηελ πνξεία πξνο ην ζηφρν ηεο νκάδαο, κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ φισλ ησλ πθηζηακέλσλ. ηε ζπλέρεηα, ζα αλαθεξζνχκε ζηελ «θαηά πεξίπησζε» εγεζία, δειαδή ηελ πξνζαξκνγή ηνπ εγεηηθνχ ζηπι αλάινγα κε ηνπο δηαθνξεηηθνχο αλζξψπνπο ηεο νκάδαο, ή ηηο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο βξηζθφκαζηε. Αο γλσξίζνπκε ηελ «θαηά πεξίπησζε» εγεζία, φπσο εθείλε παξνπζηάζηεθε απφ ηνπο (Blanchard & Hersey, 1960), ζην κνληέιν ηνπο «Situational Leadership». Θα μεθηλήζνπκε βιέπνληαο ην ζηάδην αλάπηπμεο ησλ αηφκσλ ηεο νκάδαο θαη ακέζσο κεηά ην θαηάιιειν ζηπι εγεζίαο: τάδια Ανάπτυξης των Ατόμων της Ομάδας D4 - Άηνκν κε κεγάιεο ηθαλόηεηεο θαη ηζρπξή δέζκεπζε επίηεπμεο ζηόρνπ: πλήζσο πξφθεηηαη γηα έλα έκπεηξν ζηέιερνο, ην νπνίν γλσξίδεη πνιχ θαιά ηε δνπιεηά ηνπ, θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα ηε θέξεη εηο πέξαο επηηπρψο. D3 - Άηνκν κε κεγάιεο ηθαλόηεηεο θαη «θπκαηλόκελε» δέζκεπζε επίηεπμεο ζηόρνπ: Δίλαη έκπεηξν θαη ηθαλφ άηνκν, αιιά ίζσο θάπνηεο θνξέο λα ζηεξείηαη απηνπεπνίζεζεο ζρεηηθά κε ην λα θέξεη κφλν ηνπ εηο πέξαο ην ζηφρν, ή κπνξεί λα ζηεξείηαη θηλήηξνπ γηα λα θάλεη ηε δνπιεηά ζσζηά / γξήγνξα. D2 - Άηνκν κε θάπνηεο ηθαλόηεηεο θαη ρακειή δέζκεπζε επίηεπμεο ζηόρνπ: Σν ζηέιερνο έρεη αλαπηχμεη ζρεηηθέο κε ηε δνπιεηά δεμηφηεηεο, αιιά δελ κπνξεί λα ηε θέξεη εηο πέξαο κφλν ηνπ. πρλά, ην θαζήθνλ πνπ ηνπ έρεη αλαηεζεί, είλαη πηζαλφ λα είλαη θαηλνχξγην γηα εθείλν. D1 - Άηνκν κε ρακειέο ηθαλόηεηεο θαη ηζρπξή δέζκεπζε επίηεπμεο ζηόρνπ: Σν ζηέιερνο ζε γεληθέο γξακκέο δελ δηαζέηεη ηηο απαηηνχκελεο γηα ηε δνπιεηά ηθαλφηεηεο, αιιά παξφια απηά δηαζέηεη απηνπεπνίζεζε ή θίλεηξν γηα λα ηελ αλαιάβεη. Περιπτωσιακή Ηγεσία ανάλογα με το τάδιο Ανάπτυξης των Ατόμων της Ομάδας S1 Telling / Directing: To ελ ιφγσ ζηπι κεηαθξάδεηαη ζε πςειφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, αιιά ρακειφ γηα ηελ ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ. Ο εγέηεο θαζνξίδεη ηνπο ξφινπο θαη ηα θαζήθνληα ηνπ πθηζηακέλνπ ηνπ θαη ηα παξαθνινπζεί απφ θνληά. Ο εγέηεο ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο θαη απιψο ηηο αλαθνηλψλεη. Ζ επηθνηλσλία δελ είλαη ακθίδξνκε, αιιά νπζηαζηηθά γίλεηαη απφ πάλσ πξνο ηα θάησ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εθαξκφδεηαη ζε άηνκα πνπ ηνπο ιείπεη κελ ε εκπηζηνζχλε ζηνλ εαπηφ ηνπο, αιιά είλαη ελζνπζηψδεηο θαη δεζκεχνληαη γηα ηελ επίηεπμε ζηφρνπ. πλήζσο γηα λα μεθηλήζνπλ ζέινπλ θαζνδήγεζε θαη επίβιεςε. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εγεζίαο ηαηξηάδεη ζηνπο D1.

71 71 S2 - Selling / Coaching: To ζπγθεθξηκέλν ζηπι κεηαθξάδεηαη ζε πςειφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη πςειφ γηα ηελ ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ. Ο εγέηεο α- θφκα θαζνξίδεη ηνπο ξφινπο θαη ηα θαζήθνληα ηνπ πθηζηακέλνπ ηνπ, αιιά δεηά ηδέεο θαη ππνδείμεηο απφ εθείλνλ. Ο εγέηεο ζπλερίδεη λα ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο, αιιά ε επηθνηλσλία γίλεηαη πιένλ ακθίδξνκε. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εθαξκφδεηαη ζε άηνκα πνπ έρνπλ θάπνηεο ηθαλφηεηεο, αιιά ηνπο ιείπεη ε δέζκεπζε γηα ηελ επίηεπμε ζηφρνπ. Υξεηάδνληαη θαζνδήγεζε θαη επίβιεςε, θαζψο είλαη αθφκα ζρεηηθά άπεηξνη. Αθφκα, ρξεηάδνληαη ππνζηήξημε θαη έπαηλν, γηα λα ρηίζνπλ ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπο. ηγάζηγά, εκπιέθνληαη ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη δεζκεχνληαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εγεζίαο ηαηξηάδεη ζηνπο D2. S3 - Participating / Supporting: To ελ ιφγσ ζηπι κεηαθξάδεηαη ζε ρακειφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη πςειφ γηα ηελ ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ. Ο εγέηεο ζηγά-ζηγά εθρσξεί θαζήθνληα ζηνλ πθηζηάκελν ηνπ, αλαθνξηθά κε ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ δεχηεξνπ. Ο εγέηεο ηνλ δηεπθνιχλεη θαη ζπκκεηέρεη ζηηο απνθάζεηο, αιιά ν έιεγρνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πεξλά ζηγά-ζηγά ζηνλ πθηζηάκελν. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εθαξκφδεηαη ζε άηνκα πνπ έρνπλ ηθαλφηεηεο, αιιά ηνπο ιείπεη ε εκπηζηνζχλε ζηνλ εαπηφ ηνπο ή ην θίλεηξν. Γελ ρξεηάδνληαη κεγάιε θαζνδήγεζε θαη επίβιεςε, θαζψο έρνπλ αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο. Υξεηάδνληαη φκσο ππνζηήξημε, γηα λα ηζρπξνπνηήζνπλ ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπο. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εγεζίαο ηαηξηάδεη ζηνπο D3. S4 - Delegating: To ζπγθεθξηκέλν ζηπι κεηαθξάδεηαη ζε ρακειφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη ρακειφ γηα ηελ ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ. Ο εγέηεο αθφκα θαζνξίδεη ηνπο ξφινπο θαη ηα θαζήθνληα ηνπ πθηζηακέλνπ ηνπ, αιιά ν έιεγρνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πεξλά ζηγά-ζηγά ζηνλ πθηζηάκελν. Ο πθηζηάκελνο νξίδεη ην πφηε θαη πνπ ζα αλακεηρζεί ν εγέηεο ζηηο δηαδηθαζίεο. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εθαξκφδεηαη ζε άηνκα πνπ έρνπλ θαη ηθαλφηεηεο θαη δέζκεπζε. Δίλαη ηθαλνί θαη πξφζπκνη λα εξγαζηνχλ κφλνη ηνπο ζε έλα project κε ιίγε επίβιεςε θαη ππνζηήξημε. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι εγεζίαο ηαηξηάδεη ζηνπο D4. Ζ ζρεκαηηθή απεηθφληζε ηνπ κνληέινπ έρεη σο εμήο: ΥΖΜΑ 17 Πεξηπησζηαθή Ζγεζία

72 72 Αλαθεθαιαηψλνληαο, λα ζπκάζηε φηη: Αλάινγα κε ην επίπεδν ηνπ πθηζηακέλνπ, απηφο πνπ πξνζαξκφδεηαη είλαη ν εγέηεο (πνηέ δελ ζπκβαίλεη ην αληίζεην) Σν εγεηηθφ ζαο ζηπι πξέπεη λα δηαθέξεη απφ πθηζηάκελν ζε πθηζηάκελν, θαζψο θαη απφ θαηάζηαζε ζε θαηάζηαζε * Λειτουργική θεωρία Ζ Λεηηνπξγηθή ζεσξία εγεζίαο (Hackman & Walton, 1986) είλαη κηα ηδηαίηεξα ρξήζηκε ζεσξία, γηα ηελ εμέηαζε ζπγθεθξηκέλσλ ζπκπεξηθνξψλ εγεηψλ πνπ αλακέλνληαη λα ζπκβάινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα κνλάδσλ ή επηρεηξήζεσλ. Απηή ε ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη ε θχξηα επζχλε ηνπ εγέηε είλαη, λα θξνληίδεη γηα νηηδήπνηε είλαη απαξαίηεηνο γηα ηε ζσζηή θαη αλεκπφδηζηε ιεηηνπξγία ηεο εθάζηνηε νκάδαο εξγαζίαο. Καηά ζπλέπεηα, έλαο εγέηεο έρεη θάλεη θαιά ηε δνπιεηά ηνπ, φηαλ ζπκβάιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηε ζπλνρή νκάδαο (Fleishman, 1991; Hackman & Wageman, 2005). Δλψ ε ιεηηνπξγηθή ζεσξία εγεζίαο, έρεη ζπρλφηεξα εθαξκνζηεί ζηελ εγεζία νκάδσλ, έρεη επίζεο εθαξκνζηεί απνηειεζκαηηθά θαη ζηελ επξχηεξε νξγαλσηηθή εγεζία κηαο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. ε κηα ζχλνςε ηεο βηβιηνγξαθίαο, πάλσ ζε ζέκαηα ιεηηνπξγηθήο εγεζίαο νη εξεπλεηέο παξαηήξεζαλ πέληε βαζηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ έλαο εγέηεο παξέρεη, θαηά ηελ πξνψζεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο κηαο κνλάδσλ ή επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Απηέο νη ιεηηνπξγίεο πεξηιακβάλνπλ: (1) πεξηβαιινληηθφ έιεγρν, (2) νξγάλσζε ησλ θαηψηεξσλ δξαζηεξηνηήησλ, (3) εθπαίδεπζε θαη θαζνδήγεζε ησλ πθηζηακέλσλ, (4) παξαθίλεζε θαη (5) ελεξγή παξέκβαζε ζηελ εξγαζία ηεο νκάδαο. Πνηθίιεο ζπκπεξηθνξέο εγεζίαο αλακέλνληαη λα δηεπθνιχλνπλ απηέο ηηο ιεηηνπξγίεο. ηελ αξρηθή εξγαζία, πνπ πξνζδηνξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά εγεηψλ, ν Fleishman παξαηήξεζε φηη νη πθηζηάκελνη αληηιακβάλνληαλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ επνπηψλ ηνπο, απφ ηελ άπνςε δχν επξεηψλ θαηεγνξηψλ πνπ αλαθέξζεθαλ σο εθηίκεζε θαη έλαξμε ηεο δνκήο. Ζ εθηίκεζε πεξηιακβάλεη φιεο εθείλεο ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ελζάξξπλζε ησλ απνηειεζκαηηθψλ ζρέζεσλ. Παξαδείγκαηα ηέηνηαο ζπκπεξηθνξάο είλαη, ην ελδηαθέξνλ γηα ηνπο πθηζηακέλνπο ή ε ελζαξξπληηθή ζπκπεξηθνξά πξνο ηνπο άιινπο. Ζ έλαξμε ηεο δνκήο, πεξηιακβάλεη φιεο εθείλεο ηηο ελέξγεηεο ηνπ εγέηε, πνπ ζηξέθνληαη πξνο ηελ επίηεπμε ζηφρσλ. Απηφ ζα κπνξνχζε λα πεξηιάβεη ηε δηεπθξίληζε ησλ ξφισλ, ηνλ νξηζκφ ησλ πξνηχπσλ απφδνζεο θαη ηε δέζκεπζε ησλ πθηζηακέλσλ ζηα πξφηππα θαη ηνπο ζηφρνπο. [ Θεωρία υμπεριφοράς πσο θαη αλ θαζνξηζηεί ε ζπκπεξηθνξά ελφο εγέηε, κπνξεί λα ηαμηλνκεζεί ζε πνιιά δηαθνξεηηθά ζηπι εγεζίαο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ην δηεπζπληηθφ πξφηππν πιέγκαηνο, έλα ζπκπεξηθνξηζηηθφ πξφηππν εγεζίαο, πξνηείλεη πέληε δηαθνξεηηθέο κνξθέο εγεζίαο, αλάινγα κε ην βαζκφ δέζκεπζεο ησλ εγεηψλ γηα ηνπο αλζξψπνπο θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ.

73 73 Ο McClelland (1975), είδε ηηο δεμηφηεηεο εγεζίαο, φρη ηφζν σο ζχλνιν γλσξηζκάησλ, αιιά σο δείγκα ησλ θηλήηξσλ. Τπνζηήξημε φηη νη επηηπρείο εγέηεο ηείλνπλ λα έρνπλ κηα πςειή αλάγθε γηα δχλακε, κηα ρακειή αλάγθε γηα δέζκεπζε θαη έλα πςειφ επίπεδν απηφ-ειέγρνπ. Οη Lewin, Lipitt θαη White (1939), πξνζδηφξηζαλ ηξεηο κνξθέο εγεζίαο: απηαξρηθή, δεκνθξαηηθή θαη ειεχζεξεο νηθνλνκίαο, βαζηζκέλνη ζην πνζφ επηξξνήο θαη δχλακεο πνπ αζθνχληαη απφ ηνλ εθάζηνηε εγέηε. Άιιεο κνξθέο εγεζίαο έρνπλ πξνζδηνξηζηεί φπσο ζπδεηνχληαη θαησηέξσ. Ο Γξαθεηνθξαηηθφο Ζγέηεο (Bureaucratic Leader) (Weber, 1905) είλαη πνιχ δνκεκέλνο θαη αθνινπζεί ηηο δηαδηθαζίεο φπσο έρνπλ θαζηεξσζεί. Απηφο ν ηχπνο εγεζίαο δελ αθηεξψλεη ρξφλν, γηα λα εξεπλήζεη λένπο ηξφπνπο επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ, ζπλήζσο ιεηηνπξγεί αξγά θαη εκκέλεη ζηηο θιίκαθεο θαη ηνπο ζηφρνπο, φπσο απηνί δειψλνληαη απφ ηελ επηρείξεζε. Οη εγέηεο εμαζθαιίδνπλ φηη φια ηα βήκαηα έρνπλ αθνινπζεζεί, πξηλ κηα δηαδηθαζία πεξάζεη ζην επφκελν επίπεδν πινπνίεζεο. Σα παλεπηζηήκηα, ηα λνζνθνκεία, νη ηξάπεδεο θαη ε θπβέξλεζε απαηηνχλ ζπλήζσο απηφλ ηνλ ηχπν εγέηε ζηηο νξγαλψζεηο ηνπο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα εμαζθαιίζνπλ έλα ειάρηζην επίπεδν πνηφηεηαο, λα απμήζνπλ ηελ αζθάιεηα θαη λα κεηψζνπλ ηε δηαθζνξά. Ο Υαξηζκαηηθφο Ζγέηεο (Charismatic Leader) (Weber, 1905) εκθπζεί ελέξγεηα θαη πξνζπκία ζηα κέιε νκάδαο ηνπο. Απηφο ν ηχπνο εγέηε πξέπεη λα είλαη δεζκεπκέλνο κε ηελ επηρείξεζε/νξγαληζκφ καθξνπξφζεζκα. Δάλ ε επηηπρία ηνπ ηκήκαηνο ή ηνπ πξνγξάκκαηνο α- πνδίδεηαη ζηνλ εγέηε θαη φρη ηελ νκάδα, νη ραξηζκαηηθνί εγέηεο κπνξνχλ λα κεηαηξαπνχλ ζε θίλδπλν γηα ηελ επηρείξεζε, εάλ απνθαζίζνπλ λα παξαηηεζνχλ, φηαλ παξνπζηαζηεί κηα θαιχηεξε επθαηξία. Ζ επηρείξεζε ρξεηάδεηαη αξθεηφ ρξφλν θαη ζθιεξή δνπιεηά γηα λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ ππαιιήισλ, θάησ απφ έλα άιιν ηχπν εγεζίαο. ηνλ Απηαξρηθφ Ζγέηε (Autocratic Leader) (Lewin et al., 1939) δίλεηαη ε δχλακε λα ιακβάλεη φιεο ηηο απνθάζεηο κφλνο ηνπ, έρνληαο θαζνιηθή εμνπζία. Απηφ ην ζηπι εγεζίαο είλαη θαιφ, κφλν γηα ηνπο ππαιιήινπο, πνπ ρξεηάδνληαη ηε ζηελή επίβιεςε πξνθεηκέλνπ λα εθηειέζνπλ ζπγθεθξηκέλνπο θαη θαιά νξηζκέλνπο ζηφρνπο. Ο Γεκνθξαηηθφο Ζγέηεο (Democratic Leader) (Lewin et al., 1939). Απηφ ην ζηπι εγεζίαο επηηξέπεη ζηνλ εγέηε λα ζπκπεξηιάβεη έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ππαιιήινπο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απφθαζεο (θαζνξίδνληαο φκσο ηη πξέπεη λα θάλεη θαη πψο λα ην θάλεη). Ο εγέηεο δηαηεξεί πάληα ην δηθαίσκα ηεο ηειηθήο απφθαζεο. Ζ ρξεζηκνπνίεζε απηνχ ηνπ ζηπι εγεζίαο δελ είλαη ζεκάδη αδπλακίαο, αιιά είλαη έλα ζεκάδη δχλακεο, πνπ νη ππάιιεινί ζα αλαγλσξίζνπλ θαη ζα ζεβαζηνχλ, ζηελ πνξεία ηεο ζπλεξγαζίαο. Ζ δεκνθξαηηθή εγεζία, ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο φηαλ ν εγέηεο θαηέρεη κέξνο κφλν ησλ πιεξνθνξηψλ θαη νη ππάιιεινί-ζπλεξγάηεο έρνπλ ην ππφινηπν. Ο εγέηεο δελ απαηηείηαη λα ηα μέξεη φια γη απηφ ππάξρνπλ ζηελ επηρείξεζε πεπεηξακέλα θαη επηδέμηα ζηειέρε θαη π- πάιιεινη. Ζ ρξεζηκνπνίεζε απηνχ ηνπ ζηπι, δεκηνπξγεί ακνηβαίν φθεινο απφ ηε κηα κεξηά επηηξέπεη ζηνπο ζπλεξγάηεο λα γίλνπλ ελεξγφ κέξνο ηεο νκάδαο θαη απφ ηελ άιιε επηηξέπεη ζηνλ εγέηε λα ιάβεη ηηο θαιχηεξεο δπλαηέο απνθάζεηο. Ο Ζγέηεο ηεο Διεχζεξεο Οηθνλνκίαο (Laissez-faire) (Lewin et al., 1939). ε απηφ ην ζηπι, ν εγέηεο επηηξέπεη ζηνπο ππαιιήινπο λα ιάβνπλ ηηο απνθάζεηο. Δλψ ν εγέηεο παξακέλεη πάληνηε αξκφδηνο θαη ππεχζπλνο, γηα ηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη. Δίλαη πνιχ ρξήζηκν, φηαλ νη ππάιιεινη είλαη ζε ζέζε λα αλαιχζνπλ ηηο θαηαζηάζεηο θαη λα θαζνξίζνπλ ηη πξέπεη λα γίλεη θαη πψο λα γίλεη. Έλαο εγέηεο δελ κπνξεί λα ηα θάλεη φια! Πξέπεη λα ζέζεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη λα αλαζέζεη νξηζκέλνπο ζηφρνπο. Απηφ ην ζηπι δελ πξέπεη λα ρξεζη-

74 74 κνπνηείηαη, κε ζθνπφ ηε κεηαθνξά επζπλψλ ζηνπο άιινπο, φηαλ ηα πξάγκαηα πεγαίλνπλ ζηξαβά. Απηφ είλαη έλα ζηπι πνπ ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ν εγέηεο εκπηζηεχεηαη πιήξσο ηνπο αλζξψπνπο πνπ βξίζθνληαη απφ θάησ ηνπ. Γελ ρξεηάδεηαη θφβνο γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί, απιά ζχλεζε. Ο Λατθφο Ζγέηεο (People Oriented) (Fiedler, 1967) είλαη ην πξφζσπν πνπ, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκνξθσζεί κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ απνδνηηθφηεηα, ππνζηεξίδεη, εθπαηδεχεη θαη αλαπηχζζεη ην πξνζσπηθφ, απμάλεη ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία θαη δείρλεη γλήζην ελδηαθέξνλ γηα ηελ επηηέιεζε ηνπ θαζήθνληνο. Ο Πξνζαλαηνιηζκέλνο πξνο ηελ Δξγαζία Ζγέηεο (Task Oriented) (Fiedler, 1967) εζηηάδεη ζηελ εξγαζία θαη επηθεληξψλεηαη ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο πνπ νξίδνληαη ζε θάζε ππάιιειν, γηα λα θζάζνπλ ζηελ νινθιήξσζε ζηφρνπ. Απηφ ην ζηπι εγεζίαο εκθαλίδεη ηα ίδηα δεηήκαηα έιιεηςεο θηλήηξνπ, φπσο ε απηαξρηθή εγεζία, πνπ δελ παξνπζηάδεη θαλέλα ελδηαθέξνλ θαη θακία ζπκκεηνρή ζηηο αλάγθεο ησλ νκάδσλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. Απαηηεί ζηελή επίβιεςε θαη έιεγρν γηα λα επηηχρεη ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα. Ο εγέηεο απηφο θάλεη φιεο ηηο ζπκθσλίεο (Deal Maker) (Rowley & Roevens, 1999) θαη ζπλδέεηαη κε ηε δηαρείξηζε θαη ελίζρπζε ηεο αιιαγήο κε βάζε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ νξγαλσηηθνχ ράνπο (Organize with Chaos). Ο Ζγέηεο Τπάιιεινο (Servant Leader) (Greenleaf, 1977) δηεπθνιχλεη ηελ νινθιήξσζε ζηφρνπ, κε ην λα δίλεη ζηα κέιε νκάδσλ ηνπ, φ,ηη απηά ρξεηάδνληαη πξνθεηκέλνπ λα είλαη παξαγσγηθά. Απηφο ν εγέηεο είλαη έλα φξγαλν-εμάξηεκα γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο παξά κηα θσλή δηνίθεζεο πνπ παξαθηλεί ή ππνθηλεί πξνο ηελ αιιαγή. Απηφ ην ζηπι εγεζίαο, θαηά ηξφπν παξφκνην κε ηε δεκνθξαηηθή εγεζία, ηείλεη λα επηηχρεη ηα απνηειέζκαηα, ζε έλα πην αξγφ ρξνληθφ πιαίζην απφ άιιεο κνξθέο, αλ θαη ε δέζκεπζε ησλ πθηζηακέλσλ ππαιιήισλ είλαη πςειφηεξε. ην πλαιιαθηηθφ Ζγέηε (Transactional Leader) (Burns, 1978) δίλεηαη ε δχλακε λα εθηειέζεη νξηζκέλνπο ζηφρνπο θαη αληακείβεη ή ηηκσξεί, αλάινγα κε ηελ απφδνζε ηεο νκάδαο. Γίλεη ηελ επθαηξία ζην ζηέιερνο λα νδεγήζεη ηελ νκάδα θαη ε νκάδα ζπκθσλεί λα αθνινπζήζεη ηελ εγεζία ηνπ, γηα λα νινθιεξψζεη έλαλ πξνθαζνξηζκέλν ζηφρν, κε ζπγθεθξηκέλα αληαιιάγκαηα. Ο εγέηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνινγήζεη, λα δηνξζψζεη θαη λα εθπαηδεχζεη ηνπο πθηζηακέλνπο φηαλ δελ είλαη ε παξαγσγηθφηεηα ζην επηζπκεηέο επίπεδν θαη ηέινο λα αληακείςεη, φηαλ επηηπγράλνληαη νη αλακελφκελνη ζηφρνη. Ο Μεηαζρεκαηηζηηθφο Ζγέηεο (Transformational Leader) (Burns, 1978) μεθηλά κε ηελ αλάπηπμε ελφο νξάκαηνο, κηαο κειινληηθήο θαηάζηαζεο πνπ ζα ελζνπζηάζεη θαη ζα πξνζειθχζεη νπαδνχο. Σν επφκελν βήκα είλαη ε πξνψζεζε ηνπ νξάκαηνο. Απηή είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία, ε νπνία δελ ζηακαηά πφηε κέρξη ηελ ηειηθή επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ. Παξάιιεια κε ηελ πξνψζεζε ηνπ νξάκαηνο, αλαδεηείηαη θαη ε θαηάιιειε νδφο πινπνίεζεο ηεο αιιαγήο. Μεξηθέο θνξέο ν ηξφπνο είλαη πξνθαλήο, ηηο πεξηζζφηεξεο φκσο θνξέο ρξεηάδεηαη αλαδήηεζε θαη ζπλερήο βειηίσζε. Σν ηειηθφ βήκα είλαη ε «εγεζία» ηεο αιιαγήο. Ο κεηαζρεκαηηζηήο εγέηεο, είλαη πάληα ζηελ πξψηε γξακκή, λα επηθνηλσλεί, λα εκςπρψλεη θαη λα επαλεκθπζά ην φξακα ζηελ νκάδα ηνπ, κε ζηφρν ηελ βέιηηζηε δπλαηή δέζκεπζε θαη ηειηθή πινπνίεζε. Ο Ζγέηεο Πεξηβάιινληνο (Environment Leader) (Carmazzi, 2005) είλαη ην πξφζσπν πνπ θηίδεη ην θαηάιιειν νκαδηθφ ή νξγαλσηηθφ πεξηβάιινλ, πξνθεηκέλνπ λα επεξεάζεη ηε ζπλαηζζεκαηηθή θαη ςπρνινγηθή αληίιεςε ησλ εξγαδνκέλσλ, γηα ηε ζέζε ηνπο ζηελ νκάδα ή ηελ επηρείξεζε/νξγαληζκφ. Ζ θαηαλφεζε θαη ε εθαξκνγή ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο δπλακηθήο ησλ νκάδσλ είλαη νπζηαζηηθέο, γηα λα είλαη απηφ ην ζηπι εγεζίαο απνηειεζκαηηθφ. Ο εγέηεο

75 75 ρξεζηκνπνηεί ηελ επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα, γηα λα εκπλεχζεη ηα άηνκα θαη λα αλαπηχμεη ε- γεηηθά ζηειέρε ζε φια ηα ελδηάκεζα επίπεδα. Απηφ ην ζηπι εγεζίαο ζηεξίδεηαη ζηε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο εθπαίδεπζεο, φπνπ νη δηαθνξεηηθέο νκάδεο καζαίλνπλ ακθίδξνκα ηελ ςπρνινγία ηεο δπλακηθήο θαη ηεο θνπιηνχξαο ησλ νκάδσλ. Ο εγέηεο ρξεζηκνπνηεί απηήλ ηελ ςπρνινγία, γηα λα επεξεάζεη θαη λα θαηεπζχλεη ηα κέιε ηεο νκάδαο, πξνθεηκέλνπ λα θάλνπλ νηηδήπνηε απαηηείηαη, πξνο φθεινο φισλ. [8.3+ Μορφές Ηγεσίας των «σημαντικών ηγετών» Σν 1994 νη House θαη Podsakoff, πξνζπάζεζαλ λα ζπλνςίζνπλ ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο πξνζεγγίζεηο ησλ «ζεκαληηθψλ εγεηψλ», κεηά απφ εξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα. Απηέο νη ζπκπεξηθνξέο θαη πξνζεγγίζεηο εγεζίαο, δελ απνηεινχλ ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο εγεζίαο, αιιά ζπζζσξεπηηθά ραξαθηεξίδνπλ ην πην απνηειεζκαηηθφηεξν ζηπι εγεζίαο θαη δηνίθεζεο. Ζ «κνξθέο» εγεζίαο ζπκπεξηιακβάλνπλ: Όξακα. Οη ζεκαληηθνί εγέηεο δηακνξθψλνπλ έλα ηδενινγηθφ φξακα ζχκθσλν κε ηηο βαζηέο αμίεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο, έλα φξακα πνπ πεξηγξάθεη έλα θαιχηεξν κέιινλ, ζην νπνίν φινη νη εξγαδφκελνη έρνπλ δηθαίσκα. Πάζνο θαη Απηό-ζπζία. Οη εγέηεο επηδεηθλχνπλ πάζνο θαη έρνπλ κηα ηζρπξή πεπνίζεζε ηνπ νξάκαηφο ηνπο. Δπλννχλ θαη ζπκκεηέρνπλ ζε ζεκαληηθέο δηαδηθαζίεο θαη ζπκπεξηθνξέο θαη θάλνπλ ηηο κεγάιεο πξνζσπηθέο ζπζίεο, πξνο φθεινο ηνπ νξάκαηνο θαη ηεο απνζηνιήο ηνπο. Εκπηζηνζύλε, Απνθαζηζηηθόηεηα θαη Εκκνλή. Οη ζεκαληηθνί εγέηεο επηδεηθλχνπλ έλαλ πςειφ βαζκφ πίζηεο ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη ζηελ επίηεπμε ηνπ ν- ξάκαηνο πνπ δηακνξθψλνπλ. Σέηνηνη εγέηεο, πξέπεη λα έρνπλ έλαλ πνιχ πςειφ βαζκφ απηνπεπνίζεζεο θαη εζηθήο, επεηδή ε απνζηνιή ηνπο πξνθαιεί ζπλήζσο ην θαηεζηεκέλν θαη επνκέλσο, κπνξεί λα πξνζβάιεη εθείλνπο πνπ ζπληεξνχλ ηηο θαζηεξσκέλεο θαηαζηάζεηο. Κηίζηκν-Εηθόλαο. Οη House θαη Podsakoff, ζεσξνχλ ηνπο ζεκαληηθνχο εγέηεο επζπλείδεηνπο, ζηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εηθφλα ηνπο. Αλαγλσξίδνπλ ηελ επηζπκία ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο, λα ηνπο «βιέπνπλ» σο ηθαλνχο, αμηφπηζηνπο θαη εκπηζηεχζηκνπο. Δηακόξθσζε Ρόισλ. Ζ νηθνδφκεζε ηεο εηθφλαο ηνπ εγέηε, ζέηεη ηηο βάζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηακφξθσζε ξφισλ. Οη πθηζηάκελνη, ηαπηίδνληαη ζρεδφλ πάληα, κε ηηο αμίεο ησλ πξνηχπσλ πνπ δηακνξθψλνληαη, ηηο νπνίεο αληηιακβάλνληαη θαη αληηκεησπίδνπλ κε ζεηηθή πξνδηάζεζε. Εμσηεξηθή Αληηπξνζώπεπζε. Οη ζεκαληηθνί εγέηεο, ελεξγνχλ πνιιέο θνξέο θαη σο εθπξφζσπνη γηα ηηο αληίζηνηρεο επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνχο, γηα ηηο ν- πνίεο εξγάδνληαη. πκβνιηθά, αληηπξνζσπεχνπλ ηηο επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνχο, ζηνπο εμσηεξηθνχο ζπλεξγάηεο, πξνκεζεπηέο, δίθηπα, κεηφρνπο θιπ. Πξνζδνθίεο θαη Εκπηζηνζύλε πξνο ηνπο πθηζηακέλνπο. Οη ζεκαληηθνί ε- γέηεο επηθνηλσλνχλ ηηο πξνζδνθίεο πςειήο επίδνζεο πξνο ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο θαη παξάιιεια επηδεηθλχνπλ εκπηζηνζχλε ζηηο δπλαηφηεηεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο λα ηθαλνπνηήζνπλ απηέο ηηο πξνζδνθίεο.

76 76 Επηιεθηηθή Τπνθίλεζε. Οη ζεκαληηθνί εγέηεο, επηιεθηηθά εθαξκφδνπλ, εθείλα ηα θίλεηξα, ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο, πνπ βιέπνπλ φηη ζρεηίδνληαη κε ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηνπ νξάκαηνο θαη ηεο απνζηνιήο. Δηνηθεηηθή Επζπγξάκκηζε. Γηα λα πείζνπλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο, λα δερηνχλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηελ αιιαγή, νη ζεκαληηθνί εγέηεο ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ πνπ θαιείηαη «δηνηθεηηθή επζπγξάκκηζε». Ο φξνο απηφο αλαθέξεηαη ζηε δηαζχλδεζε θαη ηνλ θνηλφ πξνζαλαηνιηζκφ, ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηεο δηνίθεζεο, έηζη ψζηε έλα ζχλνιν ελδηαθεξφλησλ ησλ πθηζηακέλσλ φπσο, αμίεο, πεπνηζήζεηο, θαζψο θαη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ εγέηε φπσο, ζηφρνη, θαη ηδενινγία λα ζπγθιίλνπλ θαη αιιεινζπκπιεξψλνληαη.. Εκπλεπζκέλε Επηθνηλσλία. Οη ζεκαληηθνί εγέηεο ζπρλά, αιιά φρη πάληα, επηθνηλσλνχλ ηα κελχκαηα ηνπο θαηά ηξφπν εκπλεπζκέλν, ρξεζηκνπνηψληαο έληνλα εξεζίζκαηα, επηηπρεκέλεο ηζηνξίεο, ζπλζήκαηα, ζχκβνια θαη δηαδηθαζίεο. Παξφηη απηέο νη δέθα ζπκπεξηθνξέο θαη πξνζεγγίζεηο εγεζίαο δελ αληηζηνηρνχλ ζε πξαγκαηηθέο κνξθέο-ζηπι εγεζίαο, ηειεπηαίεο έξεπλεο έρνπλ δείμεη, φηη ην χθνο θαη ην ζηπι ελφο εγέηε κπνξνχλ λα θάλνπλ ηε δηαθνξά. Σν ζηπι εγεζίαο, γίλεηαη ην θιεηδί ζηε δηακφξθσζε θαη εθαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο θαη δηαδξακαηίδεη έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δξαζηεξηφηεηα ησλ νκάδσλ εξγαζίαο θαη ηε δηακφξθσζε δέζκεπζεο θαη νκαδηθνχ - ζπλεξγαηηθνχ πλεχκαηνο. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη εγέηεο επεξεάδνπλ ηα κέιε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο, ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθάζηνηε νκάδαο. [8.4] Ηγεσία και συναίσθημα Ζ εγεζία κπνξεί, λα ζεσξεζεί σο κηα ηδηαίηεξα ζπγθηλεζηαθά θνξησκέλε δηαδηθαζία, κε ηα ζπλαηζζήκαηα λα πεξηπιέθνληαη θαη λα εμαξηψληαη, απφ πνιιέο θνηλσληθέο επηξξνέο. ε κηα επηρείξεζε/νξγαληζκφ, ε δηάζεζε ησλ εγεηψλ-ζηειερψλ έρεη άκεζα απνηειέζκαηα ζηηο νκάδεο πνπ δηνηθνχλ. Απηά ηα απνηειέζκαηα κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζε 3 επίπεδα (Cote, 2005): Ζ δηάζεζε ησλ κεκνλσκέλσλ κειψλ ηεο νκάδαο. Σα κέιε ηεο νκάδαο, κε ηνπο εγέηεο ζε κηα ζεηηθή δηάζεζε βηψλνπλ θαιχηεξν θιίκα θαη εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ζε ζρέζε κε ηα κέιε νκάδσλ, φπνπ νη εγέηεο βξίζθνληαη ζε αξλεηηθή δηάζεζε. Οη εγέηεο κεηαδίδνπλ ηηο δηαζέζεηο ηνπο, ζηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο, κέζσ ελφο κεραληζκνχ πνπ νλνκάδεηαη «κεηαδνηηθφηεηα δηάζεζεο» (mood contagion). Ζ κεηαδνηηθφηεηα ηεο δηάζεζεο κπνξεί λα είλαη έλαο απφ ηνπο ςπρνινγηθνχο κεραληζκνχο, κε ηνπο νπνίνπο νη ραξηζκαηηθνί εγέηεο ε- πεξεάδνπλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο. Ο ζπλαηζζεκαηηθφο ηφλνο ηεο νκάδαο. Ο ζπλαηζζεκαηηθφο ηφλνο νκάδαο, αληηπξνζσπεχεη ηηο νκνηνγελείο ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο κέζα ζε κηα νκάδα. Δίλαη ην ζχλνιν ησλ δηαζέζεσλ ησλ κεκνλσκέλσλ κειψλ ηεο νκάδαο θαη αλαθέξεηαη ζηε δηάζεζε, ζε επίπεδν νκάδαο. Οκαδηθέο δηαδηθαζίεο, φπσο ζπληνληζκφο, θαηαβνιή πξνζπάζεηαο θαη ζηξαηεγηθή ζηφρσλ. Οη δεκφζηεο εθθξάζεηο ηεο δηάζεζεο, έρνπλ άκεζν αληίθηππν ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα κέιε ηεο νκάδαο ζθέθηνληαη θαη ελεξγνχλ. ηαλ

77 77 νη άλζξσπνη εθθξάδνπλ ηε δηάζεζε ηνπο, ζηέιλνπλ ζήκαηα ζηνπο άιινπο. Οη εγέηεο επηζεκαίλνπλ ηνπο ζηφρνπο, ηηο πξνζέζεηο θαη ηηο ηνπνζεηήζεηο ηνπο, κέζσ ηεο έθθξαζεο ησλ δηαζέζεψλ ηνπο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε έθθξαζε ζεηηθήο δηάζεζεο, θαλεξψλεη φηη νη εγέηεο θξίλνπλ ηελ πξφνδν, πξνο ηνπο ζηφρνπο λα είλαη θαιή. Σα κέιε ηεο νκάδαο εξγαζίαο αληαπνθξίλνληαη ζε απηά ηα ζήκαηα, κε ζπκπεξηθνξέο, νη νπνίεο απεηθνλίδνληαη ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη δηαδηθαζίεο ηεο νκάδαο. Πέξα απφ ηε δηάζεζε ηνπ εγέηε, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ είλαη κηα πεγή ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ, ζπλαηζζεκάησλ γηα ηνπο ππαιιήινπο, ζην ρψξν εξγαζίαο. Ο εγέηεο «δεκηνπξγεί» θαηαζηάζεηο θαη «πξνθαιεί» γεγνλφηα, πνπ νδεγνχλ ζηε ζπλαηζζεκαηηθή αληαπφθξηζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη εγέηεο δηακνξθψλνπλ ηα ζπλαηζζεκαηηθά γεγνλφηα ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, κε πξαθηηθέο φπσο ε δηαδηθαζία αλαηξνθνδφηεζεο, ην κνίξαζκα ησλ ζηφρσλ, ε δηαλνκή ησλ πφξσλ, ε παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. Γεδνκέλνπ φηη ε ζπκπεξηθνξά θαη ε παξαγσγηθφηεηα ππαιιήισλ επεξεάδνληαη άκεζα απφ ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε, είλαη επηηαθηηθφ λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη λα αμηνινγνχληαη νη ζπλαηζζεκαηηθέο απνθξίζεηο ησλ ππαιιήισλ, απέλαληη ζηνπο εγέηεο ηεο επηρείξεζεο. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε (Emotional Intelligence : George, 2006), ε δπλαηφηεηα λα γίλνληαη θαηαλνεηέο θαη λα ξπζκίδνληαη νη δηαζέζεηο θαη νη ζπγθηλήζεηο ζην ίδην ην άηνκν θαη ηνπο άιινπο, ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή εγεζία ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. [8.5] Ηγεσία και Όραμα Πνιινί νξηζκνί ηεο εγεζίαο πεξηιακβάλνπλ ην ζηνηρείν ηεο δηαρείξηζεο ζηφρνπ/νξάκαηνο. Σν φξακα παξέρεη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, ζηε δηαδηθαζία επηξξνήο. Έλαο εγέηεο ή κηα νκάδα εγεηψλ κπνξεί λα έρεη έλα ή πεξηζζφηεξα νξάκαηα γηα ην κέιινλ, ηα νπνία ζα βνεζήζνπλ κηα νκάδα λα θηλεζεί επηηπρψο πξνο ηεο επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο. Έλα φξακα, γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθφ, πξέπεη: Nα εκθαληζηείηε σο κηα απιή, φκσο ηζρπξή, εηθφλα ζην κπαιφ ηνπ εγέηε. Nα πεξηγξάθεη κηα κειινληηθή θαηάζηαζε, ε νπνία είλαη πεξηζζφηεξν αμηφπηζηή θαη πνιιά ππνζρφκελε, ζε ζρέζε κε ηελ παξνχζα θαηάζηαζε. Nα ελεξγεί σο γέθπξα κεηαμχ ηεο ηξέρνπζαο θαη ηεο κειινληηθήο βειηησκέλεο θαηάζηαζεο. Nα παξνπζηαζηεί αξθεηά ειθπζηηθή, ψζηε λα ελεξγνπνηήζεη ην ζχλνιν ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Nα επηηχρεη λα «κηιήζεη» ζε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο, ζε ζπλαηζζεκαηηθφ ή πλεπκαηηθφ επίπεδν. Γελ αξθεί λα είλαη κηα πξφηαζε ινγηθή, γηα λα ζπγθεληξψζεη ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ηεο επηρείξεζεο. Γηα λα πξνθχςεη ε δηαδηθαζία ηεο εγεζίαο, νξηζκέλνη άλζξσπνη «εγέηεο» πξέπεη λα κεηαβηβάζνπλ ην φξακα ζηνπο «νπαδνχο» θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε νη νπαδνί λα πηνζεηήζνπλ ην φξακα σο δηθφ ηνπο. Οη εγέηεο δελ πξέπεη κφλν λα δνπλ ην φξακα νη ίδηνη, πξέπεη λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα θάλνπλ ηνπο άιινπο λα ην δνπλ επίζεο. Πνιπάξηζκεο ηερληθέο, βνεζνχλ

78 78 ζε απηήλ ηελ δηαδηθαζία, θαη πεξηιακβάλνπλ: εθπαίδεπζε, ζπκβνιηθέο ελέξγεηεο, πεηπρεκέλεο πξαθηηθέο, θίλεηξα θαη θπξψζεηο. Σν ραξηζκαηηθφ πξφηππν εγεζίαο ηνπ Kanungo, πεξηγξάθεη ην ξφιν ηνπ νξάκαηνο ζε ηξία ζηάδηα πνπ βξίζθνληαη ζπλερψο ζε εμέιημε, επηθαιχπηνληαο ην έλα ην άιιν. Σα ζηάδηα απηά είλαη : αμηνιφγεζε ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο, δηακφξθσζε θαη άξζξσζεο ηνπ νξάκαηνο θαη εθαξκνγή ηνπ νξάκαηνο. [8.6] Απόδοση Ηγεσίας * Ο αντίκτυπος της απόδοσης της ηγεσίας στην επιχείρηση/οργανισμό ην παξειζφλ, κεξηθνί εξεπλεηέο έρνπλ ππνζηεξίμεη ηελ άπνςε, φηη ε πξαγκαηηθή επηξξνή ησλ εγεηψλ ζηα απνηειέζκαηα ηεο επηρείξεζεο είλαη ππεξηηκεκέλε θαη εμηδαληθεπκέλε, σο απνηέιεζκα παιαηψλ πξνθαηαιήςεσλ ζρεηηθά κε ηνπο εγέηεο (Meindl & Ehrlich, 1987). Παξά απηνχο ηνπο ηζρπξηζκνχο, αλαγλσξίδεηαη θαηά έλα κεγάιν κέξνο θαη γίλεηαη απνδεθηφ απφ ηνπο επαγγεικαηίεο θαη ηνπο εξεπλεηέο, φηη ε εγεζία είλαη ζεκαληηθή θαη ε έξεπλα π- πνζηεξίδεη ηελ αληίιεςε φηη νη εγέηεο ζπκβάιινπλ ζηα βαζηθά απνηειέζκαηα ησλ επηρεηξήζεσλ (Day & Lord, 1988 Kaiser, Hogan, & Craig, 2008). Πξνθεηκέλνπ λα επλνεζεί ε επηηπρήο απφδνζε, είλαη ζεκαληηθφ λα γίλεη θαηαλνεηή θαη λα κεηξεζεί αθξηβψο ε απφδνζε θαη ε επίδξαζε ηεο εγεζίαο. Ζ απφδνζε ηεο εξγαζίαο, αλαθέξεηαη γεληθά ζηελ αλακελφκελε ζπκπεξηθνξά πνπ ζπκβάιεη ζηελ επηηπρία ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Ο Campbell (1990) πξνζδηφξηζε δηάθνξεο ζπγθεθξηκέλεο δηαζηάζεηο ζηελ απφδνζε θαη ε εγεζία ήηαλ κηα απφ ηηο δηαζηάζεηο απηέο. Γελ ππάξρεη θαλέλαο ζπλεπήο, γεληθφο νξηζκφο ηνπ φξνπ «απφδνζεο ηεο εγεζίαο». Πνιιέο δηαθξηηέο αληηιήςεηο ζπζζσξεχνληαη καδί θάησ απφ ηελ απφδνζε ηεο εγεζίαο, φπσο ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εγεηψλ, ε εμέιημε-πξφνδνο ησλ εγεηψλ θαη ε αλάδεημε ησλ εγεηψλ (Kaiser, 2008). Δλψ νη παξαπάλσ αληηιήςεηο ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο, δελ πάβνπλ λα απνηεινχλ μερσξηζηέο έλλνηεο θαη αληηθείκελα κειέηεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα γίλεη δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ απφδνζεο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηαο, παξφηη ππάξρεη επηθάιπςε, απηψλ ησλ ελλνηψλ. Ζ απφδνζε απεηθνλίδεη ηε ζπκπεξηθνξά, ελψ ε απνηειεζκαηηθφηεηα, ππνλνεί ηελ αμηνιφγεζε ησλ πξαγκαηηθψλ απνδφζεσλ ηεο επηρείξεζεο. πγθεθξηκέλα, είλαη ζεκαληηθφ λα ζθηαγξαθεζνχλ νη ηδηαίηεξεο ζπκπεξηθνξέο θιεηδηά, πνπ αλακέλνληαη λα ζπκβάινπλ ζηηο απνδφζεηο ηεο επηρείξεζεο. Οη απνδφζεηο κπνξεί λα ππφθεηληαη ζε πνιινχο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, πέξα απφ ηνλ έιεγρν ηνπ εγέηε (πρ ηξέρνπζα νηθνλνκηθή θαηάζηαζε), πξάγκα ην νπνίν θαζηζηά δχζθνιν, λα θαζνξηζηνχλ κε αθξίβεηα, νη ηδηαίηεξεο παξάκεηξνη πνπ ηηο επεξεάδνπλ. ηε κειέηε ηεο απφδνζεο ηεο εξγαζίαο, ν Campbell (1990) πξνζδηφξηζε δχν παξάγνληεο ζρεηηθνχο κε ηελ εγεζία: ηελ επίβιεςε ή ηνλ επεξεαζκφ ηεο απφδνζεο ησλ πθηζηακέλσλ θαη ηε δηαρείξηζε ή ηελ νξγάλσζε ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ πφξσλ, γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ ιεηηνπξγηψλ. Πξφηεηλε, φηη πνηθίιεο ζπκπεξηθνξέο κπνξνχλ λα εκπέζνπλ ζε απηέο ηηο επξείεο θαηεγνξίεο. Ζ έξεπλα, ζηνλ ηνκέα ηεο εγεζίαο, έρεη απνδεηρζεί ρξήζηκε ζηνλ πξνζδηνξηζκφ κεξηθψλ απφ απηέο ηηο ζπκπεξηθνξέο.

79 79 Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο, αλαθέξεηαη ζηε δπλαηφηεηα ηνπ εγέηε λα επεξεάδεη ηνπο άιινπο πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζπιινγηθψλ ζηφρσλ (Judge, Bono, Ilies, & Gerhardt, 2002). ηελ επηηπρία ηεο εγεζίαο ζπλεγνξνχλ ε ζχζηαζε ηεο νκάδαο, ε νξγάλσζεο θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο (Hogan, Curphy, & Hogan, 1994). ηελ πξάμε, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εγεζίαο είλαη ζπρλά βαζηζκέλε ζηηο αληηιήςεηο ησλ πθηζηακέλσλ, ησλ κεηφρσλ, ησλ ηδηνθηεηψλ θαη φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κε ηελ επηρείξεζε. Οη εξεπλεηέο πξέπεη λα εμεηάζνπλ πξνζεθηηθφηεξα ηε ζρέζε ζπγθεθξηκέλσλ ζπκπεξηθνξψλ κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα θαζηεξσζεί πην ζαθψο ε ζεκαζία ηεο εγεζίαο ζηηο απνδφζεηο ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Ζ αλάδεημε ηεο εγεζίαο, εμεηάδεη εάλ έλα άηνκν ζεσξείηαη σο εγέηε ή «leaderlike» (Hogan, 1994 Judge, 2002). Ζ αλάδεημε, αθνξά ηε δηάθξηζε κεηαμχ εγεηψλ θαη κε-εγεηψλ, κέζα απφ κηα δηαδηθαζία ζπγθξίζεσλ θαη αμηνινγήζεσλ. Πνιιέο κειέηεο αζρνινχληαη κε ηε ζχγθξηζε ή ηελ εθηίκεζε κεηαμχ «ίζσλ», γηα λα θαζνξίζνπλ πνηνο πξνθχπηεη σο εγέηεο, ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε. Πνιιά δηαθνξεηηθά γλσξίζκαηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο, έρνπλ ζπλδεζεί κε ηελ απφδνζε ηεο εγεζίαο. Γηα παξάδεηγκα, ε εμσζηξέθεηα, ε επζπλεηδεζία, ε εηιηθξίλεηα, ε δεθηηθφηεηα θαη ε εκπεηξία ζπλδέζεθαλ ζεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα εγεηψλ, ελψ ε λεχξσζε ζρεηίδεηαη αξλεηηθά. Ζ ζρέζε κεηαμχ ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο απφδνζεο ελφο εγέηε είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ αλάδεημε ελφο εγέηε, απφ φηη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ. Μηα άιιε ζεκαληηθή έλλνηα είλαη ε εμέιημε-πξφνδνο ηεο εγεζίαο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ επίηεπμε ησλ ξφισλ ηεο εγεζίαο. Ζ έξεπλα πνπ ρξεζηκνπνηεί θεληξηθά ζηνηρεία αμηνιφγεζεο πξφηεηλε φηη, παξάγνληεο φπσο νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, ην γλσζηηθφ αληηθείκελν θαη δηνηθεηηθέο δεμηφηεηεο ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ πξφνδν ελφο εγέηε. ΥΖΜΑ 18 Ζγεζία θαη Απφδνζε (Gary, 1981) [ Η υμπεριφορά των Ηγετών Ο Fleishman εμέηαζε παιαηφηεξεο ζπκπεξηθνξέο εγεηψλ, γηα λα αλαπηχμεη κηα ελλνηνινγηθή ηαμηλφκεζε, ε νπνία λα πεξηγξάθεη ηηο απαηηήζεηο ζπκπεξηθνξάο, γηα κηα απνηειεζκαηηθή εγεζία. Σέζζεξηο επξείεο δηαζηάζεηο ζπκπεξηθνξάο πξνζδηνξίζηεθαλ:

80 80 1. Αλαδήηεζε θαη δφκεζε πιεξνθνξηψλ 2. Υξήζε πιεξνθνξηψλ θαη επίιπζε πξνβιεκάησλ 3. Γηαρείξηζε πξνζσπηθνχ θαη 4. Γηαρείξηζε πιηθψλ πφξσλ. Ζ αλαδήηεζε θαη δφκεζε πιεξνθνξηψλ αθνξά ηελ απφθηεζε ησλ απαξαίηεησλ πιεξνθνξηψλ, απφ ηελ πιεπξά ηνπ εγέηε, ηελ νξγάλσζε ηνπο θαη ηελ παξνρή θαζνδήγεζεο ή α- λαηξνθνδφηεζεο, πξνο ηνπο πθηζηακέλνπο. Ζ ρξήζε πιεξνθνξηψλ θαη ε επίιπζε πξνβιήκαηνο αθνξνχλ, ηελ εθαξκνγή ησλ πιεξνθνξηψλ ζηελ επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ, κέζσ ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ αλαγθψλ θαη ησλ απαηηήζεσλ ηεο νκάδαο, ηεο κεηαβίβαζεο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο νκαδηθήο πξνζπάζεηαο. Οη ηειεπηαίεο δχν δηαζηάζεηο, αθνξνχλ ηελ πινπνίεζε. Ζ δηαρείξηζε ηνπ πξνζσπηθνχ αθνξά ηελ απφθηεζε θαη δηάζεζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ηελ αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ, ηε δξαζηεξηνπνίεζε θαη ππνθίλεζε ζε νκαδηθφ ή αηνκηθφ επίπεδν. Ζ δηαρείξηζε ησλ πιηθψλ πφξσλ, αθνξά ηελ απφθηεζε θαη δηάζεζε ησλ πιηθψλ πφξσλ, ηε ρξεζηκνπνίεζε θαη ηνλ έιεγρν, ηεο ρξήζεο, ησλ πφξσλ. [ Διοικητική Απόδοσης Δλψ γίλεηαη ζπρλά δηάθξηζε κεηαμχ ηεο εγεζίαο θαη ηεο δηνίθεζεο, πνιινί κειεηεηέο ζπκθσλνχλ φηη ε επηηπρήο δηνίθεζε πεξηιακβάλεη εγεζία. Τπφ απηήλ ηελ έλλνηα, ε ηαμηλφκεζε ησλ δηεπζπληηθψλ απαηηήζεσλ απφδνζεο, κπνξεί λα θαλεί ρξήζηκε, ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ βαζηθψλ ζπκπεξηθνξψλ γηα ηελ επηηπρή εγεζία. ηελ αλάπηπμε κηαο ηέηνηαο ηαμηλφκεζεο νη εξεπλεηέο πξνζδηφξηζαλ ηέζζεξηο επξείεο θαηεγνξίεο, δηεπζπληηθήο απφδνζεο: 1. Γηαπξνζσπηθέο ζπλαιιαγέο θαη επηθνηλσλία. 2. Ζγεζία θαη επίβιεςε. 3. Σερληθέο δξαζηεξηφηεηεο δηνίθεζεο. 4. Πξνζσπηθέο ζπκπεξηθνξέο θαη δεμηφηεηεο. Αλ ζπγθξίλνπκε ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο, είλαη εκθαλέο φηη πνιιέο απφ ηηο δηαζηάζεηο πνπ αλαθέξνληαη, ζπζρεηίδνληαη άκεζα κε εθείλεο ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ηνλ Fleishman, ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εγεηψλ. Παξαδείγκαηα εθαξκνγήο πεξηιακβάλνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ νξγάλσζε, ηελ θαζνδήγεζεο θαη δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πθηζηακέλσλ, ηελ επηθνηλσλία, ηε δηαηήξεζε ησλ θαιψλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ηέινο ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ έιεγρν.

81 81 [8.7] Πλαίσια Περιβάλλον της Ηγεσίας * Ηγεσία της Επιχείρησης / Οργανισμού Μηα επηρείξεζε, ηδξχεηαη πξνθεηκέλνπ λα παξέρεη ππεξεζίεο ή λα επηηχρεη ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. ην ζρέδηφ ηεο δηεπθξηλίδεη αλαιπηηθά, πψο νη ζηφρνη ππνδηαηξνχληαη θαη αλαζέηνληαη ζηα επηκέξνπο ηκήκαηα ηεο. Σν νξγαλφγξακκα κε ηηο δηεπζχλζεηο, ηα επηκέξνπο ηκήκαηα, ηηο νκάδεο εξγαζίαο, ηηο κεκνλσκέλεο ζέζεηο, ηηο δηαδηθαζίεο, ηα θαζήθνληα θαη ηνπο ζηφρνπο απνηεινχλ ηελ δνκή εξγαζίαο, ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ. Ζ επηρείξεζε α- λακέλεηαη λα ζπκπεξηθέξεηαη απξφζσπα, φζνλ αθνξά ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηνπο πειάηεο ή ηνπο πξνκεζεπηέο, ηνπο κεηφρνπο θιπ. χκθσλα κε ηνλ Weber, ε είζνδνο θαη ε κεηέπεηηα πξφνδνο ηνπ πξνζσπηθνχ, είλαη απνηέιεζκα ηεο αμίαο ή ηεο αξραηφηεηαο. Κάζε ππάιιεινο ιακβάλεη έλαλ κηζζφ θαη δηαηεξεί έλα αμίσκα, πνπ ηνλ πξνζηαηεχεη απφ ηελ απζαίξεηε επηξξνή ησλ αλσηέξσλ ή ησλ ηζρπξψλ πειαηψλ. ζν πςειφηεξε ε ζέζε ηνπ ζηελ ηεξαξρία, ηφζν κεγαιχηεξε ε ζεσξνχκελε πείξα ηνπ, ζηε δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ, πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο πνπ εθηειείηαη ζε ρακειφηεξα επίπεδα ηεο νξγάλσζεο. Απηή ε γξαθεηνθξαηηθή δνκή, απνηειεί ηε βάζε γηα ην δηνξηζκφ ησλ πξντζηακέλσλ, ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ ηεο επηρείξεζεο θαη ηνπο «πξνηθίδεη» κε ηελ εμνπζία πνπ ζπλνδεχεη ηελ αληίζηνηρε ζέζε (Cecil, 1970). ε αληίζεζε κε ην δηνξηζκέλν πξντζηάκελν κηαο δηνηθεηηθήο κνλάδαο, έλαο εγέηεο αλαδχεηαη, κέζα ζην πιαίζην ηεο «άηππεο» επηρείξεζεο (Henry, 1971), πνπ ζπλππάξρεη κε ηελ επίζεκε δνκή. Ζ «άηππε» επηρείξεζε, εθθξάδεη ηνπο πξνζσπηθνχο ζηφρνπο, ζθνπνχο θαη επηδηψμεηο, θάζε κεκνλσκέλνπ κέινπο. Οη ζηφρνη θαη νη ζθνπνί ηνπο κπνξνχλ ή φρη, λα ζπκπέζνπλ κε εθείλνπο ηεο επίζεκεο επηρείξεζεο. Ζ άηππε επηρείξεζε, απνηειεί κηα επέθηαζε ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ, πνπ ραξαθηεξίδνπλ γεληθά ηελ αλζξψπηλε δσή θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ απζφξκεηε εκθάληζε νκάδσλ θαη νξγαλψζεσλ, κέζα απφ απηέο. ηηο παιαηφηεξεο επνρέο, ην άηνκν αλεζπρνχζε γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπ αζθάιεηα, ηε ζπληήξεζε, ηελ πξνζηαζία θαη γεληθά ηελ επηβίσζή ηνπ. Σψξα ην άηνκν πεξλά έλα κεγάιν αξηζκφ σξψλ ηνπ, σο εξγαδφκελνο ζε κηα επηρείξεζε. Ζ αλάγθε ηνπ λα πξνζδηνξηζηεί ζε κηα θνηλφηεηα πνπ παξέρεη αζθάιεηα, πξνζηαζία, ζπληήξεζε θαη ην ζπλαίζζεκα φηη αλήθεη θάπνπ, ζπλερίδεη ακείσηε. Απηή ε αλάγθε ηθαλνπνηείηαη απφ ηελ άηππε νξγάλσζε θαη ηελ αλάδεημε επίζεκσλ ή αλεπίζεκσλ εγεηψλ. Οη εγέηεο αλαδχνληαη κέζα απφ ηε δνκή ηεο άηππεο επηρείξεζεο. Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπο, νη ηθαλφηεηεο πνπ δηαζέηνπλ, νη απαηηήζεηο ηεο εθάζηνηε θαηάζηαζεο θαη έλαο ζπλδπαζκφο άιισλ εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ, πξνζειθχνπλ ηνπο «νπαδνχο» πνπ δέρνληαη ηελ εγεζία ηνπο, κέζα ζε κηα ή πεξηζζφηεξεο νξγαλσηηθέο δνκέο. Ο αλαδπφκελνο εγέηεο αζθεί επηξξνή ή δχλακε, ζε αληίζεζε κε έλα δηνξηζκέλν πξντζηάκελν, ν νπνίνο αληιεί ηελ εμνπζία ηνπ απφ ηε ζέζε ηελ νπνία θαηέρεη. Ζ επηξξνή είλαη ε δπλαηφηεηα ελφο πξνζψπνπ, λα θεξδίζεη ηε ζπλεξγαζία ησλ άιισλ, κε ηε βνήζεηα ηεο πεηζνχο ή ελφο ζπζηήκαηνο αληακνηβψλ. Ζ δχλακε, είλαη κηα ηζρπξφηεξε κνξθή επηξξνήο, επεηδή αληαλαθιά ηε δπλαηφηεηα ελφο πξνζψπνπ λα επηβάιεη πξάγκαηα θαη θαηαζηάζεηο, κέζσ ελφο κεραληζκνχ ειέγρνπ θαη ηηκσξίαο. Ζγέηεο, είλαη θαζέλαο πνπ επεξεάδεη κηα νκάδα, πξνο ηελ επίηεπμε ελφο ηδηαίηεξνπ απνηειέζκαηνο (Henry, 1995), ρσξίο λα εμαξηάηαη απφ θάπνηνλ ηίηιν, ζέζε ή επίζεκε αξρή.

82 82 Έλα άηνκν πνπ δηνξίδεηαη ζε κηα δηεπζπληηθή ζέζε, έρεη ην δηθαίσκα λα δηαηάμεη θαη λα επηβάιεη ηελ ππαθνή, απφ ηε δχλακε πνπ ηνπ δίλεη ε ζέζε ηνπ. Δληνχηνηο, πξέπεη λα θαηέρεη επαξθείο πξνζσπηθέο ηθαλφηεηεο, γηα λα ηαηξηάμεη κε απηή ηε ζέζε, επεηδή ε εμνπζία ηεο ζέζεο, είλαη κφλν πξνζσξηλά δηαζέζηκε ζε απηφλ. Διιείςεη πξνζσπηθήο ηθαλφηεηαο, έλα δηνηθεηηθφ ζηέιερνο, κπνξεί λα έξζεη αληηκέησπν κε έλαλ αλαδπφκελν εγέηε, πνπ κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη ην ξφιν ηνπ, ζηελ επηρείξεζε. πνηνο δηαζέηεη πξνζσπηθή επηξξνή θαη δχλακε κπνξεί λα λνκηκνπνηεζεί, κφλν κέζα απφ κηα επίζεκε ζέζε ζηελ ηεξαξρία, ηεο επηρείξεζεο. Κάζε επηρείξεζε/νξγαληζκφο ρξεηάδεηαη εγέηεο ζε φια ηα επίπεδα νξγάλσζεο ηεο. * Ηγεσία εναντίον Διοίκησης Μεξηθνί εξεπλεηέο ζπλδένπλ ηελ εγεζία κε ηελ έλλνηα ηεο δηνίθεζεο. Μεξηθνί ζεσξνχλ ηηο δχν έλλνηεο ζπλψλπκεο θαη άιινη ζεσξνχλ ηε δηνίθεζε έλα ππνζχλνιν ηεο εγεζίαο. Δάλ δερηνχκε απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο, κπνξνχκε λα δνχκε ηελ εγεζία σο: πγθεληξσηηθή ή απνθεληξσηηθή Δπξεία ή εζηηαζκέλε Decision-oriented ή εζηθφ-θεληξηθή Δγγελήο ή πξνεξρφκελε απφ θάπνηα αξρή ε γεληθέο γξακκέο, νη αξρέο πνπ ηζρχνπλ γηα ηε δηνίθεζεο, ηζρχνπλ θαη γηα ηελ εγεζία. Οη Hersey θαη Blanchard, ππνζηεξίδνπλ φηη ε δηνίθεζε απνηειείηαη, ζηελ νπζία εγεζία, πνπ εθαξκφδεηαη ζηηο δηάθνξεο επηρεηξεζηαθέο θαηαζηάζεηο ή κε άιια ιφγηα: ε δηνίθεζε απνηειεί έλα ππνζχλνιν, ηεο επξχηεξεο δηαδηθαζίαο ηεο εγεζίαο. «Ζ εγεζία εκθαλίδεηαη νπνηεδήπνηε θάπνηνο πξνζπαζεί λα επεξεάζεη ηε ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ ή κηαο νκάδαο, αλεμάξηεηα απφ ην ιφγν. Ζ δηνίθεζε είλαη έλα είδνο εγεζίαο, ζην νπνίν ε επίηεπμε ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζηφρσλ είλαη θπξίαξρε.» Δληνχηνηο, κηα ζαθήο δηάθξηζε κεηαμχ ηεο δηνίθεζεο θαη ηεο εγεζίαο, κπνξεί λα απνδεηρζεί αξθεηά ρξήζηκε. Απηφ ζα επέηξεπε ηελ χπαξμε κηαο ζρέζεο κεηαμχ εγεζίαο θαη δηνίθεζεο, ε νπνία κεηαθξάδεηαη ζην φηη έλαο απνηειεζκαηηθφ δηνηθεηηθφ ζηέιερνο πξέπεη λα θαηέρεη δεμηφηεηεο εγεζίαο θαη έλαο απνηειεζκαηηθφο εγέηεο πξέπεη λα δείμεη δηνηθεηηθέο δεμηφηεηεο. Μηα ζαθήο δηάθξηζε ζα κπνξνχζε λα παξέρεη ηνλ αθφινπζν νξηζκφ: Ζ δηνίθεζε αθνξά ηε δχλακε ιφγσ ζέζεο. Ζ εγεζία αθνξά ηε δχλακε ιφγσ επηξξνήο. ην επφκελν ζρήκα, γίλεηαη θαλεξή ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο έλλνηεο ηεο Ζγεζίαο θαη ηεο Γηνίθεζεο (Genevieve, 1994) :

83 83 ΥΖΜΑ 19 Ζγεζία θαη Γηνίθεζε (Daft, 2006) Ο Zaleznik (1986), ζθηαγξάθεζε ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο εγεζίαο θαη ηεο δηνίθεζεο. Δίδε ηνπο εγέηεο σο νπζηαζηηθνχο εκπλεπζηέο ησλ νξακάησλ, ελψ ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε σο αξκφδηα γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ. Ο Bennis (1989), έθαλε ην δηθφ ηνπ δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ εγεηψλ. Απηφο πεξηιακβάλεη δψδεθα δηαθξίζεηο κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ: Οη δηνηθεηέο δηαρεηξίδνληαη, νη εγέηεο θαηλνηνκνχλ Οη δηνηθεηέο ξσηνχλ «πψο» θαη «πφηε», ελψ νη εγέηεο ξσηνχλ «ηη» θαη «γηαηί» Οη δηνηθεηέο εζηηάδνπλ ζηα ζπζηήκαηα, ελψ νη εγέηεο εζηηάδνπλ ζηνπο αλζξψπνπο. Οη δηνηθεηέο θάλνπλ ηα πξάγκαηα ζσζηά, ελψ νη εγέηεο θάλνπλ ηα ζσζηά πξάγκαηα Οη δηνηθεηέο δηαηεξνχλ, νη εγέηεο αλαπηχζζνπλ Οη δηνηθεηέο ζηεξίδνληαη ζηνλ έιεγρν, ελψ νη εγέηεο εκπλένπλ ηελ εκπηζηνζχλε Οη δηνηθεηέο έρνπλ κηα βξαρππξφζεζκε πξννπηηθή, ελψ νη εγέηεο έρνπλ κηα πην καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή Οη δηνηθεηέο δέρνληαη ην θαζεζηψο, ελψ νη εγέηεο πξνθαινχλ ην θαζεζηψο Οη δηνηθεηέο ελδηαθέξνληαη γηα ηα απνηειέζκαηα, ελψ νη εγέηεο ελδηαθέξνληαη γηα ην κέιινλ Οη δηνηθεηέο κηκνχληαη, νη εγέηεο δεκηνπξγνχλ Οη δηνηθεηέο απνηεινχλ ηνπο θαινχο ζηξαηηψηεο, ελψ νη εγέηεο απνηεινχλ ηνπο ζηξαηεγνχο

84 84 Οη δηνηθεηέο αληηγξάθνπλ ηηο βέιηηζηεο πξαθηηθέο, ελψ νη εγέηεο παξνπζηάδνπλ πξσηνηππία. Ο Birch (1999), βιέπεη επίζεο κηα δηάθξηζε κεηαμχ εγεζίαο θαη δηνίθεζεο. Παξαηήξεζε φηη, νη δηνηθεηέο αζρνινχληαλ κε ηνπο ζηφρνπο ελψ νη εγέηεο αζρνινχληαλ κε ηνπο αλζξψπνπο. Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη νη εγέηεο δελ εζηηάδνπλ «ζην ζηφρν». Αλάκεζα ζηα πξάγκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ έλαλ κεγάιν εγέηε, πεξηιακβάλεηαη θαη ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Οη απνηειεζκαηηθνί εγέηεο, δεκηνπξγνχλ θαη δηαηεξνχλ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, κέζσ ηεο επίηεπμεο εγεζίαο θφζηνπο, εγεζίαο εηζνδήκαηνο, ρξνληθήο εγεζίαο θαη εγεζίαο ηηκήο εκπνξίνπ. Οη δηνηθεηέο αθνινπζνχλ θαη πξαγκαηνπνηνχλ ην φξακα ελφο εγέηε. Ζ νπζηαζηηθή δηαθνξά βξίζθεηαη ζην φηη ν εγέηε ζπλεηδεηνπνηεί πσο ε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ, έξρεηαη κέζσ ηεο θαιήο ζέιεζεο θαη ηεο ππνζηήξημεο ησλ άιισλ. Ζ θαιή ζέιεζε θαη ε ππνζηήξημε πεγάδνπλ απφ ηνλ εγέηε, ν νπνίνο βιέπεη ηνπο εξγαδφκελνπο σο αλζξψπνπο, φρη σο έλαλ αθφκα άςπρν πφξν, γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ. Ο δηνηθεηήο, έρεη ην ξφιν ηεο νξγάλσζεο ησλ πφξσλ γηα λα πάξεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκαθέξδνο. Οη άλζξσπνη απνηεινχλ έλαλ απφ απηνχο ηνπο πφξνπο θαη δπζηπρψο πνιινί απφ ηνπο δηνηθεηέο, κεηαρεηξίδνληαη ηνπο αλζξψπνπο σο αλαιψζηκα. Μηα επηρείξεζε έρεη σο γεληθφ ζηφρν ην θέξδνο, αιιά έλαο θαιφο εγέηεο κπνξεί λα δεη ην θέξδνο σο ππνπξντφλ, πνπ απνξξέεη απφ ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο επηρείξεζή ζε ζρέζε κε ηνλ αληαγσληζκφ. Οη δηαθνξέο ζην κίγκα εγεζίαο θαη δηνίθεζεο, κπνξνχλ λα θαζνξίζνπλ ηα δηάθνξα ζηπι δηνίθεζεο. Μεξηθά ζηπι δηνίθεζεο ηείλνπλ λα ππνβαζκίδνπλ ην ξφιν ηεο εγεζίαο. ε απηή ηελ νκάδα κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ ε ζπκκεηνρηθή δηνίθεζε, ε δεκνθξαηηθή δηνίθεζε θαη φιεο νη ζπλεξγαηηθέο δηνηθεηηθέο κνξθέο. Άιια ζηπι δηνίθεζεο, φπσο ε απηαξρηθή δηνίθεζε θαη ε απφ επάλσ πξνο ηα θάησ (top down) δηνίθεζε, εμαξηψληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνλ εγέηε, ζην λα παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο θαηεπζχλζεηο. Πξέπεη, εληνχηνηο λα ζεκεησζεί, πσο ε απνπζία ελφο κνλαδηθνχ εγέηε, κέζα ζε κηα επηρείξεζε, δελ ζεκαίλεη απαξαηηήησο θαη αλχπαξθηε ή αδχλακε εγεζία. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε νκαδηθή εγεζία (πνιιαπινί εγέηεο) κπνξεί λα απνδεηρζεί απνηειεζκαηηθή. Ζ χπαξμε ελφο κνλαδηθνχ εγέηε (φπσο ζηε δηθηαηνξία) επηηξέπεη ηε γξήγνξε θαη απνθαζηζηηθή ιήςε απνθάζεσλ, φηαλ απαηηείηαη, θαζψο επίζεο θαη φηαλ δελ απαηηείηαη. Ζ νκαδηθή εγεζία, έρεη έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα, πνπ ζρεηίδεηαη κε ην κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, πνπ απαηηείηαη γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ε νκαδηθή εγεζία πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξε εκπεηξία, εμεηδίθεπζε θαη πξννπηηθή, ιφγσ ηεο δεκνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ Pitcher (1994), ρξεζηκνπνίεζε κηα ηερληθή αλάιπζεο θαη θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ηξεηο ηχπνη εγεηψλ ππάξρνπλ, θάζε έλαο κε πνιχ δηαθνξεηηθφ ςπρνινγηθφ πξνθίι: Ζγέηεο Καιιηηέρλεο (Artists) : επηλνεηηθνί, ελζαξξπληηθνί, νξακαηηζηέο, επηρεηξεκαηηθνί, δηαηζζεηηθνί, έηνηκνη λα ηνικήζνπλ θαη θαινί δηαρεηξηζηέο ησλ ζπλαηζζεκάησλ Ζγέηεο Σερλίηεο (Craftsmen) : ηζνξξνπεκέλνη, ζηαζεξνί, ινγηθνί, επαίζζεηνη, πξνβιέςηκνη, θαη αμηφπηζηνη Ζγέηεο Σερλνθξάηεο (Technocrats) : εγθεθαιηθνί, πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηε ιεπηνκέξεηα, ζρνιαζηηθνί, αζπκβίβαζηνη θαη αζπγθίλεηνη. Καλέλαο απφ ηνπο παξαπάλσ ηξεηο ηχπνπο εγεζίαο, δελ πξνζθέξεη απφ κφλνο ηνπ έλα πξνηηκεηέν ζηπι εγεζίαο. Δάλ ζέινπκε λα «ρηίζνπκε», πξέπεη λα βξνχκε έλαλ «εγέηε θαιιη-

85 85 ηέρλε» εάλ ζέινπκε λα ζηαζεξνπνηήζνπκε ηε ζέζε καο, πξέπεη λα βξνχκε έλαλ «εγέηε ηερλίηε» θαη εάλ έρνπκε κηα άζρεκε εξγαζία πνπ πξέπεη λα γίλεη νπσζδήπνηε, πξέπεη λα βξνχκε έλαλ «εγέηε ηερλνθξάηε». Ο Pitcher, επίζεο παξαηήξεζε φηη έλαο ηζνξξνπεκέλνο εγέηεο, πνπ δηαζέηεη γλσξίζκαηα θαη απφ ηα ηξία ζχλνια, εκθαλίδεηαη εμαηξεηηθά ζπάληα. Ο Lynn νξίδεη κηα δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ εγεζίαο θαη δηνίθεζεο, βαζηζκέλνο ζηελ έλλνηα ηνπ θηλδχλνπ. πγθεθξηκέλα, «έλαο εγέηεο βειηηζηνπνηεί ηηο επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη, ελψ έλαο δηνηθεηήο ειαρηζηνπνηεί ηνλ θίλδπλν.» Τπνζηεξίδεη φηη ηα επηηπρεκέλα ζηειέρε, πξέπεη λα είλαη ηζνξξνπεκέλα, φζνλ αθνξά ηε δηαρείξηζε ηνπ θηλδχλνπ, πξνο φθεινο ηεο επηρείξεζεο. Ζ εγεζία ρσξίο δηνίθεζε, θάλεη βήκαηα πξνο ηα εκπξφο, αιιά πνιιά πεξηζζφηεξα βήκαηα πξνο ηα πίζσ. Ζ δηνίθεζε ρσξίο εγεζία, απνθεχγεη ηα βήκαηα πξνο ηα πίζσ, αιιά δελ θάλεη θαη βήκαηα κπξνζηά. * Ομαδική Ηγεσία ε αληίζεζε κε ηε κεκνλσκέλε εγεζία, κεξηθέο επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνί έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ νκαδηθή εγεζία. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, πεξηζζφηεξα απφ έλα πξφζσπα παξέρνπλ σο ζχλνιν ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο. Οη επηρεηξήζεηο, πηνζέηεζαλ απηήλ ηελ κέζνδν, ειπίδνληαο λα απμήζνπλ ηε δεκηνπξγηθφηεηα, λα κεηψζνπλ ηηο δαπάλεο ή λα ζπξξηθλψζνπλ ηελ πνιππινθφηεηα. Ζ παξαδνζηαθή εγεζία ηνπ ελφο απφιπηνπ αθεληηθνχ, δελ επλνεί ηηο ζχγρξνλεο κνξθέο δηνίθεζεο κε νκάδεο. Έλα θνηλφ παξάδεηγκα νκαδηθήο εγεζίαο απνηεινχλ νη δηα-ιεηηνπξγηθέο νκάδεο. Μηα νκάδα αλζξψπσλ, κε δηαθνξεηηθέο δεμηφηεηεο, απφ ηα επηκέξνπο ηκήκαηα κηαο επηρείξεζεο, ζπγθεληξψλεηαη γηα λα εθπιεξψζεη ηνπο ζηφρνπο. Ζ νκαδηθή εγεζία κνηξάδεηαη φια ηα δεηήκαηα, αιιά πνιχ ζπρλά ρξεζηκνπνηεί ηελ «ελαιιαζζφκελε εγεζία». Σν κέινο ηεο νκάδαο, πνπ είλαη ηθαλφ λα ρεηξηζηεί θαιχηεξα νπνηαδήπνηε δεδνκέλε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, γίλεηαη ν πξνζσξηλφο εγέηεο. χκθσλα κε ηνλ Ogbonnia (2007), ε «απνηειεζκαηηθή εγεζία είλαη ε δπλαηφηεηα λα ελζσκαησζνχλ επηηπρψο θαη λα κεγηζηνπνηεζνχλ νη δηαζέζηκνη πφξνη, κέζα ζην εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο, γηα ηελ επίηεπμε ησλ νξγαλσηηθψλ ή θνηλσληθψλ ζηφρσλ». Ο Ogbonnia φξηζε ηνλ απνηειεζκαηηθφ εγέηε «σο ην άηνκν κε ηελ ηθαλφηεηα λα πεηχρεη, ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε θαη παξάιιεια λα αλαγλσξηζηεί φηη ηθαλνπνηεί ηηο πξνζδνθίεο κηαο επηρείξεζεο ή κηαο θνηλσλίαο.» [8.8] Κριτική της έννοιας της Ηγεσίας Ο Noam Chomsky, έρεη επηθξίλεη ηελ έλλνηα ηεο εγεζίαο, σο αλάκεημε ησλ εγεηψλ κε ηηο αλάγθεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο. Δλψ ε ζπκβαηηθή άπνςε ηεο εγεζίαο, ηθαλνπνηεί κάιινλ ζηνπο αλζξψπνπο πνπ «ζέινπλ θαζνδήγεζε ζε φ,ηη θάλνπλ», θάπνηνο πξέπεη λα εμεηάζεη, γηαηί ππνβάιινληαη ζε πξαθηηθέο πνπ κπνξεί λα κελ είλαη ινγηθέο ή αθφκα θαη επηζπκεηέο. Ζ νξζνινγηζηηθή ηθαλφηεηα είλαη ην ζηνηρείν πνπ ιείπεη φηαλ νη νπαδνί αθνινπζνχλ «ηπθιά» έλαλ εγέηε.

86 86 ΜΕΡΟ 2 ο : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΤΝΑ [9] Ερευνητική Μέθοδος [9.1+ Μεθοδολογία χεδιασμός της Έρευνας Ζ ηδηαίηεξε ζεκαζία ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο, θαζψο θαη ηεο Μεζνδνινγίαο ηεο Έξεπλαο (ΜΔ), είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηνπο θχξηνπο ζθνπνχο ηεο, πνπ ζπλίζηαληαη ζηελ α- λαδήηεζε θαη απνθάιπςε ηεο αιήζεηαο θαη ηεο γλψζεο θαζψο θαη ηελ απάληεζε ζε ζεκαληηθά εξσηήκαηα, κε ηελ εθαξκνγή επηζηεκνληθψλ κεζφδσλ. Ζ Μεζνδνινγία ηεο Έξεπλαο απνζθνπεί ζην λα εμνπιίζεη ηνπο εξεπλεηέο, κε ηελ θαηάιιειε επηζηεκνληθή παλνπιία, ψζηε λα γλσξίζνπλ πψο δηεμάγεηαη ε επηζηεκνληθή έξεπλα θαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηεο επηζηήκεο. Ζ ΜΔ, αλαθέξεηαη ζηε ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, απφ ηε ζεσξεηηθή ζθνπηά σο ηε ζπιινγή θαη ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Ζ έξεπλα πξέπεη πάληα λα αθνινπζεί κηα ζπζηεκαηηθή θαη πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλε κεζνδνινγία. ηελ παξνχζα εξγαζία εθαξκφδεηαη ε αλάιπζε Case Study (Μειέηε Πεξίπησζεο). χκθσλα κε ηε ζεσξία, ηα βήκαηα αλάιπζεο ελφο case study, έρνπλ σο εμήο : Βήκα 1 : Καζνξηζκφο ηνπ πξνβιήκαηνο. Βήκα 2 : Καζνξηζκφο αηηηψλ ηνπ πξνβιήκαηνο. Βήκα 3 : Σαμηλφκεζε ησλ γεγνλφησλ. Βήκα 4 : Δλαιιαθηηθέο ιχζεηο. Βήκα 5 : Δπηινγή ηεο θαιχηεξεο ιχζεο. [9.2] Είδη Ερευνών Αλάινγα κε ην ζθνπφ πνπ επηδηψθεηαη, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηηο επηζηεκνληθέο έξεπλεο ζε ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο, φπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα πνπ αθνινπζεί : ΠΗΝΑΚΑ 5 Δίδε Δξεπλψλ (Σζαθίξε, 2008)

87 87 Δ ι ε ρ ε υ ν η τ ι κ έ ς Έ ρ ε υ ν ε ς Οη δηεξεπλεηηθέο έξεπλεο, απνβιέπνπλ ζηε δηαηχπσζε ελφο πξνβιήκαηνο, κε ζθνπφ ηελ εμέηαζε ή δηαηχπσζε ππνζέζεσλ, ηελ ηεξάξρεζε πξνηεξαηνηήησλ θαη ηελ αλάιπζε απνθαιππηηθψλ θαηαζηάζεσλ. Οη δηεξεπλεηηθέο έξεπλεο, έρνπλ ζαλ θχξην ζθνπφ ηελ αλαθάιπςε θαη ηελ θαηλνηνκία, γη απηφ θαη βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο απνηειεί ε επειημία. Π ε ρ ι γ ρ α φ ι κ έ ς Έ ρ ε υ ν ε ς Οη πεξηγξαθηθέο έξεπλεο, έρνπλ σο ζθνπφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ εθηίκεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κηαο δεδνκέλεο θαηάζηαζεο. Π ε ι ρ α μ α τ ι κ έ ς Έ ρ ε υ ν ε ς Οη πεηξακαηηθέο έξεπλεο, απνζθνπνχλ ζηνλ έιεγρν ηεο νξζφηεηαο ησλ ππνζέζεσλ. Γειαδή, κε ηηο έξεπλεο απηέο ειέγρεηαη αλ κεηαμχ δχν κεηαβιεηψλ ππάξρεη ζπζηεκαηηθή ζρέζε, π.ρ. ειέγρεηαη αλ: Ζ κηα κεηαβιεηή εκθαλίδεηαη πάληα κε θάπνηα άιιε θαη αλ Οη κεηαβνιέο κηαο κεηαβιεηήο, ζπλνδεχνληαη απφ κεηαβνιέο κηαο άιιεο. Οη πεηξακαηηθέο έξεπλεο ζηεξίδνληαη ζην πείξακα: θπζηθφ ή ηερληθφ, κέζσ ηνπ νπνίνπ ν εξεπλεηήο ειέγρεη ην παξαδεθηφ κηαο ππφζεζεο. *9.3+ Βασικά τάδια Προετοιμασίας των Επιστημονικών Ερευνών Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ηελ νπνία ρξεηάδεηαη λα θαιχπηεη κηα έξεπλα δηακνξθψλεηαη α- λάινγα κε ηνλ ζθνπφ ηνλ νπνίν επηδηψθεη. Γειαδή, εμαξηάηαη απφ ην αλ γίλεηαη πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξσζεί κηα δηδαθηνξηθή δηαηξηβή, κηα κνλνγξαθία, έλα επηζηεκνληθφ άξζξν (paper) ή γηα δηάθνξνπο άιινπο ζθνπνχο. Αλάινγα δηακνξθψλνληαη θαη ηα βαζηθά ζηάδηα ησλ επηζηεκνληθψλ εξγαζηψλ, ηα νπνία, θαηά θαλφλα, αληηζηνηρνχλ ζηηο παξαθάησ θχξηεο θάζεηο πξνεηνηκαζίαο. 1. Δπηινγή θαη νξηνζέηεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο, ε νπνία γίλεηαη κε βάζεη ηα θαηάιιεια θξηηήξηα επηινγήο ηνπ ζέκαηνο. 2. Δλεκέξσζε ηνπ εξεπλεηή ή ησλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ην αληηθείκελν ηεο έ- ξεπλαο θαη ηηο θχξηεο έλλνηεο πνπ ην πξνζδηνξίδνπλ θαη ην απνζαθελίδνπλ. Σν ζηάδην απηφ αθνξά θπξίσο ηε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ηε ζρεηηθή κε ην ζέκα. Γειαδή, ν εξεπλεηήο νθείιεη λα αλαδεηά ηηο επηζηεκνληθέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ γίλεη θαη δεκνζηεπηεί θαη έρνπλ ζρέζε κε ην αληηθείκελν, παξέρνπλ ρξήζηκα ζηνηρεία, πξνζδηνξίδνπλ ηε κεζνδνινγία ε νπνία έρεη εθαξκνζηεί, ή αθφκε θαζνδεγνχλ αλαθνξηθά κε ηηο βηβιηνγξαθηθέο πεγέο, ζηηο νπνίεο έρνπλ πξνεγνπκέλσο ζηεξηρζεί άιινη εξεπλεηέο, νη νπνίνη απαζρνιήζεθαλ κε ην ί- δην αληηθείκελν ή άιια ζπλαθή.

88 88 3. Δπηινγή, θαηαγξαθή θαη ζπζηεκαηηθή αξρεηνζέηεζε ησλ ρξήζηκσλ βηβιηνγξαθηθψλ πεγψλ θαη ε πνιχ πξνζεθηηθή θαη εκπεξηζηαησκέλε κειέηε ηνπο, ψζηε λα γίλνπλ βαζχηεξα θαηαλνεηέο: νη θχξηεο έλλνηεο νη νπνίεο πξνζδηνξίδνπλ ην πεξηερφκελα θαη ηα φξηα ηνπ ππφ έξεπλα ζέκαηνο, ε κεζνδνινγία ε νπνία είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ πξνζέγγηζή ηνπ. 4. Δπαλεμέηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο ή ζέκαηνο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη ε δηαηχπσζή ηνπ κε βάζε ηε γλψζε ε νπνία έρεη απνθνκηζηεί απφ ηε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα (literature overview). 5. Πξνζεθηηθή θαη νξηζηηθή επηινγή ηεο κεζνδνινγίαο πνπ πξφθεηηαη λα εθαξκνζηεί, ε νπνία ζα πξέπεη λα είλαη αμηφπηζηε πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνδεθηή απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, είηε έρεη απνθαζηζηεί λα είλαη πξσηνγελήο είηε δεπηεξνγελήο, δειαδή πξφθεηηαη λα ζηεξηρζεί ζε δεπηεξνγελείο βηβιηνγξαθηθέο πεγέο θαη δεπηεξνγελή ζηνηρεία. 6. ρεδηαζκφο θαη πξνεηνηκαζία ηεο έξεπλαο αλαθνξηθά κε: ην κνληέιν ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηεζεί, ηα κέζα ζπγθέληξσζεο ησλ απαξαίηεησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, φ- πσο είλαη ηα εξσηεκαηνιφγηα, νη ζπλεληεχμεηο, ηα αξρεία θιπ., θαζψο θαη ε δηεμαγσγή ησλ ζρεηηθψλ ειέγρσλ αμηνπηζηίαο θ.ι.π. ην δείγκα ηεο έξεπλαο, ψζηε απηφ λα είλαη ην θαηάιιειν, απφ απφςεσο κεγέζνπο θαη άιισλ ραξαθηεξηζηηθψλ (π.ρ. ηπραίν ή κε), ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο. ηελ επηινγή ησλ ηξφπσλ θαηαρψξεζεο θαη επεμεξγαζίαο ησλ ζηνηρείσλ, φπσο π.ρ. ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS, θαζψο θαη νη ζηαηηζηηθέο κέζνδνη βάζεη ησλ νπνίσλ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ. ηελ πξνεηνηκαζία ησλ αηφκσλ ηα νπνία, εθηφο ηνπ εξεπλεηή, ζα αζρνιεζνχλ κε ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο, φπσο π.ρ. κε ηε ζπγθέληξσζε εξσηεκαηνινγίσλ, ηελ θαηαρψξεζε ζηνηρείσλ θ.ι.π. 7. πγθέληξσζε ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο έξεπλαο, ηαμηλφκεζε, αξρεηνζέηεζε θαη πξνεηνηκαζία γηα ηελ ζηαηηζηηθή ηνπο επεμεξγαζία. 8. Καηαρψξεζε ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ν πξνζεθηηθφο έιεγρνο γηα ηπρφλ ιάζε θαηαρψξεζεο. 9. ηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ κε βάζε ηηο κεζφδνπο νη νπνίεο έρνπλ πξνεπηιεγεί. 10. Δμαγσγή ησλ πξψησλ απνηειεζκάησλ, εξκελεία ηνπο θαη δηεμαγσγή ζπκπιεξσκαηηθήο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο κε βάζε ηα εξσηήκαηα ηα νπνία γελλψληαη απφ ηα πξψηα απνηειέζκαηα. 11. Δμαγσγή ησλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ζχγθξηζή ηνπο κε ηα ζπκπεξάζκαηα άιισλ ζρεηηθψλ κε ην ζέκα εξεπλψλ θαη εξκελεία ησλ δηαπηζηνχκελσλ δηαθνξψλ.

89 Γηαπίζησζε ηνπ θαηά πφζν νη βαζηθέο ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο (hypotheses), φπσο έρνπλ εμαξρήο δηαηππσζεί, επαιεζεχνληαη ή φρη απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ ζηνηρείσλ. Απφ ηελ ζχληνκε αλαθνξά ζηα δηάθνξα ζηάδηα δηεμαγσγήο ησλ επηζηεκνληθψλ εξγαζηψλ, γίλεηαη πξνθαλέο φηη απηέο πξνυπνζέηνπλ ζνβαξφηεηα, ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα, αθηέξσζε ρξφλνπ, γλψζε, εκπεηξία, αθξίβεηα, ηάμε, ζπλέπεηα θαη θπξίσο ππνκνλή! Πξνθαλψο, θάζε έλα απφ ηα πξναλαθεξζέληα βαζηθά ζηάδηα, ηα νπνία θαηά θαλφλα απαηηείηαη λα αθνινπζεζνχλ γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο επηζηεκνληθήο εξγαζίαο, είλαη ζεκαληηθφ θαη ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζηελ επηηπρεκέλε δηεμαγσγή θαη νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο. Ωζηφζν, ην ζηάδην πνπ αλαθέξεηαη ζηελ επηινγή θαη ηε δηαηχπσζε ηνπ πξνβιήκαηνο, θαηά ηελ γλψκε πνιιψλ εξεπλεηψλ, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία. Γηα ην ιφγν απηφ ζηε ζπλέρεηα γίλεηαη κηα εηδηθφηεξε αλαθνξά ζην βαζηθφ απηφ ζηάδην, δεδνκέλνπ φηη ηπρφλ ζρεηηθέο αζάθεηεο θαη αδπλακίεο ελδέρεηαη λα πξνθαιέζνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα ζην επηδησθφκελν απνηέιεζκα θαη λα ραζνχλ ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο θαη πνιχηηκνο ρξφλνο, απαξαίηεηνο γηα ηελ νινθιήξσζε φισλ ησλ ζηαδίσλ πνπ αθνινπζνχλ. *9.4+ Η ημασία και η Επιστημονική Διάσταση του Θέματος της Έρευνας Ζ επηινγή θαη ε δηαηχπσζε ελφο βαζηθνχ πξνβιήκαηνο σο αληηθεηκέλνπ κηαο εξγαζίαο, πνιχ ζπρλά, απνηειεί έλα απφ ηα δπζθνιφηεξα ζηάδηα ηεο δηεμαγσγήο ησλ επηζηεκνληθψλ εξγαζηψλ. Απαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη κεζνδεπκέλε πξνζέγγηζε, ψζηε λα απνθεχγεηαη θαηά ην δπλαηφλ ε ζχγρπζε, ζρεηηθέο παξαλνήζεηο θαη πξνβιήκαηα, αιιά θαη ζπαηάιε πνιχηηκνπ ρξφλνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ν εξεπλεηήο ή ε εξεπλήηξηα είλαη ρξήζηκν λα θάλνπλ κηα πξνθαηαξθηηθή δηεξεχλεζε ηνπ θαηά πφζν ην πξφβιεκα πνπ ελδέρεηαη λα ηνπο α- παζρνιήζεη ρξεηάδεηαη, κπνξεί θαη πξέπεη λα εμεηαζηεί επηζηεκνληθά. Τπάξρνπλ ζήκεξα πνιιά πξνβιήκαηα, ηα νπνία είλαη δχζθνιν λα απαληεζνχλ κε βάζε ηελ επηζηεκνληθή κεζνδνινγία, φπσο απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε αμίεο θαη πηζηεχσ. Βεβαίσο, ππάξρεη έλα πιήζνο πξνβιεκάησλ ηα νπνία κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ην ζέκα κηαο εξγαζίαο θαη λα ρξεηαζηεί επηζηεκνληθή έξεπλα, ρσξίο πάληα λα ζεκαίλεη φηη απηφ κπνξεί λα γίλεη κε επηηπρία ή φηη ζα ζπλεπάγεηαη νξηζηηθή ιχζε. Άιισζηε, ζε αληίζεζε κε φηη ίζρπε παιαηφηεξα, ε ζχγρξνλε επηζηήκε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ εκθάληζε λέσλ εξσηεκάησλ ή ηελ επαλεκθάληζε παιαηψλ, ζπληζηψληαο θαη νπζία κηα αηέιεησηε δηαδηθαζία, πνπ ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ηνπ Κ. Jaspers, θαηεπζχλεηαη πξνο ην άπεηξνλ! Πξνθαλψο ηδηαίηεξε βαξχηεηα θαη ελδηαθέξνλ έρεη ε ζεκαζία ηνπ πξνο έξεπλα ζέκαηνο ή ηνπ πξνο επίιπζε πξνβιήκαηνο. Καηά ζπλέπεηα, ε εμέηαζε θαη ε εθηίκεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ ζέκαηνο θαη ηεο ρξεζηκφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ ηα νπνία ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο, θαηέρεη θχξηα ζέζε ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο ηφζν ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ φζν θαη ηεο νξηνζέηεζήο ηνπ. [9.5+ Περιγραφή της υλλογής Δεδομένων Πεδίν έξεπλαο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηέιεζε ην Παλεπηζηήκην Παηξψλ, φζνλ αθνξά ηελ κειέηε θαη αλάιπζε ηεο Ο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νξγάλσζεο. πγ-

90 90 θεθξηκέλα κειεηήζεθε έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα απφ ζηειέρε κεζαία θιίκαθαο, πνπ ζηειερψλνπλ φιε ηε δηνηθεηηθή δνκή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε είλαη δνκεκέλε θαη πεξηιακβάλεη ηέζζεξα ζηάδηα. ην πξψην ζηάδην, κειεηήζεθε ε ζρεηηθή ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία, πνπ αθνξά ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη ηδηαίηεξα ηα αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Δπίζεο, αληιήζεθαλ ζεκαληηθά ζηνηρεία απφ ειεθηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ θαζψο θαη κεκνλσκέλεο ζειίδεο ηνπ δηαδηθηχνπ, πνπ είραλ δεκνζηεχζεηο ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο έξεπλαο καο. ηε επφκελν ζηάδην, δνκήζεθε έλα εξσηεκαηνιφγην, αλνηθηνχ ηχπνπ, πνπ αθνξνχζε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ελδηαθέξνληνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο. ηε ζπλέρεηα, επηιέρζεθε ην αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ πξνζσπηθέο ζπλαληήζεηο/ζπλεληέπμεηο, 35 ηνλ αξηζκφ, κε κεζαία δηνηθεηηθά ζηειέρε θαζψο θαη εξγαδνκέλνπο κε ηνπιάρηζηνλ 15 ρξφληα πξνυπεξεζίαο ζην ρψξν. ηηο ζπλεληεχμεηο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ αλνηρηέο εξσηήζεηο θαη αληιήζεθαλ πξσηνγελή δεδνκέλα, πνπ αθνξνχλ ηα ζέκαηα ελδηαθέξνληνο ηεο έξεπλαο καο. Οξηζκέλα κάιηζηα ζηειέρε «θιεηδηά», πέξαζαλ απφ ζπλεληεχμεηο εηο βάζνο, κε ζθνπφ ηελ αλίρλεπζε φισλ ησλ πηπρψλ ηεο Ο ζηνλ Παλεπηζηήκην Παηξψλ θαη ηελ νξγαλσηηθή ηνπ δνκή. Αλαιπηηθά ην εξσηεκαηνιφγην αλαπηχρζεθε σο πξνο ηηο παξαθάησ δηαζηάζεηο : Οξγαλσηηθέο πλζήθεο : ηηο νξγαλσηηθέο ζπλζήθεο πεξηιακβάλνληαη ην νξγαλσηηθφ θιίκα, ηα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα, ε επηθνηλσλία, ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, ηα θαζήθνληα εξγαζίαο θαη ν νξγαληζκφο. Οκάδεο θαη Λεηηνπξγία Οκάδσλ : ηελ ελφηεηα απηή πεξηιακβάλνληαη νη ηχπνη νκάδσλ, νη ξφινη, νη ζηφρνη, ε απνηειεζκαηηθφηεηα, ε ζπκκεηνρή, απνδνηηθφηεηα θαη ε δεκηνπξγηθή επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Κίλεηξα θαη Τπνθίλεζε : Δδψ εμεηάδεηαη ην ζχζηεκα θηλήηξσλ, ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία, ε εθπαίδεπζε, ε εμέιημε, ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο, ε ζπκκεηνρή θαη ε αίζζεζε ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ εξγαζία. Ηγεζία Δηνίθεζε : ηελ ελφηεηα απηή εμεηάδνληαη ην κνληέια εγεζίαο, νη αιιαγέο πνπ έρνπλ γίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε ηθαλφηεηα «κάζεζεο» ηνπ νξγαληζκνχ, ε ραξηζκαηηθή εγεζία θαη πξνηάζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ. Δηνίθεζε Δηαθσληώλ Αηόκσλ Οκάδσλ : Δδψ απνηππψλεηαη ε χπαξμε δηαθσληψλ, νη πεγέο ηνπο, νη κνξθέο έθθξαζεο, ε επίδξαζε πνπ έρνπλ θαη νη κέζνδνη δηαρείξηζεο ηνπο. ηξαηεγηθή Δηνίθεζεο ηεο Αιιαγήο : ε ζηξαηεγηθή δηνίθεζεο ηεο αιιαγήο θαηαπηάλεηαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ πθηζηάκελσλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ηηο πηζαλέο αληηζηάζεηο ζηελ αιιαγή, ηνπο ιφγνπο πνπ επηβάιινπλ ηελ αιιαγή θαη ηελ πξνζπκία ησλ εξγαδνκέλσλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αιιαγή, αλ ηνπο δεηεζεί. Σειηθά, έγηλε ε αμηνιφγεζε ησλ δεδνκέλσλ, πνπ ζπγθεληξψζεθαλ θαη εμήρζεζαλ ν- ξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα, πνπ πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζηελ ελφηεηα ηεο εκπεηξηθήο έξεπλαο.

91 91 [9.6] Μελέτη Περίπτωσης (ΜΠ) * Εισαγωγή Ζ Μειέηε Πεξίπησζεο (ΜΠ), ηαμηλνκείηαη ζηελ θαηεγνξία ησλ πνηνηηθψλ εξεπλψλ. ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα κηα ζε βάζνο κειέηε ελφο θαηλνκέλνπ (πεξίπησζε) ζην θπζηθφ-ηνπ πεξηβάιινλ θαη απφ ηελ πξννπηηθή καηηά ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ. Ζ παξνχζα κειέηε ζηνρεχεη ζηε δηεξεχλεζε κηαο ζεηξάο ζεκάησλ Ο, πνπ αθνξνχλ ην Παλεπηζηήκην ηεο Πάηξαο. Οη ζθνπνί είλαη πνιινί θαη πεξηιακβάλνπλ : Σε γηα πξψηε θνξά γλσξηκία κε ην ρψξν ελφο εθπαηδεπηηθνχ ηδξχκαηνο αλσηέξαο βαζκίδαο, Σελ απνηχπσζε ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο θαη Σε ζχλδεζε κε ηελ έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο νξγάλσζεο σο ζχλνιν. Ο βαζηθφο ζηφρνο ησλ case study, είλαη ε εθαξκνγή ηεο ζεσξεηηθήο γλψζεο ζηελ πξάμε. πάληα ππάξρεη κηα θαη κνλαδηθή ιχζε ζε έλα case study. Σα case study, έρνπλ σο ζηφρν λα αλαπηχμνπλ ηελ αλαιπηηθή ζθέςε, ηελ θξίζε θαη ηηο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο ησλ ζπκκεηερφλησλ. * Μεθοδολογία Ο ζρεδηαζκφο κηαο ΜΠ μεθηλά κε ηελ ράξαμε ελφο εξεπλεηηθνχ πξνβιήκαηνο. Σα άιια βήκαηα είλαη ε ζπιινγή δεδνκέλσλ, ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ε άληιεζε ζπκπεξαζκάησλ θαη ε ζπγγξαθή ηεο έθζεζεο ηεο ΜΠ. Ζ ράξαμε ηνπ πξνβιήκαηνο : ην πξψην βήκα ηνπ ζρεδηαζκνχ, είλαη ε ηαπηνπνίεζε ελφο πξνβιήκαηνο πνπ ελδηαθέξεη ηνλ εξεπλεηή θαη είλαη άμην δηεξεχλεζεο. ηαλ ηαπηνπνηεζεί ην πξφβιεκα ηεο έξεπλαο ζηε ζπλέρεηα πξέπεη λα κεηαθξαζηεί ζε ζαθείο ζηφρνπο. ηαλ επηιέγνπκε ην πξφβιεκα έξεπλαο γηα κηα ΜΠ, πξέπεη λα ζθεθηνχκε ζνβαξά ηελ πξφζβαζή καο ζηα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο, ε νπνία αθνξά: 1. Πξνζδηνξηζκφ ησλ αλζξψπσλ κε ηνπο νπνίνπο ζα θάλνπκε ηελ πξψηε καο επαθή, 2. Δπηινγή ηεο θαιχηεξεο κεζφδνπ επηθνηλσλίαο (ηειέθσλν, , επηζηνιή, πξνζσπηθή επίζθεςε θηι.), 3. Απφθαζε πψο λα εθθξάζνπκε ην αίηεκά καο (ι.ρ. ην φθεινο πνπ ζα πξνθχςεη απφ ηα επξήκαηα ηεο ΜΠ ζε αηνκηθφ ή θνηλσληθφ επίπεδν), θαη 4. Δηνηκφηεηα λα απαληήζνπκε ζε εξσηήκαηα θαη λα αληηκεησπίζνπκε αλεζπρίεο, πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ πξηλ, αιιά θαη κεηά, καο δνζεί ε άδεηα πξφζβαζεο. Πνιιέο θνξέο ε ζπιινγή δεδνκέλσλ γηα κηα ΜΠ, δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα εζηθήο. Κάπνηνο κπνξεί ηε ζηηγκή πνπ ηνπ παίξλνπκε ζπλέληεπμε λα εθδειψζεη ζπλαηζζεκαηηθή δπζθνιία λα εθθξάζεη πξνζσπηθέο απφςεηο ή ακθηιεγφκελεο αμίεο. Δπίζεο, ε αλάιπζε πξν-

92 92 ζσπηθψλ δεδνκέλσλ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη λνκηθά ή εζηθά πξνβιήκαηα, εθηφο αλ ππάξμεη εηδηθή ζπγθαηάζεζε, ράξηλ εξεπλεηηθψλ ζθνπψλ. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, ελδερφκελα πξνβιήκαηα εζηθήο πξέπεη λα ιεθζνχλ π- πφςε θαη λα αληηκεησπηζηνχλ πξνιεπηηθά θαηά ηε ράξαμε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ΜΠ. ηελ πεξίπησζε καο, έρνπκε αλψλπκα εξσηεκαηνιφγηα. [9.6.3] υλλογή και Ανάλυση Δεδομένων ηηο έξεπλεο ηχπνπ ΜΠ, ε ζπιινγή δεδνκέλσλ είλαη «αλαδπφκελε». Απηφ ζεκαίλεη πσο φ,ηη καζαίλεη ν εξεπλεηήο, απφ ηα δεδνκέλα πνπ ζπλέιεμε ζε κηα ρξνληθή ζηηγκή, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη επφκελεο δξαζηεξηφηεηεο ζπιινγήο δεδνκέλσλ. Δπνκέλσο, ν εξεπλεηήο ζε κηα ΜΠ πξέπεη λα αθηεξψλεη ρξφλν ζηελ αλάιπζε δεδνκέλσλ, έζησ θαη αλεπίζεκα, ελψ ε ζπιινγή δεδνκέλσλ βξίζθεηαη ζε εμέιημε. Τπάξρνπλ δχν ζηξαηεγηθέο πνπ δηεπθνιχλνπλ απηή ηε δηαδηθαζία: ην θξάηεκα ζεκεηψζεσλ απφ ηηο πξνζσπηθέο επαθέο θαη ν ζπιινγηζκφο «απφ ην ηέινο-ζηελ αξρή». Κξάηεκα ζεκεηψζεσλ απφ ηηο πξνζσπηθέο επαθέο: ηα ζπκπιεξσκέλα έληππα κπνξνχλ λα απνθαιχςνπλ θελά πιεξνθφξεζεο, κε απνηέιεζκα λα θαλεί ε αλάγθε γηα πεξαηηέξσ ζπιινγή δεδνκέλσλ. Δπίζεο κπνξνχλ λα πξνηείλνπλ θαηεπζχλζεηο γηα επφκελα ζηάδηα ζπιινγήο δεδνκέλσλ θαη αλάιπζεο. Τπάξρεη ζπλήζσο έλα ηππνπνηεκέλν έληππν, ζην νπνίν ν εξεπλεηήο ζεκεηψλεη ζπλνπηηθά ηη έκαζε ζε θάζε παξαηήξεζε ή ζπλέληεπμε. Σν έληππν θαηαγξάθεη ζπγθεθξηκέλεο ιεπηνκέξεηεο πνπ ελδηαθέξνπλ ηνλ εξεπλεηή, π.ρ. ηα άηνκα, γεγνλφηα, ή θαηαζηάζεηο πνπ είραλ ζρέζε κε κηα επαθή, ηηο ελδηαθέξνπζεο ή πξνβιεκαηηθέο πιεπξέο, ή ηδέεο γχξσ απφ ην πξνο ηα πνχ πξέπεη ν εξεπλεηήο λα ζηξέςεη ηελ πξνζνρή ηνπ θαηά ηελ επφκελε επαθή. Ο ζπιινγηζκφο «απφ ην ηέινο-ζηελ αξρή» : νη εξεπλεηέο ηεο ΜΠ πξέπεη λα εξγάδνληαη «απφ ηελ αξρή-πξνο ην ηέινο», αιιά λα ζθέπηνληαη «απφ ην ηέινο-ζηελ αξρή». Απηή ε πξνζέγγηζε αθνξά ηε ζπλερή ζεψξεζε απφ ηνλ εξεπλεηή, νιφθιεξεο ηεο έξεπλαο κέρξη ην ηέινο ηεο. Απηή ε ζεψξεζε γίλεηαη απφ ην μεθίλεκα ηεο έξεπλαο, κε ηε δηαηχπσζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Με απηφλ ην ζπιινγηζκφ, ν εξεπλεηήο κπνξεί λα πξνλνεί γηα ηνπο ηχπνπο δεδνκέλσλ πνπ πξέπεη λα ζπιιερζνχλ, θαη ζε πνην βάζνο. Ζ ηειηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ αθφκε θαη ζε κηα απιή ΜΠ, παξάγεη πάξα πνιιέο ζειίδεο κε ζεκεηψζεηο παξαηήξεζεο, πξαθηηθά θαη ληνθνπκέληα πνπ ζπιιέρζεθαλ. Ζ αλάιπζε φισλ απηψλ ησλ δεδνκέλσλ γίλεηαη θπξίσο κε ηξηψλ ηχπσλ πξνζέγγηζε: Δξκελεπηηθή Αλάιπζε, Γνκηθή Αλάιπζε θαη πιινγηζηηθή Αλάιπζε. Ζ Δξκελεπηηθή Αλάιπζε, εμεηάδεη ηα δεδνκέλα δηεμνδηθά γηα λα αλαδπζνχλ θεληξηθά δεηήκαηα, πνπ πεξηγξάθνπλ θαη εξκελεχνπλ ην ππφ κειέηε θαηλφκελν. Ζ αλαθάιπςε δνκηθψλ ελλνηψλ αλάκεζα ζε πνηνηηθά δεδνκέλα κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθφ απνηέιεζκα κηαο ΜΠ. Ζ Γνκηθή Αλάιπζε Πνηνηηθψλ Γεδνκέλσλ είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ εμεηάδεη ηα δεδνκέλα κηαο ΜΠ, κε ζθνπφ λα εληνπηζηνχλ ζπγγεληθά ίρλε ζε θείκελα, γεγνλφηα, ή άιια θαηλφκελα. Ο εξεπλεηήο ςάρλεη γηα ίρλε πνπ είλαη ζπγγεληθά ζηα δεδνκέλα. ε ζχγθξηζε κε ηελ εξκελεπηηθή αλάιπζε, εδψ δελ απαηηείηαη ζπκπεξαζκαηηθή ζεψξεζε. Ζ πιινγηζηηθή Αλάιπζε, πνηνηηθψλ δεδνκέλσλ είλαη κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία ν εξεπλεηήο ζηεξίδεηαη θπξίσο ζε πξναίζζεζε θαη ζηε θξίζε ηνπ, ψζηε λα κπνξέζεη λα απεη-

93 93 θνλίζεη θαη λα αμηνινγήζεη ην θαηλφκελν πνπ δηεξεπλά, ψζηε λα απνθαιχςεη ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηελ νπζία ηνπ. ηελ πεξίπησζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ αλνηθηνχ ηχπνπ, έρνπκε πνηνηηθά θαη φρη πνζνηηθά δεδνκέλα, νπφηε ηα ζπκπεξάζκαηα εμάγνληαη πεξηγξαθηθά, κε ηε κνξθή θεηκέλνπ, θαη πάληα κε βάζε ηε ζεσξία θαζψο θαη ηε πιινγηζηηθή Αλάιπζε ηνπ εξεπλεηή. [ Εγκυρότητα και Αξιοπιστία των ΜΠ Ζ πνηφηεηα ηεο ΜΠ ζπλήζσο θξίλεηαη κε ηξία θξηηήξηα εγθπξφηεηαο θαη έλα θξηηήξην αμηνπηζηίαο. Δίλαη ηα εμήο: Δνκηθή Εγθπξόηεηα - ν βαζκφο ζηνλ νπνίν, ην κέηξν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε κηα ΜΠ, είλαη θαηάιιειν γηα ηηο έλλνηεο πνπ δηεξεπλψληαη. Εζσηεξηθή Εγθπξόηεηα- ν βαζκφο ζηνλ νπνίν, ν εξεπλεηήο ηεθκεξίσζε αηηηαηή ζρέζε κεηαμχ Υ θαη Τ, απνδεηθλχνληαο φηη άιινη παξάγνληεο δελ αηηηνινγνχλ ηελ χπαξμε ηνπ Τ. Απηφ ην θξηηήξην δελ ηζρχεη γηα ηηο πεξηγξαθηθέο ΜΠ, επεηδή απηέο δελ επηδηψθνπλ λα αλαγλσξίζνπλ αηηηαηά ίρλε κέζα ζε θαηλφκελα. Εμσηεξηθή Εγθπξόηεηα- ν βαζκφο ζηνλ νπνίν, ηα επξήκαηα κηαο ΜΠ κπνξνχλ λα γεληθεπζνχλ γηα άιιεο παξφκνηεο ΜΠ. Αμηνπηζηία- ν βαζκφο ζηνλ νπνίν, άιινη εξεπλεηέο ζα θαηαιήμνπλ ζε παξφκνηα επξήκαηα ζε κηα ΜΠ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεί αθξηβψο ηηο ίδηεο δηαδηθαζίεο κε απηέο πνπ ρξεζηκνπνίεζε ν πξψηνο εξεπλεηήο.

94 94 ΜΕΡΟ 3 ο : ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ *10.1+ Εισαγωγή ην παξφλ θεθάιαην γίλεηαη παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα θαη ηηο πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο, κε ηα ζηειέρε κεζαίαο θιίκαθαο ηνπ ΠΠ. Παξάιιεια εμάγνληαη ζπκπεξάζκαηα θαη γίλνληαη, φπνπ ππάξρεη πεξηζψξην, πξνηάζεηο γηα βειηίσζε θαη πεξαηηέξσ αλάπηπμε. *10.2+ Οργανωτικές υνθήκες Αο αξρίζνπκε κε ηε ζεκαηηθή ελφηεηα πνπ αθνξά ηηο Οξγαλσηηθέο πλζήθεο. ηηο νξγαλσηηθέο ζπλζήθεο πεξηιακβάλνληαη ην νξγαλσηηθφ θιίκα, ηα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα, ε επηθνηλσλία, ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, ηα θαζήθνληα εξγαζίαο θαη ν νξγαληζκφο, ηνπ ηδξχκαηνο. Οπγανωηικό Κλίμα Γιοικηηικά Σςζηήμαηα. Σν Παλεπηζηήκην Παηξψλ, εθαξκφδεη έλα ζπλδπαζκφ απφ ηξία δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα : πκκεηνρηθφ, Αλζξσπηζηηθφ θαη κε ηφρνπο. Κάζε έλα, έρεη ηα δηθά ηνπ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηαηξηάδεη θαιχηεξα ζηηο δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο θαη ζηπι δηνίθεζε, πνπ εθαξκφδεη ή ζέιεη λα εθαξκφζεη ε εθάζηνηε θεληξηθή δηνίθεζε. ηελ πξάμε έρεη απνδεηρζεί, φηη απφ κφλν ηνπ έλα ζχζηεκα δηνίθεζεο δελ κπνξεί λα ζηαζεί, θαζψο φιεο νη θαηαζηάζεηο δελ κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ κε ηνλ ίδην ηξφπν, ηδηαίηεξα ζε έλαλ δσληαλφ νξγαληζκφ φπσο ην ΠΠ, φπνπ ζπλππάξρνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο θηινζνθίεο θαη πξαθηηθέο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο, παξά ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ, έρεη δχν κεγάια κεηνλεθηήκαηα : Γελ είλαη θαιά νξηζκέλνο, φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηνπ βέιηηζηνπ ζπζηήκαηνο γηα θάζε πεξίπησζε θαη Δμαξηάηαη ζπλήζσο απφ ηνπο δηνηθνχληεο, κε απνηέιεζκα άιιεο θνξέο λα ραξαθηεξίδεηαη απφ «εξαζηηερληζκφ» θαη άιιεο λα επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζε έλα απφ ηα ηξία. Δπικοινωνία. Ζ επηθνηλσλία εκθαλίδεηαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ ηδξχκαηνο κε φιεο ηηο πηζαλέο κνξθέο, πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ. Ζ επίζεκε επηθνηλσλία (έγγξαθα, πξσηφθνιια θιπ), ρξεζη-

95 95 κνπνηείηαη θπξίσο απφ ηα ηκήκαηα πξνο ηελ θεληξηθή δηνίθεζε θαη ηηο δηνηθεηηθέο ππεξεζίεο, κε ζθνπφ ηε δηαζθάιηζε θαη ηελ ηήξεζε ησλ θαλνληζκψλ. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία ε- θαξκφδεηαη ζην εζσηεξηθφ ησλ ηκεκάησλ, εξγαζηεξίσλ θαη γξαθείσλ, κε ζθνπφ ηελ πην ν- καιή, άκεζε θαη «αλζξψπηλε» αληαιιαγή απφςεσλ θαη δηεθπεξαίσζε ησλ εξγαζηψλ. Ο ξφινο ηεο επηθνηλσλίαο έρεη εληζρπζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη φινη α- λαγλσξίδνπλ ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο, αιιά δελ έρεη θηάζεη αθφκα ζε έλα επίπεδν πνπ λα δεκηνπξγεί ηθαλνπνίεζε ζην πξνζσπηθφ. Θέζη Δπγαζίαρ Job Description. Ζ πεξηγξαθή θαζεθφλησλ (job description), αθνξά θπξίσο ην θαηά πφζν νη εξγαζίεο πνπ επηηεινχληαη, ζην εζσηεξηθφ ηνπ ηδξχκαηνο, είλαη ηππνπνηεκέλεο θαη θαιά νξηζκέλεο ή επηηξέπνπλ παξεκβάζεηο θαη παξεθθιίζεηο, απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ. Μηα εξγαζία ζαθψο θαζνξηζκέλε δελ αθήλεη ακθηβνιίεο ζρεηηθά κε ην ηη πξέπεη λα γίλεη, πφηε πξέπεη λα γίλεη θαη πψο πξέπεη λα γίλεη, απφ νπνηνλδήπνηε εξγαδφκελν επηθνξηηζηεί κε απηή. ην ΠΠ, γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ζέζεηο δελ ππάξρεη ζαθήο πεξηγξαθή θαζεθφλησλ, παξά κφλνλ φ,ηη αλαθέξεηαη ζηνλ νξγαληζκφ ηνπ ηδξχκαηνο. Τπάξρνπλ θαηαζηάζεηο, πνπ δελ αληηκεησπίδνληαη κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν θαη απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα ππάξρεη αζπλέπεηα ζηελ απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ ηδξχκαηνο. Ζ ζσζηή εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ, εμαξηάηαη πνιιέο θνξέο, απφ ηηο γλψζεηο, ηηο δηαζέζεηο θαη ηηο εκπεηξίεο ησλ ππαιιήισλ. Απηφ «επηβάιιεη» λα ππάξμνπλ κεζνδνινγίεο θαη θαλφλεο, πνπ νη εξγαδφκελνη πξέπεη λα αθνινπζνχλ θαζψο θαη ειέγρσλ, κε ζθνπφ λα κελ απνθιίλνπλ νη δηαδηθαζίεο, ζηα δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ή αθφκα θαη κέζα ζην ίδην ηκήκα/νκάδα. Ζ έιιεηςε θαλφλσλ, αθήλεη πνιιά πεξηζψξηα γηα παξεκβάζεηο θαη ππνθεηκεληθέο εξκελείεο. Ο εξγαδφκελνο παξνπζηάδεη δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά, αθφκα θαη φηαλ αληηκεησπίδεη παξφκνηεο πεξηπηψζεηο θαη κπνξεί λα επεξεάζεη άκεζα ηελ απφδνζε ηνπ ηκήκαηνο ηνπ, κε ηηο ιαλζαζκέλεο ελέξγεηεο ηνπ. Οη ε- λαιιαθηηθέο ζπκπεξηθνξέο δελ είλαη θαιφ λα ππάξρνπλ, θαζψο είλαη πξφζσπν-θεληξηθέο θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα, ηδηαίηεξα φηαλ αθνξνχλ ηελ εθηέιεζε εξγαζηψλ ζηα ρακειά επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο ηνπ ηδξχκαηνο. Δμπλοςηιζμόρ Δπγαζίαρ. Σν ΠΠ, παξνπζηάδεη ηκεκαηνπνίεζε, κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε νξγάλσζε δηακνηξαζκφ εξγαζηψλ, ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηνλ θαιχηεξν έιεγρν. Σα ηειεπηαία ρξφληα, έλα κεγάιν κέξνο ησλ ππαιιήισλ ηνπ ΠΠ δηαζέηεη γλψζεηο, πςειά πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο. Απηνί νη ππάιιεινη πξνηηκνχλ λα αζρνινχληαη κε πεξηζζφηεξν πνιχπινθεο εξγαζίεο, λα παίξλνπλ πξσηνβνπιίεο, λα αληηκεησπίδνπλ πξνθιήζεηο θαη λα απνιακβάλνπλ πςειά σθέιεη, φπσο δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη κπφλνπο. Οη ππάιιεινη κε πξνζφληα, δεκηνπξγνχλ κηα λέα δπλακηθή θαη ειπίδεηαη φηη ζα θέξνπλ λέν «θιίκα» θαη ηξφπν εξγαζίαο, ηα επφκελα ρξφληα πνπ ζα εμειηρζνχλ ζηε δηνηθεηηθή

96 96 ηεξαξρία. Ήδε ππάξρεη ε πξφζεζε γηα αιιαγέο, πηνζέηεζε λέσλ νξακάησλ, λέσλ ηδεψλ θαη πξαθηηθψλ. Ανεξάπηηηη Λειηοςπγία - Αποκένηπωζη. ε πνιινχο νξγαληζκνχο, νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζε ζπγθεθξηκέλα θέληξα δηνίθεζεο, ζηα θνξπθαία επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο. Σα θαηψηεξα ζηειέρε, πεξηνξίδνληαη ζην λα κεηαθέξνπλ πιεξνθνξίεο, λα εθηεινχλ εληνιέο θαη λα αθνινπζνχλ ηηο θαηεπζχλζεηο, πνπ ηνπο επηδεηθλχνληαη. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο κηιάκε γηα ζπγθεληξσηηθή δηνίθεζε, ε νπνία δελ αθήλεη πεξηζψξηα γηα πξσηνβνπιίεο θαη ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ. ηελ πξάμε έρεη απνδεηρζεί φηη κφλν νη ζηξαηεγηθέο θαη πνιηηηθέο απνθάζεηο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ζπγθεληξσηηθά. ηνλ αληίπνδα βξίζθνληαη, νη νξγαληζκνί πνπ ιεηηνπξγνχλ απνθεληξσηηθά θαη έρνπλ κεηαθέξεη ηα θέληξα απνθάζεσλ, ζηα θαηψηεξα επίπεδα ηηο ηεξαξρίαο. Οη απνθάζεηο ιακβάλνληαη θπξίσο απφ ηα ζηειέρε πνπ βξίζθνληαη ζηα λεπξαιγηθά ζεκεία εθηέιεζεο ησλ εξγαζηψλ. Απηά γλσξίδνπλ θαιχηεξα απφ ηνλ θαζέλα ηη γίλεηαη ζε θάζε επίπεδν θαη αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε λα νδεγήζνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπ νξγαληζκνχ. ην απνθεληξσηηθφ ζρήκα, νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη ρσξίο πνιιέο θαζπζηεξήζεηο, κε ηη ζπκβνιή αθφκα θαη απιψλ εξγαδνκέλσλ, νη νπνίνη εληνπίδνπλ ηα πξνβιήκαηα θαη πξνηείλνπλ ηηο θαιχηεξεο, κε βάζε ηελ εκπεηξίεο ηνπο ιχζεηο. ην ΠΠ έρνπκε κεηθηφ ζρήκα ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Τπάξρνπλ ηα ζπιινγηθά φξγαλα πρ χγθιεηνο ή ζπλειεχζεηο ηκεκάησλ, φπνπ ππάξρεη αληηπξνζσπεπηηθή εθπξνζψπεζε ησλ θαζεγεηψλ, ησλ εξγαδνκέλσλ αιιά θαη ησλ θνηηεηψλ θαη νη ζπλεδξηάζεηο είλαη αλνηθηέο, γηα φπνηνλ ελδηαθέξεηαη λα ηηο παξαθνινπζήζεηο. Τπάξρνπλ φκσο θαη ζπγθεληξσηηθά φξγαλα φπσο ην Πξπηαληθφ πκβνχιην θαη νη δηάθνξεο ηαθηηθέο ή έθηαθηεο επηηξνπέο. Απηά έρνπλ ζπγθεθξηκέλε ζχζηαζε, θαηαπηάλνληαη κε ζνβαξά δεηήκαηα, ηα νπνία απαηηνχλ κεγάιε πξνζνρή θαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο. Ζ ζπκκεηνρή ζηα φξγαλα απηά δελ είλαη ειεχζεξε θαη γίλεηαη κφλν θαηφπηλ πξφζθιεζεο. Ζ θεληξηθή δηνίθεζε, πξέπεη πάληα λα έρεη «αλνηρηέο πφξηεο», λα αθήλεη πεξηζψξηα γηα θαιέο θαη δεκηνπξγηθέο ηδέεο θαη λα ζπκβνπιεχεηαη ηα κεζαία θαη θαηψηεξα ζηειέρε. Έηζη απμάλεηαη ε ζπκκεηνρή θαη ε δέζκεπζε φισλ θαη νη εξγαδφκελνη αηζζάλνληαη ελεξγά κέιε ηνπ ηδξχκαηνο. *10.3+ Ομάδες και Λειτουργία Ομάδων «Ένα ππαγμαηικά αξιοζημείωηο θαινόμενο, ζσεηικά με ηιρ Ομάδερ Δπγαζίαρ, είναι πωρ μποπεί να κάνει 5. Φςζικά δεν ππέπει να ξεσνάμε πωρ ςπάπσει πάνηοηε η πιθανόηηηα να κάνει 3.» ηελ ελφηεηα Οκάδεο θαη Λεηηνπξγία Οκάδσλ, πεξηιακβάλνληαη νη ηχπνη νκάδσλ, νη ξφινη, νη ζηφρνη, ε απνηειεζκαηηθφηεηα, ε ζπκκεηνρή, απνδνηηθφηεηα θαη ε δεκηνπξγηθή επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ.

97 97 Τύποι Ομάδων. ην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ δξαζηεξηνπνηνχληαη ηφζν επίζεκεο φζν θαη αλεπίζεκεο νκάδεο. Επίζεκεο, είλαη νη νκάδεο πνπ νξίδνληαη απφ ην ίδξπκα θαη είλαη δηνξηζκέλεο λα επηηεινχλ ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο ή δξαζηεξηφηεηεο. ε απηέο αλήθνπλ νη Δπηηξνπέο (πρ ERASMUS LEONARDO DA VINCI), ηα πκβνχιηα (πρ Τπεξεζηαθφ), νη Φνηηεηηθνί χιινγνη (B.E.S.T - EUROAVIA AEGEE IEEE), θιπ. Αλεπίζεκεο, είλαη νη νκάδεο ή νη ζπκκαρίεο, πνπ ζρεκαηίδνληαη απζφξκεηα, αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη δελ έρνπλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε δνκή ή ζρέζε κε ηελ δνκή ηνπ ηδξχκαηνο. ηηο αλεπίζεκεο ζπκπεξηιακβάλνληαη νη Αζιεηηθέο Οκάδεο, ε Θεαηξηθή θαη ε Υνξεπηηθή Οκάδα Πξνζσπηθνχ, νη Πνιηηηζηηθέο Οκάδεο Φνηηεηψλ, ε Οκάδα Γηαπαζψλ θαη νη Διεχζεξεο Γξάζεηο. Σηόσοι - Αςηονομία. Ζ ζχγρξνλε εγεζία, βιέπεη ηνπο εξγαδνκέλνπο, ζαλ ηνπο ζεκειηψδεηο ιίζνπο ελφο νξγαληζκνχ. Ζ έλλνηα ηεο Οκάδαο Δξγαζίαο, έρεη αξρίζεη λα πηνζεηείηαη θαη λα ηίζεηαη ζε εθαξκνγή ηα ηειεπηαία ρξφληα, ζην ΠΠ. ην παξειζφλ ππήξρε ε έλλνηα ηεο «Δπηηξνπήο», ε νπνία δελ ήηαλ ηίπνηα άιιν απφ έλα γθξνππ αηφκσλ, ην νπνίν έπξεπε λα αζρνιεζεί κε ην εθάζηνηε ζέκα. Οη επηηξνπέο ήηαλ αλαπνηειεζκαηηθέο, ζε ζεκείν πνπ φινη έιεγαλ πσο : «αλ ζεο λα κε ιπζεί πνηέ έλα δήηεκα θηηάμε κηα επηηξνπή». Δπηπρψο ζήκεξα ππάξρνπλ νκάδεο εξγαζίαο θαη γηα ηηο πεξηζζφηεξεο απφ απηέο π- πάξρνπλ ζαθψο θαζνξηζκέλε απνζηνιή θαη ζηφρνη. Τπάξρνπλ θαηαζηάζεηο, πνπ αληηκεησπίδνληαη κε δνκεκέλν ηξφπν θαη απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα ππάξρεη ζπλέπεηα ζηελ απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ ηδξχκαηνο. Ζ ζσζηή εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ, εμαξηάηαη πνιιέο θνξέο, απφ ηηο γλψζεη θαη ηηο εκπεηξίεο ησλ νκάδσλ πνπ επηθνξηίδνληαη κε ηε δηεθπεξαίσζε ηνπο. Σςμμεηοσή Δπικοινωνία - Αποηελεζμαηικόηηηα. ε αληίζεζε κε ηε κεκνλσκέλε εγεζία, ζην ΠΠ ππάξρεη νκαδηθή εγεζία. Ο πξχηαλεο, κε ηε βνήζεηα 3 αληηπξπηάλεσλ, παξέρνπλ θπξίσο σο ζχλνιν, αιιά θαη κεκνλσκέλα ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο. Ζ νκαδηθή εγεζία απμάλεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα, κεηψλεη ηηο δαπάλεο θαη ζπξξηθλψλεη ηελ πνιππινθφηεηα. Έλα θνηλφ παξάδεηγκα νκαδηθήο εγεζίαο απνηεινχλ νη δηα-ιεηηνπξγηθέο νκάδεο, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ΠΠ. Μηα νκάδα αλζξψπσλ, κε δηαθνξεηηθέο δεμηφηεηεο, απφ ηα ε- πηκέξνπο ηκήκαηα ηνπ νξγαληζκνχ, ζπγθεληξψλεηαη γηα λα εθπιεξψζεη ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. Ζ νκαδηθή εγεζία κνηξάδεηαη φια ηα δεηήκαηα θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί αθφκα θαη ηελ «ελαιιαζζφκελε εγεζία». Σν κέινο ηεο νκάδαο, πνπ είλαη ηθαλφ λα ρεηξηζηεί θαιχηεξα νπνηαδήπνηε δεδνκέλε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, γίλεηαη ν πξνζσξηλφο εγέηεο. Οη εξγαδφκελνη πνπ ηνπνζεηνχληαη ζε κηα νκάδα, ζπλήζσο κνηξάδνληαη θνηλά ελδηαθέξνληα, ηθαλφηεηεο, έρνπλ παξφκνηεο γλψζεηο θαη ζηξέθνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο πξνο θνη-

98 98 λνχο ζηφρνπο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία, εληφο ηεο νκάδαο. Γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο νκάδαο απαηηείηαη λα ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε θαη εκπινπηηζκφο ζηελ εξγαζία, πεξηζψξην γηα πξσηνβνπιίεο θαη φρη κνλφηνλε επαλάιεςε θαζεθφλησλ, ζηεγαλά θαη απνθιεηζκνί. Γημιοςπγική Δπίλςζη Πποβλημάηων. Γπζθνιίεο αξρίδνπλ λα παξνπζηάδνληαη φηαλ θαινχληαη λα ζπλεξγαζηνχλ δηαθνξεηηθέο νκάδεο κεηαμχ ηνπο. Οη δηαθνξεηηθέο νκάδεο, ζπρλά έρνπλ δηαθνξεηηθή θηινζνθία, εζσηεξηθή νξγάλσζε, ζηπι δηνίθεζεο, αξκνδηφηεηεο, ζηειέρσζε, πξνηεξαηφηεηεο, δηαζέζηκνπο πφξνπο θαη επηδηψθνπλ αληηθξνπφκελνπο ζηφρνπο. ηνπο ζχγρξνλνπο νξγαληζκνχο ε δηαηκεκαηηθή ζπλεξγαζία, είηε ζπλνιηθά είηε αληηπξνζσπεπηηθά, απνηειεί αλάγθε θαη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα. Ζ ζπλνιηθή ζεψξεζε ησλ πξνβιεκάησλ, ε γφληκε αληαιιαγή απφςεσλ θαη ε ζπλεξγαζία απμάλνπλ ηελ επειημία θαη πξνάγνπλ ηελ απφδνζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. Ζ δηαθσλίεο ησλ νκάδσλ είλαη επηζπκεηέο θαη πνιιέο θνξέο δεκηνπξγηθέο. Παξάγνληαη λέεο ηδέεο, πξνθχπηνπλ λέεο ιχζεηο θαη ζπλεξγαζίεο. Απηφ πνπ είλαη «πξνβιεκαηηθφ» ζην ΠΠ είλαη ε κεηνπζίσζε ησλ δηαθσληψλ θαη εθάζηνηε πξνβιεκάησλ ζε δεκηνπξγηθέο ιχζεηο. Αποδοηικόηηηα Βεληίωζη Παπεσομένων Υπηπεζιών. ην ΠΠ, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ δεκηνπξγεζεί ηνπιάρηζηνλ 5 λέα ηκήκαηα θαη πνιιά λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, θπξίσο κεηαπηπρηαθά. Ζ αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε θαη ηε δηνίθεζε ήηαλ κνλφδξνκνο θαη επηπρψο είραλ ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα. Παξάιιεια παξνπζηάζηεθε αχμεζε ζηνλ αξηζκφ ησλ εηζαθηέσλ θνηηεηψλ, κε απνηέιεζκα νη ζπλνιηθή εηθφλα ηνπ ηδξχκαηνο λα αιιάμεη ζεκαληηθά. Ο φγθνο ησλ εξγαζηψλ απμήζεθε θαη γίλεηαη ζεκαληηθή πξνζπάζεηα λα δηαηεξεζεί ζηαζεξφ, αλ φρη λα βειηησζεί, ην επίπεδν ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. Αλ θαη δελ έρεη γίλεη θακία ζρεηηθή έξεπλα, ηα απνηειέζκαηα είλαη ελζαξξπληηθά θαη απφ φ,ηη θαίλεηαη φινη ζπκβάιινπλ ζηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ ηδξχκαηνο. Έρνπλ εληνπηζηεί «θελά» θαη ειιείςεηο, θπξίσο ζηνλ νξγαληζκφ, ν νπνίνο εδψ θαη πνιιά ρξφληα ρξεηάδεηαη αιιαγέο. Μηα ζεκαληηθή αξλεηηθή παξάκεηξνο, πνπ αλαθέξζεθε θαη πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε, είλαη ε ζπκπεξηθνξά θαη ε ςπρνινγία θπξίσο νξηζκέλσλ θαζεγεηψλ θαη αηφκσλ πνπ θαηέρνπλ πςειέο δηνηθεηηθέο ζέζεηο. Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ αλέθεξε ραξαθηεξίζηεθα πσο : «πξέπεη θαηέβνπλ απφ ηα βάζξα ηνπο», κε φ,ηη απηφ κπνξεί λα ζεκαίλεη θαη λα ζπλεπάγεηαη γηα ηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή ζπλχπαξμε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ηδξχκαηνο.

99 99 *10.4+ Κίνητρα και Τποκίνηση Ζ Τπνθίλεζε ή αιιηψο Κίλεηξν, είλαη κηα ζχλζεηε έλλνηα, ε νπνία ραξαθηεξίδεη ην άηνκν/εξγαδφκελν, ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δσήο ηνπ. ηελ νπζία δελ πξφθεηηαη γηα κηα απιή ηάζε ηνπ αηφκνπ θαη έρεη απνδεηρζεί, πσο είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε. ίγνπξα, θάζε άηνκν δηαθέξεη σο πξνο ην βαζκφ ηεο ππνθίλεζεο θαη θάζε άηνκν δελ έρεη ηα ίδηα θίλεηξα. Σν ίδην άηνκν πνπ «βαξηέηαη» λα επηηειέζεη κηα εξγαζία, κπνξεί λα δείρλεη κεγάιν δήιν ζηελ επηηέιεζε θάπνηαο άιιεο, αθφκα θαη αλ απηή δελ ηνπ απνθέξεη θάπνην άκεζν φθεινο, γηα παξάδεηγκα ζε εζεινληηθή εξγαζία. Ο εξγαδφκελνο κε θίλεηξν, παξνπζηάδεη ζεηηθή εζσηεξηθή θαηάζηαζε, νπφηε θαηαβάιεη πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ην ζηφρν ηνπ θαη λα εθηνλψζεη ηελ έληαζε ηνπ. Σν δεηνχκελν είλαη πξψηνλ λα δεκηνπξγείηαη θίλεηξν ζηνλ εξγαδφκελν θαη δεχηεξνλ ε πξνζπάζεηα ηνπ εξγαδφκελνπ λα δηνρεηεχεηαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ΠΠ. Πξέπεη νη ζηφρνη θαη νη αλάγθεο ηνπ εξγαδνκέλνπ λα ζρεηίδνληαη αλ φρη λα ηαπηίδνληαη κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο αλάγθεο ηνπ ηδξχκαηνο, δηαθνξεηηθά ην ΠΠ δελ ζα έρεη ην κέγηζην δπλαηφ θέξδνο απφ ηνλ εξγαδφκελν. ε θάζε πεξίπησζε, ην θίλεηξν γελλάηαη κέζα ζην ίδην ην άηνκν, απηφ πνπ έρεη ζεκαζία είλαη ε πξνζπάζεηα λα δηνρεηεχεηαη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. Σύζηημα Κινήηπων. ινη νη εξγαδφκελνη επηζπκνχλ δίθαην ζχζηεκα αληακνηβψλ, επθαηξίεο ζπκκεηνρήο θαη εμέιημεο. Σα παξαπάλσ δεκηνπξγνχλ κηα άξηζηε αίζζεζε γηα ηελ εξγαζία θαη δίλνπλ επθαηξίεο γηα αλαγλψξηζε θαη ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ εξγαδνκέλνπ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ηδξχκαηνο. Μάιηζηα, φζν πην άκεζε είλαη ε αληακνηβή θαη ε αλαγλψξηζε ηφζν θαιχηεξα είλαη ηα απνηειέζκαηα. ην ΠΠ δελ ππάξρεη, δπζηπρψο, έλα δνκεκέλν θαη θαιά νξηζκέλν ζχζηεκα θηλήηξσλ πξνο ην πξνζσπηθφ θαη ηα ζηειέρε. Ζ αίζζεζε πνπ θπξηαξρεί είλαη πσο ηα θίλεηξα δίδνληαη επηιεθηηθά κε ηε κνξθή επηδνκάησλ, ππνηξνθηψλ θαη επηκηζζίσλ, ηα νπνία δελ αθνχγνληαη, δελ θαίλνληαη θαη δελ ειέγρνληαη. Ζ χπαξμε ρξεκαηηθψλ θηλήηξσλ, εμαξηάηαη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε πνπ θαηέρεη θάπνηνο θαζψο θαη ρξνληθέο ζπγθπξίεο θαη φρη απφ έλα ζχζηεκα κέηξεζεο ηεο απφδνζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ηδξχκαηνο, δελ κπνξεί λα ιάβεη ρψξα ρσξίο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ ην πξνζσπηθφ ηνπ. Ζ εγεζία ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεί θάζε θνξά ηέηνην θιίκα, έηζη ψζηε ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ηδξχκαηνο λα πεξλά απφ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ µειψλ ηεο θνηλφηεηαο. Καηά γεληθή νκνινγία, επηθξαηεί δπζαξέζθεηα, πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, απφ ηε ζηηγκή θηφιαο πνπ νη εξγαδφκελνη ζην ΠΠ, είλαη απφ ηνπο ρεηξφηεξα ακεηβφκελνπο ππαιιήινπο, ηνπ επξχηεξνπ δεκνζίνπ ηνκέα. Δληχπσζε πξνθαιεί ε αλαθνξά πσο «άιια ηδξχκαηα ζηελ Διιάδα έρνπλ βξεη ηνλ ηξφπν, λα θξαηάλε ην πξνζσπηθφ επραξηζηεκέλν, κε ρξεκαηηθά θίλεηξα». Σα ηειεπηαία ρξφληα, κεηά απφ ζπλερείο πηέζεηο ηνπ πιιφγνπ Γηνηθεηηθνχ Πξνζσπηθνχ, δίδεηαη θάζε ρξφλν, έλα ζπκβνιηθφ ρξεκαηηθφ πφζν, ζαλ θίλεηξν απφδνζεο.

100 100 Δπαγγελμαηική Ικανοποίηζη. Ζ εξγαζία δελ είλαη κφλν απιή δηεθπεξαίσζε θαζεθφλησλ ή παξνρή ππεξεζηψλ. Α- παηηεί αιιειεπίδξαζε κε ζπλαδέιθνπο θαη ζηειέρε, ζπκκφξθσζε κε θαλφλεο θαη πνιηηηθέο, επίηεπμε ζηφρσλ, πξνζαξκνγή ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ζπλερείο εθπαηδεχζεηο θαη πνιιά άιια. Ζ αίζζεζε ηθαλνπνίεζεο ή φρη απφ ηελ εξγαζία, είλαη ην απνηέιεζκα ελφο αξηζκνχ παξαγφλησλ, κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο ίζσο είλαη αξθεηά πνιχπινθνη θαη πνιιέο θνξέο δελ εμαξηψληαη απφ ηνλ ίδην ηνλ εξγαδφκελν. Οη εξγαδφκελνη ελδηαθέξνληαη γηα ην θαιφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ηφζν ζε αηνκηθφ επίπεδν, φζν θαη ζε επίπεδν δηεπθφιπλζεο επηηέιεζεο ηεο εξγαζίαο. ζν κεγαιχηεξν είλαη ην ηαίξηαζκα αλάκεζα ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη ηε ζέζε εξγαζίαο, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία. Γηα ην ιφγν απηφ ην ΠΠ πξέπεη λα δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζηελ επηινγή ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηδηαίηεξα ησλ ζηειερψλ πνπ πξννξίδνληαη λα θαηαιάβνπλ λεπξαιγηθέο ζέζεηο θαη λα επηηειέζνπλ ζπγθεθξηκέλεο εμεηδηθεπκέλεο εξγαζίεο. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ππαιιήισλ ζεσξεί πσο είλαη ελεξγφ θνκκάηη ηνπ ηδξχκαηνο. Ζ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία έρεη απμεζεί, ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη νη πεξηζζφηεξνη λνηψζνπλ φηη παξάγνπλ έξγν, ην νπνίν θαίλεηαη θηφιαο, ζε θαζεκεξηλή βάζε. Σα ππφινηπα επαθίεληαη ζηνλ «παηξησηηζκφ» ηνπ εθάζηνηε ππαιιήινπ. Γημιοςπγικέρ Ιδέερ - Υλοποίηζη. Σν ΠΠ, ζα πξέπεη λα ελζαξξχλεη ην πξνζσπηθφ λα ζπκκεηάζρεη, ζε φιεο ηηο επίζεκεο θαη αλεπίζεκεο δηαδηθαζίεο θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Γελ ζα πξέπεη λα δίλνληαη κφλν έηνηκεο ιχζεηο, αιιά ε επθαηξία ζην πξνζσπηθφ λα καζαίλεη θαη λα αλαπηχζζεη ελαιιαθηηθνχο θαη θαιχηεξνπο ηξφπνπο δηεμαγσγήο ηεο εξγαζίαο. Ζ ζπκκεηνρή ησλ ππαιιήισλ κε θαιέο θαη δεκηνπξγηθέο ηδέεο θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθή, αιιά γίλεηαη ζπλερήο πξνζπάζεηα, ηνπιάρηζηνλ λα «αθνχγνληαη» νη δηαθνξεηηθέο απφςεηο. Σν πξνζσπηθφ πξέπεη λα έρεη ην πεξηζψξην λα πάξεη πξσηνβνπιίεο. Οη πξαθηηθέο πνπ α- θνινπζεί ην ΠΠ δελ ζεκαίλεη φηη είλαη θαη νη θαιχηεξεο. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα απφςεσλ θαη πξνζεγγίζεσλ δπλακψλεη ην ΠΠ. ζνλ αθνξά ηελ πινπνίεζε απηψλ ησλ ηδεψλ φκσο, είηε δελ ππάξρεη, είηε πάεη απειπηζηηθά αξγά γηα ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ έιιεηςε ρξεκάησλ, αιιά θαη ηηο πνιιέο εμαξηήζεηο θαη θαζπζηεξήζεηο απφ ηελ πιεπξά ησλ Τπνπξγείσλ. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ΠΠ νξίδεηαη θαη πνιιέο θνξέο πεξηνξίδεηαη απφ ην λνκηθφ πιαίζην ησλ ΝΠΓΓ. Αλ θάηη είλαη εθηφο πιαηζίνπ, ζεσξείηαη παξάλνκν θαη νη φπνηεο πξνζπάζεηεο γηα αιιαγή απαηηνχλ πνιχ ηεθκεξίσζε, ρξφλν θαη θφπν, κε απνηέιεζκα αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζήκεξα λα έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο πξηλ 2 ή αθφκα θαη 3 δηνηθήζεηο.

101 101 Δκπαίδεςζη και Βεληίωζη. Άιινο έλαο ηνκέαο πνπ πζηεξεί ην ΠΠ είλαη απηφ ηεο ζπλερνχο εθπαίδεπζεο θαη βειηίσζεο ηνπ ππαιιειηθνχ πξνζσπηθνχ. Γελ ππάξρεη θάπνην νξγαλσκέλν πιάλν εθπαηδεχζεσλ θαη ηα φπνηα ζεκηλάξηα έρνπλ ραξαθηήξα θπξίσο κηζζνινγηθφ. Τθίζηαηαη βαζηθά ε εθπαίδεπζε πξντζηακέλσλ θαη δηεπζπληψλ, απφ ηα θξαηηθά πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο ζηειερψλ. Αλ ππάξρνπλ ρξήκαηα θάπνηα ζηειέρε ζπκκεηέρνπλ ζε ζπλέδξηα, εκεξίδεο θαη παξνπζηάζεηο. Σν ππφινηπν πξνζσπηθφ «καζαίλεη» απφ ηηο δηαθνξεηηθέο ζέζεηο πνπ αλαιακβάλεη θαη θπξίσο απφ ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε ζπλεξγαζία ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπ. ην κεγάιν απηφ πξφβιεκα, έξρεηαη λα δψζεη κεξηθή ιχζε ην ζχζηεκα δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο EN ISO 9001:2000, πνπ πξνζπαζνχλ λα θαηνρπξψζνπλ κεξηθέο ππεξεζίεο ζην ΠΠ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Βηβιηνζήθε θαη Κέληξν Πιεξνθφξεζεο θαη ε Δπηηξνπή Δξεπλψλ. Με βάζε απηφ ην ζχζηεκα, νη αλάγθεο εθπαίδεπζεο εληνπίδνληαη θαη θαζνξίδνληαη απφ ηνπο Γηεπζπληέο, ηνπο Τπεχζπλνπο Δθπαίδεπζεο θαη ηνπο ππεπζχλνπο ησλ ηκεκάησλ ή κεηά απφ ζρεηηθή αίηεζε ηνπ πξνζσπηθνχ. Δληφο ησλ δχν πξψησλ κελψλ θάζε έηνπο ζπγθαιείηαη ζχζθεςε κε ζέκα ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ, φπνπ νη ππεχζπλνη ησλ ηκεκάησλ επηζεκαίλνπλ ηηο αλάγθεο εθπαίδεπζεο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ηκεκάησλ ηνπο θαη ησλ ηδίσλ. Σν Δηήζην Πξφγξακκα Δθπαίδεπζεο κπνξεί λα αλαζεσξεζεί ζηα κέζα ηεο ρξνληάο χζηεξα απφ παξφκνηα ζχζθεςε φπνπ ζα ηεζνχλ νη λέεο αλάγθεο θαη επθαηξίεο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ έρνπλ πξνθχςεη ην Δηήζην Πξφγξακκα Δθπαίδεπζεο ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη ζηνηρεία θφζηνπο ψζηε λα παξαθνινπζείηαη θαη λα ειέγρεηαη ν δηαζέζηκνο ζρεηηθφο πξνυπνινγηζκφο γηα εθπαίδεπζε. Σα είδε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπκκεηέρεη ην πξνζσπηθφ είλαη ζαθψο θαζνξηζκέλα θαη σο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αλεμάξηεηα απφ ζεκαηνινγία λννχληαη ηα παξαθάησ: Εζσηεξηθά ζεκηλάξηα : Κάζε ζεκηλάξην πνπ δηελεξγείηαη εμνινθιήξνπ απφ ην ίδην ην ΠΠ (ρψξνο θαη εθπαηδεπηέο) θαη απεπζχλεηαη απνθιεηζηηθά ζην πξνζσπηθφ ηνπ ΠΠ αλεμαξηήησο ζέκαηνο. Εμσηεξηθά ζεκηλάξηα : Κάζε ζεκηλάξην ζηα πξνβιεπφκελα ζέκαηα πνπ πινπνηείηαη απφ εμσηεξηθνχο θνξείο, απνθιεηζηηθά γηα ην πξνζσπηθφ ηνπ ΠΠ, είηε δσξεάλ είηε κε ηελ θαηαβνιή ζπκκεηνρήο. Workshops: πκκεηνρή ζε επηζηεκνληθά ζπλέδξηα θαη εκεξίδεο Παξνπζηάζεηο λέσλ εκπνξηθψλ ή κε πξντφλησλ θαη εθαξκνγψλ ζην ρψξν ησλ βηβιηνζεθψλ θαη ηεο πιεξνθνξηθήο ηηο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ πεξηιακβάλνληαη νη, ηαθηηθέο ή ζηα πιαίζηα πινπνίεζεο πξνγξακκάησλ, ζπλαληήζεηο εξγαζίαο θαζψο θαη ε ζπκκεηνρή ζε θάζε άιινπ είδνπο θιεηζηή ή αλνηθηή ζην θνηλφ εθδήισζε αλεμάξηεηα απφ ηελ ζεκαηνινγία ηεο.

102 102 Ίζερ Δςκαιπίερ Σύζηημα Αξιολόγηζηρ. ηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα παξακείλνπλ αληαγσληζηηθνί ζην ζεκεξηλφ πεξηβάιινλ, νη νξγαληζκνί θαηαβάιινλ κηα ζπλερή πξνζπάζεηα λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηελ απφδνζε ηνπ έκςπρνπ πιηθνχ. Ο ιφγνο πνπ δίδεηαη ηφζε έκθαζε ζην πξνζσπηθφ, είλαη δηφηη έρεη απνδεηρζεί επαλεηιεκκέλα φηη ην πξνζσπηθφ επεξεάδεη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηελ επηηπρία ελφο νξγαληζκνχ, παξά νη θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο ή ηα ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα. Γη απηφ ηνλ ιφγν, ε ζπλερήο βειηίσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ελφο νξγαληζκνχ είλαη α- λαγθαία. Απηφ επηηπγράλεηαη δηακέζνπ κηαο νξγαλσκέλεο θαη ζπζηεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο βειηίσζεο πξνζσπηθνχ. Σέηνηα ζπζηήκαηα θέξνπλ ηελ νλνκαζία πζηήκαηα Αμηνιφγεζεο Πξνζσπηθνχ. Οη νξγαληζκνί άξρηζαλ λα ζπλεηδεηνπνηνχλ φηη ην παξειζφλ έρεη πεξάζεη θαη δελ πξνζθέξεη κεγάιε αμία, εθηφο ζαλ πεγή βειηίσζεο απφ ηα ιάζε καο. Γη απηφ ε έκθαζε ησλ ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο, κεηαηνπίδεηαη απφ ην παξειζφλ ζην κέιινλ. Ωο εθ ηνχηνπ, αθηεξψλεηαη πεξηζζφηεξνο ρξφλνο ζην λα απνθαζηζηνχλ νη ελέξγεηεο πνπ ζα γίλνπλ ζην κέιινλ κε ζθνπφ λα βνεζήζνπλ ην πξνζσπηθφ λα βειηησζεί. αλ απνηέιεζκα απηήο ηεο κεηαηφπηζεο, ηα ζπζηήκαηα απηά έρνπλ κεηνλνκαζηεί ζε πζηήκαηα Βειηίσζεο Απφδνζεο πξνζσπηθνχ. Σέηνηα ζπζηήκαηα : Πξνζδηνξίδνπλ πξψηηζηα ηηο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα κπνξέζεη ν θάζε ππάιιεινο γηα λα αληεπεμέιζεη ζηνλ ξφιν πνπ ηνπ αλάζεζε ν νξγαληζκφο Αμηνινγνχλ ηηο πθηζηάκελεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο ηνπ ππαιιήινπ ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο πνπ ρξεηάδεηαη Καηαξηίδνπλ έλα πιάλν βειηίσζεο φισλ ησλ ελεξγεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη νχησο ψζηε λα θηάζνπλ νη γλψζεηο αιιά θαη νη ηθαλφηεηεο ζην επηζπκεηφ επίπεδν θαη λα βειηησζνχλ νη αδπλακίεο. Γπζηπρψο, ζην ΠΠ δελ ππάξρνπλ, επί ηεο νπζίαο, ίζεο επθαηξίεο θαη ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Κάζε ρξφλν γίλεηαη ε ηππηθή αμηνιφγεζε ησλ ππαιιήισλ, απφ ηνπο δηεπζπληέο/πξντζηακέλνπο, αιιά ρσξίο λα ππάξρεη θάπνην ξεαιηζηηθφ ζχζηεκα θξηηεξίσλ, κε βάζε ην νπνίν θάζε εξγαδφκελνο παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ θαη αμηνινγείηαη ε απφδνζε ηνπ. Δίλαη πεξηζζφηεξν κηα ηππηθή δηαδηθαζία, νπνχ ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξγαδνκέλσλ παξνπζηάδεη «άξηζηεο» επηδφζεηο. Έηζη, δελ ππάξρεη θακία δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη θπζηθά δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζχλδεζε αλάκεζα ζηελ απφδνζε ε- λφο εξγαδνκέλνπ θαη ηηο απνιαβέο ηνπ. Μηα πνιχ ζεκαληηθή εμέιημε, είλαη πσο ηα ηειεπηαία ρξφληα δηελεξγείηαη ε αμηνιφγεζε ησλ θαζεγεηψλ, φζνλ αθνξά ηελ πνηφηεηα ηνπ παξερφκελνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. Κάζε ρξφλν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εμεηαζηηθήο πεξηφδνπ, κνηξάδνληαη ζηνπο θνηηεηέο εξσηεκαηνιφγηα, ηα νπνία ζέινπλ λα απνηππψζνπλ ηελ εηθφλα θάζε κέινπο ΓΔΠ, φπσο απηή γίλεηαη αληηιεπηή, απφ ηελ επξεία βάζε ησλ θνηηεηψλ. Σν πξφγξακκα είλαη αθφκα ζηελ αξρή ηνπ θαη ειπίδεηαη ζην άκεζν κέιινλ, λα απνηειέζεη έλα θαιφ εξγαιείν αληηθεηκεληθήο αμηνιφγεζεο θαη θαηάηαμεο ησλ κειψλ ΓΔΠ.

103 103 Δπγαζιακό Πεπιβάλλον - Αζθάλεια. Σν πεξηβάιινλ εξγαζίαο ζην ΠΠ ραξαθηεξίδεηαη θαιφ. ε απηφ βνεζάεη πνιχ θαη ε γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ ηδξχκαηνο, θαζψο είλαη ρσξνζεηεκέλν ζην Ρίν, αλάκεζα ζε βνπλφ θαη ζάιαζζα. Σν ΠΠ, ιφγσ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αλψηαησλ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρεη, δελ έξρεηαη ζε θαζεκεξηλή επαθή, νχηε εκπιέθεηαη κε απινχο πνιίηεο ή δεκφηεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, κε απνηέιεζκα λα είλαη έλα κεγάιν αιιά «θιεηζηφ», θαηά θάπνην ηξφπν, ζχζηεκα. Αξθεηέο ειιείςεηο παξαηεξνχληαη, ηδηαίηεξα ζηα λέα ηκήκαηα, πνπ έρνπλ κηθξή ζπκκεηνρή ζην κνίξαζκα ησλ θνλδπιίσλ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη δελ δηαρεηξίδνληαη πξνγξάκκαηα. Οη ειιείςεηο απηέο, εληνπίδνληαη θπξίσο ζε δηδαθηηθφ θαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ, θηηξηαθή ππνδνκή θαη εμνπιηζκφ. Οη κφληκνη θαζψο θαη νη ππάιιεινη κε ζρέζε εξγαζίαο ανξίζηνπ ρξφλνπ βηψλνπλ εξγαζηαθή αζθάιεηα. Δξγαζηαθή αλαζθάιεηα έρνπλ νη ζπκβαζηνχρνη νξηζκέλνπ ρξφλνπ, νη νπνίνη κε ηηο αιιαγέο πνπ έρνπλ γίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα, δελ έρνπλ ην δηθαίσκα λα κεηαηξαπνχλ ζε ανξίζηνπ ρξφλνπ. πληεξνχληαη απφ ηηο «γέθπξεο» ησλ πξνγξακκάησλ, κε θαηαιεθηηθή εκεξνκελία ην Πξφβιεκα θπζηθήο αζθάιεηαο, ππάξρεη φζνλ αθνξά ηε θχιαμεο ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ ρψξνπ, ηδηαίηεξα ηε λχρηα, ηα αββαηνθχξηαθα, ηηο αξγίεο θαη ηηο πεξηφδνπο ησλ δηαθνπψλ. Παξαηεξνχληαη θινπέο εμνπιηζκνχ θαη ε πθηζηάκελε θχιαμε θαη ηα ζπζηήκαηα αζθαιείαο, δελ επαξθνχλ γηα λα θαιχςνπλ ηε κεγάιε θηηξηαθή δηαζπνξά ηνπ ηδξχκαηνο. Οθέλη ζε Μη Φπημαηικέρ Μονάδερ. Σα νθέιε, πνπ παξέρεη ην ΠΠ, ζε κε ρξεκαηηθέο κνλάδεο θαη είλαη δηαζέζηκα γηα ην ζχλνιν ηεο παλεπηζηεκηαθήο θαη φρη κφλν θνηλφηεηαο, είλαη ηα παξαθάησ : Γσξεάλ κεηαθίλεζε, γηα ην πξνζσπηθφ, κε ην Τπεξεζηαθφ Λεσθνξείν. Δπηδνηνχκελε κεηαθίλεζε, γηα ηνπο θνηηεηέο, κε εθδξνκηθά ιεσθνξεία. Φνηηεηηθή Δζηία (ζηέγαζε-ζίηηζε). Ραδηνθσληθφο ηαζκφο. Γήπεδν θαη νξγαλσκέλν Γπκλαζηήξην Αζιεηηθέο Οκάδεο. Ηεξφο Ναφο. Μνπζεία : Βνηαληθφ Εσνινγηθφ Δπηζηεκψλ θαη Σερλνινγίαο Παηδείαο. Πνιηηηζηηθέο Οκάδεο πξνζσπηθνχ: Θεαηξηθφ Υνξεπηηθφ Υνξσδία. Πνιηηηζηηθέο Οκάδεο Φνηηεηψλ (ΠΟΦΠΠ) : Υνξεπηηθφ Θεαηξηθφ Δηθαζηηθφ Φσηνγξαθηθφ Μνπζηθφ Κηλεκαηνγξαθηθφ Λνγνηερληθφ Ραδηνθσληθφ. ηαζκφο Μέξηκλαο Εψσλ : Γηα ηελ άκεζε αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ αδέζπνησλ δψσλ ζηελ πεξηνρή ηεο παλεπηζηεκηνχπνιεο.

104 104 *10.5+ Ηγεσία και Διοίκηση Σν ΠΠ, πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζεη ζήκεξα θαιείηαη λα απνθηήζεη εγέηεο θαη φρη απιά δηνηθεηηθά ζηειέρε. Ζ βαζηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηα δηνηθεηηθά ζηειέρε θαη ηνπο εγέηεο, είλαη φηη ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε θάλνπλ ηα πξάγκαηα ζσζηά ελψ νη εγέηεο θάλνπλ ηα ζσζηά πξάγκαηα. Οη εγέηεο είλαη άηνκα, πνπ νδεγνχλ ηνπο άιινπο ζην λα αληαπνθξίλνληαη, φπσο επηηάζζνπλ νη δπλάκεηο ηεο αιιαγήο θαη φρη λα επαλαπαχνληαη ζε φηη ε δχλακε ηεο ζπλήζεηαο ηνπο ππνδεηθλχεη. ηελ ελφηεηα Ηγεζία θαη Δηνίθεζε, εμεηάδνληαη ην κνληέια εγεζίαο πνπ εθαξκφδεη ην ΠΠ, νη αιιαγέο πνπ έρνπλ γίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ εγεζία θπξίσο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο ηνπ ηδξχκαηνο, ε ηθαλφηεηα «κάζεζεο» ηνπ ΠΠ, ε ραξηζκαηηθή εγεζία θαη πξνηάζεηο βειηίσζεο απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ. Ηγεζία ζηο ΠΠ Φαπιζμαηική Ηγεζία. Γπζηπρψο, ε έλλνηα ηεο εγεζίαο «σο µηα δηαδηθαζία επίδξαζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ πξάμεσλ κηαο κηθξήο ή κεγάιεο νκάδαο, αθφκα θαη ελφο αηφκνπ μερσξηζηά, θαηά ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε λα πξνζπαζήζνπλ µε πξνζπκία λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη», δελ ππάξρεη ζην ΠΠ. Σν ζέκα ηεο δηνίθεζεο είλαη ππνθεηκεληθφ θαη γίλεηαη αληηιεπηφ απφ ηε κεξηά ησλ εξγαδνκέλσλ σο «θαιφο/θαθφο πξντζηάκελνο», ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη θάηη πξαθηηθά ή επηζηεκνληθά. Απηφ νθείιεηαη, θαηά θχξην ιφγν, ζηελ έιιεηςε παηδείαο, φζνλ αθνξά ηα ζέκαηα δηνίθεζεο. ρεδφλ θακία θεληξηθή δηνίθεζε, πξντζηάκελνο ή δηεπζπληήο αθφκα θαη πξφεδξνο ηκήκαηνο δελ έρεη ζρέζε, γλψζε θαη εκπεηξία πάλσ ζε ζέκαηα δηνίθεζεο. ηελ πξνζπάζεηα γηα ζσζηή δηνίθεζε, δελ αξθνχλ νη ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο/δεμηφηεηεο θαη ν ζεβαζκφο ησλ π- θηζηακέλσλ. Απαηηνχληαη πνιιέο γλψζεηο, ηθαλφηεηα επηθνηλσλίαο, ηθαλφηεηα δηαπξαγκάηεπζεο, αμηνπηζηία θαη ηθαλφηεηα θαζνδήγεζεο, πξνθεηκέλνπ νη πθηζηάκελνη λα εκπηζηεχνληαη θαη λα αθνινπζνχλ, ηε δηνίθεζε. Ζ εμνπζία πνπ παξέρεηαη απφ ηε ζέζε, πνπ θαηέρεη έλα ζηέιερνο, δελ είλαη αξθεηή γηα λα νδεγήζεη ζε πηζηφ θαη ηθαλνπνηεκέλν πξνζσπηθφ, πνπ έρεη απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα. Δπηπρψο ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε ην ηκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ θαη ην κεηαπηπρηαθφ ηνπ πξφγξακκα, επηκνξθψλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη ζεκεξηλά θαη απξηαλά ζηειέρε ηνπ ηδξχκαηνο. Σν ΠΠ γηα λα επηβηψζεη ζήκεξα θαιείηαη λα απνθηήζεη εγέηεο. Ζγέηεο πνπ λα πξνθαινχλ ην «status quo», ηεο δηνίθεζεο ζηα αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, επηηπγράλνληαο έηζη πξνζαξκνζηηθή αιιαγή. Αλλαγέρ ζηην Ηγεζία. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ παξαηεξεζεί νξηζκέλεο αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ νη νπνίεο είλαη νη εμήο : Πην δεκνθξαηηθή θαη πεξηζζφηεξν δηαιιαθηηθή δηνίθεζε. πσο ραξαθηεξηζηηθά αλέθεξαλ, ηα έκπεηξα ζηειέρε ηνπ ΠΠ, παιαηφηεξα ππήξρε ην «άβαην» ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο. ήκεξα, ην ΠΠ εθαξκφδεη δεκνθξαηηθή εγεζία, γηα-

105 105 ηί γλσξίδεη πσο ε θεληξηθή δηνίθεζε θαηέρεη κέξνο κφλν ησλ πιεξνθνξηψλ θαη νη ππάιιεινί-ζπλεξγάηεο έρνπλ ην ππφινηπν. Οθείιεη ινηπφλ, λα ρξεζηκνπνηεί ηα πεπεηξακέλα θαη επηδέμηα ζηειέρε θαη ππαιιήινπο, ζηελ πξνζπάζεηα γηα θαιχηεξε παξνρή ππεξεζηψλ. Ζ ρξεζηκνπνίεζε απηνχ ηνπ ζηπι, δεκηνπξγεί ακνηβαίν φθεινο θαζψο απφ ηε κηα κεξηά επηηξέπεη ζηνπο ππαιιήινπο λα γίλνπλ ελεξγφ κέξνο ηεο νκάδαο θαη απφ ηελ άιιε επηηξέπεη ζηελ θεληξηθή δηνίθεζε λα ιάβεη ηηο θαιχηεξεο δπλαηέο απνθάζεηο. Καιχηεξε επηθνηλσλία, αλάκεζα ζηελ θεληξηθή δηνίθεζε θαη ηηο θεληξηθέο ππεξεζίεο, κε ην ζχλνιν ηεο παλεπηζηεκηαθήο θνηλφηεηαο. Νέεο βειηησκέλεο πξαθηηθέο θαη πξνψζεζε ηεο κεραλνξγάλσζεο. Καιχηεξα ή κάιινλ πνηνηηθφηεξα επηιεγκέλνη ζπλεξγάηεο. Απνηειεζκαηηθφηεξε ζχλδεζε ηνπ ΠΠ κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη ηελ πφιε ηεο Πάηξαο. Μάθηζη και Δξέλιξη ηος ΠΠ. Καηά γεληθή νκνινγία, ε ςπρνινγία «if it works do not fix it» είλαη παγησκέλε ζην ΠΠ. Σν απμεκέλν αίζζεκα αζθαιείαο θαη ζηαζεξφηεηαο είλαη αληίζεην κε ηελ πλεχκα ηεο αιιαγήο. Σα πεξηζζφηεξα ζηειέρε πξνζπαζνχλ λα απνθχγνπλ θαηαζηάζεηο πνπ ηνπο πξνθαινχλ αβεβαηφηεηα θαη ακθηβνιία. Πξνηηκνχλ ηελ ηζνξξνπία θαη ηηο «Καιέο Πξαθηηθέο» θαη αγλννχλ ηα κελχκαηα πνπ ακθηζβεηνχλ ηνλ «θφζκν» πνπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη κέρξη ζήκεξα. Σν θαθφ είλαη πσο νη θαιέο πξαθηηθέο ηνπ παξειζφληνο, είλαη πιένλ απαξραησκέλεο ζην ζχγρξνλν θαη γνξγά κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ ηεο παηδείαο. Κάηη πνπ πξηλ 20 ρξφληα ήηαλ «άξηζην» ζήκεξα είλαη ηνπιάρηζηνλ κέηξην θαη ζε 5 ρξφληα ζα είλαη άρξεζην. Ζ παγίσζε δπζηπρψο νδεγεί πξνο ηε ρεηξνηέξεπζε, γη απηφ πξέπεη λα ιεθζεί κέξηκλα γηα αιιαγέο θαη εθζπγρξνληζκφ ζε πνιιά επίπεδα, αλ ζέιεη ην ΠΠ λα δηαηεξεζεί έλα απφ ηα θαιχηεξα παλεπηζηήκηα ζηελ Διιάδα. Ο εθζπγρξνληζκφο αθνξά θηηξηαθέο ππνδνκέο, εμνπιηζκφ, λέα ζχγρξνλα ηκήκαηα, λέεο ππεξεζίεο θαη θαιχηεξε επηθνηλσλία κε ην θνηλφ. Δπίζεο αθνξά κηα ζεηξά απφ ζέκαηα φπσο : Δνόηηηα ζηη Γιοίκηζη : Κάζε εξγαδφκελνο δελ κπνξεί λα έρεη παξαπάλσ απφ έλα αθεληηθά/πξντζηακέλνπο/δηεπζπληέο. ηελ πξάμε έρεη απνδεηρζεί, ζρεδφλ αδχλαηε ε χπαξμε αθφκα θαη 2 δηαθνξεηηθψλ πξντζηακέλσλ, κε αιιειεπηθαιππηφκελεο αξκνδηφηεηεο δηνίθεζεο. Ζ ελφηεηα ζηε δηνίθεζε, απνηειεί ην ζπλδεηηθφ πιηθφ, πνπ ιχλεη πνιιά πξνβιήκαηα άκεζα θαη δελ αθήλεη ζηνλ εξγαδφκελν πεξηζψξηα γηα δηραζκνχο ή ακθηβνιίεο. Πξέπεη λα ππάξρνπλ θαιά θαζνξηζκέλα θαλάιηα επηθνηλσλίαο θαη νη πιεξνθνξίεο λα κεηαδίδνληαη κε δηαχγεηα θαη νξζφηεηα, ζε φια ηα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο. Υξεηάδεηαη φκσο κεγάιε πξνζνρή γηα λα κελ νδεγεζεί ζηνλ ζπγθεληξσηηζκφ. Ο εξγαδφκελνο δελ πξέπεη ζε θακία πεξίπησζε λα αηζζαλζεί εγθισβηζκέλνο, απξφζσπνο θαη α- λειεχζεξνο, θαζψο ζα απνγνεηεπηεί, ζα απνζαξξπλζεί θαη ηειηθά ζα έρεη επηπηψζεηο ζηελ

106 106 απφδνζε ηνπ. Πάληα πξέπεη λα ππάξρνπλ πεξηζψξηα γηα δεκηνπξγηθέο απφςεηο, αληαιιαγή ηδεψλ θαη πξνηάζεηο πξνο ηε δηνίθεζε. Σν ίδξπκα θαιείηαη λα ηζνξξνπήζεη αλάκεζα ζηε δηνηθεηηθή ηνπ δνκή θαη ηα θέληξα απνθάζεσλ. Σν ΠΠ έρεη κεγάιε νξγαλσηηθή δνκή θαη παξάιιεια πξνζπαζεί λα έρεη ελφηεηα ζηε δηνίθεζε. Απηφ ην ζρήκα είλαη ελάληηα ζηηο ζχγρξνλεο επέιηθηεο δνκέο, πνπ ζθνπφ έρνπλ λα πεξηνξίζνπλ ηε γξαθεηνθξαηία θαη λα απμήζνπλ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ. Σηελέσωζη ηος Ιδπύμαηορ : Σν πξνζσπηθφ ηνπ ΠΠ, ζήκεξα είλαη θαηά ηα 2/5 κφληκνη ππάιιεινη θαη θαηά ηα 3/5 ππάιιεινη κε ζρέζε εξγαζίαο ανξίζηνπ ρξφλνπ. Πξνζιήςεηο, νξηζκέλνπ ρξφλνπ, γίλνληαη θπξίσο απφ ηα πξνγξάκκαηα, κε βάζε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζπγθεθξηκέλα πξνζφληα. Μεηά είηε απνιχνληαη, είηε απνξξνθψληαη (ανξίζηνπ ρξφλνπ) κε ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα. Σν ππαιιειηθφ πξνζσπηθφ θαηαλέκεηαη κε βάζε ηηο «πξαγκαηηθέο αλάγθεο» ηνπ ηδξχκαηνο. Τπάξρεη κεγάιν πνζνζηφ εξγαδνκέλσλ, πνπ ραξαθηεξίδεηαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ, θαζψο δελ ππάξρνπλ ζηνλ νξγαληζκφ, ζέζεηο γηα ηελ εηδηθφηεηα θαη ηα πξνζφληα ηνπο. Απηνί νη ππάιιεινη αιιάδνπλ ζέζε θάζε 3-5 ρξφληα θαη απνηεινχλ ηελ «εχθνιε ιχζε», φ- πνηε απμάλνπλ νη απαηηήζεηο ή ππάξρεη πίεζε πξνο ηε δηνίθεζε γηα θάιπςε ζέζεσλ, ζηηο θεληξηθέο ππεξεζίεο θαη ηα ηκήκαηα. Κάζε ρξφλν γίλεηαη κηα ζεηξά απφ κεηαηάμεηο, απφ θαη πξνο ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέαο, κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε θάιπςε ησλ ζέζεσλ απφ θαηάιιεινπο αλζξψπνπο ή ηελ α- λαδήηεζε ζέζεσλ πνπ ηαηξηάδνπλ θαιχηεξα ζηα πξνζφληα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ζα επηθέξνπλ κεγαιχηεξε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε. Ο νξγαληζκφο ρξεηάδεηαη αλαζεψξεζε θαζψο νη αλάγθεο έρνπλ απμεζεί (αχμεζε ηκεκάησλ, αχμεζε εηζαθηέσλ) θαη ππάξρνπλ πνιιέο ειιείςεηο ζηηο νξγαληθέο ζέζεηο. Παξνπζηάδνληαη φκσο κεγάιεο θαζπζηεξήζεηο, αθφκα θαη εηψλ, ιφγσ ησλ αξγψλ δηαδηθαζηψλ απφ ηελ πιεπξά ησλ Τπνπξγείσλ Παηδεία θαη Οηθνλνκίαο (έγθξηζε ζέζεσλ θαη εχξεζε αληίζηνηρσλ θνλδπιίσλ). *10.6+ Διοίκηση Διαφωνιών ηελ παξνχζα ελφηεηα, απνηππψλεηαη ε χπαξμε δηαθσληψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ, αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο αληηπαξαηηζέκελεο νκάδεο, ηε δηνίθεζε θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο, αλαδεηνχληαη νη πεγέο ησλ δηαθσληψλ, παξνπζηάδνληαη νη κνξθέο έθθξαζεο ηνπο, αλαιχεηαη ε επίδξαζε πνπ έρνπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηδξχκαηνο θαζψο θαη νη κέζνδνη δηαρείξηζεο ηνπο. Γιαθωνίερ ζηο ΠΠ. Απηφ πνπ πξέπεη λα θάλεη έλα δηνηθεηηθφ ζηέιερνο, είλαη λα εληνπίζεη ηηο αηηίεο ηεο δηαθσλίαο, αλάκεζα ζηηο εκπιεθφκελεο νκάδεο. Αλ απηφ επηηεπρζεί, ε ζχγθξνπζε ζα εμαιεηθζεί θαη ην ίδξπκα ζα ιεηηνπξγεί θαιχηεξα. Τπάξρνπλ πνιιέο αηηίεο, ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ, πνπ νδεγνχλ ζε κία δηαθσλία, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο αλαθέξνληαη παξαθάησ:

107 107 Ζ αιιειεμάξηεζε κεηαμχ δηνίθεζεο θαη πξνζσπηθνχ. Ζ δηνίθεζε εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ, απφ ηε ζπλεξγαζία ηεο κε ηνπο εξγαδνκέλνπο, ε νπνία δελ κπνξεί λα ζεσξείηαη πάληα σο δεδνκέλε. ε απηφ ζπκβάιεη θαη ην γεγνλφο φηη νξηζκέλεο θνξέο, νη ίδηνη νη δηνηθνχληεο, ζέηνπλ θαλφλεο θαη φηαλ πάλε λα ηνπο εθαξκφζνπλ ηνπο «πνιεκάλε». Ζ αληηιακβαλφκελε αληζφηεηα είλαη πεγή ζχγθξνπζεο. Δάλ νη εξγαδφκελνη ζεσξνχλ φηη γίλνληαη δηαθξίζεηο ζε βάξνο ηνπο, ζε ζρέζε κε άιινπο εξγαδφκελνπο ή ηα ζηειέρε δηνίθεζεο, ζα αληηδξάζνπλ ψζηε λα δηνξζψζνπλ ηα πξάγκαηα. Γηαθσλίεο αλαθχπηνπλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ, γηα ηηο ζέζεηο επζχλεο. ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ γίλεηαη επηινγή πξνζψπσλ, γηα ηελ θάιπςε απηψλ ησλ ζέζεσλ. Καηά δηαζηήκαηα, έρνπλ εθθξαζηεί δηαθσλίεο ζρεηηθά κε ηελ θαηαιιειφηεηα θαη ηα πξνζφληα, ζπγθεθξηκέλσλ επηινγψλ. Γηαθνξέο ζηελ αληίιεςε κεηαμχ ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ή αλάκεζα ζηα ζηειέρε θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο, πνπ νδεγνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζεσξήζεηο θαη θαη επέθηαζε δηαθσλίεο ζηνλ ηξφπν ρεηξηζκνχ ησλ δεηεκάησλ. Οη πεξηνξηζκέλνη πφξνη, θπξίσο ρξεκαηηθνί, πνπ έρεη ην ίδξπκα, δελ επηηξέπνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ δηεπζχλζεσλ, ησλ ηκεκάησλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. Καηά ζπλέπεηα απαηηείηαη ε άξηζηε αμηνπνίεζε ζηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ππάξρεη απηφ πνπ ραξαθηεξηζηηθά νλνκάδεηαη «θαζεγεηηθή», λννηξνπία πνπ απαμηψλεη ηα ππφινηπα ζηειέρε θαη εξγαδνκέλνπο. Μοπθέρ Γιαθωνιών. Οη δηαθσλίεο εθδειψλνληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ κε ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο : Γεκφζηεο ηνπνζεηήζεηο κε πιαίζηα θαη ζπδεηήζεηο. Ζιεθηξνληθέο αλαθνηλψζεηο ζηα announces. ηάζεηο εξγαζίαο θαη απνρή απφ ηελ εξγαζία. Καηαιήςεηο ηκεκάησλ ή θεληξηθψλ δηνηθεηηθψλ ππεξεζηψλ. Γιαθωνίερ και Αποδοηικόηηηα. Ο ρεηξηζκφο ησλ δηαθσληψλ - ζπγθξνχζεσλ είλαη κέξνο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ηνπ ηδξχκαηνο. Δάλ νη ζπγθξνχζεηο βξίζθνληαη ζε ηδηαίηεξα πςειφ ή ρακειφ επίπεδν, κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα επνηθνδνκεηηθφ ή απνξξπζκηζηηθφ γηα ην ΠΠ. Τςειά επίπεδα ζχγθξνπζεο δεκηνπξγνχλ δηαζπάζεηο, θαηαθεξκαηηζκφ, έιιεηςε επηθνηλσλίαο, κε δηάζεζε ζπλεξγαζίαο, κε επηπηψζεηο ζηελ επηκέξνπο αιιά θαη ηε ζπλνιηθφηεξε απφδνζε. Αληίζεηα, ρακειά επίπεδα ζχγθξνπζεο κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ραιάξσζε, αδηαθνξία θαη έιιεηςε πξνθιήζεσλ γηα βειηίσζε. Σα απνηειεζκαηηθά ζηειέρε, πξέπεη λα «ηξέθνπλ» ηηο ζπγθξνχζεηο αιιά πάληα λα ηηο ειέγρνπλ.

108 108 Γεδνκέλνπ φηη ε ζπκπεξηθνξά θαη ε παξαγσγηθφηεηα ησλ ππαιιήισλ επεξεάδνληαη άκεζα απφ ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε, είλαη επηηαθηηθφ λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη λα αμηνινγνχληαη νη ζπλαηζζεκαηηθέο απνθξίζεηο ησλ ππαιιήισλ, απέλαληη ζηα δηνηθεηηθά ζηειέρε ηνπ ΠΠ. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε (Emotional Intelligence), ε δπλαηφηεηα λα γίλνληαη θαηαλνεηέο θαη λα ξπζκίδνληαη νη δηαζέζεηο θαη νη ζπγθηλήζεηο ζην ίδην ην άηνκν θαη ηνπο άιινπο, ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή εγεζία ηνπ ηδξχκαηνο. Σα κέιε κηαο νκάδαο, κε ηνπο εγέηεο ζε κηα ζεηηθή δηάζεζε βηψλνπλ θαιχηεξν θιίκα θαη εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ζε ζρέζε κε ηα κέιε νκάδσλ, φπνπ νη εγέηεο βξίζθνληαη ζε αξλεηηθή δηάζεζε. Οη εγέηεο κεηαδίδνπλ ηηο δηαζέζεηο ηνπο, ζηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο, κέζσ ελφο κεραληζκνχ πνπ νλνκάδεηαη «κεηαδνηηθφηεηα δηάζεζεο» (mood contagion). Ζ κεηαδνηηθφηεηα ηεο δηάζεζεο κπνξεί λα είλαη έλαο απφ ηνπο ςπρνινγηθνχο κεραληζκνχο, κε ηνπο νπνίνπο νη ραξηζκαηηθνί εγέηεο επεξεάδνπλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο. Μέθοδοι Γιασείπιζηρ Γιαθωνιών. Σα αλψηεξα δηνηθεηηθά ζηειέρε, ηνπ ΠΠ, θαινχληαη λα ρεηξηζηνχλ ηηο δηαθσλίεο πνπ πξνθχπηνπλ, κε δηάθνξα κέζα. ηαλ κηα δηαθσλία ζεσξείηαη αλεπηζχκεηε, πξνζπαζνχλ λα ηελ ειαρηζηνπνηήζνπλ ή λα ηελ εμαθαλίζνπλ νξηζηηθά. Αληίζεηα, φηαλ κηα δηαθσλία ζεσξείηαη απαξαίηεηε, πξνζπαζνχλ λα ηελ εληάμνπλ ζηελ θνπιηνχξα ηνπ ηδξχκαηνο, ζαλ θάηη απνιχησο θπζηθφ. Βαζηθή επηδίσμε, πξέπεη λα απνηειεί πάληα, ε κείσζε ησλ ζπγθξνχζεσλ, εηδηθά φηαλ απηέο είλαη καθξάο δηάξθεηαο θαη επψδπλεο αληηπαιφηεηεο έρνπλ δεκηνπξγεζεί. Οη κέζνδνη δηαρείξηζεο δηαθσληψλ, φπσο απηέο απνηππψλνληαη απφ ηελ έξεπλα ζην ΠΠ είλαη νη εμήο : Απνθπγή. Ζ απνθπγή ζαλ ηξφπνο ρεηξηζκνχ ζπγθξνχζεσλ είλαη ρξήζηκε ηαθηηθή, φηαλ ην πξνθχπηνλ δήηεκα είλαη ρακειήο ζπνπδαηφηεηαο θαη ππάξρνπλ ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα λα αζρνιεζεί θάπνηνο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, είλαη πξνηηκφηεξε φηαλ θάπνηνο πξνζπαζεί λα θεξδίζεη ρξφλν θαη λα κεηψζεη ηηο εληάζεηο. Εμνκάιπλζε. ηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε κηαο εηξεληθήο ζπλχπαξμεο. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ είλαη κάιινλ κεησκέλν, αθνχ ε έκθαζε δίλεηαη ζηε δηαηήξεζε ησλ νκαιψλ ζρέζεσλ. πκβηβαζκόο. ην ζπκβηβαζηηθφ ηξφπν νη ζπγθξνπφκελεο νκάδεο θηλνχληαη ζε κηα κέζε νδφ, έηζη ψζηε λα κελ ππάξρεη ληθεηήο θαη εηηεκέλνο αλάκεζα ζηνπο δχν. Απηφο ν ηξφπνο δηαθαλνληζκνχ, νδεγεί ζε ακνηβαία ηθαλνπνίεζε ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ αιιά δελ πξνζθέξεη κφληκεο ιχζεηο. Ο ζπκβηβαζκφο είλαη άξηζηνο φηαλ νη ζηφρνη είλαη ζεκαληηθνί αιιά φρη θαζνξηζηηθνί. Δπίζεο πξνηηκάηαη φηαλ νη αληηηηζέκελεο νκάδεο έρνπλ ίδηα ηζρχ. Επηβνιή Λύζεο. Δδψ ν ηζρπξφο επηβάιιεη ηνλ ηξφπν επίιπζεο ηεο ζχγθξνπζεο. Αλ ε δηνίθεζε έρεη αξθεηά κεγάιε δχλακε θαη επειημία, ζα θαζνξίζεη αθξηβψο ηνλ ηξφπν πνπ ζα ρεηξηζηεί ηε ζχγθξνπζε. Απηαξρηθφο ηξφπνο ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ γξήγνξεο δξάζεηο απαηηνχληαη. Δπίζεο, ζπλεζίδεηαη ζηελ πξάμε φηαλ παίξλνληαη δπζάξεζηεο απνθάζεηο. Επίιπζε Πξνβιήκαηνο. ' απηήλ ηελ πεξίπησζε αμηνινγνχληαη ελαιιαθηηθνί ηξφπνη δξάζεο, κε αληηθεηκεληθφ ηξφπν, ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο ελδνηαζκνχο θαη ηηο επηθπιάμεηο αλαιπηηθά. Υξεζηκνπνηνχληαη φηαλ νη ζηφρνη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθνί. Δπίζεο ρξεζηκνπνηείηαη, φηαλ ζέινπκε λα πεηχρνπκε ηε ζπγθαηάζεζε θαη ηε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ ή ηε ζπκκεηνρή ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ελζαξξχλνληαο ηνπο εξγαδφκελνπο. Ζ

109 109 επίιπζε πξνβιεκάησλ εμαιείθεη ηηο ζπγθξνχζεηο, φηαλ γίλνληαη δπζιεηηνπξγηθέο θαη απνκαθξχλεη ηα εκπφδηα γηα κεγαιχηεξε απφδνζε. *10.7+ τρατηγική Διοίκηση της Αλλαγής Ζ επνρή καο ραξαθηεξίδεηαη απφ θαηλφκελα πνιππινθφηεηαο, αβεβαηφηεηαο, αιιειεμάξηεζεο θαη αζηάζεηαο. Οη εγέηεο θαη ηα ζηειέρε ησλ νξγαληζκψλ θαινχληαη ζπρλά λα απνθαζίζνπλ, αιιά θπξίσο λα δηνηθήζνπλ ή λα αιιάμνπλ ηνπο νξγαληζκνχο, κέζα ζε κηα αηκφζθαηξα θαη έλα επξχηεξν θιίκα αζάθεηαο θαη απξνζδηνξηζηίαο. πλήζσο βξίζθνληαη κπξνζηά ζε θαηλφκελα θαη αληηδξάζεηο πνπ δελ είραλ ππνινγίζεη ή βιέπνπλ ηηο αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχλ λα μεπεξληνχληαη κε ηαρχηεηα θαη ηηο ειπίδεο γηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα λα δηαςεχδνληαη ζηελ πξάμε. Ζ ζηξαηεγηθή δηνίθεζε, σο αληίιεςε αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ ησλ νξγαληζκψλ, αιιά θαη ησλ αιιαγψλ θαη θαηαζηάζεσλ γεληθφηεξα, πξνέθπςε απφ ηελ αλάγθε θαηαλφεζεο ησλ δπζθνιηψλ θαη ησλ απνηπρηψλ πνπ ζπλήζσο παξνπζηάδνληαη ζε πξαθηηθφ επίπεδν. Τπνζηεξίδεη φηη ε αλάπηπμε ησλ αιιαγψλ θαη ησλ κεηαξξπζκίζεσλ πξέπεη λα γίλεηαη κέζα ζε έλα πιαίζην δπλακηθψλ ζπζηεκάησλ, κε ελαιιαθηηθά ζελάξηα, ζπλερείο δηαδηθαζίεο θαη πξαθηηθέο αλαηξνθνδφηεζεο. Ζ ελφηεηα ηξαηεγηθή Δηνίθεζεο ηεο Αιιαγήο, θαηαπηάλεηαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ πθηζηάκελσλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ηηο πηζαλέο αληηζηάζεηο ζηελ αιιαγή, ηνπο ιφγνπο πνπ επηβάιινπλ ηελ αιιαγή θαη ηελ πξνζπκία ησλ εξγαδνκέλσλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αιιαγή, αλ ηνπο δεηεζεί. Οπγανωηικέρ Γομέρ. Οη νξγαληζκνί/επηρεηξήζεηο, δεκηνπξγνχλ θαηάιιειε νξγαλσηηθή δνκή, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιχλνπλ θαη λα ζπληνλίζνπλ, ζην βέιηηζην δπλαηφ βαζκφ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηηεινχλ θαζψο θαη ην πξνζσπηθφ πνπ απαζρνινχλ. Ζ δνκή, απνηειείηαη απφ 3 ζπζηαηηθά ζηνηρεία : Σν πξψην, έρεη λα θάλεη κε ην βαζκφ, ζηνλ νπνίν νη δηαθνξεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αλαιχνληαη, δηακνηξάδνληαη θαη δηαθνξνπνηνχληαη. Απηφ νλνκάδεηαη πνιππινθόηεηα. Σν δεχηεξν, έρεη λα θάλεη κε ην βαζκφ, ζηνλ νπνίν αμηνπνηνχληαη απνηειεζκαηηθά νη θαλφλεο θαη νη δηαδηθαζίεο, πνπ έρεη ζεζπίζεη ε επηρείξεζε/νξγαληζκφο. Απηφ νλνκάδεηαη ηππνπνίεζε. Σν ηξίην, έρεη λα θάλεη κε ην πνπ βξίζθνληαη ηα θέληξα απνθάζεσλ, κέζα ζε κηα επηρείξεζε/νξγαληζκφ. Απηφ νλνκάδεηαη ζπγθεληξσηηζκόο. Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνί, δηαθέξνπλ, φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν, κε ηνλ νπνίν έρνπλ δνκεζεί. Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο ζηνηρείν, πνπ καο ελδηαθέξεη είλαη, ν αληίθηππνο πνπ έρνπλ νη δηαθνξεηηθέο νξγαλσηηθέο δνκέο, πάλσ ζηνπο εξγαδνκέλνπο, ηελ ςπρνινγία ηνπο, ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπο θαζψο θαη ηελ απφδνζε ηνπο ζηελ εξγαζία.

110 110 Σν ΠΠ παξνπζηάδεη ηθαλνπνηεηηθή ιεηηνπξγία αιιά ρξεηάδεηαη εθζπγρξνληζκφ θαη επειημία, ζηηο νξγαλσηηθέο ηνπ δνκέο. Πολςπλοκόηηηα. Ζ πνιππινθφηεηα, έρεη ηξεηο δηαθνξνπνηήζεηο, νξηδφληηα, θάζεηε θαη ηνπ ρψξνπ, νη νπνίεο πεξηγξάθνληαη ζηηο επφκελεο παξαγξάθνπο. Οξηδόληηα δηαθνξνπνίεζε : ν νξηδφληηνο δηαρσξηζκφο ησλ ηκεκάησλ, κε βάζε ηε θχζε ηνπο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηηεινχλ ή ηηο ηδηαίηεξεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο πνπ απαηηνχλ. ζν κεγαιχηεξε ε νξηδφληηα δηαθνξνπνίεζε, ηφζν απμάλεη ε πνιππινθφηεηα ηνπ ηδξχκαηνο, θαζψο γίλεηαη δχζθνιή ε επηθνηλσλία, επηδηψθνληαη αληαγσληζηηθνί ζηφρνη θαη ε θεληξηθή δηνίθεζε δελ κπνξεί λα ζπληνλίζεη θαη λα ειέγμεη, ηηο δηαθνξεηηθέο δηεπζχλζεηο. Δδψ αλήθνπλ ηα δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ηνπ ΠΠ. Έρεη παξαηεξεζεί ζεκαληηθή δπζθνιία ζπληνληζκνχ ησλ γξακκαηεηψλ ησλ ηκεκάησλ, ζε ζέκαηα κεραλνξγάλσζεο, ιφγσ δηαθνξεηηθνχ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο, πνπ θαζνξίδεηαη απφ θάζε ηκήκα ρσξηζηά. Κάζεηε δηαθνξνπνίεζε : αλαθέξεηαη ζην βάζνο ηεο νξγαλσηηθήο ηεξαξρίαο. ζα πεξηζζφηεξα επίπεδα παξεκβάιινληαη κεηαμχ ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο θαη ησλ απιψλ εξγαδνκέλσλ, ηφζν απμάλεη ε πνιππινθφηεηα. Ζ πιεξνθνξίεο θαη νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, ζπρλά δελ θηάλνπλ απφ ηε κηα άθξε ζηελ άιιε, ή θηάλνπλ κε ζεκαληηθή παξακφξθσζε. Τπάξρνπλ πνιιά ελδηάκεζα ζηειέρε, ηα νπνία ιακβάλνπλ απνθάζεηο ζηα δηαθνξεηηθά επίπεδα θαη δελ ππάξρεη έιεγρνο ζηηο δηεξγαζίεο πνπ επηηεινχληαη, απφ ηα κεκνλσκέλα άηνκα ή νκάδεο. Πξέπεη λα δνζεί πξνζνρή, ζην πφζν είλαη ην βάζνο ηεο «ππξακίδαο» ζηελ νξγάλσζε. Υσξηθή δηαθνξνπνίεζε : αλαθέξεηαη ζηε γεσγξαθηθή δηαζπνξά, πνπ παξνπζηάδεη ην ΠΠ. ζν κεγαιχηεξε ε δηαζπνξά ηφζν δπζθνιφηεξε ε επηθνηλσλία, ν ζπληνληζκφο θαη ν έιεγρνο, απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζεο. Ζ Πνιππινθφηεηα, ε ηππνπνίεζε θαη ν ζπγθεληξσηηζκφο, είλαη δνκηθά ζηνηρεία, ηα νπνία κπνξνχλ λα παξακεηξνπνηεζνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα κεηξεζνχλ, απφ ηνπο εξεπλεηέο. Κάζε νξγαληζκφο κπνξεί λα απνηηκήζεη ην βαζκφ ζηνλ νπνίν αληαπνθξίλεηαη ζε θάζε κηα απφ απηέο ηηο παξακέηξνπο, είηε κεκνλσκέλα είηε ζπλνιηθά. Σα απνηειέζκαηα απνηεινχλ αληηθείκελν κειέηεο απφ ηελ πιεπξά ηεο δηνίθεζεο θαη ρξήζηκε αλαηξνθνδφηεζε γηα δηνξζσηηθέο θηλήζεηο θαη κειινληηθφ ζρεδηαζκφ. Σν ππαιιειηθφ πξνζσπηθφ, είλαη αληηθεηκεληθά δχζθνιν λα αληηιεθζεί ηηο παξαπάλσ 3 θξίζηκεο παξακέηξνπο, θαζψο θαη ηνλ αληίθηππν πνπ έρνπλ ζηνλ νξγαληζκφ. Οη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη αληηιακβάλνληαη, ζπλήζσο, ην άκεζν εξγαζηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ, ρσξίο λα έρνπλ ηηο γλψζεηο ή ηελ ηθαλφηεηα λα πξνβνχλ ζε «επηζηεκνληθέο» αλαιχζεηο θαη θαηαζθεπή κνληέισλ απνηίκεζεο. Σα πξάγκαηα, φπσο ηα αληηιακβάλνληαη, είλαη «απιά» θαη ζπλνδεχνληαη απφ ππνθεηκεληθέο αληηιήςεηο ζρεηηθά κε ηελ θαηαιιειφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νξγάλσζεο ζην ΠΠ. Οη αληηιήςεηο φκσο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, απέρνπλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Έρεη παξαηεξεζεί πσο ν κέζνο άλζξσπνο αληηδξά θαιχηεξα ζηηο πξνζσπηθέο ηνπ αληηιήςεηο, παξά ζηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, ε ηθαλνπνίεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ δελ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην πφζν θαιά πεγαίλνπλ ηα δνκηθά ζηνηρεία ηνπ νξγαληζκνχ, φζν

111 111 κε ηηο ππνθεηκεληθέο ηνπ αληηιήςεηο γηα ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο θαη ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζην ΠΠ. Έλα θαιφ ηκήκα, γξαθείν ή πξντζηάκελνο είλαη αξθεηά γηα δεκηνπξγήζνπλ θιίκα επθνξίαο, ηθαλνπνίεζεο θαη απφδνζεο, άζρεηα κε ην πφζν θαιά πεγαίλεη ην ΠΠ ζαλ ζχλνιν θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ. Ανηιζηάζειρ. Παξά ηελ απνδεδεηγκέλε αμία θαη αλαγθαηφηεηα ηεο αιιαγήο, ζηελ πξάμε έρεη απνδεηρζεί φηη ην ΠΠ θαη ηα κέιε ηνπ, αληηζηέθνληαη ζηελ αιιαγή. Απφ κηα άπνςε απηφ είλαη θαιφ, θαζψο επλνεί ηε ζηαζεξφηεηα, απμάλεη ηελ αζθάιεηα θαη απνηξέπεη ηελ ηπραηφηεηα θαη ην ράνο. Οη θπξηφηεξεο αηηίεο αληίζηαζεο ζηελ αιιαγή είλαη : Η πλήζεηα : φινη νη άλζξσπνη έρνπλ αλαπηχμεη ζηε δσή ηνπ θάπνηεο ζπλήζεηεο, νη νπνίεο ηνπο εμππεξεηνχλ, ηνπο βνιεχνπλ, ηνπο αξέζνπλ θαη ηνπο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα πξνγξακκαηηζκνχ. Ζ αιιαγή ζπλεπάγεηαη δηαηαξαρή ή αθφκα θαη εγθαηάιεηςε νξηζκέλσλ ζπλεζεηψλ θαη ηξνπνπνίεζε ηνπ εξγαζηαθνχ πξνγξάκκαηνο. Η Αζθάιεηα θαη ν Φόβνο γηα ην Άγλσζην : ην απμεκέλν αίζζεκα αζθαιείαο θαη ζηαζεξφηεηαο είλαη αληίζεην κε ηελ ςπρνινγία ηεο αιιαγήο. Οη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη θαη επηρεηξήζεηο πξνζπαζνχλ λα απνθχγνπλ θαηαζηάζεηο πνπ ηνπο πξνθαινχλ αβεβαηφηεηα θαη ακθηβνιία. Σα «παιαηά κπαιά» πξνηηκνχλ ηελ ηζνξξνπία θαη ηηο «Καιέο Πξαθηηθέο». Οηθνλνκηθνί Παξάγνληεο : φιεο νη αιιαγέο ζπλεπάγνληαη θφζηνο, ηφζν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο πινπνίεζεο ηνπο, φζν θαη γηα έλα δηάζηεκα κέρξη λα θαξπνθνξήζνπλ θαη λα αξρίζνπλ λα θαίλνληαη ηα βειηησκέλα απνηειέζκαηα. Ανηιμεηώπιζη Ανηιζηάζεων. ην εζσηεξηθφ ηνπ ΠΠ, έρνπλ παξαηεξεζεί, θάπνηεο νκάδεο πνπ επηδηψθνπλ ζπκθέξνληαη ή νξγαλψλνληαη γηα λα ιάβνπλ κειινληηθά ηελ εμνπζίαο. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ δηαθσληψλ, γίλεηαη θπξίσο κε δηάινγν, αλάκεζα ζηα εκπιεθφκελα κέξε, κε ζπκβηβαζκνχ, κε ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο θαη ζε αθξαίεο πεξηπηψζεηο κε επηβνιή ιχζεσλ, απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε. Αλλαγή Γεληθφ ζπκπέξαζκα είλαη πσο : «Η αιιαγή δελ ζέιεη θόπν, ζέιεη ηξόπν». Σν ΠΠ γλσξίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αιιαγήο θαη ζπλερνχο πξνζαξκνγήο, ζηα λέα δεδνκέλα. Σν πξφβιεκα παξνπζηάδεηαη, φηαλ ην ΠΠ πξέπεη λα πεξάζεη απφ ηε ζεσξία ζηελ πξάμε.

112 112 *10.8+ Οργανωσιακή Αλλαγή Τπάξρνπλ 6 θχξηεο δπλάκεηο, νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ θαηαιπηηθά πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο νξγαλσζηαθήο αιιαγήο. Απηέο είλαη : Η Φύζε ηνπ Εξγαηηθνύ Δπλακηθνύ : νη ζεκεξηλέο γεληέο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κε ην δηαθνξεηηθφ επίπεδν κφξθσζεο, ην λέν ηξφπν δσήο, ηα ζχγρξνλα ελδηαθέξνληα θαη επηξξνέο, εθθξάδνπλ δηαθνξεηηθέο εξγαζηαθέο αμίεο, ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ. Η Σερλνινγία : ε αιιαγέο ζηελ ηερλνινγία επεξεάδνπλ θαη ηειηθά αιιάδνπλ ηε θχζε ηεο εξγαζίαο. Ζ πηνζέηεζε λέαο ηερλνινγίαο έρεη κεγάιν αληίθηππν ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο θαη ην πξνζσπηθφ ελφο νξγαληζκνχ. Οη Οηθνλνκηθέο πγθπξίεο : ε παγθνζκηνπνίεζε έρεη κεγάιν αληίθηππν ζε φιεο ηηο ρψξεο θαη επηρεηξήζεηο ηνπ θφζκνπ. Αθφκα θαη κηθξέο αιιαγέο επηθέξνπλ αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο, πνπ κπνξεί λα έρνπλ δξακαηηθέο ζπλέπεηεο. Οη Κνηλσληθέο Σάζεηο : ν λένο ηξφπνο δσήο, ηα λέα θνηλσληθά ξεχκαηα, ην ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ νηθνινγία είλαη κεξηθέο πνιχ ζεκαληηθέο ηάζεηο, πνπ αλαγθάδνπλ ηηο επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνχο λα αιιάμνπλ ηνλ ηξφπν πνπ ζθέθηνληαη, ελεξγνχλ θαη επεξεάδνπλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Η Πνιηηηθή. Ο Αληαγσληζκόο : ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα, ζην ρψξν ηεο παηδείαο απνηειεί ε εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σν ΠΠ πξέπεη λα δηαηεξήζεη ηε ζέζε ηνπ ζηελ Γεκφζηα Αλψηαηε Παηδεία, ζε ζρέζε κε ηα άιια δεκφζηα ηδξχκαηα, αιιά θαη απέλαληη ζηα ηδησηηθά πνπ πξνζθέξνπλ ζχγρξνλεο ππνδνκέο θαη εηδηθφηεηεο. Γηα λα επηβηψζεη ην ΠΠ, πξέπεη λα κπνξεί λα αληηδξά γξήγνξα ζηηο αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζην πεξηβάιινλ ηνπ. ηαλ κηιάκε γηα νξγαλσκέλε/ζρεδηαζκέλε αιιαγή, δελ αλαθεξφκαζηε ζε πεξηζηαηηθά πνπ ζπκβαίλνπλ ηπραία θαη επηθέξνπλ αιιαγή θάπνηαο θιίκαθαο. Αληίζεηα αλαθεξφκαζηε ζε θαιά κειεηεκέλε αιιαγή νξγάλσζεο, ζηειέρσζεο, δξαζηεξηνηήησλ, πξντφλησλ, ππεξεζηψλ θιπ, κε ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Ζ νξγαλσκέλε αιιαγή πξνζπαζεί λα επηηχρεη δχν θχξηα απνηειέζκαηα : 1. Να βειηηψζεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ηδξχκαηνο, λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο γνξγέο αιιαγέο, ηνπ πεξηβάιινληνο, ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη θαη 2. Να αιιάμεη/βειηηψζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ.

113 113 Πποηάζειρ για αλλαγή. Ζ ζχγρξνλε εγεζία, βιέπεη ηα άηνκα, ζαλ ηνπο ζεκειηψδεηο ιίζνπο ηνπ ηδξχκαηνο. Οη εξγαδφκελνη δελ είλαη πιένλ αλαιψζηκν πιηθφ, φπσο ζηηο παιηέο καδηθέο γξακκέο παξαγσγήο, αιιά δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθφηεηεο, κε δηαθνξεηηθέο γλψζεηο θαη δηαθνξεηηθφ δπλακηθφ ε θάζε κία, πνπ αλ ζπλδπαζηνχλ ζσζηά κπνξνχλ λα δψζνπλ ζεακαηηθά απνηειέζκαηα. Σν ΠΠ ζήκεξα αιιάδεη κε γνξγνχο ξπζκνχο θαη ηα εγεηηθά ζηειέρε είλαη αληηκέησπα κε κηα κεγάιε θαη δηαξθήο πξφθιεζε : πψο ζα κεηαζρεκαηηζηεί θαη ζα επαλαηνπνζεηεζεί θαηάιιεια ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, κε ζηφρν ηελ απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ ΠΠ. Τπάξρνπλ αξθεηέο πξνηάζεηο γηα αιιαγέο, νη νπνίεο πξνθχπηνπλ απφ ηε γλψζε θαη ηελ απνθηεζείζα εκπεηξία ησλ ζηειερψλ αιιά θαη θάζε κεκνλσκέλνπ ππαιιήινπ. Αλ πνηέ δεηεζεί, νη πξνηάζεηο απηέο κπνξνχλ λα θαηαηεζνχλ θαη λα ζπδεηεζνχλ επίζεκα, απφ ηα φξγαλα δηνίθεζεο ηνπ ΠΠ. *10.9+ Οι Οργανισμοί του Μέλλοντος Οη νξγαληζκνί ηνπ κέιινληνο ζα έρνπλ κηα πην «επίπεδε» κνξθή. Ζ ηεξαξρία ζα είλαη κηθξφηεξε θαη φια ζα γίλνληαη απνθεληξσκέλα. Απφ δνκηθήο απφςεσο ζα είλαη ιηγφηεξν πεξίπινθνη, ιηγφηεξν ηππνπνηεκέλνη θαη πην «δεκνθξαηηθνί». Ζ δνκή δελ ζα είλαη απηή ηεο ππξακίδαο, αιιά ζα κνηάδνπλ πεξηζζφηεξν κε κηα κεγάιε ζπκθσληθή νξρήζηξα. Απηφ ζα γίλεη γηα ηνπο παξαθάησ ιφγνπο : Γξήγνξεο θαη Απξόζκελεο Αιιαγέο : ε ππξακίδα είλαη απνηειεζκαηηθή ζην λα δηαρεηξίδεηαη εξγαζίεο ξνπηίλαο θαη θαιά νξηζκέλεο θαηαζηάζεηο, κέζα ζε έλαλ νξγαληζκφ. Ζ αιπζίδα δηνίθεζεο (top down), νη θαλφλεο, ε ηππνπνίεζε θαη ηα ζηεξεφηππα, δελ κπνξνχλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο γνξγέο αιιαγέο ηνπ ζχγρξνλνπ εξγαζηαθνχ θαη επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο. Απμεκέλε Δηαθνξνπνίεζε : νη ζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο απαηηνχλ άηνκα κε εηδηθέο γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη πξνζφληα. Ζ ηκεκαηνπνίεζε ηνπ παξειζφληνο δελ επηηξέπεη ηελ θαιή πηνζέηεζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο, θαζψο δελ κπνξνχλ άκεζα λα εληαρζνχλ θαη λα δηαρεηξηζηνχλ, νη λέεο θαηαζηάζεηο/ππεξεζίεο/πξντφληα. Νέα Δηνηθεηηθή Φηινζνθία : νη λέεο κνξθέο δηνίθεζεο είλαη πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθέο, ζπκκεηνρηθέο θαη αλζξσπηζηηθέο. Οη ζχγρξνλνη δηνηθεηέο θαη εγέηεο δελ γίλνληαη απφ ηε ζέζε, ηνπο θαλφλεο, ηηο απαγνξεχζεηο θαη ηνπο ε- μαλαγθαζκνχο. Απαηηνχλ ζπλεξγαζία, έκπλεπζε, επειημία, επηθνηλσλία θαη φρη ζηεγαλά θαη ζηεξεφηππα. Τηνζέηεζε Νέσλ Σερλνινγηώλ : νη λέεο ηερλνινγίεο έρνπλ αιιάμεη ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο πξαθηηθέο, απμάλνληαο ηελ απφδνζε, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ επειημία.

114 114 Κάζε νξγαληζκφο ζα απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν εηδηθψλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ εξγαδνκέλσλ, νη νπνίνη ζα ζπληνλίδνπλ ηελ απφδνζε ηνπο, κε βάζε κεραληζκνχο πιεξνθφξεζεο, ζπλεξγαζίεο, αλαηξνθνδφηεζε θαη θαζνδήγεζε απφ ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ θαη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο. Ζ παξαδνζηαθή κνξθή ζεηξηαθήο εξγαζίαο «έξεπλα -> αλάπηπμε -> θαηαζθεπή -> κάξθεηηλγθ» ζα αληηθαηαζηαζεί απφ ηε «ζχγρξνλε» εξγαζία. Κάζε έλα ηκήκα ζα γλσξίδεη ηη πξέπεη λα θάλεη θαη πψο, κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη αλάγθε γηα απζηεξφ έιεγρν θαη θαζνδήγεζε. Βαζηθφ κέιεκα ηεο δηνίθεζεο ζα είλαη ν ζπληνληζκφο ησλ «αλεμάξηεησλ» επαγγεικαηηθψλ κνλάδσλ, κε ζηφρν ηελ επίηεπμε ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο, φπσο αθξηβψο γίλεηαη ζε κηα κεγάιε ζπκθσληθή νξρήζηξα. Υαξαθηεξηζηηθφηεξν θαη πην επίθαηξν, ίζσο παξάδεηγκα, απνηειεί ε YouTube s Orchestra, ε νπνία απνηειεί κηα πξαγκαηηθή νξρήζηξα, κε παγθφζκηα γεσγξαθηθή δηαζπνξά, ε νπνία απηνξπζκίδεηαη θαη απηνζπληνλίδεηαη, ρσξίο πνηέ λα ζπλαληάηαη πξαγκαηηθά. Κάζε έλα κέινο, γλσξίδεη κε αθξίβεηα θαη ζαθήλεηα ηη πξέπεη θαη πσο πξέπεη λα ην θάλεη θαη φιεο νη πξφβεο θαζψο θαη νη παξαζηάζεηο δίλνληαη κέζσ Internet.

115 115 [11+ Περιορισμοί της Έρευνας Ζ έξεπλα καο, ππφθεηηαη ζηνπο κεζνδνινγηθνχο πεξηνξηζκνχο νη νπνίνη έρνπλ επηζεκαλζεί γηα ηηο έξεπλεο ηχπνπ Μειέηε Πεξίπησζεο. Οη πεξηνξηζκνί απηνί ζρεηίδνληαη κε δεηήκαηα φπσο : Ππωηοηςπία Γεν ςπάπσει πποηγούμενη έπεςνα ζηο σώπο. Δίλαη ε πξψηε επίζεκε πξνζέγγηζε, πνπ αθνξά ην ΠΠ, θαζψο δελ ππάξρεη άιιν θαηαγεγξακκέλν πξνεγνχκελν. Δίλαη γεληθή, θαζψο εμεηάδεη ηαπηφρξνλα πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζεκαηηθέο ελφηεηεο θαη έρεη θπξίσο δηεξεπλεηηθφ ραξαθηήξα. Σα απνηειέζκαηα είλαη πξαγκαηηθά θαη δίδνληαη ρσξίο πεξηθνπέο θαη «εμνκαιχλζεηο», κε γλψκνλα πάληα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο «θαινχ πξνεγνχκελνπ», γηα ην ΠΠ θαη ηελ πηζαλή κειινληηθή έξεπλα. Η επιλογή ηος δείγμαηορ. Σν δείγκα καο είλαη κελ αληηπξνζσπεπηηθφ, αιιά δελ παχεη λα είλαη πεξηνξηζκέλν, ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ ζην ΠΠ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φκσο, πσο πάλσ απφ ην 90% ηνπ δείγκαηνο έδσζε ίδηεο ή θαη παξφκνηεο απαληήζεηο ζηηο πεξηζζφηεξεο εξσηήζεηο. Ζ εηθφλα γηα ην ίδξπκα είλαη γεληθά ίδηα θαη αθνξά φια ηα επίπεδα ησλ πξνο ζπλέληεπμε ζηειερψλ. Τπάξρεη κηα κηθξή δηαθνξνπνίεζε ζην ππφινηπν 10%, ησλ εξσηεζέλησλ, αιιά κφλν ζε ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο, πνπ απαηηνχλ κεγαιχηεξε δηνηθεηηθή εκπεηξία. Η πλήπηρ καηανόηζη ηων επωηήζεων ηος επωηημαηολογίος. ηελ παξνχζα έξεπλα έγηλε πξνζπάζεηα λα πεξηνξηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα θαηαλφεζεο ησλ εξσηήζεσλ, κε δηεπθξηλίζεηο απφ ηνλ εξεπλεηή, θαηά ηε δηάξθεηα ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ. Ωζηφζν απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ απαληήζεσλ θάλεθε φηη θάπνηεο εξσηήζεηο, δελ έγηλαλ εληειψο θαηαλνεηέο, απφ νξηζκέλα άηνκα ηνπ δείγκαηνο, θπξίσο ιφγσ έιιεηςεο αληίζηνηρσλ γλψζεσλ θαη εκπεηξίαο. Η ανηικειμενικόηηηα ηων απανηήζεων. H έξεπλα καο, φπσο φιεο νη έξεπλεο πνπ ζηεξίδνληαη ζε εξσηεκαηνιφγηα αλνηθηνχ ηχπνπ, δελ ζα κπνξνχζε λα έρεη απνθχγεη ηηο απνθιίζεηο απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, πνπ νθείινληαη ζηε ζπλεηδεηή ή κε πξφζεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ λα εμσξαΐδνπλ ηελ εηθφλα πνπ δίλνπλ κε ηηο απαληήζεηο ηνπο. Θα πξέπεη σζηφζν λα ηνληζηεί φηη θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ ε- ξσηεκαηνινγίνπ έγηλε πξνζπάζεηα λα πεξηνξηζηνχλ -θαηά ην δπλαηφλ- ηέηνηα θαηλφκελα. Η σπονική πεπίοδορ. Ζ έξεπλα καο επεξεάδεηαη απφ ηελ ηξέρνπζα ρξνληθή πεξίνδν. Γλσξίδνπκε πσο θάζε έξεπλα έρεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θαζψο εμαξηάηαη απφ ηηο εθάζηνηε ζπγθπξίεο, νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη εηο γλψζηλ ή φρη ησλ εξεπλεηψλ.

116 116 [12+ Προτάσεις για Μελλοντική Έρευνα Οη αλσηέξσ πεξηνξηζκνί, καο επηηξέπνπλ λα θάλνπκε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα : Διρ βάθορ διεπεύνηζη. Κάζε έλα θεθάιαην, πνπ εμεηάδεη ε παξνχζα έξεπλα, κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν κειέηεο απφ κφλν ηνπ. Υξεηάδεηαη ε ζε βάζνο δηεξεχλεζε θάζε ζεκαληηθήο ελφηεηαο, κε εηδηθά δηακνξθσκέλν εξσηεκαηνιφγην θαη πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο κεγαιχηεξνπ δείγκαηνο, απφ δηνηθεηηθά ζηειέρε φισλ ησλ επηπέδσλ, αθφκα θαη ηηο ίδηεο ηηο πξπηαληθέο αξρέο. Ποζοηικοποίηζη ηηρ έπεςναρ Δπεηδή ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο καο είλαη γεληθά, γηα λα απνθηήζεη ζθνπφ θαη αμία ε έξεπλα, πξέπεη λα κεηνπζησζνχλ ζε απηνχο θαζεκεξηλνχο δείθηεο, νη νπνίνη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ απφδνζε ηνπ ηδξχκαηνο. Υξεηάδεηαη ινηπφλ, νξηζκφο ζπγθεθξηκέλσλ κεηαβιεηψλ, νη νπνίεο λα κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ πνζνηηθά, θαηάιιειεο κεηξήζεηο θαη ζηε ζπλέρεηα αλαιπηηθή παξνπζίαζε-απνηχπσζε ησλ δεδνκέλσλ/απνηειεζκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη δηάινγνο θαη γφληκε αληαιιαγή απφςεσλ, γηα ζπγθεθξηκέλεο ιχζεηο. Σςγκπιηική Μελέηη. Δίλαη αλαγθαίν λα γίλεη ζπγθξηηηθή κειέηε/αμηνιφγεζε, κε έλα ή πεξηζζφηεξα αληίζηνηρα ηδξχκαηα, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Διιάδα, κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε απνηχπσζε ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε θαη ηε δεκηνπξγία αληηθεηκεληθψλ θαη ξεαιηζηηθψλ πξνηάζεσλ πεξαηηέξσ βειηίσζεο. Ωζηφζν νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέμακε, ιφγσ ηεο νκνηνκνξθίαο ηνπ Αθαδεκατθνχ ηνκέα ζηελ Διιάδα, ζα κπνξνχζαλ λα γεληθεπζνχλ θαη πέξα απφ ηνλ εμεηαδφκελν νξγαληζκφ θαη λα εθθξάδνπλ ην ζχλνιν ησλ παλεπηζηεκίσλ ηεο ρψξαο. Θα κπνξνχζε αθφκα, λα πξαγκαηνπνηεζεί αληίζηνηρε έξεπλα, κε ζθνπφ ηε ζχγθξηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ζε ηδησηηθά ηδξχκαηα παλεπηζηεκηαθνχ επηπέδνπ, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ Διιεληθφ ρψξν. Έηζη ζα ππάξρεη κηα ζπλνιηθή εηθφλα, ζε ζέκαηα νξγάλσζεο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο, ζηνλ αλψηαην αθαδεκατθφ ράξηε ηεο ρψξαο. Σύζηημα Κινήηπων - Αξιολόγηζηρ. ην ΠΠ δελ ππάξρεη ζχζηεκα ππνθίλεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε βάζε ην νπνίν θάζε εξγαδφκελνο παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ, αμηνινγείηαη ε απφδνζε ηνπ θαη ακνίβεηαη. Γελ ππάξρεη θακία δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο θαη θπζηθά δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζχλδεζε αλάκεζα ζηελ απφδνζε ελφο εξγαδνκέλνπ θαη ηηο απνιαβέο ηνπ. Αμίδεη λα γίλεη κηα ζπλνιηθή κειέηε, κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηφζν ησλ ππαιιήισλ, φζν θαη ησλ παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ ηνπ ηδξχκαηνο.

117 117 [13] ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ [13.1] ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΥΙΑ Βαθφια Μ. (2005). Γηνηθψληαο ηηο Αιιαγέο, Δθδφζεηο ηδέξε, Αζήλα. Βαμεβαλίδνπ Μ. θαη Ρεθιείηεο Π. (2008). Management Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο Πξνπνκπφο, Αζήλα Εαβιαλφο Μ. (2002). Οξγαλσηηθή πκπεξηθνξά, Δθδφζεηο ηακνχιε, Αζήλα Κνπθίδνπ-Ξεξνηχξε. (2001). Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο Αληθνπια, Αζήλα Μπνπξαληάο, Γ. (2001). Μάλαηδκελη. Θεσξεηηθφ Τπφβαζξν χγρξνλεο Πξαθηηθέο. Αζήλα: Δθδφζεηο Δ. Μπέλνπ Μπνπξαληάο, Γ. (2005). Ζγεζία. Αζήλα: Δθδφζεηο Κξηηηθή Μπνπξαληάο Γ. θαη Παπαιεμαλδξή Ν. (2002). Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο Μπέλνπ, Αζήλα. Νηθνιάνπ Η. (2006). Γηνηθψληαο ην Αλζξψπηλν Κεθάιαην, Δθδφζεηο ηδέξε, Αζήλα. Παπαδάθεο, Β. (2002). ηξαηεγηθή ησλ Δπηρεηξήζεσλ: Διιεληθή θαη Γηεζλήο Δκπεηξία. Α- ζήλα: Δθδφζεηο Δ. Μπέλνπ 4ε έθδνζε. Πνιπρξνλίνπ, Π. (2007). Οξγαλσζηαθή Θεσξία θαη πκπεξηθνξά. (Παλεπηζηεκηαθέο εκεηψζεηο). Πνιπρξνλίνπ, Π. (2008). Γηνίθεζε πγθξνχζεσλ. (Παλεπηζηεκηαθέο εκεηψζεηο). Πνχιηαο, Γ. (2002). ηξαηεγηθή Γηνίθεζε Δπηρεηξήζεσλ θαη Αιιαγψλ. Αζήλα : Δθδφζεηο Καζηαληψηε. Σεξδίδεο Κ. θαη Σδσξηδάθεο Κ. (2004). Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο Rosili, Αζήλα Σδσξηδάθεο Κ. θαη Σδσξηδάθε Α. (2007). Οξγάλσζε θαη Γηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosili, Αζήλα Υπηήξεο Λ. (2006). Μάλαηδκελη Αξρέο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ, Δθδφζεηο Interbooks, Α- ζήλα. Υπηήξεο, Λ. (2001). Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ. Αζήλα : Δθδφζεηο Interbooks. Υπηήξεο, Λ. (2001). Οπγανωζιακή Σςμπεπιθοπά. Αζήλα : Δθδφζεηο Interbooks. 20 Υξφληα Δπηζηεκνληθφ Μάξθεηηλγθ (2007). Η Δηαιπική Κοςληούπα ωρ Ανηαγωνιζηικό Πλεονέκηημα. Σν βήκα ηεο ΔΚΔ (Δηαηξθή Κνηλσληθή Δπζχλε).

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ.

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ. ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΟΑIΤΜΘΔΘ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ 11V11 ΗΚΘΙΘΑ 6-10 ΤΠΞΜΩΜ ΛΕΘΞΜΕΙΗΛΑΑ ΞΣ ΟΑΘΤΜΘΔΘΞΣ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ ΓΘΑ ΟΑΘΙΕΡ ΗΚΘΙΘΑΡ 6-10 ΕΩΜ Η ΔΘΑΔΠΞΛΗ ΑΟΞ Η ΛΘΑ ΕΡΘΑ ΡΗΜ ΑΚΚΗ ΕΘΜΑΘ ΛΕΓΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Δηαθνκηζηήο (Server) Πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζηνπο Πειάηεο (Client) Μεγάινη ππνινγηζηέο γηα ηηο ππεξεζίεο Internet (π.ρ. WWW, FTP) Λακβάλεη εξσηήζεηο θαη δίδεη απαληήζεηο Πειάηεο

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Μάθημα 11 Τμήμα Μάπκεηινγκ και Διοίκηζηρ Λειηοςπγιών Τα δηαγξάκκαηα θαηάζηαζεο (state diagrams) ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζηή λα θαηαιάβεη

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε.

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Παξάκεηξνη πξνο αμηνιόγεζε Ννκνζεηηθή ζσξάθηζε Κνηλόο Σύιινγνο Ακνηβή Καηαγγειία/Λύζε

Διαβάστε περισσότερα

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861 Οπγάνωζη και διοίκηζη ηοςπιζηικών επισειπήζεων (ξενοδοσεία, ηοςπιζηικά γπαθεία ) Α) ΑΔΙ ΣΔΙ και Β) ΑΠΟΦΟΙΣΟΙ ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ και ΜΔΣΑΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Ρν πξόγξακκα απηό ζρεδηάζηεθε γηα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ (Θεοδώρα Γιώηη, Νικόλας Καραηάζιος- Τπεύθσνη εκ/κος Λ. Παπαηζίμπα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ:.., ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:.// Σε ακαμίδην πνπ κπνξεί λα θηλείηαη ρσξίο ηξηβέο πάλσ

Διαβάστε περισσότερα

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report.

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Case Study Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Βήκα 1 ο : Login ζηο Turnitin. Κάλεηε είζνδν ζην Turnitin κε

Διαβάστε περισσότερα

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ Συστήματα Αρίθμησης Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ 1 Ειζαγωγή Τν bit είλαη ε πην βαζηθή κνλάδα κέηξεζεο. Είλαη κία θαηάζηαζε on ή off ζε έλα ςεθηαθό θύθισκα. Άιιεο θνξέο είλαη κία θαηάζηαζε high ή low voltage

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10 ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,1,1 ΓΙΑΓΩΝΙΜΑ 1 ου ΜΔΡΟΤ ΣΗ ΑΝΑΛΤΗ Α Γώζηε ηνλ νξηζκό ηεο αληίζηξνθεο ζπλάξηεζεο Β Γείμηε όηη αλ κηα ζπλάξηεζε είλαη αληηζηξέςηκε ηόηε νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΙΙ - ΦΥΕ 0 7 Ινπλίνπ 009 Απαντήσειρ στιρ ασκήσειρ τηρ τελικήρ εξέτασηρ στιρ Σςνήθειρ Διαυοπικέρ Εξισώσειρ Αγαπηηέ θοιηηηή/ηπια,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ Σήκαηα 1 Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) Σήκαηα Οξηζκόο ζήκαηνο Ταμηλόκεζε ζεκάησλ Σεηξέο Fourier Μεηαζρεκαηηζκόο Fourier Σπλέιημε Σπζρέηηζε θαη Φαζκαηηθή Ππθλόηεηα 2 Οξηζκόο Σήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

πκβνιή ησλ βηβιηνζεθνλφκσλ ζηελ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΠΑΙΓΔΙΑ

πκβνιή ησλ βηβιηνζεθνλφκσλ ζηελ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΠΑΙΓΔΙΑ πκβνιή ησλ βηβιηνζεθνλφκσλ ζηελ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΠΑΙΓΔΙΑ Σηέλλα Κορομπίλη, Ph.D., Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα, Σκήκα Βηβιηνζεθνλνκίαο-Α.Σ.Δ.Ι. Θεζζαινλίθεο Αθροδίηη Μάλλιαρη, Ph.D, Δξγαζηεξηαθφο πλεξγάηεο, Σκήκα

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους Κεθάιαην 0 Ελαχιστοποίηση του κόστους Ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θόζηνπο Μηα επηρείξεζε ειαρηζηνπνηεί ην θόζηνο ηεο αλ παξάγεη νπνηνδήπνηε δεδνκέλν επίπεδν πξντόληνο y 0 ζην κηθξόηεξν δπλαηό ζπλνιηθό θόζηνο. Τν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο:

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Σύνθεζη ηαλανηώζεων Α. Σύλζεζε δύν α.α.η ηεο ίδιας ζστνόηηηας Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Η απνκάθξπλζε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP 1 ΜΑΘΗΜΑ 6 ο Προγράμμαηα θωηογραθικών μηχανών Επιλογέας προγραμμάηων Μαο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λα ειέγμνπκε ην άλνηγκα δηαθξάγκαηνο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Λεκηική έκθραζη, κριηική, οικειόηηηα και ηύπος δεζμού ζηις ζηενές διαπροζωπικές ζτέζεις

Λεκηική έκθραζη, κριηική, οικειόηηηα και ηύπος δεζμού ζηις ζηενές διαπροζωπικές ζτέζεις Λεκηική έκθραζη, κριηική, οικειόηηηα και ηύπος δεζμού ζηις ζηενές διαπροζωπικές ζτέζεις Μαξία-Ησάλλα Αξγπξνπνύινπ Βαζίιεο Παπιόπνπινο Τνκέαο Ψπρνινγίαο, Παλεπηζηήκην Αζελώλ Αλαθνίλσζε ζην 5 ν Παλειιήλην

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι ηα Δθπαηδεπηήξηα Πάλνπ ππνζηεξίδνπκε ηελ άπνςε όηη ην «αεηθόξν ζρνιείν» είλαη έλα όξακα εθηθηό. Η εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία δελ είλαη κάζεκα, αιιά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ 1. ρεδίαζε πλδπαζηηθνύ Κπθιώκαηνο Έλα ζπλδπαζηηθό θύθισκα (Κ) έρεη ηξεηο εηζόδνπο A, B θαη C θαη κία έμνδν Y Y=A B+AC Να θαηαζθεπάζεηε ην ράξηε Karnaugh. B 0

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν»

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Γεώργιος Μπάληας, Οικονομικό Πανεπιζηήμιο Αθηνών Προκόπης Θεοδωρίδης, Πανεπιζηήμιο Παηρών Ταπηόηεηα ηεο έξεπλαο Σθνπόο: Αλίρλεπζε ηεο αγνξαζηηθήο ζπκπεξηθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

ΞΟΝΠΔΓΓΗΕΥ ΡΝ ΞΑΗΓΗ ΓΗΑ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ. ΝΗ ΓΗΔΟΓΑΠΗΔΠ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ.

ΞΟΝΠΔΓΓΗΕΥ ΡΝ ΞΑΗΓΗ ΓΗΑ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ. ΝΗ ΓΗΔΟΓΑΠΗΔΠ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ. ΞΟΝΠΔΓΓΗΕΥ ΡΝ ΞΑΗΓΗ ΓΗΑ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ. ΝΗ ΓΗΔΟΓΑΠΗΔΠ ΡΝ ΞΔΛΘΝΠ. ΓΑΘΡΙΑ Π. 1,2, ΓΑΘΡΙΑΠ Θ. 1, ΚΖΡΠΗΝ- ΓΑΘΡΙΑ Γ. 1,3,4, ΘΑΡΠΗΑΟΓΑΛΖΠ Ι. 1,5, Α ΛΑΠΡΑΠΗΝ Α. 1,4,6, ΛΗΘΝΙΑΝΠ ΠΘΔΛΡΔΟΖΠ 6. 1. Δ Ρ Α Η Ο Δ Η Α Φ Ο

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2 TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 Δημιουργία σελίδων και βιβλίων Έλα θαηλνύξην βηβιίν πεξηέρεη κία άδεηα ζειίδα κε έλα άδεην background. Δελ κπνξνύκε λα μερσξίζνπκε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΓΙΑ ΣΙ ΤΝΕΠΕΙΕ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ

ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΓΙΑ ΣΙ ΤΝΕΠΕΙΕ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΓΙΑ ΣΙ ΤΝΕΠΕΙΕ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ 1 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΝΑΤΠΑΚΣΟΤ Ηκεξνκελία: 10 Ιαλνπαξίνπ 2012 Οη καζεηέο πνπ εξγάζηεθαλ γηα ηελ εξγαζία ζρεηηθά κε ηηο ζπλέπεηεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο

Διαβάστε περισσότερα

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΙΑΦΟΡΙΚΟ ΛΟΓΙΜΟ Μάρτιος 0 ΘΔΜΑ Να ππνινγίζεηε ηα όξηα: i ii lim 0 0 lim iii iv lim e 0 lim e 0 ΘΔΜΑ Γίλεηαη ε άξηηα ζπλάξηεζε '( ) ( ) γηα θάζε 0 * : R R γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ:

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. ΓΗΟΗΚΖΖ ΑΠΟΓΟΖ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. ΓΗΟΗΚΖΖ ΑΠΟΓΟΖ ΔΗΑΓΩΓΖ H Γηνίθεζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα, δηφηη απνηειεί κία βηνκεραλία παξνρήο ππεξεζηψλ. Ζ δηαρείξηζε ησλ αλζξψπσλ θαη ε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ είλαη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ O ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ O ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ O ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΤΥΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΣΔΣ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΠΑΠΑΥΡΗΣΟΓΟΤΛΟΤ ΣΑΤΡΟ ΔΠΟΠΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΘΔΡΗΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

γηα ηνλ Άξε Κσλζηαληηλίδε

γηα ηνλ Άξε Κσλζηαληηλίδε γηα ηνλ Άξε Κσλζηαληηλίδε γηα «ην θνηλό θαη ην θύξην» (Γ.νισκόο) γηα λα ρηίδω πάληα κε ηνλ ίδηνλε ηξόπν, κε ηηο ίδηεο θαηαζθεπαζηηθέο θαη πιαζηηθέο πξννπηηθέο, κε ηελ ίδηαλε πάληνηε πίζηε θαη αγάπε.. Α.Κ.

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Σηηο παξαθάησ γξακκέο εθαξκόζηε ηε κνξθνπνίεζε πνπ πεξηγξάθνπλ Γξακκή κε έληνλε γξαθή Γξακκή κε πιάγηα γξαθή Γξακκή κε ππνγξακκηζκέλε γξαθή Γξακκή κε Arial Font κεγέζνπο

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα.

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα. Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα Γηαθξάγκαηα Δξγαιεία Καηαζθεπέο 2 Η θαηαζθεπή πεξηγξάθεηαη ζηελ αληίζηνηρε ελόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Ναηαιία Σπαλνύ, spanou@igme.gr & natspanou@gmail.com Τερληθόο Γεσιόγνο (M.Sc.) Πεξηγξαθή Χάξηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ β. ΣΟ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΜΑ ΚΕΝΣΡΟ γ. Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ. Η Εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ καο, ε Αγία Άλλα, είλαη θηηζκέλε πξηλ πνιιά

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ Κεθάλαιο 7 Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ 1 Προζθορά ανηαγωνιζηικού κλάδοσ Πώο πξέπεη λα ζπλδπαζηνύλ νη απνθάζεηο πξνζθνξάο ησλ πνιιώλ επηκέξνπο επηρεηξήζεσλ ελόο αληαγσληζηηθνύ θιάδνπ γηα λα βξνύκε ηελ θακπύιε πξνζθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Καηαζθεπάδνπκε έλα νγθνκεηξηθό δνρείν από πιαζηηθό κπνπθάιη λεξνύ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΤΦΟΛΟΓΙΑ ΧΤΦ 205. ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΟΤΛΛΗ ΥΙΟΡΕΝΣΙΝΑ. Μάθημα 2ο-PSY 205

ΧΤΦΟΛΟΓΙΑ ΧΤΦ 205. ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΟΤΛΛΗ ΥΙΟΡΕΝΣΙΝΑ. Μάθημα 2ο-PSY 205 ΧΤΦΟΛΟΓΙΑ ΧΤΦ 205 ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΟΤΛΛΗ ΥΙΟΡΕΝΣΙΝΑ 1 2 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΣΟ Ορισμοί και θεωρίες Προσωπικότητας Παράγοντες που επηρεάζουν την προσωπικότητα Αξιολόγηση προσωπικότητας Οι έννοιες του φυσιολογικού και

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Η ΗΓΔΙΑ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ : Κ α ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΤ ΚΑΣΔΡΙΝΑ ΔΚΠΟΝΗΗ : ΤΛΛΟΓΙΣΟΤ ΑΦΡΟΓΙΣΗ.

Διαβάστε περισσότερα

ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη. Ανθρώπινου Δυναμικοφ. «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ»

ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη. Ανθρώπινου Δυναμικοφ. «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ» ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη Ανθρώπινου Δυναμικοφ «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ» Εταιρεία Ένταςησ Γνώςησ Αριςτοτελείου Πανεπιςτημίου Θεςςαλονίκησ Δια Βίου Μάθηςη Νόκνο:

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων

Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων Θέματα πτςσιακών επγασιών για το Υειμ. Εξαμ. 2015-2016 τος τμήματορ Διοίκησηρ Επισειπήσεων Α/Α ΣΙΣΛΟ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΑΡΙΜΟ ΦΟΙΣΗΣΩΝ ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΝΑΘΕΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ 1 Σα κνληέια πξνψζεζεο Above-the-Line

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ. Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ. Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ Αργσρώ Ιωάννοσ Λεμεσός 2012 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ Εδώ ζα ππνινγίζνπκε ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier κεξηθώλ αθόκα ζεκάησλ, πξνζπαζώληαο λα μεθηλήζνπκε από ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier γλσζηώλ ζεκάησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010

Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010 Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010 ΕΙΑΓΩΓΗ: Τα δηάθνξα πιηθά, αλάινγα κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο εληόο καγλεηηθνύ πεδίνπ δηαθξίλνληαη

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

1. Σα ζηάδηα απφ ηα νπνία πεξλάεη ε νηθνλνκία ζηε δηάξθεηα ελφο θχθινπ, ιέγνληαη θάζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ.

1. Σα ζηάδηα απφ ηα νπνία πεξλάεη ε νηθνλνκία ζηε δηάξθεηα ελφο θχθινπ, ιέγνληαη θάζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. ΑΘ. ΧΑΡΙΣΩΝΙΔΗ : ΑΡΧΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΙΙ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο : ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΔΙΑΚΤΜΑΝΕΙ ΠΛΗΘΩΡΙΜΟ - ΑΝΕΡΓΙΑ 9.1. ΕΡΩΣΗΕΙ ΩΣΟΤ ΛΑΘΟΤ Για ηιρ παπακάηυ πποηάζειρ, να γπάτεηε ζηην κόλλα ζαρ ηον απιθμό ηηρ καθεμιάρ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 204-205 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/204 A ΟΜΑΓΑ Οδηγία: Να γράυεηε ζηο ηεηράδιο ζας ηον αριθμό κάθε μιας από ηις παρακάηφ ερφηήζεις Α.-Α.8 και

Διαβάστε περισσότερα

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο.

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο. 7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Ση είλαη έλαο θαηαρσξεηήο; O θαηαρσξεηήο είλαη κηα νκάδα από flip-flop πνπ κπνξεί λα απνζεθεύζεη πξνζσξηλά ςεθηαθή πιεξνθνξία. Μπνξεί λα δηαηεξήζεη ηα δεδνκέλα ηνπ

Διαβάστε περισσότερα

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία λεαληθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Η αξρηηεθηνληθή ηεο πξώηεο επηρείξεζεο Δπηρεηξεκαηηθή ΙΓΔΑ Ο ΔΠΙΥΔΙΡΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε Κβαντικοί Υπολογισμοί Πέκπηε Γηάιεμε Kπθισκαηηθό Mνληέιν Έλαο θιαζηθόο ππνινγηζηήο απνηειείηαη από αγσγνύο θαη ινγηθέο πύιεο πνπ απνηεινύλ ηνπο επεμεξγαζηέο. Σηνπο θβαληηθνύο ε πιεξνθνξία βξίζθεηαη κέζα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Εθνικό Συνέδριο «Γεωθερμική Ηλεκτροπαραγωγή» Ξενοδοχείο Divani Caravel Αθήνα 20 Νοεμβρίου 2013 Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Α.Μπένου, Ι. Χωροπανίτης Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W.

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W. ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Ι Τειηθή Εμέηαζε: 5 Σεπηέκβξε 6 (Δηδάζθσλ: ΑΦ Τεξδήο) ΘΕΜΑ Θεσξνύκε θβαληηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάθεηαη από Φακηιηνληαλή Η, ε νπνία ζε κνξθή πίλαθα ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ηδηνζπλαξηήζεηο, θαη

Διαβάστε περισσότερα

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Επιμέλεια: Αγκανάκηρ Α. Παναγιώηηρ Επωηήζειρ Σωζηό- Λάθορ Να χαπακηηπίζεηε ηιρ παπακάηω πποηάζειρ ωρ ζωζηέρ ή λάθορ: 1. Η ηαιάλησζε είλαη

Διαβάστε περισσότερα

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ (ΟΜΑΓΑ Β ) ΣΔΣΑΡΣΖ 18 ΜΑΪΟΤ 16 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ (ΝΔΟ ΤΣΖΜΑ) ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ (ΠΑΛΑΗΟ ΤΣΖΜΑ) (Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access)

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access) Έρνπκε απνζεθεύζεη κηα ζπιινγή αξρείσλ ζε κηα ζπλδεδεκέλε ιίζηα, όπνπ θάζε αξρείν έρεη κηα εηηθέηα ηαπηνπνίεζεο. Μηα εθαξκνγή παξάγεη κηα αθνινπζία από αηηήκαηα πξόζβαζεο ζηα αξρεία ηεο ιίζηαο. Γηα λα

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ Γεσηέρα 10 Ηοσνίοσ 2019 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ. (Ενδεικηικές Απανηήζεις)

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ Γεσηέρα 10 Ηοσνίοσ 2019 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ. (Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ Γεσηέρα Ηοσνίοσ 9 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ (Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α Α.α) Οξηζκόο ζρνιηθνύ βηβιίνπ ζει 5. Έζησ Α έλα ππνζύλνιν ηνπ.

Διαβάστε περισσότερα

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67)

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Γηα λα επαλαθέξεηε ην FritzBox Fon WLAN 7140 ζηηο πξνεπηιεγκέλεο ηνπ ξπζκίζεηο

Διαβάστε περισσότερα

Παξάγνληεο life style θαη πξόιεςε ηνπ θαξθίλνπ ηνπ ηξαρήινπ ζηελ Διιάδα ζήκεξα

Παξάγνληεο life style θαη πξόιεςε ηνπ θαξθίλνπ ηνπ ηξαρήινπ ζηελ Διιάδα ζήκεξα Παξάγνληεο life style θαη πξόιεςε ηνπ θαξθίλνπ ηνπ ηξαρήινπ ζηελ Διιάδα ζήκεξα ΒΑΓΙΑ ΣΙΑΜΑΝΤΑ Μορηαθή Βηοιόγος, Msc. Δπηζηεκοληθός Σσλεργάηες Γ Μαηεσηηθής Γσλαηθοιογηθής Κιηληθής Α.Π.Θ. Νοζοθοκείο «Ιπποθράηεηο»

Διαβάστε περισσότερα

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ 1) Υξηζηνπγελληάηηθα ειαηάθηα θάξηα ή θαδξάθη θάξηα ή θαδξάθη Τιηθά πνπ ζα ρξεηαζηνύκε: Υαξηί θάλζνλ καύξν γηα ην θόλην, πξάζηλν γηα ηα ειαηάθηα, θόθθηλν γηα ηα αζηεξάθηα Απιό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ

ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ 24 ο ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΑΙΓΙΑΣΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΧΓΗ ΣΗ ΤΓΔΙΑ ΠΙΝΟΤΛΑ ΔΤΡΤΓΙΚΗ ΒΑΡΚΑΡΗ ΠΟΛΤΚΡΙΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KRNUGH Γηα λα θάλνπκε απινπνίεζε κηαο ινγηθήο ζπλάξηεζεο κε πίλαθα (ή ράξηε) Karnaugh αθνινπζνύκε ηα παξαθάησ βήκαηα:. Η ινγηθή ζπλάξηεζε ζα πξέπεη λα είλαη ζε πιήξε

Διαβάστε περισσότερα

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις Έκδοζη 2.89.31 08/10/2014 Η έκδοζη 2.89.31, περιλαμβάνει : Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Αναγγελία πρόζληυης (Ε3) 08/10/2014 1 Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Επεηδή ζηελ ειεθηξνληθή ππνβνιή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ ΚΔΦ.. ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ Οξηζκόο ηεηξαγσληθήο ξίδαο: Αλ 0 ηόηε νλνκάδνπκε ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ ηελ κε αξλεηηθή ιύζε ηεο εμίζσζεο:. Γειαδή ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ 0 ιέγεηαη ν αξηζκόο 0 πνπ όηαλ πςσζεί

Διαβάστε περισσότερα

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πνελλδικών εξεηάζεων 2-27 Σςνπηήζειρ Η γξθηθή πξάζηζε ηεο ζπλάξηεζεο f είλη ζπκκεηξηθή, σο πξνο ηνλ άμνλ, ηεο γξθηθήο πξάζηζεο ηεο f 2 Αλ f, g είλη δύν ζπλξηήζεηο κε πεδί νξηζκνύ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ (Σ.Δ.Η.) ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΑΗ ΘΡΑΚΖ ΥΟΛΖ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ (Σ.Δ.Η.) ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΑΗ ΘΡΑΚΖ ΥΟΛΖ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ (Σ.Δ.Η.) ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΚΑΗ ΘΡΑΚΖ ΥΟΛΖ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ (ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ, ΠΑΡΑΚΗΝΖΖ

Διαβάστε περισσότερα

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ Πεξηερόκελα Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά Καηαγξαθή Ώξαο πγρξνληζκόο πζηήκαηνο Παξνπζίαζε πζηήκαηνο Πηζαλά ελάξηα Υξήζεο 2 Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο ΘΔΜΑ: Ζ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΧΝ ΜΑΝΑΣΕΔΡ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖH

Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο ΘΔΜΑ: Ζ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΧΝ ΜΑΝΑΣΕΔΡ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖH Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο ΘΔΜΑ: Ζ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΧΝ ΜΑΝΑΣΕΔΡ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖH -ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ- ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ: ΗΓΖΡΟΠΟΤΛΟΤ ΑΝΑΣΑΗΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: ΠΑΠΑΗΧΑΝΝΟΤ

Διαβάστε περισσότερα